Karayollar Genel Mdrl

BTML KARIIMLAR LABORATUVARI ALIMALARI

Hazrlayan Fatma ORHAN naat Yk. Mh.

Aratrma Gelitirme Dairesi Bakanl styap Gelitirme ubesi Mdrl Ankara 2012

1- YOL STYAPISI Yol gvdesi, altyap ve styap olmak zere iki ksmdan oluur. Altyap yarma ve dolgular ierir. styap ise trafik yklerini tayan ve azaltarak altyapya aktaran tabakal bir yapdr. styaplar, tabakalardan kullanlan malzemelerin zelliklerine gre Esnek, Rijit ve YarRijit olmak zere e ayrlrlar. 1.1.Rijit styap: Yklerin byk blmnn Portland imentosundan yaplm beton plaka tarafndan tand, kalan ksmnn altyapya aktarld styap tipidir. styap tabannn dayanmna bal olarak plakann altna temel tabakas yaplabilir ya da yaplmayabilir. Beton plak Temel tabakas 1.2.Esnek styap: Yklerinin byk bir ksmnn styapy oluturan bitml balaycl ya da balaycsz tabakalar tarafndan tand, kalan ksmn tabana aktarld styap tipidir. Stabilitesi, agrega kenetlenmesine, dane srtnmesine ve kohezyona baldr. Esnek styap belirli zelliklere sahip malzemelerden olumu bir seri tabakay ierir. Tabaka kalnlklar tabann tama gc ve trafik yklerine bal olarak hesaplanr. Kaplama Tabakas Temel Alttemel styap Taban (dolgu/yarma)

tesviye yzeyi

1.3.Yar-Rijit styap: Bitml kaplama ve bir ya da birden fazla hidrolik balaycl tabakay ieren ve ykleri geni bir yzeye yayarak tabana aktaran bir styap tipidir. Kaplama Tabakas Temel Alttemel Taban 1.4.styapnn Grevleri - Trafik yknden dolay oluan gerilmeleri zerine olarak tabakalar boyunca datmak ve taban toprana fazla yk gelmesini nlemek. - zerinde trafiin akabilecei dzgn bir yzey oluturmak. - Yol gvdesini doann bozucu etkilerine kar korumak. 1.5. Esnek styap Tabakalar STYAPI TABANI: Tesviye yzeyi altnda kalan, yarma veya dolgularda styapnn tama gcne etkisi olabilecek bir derinlie kadar (25-85 cm) devam eden tabakadr. Tabann CBR (Kaliforniya Tama Oran) deeri styap tabakalarnn kalnlklarn belirliyen en nemli faktrlerden birisidir. 2

her ikisi ya da birisi hidrolik balaycl

TESVYE YZEY: Yol styaps ve banketlerin oturduu altyap zeminin st yzeyidir. ALTTEMEL: Temel tabakasn tamak zere taban zerine yerletirilen, belirli fiziksel zelliklere sahip malzemeden olumu bir styap tabakasdr. TEMEL: Alttemel zerine hesaplanan bir kalnlkta ina edilen, belirli fiziksel zelliklere sahip malzeme ile oluturulan iyi bir drenaj salamak, don etkisini azaltmak gibi fonksiyonlar olan bir styap tabakasdr. Temel ve alttemelin ana grevi , yzeye uygulanan ykleri kendi iinde datmak ve bu ekilde tabanda kesme ve oturma deformasyonlarnn olumasn nlemektir. Karayollarnda farkl temel tipi kullanlmaktadr. - Granler Temel (GT) - Plent-miks Temel (PMT) - imento Balaycl Granler Temel (BGT) KAPLAMA TABAKASI: styapnn en st tabakas olup, genellikle; -asfalt betonu (AB)veya -sathi kaplama olarak ina edilir. Ana ilevi, trafik yklerini tamak (AB iin) kaymaya (yeterli przllge sahip), trafiin andrma ve iklim koullarnn ayrtrc etkisine kar koymak, seyahat konforu ve su yaltm salamaktr. 2-BTML KAPLAMALARIN SMLENDRLMES Bitml kaplamalar, kullanm amac, yolun trafik yk ve retilme yntemlerine bal olarak ok deiik tiplerdedirler. Bitml kaplamalar genel olarak; -Karm tipi kaplamalar (Bitml Karmlar ) -Sathi kaplamalar olarak iki snfa ayrlrlar. Bu snflandrma dnda, kullanlan asfaltn cinsine bal olarak; -Souk kaplamalar -Scak kaplamalar olarak iki snfa ayrlabilir. Souk kaplamalarda bitml balayc olarak, sv petrol asfaltlar ya da emlsiyon asfaltlar kullanlr. Scak kaplamalardan ise 140o C-1700 C ye kadar stlm bitml balayclar (bitm, modifiye bitm) kullanlr. Bakm ve onarm malzemesi olarak kullanlan rodmiks bir souk karmdr ve yolda hazrlanabilir.Souk karmlar plentte de retmek mmkndr. 2.1. Bitml Karmlarn Gradasyonlar Gre simlendirilmesi Scak karm kaplamalar karmdaki agrega gradasyonuna ve kullanm amacna bal olarak; -Ak Gradasyonlu Karmlar, -Kesikli Gradasyonlu Karmlar, -Youn Gradasyonlu Karmlar , -Har Tipi Karmlar , olarak snflandrlabilir. Ak gradasyonlu karmlarda ince agrega oran ok az, boluk yzdesi fazladr.

Kesikli gradasyonlu karmlarda, malzeme, belirli elek aralarnda fazla, belli elek aralklarnda hi ya da ok azdr. Bu tr karmlar przl bir yzey olutururlar. Youn gradasyonlu karmlarda agrega gradasyonu dk boluk verecek ekilde sreklilik gsterir. Yzey przll azdr. Har tipi karmlarda ince malzeme oran fazla ve kaba malzeme ince malzeme-bitm karm iinde dalm haldedir. Bu karmlarda boluk oran az, przllk azdr. Beton ve elik kprler zerinde kullanlabilen bu tr kaplamalara mastik asfalt rnek olarak verilebilir. 2.2. Bitml Kaplamalarda simlendirilmesi Kullanlan Agregalarn ,Gradasyonlarna Gre

MNERAL AGREGA : Kum, krlm akl, krlmam akl, krlm ta, curuf, tatozu gibi beton, bitml kaplama, temel ve alttemel yapmnda kullanlan sert ve salam doal mineral bileiklerine mineral agrega denir. KABA AGREGA: Agrega karmlarnn No.4(4.75mm) elek zerinde kalan ksmdr. NCE AGREGA : Agrega karmlarnn No.4-No.200(4.75-0.075mm) elekler arasnda kalan ksmdr. MNERAL FLLER : En az % 65i No.200 (0.075 mm) elei geen agregadr. GRADASYON : Agrega karmlarndaki agrega danelerinin boyutlar dikkate alnarak ve toplam arln %si olarak ifade edilen dane boyutu dalmna gradasyon denir. YOUN (Y) GRADASYONLU AGREGA : Bitml karmlarda kullanldnda dk boluk ve yksek stabilite veren, kabadan fillere her boyuttan yeterli dane ieren agregalardr. KESKL GRADASYONLU AGREGA : Gradasyonunda ara boyut agregaya hi ya da ok az ieren agrega karmlardr. AIK GRADASYONLU AGREGA : Filler ya da ince boyutta dane iermeyen ya da ok az ieren agrega karmlardr . TEK BOYUTLU (NFORM) AGREGA : Daneciklerin ou yaklak ayn boyutta olan agrega karmlardr. 3. BTML KAPLAMALARDA KULLANILAN AGREGALAR 3.1Agrega zellikler Bitml kaplamalarda kullanlacak agregalarn seiminde, malzemenin retilebilirlii, maliyeti ve kalitesi dikkate alnr. Agregann uygun olup, olmad aadaki fiziksel zellikleri dikkate alnarak belirlenir. Maksimum Dane Boyutu ve Gradasyonu : Maksimum dane boyutu ve gradasyonu kullanlaca tabakaya gre belirlenir. Temiz Olup Olmamas : Agregalar bitki atklar, yumuak malzemeler, kil topaklar ve yabanc madde iermemelidir. Dane ekli : Agregann dane ekli, ilenebilirlii, skabilirlii ve stabiliteyi etkiler Keli, krlm danelerin kullanm tercih edilir.

Yuvarlak

Az Yuvarlak 4

Az Keli

Keli

0.075
100

0.177

0.42

2.00

4.75

9.52

12.7

19.1

25.437.5

Y DERECELENM
90

80

KESKL DERECELENM UNFORM DERECELENM AIK GRADASYON

70

% GEEN

60

50

40

30

20

10

No.200

No.80

No.40

No10

No.4

ELEK AIKLII

3/8"

1/2"

3/4"

1" 1"

Danelerin Yzey Yaps : Bitml karmlarda yk tama kapasitesini etkilerler. ok przl yzeylere sahip agregalar kayma gerilmelerine kar yksek diren gsterirler.

Cilalanm -

Az Przl

Przl

ok Przl

Gzeneklilik : Karmda, absorpsiyonu ve bitm yzdesini etkiler. Karm agregalarnda, agrega-bitm adezyonunu salamak iin bir miktar gzeneklilik gerekir.

ok Gzenekli -

Az Gzenekli

Gzeneksiz

Salamlk : Bitml kaplamada kullanlacak agregalar, krlmaya, degradasyona (ince malzemeye dnme) su ve don etkisiyle ayrmaya kar dayankl olmaldr. Bitmle Kaplanabilme (Soyulmaya Kar Dayanm): Bitml kaplamalarda kullanlan agregalar bitm ile kaplandklarnda, su etkisi ile soyulma (asfaltn agrega yzeyinden ayrlmas) gstermemelidir. Soyulma dayanm dk agregalar bitme zel katk maddeleri ilave edilerek kullanlabilir.

3.2 Agrega Deneyleri

Agregalarn yukarda belirtilen zelliklerini belirlemek iin yaplan deneyler,zet olarak aada aklanmaktadr. 3.2.1-ELEK ANALZ DENEY (ASTM C136,ASTM C117) Bitml kaplamalarda kullanlacak agregalarn, dane boyutu dalmn bulmak iin aada aklklar verilen kare delikli elekler kullanlmaktadr. Elek Akl mm nch 37.5 11/2 25.0 1 19.1 12.7 9.52 3/8 4.75 No.4 2.00 No.10 0.42 No.40 0.177 No.80 0.075 No.200 Deney, agregann dane boyutu dalmnn bulunmas amacyla yaplr. Deney sonucu bulunan gradasyon snflandrmada, gradasyonun artnameye uygunluunun kontrolunde ve agrega karm oranlarnn hesabnda kullanlr. 6

Deney numunesi, agregann maksimum dane boyutuna gre aada verilen miktarlarda temsili olarak drtleme metodu ya da blge ile alnr ve 110o 5oClik scaklktaki etvde ya da havada kurutulur. Normal Maksimum Boyut,(mm,in) Deney Numunesi Arl, min.(kg) 4.75 (No.4) 0.50 9.5 (3/8) 1 12.5 (1/2) 2 19.0 (3/4) 5 25.0 (1) 10 37.5 (11/2) 15 Kurutulmu numune tartldktan sonra No.200 elekten ykanr (elek ypranmasn diye zerine No.80 ya da No.40 elek yerletirilir). Ykanan numune 110o 5oClik etvde kurutulur. Malzemenin % 100n getii eleklerden balamak zere alt eleklerden ayr ayr elenir. Her elek zerinde kalanlar kmlatif (toplu olarak) tartlr. Tartmlar elek analizi formuna geilir. Rutubeti giderilmi numune arl kullanlarak her elek zerinde kalan miktarlarn yzdesi ve daha sonra % geen miktarlar hesaplanr. 3.2.2. LOS ANGELES AINMA DENEY (ASTM C131, AASHTO T96, TS EN 1097-2) Los Angeles Anma deneyi, darbelenme ve andrma etkisiyle agrega danelerinde oluan anmann bulunmasn salar. Bu deneyle dane boyutu 75 mmden kk olan iri agregalarn Los Angeles anma makinesi ile anmaya kar mukavemeti bulunur. Deneyde ii bo, iki ucu kapal bir silindir eklinde olan makine ierisine agrega ile birlikte metal andrc kreler konularak, makine belirli bir hzla, belirli bir devirde altrlr. Sonuta, metal krelerin zerine dmesi sonucu anan malzemenin deney banda alnan malzemeye gre arlka yzdesi anma kayb olarak verilir. 3.2.3 HAVA TESRLERNE KARI DAYANIM DENEY (DONMA DENEY) (AASHTO T104, TS EN 1367-1) Bu deney,uzun zaman hava tesirleri altnda kalan agregalarn donma ve zlmeye kar mukavemetlerinin llmesinde kullanlan abuklatrlm bir deneydir. Deneyde Na2SO4 ve MgSO4 zeltileri kullanlabilir. Deney 4.75 mm zerinde kalan agregaya,5 donma-zlme periyodu olarak uygulanr ve bu ilemler sonunda oluan kayp yzdesi hesaplanr. Agrega zerinde oluturulan etki, doada olan yaklak 500 donma ve zlme olayna denktir. 3.2.4 YASSILIK NDEKS DENEY (BS 812) Kalnl, nominal boyutunun 0,6sndan daha kk olan agrega danelerinin yass olarak tanmlanmasna dayanan bir metoddur. Agrega numunelerinin yasslk indeksi, belirli aklklar olan bir ablon kullanarak ayrlan yass danelerin arlnn, toplam numune arlna orannn yzdesi olarak ifade edilir.

3.2.5 CLALANMA DENEY (TS EN 1097-8) Bu deney, agregann, trafik altnda srtnme ile andrldnda ne dereceye kadar cilalanaca belirlenmek amacyla yaplr. Laboratuvarda yol yzeyindekine benzer koullar oluturularak, agregann cilalanma deeri tayin edilir. Deneyde 10 mmlik BS eleinde geip 10-14 mmlik yasslk eleinde kalan agrega kullanlr. Bu agregalardan briketler hazrlanarak, cilalandrma makinesinde hzlandrlm anmaya maruz braklr. Daha sonra srtnme aleti ile cilalanma deeri llr. Sert ve przl agregalarda, (bazalt,granit,v.b) cilalanma deeri yksektir. ok sert olmayan ve przll az olan agregalarda (kalker gibi) cilalanma deeri dktr. Cilalanma deeri yksek agregalar ile yaplan kaplamann przll ve buna bal olarak kaymaya kar direnci fazladr. Ancak kaymaya kar diren gradasyona ve karm tipine de baldr. 3.2.6.VALT YNTEM LE YAPIMA DENEY (KT Ksm 403 Ek-B) Deneyin amac, agrega ile bitml balayc arasndaki yapmann su etkisi altnda azalmasnn bulunmasdr. Deney genellikle sathi kaplama yapmnda kullanlacak mcrlara yaplr. 3.2.7.SOYULMA MUKAVEMET DENEY (KT Ksm 403 Ek-A) Soyulma deneyinde, su ve scaklk etkisiyle agrega bitm adezyonundaki azalma belirlenir. Soyulma miktar, kullanlan agrega cinsine (kalker, bazalt, gibi) ve bitml balayc tipine baldr. Soyulma mukavemeti dk agregalarda, kullanlacak asfalt imentosuna katk maddeleri deneyle belirlenen oranda katlarak, soyulma mukavemeti artrlr. Ayn agrega ile menei farkl, fakat ayn asfalt snfnda (rnei; AC 60/70 pen) yer alan asfalt imentolar ile deney yapldnda dahi soyulma miktar deikenlik gstermektedir. Bu nedenle, uygulama srasnda antiyeye gelen her parti bitml balayc ile soyulma deneyi yaplmal ve soyulma mukavemeti artrc katk maddesi gerekip gerekmedii ve gerekli ise oran doru olarak belirlenmelidir. 3.2.8. ZGR AIRLIK VE ABSORPSYON DENEY ( ASTM C127, TS EN 1097-6) Agregann zgl arl, o agregann birim hacimdeki arlnn , ayn hacimde ve 250Cdeki suyun arlna orandr. Danenin, hacim tanmlamasna bal olarak, tane zgl arlk tr vardr 1-Zahiri zgl Arlk (Gsa):Belirli bir scaklkta agregann geirimsiz boluklarn ieren birim hacminin havadaki arlnn, ayn scaklkta ve ayn hacimdeki havas alnm destile suyun arlna orandr. 2- Hacim zgl Arl (Gsb): Belirli bir scaklkta agregann geirgen olan ve olmayan boluklarn ieren birim hacminin havadaki aarlnn, ayn scaklk ve hacminin havadaki arlnn, ayn scaklkta ve ayn hacimdeki havas alnm destile suyun arlna orandr.

3- Efektif zgl Arlk (Gse): Belirli bir scaklkta agregann asfalt geirimli boluklar hari geirimli ve geirimsiz boluklarnn ieren birim hacminin havadaki arlnn, ayn scaklk ve hacimdeki havas alnm destile suyun arlna orandr. Sktrlm kaplamann, hava boluu hesabnda efektif zgl arlk, agrega tarafndan absorbe edilen asfalt miktarn dikkate alnarak bulunan, kullanlr. Belirlenen karm gradasyonuna uygun olarak hazrlanan numuneler zerinde kaba agrega hacim ve zahiri zgl arlk, ince agrega hacim ve zahiri zgl arlk ile absorbsiyonu ve filler zahiri zgl arl deneylerle bulunur. Kaba, ince ve filler malzemenin zgl arlklar kullanlarak, agrega karmnn zgl arlklar aadaki formllerden hesaplanr %K+%+%F Gsb = %K + % + %F Gkb Gib Gfa %K+%+%F Gsa = %K + % + %F Gka Gia Gfa Gsb = Agrega karmnn hacim zgl arl Gsa = Karmnn Zahiri zgl arl %K, %, %F= Agregalarn arlka yzdeleri Gkb,Gib = Agregalarn hacim zgl arlklar Gka, Gia, Gfa = Agregalarn Zahiri zgl arlklar Agrega efektif zgl arlk ise iki ekilde belirlenir; a) Agrega zgl arlklarndan aadaki ekilde hesapla bulunur. Gef = Gsb+ Gsa Gef = Agrega efektif zgl arl 2 b) Bitml karmn maksimum teorik zgl arlk deneyi ile bulunur. Beklenilen optimum bitm yzdesinden hazrlanan karmn maksimum teorik zgl arl (boluksuz) deneyle belirlenir ve efektif zgl arlk aadaki ekilde hesaplanr. Gef = 100______ 100+Wa _ Wa Dt Gb

Dt= Karmn maksimum teorik zgl arl Wa= Agregann yzdesi olarak bitm miktar Gb= Bitm zgl arl

4-BTML BALAYICILAR Bitm, doal kkenli hidrokarbonlarn bir karm veya pirojenik kkenli hidrokarbonlarn bir karm veya bunlarn her ikisinin bir kombinasyonu olup ok defa bunlarn gaz sv, yar kat ve kat olabilen, metal-d trevleri ile bir arada bulunan, yaptrc zellikleri olan ve karbon dislfrde tamamen znen madde olarak tanmlanr. Bitml balayclar esas olarak iki ksma ayrlrlar: Asfaltlar ve katranlar. Asfaltlar doal asfaltlar ve yapay asfaltlar diye iki gruba ayrlabilir. Doal asfaltlar, mineral maddelerle karm halde bulunan kaya ve gl asfaltlardr. Yapay asfaltlar ise, ham petroln artlmasndan elde edilir. Katran, balca kmrn veya odunun kapal bir sistem ierisinde kuru kuruya damtlmasndan elde edilir. Artldktan sonra kullanlr. 4.1. DOAL ASFALTLAR Doal asfaltlar doada genellikle mineral maddelerle karm halde bulunurlar. Konumlarn gre gl ve kaya asfalt diye adlandrlr. Trinidad gl asfalt, en yaygn kullanlan gl asfaltdr. Trinidad adas Venezuela snrlarnda Gney Amerikadr. Rezervi 10-15 milyon tondur. Rafine edildikten sonra yaklak %55 asfalt ierir. Dnyada bundan baka gl asfaltlarnda bulunmaktadr. Kaya asfaltlar daha ok kum ta, kalker vb. mineral maddeler ile maksimum %12 bitm ierirler. Gilsonite (resin) ve Unitaite en ok kullanlanlardr. Bitml karmlarda gl ve kaya asfaltlar, asfalt imentosuna katlarak ya da plentte agregaya ilave edilerek,modifiye bitm ya da modifiye karm hazrlamakta kullanlmaktadr. Doal asfaltlar, mastik asfalt, poruz asfalt ve asfalt betonu yapmnda kullanlabilmektedir. Doal asfaltl karmlarda, plastik deformasyonlara kar dayanm ve bitm agrega adezyonu artmaktadr. 4.2.BTMLER Bitml Scak karmda ve sathi kaplamalarda kullanlmak zere hazrlanm petrol kkenli bitmlerdir. Bitmler genellikle penetrasyonlara gre snflandrlr. Amerikada viskoziteye , son yllarda, superpave sistemde performans derecesine gre snflandrlmaktadr. Deiik penetrasyon dereceleri, petroln artlmas srasndaki iletmelerle salanr. Ayrca, bitmler, sv petrol asfaltlarnn (cutback asfalt) ve bitm emlsiyonlarnn hazrlanmasnda da kullanlr. 4.3. SIVI PETROL ASFALTLARI Sv petrol asfaltlar, stlm bitmlere (B 70/100, B 100/150 gibi) benzin, gazya ya da bakiye ya kartrlmas ile retilir. Asfalt imentosuna; - Benzin ilavesi ile abuk kr olan (RC) sv petrol asfaltlar - Gazya ilavesi ile orta hzda kr olan (MC) sv petrol asfaltlar - Bakiye ya ilavesi ile yava kr olan (SC) sv petrol asfaltlar,retilir. Kullanlan bitmn snf ve oran ile zc miktarna gre, deiik snflarda sv petrol asfalt tipleri hazrlanr. Aadaki tablolarda sv petrol asfaltlar tipleri ve kullanm yerleri verilmektedir.

10

BTML MALZEMELER
ASFALTLAR DOAL GL KAYA PARAFN KKENL KMR KKENL KARMA KKENL ASFALT KKENL KATRANLAR

YAPAY

ODUN KKENL RT1,RT2,RT3,RT12,RTCB5,RTCB6

PETROL ASFALTLARI ASFALT MENTOLARI(BTMLER) KALINTIYA GRE AR-16,000 AR-8,000 AR-4,000 AR-2,000 AR-1,000 PENETRASYONA ORJ.VSKOZTEYE GRE GRE 20/30 AC 40 30/45 AC 20 35/50 AC 10 40/60 AC 5 50/70 AC 2,5 70/100 100/150 160/220 250/330 BTM EMLSYONLARI KATYONK abuk orta hzda yava kesilen kesilen kesilen CRS 1 CMS 2 CSS 1 CRS 2 CMS 2h CSS 2 ANYONK orta hzda yava kesilen kesilen MS 1 SS 1 MS 2 SS 1h MS 2h HFMS 1 HFMS 2 HFMS 2h OKSDE(BLOWN) ASFALTLAR

SIVI ASFALTLAR KATBEKLER ve YOL YALARI abuk orta hzda yava kr olan kr olan kr olan RC-70 MC-30 SC-70 RC-250 MC-70 SC-250 RC-800 MC-250 SC-800 RC-3000MC-800 SC-3000 MC-3000

abuk kesilen RS 1 RS 2

11

abuk Kr Olan (RC) RC-70 RC-250 RC-800 RC-3000

Orta Hzda Kr Olan (MC) MC-30 MC-70 MC-250 MC-800 MC-3000

Yava Kr Olan (SC) SC-70 SC-250 SC-800 SC-3000

Sv petrol asfaltlarnn kullanm yerleri Astar tabakasnda MC-30,MC-70 souk karmda MC-800, RC-800 4.4. BTM EMLSYONLARI Geni anlamda, emlsiyon, normal koullarda birbiri iinde znmeyen ve karmayan, iki ayr faz halinde kalan svlarn, baz kimyevi maddeler aracl (emlgatr) ile tek faz halinde, datlan fazn, (asfalt) datan faz (su) iinde mikron mertebesinde, homojen bir ekilde datlmasdr. Bitm emlsiyonlar da bitm kreciklerinin su iinde datlmasndan oluur. Ancak, bitmn su ierisinde datlmas ile oluturulan emlsiyon uzun mrl olmaz, ksa sre sonra asfalt krecikleri birbirine yaparak sudan ayrlr. Bu durumu nlemek amacyla, emlgatr (emlsiyon verici madde) kullanlarak, asfalt krecikleri evresinde emlgatr filmi oluturulur ve kendi aralarnda birlemeleri nlenir. Yol styaplarnda kullanlan asfalt emlsiyonlar emlgatr cinsine bal olarak iki snfa ayrlr. 1- Anyonik Bitm Emlsiyonlar 2- Katyonik Bitm Emlsiyonlar Bitm emlsiyonu, agrega ile kartrldnda ya da yolun yzeyine pskrtldnde kesilir, yani asfalt krecikleri sv ortamdan ayrlarak agregalarn zerine yaprlar. Bu arada serbest kalan su da buharlar. Yol styaplarnda kullanlan asfalt emlsiyonlarnn, viskozitelerine gre tipleri ve kullanm yerleri aadaki tablolarda verilmektedir. Bitm abuk Emlsiyonu Kesilen RS-1 Anyonik RS-2 CRS-1 CRS-2 Orta Hzda Kesilen MS-1 MS-2 MS-2h CMS-2 CMS-2h Yava Kesilen SS-1 SS-1h CSS-1 CSS-1h

Katyonik

12

Bitm Emlsiyonlarnn kullanm yerleri Astar tabakasnda SS-1,SS-1h,CSS-1,CSS-2 Yaptrma tabakasnda RS-1,RS-2,CRS-1,CRS-2 sathi kaplamada RS-1, CRS-1,CRS-2 souk karmda MS-2,SS-1 Yol yapmnda kullanlan bitml malzemelerin uygulama scaklklar aadaki tabloda verilmitir.

UYGULAMA SICAKLIKLARI Bitml Asfaltn tipi ve snf Sv Petrol Asfalt MC-30 30- (2) RC,MC-70 50- (2) (2) RC,MC-250 7560-80(3) RC,MC-800 95- (2) 75-100(3) (2) RC,MC-3000 11080-115(3) Asfalt Emlsiyonu RS-1 20-60 RS-2 50-85 MS-1 20-70 20-70 MS-2,M5-24 20-70 SS-1,1h,CSS-1,1h 20-70(4) 20-70 CRS-1 50-85 CRS-2 60-85 CMS-2,CMS-2h 40-70 50-60 Bitmler tm snflar maks 180 maks 180 (1)Mikserden bolatldktan hemen sonra llen karm scakl (2)Maksimum scaklk, kprme ya da sislenmenin olmad scaklktr. (3)Scaklk parlama noktasnn zerinde olabilir. Patlama ve alevi nlemek iin nlem alnmal (4)Yaptrma tabakas iin Scaklk Aral minimum-maksimum,oC Pskrtme Kartrma Scaklklar Scaklklar (1)

13

4.5. POLMER MODFYE BTMLER (PMB) Modifiye bitmler, normal bitme (asfalt imentosuna) kimyasal katklar eklenerek, bitmn kimyasal yapsnn ve/veya fiziksel ve mekanik zelliklerinin deitirilmesi ile hazrlanrlar. PMB ya iyerinden uzakta merkezi bir plentte ya da zel mobil nitelerde, kullanmdan nce, antiyede retilirler. Modifiye bitmlerin ve karmlarn kullanm amalar aada zetlenmitir. 1. Dk scaklklar iin daha yumuak karmlar elde etmek ve atlaklar azaltmak. 2. Yksek scaklklar iin daha sert karmlar elde etmek ve tekerlek izinde oturmay azaltmak. 3. Yapm scaklklarnda viskoziteyi drmek. 4. lenebilirlii ve skmay iyiletirmek 5. Karm dayanmn ve stabilitesini artrmak. 6. Karmn anma dayanmn iyiletirmek ve agrega kopmasn azaltmak. 7. Kaplamann dk scaklk atlaklarn azaltmak. 8. Karmn yorulma dayanmn iyiletirmek. 9. Marjinal asfalt imentolarnn kalitesini ykseltmek. 10. Yalanm asfalt balaycy tekrar genletirmek 11. Marjinal agregalarn kullanm salamak. 12. Asfalt balaycnn mrn uzatmak 13. Agrega zerinde daha kaln asfalt filmi oluturmak. 14. Yapmay iyiletirmek ve asfalt imentosunun agrega yzeyinden soyulmasn azaltmak 15. Kusmay azaltmak. 16. Gelitirilmi atlak dolgusu salamak 17. Yakt dktlerine kar dayanm art salamak 18. Yalanmaya ya da oksidasyona kar dayanm artrmak 19. Kaplama tabakalarnn kalnl azaltmak 20. Kaplaman mr-dng maliyeti azaltmak 21. Kaplamalarn tm performansn gelitirmek Karmn yaplaca blgenin iklim koullar ve yolun trafii dikkate alnarak, kaplamann iyiletirilmek istenilen zelliklerine uygun modifiye bitm tipi seilir. Farkl modifiye edici katklar kullanlarak, istenilen zellikleri salayan modifiye bitm retimi mmkndr. Modifiye bitmlerde kullanlan kimyasal katklar aada verilmektedir.

14

Modifiye bitmlerde kullanlan ana kimyasal katklar Elastomerik Termoplastik Polimerler Styrene- Butadiene-Styrene Copolymer SBS Styrene- Isoprene- Styrene Copolymer SIS Styrene-Butadiene SB Random Copolymer SBR Plastomerik Termoplastik Polimerler Ethylene- Vinyl acetate copolymer EVA Ethylene- methyl acrylate copolymer EMA Ethylene- butyl acrylate copolymer EBA Polyisobutylene PIB Latex Plychloroprene SBR Natural rubber Crumb rubber Modifiye bitm, kullanlan polimerin erime noktasnn zerinde bir scaklkta bitm ve polimerin, fazlarn (bitm-polimer) tamamen karmn salayacak uygun kartrc ile homojen olarak kartrlmas sonucu retilir. Belirlenen scakl kadar stlm bitm ierisine katk malzemesi belirlenen oranda eklenerek kartrlr ve genellikle bu karm bir deirmenden geirilerek fazlarn karmas ve homojenlik salanr. Aadaki tabloda modifiye bitm artnamesinde yer alan modifiye bitm tipleri verilmektedir. PMB snf, yolun yaplaca blgenin en yksek ve en dk hava scaklklar esas alnarak, yolun ar tat trafii ile geometrik profiline gre seilmektedir.

15

Tablo 412-2 Modifiye Bitmn Fiziksel zellikleri

Sra No 1 2 3 4 5 6 7 DENEY ADI PENETRASYON (25C,100g,5sn.) YUMUAMA NOKTASI KUVVET LML DKTLTEa (25Cde, 5cm/dk) ELASTK GER DNME (25C) PARLAMA NOKTASI ZGL AIRLIK DEPOLAMA STABLTES b 7,1 YUMUAMA NOKTASI FARKI 7,2 PENETRASYON FARKI 8 9 DNAMK KESME REOMETRES (DSR) (G*/sind >1kPa) 9,1 KTLE KAYBI 9,2 YUMUAMA NOKTASI 9,3 Yumuama Noktasndaki Deiiklik artma azalma 9,4 KALICI PENETRASYON DNAMK KESME REOMETRES 9,5 (DSR) (G*/sind >2,2kPa) 10 maks. maks. maks. maks. min. min. Yenilme Scakl min.
T S EN 1426 T S EN 14770 AASHT O T 315 T S EN 14769 AASHT O R28 T S EN 14770 AASHT O T 315 T S EN 14771 AASHT O T 313 AST M D6648

STANDARDI
T S EN 1426

BRM PMB 64-28 PMB 70-16 PMB 70-22 PMB 70-28 PMB 76-16 PMB 76-22 PMB 76-28 PMB 82-16 0,1mm C J % C g/cm3 C 0,1mm 50-90 52 0,5 80 220 1.0-1.1 5 12 64 30-70 62 0,5 60 220 1.0-1.1 5 12 70 30-90 62 0,5 70 220 1.0-1.1 5 12 70 30-90 62 0,5 80 220 1.0-1.1 5 12 70 20-60 67 0,5 60 220 1.0-1.1 5 9 76 20-70 67 0,5 70 220 1.0-1.1 5 9 76 20-70 67 1 80 220 1.0-1.1 5 9 76 10-50 72 1 60 220 1.0-1.1 5 9 82

min. min. min. min. min. min. min.

T S EN 1427 T S EN 13589 min. T S EN 13398 T S EN ISO 2592 T S EN 15326

maks. maks. maks. maks. Yenilme Scakl min.

T S EN 13399

T S EN 14770 AASHT O T 315 T S EN 12607-1

DNMEL NCE FLM ETV DENEY c maks. maks. min. min.

% C
T S EN 1427

1,0 50 8 5 50 64

1,0 60 8 5 50 70

1,0 60 8 5 50 70

1,0 60 8 5 50 70

0,8 65 8 5 45 76

0,8 65 8 5 45 76

0,8 65 8 5 45 76

0,5 70 8 2 40 82

C C % C

RTFOT+PAV le Yalandrlm Modifiye Bitme Yaplan Deneyler Yenilme Scakl

S caklk

10,1 DSR (G*sind <5000kPa)

KR EME REOMETRES (BBR)

maks.
maks.

C C

22 -18

31 -6

28 -12

25 -18

34 -6

31 -12

28 -18

37 -6

10,2 Eilme-S nme S ertlii

(S 300 MPa,
a b c

m0,300)

Bu koul gerekli olduunda aranacaktr. Modifiye bitm depolanmadan kullanlacaksa, depolama stabilitesi deneyinin yaplmas zorunlu deildir.

Yksek viskoziteli modifiye bitmlerde RTFO deneyi 163 o C 'den daha yksek (180o C gemeyen) scaklkta yaplabilecektir. TFO deneyi darenin izni ile RTFO yerine kullanlabilecektir. NOT: 1,2,4,9.1,9.2 ve 9.4 sra nolu deneylerin antiyede yaplmas zorunludur.

16

4.6 BTML BALAYICILARA UYGULANAN DENEYLER Bitmlere Uygulanan Deneyler Penetrasyon Yumuama Noktas Trikloretilende znrlk nce film halinde stma Parlama noktas (Cleveland ak kap) zgl Arlk Fraass krlma noktas Parafin mumu ierii

Sv Petrol Asfaltlarna Uygulanan Deneyler Yava Kr Olan (SC) Orta Hzda Kr Olan (MC) ve abuk Kr Olan (RC) - Saybolt-Furol viskozitesi - Saybolt-Furol viskozitesi - Kinematik Viskozite - Kinematik Viskozite - Parlama noktas (Cleveland ak kab) - Parlama noktas (Cleveland ak kab) - Destilasyon - Destilasyon Destilasyon kalntsnda: Destilasyon kalntsnda: -Yzme deneyi - Penetrasyon -Belirli penetrasyonlu kalnt 100 - Dktilite penetrasyonlu kalntda: - Trikloretilende znrlk -Yzme deneyi - Su miktar -Trikloretilende znrlk - zgl arlk -Su miktar -zgl Arlk Bitm Emlsiyonlarna Uygulanan Deneyler Anyonik Bitm Emlsiyonlar -Saybolt Furol viskozitesi -kme -Depolanma stabilitesi -Emlsiyon kesilmesi -rtme kabiliyeti ve suya kar diren -imento ile kartrma -Elek deneyi -Destilasyon Destilasyon kalntsnda: -Penetrasyon -Duktilite -Triklorelitende znrlk -Kl miktar Katyonik Bitm Emlsiyonlar -Saybolt-Furol viskozitesi -kme -Depolanma stabilitesi -Emlsiyonun kesilmesi -rtme kabiliyeti ve suyu kar dine -Partikl yk -Elek deneyi -imento ile kartrma deneyi -pH tayini -Destilasyon Destilasyon kalntsnda: -Penetrasyon -Dktilite -Trikloretilende znrlk -Kl miktar

17

Modifiye Bitmlere Uygulanan Deneyler -Penetrasyon -Kuvvet lml Duktilite -Yumuama Noktas -Elastik geri dnme -Parlama noktas -Depolama stabilitesi -RTFOT (dnmeli ince film etv testi) / TFOT (nce film halinde stma) -zgl Arlk -DSR (dinamik kesme reometresi) -BBR (kiri eme reometresi) Bitml balayclara yaplan deneylerin amalar aadaki blmlerde ksaca aklanmaktadr. -Penetrasyon Deneyi (TS EN 1426, ASTM D5) Bitml balaycnn sertlik veya kvamlklar belirlenir. Standard bir inenin belirli bir yk (100g) altnda belirli bir sre ( 5sn) asfalt imentosu iine dikey olarak batt mesafe 0,1mm cinsinden bulunur. Penetrasyon deeri kvamllkla ters orantldr. Penetrasyon ykseldike bitm yumuar. Kvamllk artka bitm sertleir. -Yumuama Noktas Deneyi (TS EN 1427,ASTM D36) Bitml balaycnn scakla kar duyarlln lmek iin (hangi scaklkta bitmn akmaya balad) yzk-bilya yntemi ile yumuama noktas olarak ifade edilen scakl belirlenir. Yumuama noktas ok yksek bitmlerin viskozitesinde yksek olduundan, scak karm yapm scaklklar da yksek olmaktadr. -Kuvvet lml Dktilite Deneyi ( TS EN 12589) Dktilitenin kelime anlam uzama veya ekebilme demektir. Bitml balaycnn dk scaklkta (25oC, 13oC 7oC gibi) kohezyondan oluan (Cohesive) dayanm dktilite ile belirlenir. Belirlenen scaklktaki su banyosu ierisinde 50mm/dk hz ile bitm ekilerek kopma anndaki uzama miktar cm olarak bulunur ve yk uzama erisinde deformasyon enerjisi hesaplanr. -Trikloretilende znrlk (TS EN 12592) Deney, ierisinde mineral madde bulunmayan ya da ok az bulunan bitml balaycnn organik zcler (trikloretilen, karbon slfr, benzen gibi) znrln belirlemek iin yaplan. bitmlerin trikloretilende en az % 99 zlmesi gerekir. -nce Film Halinde Istma Deneyi, TFOT (TS EN 12607-2), -Dnmeli nce Film Etv Deneyi, RTFOT (TS EN 12607-1) Deneyde, karm hazrlama, serme-sktrma srasnda bitml balaycda oluan yalanma rneklenir. Deneyin iki amac vardr. a) yalanm bitm zerinde fiziksel deneyler yaplr. b) ilem srasnda asfalta oluan ktle kayb belirlenir. Bitmn yalanmasnda dolay bir ktle kayb oluur ancak baz asfaltlarda okside rnler oluumundan dolay bir arlk artnda sz konusudur.

18

-(PAV) Basnl Yalandrma Kab (AASHTO R 28) Deneyde, RTFOT deneyinden kan numuneler her birine 50 gr olacak ekilde numune kaplarna konur. Numune kaplar 10 adet numune kab alabilen rafl numune taycya yerletirilir. Sonra basnl yalandrma kabna alnarak 2,2 MPa basn altnda 100oCde 20 saat sre ile yalandrlr. Bylece kaplamann hizmet srasnda karlaaca yalanma etkileri yanstlm olur. -Parlama Noktas Deneyi (TS EN ISO 2592,TS 1171) Parlama noktas, bir maddenin buharnn alev temasnda geici olarak parlad fakat yanmaya devam etmedii en dk scaklk olarak tanmlanr. Parlama noktas, bitml balaycnn uygulama srasnda stlrken meydana gelebilecek herhangi bir tutuma ve alev alma riskini nlemek bakmnda nemlidir. Parlama noktas, asfalt imentolar ve SC sv petrol asfaltlarnda Cleveland Ak Kab ile, MC ve RC sv petrol asfaltlarnda Tagliabue Kapal Kab (15-74oC aral iin) ile belirlenmektedir. -zgl Arlk Deneyi (TS 1087) Bitml malzemenin zgl arl 25oC scaklktaki, hacminin havadaki arlnn ayn scaklk ve ayn hacimdeki havas alnm destile suyun arlna orandr. Genellikle piknometre yntemi ile zgl arlk belirlenir. -Viskozite (TS 117) Viskozite asfaltn kvamll ile ilgili ve akmaya kar olan direncin bir lsdr. Kvamllk artka,yani asfalt yar-kat hale yaklatka vizkozite deeri ykselir. Viskozite deneyinin amac, asfaltlarn uygulama srasnda stldklar scaklk snrlar ierisindeki akma zelliini tayin etmektedir. Saybolt-furol viskozite sv petrol asfaltlar ve Bitm emlsiyonlar iin kullanlr. Bitmlerin, pompalama ve doldurma, boaltma srasndaki akma zelliini belirlemek iin Brookfield Viskozimetre aleti kullanlr. Ayrca ayn aletle scak karmlarn kartrma ve sktrma scaklklarnda viskoziteye bal olarak bulunur. Asfaltn viskozitesinin 17020 santistok olduu scaklk kartrma scakl ve viskozitesinin 28030 santistok olduu scaklk sktrma scakl olarak belirlenir. -Destilasyon (TS 122),Buharlatrma Kalnts(TS 132) Sv petrol asfaltlar ve asfalt emlsiyonlarnda, asfalt imentosu miktarn belirlemek iin farkl yntemler ile destilasyon ve buharlatrma yaplr. -Bitm Emlsiyonlarnda kme ,5 gnlk,(TS 132) Deney, Bitm emlsiyonu depoland zaman oluabilecek ayrmay belirlemek iin yaplr. Mezr ierisinde oda scaklnda 5 gn bekletilen emlsiyonun alt ve st ksmndan rnek alnarak asfalt kalnt miktarlar belirlenir. Alt ve st arasndaki fark %5den az olmaldr. Emlsiyon depolanmadan kullanlacaksa bu deney yaplmayabilir. -Modifiye Bitmlerde Depolama Stabilitesi (TS EN 13399) Modifiye bitmler depolandnda polimer-bitm ayrmasnn olup olmadn belirlemek iin uygulanan bir deneydir. Modifiye bitm 3 gn 180oCde mezr ierisinde bekletilir ve daha sonra st ve alt ksmdan rnek alnarak yumuama noktas ve penetrasyon deneyleri yaplarak fark olup olmadna baklr.

19

-Fraass Krlma Noktas Deneyi (TS EN 12593) Bitmn dk scaklktaki davran belirlemek iin yaplan bir deneydir. Deneyde, bitmn kritik sertlie (stiffness) ulat ve krld scaklk (-30oCye kadar) belirlenir. Bitme ve modifiye bitmlere yaplabilen bir deneydir. zellikle souk blgelerimizde kullanlacak bitmn tipini belirlemek iin uygun bir deneydir. -Elastik Geri Dnme Deneyi (TS EN 13398) Deneyde, dktilite aleti kullanlarak istenilen scaklkta (25oC) bitmn elastik geri dnmesi, geri dnen elastik deformasyon ,belirlenir. Deney, genellikle elastomerik modifiye bitmlere uygulanr, ancak dier bitmlere de uygulandndan az miktarda geri dnme bulunur. Modifiye bitm artnamesine gre elastomerik modifiye bitmlerde elastik geri dnme min. %60 olmaldr. -DSR, Dinamik Kesme Reometresi aleti ile Kompleks Kesme Modl ve Faz As Tayini Deneyi (TS EN 14770, AASHTO T315) Bitmn davran, hem ykleme zamanna hem de scakla bal olduu iin ideal deney her iki faktr de iermelidir. Dinamik Kesme Reometresi bitml balayclarn zamana bal orta ve yksek scaklklarda reolojik zellikleri (kompleks kesme modl ve faz as) belirlenmektedir. DSR, bitmn viskoz ve elastik davrann belirlemek amacyla kompleks kesme modl(G*) ve faz asn() ler. G* malzeme kesme gerilmesine maruz brakldnda deformasyona kar gsterdii direntir. ki bileenden oluur: elastik(geri dnml) ve viskoz(geri dnmsz). ise geri dnml ve geri dnmsz deformasyonlarn greli miktardr. G* ve deerleri deney scaklna ve yklemenin frekansna baldr. -BBR, Kiri Eme Reometresi aleti ile Eilme-Snme Rijitliinin Tayini Deneyi (TS EN 14771, AASHTO T313) BBR, bitmn dk scaklklardaki davrann belirlemek amacyla yaplr. BBR basit olarak balaycnn belirli bir scaklkta ve sabit bir yk altnda ne miktarda snme veya defleksiyona maruz kaldn gsterir. 5. BTML KAPLAMALARIN ZELLKLER 5.1 Sathi Kaplamalar Sathi kaplama yapmnn amalar aada zetlenmektedir. a) Dk trafikli (T8.2<3x106) olan yollarda kaplama tabakas olarak b) Maliyeti ucuz, kayma kar direnci yksek bir yol yzeyi elde etmek (Kayganlaan asfalt betonu zerinde) c) Yol yzeyine gelen sularn temel, alttemel ve taban zeminine gemesini nlemek d) Hizmete almas dnlen granler temel tabakalarna geici olarak bir kaplama ile tekil etmek e) Bozulmu kaplamalarn bakm ve onarmlarnda, Sathi Kaplamann Performansn Etkileyen Faktrler aada sralanmtr. -Trafik; gnlk ticari tat (bo arl >1.5 ton olan aralar) says, mcrn yol yzeyine gmlme orann etkiler.

20

-Mevcut yol yzeyi; mcrlarn yol yzeyine batmasn yol yzeyinin sertlii ve ticari tat says ile ilikilidir. Yzey poroz ise yzeydeki asfalt film tabakas kalnl azalr. -Mcrn tipi ve boyutu; mcr ok kk boyutlara ise ok abuk gmlr, ok iri boyutla olursa trafik tarafndan sklr. Mcr uygun boyutta ve cilalanmaya kar dayankl olmaldr. -Bitml balayc; bitml balaycnn fonksiyonu, yzeyi su geirmez hale getirmek ve mcrlar alt tabakaya yaptrmaktr. Mcrlarn yapabilmesi iin, mcr serilirken, bitm yeterli viskozitede olmaldr. Yol trafie aldnda mcrlar yerlerinden kmamal ve uzun sreli dk scaklklarda bitm atlamamaldr. -Pskrtlen bitml balaycnn oran; pskrtlen balayc miktar mcrlarn yapmasn salayacak miktarda olmal, yeterli yzey doku derinlii salanabilmesi iin mcrlar arasndaki boluklar bitm ile dolmamaldr. -evre koullar; iklim, yer ve trafik durumu ile ilikilidir. Balaycnn kr olma miktar, kaplamann yapld alan kapal ise, (rnei; aalarn alt ya da kpr altlar gibi) bu durumdan etkilenir. Sathi kaplama yapld aylar ve kaplamann trafie ald zamandaki hava koullar performans zerinde etkendir. Trafik, zellikle kavaklar ve ada etrafnda ilave gerilmeler oluturarak mcr sklmesine neden olabilir, rampalarda ise ar ykl aralar mcr gmlmelerini artrr. 5.2 Bitml Scak Karmlar Orta ve Ar trafikli yollarda, trafik yklerini tamak ve styapdaki dier tabakalar, doa koullarnn olumsuz etkilerinden korumak amacyla kullanlr. Bitmll Scak Karm, scak agrega karmnn, stlm asfalt imentosu ile homojen olarak kartrlp, kaplanmas ile elde edilir. Bitml karmlar, sathi kaplamaya gre ok daha pahaldrlar. Bu kaplamalarn fiziksel zelliklerinin bilinmesi ve belirli koullar salamas gerekir. Bu nedenle karmlarn dizaynlar hazrlanr ve bu aamada aada verilen zelliklerine baklr.

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.

Stabilite Durabilite Geirimsizlik lenebilirlik Esneklik Yorulmaya Kar Diren Kaymaya Kar Diren

Bu zelliklerin aklamalar aada verilmektedir. 1. STABLTE : Trafik yklerine, telenme ve tekerlek izleri olumayacak ekilde diren gsterme yeteneidir. Stabilite trafik yklerini karlayacak kadar yksek olmaldr. Ancak ok yksek stabilite, ok sert bir karm anlamna gelir ki bu tr kaplamalar trafik ykleri altnda oluan defleksiyonlara uyamayp atlarlar (esneklik azalr).Bu nedenle karmlarn belli stabilitede olmas gerekir. 2. DURABLTE : Karmdaki asfaltn zelliklerinin deimesine (oksidasyon, v.s.) agregann krlmasna ve asfaltn agrega yzeyinden soyulmasna kar gsterdii dayanm olarak ifade edilir. Bu faktrler iklim, trafik veya her ikisinin birleimi sonucu ortaya kar. 3. GERMSZLK : Asfalt kaplamann hava veya su geiine olan direnci olarak tanmlanabilir. Geirimsizlik, karmdaki hava boluu yzdesi ile belirlenir. Dk asfalt 21

yzdesi ve dizayndaki yksek boluk tabakay yksek geirimli yapar.Bu nedenle karmlar belli esneklii salayacak boluk yzdesinde dizayn edilir. 4. LENEBLRLK : Karmn hazrlanmas ve serilmesi ve sktrlmas srasndaki kolaylk olarak ifade edilebilir. 5. ESNEKLK : Asfalt kaplamann, temel, alttemel ve tabanndan gelen geici oturma ve hareketlere kar, atlamaya neden olmadan uyum gsterebilmesidir.Bitm yzdesi ve gradasyon esneklii etkileyen faktrlerdir. 6. YORULMAYA KARI DRENC : Asfalt kaplamann, trafik yklerinden dolay oluan, tekrarlanan eilmeye (deformasyona) kar direncidir. Karmdaki boluk yzdesi ve asfaltn viskozitesi yorulmaya kar direnci zerinde etkilidir. 7. KAYMAYA KARI DREN : Asfalt kaplamann, tatn, her hava koulunda, kabul edilebilir bir mesafede durabilmesi iin, yeterli srtnmeye sahip olmasdr. Yksek kayma direnci, sert ve przl agrega kullanlarak ve karm gradasyonunda orta malzeme miktarn artrarak salanabilmektedir. Bitm yzdesi fazla ve youn gradasyonlu karmlarda kayma direnci daha dktr. Aadaki tabloda, dk kayma direncini oluturan sebepler ve bunun etkileri verilmitir. DK KAYMA DRENC Sebep Fazla Bitm %si Agrega gradasyonun iyi olmamas Agrega cilalanma deerinin dk olmas Etki Kusma, dk kayma direnci ok dzgn yzeyli kaplama, suyun yzeyden drene olmamas ve dk kayma direnci Przlln azalmas ve dk kayma direnci

6-MARSHALL METODU LE BTML SICAK KARIIM DZAYNI Agregalarn kurutulmas ve iyi bir kartrma ve ilenebilirlik iin stlmas, asfalt imentosunun ise uygun bir akcla gelmesi amacyla stlmasndan sonra,agrega ve bitmn bir tesiste kartrlmas ile hazrlanan karmlara bitml scak karm (BSK) denilmektedir. Asfalt kaplamalarn karm dizaynnn amalar aadaki gibi zetlenebilir. -Salam (durabil) bir styap elde etmek iin gerekli bitm miktarn belirlemek -Trafik ykleri altnda deformasyon gstermeyecek yeterli dayanm oluturmak -Sktrlm tabakada, trafik altnda oluabilecek ok az miktarda skmaya; kusma, akma ve stabilite dkl olmadan salayacak, ancak tabakann iinde rutubet ve fazla hava barndrmayacak lde boluu salamak. -Segregasyona olmadan uygun serimi salayacak bir ilenebilirliine sahip ekonomik bir karm ve agrega gradasyonunun belirlenmesi.

22

Marshall Karm Dizaynnn Aamalar 1-Agrega gruplarnn.ya metoda gre elek analizinin yaplmas ve antiye sonular ile karlatrlarak dizayn esas gradasyonlarn belirlenmesi 2-Agrega karm oranlarnn ve karm gradasyonunun ilgili, artname gradasyon limitleri ierisinde kalacak ekilde, hesaplanmas 3- Agrega zgl arlklar ve briket agregas tartm iin gerekli hesaplarn yaplmas 4- Karm gradasyonunda hazrlanan agregalar zerinde kaba ve ince zgl arlk deneyleri ile filler zahiri zgl arlk deneyinin yaplmas 5- Beklenen optimum bitm ile optimum bitmn 0.5 ve 1.0 bitm deerlerinde, her bitm yzdesi iin en az 3 briket olmak zere , artnameye gre, 2x75 ya da 2x50 darbe uygulanarak briketlerin sktrlmas. 6- Karmn maksimum teorik zgl arlk deneyi iin, beklenen optimum bitm yzdesinde, iki numune hazrlanmas ve deneyin yaplmas. 7- Briketlerin yksekliklerinin llmesi 8- Briketlerin hacim zgl arlklarnn belirlenmesi 9- Briketler zerinde Marshall stabilite ve Akma deneyinin yaplmas 10- Marshall formuna ilenen tm deney ve lm sonularna gre, her bitm yzdesi iin briketlerin ortalama ykseklikleri, Dpler (pratik yogunluk) hesaplandktan sonra, Dt (teorik zgl arlk), Vh (hava boluu), VMA (agregalar aras boluk), Vf (asfaltla dolu boluk),briket yksekliine gre dzeltilmi stabilite ve ortalama stabilite ve akma deerleri hesaplanr. Aadaki grafikler izilir.

-Bitm %si - Dp - Bitm %si - Stabilite - Bitm %si - Akma - Bitm %si - Boluk - Bitm %si - VMA - Bitm %si - Vf
Optimum bitm yzdesi belirlenirken, genellikle boluk deeri gz nnde bulundurulur. -anma tabakas iin %4 boluk -binder tabakas iin %4-%5 boluk -bitml temel tabakas iin %5-%6 boluk Boluk esas alnarak dier deerlerin artname kriterlerine uygun olup olmadna baklr. Karmn kullanlaca blgenin iklim koullarnda gz nnde bulundurularak bitm miktar belirlenir. Souk blgelerde, durabilite ve dk scaklk atlaklarna kar dayankl bir tabaka oluturmak iin bitm daha zengin fakat kusma meydana getirmeyecek karmlar, scak blgeler iin plastik deformasyonu azaltacak ancak yeterli durabiliteyi salayacak karmlar oluturulmaldr. Ayrca yzey tabakas olan asfalt betonu anma tabakasnda przll artrmak ve kaplamay kaymaya kar direnli hale getirmek iin; -Sert ve przl agrega kullanm, -Karm gradasyonunda orta malzemeyi artrarak bir miktar kesiklilik, ekonomik koullarda gz nnde bulundurularak, tercih edilmelidir.

23

6.1 AGREGA KARIIM ORANLARININ VE KARIIM GRADASYONUNUN BELRLENMES Bitml scak karm tabakalarnn yapmnda kullanlacak agrega en az ayr dane grubunun (kaba, orta, ince) karmndan olumaldr. Konkasrde, agrega gruplarnn krmlar, agregann kullanlaca tabakann gradasyonununu salayacak ekilde yaplmaldr. retilen agregalar ile uygun karm gradasyonunun elde edilip edilmeyeceini belirlemek iin, retime baland gnden, agrega karm oranlarnn hesabnn yaplmas gereklidir. ya da daha fazla agrega grubunun istenilen artname gradasyonunu verecek ekilde kartrlmas iin gereken oranlar deiik metodlarla belirlenebilmektedir. Laboratuvarmzda genellikle deneme-yanlma metodu kullanlmaktadr.Karm oranlar ve karm gradasyonunun nasl belirlendii aada bir rnekle aklanmtr. RNEK:Aada verilen agrega gruplarnn gradasyonlarna gre, Asfalt Betonu Binder Tabakas agregalarnn karm oranlar ve karm gradasyonu belirlenecektir. Elek Akl n 1 3/4 1/2 3/8 No.4 No.10 No.40 No.80 No.200 mm 25 19.0 12.5 9.5 4.75 2.00 0.42 0.18 0.075 X (1-1/2) 100 81.7 25.9 1.0 0.9 0.7 0.7 0.7 0.6 Y (1/2-No.4) % GEEN Z (No.4-0) Binder artname Limitleri 100 80-100 58-80 48-70 30-52 20-40 8-22 5-14 2-8

100 92.4 11.7 3.0 1.0 0.8 0.8

100 96.1 62.3 27.0 16.1 12.3

nce malzemenin yaklak tm No4-0 fraksiyonundan geleceinden nce bu malzemenin oran belirlenir. No.4 artname limitleri 30-52 ortas (30+52)/2=41 96.1xZ/100=41 eitliinden Z=%43 olarak bulunur, Z=%43 olduunda; No.200 ---12.3x0.43=5.3 No.80 ----16.1x0.43=6.9 No.40 ----27x0.43=11.6 No.10 ----62.3x0.43=26.8 olarak hesaplanr. No.80 ve No.40 eleklerde geen miktarlar artname alt limitlerine yakn olduundan No4-0 oran %46 olarak seilebilir. Z= % 46 iin ; No.200 ------- 5.7 No.80 -------- 7.4 No.40 --------12.4 No.10 --------28.7 olarak hesaplanr. No4-0 oran belirlendikten sonra orta malzemenin, 1/2-No.4 fraksiyonunun, oran hesaplanr. 3/8 artname limitleri 48-70 ortas (48+70)/2=59 92.4x(Y/100)+46=59 Y=%14 hesaplanr. Z=%46 ve Y=%14 iin; X=100-46-14= %40 olur.

24

Bulunan karm oranlarna gre karm gradasyonu aadaki ekilde hesaplanr. Elek Akl nc mm %40X+%14 Y+%46Z 1 25 100 3/4 19.0 92,7 (81.7x0.4+14+46) 1/2 12.5 70.4 (25.9x0.4+14+46) 3/8 9.5 59.3 (1.0x0.4+92.4x0.14+46) No.4 4.75 46.2 (0.9x0.4+11.7x0.14+96.1x0.46) No.10 2.00 29.4 (0.7x0.4+3x0.14+62,3x0.46) No.40 0.42 12.8 (0.7x0.4+1x0.14+27x0.46) No.80 0.18 7.8 (0.7x0.4+0,8x0.14+16,1x0.46) No.200 0.075 6.0 (0.6x0.4+0,8x0.14+12,3x0.46)

% KULLANIM ELEK AIKLII 1" 25,0 mm 3/4" 19,1 mm 1/2" 12,7 mm 3/8" 9,52 mm No.4 4,75 mm No.10 2,00 mm No.40 0,42 mm No.80 0,177 mm No.200 0,075 mm

40 1-1/2 100 81,7 25,9 1,0 0,9 0,7 0,7 0,7 0,6

14

46

TOPLAM 100 100,0 92,7 70,4 59,3 46,2 29,4 12,8 7,8 6,0

1/2-No.4 No.4-0 100 100 100,0 100,0 100,0 100,0 92,4 100,0 11,7 96,1 3,0 62,3 1,0 27,0 0,8 16,1 0,8 12,3

Y.F. BNDER LMTLER ARTNAME TOLERANS 100 100 100 100 80 100 88,7 96,7 58 80 66,4 74,4 48 70 55,3 63,3 30 52 42,2 50,2 20 40 26,4 32,4 8 22 9,8 15,8 5 14 4,8 10,8 28 4,0 8,0

0.075
100.0

0.177
GRADASYON ARTNAME-U

0.42

2.00

4.75

9.52 12.7 19.1 25.4 37.5

90.0

80.0

TOLERANS-A

70.0

60.0

% GEEN

50.0

40.0

30.0

20.0

10.0

0.0

No.200

No.80

No.40

No10
ELEK AIKLII

No.4

3/8" 1/2" 3/4"

1"

1"

25

Bitm Penetrasyonu Bitm zgl Arl,Gb Agregann Bitm Absorpsiyonu Pba Agregann Effektif zg. Arl,Gef Agregann Hacim zg. Arl,Gsb Agregann Zahiri zg. Arl,Gsa

= 65 : : 1.038 : 0.17 : 2.700 : 2.688 : 2.711

Kaba Agregann Hacim zgl Arl,Gk-h Kaba Agregann Zahiri zgl Arl,Gk-z nce Agregann Hacim zgl Arl,Gi-h nce Agregann Zahiri zgl Arl,Gi-z Fillerin Zahiri zgl Arl,Gf-z

2.680 2.709 2.691 2.712 2.728

Gef-deney : Gef-hesap : Karm. Mcr Darbe Says

2.701 2.700 :1150 gr : 75

ASFALT BETONU AINMA

No 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21

Havada Sudaki Doy.Yz.Hacim Hacim Maks.Teo. % BTM Scaklk YKSEKLKLER,mm Arlk,g Arlk,g Arlk,g cm zg.Arlzgl A.Boluk g C 1 2 3 ortlm A C B V W a,% Dp Dt Vh 3.50 40.3 135 64.2 64.3 64.5 64.3 1193.5 696.2 1203.3 507.1 2.354 3.50 40.3 135 64.6 64.3 64.6 64.5 1193.5 698.8 1205.8 507.0 2.354 3.50 40.3 136 65.9 66.0 66.1 66.0 1194.8 702.6 1210.8 508.2 2.351 2.353 2.561 8.14 4.00 46.0 137 64.1 64.2 64.3 64.2 1202.9 706.5 1211.9 505.4 2.380 4.00 46.0 135 65.1 65.3 65.2 65.2 1199.9 704.6 1210.6 506.0 2.371 4.00 46.0 136 65.1 65.4 65.2 65.2 1202.8 701.6 1209.1 507.5 2.370 2.374 2.543 6.67 4.50 51.8 135 64.1 64.2 64.2 64.2 1207.7 709.2 1214.1 504.9 2.392 4.50 51.8 136 64.5 64.5 64.5 64.5 1204.2 704.8 1209.1 504.3 2.388 4.50 51.8 137 64.4 64.4 64.6 64.5 1203.4 703.5 1207.3 503.8 2.389 2.389 2.526 5.40 5.00 57.5 137 64.4 64.6 64.5 64.5 1219.1 716.4 1221.4 505.0 2.414 5.00 57.5 135 64.2 64.7 64.5 64.5 1212.5 709.8 1214.5 504.7 2.402 5.00 57.5 136 63.6 64.2 63.9 63.9 1212.4 710.1 1214.5 504.4 2.404 2.407 2.509 4.07 5.50 63.3 135 62.5 63.6 63.1 63.1 1215.2 713.8 1215.9 502.1 2.420 5.50 63.3 136 63.3 63.2 63.3 63.3 1217.9 715.8 1218.6 502.8 2.422 5.50 63.3 137 63.6 63.9 63.7 63.7 1216.8 715.2 1217.1 501.9 2.424 2.422 2.492 2.80 6.00 69.0 135 63.1 62.9 63.0 63.0 1219.7 715.2 1220.3 505.1 2.415 6.00 69.0 136 63.8 63.4 63.6 63.6 1220.2 717.4 1220.9 503.5 2.423 6.00 69.0 137 62.9 62.8 62.9 62.9 1221.6 716.4 1222.2 505.8 2.415 2.418 2.476 2.34 6.50 74.8 137 62.9 63.2 62.9 63.0 1216.8 711.1 1217.2 506.1 2.404 6.50 74.8 135 63.3 63.1 63.2 63.2 1219.2 712.9 1219.5 506.6 2.407 6.50 74.8 136 63.2 63.1 63.2 63.2 1218.1 713.1 1220.0 506.9 2.403 2.405 2.460 2.24 5.00 OPTMUM BTM SONULARI (Grafikten) 2.407 2.509 4.00 5.00 OPTMUM BTM SONULARI (Hesapla Geff_deneyle) 2.407 2.510 4.09 5.00 OPTMUM BTM SONULARI (Hesapla Geff_hesapla) 2.407 2.508 4.04 AINMA DZAYN KRTERLER (3-5)

Alacaatl KalkerTaoca

V=B-C Dzltm. Dzeltm Asf.Dol Dp=A/V Dt=(100+W a)/(100/Geff+W a/Gb) % Boluk Akma Stabilite Faktr Stabilite Vh=(Dt-Dp)100/Dt V.M.A mm kg kg Vf Gsb=100/(%K/Gk-h+%/Gi-h+%F/Gf-z) 1.52 1111 0.979 1088 Gsa=100/(%K/Gk-z+%/Gi-z+%F/Gf-z) 1.78 1111 0.975 1084 VMA=100-(Dp(100-W a/(1+W a/100))/Gsb) 1.52 1134 0.943 1070 Vf=(VMA-Vh)100/VMA 15.43 47.3 1.61 1080 Pb=100Gb(Gef-Gsb)/(GefGsb) 2.03 1247 0.982 1225 2.28 1202 0.960 1154 2.03 1202 0.959 1153 1" 100.0 15.08 55.8 2.11 1177 1" 100.0 2.28 1270 0.983 1248 3/4" 100.0 2.54 1225 0.975 1195 1/2" 90.6 2.54 1293 0.976 1262 3/8" 79.5 14.93 63.8 2.45 1235 No.4 47.6 2.54 1361 0.975 1328 No.10 27.8 2.28 1383 0.976 1350 No.40 13.1 2.79 1361 0.989 1346 No.80 8.9 14.73 72.4 2.54 1341 No.200 5.2 2.79 1406 1.010 1420 Kaba=% 52,4 3.05 1429 1.005 1436 nce=% 42,4 3.30 1383 0.993 1374 Filler=% 5,2 14.58 80.8 3.05 1410 3.30 1315 1.012 1330 3.30 1338 0.997 1333 3.56 1293 1.015 1313 15.14 84.6 3.39 1325 3.56 1225 1.012 1239 3.81 1202 1.007 1210 4.06 1179 1.007 1188 16.00 86.0 3.81 1212 14.65 72.6 2.60 Fill/Bit Stb/akm 1342 14.7 72.2 2.60 1342 14.7 72.6 2.60 1.04 516 1342 min14 (65-75) (2-4) max1.5 min900

26

27

7-BTM MKTARI TAYN (ASTM D2172) Bitml karmlarda bitm miktarnn tayini aadaki amalar iin yaplr; -malat srasnda, karmdaki bitmn dizayn deerine uygun verilip verilmediini belirlemek, -Karmdaki agrega gradasyonunu belirlemek, -Bozulmu kaplamlardan alnan karotlar zerinde, bitm miktar ve gradasyon belirleyerek, kaplamann muhtemel bozulma sebeplerini aratrmak. Karmdan ya da kaplamadan alnan numune, spatula veya kk bir krek ile ayrtrlabilecek kadar yumuak deilse bir tepsiye konarak yumuamas iin 1105oC etvde bekletilir. Santrifjl ya da stcl cam ekstraktr aleti kullanlarak deney yaplabilir. Santrifjl ekstraktr ile deney daha ksa zamanda bitmekte ancak filler kayb yksek olmaktadr. Istcl cam ekstraktr ile deney yaklak 2-4 saat srmekte ancak filler kayb daha az olmaktadr. Ayrca, Asfalt analizatr cihaz ile TS EN 12697-1 deney standardna gre bitm miktar, hi filler kayb olmadan belirlenebilmekte ve deneyden kan bitm-etilen karm alnarak, Dner Buharlatrc aleti kullanlarak TS EN 12697-3 deney standardna gre bitml balayc geri kazanlmakta ve zerinde istenilen deneyler yaplabilmektedir. Bitm yzdesi tayini deneyinin, yaygn olarak kullanlan cam ekstraktr ile yapl aada zetlenmitir. Karmn Dmaksna gre uygun miktarda malzeme filtre kad yerletirilmi tel sepet iine konulur. Cam silindire ayrtrc, trikloretilen, seviyesi tel sepetin koni ucundan aada olacak miktarda konulur. Tel sepet cam silindire yerletirilir. Younlatrc cam silindirin zerine yerletirilir ve younlatrc iinden srekli souk su gemesi salanr.Cam silindirin altnda bulunan stcnn scakl, ayrtrc yavaa kaynayacak ve younlatrcdan sepet iine dzenli bir ak salanacak ekilde ayarlanr. Etilen kaynamaya baladnda buharlaan ksm steki souk younlatrcya arparak younlar ve karmn stne damlamaya balar ve karmn iindeki bitm ayrtrr. Sepetin alt konik ucundan etilenin rengi, ak kehribar, grnene kadar ileme devam edilir. Daha sonra bitm alnm agrega tel sepetten kartlarak etileni umas iin oda scaklnda bir sre bekletildikten sonra 1105oClik etvde sabit arla kadar kurutulur. Daha sonra karm ve agrega arlnda, bitm miktar hesaplanr. Gradasyonun belirlenmesi isteniyorsa, deneyden kan agregann elek analizi yaplr. Agregay ykama srasnda,ince danelerin yzmemesi iin, bir miktar, ok kprme oluturmayacak, sv bulak deterjan kullanlr. Bitm yzdesi tayini srasnda, karmdaki bir miktar filler malzemesi etilen ve bitmle birlikte filtre kadndan szlr. Bu nedenle, bitm miktar ve agrega gradasyonu hesaplanrken filler kaybnn dikkate alnmas gerekir, Filler kayb her farkl karm , filtre kad ve ekstraktr iin nceden belirlenmelidir.

28

8-SATH KAPLAMA DZAYNI Sathi kaplama dizaynnda Shell metodu kullanlmaktadr. Dizaynda, kullanlacak agregann gradasyonu ve yasslk indeksi belirlendikten sonra trafik hacmi, iklim tipi, mcr tipi (kbik, yass, yuvarlak gibi) mevcut sath durumu dikkate alnarak tablolar ve abaklar yardm ile m2ye verilecek bitml balayc ve mcr miktar bulunur. 9-TA MASTIK ASFALT (SMA) KARIIMI Ta Mastik Asfalt (SMA) 1960l yllarn sonunda Almanyada ivili kar lastiklerinin oluturduu plastik deformasyonlara kar koymak amacyla gelitirilmi bir karm tipidir. Bugn SMA Avrupa lkeleri ile Japonya ve ABDde de kullanlmaktadr. SMA, iri agregadan olumu bir iskelet ile boluklar dolduran ince agrega filler-bitm harcnn (mastik har) karmdr. Kaba agrega yksek dane temas ve i kenetlenme ile trafik yklerini tar. Mastik har ise boluklar doldurarak yksek bitm oran nedeniyle durabiliteyi artrr. SMA karmna, bitm oran yksek olduundan, bitm ve bitm+fillerin karmdan szlmesini nlemek iin, elyaf ilave edilir. SMA yapmnda fiber kullanm bitm miktarn artrmakta, durabiliteyi ykseltmekte ve plastik deformasyonlara kar dayanm artrmaktadr. SMA yapmnn amalar: yksek hava scaklklar ve ar dingil ykleri nedeniyle oluan tekerlek izinde oluklama eklindeki plastik deformasyonlara kar dayanm artrmak, dk scaklkl atlaklarn geciktirmek, agrega soyulmasna nlemek kesikli gradasyon nedeniyle ,yzey przlln artrmak, olarak saylabilir. SMA yapmnda modifiye bitm kullanldnda zellikleri daha da artrlm olur. Asfalt Betonu Anma ve SMA Gradasyonlarnn Karlatrlmas
0.075
100.0 90.0 80.0 70.0 60.0

0.177
AINMA SMA

0.42

2.00

4.75

9.52 12.7 19.1 25.4 37.5

% GEEN

50.0 40.0 30.0 20.0 10.0 0.0

No.200

No.80

No.40

No10
ELEK AIKLII

No.4

3/8" 1/2" 3/4"

1" 1"

29

AINMA

SMA

SMA Yzey Dokusu

30

10-KARIIMIN ANTYEDE UYGULANMASI FORMLNN (KF) HAZIRLANMASI

VE

YER

KARIIM

Konkasrde retilen her boyut agregadan gnlk olarak numuneler alnarak ya elek analizi ile gradasyon belirlenir. Plentte karm retilmeye balandnda plent ayarlarn yapabilmek iin, souk silolardan numuneler alnarak gerekli oranlarn salanp salanmad kontrol edilir. Scak silolardan numune alnarak gradasyon belirlenir ve scak silo oranlar hesaplanr. Karm dizaynnda verilen oranlar souk silo oranlardr. yeri karm forml, laboratuvar karm dizaynna gre plentin ayarlanmasndan sonra retilen karmn fiziksel zelliklerinin belirlenmesi ve skma kontroluna esas olarak younluunun tespitini kapsar. KF hazrlanmasnn aamalar aada verilmektedir. BSK yeri Karm Formlnn (KF) Belirlenmesi Dizayn raporunda belirlenen karm oranlarna gre souk silo ayarlar yaplr. Souk silolardan ve banttan numuneler alnarak, gradasyona baklr. Scak silolardan numuneler alnarak dizayn karm gradasyonuna uygun scak silo karm oranlar belirlenir. Dizayn raporunda belirtilen optimum Bitm ile karm hazrlanr. Karmdan numune alnarak 6 adet Marshall briketi hazrlanr. Briketler zerinde Hacim zgl Arlk (Dp) ve Stabilite, Akma deneyleri yaplr. Hazrlanan 6 adet briketin younluklarnn (Dp) ortalamas alnr. Her bir briketin younluu, ortalama younluktan 0.015 farkl ise bu deerler atlarak ortalama younluk (Dp) hesaplanr. Atlan deer 2den fazla ise tekrar 6 briket hazrlanr. Briketlerin, boluk (Vh), agregalar aras boluk (VMA), asfaltla dolu boluk (Vf) deerleri hesaplanr. Stabilite, Akma, Vh, VMA ve Vf deerlerinin artnamede belirtilen dizayn kriterlerine uygun olmas gerekir (Deil ise, sebep aratrlr, gerekli ise dizayn yenilenir). Briketleri Dp ortalamalar alnarak iyeri karm younluu belirlenir. Bu deer Dp arazi skma kontrolunde kullanlr (Skma %si = ---------- x 100). Dp KF

31

11-KARIIMIN UYGUNLUUNUN VE YAPIMININ KONTROLU BSK yapmnda, retilen agregann gnlk olarak gradasyon kontrolu, gerek duyulduunda agregann Anma, donma, zgl arlk ve absorpsiyon, yasslk, kil topaklar ve ufalanabilir dane, metilen mavisi, likit limit, plastik limit deerlerine baklmaldr. Bu deerlerdeki deiimler karm dizayn deerlerini az, baz hallerde ok fazla etkileyebilir. Dizayn tekrar gerekebilir. BSK imalatnn ve yapmnn kontrolu ile ilgili tablo aada verilmektedir. BSK(Bitml Scak Karm) Kalite Kontrolu Amac Deney Ad Skl, kriteri Max. 200 m3de Max. 300 m3de (BT) Max.100 m3de (A+B+BT) Min. 400 m3de bir Min. 500 m3de bir(BT) Her gn bir kez Deerlendirme 10 adet elek analizi ortalamasna gre dizayn gradasyonu hazrlanr. Dizayn ile karlatrlr. Gradasyon, Scak silo oranlar ve karm gradasyonunun IKFne uygun olup olmadna baklr. Sonularn dizayn ve artnameye uygun olup olmadna baklr. Karm gradasyonuna uygun olup olmad belirlenir. Skmann yeterli olup olmad belirlenir.

Malzeme Kaba Elek hazrlanmas analizi srasnda nce gradasyon tespiti Konkasr krmn Elek analizi kontrol etmek Scak silo gradasyon kontrolu Karmn fiziksel zelliklerinin kontrolu

Elek analizi

Briket hazrlama,Dp, Stabilite, Akma Min. gnde iki kez deneyleri ve Vh, Vf, VMA hesaplar Finier arkasndan serimden sonra numune Segregasyon olup alnarak bitm %si Min. gnde iki kez. olmadnn tespiti tayini ve kan agregann elek analizi Tabakann skma Karot alm kontrolu

Min.250 tda bir styap projesinde Skma iin alnan min. 500 tda bir. (BT ) verilen kalnlnn Kalnlk kontrolu karot numuneleri 0.1h toleranslarnda kullanlr. olmal Bitm Agrega Kartrma 40/60, 50/70 145-160C 150-165C scaklklar Normal bitm iin 70/100 140-155C 145-160C Hava Scakl (Glgede) Karm Scakl 5-15 C Min. 155 C Max 160 C Karm scakl 15-35 C Min. 145 C Max 160 C > 35 C Min. 140 C Max 160 C Sktrma scakl lk silindiraj >130C -- Son silindiraj >80C

32

33

12-ARTNAMELER Yollar Fenni artnamesinin bitml kaplamalarla ilgili blmlerinde yer alan kriterler aadaki tablolarda verilmektedir. GRADASYON LMTLER Bitml scak karm yapmnda kullanlacak ,mineral agrega ,kaba,ince,mineral filler olmak zere en az , TMA iin drt, ayr dane boyutu grubunun belli oranlarda kartrlmasndan oluturulacaktr.

ELEK AIKLII nch mm 1 1/2" 1" 3/4" 1/2" 3/8" No.4 No.10 No.40 No.80 No.200 37,5 25,4 19,1 12,7 9,52 4,76 2,00 0,42 0,18 0,074

K A R I I M T I P I (% geen) B.TEML-A B.TEML-B BNDER AINMA SMA 12,5/0 SMA 9,5/0 100 72-100 60-90 50-78 43-70 30-55 18-42 6-21 2-13 0-7 100 80-100 70-905 61-815 55-755 42-625 30-473 15-263 7-173 1-82 100 80-1004 58-804 48-704 30-524 20-403 8-223 5-143 2-82

100 83-100 70-90 40-55 25-38 10-20 6-15 4-10

100 90-1004 50-754 25-403 20-303 12-223 9-173 8-142

100 90-100 25-45 20-30 12-22 9-17 8-14

ELEK AIKLII inch 1" 3/4" 1/2" 3/8" 1/4" No.4 No.10 No.200 mm 25,4 19,1 12,7 9,52 6,30 4,76 2,00 0,074 A Tipi 100 0-30 0-10

SATH KAPLAMA (% geen) TEK TABAKA FT TABAKA TP-1 TP-2 TP-3 TP-4 TP-1 TP-2 2.tabk. 1.tabk. 2.tabk. 1.tabk. 100 90-100 100 0-30 100 90-100 0-10 90-100 0-35 0-5 0-35 0-10 0-2 0-5

100 90-100 100 0-30 90-100 0-10 0-35 0-5 0-5

100

100

0-2

75-100 85-100 0-10 0-30 0-2 0-5

100 90-100 60-85 0-25 0-2

34

 AGREGA ZELLKLER AGREGA DENEYLER

AINMA, maks % SALAMLIK,(MgSO4) maks % SOYULMA MUKAVEMET, min % AINMA 30 16 50 50 100 30 2,0 1,5 0,5 BNDER 35 18 50 100 35 2,5 1,5 0,5 B.TEMEL S.KAPLM 35 18 50 100 35 2,5 2,0 1,0 30 18 50 12 50 80 25 2,5 2,0 0,5

SMA
25 14 60 50 25 2,0
1,5 bulunmayacak

YAPIMA, maks %
CLALANMA DEER, min KIRILMILIK,min % YASSILIK NDEKS, maks % SU ABSORPSYONU,maks % METLEN MAVS, maks %
KL TOPAKLARI VE UFALANABLR DANE maks, %

DZAYN KRTERLER
AINMA BNDER BTML TEMEL min. maks. min. maks. min. maks. DARBE SAYISI STABLTE,Kg AKMA,mm BOLUK,% ASF.DOLU BOLUK,% Filler/Bitm Oran ASFALT MENTOSU,% VMA 75 900 2 3 65 4,0 14 4 5 75 1,5 7,0 75 750 2 4 60 3,5 13 75 4 6 75 1,4 6,5 600 2 4 55 3 12 5 7 70 5,5 16 Tip1 17 Tip2 0,3 1,5 0,3 6 750 2 2 3* SMA min. maks. 50 4 4 4*

Elyaf miktar, % Bitm szlme, % Rut derinlii (30000 devir, 60oCde),%

SIKIMA ve KALINLIK KRTERLER SIKIMA BTML TEMEL Tek deer VE BNDER Ortalama Tek deer AINMA Ortalama SMA Ortalama 96 98 97 98 97 KALINLIK 0,1h h h+0,1h 0,1h h h+0,1h h h+0,1h Hava Boluu ort. maks.%7,5 ort. maks.%7 maks.%6 maks.%6 %0,3 Bitm Tolerans

35

TABLO 1-YOL YAPIMINDA KULLANILAN KAPLAMA SINIFI BTMLERN ZELLKLER (TS EN 12591)
BTM SINIFLARI
SIRA NO

DENEY ADI PENETRASYON, (25C) 0,1mm YUMUAMA NOKTASI,C FRAASS KIRILMA NOKTASI a, C NCE FLM HALNDE ISITMA DENEY (163 Cde,5 saat) KTLE DEM, % KALICI PENETRASYON, % YUMUAMA NOKTASI,C PARLAMA NOKTASI , C ZNRLK, % PARAFN MUMU ER b, %
a b

STANDARDI TS 118 EN 1426 TS 120 EN 1427 maks. TS EN 12593 TS EN 12607-2 maks. min. min. TS 118 EN 1426 TS 120 EN 1427 TS EN ISO 2592 TS 1090 EN 12592 TS EN 12606-1 TS EN 12606-2

B 40/60 40-60 48-56 -7

B 50/70 50-70 46-54 -8

B 70/100 70-100 43-51 -10

B 100/150 100-150 39-47 -12

B 160/220 160-220 35-43 -15

1 2 3 4 4,1 4,2 4,3 4,4 5 6 7

0,5 50 49 9 230 99,0 2,2 4,5

0,5 50 48 9 230 99,0 2,2 4,5

0,8 46 45 9 230 99,0 2,2 4,5

0,8 43 41 10 230 99,0 2,2 4,5

1,0 37 37 11 220 99,0 2,2 4,5

YUMUAMA NOKTASI YKSELMES,C maks. min. min. maks.

Souk blgelerde kullanlacak bitmlere yaplacaktr. Gerek duyulduunda yaplacaktr.

36

Tablo-2. Yol st Yaplarnda Kullanlan Katyonik Asfalt Emlsiyonlar in zellikler. (TS - 1082)
Tipler Trler TS No: Emlsiyonlar zerindeki Deneyler Saybolt Furol viskozitesi, 25 C da, sn. Saybolt Furol viskozitesi, 50 C da, sn. kme (a), 5 gn % Depolanma stabilitesi deneyi (b), 1 gn, % Emlsiyon kesilmesi (c), 35 ml. 0.8 % Sodyumdioktilsulfosuksinat, % rtme kabiliyeti ve suya kar diren: rtme (kuru agrega ile) Su pskrtmesinden sonra rtme (ya agrega ile) Su pskrtmesinden sonra Partikl yk deneyi Elek deneyi, % imento ile kartrma deneyi, % pH Destilasyon: Ya destilat, emlsiyonun hacmen %si olarak Kalnt, % Destilasyon Kalnts zerindeki Deneyler Penetrasyon, 25 C da, 100 g 5 sn. Duktilite , 25 C da, 5 cm/dak, cm. Trikloretilende znrlk, % Kl, % TS 118 EN 1426 TS 119 TS 1090 TS 135 100 40 98 200 100 40 98 200 100 40 97,5 200 2,0 40 40 97,5 90 2,0 100 40 97,5 200 2,0 40 40 97,5 90 2,0 TS 132 60 3 65 3 65 12 65 12 57 57 TS 132 TS 132 TS 132 Pozitif 0,10 Pozitif 0,10 TS 132 iyi orta orta orta Pozitif 0,10 6,5 iyi orta orta orta Pozitif 0,10 6,5 Pozitif 0,10 2,0 6,5 Pozitif 0,10 2,0 6,5 40 40 TS 117 TS 117 TS 132 TS 132 20 100 5 1 100 400 5 1 50 450 5 1 50 450 5 1 20 100 5 1 20 100 5 1 abuk Kesilen CRS 1 CRS 2 Min Maks Min Maks Orta Hzda Kesilen CMS 2 CMS 2h Min Maks Min Maks Yava Kesilen CSS 1 CSS 1h Min Maks Min Maks

Not: a) ayet asfalt emlsiyonu satn alndktan sonra 5 gnden daha ksa bir sre ierisinde kullanlacak ise kme deneyinin yaplmasndan vazgeilebilir. Ancak alc, malzemenin satn alnd zamandan balayacak ve kullanlaca gne kadar devam edecek bir kme deneyinin yaplmasn isteyebilir. b) 24 saatlik (1 gnlk) depolanma stabilitesi deneyi 5 gnlk kme deneyi yerine kullanlabilir. c) Emlsiyonun kesilmesi deneyi, malzemenin sevk tarihinden itibaren 30 gn ierisinde yaplmaldr.

37

Tablo-3. Yol st Yaplarnda Kullanlan Orta Hzda Kr Olan Sv Asfaltlar in zellikler (TS - 1083)
Tipler Saybolt - Furol viskozitesi : 25 C da, sn 50 C da, sn 60 C da, sn 82.2 C da, sn Kinematik viskozite, 60 C da, cSt. Parlama noktas, C (Tagliabue ak kab) Destilasyon 360 C a kadar toplu destilatn hacim olarak % si 225 C a kadar 260 C a kadar 316 C a kadar 360 C daki destilasyon kalnts, hacim olarak % Destilasyon kalnts zerindeki deneyler : Penetrasyon , 25 C da 100 g, 5 sn. Duktilite , 25 C da 5 cm/dak, cm. Trikloretilende znrlk, arlka % Su, % TS 118 120 EN 1426 TS 119 100 250 0,2 120 100 99,0 250 0,2 120 100 99,0 250 0,2 120 100 99,0 250 0,2 120 100 99,0 250 0,2 40 75 50 25 70 93 20 65 55 20 60 90 15 60 67 10 55 87 45 75 35 80 15 80 15 75 TS 1093 TS 1080 TS 122 TS No: TS 117 75 30 38 150 60 60 70 38 120 140 125 250 66 250 500 100 800 60 200 1600 300 3000 66 600 6000 MC 30 Min Maks MC 70 Min Maks MC 250 Min Maks MC 800 Min Maks MC 3000 Min Maks

TS 1090 99,0 TS 124

Not : Kalntnn 25 C daki duktilitesi 100 den daha kk ise kalntnn 15,6 C daki duktilitesi tayin edilir. 15,6 C daki duktilite deeri 100 den daha byk karsa malzemenin standarda uygun olduu kabul edilir.

38

39