T.C.

SELUK N VERS TES SOSYAL B L MLER ENST TS LKRET M ANA B L M DALI SOSYAL B LG LER RETMENL B L M DALI

TROYA SAVALARINA KATILAN KAV MLER N K ML KLER VE KKENLER

YKSEK L SANS TEZ

DANIMAN PROF.DR.EKREM MEM

HAZIRLAYAN YASEM N RAZ KONYA -2006

NSZ

Homerosun nl destan lyadada anlatt Troya Savalar, tarihin ilk Dou-Bat mcadelesi , baka bir deyile Eskian Birinci Dnya Sava olmakla birlikte, tarihin ilk Boazlar Sava olarak da kabul edilmektedir. Bu savata Troya ve mttefikleri Dou dnyasn, Akalar ve mttefikleri ise Bat dnyasn temsil etmektedir. Homeros on yl sren bu savan son 51 gnn anlatmtr lyada Destannda. Savan sebebi olarak Troya Prensi Parisin , Sparta Kral Menelausun kars Heleneyi karmas gsterilmitir. Ama gerekten de Dou ile Baty kar karya getiren ve on yl sren bu byk savan balamasnn asl sebebi sadece bu muydu? Ve bu savaa katlan Troyallar, Akalar ve onlarla birlikte savaa giren mttefikleri gerekte kimlerdi? Bu kavimlerin gnmz toplumlar ile ilgileri var myd? Hitit ivi yazl metinlerinde ad geen Ahhiyavallar ile Homerosun bahsettii Akalar ayn kavim miydi? Yine Hitit metinlerinde ad geen Vilua krallnn merkezi Vilua kenti ile Troya Savalarnda bahsi geen llios ya da llion kenti arasnda bir balant var myd? te btn bu sorulara almamz ierisinde cevap vermeye altk. Ayrca bu almamz meydana getirirken, derin bilgilerini ve kymetli aratrmalarn bizden esirgemeyen sayn hocamz Prof. Dr. Ekrem Memie en iten teekkrlerimizi sunmay bir bor bilirim. Ve sevgili eime de, desteini hep hissettirdii iin teekkrlerimi sunarm. Yasemin RAZ 2006 Konya

iii

ABSTRACT

The Troy Wars which were in the quality of the First World Wars of Prehistoric Period and which happened in B.C.1240-1230 were between the Trojas and Achaeans. The Trojans and Achaeans participated in this war with the support of many tribes.the thing which gave this war the quality of the world war was the tribes which participated in the war as the allies and representing the East and the West. Some of the tribes including the Turkish ones provided to be created new tribes by the fusion of all these tribes. With this study we researched all these tribes which participated to the troy wars with their origins and identities. While researching all these things, we investigated written and archeolojical sources and reached some results. We compared these results with the researchs of today and with a synthesis we created this study.

ZET

M..1240-1230 tarihleri arasnda meydana gelen ve Eskian Birinci Dnya Sava olarak nitelendirilen Troya Savalar , Troyallar ile Akalar arasnda cereyan etmitir. Troyallar ve Akalar bu savaa pek ok kavmin desteini alarak katlmlardr. Bu Savaa, Dnya Sava nitelii kazandran da Douyu ve Baty temsilen savaa mttefik olarak itirak eden kavimlerdir. Bu kavimler arasndan, ilerinde Trk kavimlerinin de bulunduu baz kavimler, dier baka kavimlerle karp kaynaarak yeni kavimler ortaya kmasn da salamlardr. te Troya Savalarna katlan bu kavimleri kimlikleri ve kkenleri itibariyle aratrp, ortaya koymu bulunuyoruz. Btn bunlar yaparken, yazl ve arkeolojik kaynaklardan yararlanma yoluna gittik, bir takm sonulara vardk ve bu sonular gnmz aratrmalar ile karlatrarak elinizdeki almamz meydana getirdik.

Harita -1 ( Yunanistann Corafi Haritas)

Harita 2 ( Hint-Avrupa dil ailesinin ayrntl emas )

RES MLER

Resim 1

( Troya kazlarnda kan bir kase )

resim 4 (Priamos tasviri )

resim 5 ( Troya kazlarnda karlan bir kap )

Resim6 ( Troya kaz yerinden bir grnt )

Resim 7 ( Schilleman n kard hazineden bir grnt )

Resim 8( Troya kaz yerinden bir grnt )

Resim 9 ( Troya nn bilinen 9 katman )

Resim 10 ( Troya kaz yerinde su kuyular )

Resim 11 ( Troyann III,IV Ve V. Katmanlarn gsteren resim )

Resim 12 ( Parisin Heleneyi karmasn tasvir eden vazo figr )

Resim 13 ( Homeros )

Resim 14 ( Troyada eski ta yol )

Resim 15 ( Troya kaz yerinden bir grnt )

Resim 16 ( Troya kaz yerinden bir grnt )

Resim 17 ( Troya kaz yerinden bir grnt )

Troya At ( anakkale )

1.HOMEROSUN YAADII CORAFYA

nsan topluluklarnn yeryz zerinde igal ettikleri alana corafi mekan denmektedir. Corafi mekan, insan topluluklarnn tarihi geliim sreleri ierisinde nemli roller oynamaktadr. Konumuzun zn tekil eden Troya Savalar, corafi mekann ekonomiye etkisinin en gzel rneklerinden birisidir.(1) Bu yzden Bat Anadolunun ve Kta Karas Yunanistann corafi mekanlarn incelemeye gemeden nce , bu savalar hakknda ksaca bilgi vermeyi uygun buluyoruz. Bilindii gibi , Troya Savalar M.. 1240-1230 yllar arasnda meydana gelmitir. Bu konuda bize en ayrntl bilgiyi de Homeros un lyada adl eseri vermektedir. Sz konusu destanda , savalar bir kadn karma olayna balanr.(Mikenai Kral Agamemnonun kardei , Sparta Kral Menelousun kars Helene , Troya Kral Priamosun olu Paris tarafndan karlr.) Elbette ki , savan gerek nedeni bambakayd. Asl neden tamamen ekonomikti. M..14-12. y.y.lar Aka Medeniyetinin en parlak a idi. Bu dnemde Akalar; Msr, Kbrs, Ugarit gibi blgelere anak mlek ihra ediyorlard. Fakat daha sonra Kbrstaki anakmlekiler Akalara rakip oldular. Bat Anadoludaki Ahhiyava Devletinin de glenmesi ile Akalarn bu blgedeki ticareti tamamen kstland. Yunanistann corafi konumu sebebi ile tarm yapamayp ticarete ynelen bu kavim zor durumda kalnca , areyi Karadeniz Sahillerine almakta grd. Karadeniz pazarna alabilmek iin anakkale Boaz almalyd. Amalarna ulaabilmeleri iin Troyallar buradan atmalar gerekiyordu. te Troya Savalarnn gerek nedeni de bu olmaldr.(2) Troya Savalar hakknda verdiimiz bu ksa bilginin ardndan, konumuza btnlk kazandrmas asndan, bu blmde savan ve sava sonras hadiselerin cereyan ettii corafi mekanlar yani Bat Anadolu Blgesi, Kta Karas Yunanistan ve Ege Adalarnn corafi konumunu ele alacaz.

1.1. Bat Anadolunun Jeopolitik Konumu

Bat Anadolu Blgesi ; corafi bakmdan , Ege Blm ve Bat Anadolu blm olmak zere ikiye ayrlmaktadr.

Ege Blmnn kylar kuzeyde Edremit Krfezinin kuzey kylarndan ( Baba Burnu ) balar ve Marmaris Krfezinin dousundaki Karaaa Krfezine kadar uzanr. Bu kylar hem Trkiyenin en girintili kntl kylar hem de dnyann en ok ekillenmi kylarndan biridir. Kuzeyden gneye doru balca girintiler ; Edremit, andarl, zmir, Kuadas , Mandayla , Hisarn ve Karaaa krfezleridir. En nemli kntlar da Ayvalk , Foa , Karaburun , Bodrum ve Readiye ( Marmaris ) yarmadalardr. Bunlardan baka daha pek ok yarmadack , krfezcik ve koy vardr. zellikle yarmadalar nnden , Ege Denizi ortalarna ve Yunanistan kylarna doru yzlerce adadan olumu diziler ve kmeler yer almtr. (3) Bat Anadolu Blmndeki dalar, Karadeniz ve Akdeniz blgesindeki dalarn tam tersine denize dikey olarak uzanmaktadr. Blgenin en nemli dalar Bozdalar , Aydn Dalar, Mentee Dalar ve i kesimde Ktahya ve Uak arasnda yer alan Alaam Dalardr. Dalarn byk bir blm dou-bat istikametinde uzanmaktadr.(4) Bu dalar arasnda Manisa, Aydn, zmir, Byk ve Kk Menderes gibi verimli ovalar yer almaktadr. Bu ovalar Kaikos (Bakray)(5), Hermos (Gediz),(6) Kaystros (Kk Menderes)(7) ve Maiandros (Byk Menderes)(8) gibi byk nehirler tarafndan sulanmaktadr. klime gelince ; blgenin ky kesimlerinde tipik Akdeniz iklimi grlmektedir. Yani yazlar scak ve kurak, klar ise lk ve yal gemektedir. kesimlerde ise tpk Orta Anadoluda olduu gibi kara iklimi hkm srer.(9) Doal bitki rts bakmndan kylar ve i ksmlar arasnda nemli farklar grlr . Kylarda ve alak ovalar da yaz kuraklna uymu , genellikle sert ,kk ,reineli veya tyl yapraklaryla her mevsimde yeilliini koruyan maki, yabani zeytin , kei boynuzu, defne mersin, zakkum ve kocayemi gibi Akdeniz Blgesine has bodur bitkiler bulunur. kesimlerde ise , kzl karaamlarla mee, akallardan meydana gelmi kark ormanlar yer alr.(10) Bat Anadolu blgesi, tarihi devirlerde doudan ziyade bat ile yani Kta Karas Yunanistan ile ilikilerde bulunmutur. Troya(11), Miletos,(12) Efesos
(13)

ve Mskebi

(14)

gibi

nemli Bat Anadolu kentlerinde yaplan kazlarda hibir Hitit seramii bulunmad halde bol miktarda Myken (Aka) seramiine rastlanmas, bunun en ak kantdr.

Bat Anadolu kylar denizcilie ok elverili olduu halde , buralarda ilk yaayan kavimlerin bu nimetten yaralanma yoluna gitmemeleri olduka ilgintir. yle grnyor ki, verimli topraklara sahip olan bu kavimler , deniz ticaretine bal bir hayattan ziyade tarma dayal bir yaanty tercih etmek zorundaydlar. nk , henz deniz ticareti yollar faaliyeti balang halinde idi.

1.2.Kta Karas Yunanistan Ve Ege Adalarnn Corafi Konumu

Yunanistan, Anadolu ve talya arasnda yer alr. taraf denizlerle evrili olan Yunanistan ( dousunda Ege Denizi batsnda Adriya Denizi, gneyinde Akdeniz ), kuzey , orta ve gney Yunanistan olmak zere ana blgeye ayrlr. Kuzey Yunanistan ok dalktr. Bu blgenin balca ykseltilerini Balkanlar ve Rodoplar oluturur. Orta Yunanistann en nemli dalar ise Pindus Dalardr. Peloponez (Mora) Yarmadas da denilen gney Yunanistandaki dalar ise , kuzey ve orta Yunanistandakilere oranla biraz daha alaktr.(15) Genel bir deerlendirme yapacak olursak , Yunanistann olduka engebeli bir lke olduunu sylemek mmkndr. Dalar denize dikey olarak uzanmakta ve derin koy ve krfezler meydana getirmektedir. Avrupa haritasna bir gz atldnda kylar Yunanistannki kadar girintili kntl baka bir lke daha olmad rahatlkla grlr. Tarma elverili yreleri ,daha ziyade dou kylarnda uzanan ve Ege Denizine bakan ovalardr. Memleketin byk bir blmnn geit vermez dalarla kapl oluu , bu dalar arasndaki vadilerde yaayan kavimlerin birbirleriyle ilikide bulunmalarn, daha dorusu onlarn bir araya gelerek merkezi bir devlet kurmalarn engellemi ve bir partiklarizmaya yol amtr.(16) lkenin tarma elverili yerinin az oluu , burada yaayan kavimleri ok erken devirlerden itibaren , geimlerini denizden salamaya sevk etmitir. Gerekten Yunanllar , M.. 2.bin yldan itibaren , Akdenizdeki ticaretin canl bir yesi olmular ve yunanl tccaralar , deniz ticareti sayesinde zenginlemilerdir.(17)

Yunanistann en nemli iki akarsuyu Vardar ve Meri Nehirleridir. Her ikisi de Ege Denizine dklen bu nehirler getikleri yerlere hayat verirler. Gerekten, sz konusu nehir vadilerindeki nfus , dier blgelere oranla daha youndur.(18) Yunanistann iklimine gelince ; gney ve ky kesimlerinde yazlar scak ve kurak , klar ise lk ve yal bir seyir takip eden Akdeniz klimi hkm srmektedir. Blgede, ttn,zm ve zeytinya retilir. Gerekten zmden elde edilen arap ve zeytinden elde edilen zeytinya, en eski devirlerden itibaren Yunanistann balca ihracat rnleri olmutur. Gnmzde dahi Yunanistan , zeytinya retiminde dnyann bata gelen lkeleri arasnda yer almaktadr. Ege Adalar da yunan dnyasnn ayrlmaz bir paras grnmndedirler. Asya ve Avrupa kylar arasnda yer alan bu adalarn en nemlisi Girittir. Ege Denizinin gney snrnda bulunan ve yaklak olarak 250 km uzunluunda ve ortalama 50 km geniliinde olan bu ada , arada kpr vazifesi gren bir takm adalar sayesinde , bir taraftan Peloponeze dier taraftan Anadolunun bat , gney bat ve Afrikann kuzey kylarna bal bulunuyordu. Girit, btn bu lkelere , bunlarn kltr etkileri altnda kalabilecek kadar yakn , fakat bunlardan gelecek dman aknlarn nleyebilecek kadar uzakt. Engebeli bir araziye sahip olan Girit, dou-bat dorultusunda uzanan sradalar tarafndan, biri kuzeyde dieri gneyde olmak zere iki byk blme ayrlm olmakla beraber , youn bir nfus besleyebilecek ve bal bana bir medeniyet oluturabilecek kadar bykt. te Eskiada MUTLULAR ADASI olarak gsterilen Giritin , Akdenizde ald bu emsalsiz yer , adann bir taraftan dou , dier taraftan bat etkileri altnda kalmasna ve hayranlk uyandran yksek ve orijinal bir medeniyet oluturmasna zemin hazrlamtr.(19) Byk bir ksm iyi korunmu limanlara sahip olmakla beraber, kk susuz ve orak olan Ege Adalar arasnda bazlar doudan batya giden yada kuzeyden gneye inen deniz yollarnn dm noktalarnda bulunduklarndan dolay nem kazanmlardr. Birinci gruba giren adalar arasnda Delos, ikinci gruba girenler arasnda ise obsidyen ta karlan Melos, iinde mermer ocaklar bulunan Paros ve Naksos , ayrca altn madenleriyle n kazanm olan Sifnos rnek gsterilebilir.

1.BLME A T D PNOTLAR

1. E.Memi , Tarihi Corafyaya Giri , Konya 1990 ,s.17. 2. E.Memi , a.g.e. ,s.18. 3. Talip Ycel , Trkiye ile Komu Ege Adalar , Ankara 1978 ,s. 6 . 4. Srr Erin ,Trkiye Corafyas , stanbul 1972 ,s.111. 5. Herodotos , Herodot Tarihi , eviren Mntekim kmen , stanbul 2002, VII 42 ,O.R.Gurney Geograpy, London 1959 ,s.96 idantifiye eder. 6. Herodot Tarihi , I 55- 80 , V 101. 7. Ayn eser , V 100. 8. Ayn eser ,I 18- 161, II 10 -29 ,III 122 ,V 118 ,VII 26- 30- 31. 9. Srr Erin ,a.g.e. s. 112. 10. Ayn eser ,s.115. 11. C.Blegen , Troy and Trojans , London 1963 , s. 140 147. 12. AJA 68 , 1964, s. 162. 13. AJA 68 , 1964 , s. 157. 14. Yusuf Boysal , DTCFD , XII , 2. 15. E.Memi , Eskia Tarihinde Dou-Bat Mcadelesi ,3. bask ,Konya 2003 ,s. 38. 16. M. Mansel , Ege ve Yunan Tarihi , Ankara 1971, s.2. 17. E.Memi ,Tarihi Corafyaya Giri ,Konya 1990 ,s.29. 18. E.Memi Eskia Tarihinde Dou Bat Mcadelesi ,3. bask ,Konya 2003 ,s. 38. 19. M.Mansel , a.g.e. ,s. 3 4. da Kaiosu Hitit metinlerindeki eha nehri

2. KAYNAKLAR

Konumuza esas tekil eden kaynaklar yazl ve arkeolojik kaynaklar olmak zere ikiye ayrabiliriz; 2.1. Yazl Kaynaklar

Bilindii zere Homerosun zerinde durduu asl konu , dou ve bat dnyalarn tarihte ilk kez kar karya getiren Troya Savalardr. Bu byk mcadele Dou dnyasn Bat Anadoluda oturan Troyallar ve mttefikleri , Bat dnyasn da Yunanistan ve adalarda yaayan Akalar ve mttefikleri temsil etmektedir. Bu arada hemen unu da belirtelim ki Homerosun Akalar adn verdii kavim , pek ok aratrmac tarafndan Hitit metinlerindeki Ahhiyavallarla bir tutulmaktadr.(1) Troya halknn oturduu blgenin merkezini tekil eden lios yada lion kenti ise Hitit ivi yazl metinlerinde Vilua olarak gemektedir. Bu nedenle biz ilk olarak Ahhiyava ,Vilua ve Troia adlarnn getii Hitit metinlerini gzden geireceiz. Daha sonra Troya Savalarn ve bu savatan sonra cereyan eden olaylar ele alan ve konumuz asndan da byk nem tayan Homeros Destanlarn gzler nne sereceiz. Son olarak da , Klasik Yunan melliflerinin eserlerini tarayacak ve sz konusu eserlerde Troya Savalarnda boy gsteren kavimlerle ilgili bilgileri ele alacaz.

2.1.1. Hitit Metinleri

a ) Ahhiyava adnn getii metinler : Hitit arivlerinde , Troya Savalarna direkt olarak deinen bir vesika yoktur. Ancak , Troya Savalarna Troyallarn karsna dikilen Akalarn ismi Ahhiyavallar eklinde olmak kaydyla Hitit metinlerinde gemektedir. Ahhiyava isminin getii en eski metinler Madduwata Metinleridir.(2) Ahhiyava isminin ilk kez zikredildii bu metin Hitit kral II. Tuthalya zamanna ( M.. 15. yzyln sonlarna ) tarihlenir. Sz konusu metinden anlaldna gre Madduwata ,Hariyati ve Zippala memleketlerinin(3) kraldr. Madduwata ayn zamanda Hitit kralnn da vasalidir. Hitit Ahhiyava ilikileri , Madduwatan memleketinin Ahhiyava kral tarafndan istila edilmesiyle balar. Madduwata , memleketinin istilaya uramas karsnda soluu Hattuata alr. Hitit kral kendisine ordu ve malzeme yardmnda bulunur. Bylece Madduwata , kralln tekrar ele geirir. Fakat, Ahhiyava kral tekrar gelip, Zippala ve Harriyati memleketlerini zapteder.(4) Bunun

zerine, II.Tuthalya olaya bizzat el koyma lzumunu hisseder ve eha Nehri ( Byk Menderes ) memleketinde meydana gelen savata Ahhiyava Kral Attariiya (5) , byk bir yenilgiye uratr. Ancak ilgintir ki , bu savata Madduwata , Hitit kralna ihanet ederek , Attariiyan yannda yer alr. Fakat, buna ramen II.Tuthalya onu affederek elimizde bulunan antlamay yapar. (6) Hitit metinlerinde Ahhiyavallarla ilgili ikinci bilgi I.uppiluliuma zamanna (M..1380-1335) tarihlenmektedir. I.uppiluliumann , zevcelerinden birini , olu II.Murilinin annesini , Ahhiyava memleketine srgn ettiini bu metinden ( KUB XIV , 2 ) reniyoruz. Kraliyet ailesine mensup kiilerin srgn cezasna arptrldnn baka rnekleri de vardr. ( rnein ; Urhi-Teup , amcas III.Hattuili tarafndan Alayaya srlmt. ) Bu gibi kimseler , ancak kamalarnn mmkn olamayaca yerlere gnderilirdi. stelik , o memleketin kralnn gvenilir bir kimse olmas da gerekiyordu. Bylece , I.uppiluliuma zamannda Ahhiyava kralnn kimliini bilmemekle beraber , iki memleket arasndaki ilikilerin dostane olduunu syleyebiliriz.(7) II.Murili zamannda ise Hitit-Ahhiyava ilikileri inili kl bir seyir takip etmiti. Gerekten, II.Murilinin Anallerinden renildiine gre , ad geen Hitit kral iktidarnn nc ylnda Arzava memleketi zerine sefer etmiti.(8) Murili, anallerinde Arzava kral Uhhazitiin, Milevanda ehrini Ahhiyava kralna vermesini harbin sebebi olarak gstermektedir. Hitit metinlerinde Milevanda eklinde geen bu yerin klasik Miletos olduu , bugn hemen herkes tarafndan kabul edilmektedir.(9) Dorusunu sylemek gerekirse , bu kent stratejik bakmdan byk nem tayordu. nk, Persler dneminde daha ilek bir hale gelen, fakat Hititler zamannda da mevcut olduu Hitit antlar ile anlalan Kral Yolu nun , Ege Denizindeki mahrecini tekil ediyordu. Yeri hakknda eitli grler ne srlen Ahhiyava krall(10) , Milevanda ehrine karlk , Arzava kralna askeri yardmda bulunmu olsa gerekir. nk, Murili, kendi kuvvetlerinden baka bir taraftan kardei Karkam Kral Biyailiden , dier taraftan enitesi Mira Beyi Mahuiluvatan yardm istemi ve ancak bu sayede dmanlarn yenilgiye uratabilmiti. II.Murili iktidarnn daha sonraki yllarnda Hitit Ahhiyava ilikilerinde bir yumuama grlmektedir. Bilindii zere , uppiluliuma dneminin sonlarnda balayan ve II.Murili devrinde de btn hzyla devam eden veba salgn , Hatti memleketini kasp kavurmutu. Biz btn bu olaylar, II.Murili tarafndan yazdrlan veba dualar metinlerinden (KUB XIX , 1 + KUB XIV 14 , KUB XXX 121 ) reniyoruz.ayn krala ait kk bir metin parasndan (KUB V 6 ) ise , vebadan strap ekmekte olan Hitit kralna ifa sunmas iin Ahhiyava ve Lazpas tanrlarn Hattiye gnderdii bildirilir. Demek ki, Ahhiyava ve Hitit memleketleri arasnda II. Murili ve devrinde de dostluk hkm sryor gibi grnyordu. Ancak II.Murili zamannda bata Arzava Memleketlerinin isyan olmak zere, Bat Anadolu Blgesi ile yakndan ilgilenilmek mecburiyetinde kalnmas u gerei ortaya koyar ki, Bat Anadolu kentlerini isyana tevik eden ve fakat yeri kesin olarak bilinmeyen Ahhiyava Krall, Hitit mparatorluu karsnda yeni bir g olarak ykselmeye balamtr. 8

II.Muriliden sonra iktidara gelen olu Muvattali, Kuzey Suriye egemenlii yznden msr memleketi ile girecei byk mcadelenin hazrlklaryla urat iin, Bat Anadolu ile pek alakadar olamamtr. Ancak, batdan gelebilecek tehditleri nceden haber alp gerekli tedbirleri alabilmek amacyla eskiden beri Hitit kralna sadakati ile tannan Vilua Krall ile bir antlama yaplmtr(11). Milevandal Piyamaradunun isyan da yine Muvattali dnemine tarihlenmektedir ki(12) ,biz buradan ; Hitit Kralnn Kade Savann hazrlklaryla megul olmasndan yararlanan Ahhiyava Kralnn , Bat Anadoluda otorite boluu yaratabilmek iin, Milevanda Kralnn Hitit Byk Kralna kar isyana tevik etmi olabilecei neticesini karabiliriz. Muvattaliden sonra iktidara gelen olu Urhi-Teup ve Onu devirerek iktidar ele geiren amcas III.Hattuili dneminde Hitit-Ahhiyava ilikilerinin gidiat hakknda ayrntl bilgi verebilecek vesikalara sahip deiliz.(13) Fakat , III.Hattuiliden sonra Hitit tahtna kan olu IV.Tuthalya zamannda (M..ca 1250-1220) Ahhiyava Devleti de artk o devrin hatr saylr glerinden biri olmutu. nk, IV.Tuthalyann, Amurru Kral, Kral tarmuva ile yapt antlamada yer alan: Eer ben Hametmeab, Asur, Kardunia (Babil), Msr ve Ahhiyava byk krallar ile savarsam, sen de onlara dman olacaksn ifadesinden, Ahhiyava Devletinin de zamann byk devletleri arasna girdii, kendiliinden anlalmaktadr.(14) IV.Tuthalyadan sonra yerine olu III.Arnuvanda gemiti. Bu krala ait vesikalar olduka azdr. Bunlar arasnda Ahhiyava kral olduu zannedilen Antarauvaya biraderim diye hitap etmektedir. Demek ki, Ahhiyava Devleti artk byk bir devlet olmu, imdi de Anadoluyu istilaya alyor ve bunun iin de Bat Anadoludaki Hitit vasali olan kk beylikleri isyana tevik ediyor, onlara askeri yardmda bulunuyordu. Grlyor ki, III.Arnuvanda devrinde Bat Anadoludaki kk ehir beyliklerini isyana tevik eden Ahhiyava krall artk inkar mmkn olmayan byk bir gtr. Hitit kralnn Ahhiyava kralna biraderim diye hitap etmesi de onun, Hitit devletiyle ayn seviyede byk bir krallk olduunun en ak delilidir. Btn bunlar gsteriyor ki, Hitit Metinlerinde geen Ahhiyava Krallnn etki sahas ile Aka keramiklerinin youn bir biimde yayld corafi alan arasnda byk paralellikler vardr. Prof.Dr.Ekrem Memi,(16) btn bu delilleri dikkate alarak,Hitit metinlerindeki Ahhiyavallar ile Homeros Destanlarnda geen akalarn ayn kavim olduunu dnmektedir. Biz de hocamzn bu grne katlarak, Homeros Destanlarnda geen Akalarn, Hitit metinlerinde geen Ahhiyavallar olduunu kabul ediyoruz.

b)Vilua ve Taruia ( Troya) adlarnn getii metinler: Vilua ve Taruia adlarnn getii metinlerin ilki,Hitit kral II.Tuthalya zamanna aittir. KUBXXIII, 11 numaral bu vesika, H.Bosset(17) tarafndan ksmen yaynlanm ve Almancaya tercmesi yaplmtr. Sz konusu vesikada, Hitit Kral II.Tuthalya, 22 ehirden mteekkil Auva Konfederasyonuna kar kazanm olduu zaferden bahsetmekte ve mteakip satrda, dman ehirlerinin bir listesini vermektedir.(18) Bu ehirler unlardr:

1.[KUR UR Lu ]-uq-qa 2.KUR URU Ki-is-pu-u-va 3.KUR URU U-na-li-ia 4.[----------] 5.KUR URU DU-u-ra 6.KUR URU Hal-lu-va 7.KUR URU Hu-u-va-al-lu-si-ia 8.[KUR URU K]a-ra-ki-s-[a] 9.KUR URU A-da-du-ra 10.[KUR URU D] u-un-t[a] 11.KUR URU pa-ri-is-ta 12.[--------------] 13.[KUR URU -----] i-va-a

10

14.KUR URU va-ar-si-ia KUR URU Ku-ru-up-pi-ia 16.[KUR URU-----]-iu-is-sa-(?) 17.[KUR URU]A-la at-ra 18.KUR HUR.SAG.pa-hu-ri-na 19.KUR URU pa-su-hal-ta 20.-----------21.KUR URU U i-lu-si-ia (Vilua) 22.KUR URU Ta-ru-i-sa (Troya) Bu metnin nemi, sz konusu 22 ehir arasnda Troya ile idantifiye edilen Taruisa19 ve lionla idantifiye edilen Vilusia20 kentlerinin bulunmasndan ileri gelmektedir21. Ayrca, listenin banda bulunan Lukka memleketlerinin ( KUR URU Lu uq qa ),klasik alardaki Likya ile ayn olduu, bugn hemen herkes tarafndan kabul edilmektedir22. Listede 8.srada yer alan Karakisa memleketi ise Kayra ile idantifiye edilmektedir23. Burada dikkati eken husus, konfederasyonun liderliini yaptn sandmz Auva ehrinin listede yer almaydr. Prof. Dr.Ekrem Memie gre24, Auva, listede silik bulunan 4,12 veya 20 numaral yerlerden birine yazlm olmal idi. Homerosun lyada adl destannda ise Troya ttifakn oluturan kavimler yle sralanmtr:25

1. Troyallar (Taruisa ) 2. Dardanaieliler 3. Zeleiallar 4. Apaisoslular (Apasa = Efesos)

11

5. Praktioslular 6. Sestoslular 7. Abydoslular 8. Larissallar 9. Trakyallar 10. Paionlular 11. Paphlaoniallar (Hitit metinlerindeki Palalar) 12. Alizonlar 13. Mysiallar 14. Phrygiallar 15. Maioniallar 16. Kariallar (Karakisa) 17. Likyallar (Lukka) 18. Kikonlar Grld zere, Hitit vesikasnda (KUB XXIII,11) ehir isimleri verildii halde, lyadada ( Homeros listesi) kavim isimleri verilmitir. Zaman bakmndan aradaki farka ramen, Hitit Kral II.Tuthalyaya kar isyan eden Auva birlii listesi ile Akalara kar mcadele veren Troya ttifak listesine bir gz atldnda, ad geen ittifaklar oluturan memleket ve kavim isimlerinin bir takm benzerlikler arz ettii grlr. rnein; Auva ttifaknda yer alan Troya , Karia ve Likya isimlerini ( Truisa, Karakisa ve Lukka) Homerosun , lyada II.kitapta vermi olduu Troya ttifaknda grmekteyiz. Ayrca, Auva ittifakna katlan memleket isimlerine benzemeyen kavim isimleri de bulunmaktadr. Dardanalar, Abydoslular, Paphlagoniallar, Mysiallar, Maioniallar, Zeleiallar vb.fakat gerek olan bir ey varsa, ad geen btn bu kavimlerin kuzeyde Troyadan , gneyde

12

Likyaya kadar uzanan Bat Anadolu Blgesinde yer aldklardr. rnein: Dardanalar, da Dann yani bugnk Kaz Dann eteklerinde, Zeleiallar da yine Kaz Da civarnda otururlard. Larissallar 12 Aiol devletinden biri olan Larissada, Paphlagoniallar Bartn Suyu civarnda, Mysiallar Bursa ile anakkale arasnda kalan blgede otururlard. Maionia memleketi ise Lidya ve dousundaki blgenin en eski addr.26 Troya ttifaknda Auva Birliinde grlmeyen 3 mttefik ismi geer. Bunlar; Traklar , Paionlar ve Kikonlardr.27 Ad geen bu kavimler ,Trakyada yaamaktadrlar. Grlyor ki, isim bakmndan ok az benzerlik gstermelerine ramen, Auva Konfederasyonunu tekil eden yelerle, Troya ttifakn meydana getiren yeler hemen hemen ayn blgede yani Bat Anadolu Blgesinde oturmakta idiler. Vilua adnn getii 2.metin , Hitit Kral Muvattali ile Vilua Kral Alakandu ile yaplan antlamadr. Hitit kral Muvattalinin Troya Blgesinde yer alan Vilua Memleketi Kral Alakandu ile yapm olduu bu antlama , Hitit siyasi tarihi asndan byk nem tamaktadr. nk, bu antlama Msr Devleti ile yaplacak olan mehur Kade Muharebesi ncesinde Hitit Devletinin yapm olduu siyasi nitelikli hazrlklar gzler nne sermektedir. Sz konusu antlama metni, John Garstang ve O.R.Gurney tarafndan The Geography of the Hittite Empire,London 1959 , s.102-105 arasnda ingilizce olarak yaynlanmtr. Alakandu Antlamasnn tarihi giri ksmnda u ifadeler yer almaktadr: 1- Kahraman, Byk Kral, Murilinin olu, frtna tanrsnn sevgilisi , Byk Kral Hatti Kral, gne Muvattali yle der: 2- Vaktiyle atam Labarna, Arzava Memleketlerine ve Vilua Memleketine (kar savamt). O, onlar yenmiti. O gnden bu yana, Arzava dman oldu. Fakat, Vilua memleketi hibir zaman Hattiden ayrlmad, onlar uzaktan Hatti kralna sadk kaldlar Ve Tuthalia, Arzavaya gittii zaman, O, Viluaya girmedi, nk O (vilua), Ona (tuthalia) sadkt 3- Ve byk babam uppiluliuma geldii ve Arzavay yeniden zaptettii zaman Vilua kral Kukkuni sadk kald. Bu yzden O ( uppiluliuma), Onun (Kukkuni) topraklarn istila etmedi. 4Ve Arzava kral Hattiye kar yeniden dmanlk gsterdii zaman Ve babam( Murili)

Arzavay istila etti; fakat Vilua kral yine sadk kald ve yardm gnderdi. O ( Murili), Arzava memleketi (Mahuiluvaa) verdi; eha nehri memleketi ile Appwiya memleketini ( Manapa-Dattaa verdi ) ve hapalla memleketini ( Targanallie ) verdi.

13

5- Fakat, Kukkuniin hi varisi olmad iin, O seni ( Alakandu ) evlatlna ald. 6-7.. ( bozuktur) 8-( gne) ,(seni Viluada) kral yapt. Muvattali dnemine ait olan bu antlamadan anlald kadaryla , Hititlerin Troya Blgesi ile olan ilikileri eski devlet krallarndan Labarna dnemine kadar geriye gitmektedir. in ilgin taraf Hitit krallar ile Vilua krallar arasndaki ilikiler hep dostane olmutur.

2.1.1.1.Homeros Hakknda Genel Bilgiler

Troya Savalar hakknda en ayrntl bilgileri Homerosun lyada adl eserinden reniyoruz. Hatta yle ki, Schlieman srf bu destandan yola karak Troya ehrinin yerini tespit etmitir.28 Ancak, destanlardaki bu effaflk Homerosun kimliine yansmamtr. Homerosun kim olduu tartmas platon ile balamtr. Bugne kadar Homeros tek bir kii hviyetinde idi, zamanla yle bir hale geldi ki, Homerosun varlndan bile phe edilir oldu. Heredotos, Homerosu kendinden yaklak 400 yl nce yaam olarak gstermektedir.29 Heredotosa gre Homeros bir airdir. Thukidides de ayn fikirdedir. Gnmzde de Homerosun kimlii tartmas devam edip gitmektedir. Arif Mfit Mansel, Homeros hakknda kesin bir yargya varmadan, Homeros, belki bu destanlar uzun sre takip etmi bir rapsod slalesinin soyad idi,belki de destan paralarn bir btn halinde toplamakta ileri giden airlerden birisiydi. demektedir30. Homeros hakknda genel kanaatleri belirttikten sonra,vatan hakkndaki grleri inceleyelim; pek ok kii tarafndan Homerosun Khioslu ve zmirli olduu kabul edilir. zmirde domu ama esir olarak Khioslulara verilmitir31. Praklosa gre Homeros ad tutsak oluunun bir ifadesidir. Homeros tutsak anlamna gelen homeria dan tremitir. Bazlarna gre ise Aiol lehesinde gz grmeyen anlamnda kullanlmtr.Bu gr destekleyenlere gre , Homeros ky ky dolap arklar syleyen kr bir arkc tipini temsil etmektedir32. Biz Homerosun Anadolulu olduunu kabul ediyoruz. Bu durumda karmza destanlarn Yunanistana ne zaman gittii sorusu kar. Bu konuda da pek ok gr vardr. Ama bunlarn en yaygn Romal hatip Ciceronun grdr. Ona gre metinler , Peisistratos zamannda Atinaya getirilip kaleme alnmtr. Metinler on-Aiol lehesinden Attika lehesine uyarlanmtr. Hatta destanlara sansr de yaplmtr. Homeros, destanlarnda Troya tarafn tutuyor, Akalar ktlyordu. Peisistratos bu blmleri de destandan ayklamtr.

14

Homeros hakknda bu ksa bilginin ardndan Homerosun nl eseri lyada Destann incelemeye geebiliriz:

2.1.1.2 Homerosun nl Destan lyada

Konumuzun btnl asndan burada Homerosa mal edilen lyadann muhtevas ile ilgili zet bilgiler aktaracaz.
a) lyada

Homerosun lias ya da lyada adl byk destan lyon yani Troya Destan adn tad halde, Troya Sava Efsanesinin ancak ksa bir blmn yanstr: Akhilleusun , ordularn babuu Agamemnona kar fkesi ve savatan ekilmesiyle balar, Akhilleusun savaa dnmesi, Hektoru ldrp, Troya ehrinin evresinde srklemesi, sonra da lsn babas Priamosa geri vermesi ile biter. 24 blml ve 16.000 den fazla dizeye sahip olan bu destann bir zetini vermeyi yararl gryoruz.

BLM I: (Sesleni- Akhilleusun fkesi) Ozan Musalara seslenip konusunu belirtir: Akhilleusun fkesi, bu yzden Akalar arasnda zuhur eden veba salgn. Akalarn Troya Ovasndaki gemi ordugahndayz. Tanr Apollonun rahibi Khryses gelir, Agamemnonun tutsak olarak alkoyduu kz Khrysesi geri ister. Agamemnon kz vermedii iin tanr Apollon , Aka ordusuna veba salar.dokuz gn dokuz gece ordu hastalktan krlr. Bilici Khalkas, kz geri vermeyi buyurur. Agamemnon kz vermeye raz olur, onun yerine Akhilleusun tutsa Briseisi alacaktr.Akhilleus ile Agamemnon bu yzden kavgaya tutuur. Agamemnon Briseisi alr, ama Akhilleus da barakasna ekilir. Savaa artk katlmayacaktr. Anas deniz tanras Thetisden cn almasn ister. Thetis, Olymposa kp Zeusa yalvarr. Akhilleus savatan uzak durduka Akalar sava kazanamasnlar, der. Zeus sz verir, Akalardan yana olan kars tanra Hera ile kavga eder. Hephaistos tanr onlar yattrr.

15

BLM II : ( Agamemnonun d Toplant Gemilerin saym ) Zeus, Agamemnona yalanc bir d gnderir : Troyay alabileceini bildirir. Agamemnon Akalar toplantya arr, onlar denemek ister : herkesin dokuz yllk savatan bktn , yurtlarna dnmek istediini anlar. Thetis olay. Ordu sava dzenine girer . Ozan birdaha Musaya seslenir ve Aka ordularnn, komutanlarnn ve ehirlerinin adlarn , gemilerinin saysyla saymaya koyulur. Ayn saym Troyallar iin de yaplr. Troya ordusu da safa dizilir.

BLM III : ( Antlar Surlarn stndeki sahne- Paris ile Menelousun teke tek sava ) ki ordu kar karyadr.Paris, Menalousa teke tek savaa girmeyi teklif eder. Sava kazanan Helenay alacaktr. Teklif kabul edilir, Priamosu armaya giderler. sahne deiir: Priamos ile ihtiyar heyeti surlarn zerine dizilip tek tek sava gzetler. Helena gelir, onlara aka yiitlerini tantr. Teke tek sava balar, Menelous, Parisi alt etmek zereyken tanra Aphrodite araya girip Parisi karr, Helenay da kocasnn yanna gtrr. Helenann ,Aphroditee sonra da kocasna kmas.

BLM IV : ( Yeminlerin bozulmas- Agamemnonun ordular denetlemei) Olymposta: Zeus, Hera ve Athena arasnda atma . Hera , Likyal Pandarosun savamama andn bozmasn salar. Menelousun yaralanmas. Yine silaha sarlan orduyu Agamemnon gzden geirir. Sava balar: Aka yiitlerinden Antilokhos, Aias ve Odysseus birok Troyaly ldrrler.

BLM V : ( Diomedesin kahramanlklar) Btn blm Aka yiidi Diomedesin kahramanlklarna ayrlmtr: korkun bir bouma balar, tanrlardan Ares , Athena ve Aphrodite de savaa karrlar.Aineiasla Diomedes arasndaki sava,Aphroditenin araya girip yaralanmas.Diomedesin sava tanrs Aresi yaralamas. BLM VI : ( Hektorla Andromakhenin bulumas ) Hektor ehre gelir, anas Hekabeye Athena tapnana sunulur koymasn syler. Bu arada Diomedes Likyal Glaukosla arprken, aralarnda konukluk balar olduu anlalr, savatan 16

vazgeip silahlarn dei toku ederler. Bellerophontes efsanesinin anlatlmas. Hektor, bat surlarnn nnde kars Andromakhe ile kk olu Astyanaksa rastlar. Aralarndaki aile sahnesi.

BLM VII : ( Hektorla Aias arasndaki arpma- llerin kaldrlmas ) Hektor, Akalarn en sekin yiitlerinden biri olan Telomon olu Aias ile teke tek savar. Baa ba gelip ayrlrlar. lleri toplamak iin savaa ara verilir. Akalarn ordugah bir sur ve hendekle evirmeleri. Olymposta tanrlar arasndaki tartma.

BLM VIII : ( Zeusun da Dandan sava ynetmesi ) Zeus Troya Savann ynetimini ele alr, bunun iin de da Dann doruuna gelir yerleir. stnlk Troyallardadr. Akalar hendee kadar ekilirler.

BLM IX: ( Akhilleusa ( Ail ) gnderilen eliler yiidin barakasndaki tartma ) Akalarn toplantsnda Akhilleusun savaa dnmesini salamak iin ona eliler gnderme karar alnr. Aiasla Odysseus eli seilir. Akhilleus onlar iyi karlar,arlar ama savaa dnmeme kararn bildirir. Lalas Phoiniksin btn yakarmalar boa gider. Haberi alan Akalar arasndaki znt.

BLM X : ( Odysseus ile Diomedesin kefe kmalar Dolon ) Gece kurultay toplanr : Akalarn en yal nderi Nestor, Troyallar kampna gzc gnderilmesini salk verir. Odysseus ile Diomedes grevlendirilir. Yolda Troyallarn gzcs Dolona rastlarlar, azndan birok bilgi aldktan sonra onu ldrp dnerler. Trakyallarn cins atlarn karrlar. BLM XI : ( Agamemnonun kahramanlklar ) Destann yirmi altnc gnnde nc byk atma. Hektorla, Agamemnonun karlamas, Agamemnon ve daha birok aka yiidinin yaralanmas. Akalarda tela. Nestor, Akhilleusun arkada Patroklosa dert yanar. 17

BLM XII : ( Duvar dibindeki sava ) Troyallar duvara saldrr. Kyasya arpma. Likyallarn duvarda delik amalar. Korkun bouma. Akalarn gemilere doru kamas.

BLM XIII : ( Gemilerin nndeki sava ) Akalardan yana olan tanr Poseidon , sava Semendirek adasndan gzler. ki Aiasly, Troya saldrsna kar koymaya tevik eder. Her iki tarafta da yararllk gsterenler olur, ama Troyallar gemilere kadar sokulurlar.

BLM XIV : ( Zeusun aldatlmas ) Akalarda aknlk. Hera, Zeusu batan karmak iin bir dzen kurar. Tanra Aphroditeden cinsel istek uyandran memeliini alr, sslenir, pslenir ve da Danda Zeusu bulup onunla sevimeyi baarr. Tanr sevimeden sonra yorgun derek uykuya dalar. O srada Poseidon, Akalarn yardmna koar.

BLM XV : ( Duvara ikinci saldr ) Zeus uyanr, Heraya kr. Poseidon uzaklar, Zeus Apollon tanry Hektora gnderir. Hektor yine duvara saldrr. Akalar yine gemiler kadar gerilerler. Durum Akalar iin ok ktdr.

BLM XVI : ( Patroklos destan ) Patroklos gelir, Akhilleusa bu korkun durumu bildirir, Akhilleus gitmeyecekse kendi savaa girip dvmeye kararldr. Yiitten silahlarn ister. Akhilleus arkadana silahlarn verir. Patroklos, arkadann silahlaryla karlarna dikilince , Troyallar nce bozguna urar, sonra Likyal lider Sarpedon, Patroklosla dvr ve lr. Ba tanr Zeusun kadere boyun eerek olu Sarpedonu feda etmesi. Sarpedonun ls evresinde arpma. Patroklos, Hektoru bat kaplarna kadar kovalar, Apollonun kkrtt Hektor, Patroklosu vurur. Patroklosun lm.

18

BLM XVII : ( Menalaousun kahramanl ) Aka yitleri, Patroklosun lsn Hektorun elinden kurtarmak iin dvrler, ama Hektor ly silahlarndan soymay baarr. Akhilleusun lmsz atlarnn alamas. Zeus Troyallara zaferi mjdeler. Akalarn bozgunu . Patroklosun ls alnr ve kara haber Akhilleusa gtrlr.

BLM XVIII : ( Akhilleusa Yeni Silahlar Yaplmas ) Akhilleusun korkun yas. Deniz tanras Thetisi arp yeni silahlar istemesi , Thetisin demirci tanr Hephaistosa bavurmas. Silahlar Destan.

BLM XIX : ( Akhilleusla Agamemnon Arasndaki Barma ) Thetis silahlar oluna gtrr. Akalar toplantsnda Akhilleusla Agmemnon barrlar. Ordular silah kuanr. Sava hazrlklar balar. Akhilleus iin kara belirtiler, Hektoru ldrdkten sonra kendi lm de yakndr.

BLM XX : ( Tanrlarn Savaa Karmas ) Olymposta tanrlar toplants : Zeus izin verir, her tanr istedii gibi savaa yardmda bulunabilecektir. Tanrlar iki cepheye ayrlr : Hera ,Athena ,Poseidon, Hermes, Hephaistos Akalardan yana; Ares, Apollon, Artemis, Leto ve Aphrodite Troyallardan yanadr. Akhilleusun Aineiasla karlamas, Aineiasn sava meydanndan karlmas. BLM XXI : ( Irmak Kylarnda Sava ) Akhilleus ( Ail ) kudurmu gibidir, nne gelen Troyallar insafszca tepeleyip Troya Ovasnda akan Skamandros ve Simoeis rmaklarna atar. Kanlarla kzla boyanan rmaklar kabardka kabarr. Irmak tanr Skamandros fkelenir, yatandan kp Akhilleusu kovalamaya balar. Derken ate tanr Hephaistos rmaklarn karsna dikilip alevleriyle onlar durdurur.

19

Sahne Olymposa ykselir: Tanrlar arasnda kavga d. Akhilleus, Troyallar pskrte pskrte Troya surlar nne gelir. Troyallar surlarn iine snrlar. BLM XXII : ( Hektorun lm ) Bir tek Hektor kalr surlarn dnda. Priamosla Hekabe yalvarrlar ieriye girip, korusun kendini diye fakat Hektor anasna babasna aldrmaz, Hektorun i tartmas.korkuya kaplmas. Tanrlar seyircidir. Sonunda Zeus kader tartsn kaldrr. Hektorun lm kefesi ar basar. Apollon bile onu korumaktan vazgeer. Tanra Athena Troyal yiit Deibhobosun klna girip Hektoru aldatr. Hektor, Akhilleusun karsna dikilir ve arprlar. Hektor lr. Akhilleus, Hektorun cesedini yedi kez Troya surlarnn evresinde srkler. Troya surlarndan seyredilen korkun sahne. Andromaken baylmas.

BLM XXIII : ( Patroklosun lsne Dzenlenen Yarmalar ) Akhilleusun ordugahnda Patroklosa yaplan l treni, yaklmas. Yarmalar. BLM XXIV : ( Priamosun Hektorun lsn Geri Almas Hektora Atlar ) Gece kral Priamos ,tanr Hermesin klavuzluunda Hektorun lsn geri almak iin Akhilleusun barakasna gelir. Priamos ile Akhilleus arasndaki konuma. Akhilleus yumuar. Hektorun lsn babasna geri verir. Priamos lyle Troyaya geri dner. Akhilleusun yas. Patroklosun

Hektora atlar yaklr. Dokuz gn Hektorun ate yn iin odun tanr. Onuncu gn yaplan cenaze treni ile lyada kapanr.
2.1.1.3.Klasik Yunan Melliflerinin Eserlerinde Troya Savalar

A) Heredotosta Troya Savalarna Katlan Kavimlerden Sz Eden Ksmlar M.. 5.yzyl Grek tarihilerinden biri olan ve tarihin babas olarak kabul edilen Herodotosun dokuz kitaptan oluan Historia adl eseri Pers-Yunan Savalarn anlatmak amacyla kaleme 20

alnmtr. M..490-479 yllar arasnda cereyan eden Pers-Yunan harpleri hakkndaki en doyurucu bilgileri bu eserde bulmak mmkndr. Ancak Herodotos , kitabnn konusunu Pers-Yunan mcadelesi ile snrl tutmam, gezip grd tm memleketleri anlatmtr. Dolaysyla, onun dokuz kitaptan oluan sz konusu eseri, aslnda genel bir dnya tarihi nitelii kazanmtr. Herodotos , eserinde konumuzu tekil eden Troya Savalar ve bu savaa katlan kavimler hakknda bizlere bilgi aktarmaktadr.bu bilgilerin hangi kitaplarn hangi paragraflarnda yer aldn aada aklyoruz:

1-Troyadan sz eden ksmlar: II.kitap120,145 ; IV.kitap 191 ; V.kitap 13,122 ; VII.kitap 20,91,171 ;IX kitap 27

2-Aka Mttefiklerinden sz eden ksmlar: a) Mykene lilerden Sz Eden Ksmlar : VII.kitap 202 ; XI.kitap 27,28,31 b) Boiotilallardan Sz Eden Ksmlar: I.kitap 92,195 ; II.kitap 49 ; V.kitap 57,59,61,74,77,81,89,91 ; VI.kitap 34,108 ; VII.kitap 132,202;VIII.kitap34,38,40,44,50,66,113,144;IX.kitap2,6,7,17,19,24,31,39,46,47,67,68,87, 100 c) Phokislilerden Sz Eden Ksmlar : I.kitap 46,146 ; IV.kitap 34 ; VII.kitap 176 ve sonras ; VIII.kitap 27,33,35,134 ; IX. Kitap 17,18,31,66,89 d) Lokrislilerden Sz Eden Ksmlar : VII.kitap 132 ; VIII.kitap 66 ; IX. Kitap 31.opus lokris ,eubia krfezi kysnda ; VII.kitap 203,207,216, ozolai lokris ; VIII.kitap 32 e) Abantlardan Sz Eden Ksmlar: I.kitap 146

21

f) Atinallardan sz eden ksmlar: VIII.kitap 44 g) Salamislilerden Sz Eden Ksmlar: VII.kitap 90,141-143,166,168 h) Argoslulardan Sz Eden Ksmlar: I.kitap 1,5,82 ; V .kitap 67 ; VI.kitap 76,80,82,83 ; VII.kitap 145,148,150-152 ; VIII.kitap 137,138 argoslular I.kitap 31,82 ; III.kitap 131,134 ; V.kitap 49,57,61,67,68,86,87,88,94,113 ; VI.kitap 19,7578,83 ) Spartallardan Sz Eden Ksmlar: I.kitap 67,68-70,82,141,152 ; II.kitap 113,117 ; III.kitap 46,148 ; IV.kitap 147-150 ;V.VI.VII. ve VIII.kitaplarda her yerde ; IX.kitap 10,12,13,53,64,70,76 j) Pyloslulardan Sz Eden Ksmlar: IX.kitap 34 k) Arkadiallardan Sz Eden Ksmlar: I.kitap 66,67 ; II.kitap 171 ; IV.kitap 161 ; V.kitap 49 ; VI.kitap 74,83,127 ; VII.kitap 90,170,202 ; VIII.kitap 26,72,73 ; IX.kitap 27,28,35.arkadia pelasglar I.kitap 146 l)Elislilerden Sz Eden Ksmlar: II.kitap 160 ;III.kitap 132 ; IV.kitap 30,148 ; VI.kitap70,127 ; VIII.kitap 72,73 ; IX.kitap 77

m) Aitoliallardan Sz Eden Ksmlar: VII.kitap 127 ; VIII.kitap 73 n) Giritlilerden Sz Eden Ksmlar : I.kitap 2,67,172,173 ; III.kitap 44,59 ; IV.kitap 45,151,154,161 ; VII.kitap 92,145,169-171

22

3-Troya Mttefiklerinden Sz Eden Ksmlar : a) Dardanielilerden Sz Eden Ksmlar : V.kitap 43,117 b) Sestoslulardan Sz Eden Ksmlar : IV.kitap 143 ; VII.kitap 33,78 ; IX.kitap 114-116,119 c) Abydoslulardan Sz Eden Ksmlar : V.kitap 117 ; VI.kitap 26 ; VII.kitap 33,34,37,43,44,45,95,147,174 ; VIII.kitap 117,130 ; IX.kitap 114 d) Larissallardan Sz Eden Ksmlar : I.kitap 149 e) Kikonlardan Sz Eden Ksmlar : VII.kitap 59,108,110 f) Paionlardan Sz Eden Ksmlar : VI.kitap 127 g) Paphlagoniallardan Sz Eden Ksmlar : I.kitap 6,28,72, III.kitap 90 ; VII.kitap 72 h) Mysiallardan Sz Eden Ksmlar : I.kitap 28,36,37,160,171 ; III.kitap 90 ; IV.kitap 28 ; V.kitap 122 ; VII.kitap 20,42,74,75 ; VIII.kitap 106 ; IX.kitap 32 ) Phrygiallardan Sz Eden Ksmlar : I.kitap 14,28,34,72 ; II.kitap 2 ; III.kitap 90,127 ; V.kitap 49,52 ;VII.kitap 26,30,31,73 ; VIII.kitap 136 ; IX.kitap 32 J) Maioniallardan Sz Eden Ksmlar : I.kitap 7 ; VII.kitap 74,77 k) Lykiallardan Sz Eden Ksmlar : I.kitap 28,147,171,173,174,176,182 ; III.kitap 4,90 ; IV.kitap 35,45 ; VII.kitap 77,92 23

B) Thukidideste Homeros Kahramanlarndan Sz Eden Ksmlar

Thukidides, M..460-400 yllar arasnda yaam nl bir Yunan tarihisidir. Peloponnessoslularla Atinallarn Sava adl eserinde M..431-404 tarihleri arasnda meydana gelen Peloponez Savalarn anlatmaktadr. Eser 8 kitaptan olumaktadr ve Homeros kahramanlarna ilikin bilgiler daha ziyade 1. kitapta yer almaktadr ve u ekildedir; a) Troya Adnn Getii Ksmlar 1.kitap 8,11,12,14,131. b) Helene den Sz Eden Ksmlar 1.kitap 9. c) Agamemnon dan Sz Eden Ksmlar 1.kitap 9. Konumuzu ilgilendiren yazl kaynaklar bu ekilde deerlendirdikten sonra, arkeolojik kaynaklar incelemeye geebiliriz.

2.2. Arkeolojik Kaynaklar Troya Savalarna katlan kavimleri iyi tespit edebilmemiz iin hem Troyada hem de Akalarn bakenti konumundaki Mykenaide yaplan arkeolojik kazlar gzden geirmemiz gerekmektedir.

2.2.1.Troya kazlar Homeros destanlarnda anlatlan Troyann , bugnk anakkale vilayeti snrlar ierisindeki Hisarlk Tepe olduu kabul edilmektedir. Troya kazlar drt aamada gerekletirilmitir. Bilindii zere ilk kazlar 1870 ylnda Heinrich Schliemann tarafndan balatlmtr. Schliemannn yapm olduu kazlar modern arkeoloji anlay ile badamaz. nk ad geen hafir sistemli bir kaz yapmamtr. Schliemann, 1870-1880 arasnda kazlar tek bana, 1880den sonra ise arkeolog-mimar Wilhelm Drpfeld ile birlikte ynetmitir. 1890da Schliemann lnce, Drpfeld onun brakt yerden kazlarna devam etmitir. Drpfeld ile Troyada ilk sistemli kazlar balam oluyordu. Drpfeld doru olarak 9 tabakann st ste yaplp ykldn ve her tabakann bir ehri temsil ettiini tespit 24

etmitir.33 Daha sonra Drpfeld de kazy brakmtr. Btn bu kazlarda Troyann Troya olduunu kantlayacak tek bir yazl vesika bulunamamtr. 1.Dnya Savandan sonra 1930lu yllarda Troya yeniden ele alnm ve 1932den 1938e kadar Amerikallar, Carl Blegenin bakanlnda Troya kazlarn srdrmlerdir. Bu sayede bilgilerimiz nemli lde oalmtr. Blegenin yapm olduu kazlar son derece sistemlidir. Ad geen Arkeoloun American Cincinati niversitesi adna yrtt bu kazlar neticesinde Troya tabakalar aadaki ekilde tarihlenmitir.34

TROYA I TROYA II TROYA III TROYA IV TROYA V TROYA VI TROYA VII TROYA VII B 1 TROYA VII B 2 TROYA VIII

M..ca. 3000-2500 ( EN ALT TABAKA ) M..ca. 2500-2200 M..ca. 2200-2050 M..ca. 2050-1900 M..ca. 1900-1800 M..ca. 1800-1300 M..ca. 1300-1260 M..ca. 1260-1190 M..ca. 1190-1100 M..ca. 700-M.S. ( En st Tabaka )

Grld gibi Blegen , 8.tabakada kazy brakmtr. Fakat Blegenin yapm olduu kazlarda da Troyann Troya olduuna dair tek bir yazl vesika bulunamamtr. Troya kazlarna dnyann pek ok yerinden gelen pek ok ilim adam ve eitli arkeoloun gzetiminde 1988 ylnda yeniden balanmtr. Bu kazlar alman arkeolou Prof.Dr. Manfred Korfmann bakanlnda yrtlmektedir. Her kaz mevsiminde yeni buluntular ele geirilmektedir. Fakat kazlarn bu 4. aamasnda da henz yazl vesikaya ulalamamtr. Yazl vesikalarn ileriki yllarda da bulunup bulunamayaca bir muammadan ibarettir. Troya kazlarnn daha uzun yllar srdrlecei sanlmaktadr.35 Konumuz Troya Savalarna Katlan Kavimlerin Kimlikleri Ve Kkenleri olduu iin biz burada ilk be tabakaya deinmeyeceiz.bizi burada asl ilgilendiren VI. ve VII. tabakalardr. Troya VI.da tek renkli gri minyan keramii bulunmutur. Bu keramik VI.ehri tarihlemekte kukusuz bize yardmc olacaktr. Zira minyan keramii denilen keramik, Yunanistann Boetia blgesindeki Orchemenos ehrinin kurucusu olarak gsterilen Minyastan dolay bu ismi almtr.36 Bilindii zere minyan keramii, M.. 2000-1200 yllar arasnda gelien Aka kltrnn bilinen en eski keramiidir. Genellikle siyah ya da gri renkte olan bu keramikler arkta imal edilmi, ok

25

dzgn yzeyi zerine de geometrik motifler ilenmitir. te bu keramik btn VI.Troya boyunca mevcudiyetini srdrmtr.37 Fakat Troya VIda bulunan sz konusu keramiklerin hepsi Mykenaiden ithal edilmemi, bilakis bol miktarda taklitleri yaplmtr.38 Troya VI nn etrafn eviren surlar byklk ve ihtiam bakmndan nclerinden ok stnd. Sur, birbirini takip eden sra tahkimat duvar ile evrili idi.39 Kkn Troya I den alan Megaron yap tarz Troya VI da en olgun seviyeye erimitir. Troya VI-h tabakasnda, ierisine yaklm l kllerinin konulduu urnelerden mteekkir bir kp ( pythos ) mezarl kefedilmitir.40 Bu mezarlk pre-klasik Troyann ilk ve yegane mezarl olduu iin zel bir ehemmiyet tar. Troya VI ehrinin M.. 1300lerde bir deprem neticesinde ykld tespit edilmitir.41 Bu ehrin hemen zerine ina edilen Troya VII-a nn Troya Savalarna sahne olan tabaka olduu bugn hemen herkes tarafndan kabul edilmektedir. nk, bu tabakann st, ehrin sava neticesinde yakldna iaret eden kaln bir kl tabakasyla kaplyd. Troya VII de Mykenai III-A ( ge helladik III-A ) ve Mykenai III-B ( ge helladik III- B ) kaplarndan bulunmutur.42 O halde Troya VII-a = Mykenai III-A veIII- B. Hem Troya VII-a da hem de Myklenai III- A ve III-B tabakalarnda mterek kltr elemanlarnn bulunmas Troya VI ve Troya VII-a ile Mykenai arasndaki ticari ilikilere iaret eder. Sz konusu kaplar ( potteriler ) Troya Savalarn tarihleme bakmndan da son derece nemli bulgulardr.

2.2.2. Mykenai Kazlar Mykenai, Argive Ovasnn kuzey-bat kesinde yer almaktadr. Bu ehir, kuzey ve kuzey- dou yollarn kontrol altnda tutan bir mevkide kurulmutu. Kolayca savunulabilen kayalk kalesi ve bol miktarda suya sahip oluu, onu en eski devirlerden itibaren makbul bir yer yapmt. Mykenai kazlarna da 1870de Heinrich Schliemann balamt.1876da Schliemann kazy brakm daha sonra 1952-1954 yllar arasnda Papadimitrau ve Mylonas kazlarna devam etmilerdi.43 Mykenaide H.Schliemann tarafndan yaplan kazlarda iki eit mezar bulunmutu; kuyu mezarlar, kubbeli mezarlar. Kuyu mezarlar, ok derinlerde olduu iin dokunulmam olarak bulunmutu. Cesetlerin yaklmadan konulduu bu mezarlarn birinde altndan bir maske,altn kaplar ve bir ta bulunmas, bu mezarlarn kral mezarlar olduuna phe brakmyordu.kuyu mezarlar, msrn 19. slalesinin kurucusu Ahmose devrine tarihlenir.44 nk, sz konusu mezarlardan birisi Ahmosenin annesi

26

Ahhotpeye aittir ve bu mezarda bulunan Myken taklidi bakr bir balta zerinde Ahmosenin ismi yazldr. Ahmosenin annesine hbntler prensesi denilir. Bata Schachermeyr olmak zere, panhellenistler bu ismi bir Aka kabilesinin ad olarak yorumlamlard. Halbuki Ahmosenin Hititli ada I.Hattuili ( M.. ca 1600ler ), Suriye seferinde Hanigalbatl dmandan sz eder.45

Habnet _______________________ Hbnt

hanigalbat ___________________________ hn(gl)bt

Bunlardan Habnet, Hanigalbat adnn Msr az ( lehesi ) olabilirse, kronoloji asndan da uyuma vardr. Mykenai kazlarnda 9 tane kubbeli mezar bulunmutur. Bu mezarlar M..16.y.y.n sonu ile 13.y.y.n balangc arasna tarihlenir. Mykenai yresindeki kubbeli mezarlarn en gelimi rnei Atreusun Hazine Binas denilen mezardr.14.5 metre apndaki bu mezarn kubbesinin ykseklii 13 metredir. Kubbeli mezarlarn ilk nce Mykenaide ortaya kt ve buradan tm Yunanistana yaylm olduu kabul edilir. Kubbeli mezarlar ok eski dnemlerde alm ve soyulmulardr.46 Fakat asl nemli olan Mykenai kazlarnda ehir surunun dnda Tccarlar ehri denilen ve kani karumu hatrlatan bir mahallenin kefidir.47 Mykenai kazlar Anadolu tarihi ve arkeolojisi iin son derece nemlidir. nk Mykenai ehri kuzey-bat Anadoluda anakkale civarndaki hisarlk tepede kurulmu olan lion yani Troya ehrine saldracak ve bylece eski bat dnyas ile eski dou dnyas tarihte ilk defa temasa geeceklerdir. Troya ve Mykenaide yaplan kazlar bylece anlattktan sonra imdi de her iki kazda bulunan kltr unsurlarn seramik, mimari, mezar ve l gmme adetleri bakmndan mukayese edelim:

A) Keramik eidi Bakmndan Hem Troyada ( Troya VI a-h ) hem de Mykenaide ( orta helladik I,II,III ) Minyan keramii bulunduuna yukarda iaret etmitik. Fakat Mykenaide bulunanlar M..ca 2000-1200 yllar arasna tarihlendii halde, Troya VI da bulunanlar M..ca 1800-1300 yllar arasnda tarihlenir. Yine Mykenaide, Mykenai III-A ( gen helladik III M..ca 1400-1300 ) ,Mykenai III-B ( gen helladik III-B M..ca 1300-1230 ) ve Mykenai III-C ( gen helladik III-C M..ca 1230-1100 ) stilinde yaplm potteriler bulunmutur. Troyann VII-a tabakasnda ise bu eit potteriden ( anak 27

mlek ) yalnz Mykenai III-A ve III-B potterileri ele gemitir. Ne Troya VI da ne de Troya VII-a da tek bir Hitit seramiine rastlanmamtr Bu da gsteriyor ki, Hititler hibir zaman kuzey-bat Anadoluya kadar uzanamamlardr. II.Tuthalyann Auva zerine yapm olduu sefer ise sadece ganimet elde etmek iin yaplm geici bir sefer olmaldr.

B) Mimari Bakmdan Mykenaide orta helladik ( M.. ca 2100-1700 ) devirden itibaren Megaron yap tarz grlr. Plyos ve Mykenai saraylar da megaron yapdadr. Troyada ise megaron yap tarz Troya Iden ( M..ca 3000-2500) itibaren grlr. Anadolunun eitli yrelerinde yaplan kazlarda da megaron planl yaplar ortaya karlmtr. rnein, Kltepede Eski Tun ann son safhasna ( M..ca.2100 ) tarihlenen megaron planl bir mabed bulunmutur. Beycesultan tabaka VII de de ayn devre tarihlenen megaron planl evler ortaya karlmtr. 48 Grlyor ki, megaron yap tarz nce Bat Anadoluda Troya Ide domu, buradan da Anadolunun her yerine ve Kta Karas Yunanistana yaylmtr.

C) Mezar eidi Bakmndan Mykenai kazlarnda bulunan kuyu mezarlar M..ca 1600-1500 yllar arasnda tarihlenir. Bu tarihlerde Troyada mezar yoktur. Fakat Mykenainin kubbeli mezarlaryla ( M..ca 1400-1300) ada olarak Troya VI-h de ( M.. ca 1400-1300 ) bir pythos ( kp ) mezarl bulunmutur.

D) Gmme Adeti Bakmndan Bilindii zere, eski medeniyetleri yaratan kavimler ; 1) llerini gmenler 2) llerini yakanlar diye ikiye ayrlrlard. Kazlar neticesinde Mykenaililerin llerini gmdkleri49, Troyallarn ise llerini yaktklar anlalmtr. Fakat, Homeros lyada adl50 destannda Mykenaililerin llerini yaktklarn anlatmaktadr. Bu durum arkeolojik verilerle eliir gibi grnmektedir. Fakat uras unutulmamaldr ki, Homeros devrinde onyada ller yaklmaktayd51. Homeros da bunun etkisinde kalarak, Akalar da llerini yakan bir kavim olarak tasavvur etmi olabilir. Troyallarn llerini yaktklarnn arkeolojik delili V-h tabakasnda bulunan, yaklm l kllerinin konulduu urnelerden mteekkil bir kp mezarldr. Ayrca Homeros lyada adl

28

yaptnda52 Troyal komutan Hektorun, llerini yakmak iin Akalardan savaa bir mddet ara vermelerini istediini grmekteyiz.

E) Yazl Buluntular Bakmndan Mykenai, Pylos ve Tirynste yaplan kazlarda Linear-B yazsyla yazlm tabletler bulunmutur. Linear-B yazs 1952 ylnda Mchael Ventris tarafndan zlm ve bu yaznn dilinin Greke olduu anlalmtr. Ayrca sz konusu yaznn Giritte kullanlan Linear- A yazsndan kaynakland da tespit edilmitir. Fakat Linear-B yazsyla yazlm tabletler hakiki belgeler olmayp, genellikle ticari mahiyette yazlm tutanaklardr. Troyann ise hibir tabakasnda yazl belge ele geirilememitir. Grlyor ki, seramik eidi ve bina yapm tarz dnda Troya ile Mykenainin herhangi bir kltrel benzerlii yoktur. O halde Mykenai III ( gen helladik III ) medeniyetini kuranlarla, Troya VII -a ehrinde oturanlar ayr ayr kkenlerden gelen kavimlerdi. Konumuzla ilgili yazl ve arkeolojik kaynaklar ana izgileriyle de olsa gzler nne sermeye altk. imdi bu kaynaklarn nda, Troya Savalarna katlan kavimlerin kimlikleri ve kkenleri hakknda bilgi verebiliriz.

29

2. BLME A T NOTLAR VE AIKLAMALAR

1-E.Memi, Aka Medeniyetinin Douu,Gelimesi ve k, Ege niversitesi Edebiyat Fakltesi Tarih ncelemeleri Dergisi,X, zmir 1995,s.49

2-KUB XIV,1cat. 89 numaral Maduvatta metni iin bkz: A.Goetze,MVAeG XXXII,s.1-158

3-Harriyati ve Zippala memleketleri bugnk Mula ve civarna tekabl etmektedir.

4-Denys Page,History and the Homeric liad, Los Angeles 1959,s.98

5-E.Forrer,II.Tuthalya devrinde yaayan ve Ahhiyaval Adam denilen Attariiyan Mykenai Kral Agamemnonu babas Atreus ile idantifiye edilebileceini ileri srmtr.(bkz.E.Forrer,RA I,56 ) Fakat, hibir yerde ondan Ahhiyava Kral olarak bahsedilmez. Grlyor ki,bu iki ismi idantifiye etmek isteyen Forrerin yegane dayana isim benzerliklerinden teye gemez. stelik Attariiyala Atreusun yaad devirler arasnda iki asrlk bir zaman fark vardr.

6- A.Goetze,MVAeG XXXII,s.1-158

7- O.R.Gurney , The Hittites, London 1952,s.46 ; E.Memi, Aka Medeniyetinin Douu,Gelimesi ve k , E..E.F. Tarih ncelemeleri Dergisi, X, zmir 1995,s.47

8-E.Memi, Eskia Trkiye Tarihi, 5.bask, Konya 2003, s.106

9-Milevanda = Miletos iin bkz : G.L.Huxley , Acheans and Hittites , Oxford 1960 , s.11

30

10-Ahhiyava memleketlerinin yeri hakkndaki faraziyeler iin bkz: F.Knal , Arzava Memleketlerinin Mevkii ve Tarihi , Ankara 1953,s.6 ; mer apar Ahhiyava Sorunu A..D.T.C.F. Tarih arivi dergisi say 25,Ankara 1982 , s.387-413

11-Hitit Kral Muvattalinin Vilua Kral Alakandu ile yapt antlama iin bkz: J.GarstangO.R.Gurney, The Geography of Hittite Empire , London 1959 , s. 102-105

12- Piya Maradu hakknda bilgi edinmek iin TAVAGALAVA MEKTUBU denilen KUB XIV,3 numaral metne bakmak gerekir. Bu mektup, F.Sommer , Die Ahhija Urkuden , I,1932 , s.2 vdda Almancaya evrilmi ve yorumu yaplmtr. Daha sonra G.L.Huxley , Akhaeans and Hittites ,Oxford 1960 ,s.1vdda ngilizceye evrilmi ve yorumu yaplmtr.

13- Urhi-Teupun 7 yllk iktidar bir tarafa braklacak olursa,onun elinden iktidar zorla alan amcas III.Hattuili devrine ait bir mektupla ( KB0 II , 11 ) Ahhiyava kral tarafndan Hitit kralna gnderilen hediyelerin tesliminden bahsedilir. Fakat bu vesikadan iki memleket arasndaki ilikiler hakknda herhangi bir sonu karmak mmkn grnmemektedir.

14- E.Memi , a.g.m. , s.49.

15- E.Memi , Eskia Trkiye Tarihi , 5.bask , Konya 2003 , s.133.

16- E.Memi , a.g.m. , s.49.

17- H.Bossert , Assia , stanbul 1946 , s.27-28.

18- H.Bossert , a.g.e. , s.27 ve J.Garstang O.R.Gurney , The Geography of Hittite Empire ,s.105.

31

19- G.L.Huxley , Achaeans and Hittites , s.34.

20- H.Bossert , Asia ,s.32 vd; O.R.Gurney , The Hittites,s.57 ; Garstang-Gurney , Geography,London 1959,s.105,107,122.

21- G.L.Huxley , a.g.e.,s.34

22- Garstang-Gurney , a.g.e.,s.106.

23- G.L.Huxley ,a.g.e., s.33.

24- E.Memi , Troya Savalarnn Kronolojisi, Yaynlanmam ykseklisans tezi,Ankara 1980,s.7.

25- Homeros, lyada II 815-875

26- Herodotos, Herodot Tarihi ev: Mntekim kmen , s.597-639.

27- G.L.Huxley,s.36.

28- Ceram,C.W., Tanrlar,Mezarlar ve Bilginler , ev: Hayrullah rs, stanbul 1982,s.37.

29- Homeros, lyada,s.8

30- Arif Mfit Mansel,Ege ve Yunan Tarihi,s.133.

31- Homeros, lyada ,s.8.

32

32- Arif Mfit Mansel, a.g.e. ,s.133.

33- W.Drpfeld, Troja und lion, s.42.

34- C.Blegen , Troy and the Trojans, London , s.101.

35- E.Memi.Eskia Tarihinde Dou-Bat Mcadelesi 3.Bask,Konya 2003 ,s.53.

36- The Oxford Classical Dictionary, Oxford 1970, s.693.

37- A.M.Mansel , a.g.e. ,s.60.

38- AJA 39 (1935 ) ,S.16.

39- C.Blegen, Troy VI,CAH II/1,Cambridge 1973 , s. 684.

40- C.Blegen,Troy and the Trojans, London 1963,s.14.

41- A.M.Mansel, a.g.e.,s.82.

42- C.Blegen,a.g.e.,s.159.

43- F.H.Stubbings, The Rise of Mycenaean Civilization, CAH II,chp.XIV,Cambridge 1965,s.6.

44- F.H.Stubbings , a.g.m.,s.10.

33

45- Kpo X,2:H.Otten,MDOG 91 (1958) , s.78.

46- F.H.Stubbings,The Expansion of Mycenaen Civilization,CAHII/2,chp.XII a,Cambridge (1975),s.178.

47- A.J.B.Wace,JHS LXXIV,1954,s.171.

48- Seton Lloyd,Early Hghlands Peoples of Anatolia , London 1967 ,s.40.

49- A.M.Mansel ,a.g.e. ,s.66-70.

50- Homeros , lyada VII,430 . ev: Azra Erhat-A.Kadir, stanbul 1975.

51- A.M.Mansel ,a.g.e.,s.140.

52- Sterling Dow,The Linear Scripts and the Tablets Historical Document,CAH II/1,Cambridge 1973,s.599.

34

3.AKALAR VE MTTEF KLER

Akalarn tarih sahnesine klar M..2.binyln balarna rastlamaktadr. Avrupal tarihiler tarafndan, Avrupa Tun Kltr evrelerinden gneye inen ndogermenler olarak kabul edilen Akalar , aslnda saf ndogermenler olmayp, Anadolu ve Avrupa kavimlerinin karp kaynamasyla meydana gelmi bir rk temsil eder. nk, arkeoloji aratrmalarna gre Peloponezdeki baz yerlemeler M..2000den nceye tarihlenir. Buna karlk Teselyada 2000den sonraya tarihlenmektedir. Btn bunlar da akalar kuzeyden deil, gneyden gelmi olabileceklerini iaret eder. Akalar daha ziyade Boiatia, Attika ve Argolis blgelerini youn ekilde iskan etmilerdir. Bu yerleim merkezlerinde yaplan kazlarda Akalara zg gri Minyan Keramiklerinden bol miktarda ele gemitir.Bu keramik Aka kltrnn en eski ve en tipik keramiidir. Bu keramik eidinin Bat ve Orta Anadoludada bol miktarda bulunmasna dayanarak iddea edilen Akalarn arlkl olarak Anadolulu kavimlerden olutuu gr , Yunanistan ve Anadoludaki bina yapm tarzlar arasndaki benzerlikle de desteklenmektedir. Gerekten, her iki sahada da binalar megaron tarzda yaplmtr. Fakat Bat Anadoluda Troya I de M..ca.2500lerde Orta Anadoludaki Kltepede Eski Tun III de yani M..ca 2100lerde grldne gre, Yunanistanda ancak M..2.binyln balarndan sonraya tarihlenen tabakalarda megaron planl yaplarn grlmesi bile , Akalarn Yunanistana Bat Anadoludan geldiklerini ve keramik sanatnda olsun, bina yapm tarznda olsun geleneklerini burada da devam ettirdiklerini gsterir.1 Yunanistann corafi yaps nedeniyle akalar merkeziyeti bir devlet kuramamlardr. Ancak pek ok ehir devleti meydana getirmilerdir2. Troya Savalarna katlan komutanlar, bu ehir devletlerinin krallaryd. lyada IIdeki gemiler katalounda Troyaya hcum eden mttefiklerin bu savaa nasl katldklar ve balarnda hangi liderlerin bulunduu uzun uzun anlatlr.3 Akalar bu savaa yaklak 1200 gemi ile katlmlard. imdi de , bu savaa katlan Akalarn mttefiklerini inceleyelim :

a) Mykene liler Mykene, Peloponezde Argolis blgesinde eski bir ehir addr. Mykene , M.. 2. binde Akalarn balca merkezlerinden biri olarak grlmektedir. ehrin ad ,M..2.binde Yunanistanda ortaya karlan kltre verilmitir. Mykenenin nemi M..1600lerden sonraki tarihlerde ortaya kmaktadr. Mykene kltr, minos kltrnn M.. 1400lerden sonraki tarihlerdeki uzants ve daha nitelikli olandr.4 Troya Savalar srasnda Mykene ehri Yunanistanda bulunan btn ehir devletlerini egemenlii altnda tutuyordu. Mykene Kral Agamemnon, destan boyunca bir ok adann

35

ve Argosun Kral olarak konuur. Ancak , Agamemnon bu ehir devletlerine kesin olarak hkmetmiyordu. lyadaya gre Mykene Kralna bulank bir ballk vard. Bunda ehir devletlerinin sava aralarn kendi tekellerinde bulundurmalarnn byk pay vard.

b) Boiotiallar

Boiotia , Orta Yunanistanda Attikann batsnda bir blgedir. Bu blge, byk devletlerin meydana gelmesine az msait Yunanistan topraklarndan birisidir. Boiotia, M..3.binyllardan itibaren iskan edilmitir. Blgenin nemi, verimli bir yer olmasndan kaynaklanmaktadr. Boiotiallar, Troya Savalarna Penelos, Leistos, Arkesilaos, Prthenor ve Klaniosun nderliklerinde katlmlardr. Kkenleri hakknda fazla bir bilgiye sahip olmamakla birlikte , yer ve kii adlarnn os ekiyle bitmesini baz alarak Hint-Avrupa dil grubuna mensup olduklarn syleyebiliriz. Hint- Avrupa dil ailesi , ou Avrupa dilinin , Kafkas dillerinin , tm hint dillerinin, Urducann ve Farsann dahil olduu dil ailesidir. Bugnk Ukrayna blgesinde yaadklar dnlen Ari rkn batya doru yaylp dillerini kabul ettirdikleri dnlr. Bu ailenin Avrupa kolu Germenik, talik ve Slavik olmak zere 3e ayrlr. Hint- Avrupa dillerinde kelime kkleriyle ,eklerden oluur. Ancak yeni bir kelime tretilirken veya ekim yaplrken kelime kknde deiiklik meydana gelir.

c) Phokisliler Phokis, Orta Yunanistanda bir blgedir. Bu blgenin en nemli ehri Delphoi ( Pytho )dir. Bu ehir Apollonun klt merkezlerinden birisidir. Phokisliler , Troya Savalarna Stneoioz ve Epitrophosun bakanlnda katlmlardr. Yine HintAvrupa dil ailesine mensup olan bu kavim, savalara ; Anenemorio, Hyampolis ve Lilailallarla birlikte katlmlardr.

d) Lokrisliler Lokris, Orta Yunanistanda bir adann addr. Homeros destanlarndan rendiimize gre, Teselya Blgesinin dalk yerlerine yerleen Yunan kabileleri obanlk ve tarmla geimlerini srdrmler ve ne siyasal ne de kltrel alanda bir varlk gsterememilerdir.

36

Dor Glerinin ilk zamanlarnda birleik fakat kk bir kabile halinde Lokrisi igal eden yunanllar burada e ayrlmlar ve bu yzden gerek dil ve gerekse gelenekleriyle blgenin eski halk olan ve kendilerinden sayca stn olan akalarn etkisi altnda kalmlardr.5 Lokrisliler, Troya Savalarna Oileus olu Aias ynetiminde katlmlardr. e) Abantlar

Euboia, Yunanistann dousunda bulunan byk bir adadr. Bu adann nemli ehirleri Khalkis ve Eretriadr. Abantlar da bu adaya yerlemi bir kavimdir. Heredotos eserinde bu kavimden Euboia adasndan gelmi olan Abantlar olarak bahseder.6 Demek ki, Abantlar Ege Glerinden sonra Anadoluya gemilerdir. Ancak, Abantlar Anadoluda pek ok kavimle karp kaynamlardr. Homeros, lyadada Abantlarn, Karystosta ve Styrada oturduklarndan ve komutanlarnn Elephonor olup 40 gemi ile Troya Savalarna katldklarndan bahseder.7

f) Atinallar

Atina Orta Yunanistann Attika Blgesinin merkezinde yer almaktadr. Atinada yer alan Perrireus liman olduka nemlidir. Daha M.. 1.binde Yunanistann kltr merkezi olmutur. Herodotos, eserinde Atinallar hakknda unlar sylemektedir. Bugn Yunanistan denilen lke Pelasglarn elindeyken, Atinallar da Pelasglardandr. Ve Krenai adn tayorlard. Kral Kekrops zamannda Kekropidler adn almlardr, daha sonra Erekhtheus iktidara getii zaman Atinallar olarak adlar deimitir.8 Heredotosun szn ettii Erekhtheus, lyadada ad geen Erekhteus olsa gerektir. Homeros, Atinallardan Erekhtheusun halk olarak bahseder. Atinallar Troya Savalarna, Menestheus komutasnda ve 50 gemi ile katlmlardr. 9

g) Salamisliler Salamis, Yunanistanda Attikann gney sahilinde Saron krfezinde bir adadr. Salamis Adas sahilleri, Troya Savalarna Telemanolu Aias komutasnda 12 gemiyle katlmlardr. 10 Aias, Troya Savalarnda, Akhilleustan sonra en yiit komutan olarak grlr. Kkenleri hakknda pek fazla bilgiye sahip deiliz.

37

h ) Argoslular

Argos ad nceleri Peloponezi kapsayan yarmada iin kullanlyordu. Sonralar bu ad, yalnz batdaki Argos kentine ve Argolis denilen blge iin kullanlyordu. Argos, lyada Destannda Yunanistandan gelip Troyaya saldrlarn tmnn yurdu olarak gsterilir. Argoslu ise, Akalarn tmne verilen genel sfattr. lyadada, Argostan gelenler iki ksmdr. Bunlardan birisini Diomedes komuta eder. Dieri ise, Akhilleusun komutasndaki Argoslulardr. Burada oturanlar arasnda Pelasglar da vardr. Pelasglar, Troya Savalarna hem hem Akalarn hem de Troyallarn yannda katlmlardr. Bu kavim, kken olarak bakldnda Filistlerle ayn kavimdir. Anadoluda yerleen ( Pelestler ) Pelasglar Troyallarn, g ederek Halasa yerleen Pelasglar da Akalarn yannda savaa itirak etmilerdir.

) Spartallar Sparta, Peloponezde Eurotas Irma Vadisinde yer alan bir ehir addr. Sparta denilen ehir devletinin Helenler ve Spartallar arasndaki resmi ad Lakedaimondur. Homerosta Manelaosun hkmettii yer olan Lakedaimon ( Sparta ) , Dor Glerinden sonra Dorlar tarafndan iskan edilmitir. Bilindii gibi, Troya Savalarnn grnrdeki nedeni Menelaos un kars Helenin Paris tarafndan karlmas idi. Buna ramen, Menelaosun savalara sadece 60 gemi ile katlmas11 ekonomik boyutunu bize aka gsteren bir delildir. , savan

j ) Pyloslular

Pylos, Peloponezin Messenia Blgesinde bir liman ehridir. Messenia Yunanistanda byk devletlerin kurulmasna msait pek az alanlardan birisidir. Pylostan gelenler, balarnda Nestor olduu halde savaa 90 tane gemiyle katlmlardr. Pylostan gelenlerin nderi olan Nestor, savan gidiatnda nemli rol oynamaktadr. Troya Savanda Akalarn beyni niteliindedir.

k) Arkadia llar Arkadia, Yunanistanda ; Peloponez in ortasnda dalk bir blgedir. Bu sebeple bu blge hibir halk cezp etmemitir. Bu yzden burann ahalisi otokton saylr. Bu sebeple de kendilerine ait bir 38

donanmalar yoktur. Agamemnon, onlarn savaa itirakini salamak iin onlara 60 gemi tahsis etmiti. Kkenleri hakknda fazla bilgiye sahip olmadmz Arkadiallar, Troya Savalarnda Agapenar12 nderliinde katlmlardr.

l) Elisliler Elis, Peloponez ile Arkadiann batsnda onia Denizine sahili olan bir blgedir. Kuzey kesimi dalk olan bu blgenin merkezi Elis ehri idi. Bu ehrin dini merkezi Olimpia ehri idi. Elisin dier ehirleri Hyrmine , Myrsinos, Alesion ve Buprasiondur. Bu ehirlerin her biri ayr ayr savalara itirak etmilerdir. Bu ehirler demek ki birbirinden bamsz hareket ediyorlard. Her ehir ayr nderle katlmtr. Bu nderler; Amphimaknos, Thaltios, Diores ve Polyksinostur. nderlerinin isimlerinden de anlalaca zere bu blgenin halk da Hint- Avrupal bir dil konuuyordu.

m) Ekhinaililer Ekhinai, onia Denizinde bulunan bir takm adalar grubudur. Bu adalar Leukhos, take , Zocynthus, Cephalenia adlarn tamaktaydlar. Troya nlerine bu adalardan gelenleri iki ayr grupta inceleyebiliriz. Bunlardan birincisi, Homerosun eserinde sadece , Ekhinai Adalarndan geldikleri belli olan Megesin nderliinde 40 gemi ile katlan gruptur. kinci grup ise, savaa Odysseusun nderliinde katlr. Bunlar take ve Zocythus ( Zonta ) adalarnda gelmilerdir.

n) Aitoliallar Aitolia, Korit Krfezinin gneyinde, Lokrisin batsnda yer almaktadr. Aitoliada Yunanllar balangta tarma elverili yerlerde yerlemiler, sonralar da dalk kesimlere girmilerdir. Bu dalk kesim, Yunanistann dousunda gelien uygarlktan uzak kald iin ilkel geleneklerine devam etmilerdir.

Homerosun

lyadasnda Aitoliallarn Pleuron, Olenos, Pylene, deniz kysndaki

Khalkis ve kayalk Kalydonda oturduklarndan , Thoasn ynetiminde 40 tane gemiyle Troya Savalarna Akalarn yannda katldklarndan bahseder.13

39

o) Giritliler
Girit, Yunanistann gneyinde bir adadr. Bu ada , Kta Karas Yunanistandan ok nce parlak bir kltr merkezi haline gelmitir. Adann gelimesinde corafi konumunun rol byktr. nk, Girit Akdenizin merkezinde yer alp eski dou kltrne olduka yakn bir mesafede idi. M.. 2. binyln balarnda Yunanistana gelen Akalar , M.. 1400lerde Giriti ele geirdiler, Giritliler bu istila sebebi ile g etmek zorunda kalmlardr. Herodotos, eserinde Girit halknn Sikaniaya bugnk adyla Sicilya adas g edilerinden ve ardndan boalan Girite Praisallar adnda yeni bir halkn gelip yerletiinden; Troya Savalarnda boy gsteren Giritlilerin de bunlar olduundan bahseder.14 Giritliler, Troya Savalarna domeneus nderliinde ve 80 tane gemiyle itirak eder.

p) Rodoslular Rodos, Akdenizde bir adadr. Ada , M..14.yy da kendine zg bir seramik retim merkezi haline gelmitir. Buradan Dou ve Akdeniz pazarlarna seramik ihra ediliyordu. Rodoslular 3 ayr kentten gelmiler ve Tlepolemos komutasnda Troya Savalarna katlmlardr. Bu kentler ; Lindos, dusos ve Kameirostur.

r) Adalardan Gelenler Troya Savalarna Ege Denizinde bulunan pek ok adadan da katlanlar olmutur. Akalarn yannda yer alan bu adalar homerosun lyadasndaki sraya gre inceleyelim. Syme adas, gney-bat Anadolu kylarndadr. imdiki ad Smbeki olan bu adadan Nireus adndaki komutan 3 tane gemi ile katlr. Nsyros, Kraphatos, Kosos( stanky) ve Kaldyna adalar ise Ege Denizindedir. Btn bu adalar Troya Savalarna , Pheidippos ve Antiphosun nderliinde katlmlardr.15

s) Teselyallar Yunanistann Teselya Blgesinden pek ok ehir devleti Troya Savana itirak etmilerdir. Biz bunlar ayn balk altnda incelemeyi uygun grdk. Teselya, Kuzey Yunanistanda tarma elverili geni bir blgedir. Bu blgeyi 4 blme ayracak olursak , dou blmnde tanrlar yurdu olarak n kazanan Olympos Da bulunmaktadr. 40

Teselyadan gelen ilk blk Poderkesin buyruundadr. Phylale ehrinden gelerek 40 gemi ile savaa itirak etmilerdir. 16 Dier bir grup da Pherailerdir. Buras bugnk Velestino ehriyle dantifiye edilir. Eumelosun nderliinde 11 tane gemi ile savaa itirak etmilerdir.1 Troya Savalarna Methone, Thaumakie, Meliboia ve Olizondan da katlanlar olmutur. Teselyal dier bir grup da Agrissa, Gyrtone, Orthe, Elone ve Olosso ehirlerinde oturanlardr. Bu grup Polypoitesin buyruunda savaa katlmtr. Bu blgeden gelen son grup da Magnetlerdir. Magnetler, Yunanistann Teselya Blgesinde Pelion Da ile Peios Irma arasnda oturmakta idiler. Bu yere de Magnesia adn vermilerdi. ..7-8.yy da Erythrai ( eme Ildr ) zerinden Manisa dana ( Syplos ) gelerek yerleen Magnetler, buraya Syplos Magnesias , Magnesia ad Sipylum adn verdiler. Magnetler, Teselyadaki Magnesiadan gelerek bu kenti kurdular ve yeni yurtlarna geldikleri yerin adn verip Magnesia dediler. Bu kent bugnk Manisadr. Yani Manisaya ismini veren kavim Magnetlerdir. Btn bu kavimlerin katlmyla Akalarn toplam gemi saysnn tamam 1199dur. Oluan bu byk filoya en fazla gemiyle katlan da elbette ki Mykenai kral Agamemnondur. Akalarn ayrntl gemi listesi ise aadaki ekildedir18:

Boiotiallar Phokisliler Lilaiallar Lokrisliler Abantlar Atinallar Salamisliler Trynisliler Mykenaililer Spartallar Pyloslular Arkadillar Elisliler Ekhinai adalarnda oturanlar

50 gemi 30 gemi 40 gemi 40 gemi 40 gemi 50 gemi 12 gemi 80 gemi 100 gemi 60 gemi 90 gemi 60 gemi 40 gemi 40 gemi 41

thake adas Aitoliallar Giritliler Rodoslular Symeden gelenler Argoslular Nisyros,krapathos ve kasoslular Phylakeliler Pheraillar Methoneliler Trikkeliler Titanoslular Argisasada oturanlar Kyphoslular Magnetler

12 gemi 40 gemi 80 gemi 9 gemi 3 gemi 50 gemi 30 gemi 40 gemi 11 gemi 20 gemi 30 gemi 40 gemi 40 gemi 22 gemi 40 gemi

Bu liste bize gsteriyor ki, Aka mttefiklerinin her biri kendi imkanlar dorultusunda filoya gemi temin etmilerdi. Ve bu birliin gerek lideri de filoya 100 gemi ile katlan Agamemnon idi. Bu filo ierisinde , Rodos ve Girit gibi Akdeniz Adalarnn da olmas bize gsteriyor ki, Akalar sadece Kta Karas Yunanistana deil tm Ege ve Akdeniz Adalarna da egemen idiler.

42

3.BLME A T NOTLAR VE AIKLAMALAR

1- Ekrem Memi , Troya ve Troyallar , s.62

2- Arif Mfit Mansel, Ege ve Yunan Tarihi,s.63

3- Homeros, lyada , II.Blm s.103-105

4- Gordon Chlde , Tarihte neler oldu ? , s.116

5- Arif Mfit Mansel , a.g.e.,s.108

6- Herodotos , Herodot Tarihi , I.Kitap s.146

7- Herodotos, a.g.e. , II.Kitap s.105

8- Herodotos , a.g.e. , VIII.Kitap s.44

9- Homeros , a.g.e. , II.Blm s.105

10- Homeros , a.g.e. , II.Blm s.105

11- Homeros , a.g.e. II.Blm s.106

43

12- Homeros , a.g.e., II.Blm s.107 13- Homeros , a.g.e. , II.Blm s.108

14- Herodotos , a.g.e. , VII.Kitap s.170-171

15- Homeros , a.g.e. , II.Blm s.109

16- Homeros , a.g.e. , II.Blm s.110

17- Homeros , a.g.e. , II.Blm s.111

18- Ekrem Memi , Troya ve Troyallar , s. 111-112

44

4.TROYA VE MTTEF KLER

Troya kenti, anakkale vilayeti snrlar ierisindedir. ehir, Skamandros ( Kk Menderes ) ile Simoeis ( Dmrek ay ) arasndaki ovada bulunan Hisarlk Tepe Hy ile idantifiye edilir. Ad geen hykte yaplan kazlar neticesinde burada dokuz kent tabakas olduu ortaya km ve Troya Savalarna sahne olan kent Troya VII- A olarak tarihlenmitir. Troya Kenti, byk bir stratejik neme sahiptir. Kurulduu yer itibariyle anakkale Boazn rahata kontrol edebilecek bir mekandr. Troyallarn Boaz tutmas halinde , buradan hibir gemi geemiyor ve dolaysyla Karadenize alma imkan bulamyordu. Bu nemli mekanda yaayan Troyallara, Troya Kral Priamosun olu Hektor komuta etmekte idi. Troyallar kken olarak Anadolulu bir kavimdir. Dil bakmndan incelediimizde, HintAvrupa dil ailesine mensup olduklarn grmekteyiz. Troyallar ,Troya Savalarnn hemen ardndan meydana gelen ve Ege Gleri olarak adlandrlan g dalgasnn iki aamasna da katlmlardr. Msr vesikalarnn bahsetmi olduu bu kavimler arasndaki Tura ismi Troyallarla idantifiye edilir. bizim Etrskler dediimiz kavmi meydana getirmilerdir. 2 Troyallarn mttefikleri olan kavimlerin adlarn Homerosun lyada adl eserinden reniyoruz. Bu kavimlerin yaadklar yerleri de yine bu Destandan tespit edebiliyoruz. Troya mttefikleri genellikle , Propontis ( Marmara ) ve Troya ( anakkale Yresi )dan Miletos ve Likyaya kadar uzanan Bat Anadolu blgesinde yayorlard. imdi, Troyann mtefikleri olan bu kavimlerin kimlik ve kkenlerine temas etmeye alalm. a)Dardanieliler Dardanieliler, anakkale Blgesindeki da Dann ( Kaz Da ) eteklerinde yayorlard. Bunlar Troyallarla ayn soydan gelmilerdir. Homeros, lyada adl eserinde bu kavim hakknda fazla bir bilgi vermemitir. Bu kavmi komuta edenin Aineios olduu belirtilir. Bu kavim de yine Hint Avrupa dil ailesine mensuptur.
1

Bu kavim daha

sonra bir Trk kavmi olan Sakalarla talyada karlamlar ve Onlarla karp kaynaarak

45

b) Lykiallar Anadolunun gney batsnda, douda Antalya krfezi, batda Fethiye Krfezi arasnda bulunan bugnk Teke Yarmadasna Eskiada Lykia ad verilmitir. M.. 2.binyl Hitit vesikalarnda Lukka, Msr vesikalarnda Ruk-ku olarak geen kavim ad Lykiallar iaret eder. Yazl belgelerden anlald kadaryla Lykiallar M..2.binylda nasya ve Anadolu tarihinde son derece deiken bir politika izlemitir. Lykiallar karada gl bir orduya , denizde de gl bir filoya sahiptiler.3 Troya Savalarna katlan iki farkl Lykia grubu vardr. Zeleiadaki Lykia llar ve Teke Yarmadasndan sava iin gelip yerleen Lykiallar. Ancak Homeros , iki farkl vatanda yaadklarndan bahseder.4 Lykiallar, Troya Savalarna Pandaros komutasnda ve Glaukos komutasnda iki ayr birlikle katlmlardr. Bu kavim de Hint - Avrupa dil ailesine mensuptur. c) Apaioslular Bunlar da anakkale blgesinde oturan bir baka Troya mttefikidir. Bunlar Hitit metinlerinde de ad geen Apaallar ( Efesoslular)dr ve bugnk Efes kentinden gelmilerdir. Komutanlar Adrostos ve Amphiostur. Yaadklar yer adlarnn ( rnek olarak ; Adrostos ) incelenmesiyle bu kavmin de dier Bat Anadolu kavimleri gibi Hint - Avrupa dil ailesine mensup olduunu grrz. d) Praktios,Sestos ve Abydoslular Buralar ayr ayr yerleim birimleridir. Her ehir bamsz yayordu. Ancak savalara Asiosun komutasnda tek bir birlik olarak itirak etmilerdir. Btn bu kentler anakkale blgesinde yer almaktadr. Sestos ( Akba Liman ) , anakkale Boaznn Rumeli yakasnda bir ehirdir. Bu ehir Nara burnundaki Miletoslular tarafndan kurulmutur. Arif Mfit Mansel , Ege ve Yunan Tarihi adl eserinde bu konudan u ekilde bahsetmitir: Miletoslular ilk nce anakkale Boaznda Sestosun karsnda Abydosu ( Aydos ) meydana getirdikten sonra Kapda Yarmadasn karayla birletiren . 5 Bu kentlerin halklar da yine dil bakmndan Hint Avrupa dil ailesine mensuptur.

46

e) Larissallar Larissa, Bat Anadoluda kurulmu oniki Aiol kentinden biridir. Bugn zmirle birlemi olan Menemendeki buruncuk olarak idantifiye edilir. Troya Savalarna Lehhosun iki olu Hippothos ve Pylaios ile katlmlardr. f) Trakyallar Trakya, Balkan Yarmadasnda , kuzeyde Tuna Nehri , batda Makedonia , douda Karadeniz , gneyde Ege ve Marmara Denizi ile evrelenen blgenin addr. Bu isim altnda Teselyann kuzeyindeki btn memleketler kastedilmektedir. Trakya blgesinin kavimleri dil, rf ve adetleri mterek pek ok kavimden meydana geliyordu. Homeros Trakyallarn banda Akamos ve Periosu gsterir. Tyrakyallar savaa atl olarak katlmlardr. g) Kikonlar Kikon, Trakyada yaayan bir boyun addr. Herodotos, eserinde Trak uluslar olarak Kikonlardan da bahseder ve Trakyada Dariskos Ovasnda Zane ve Sale kentini de iine alp Sarheion Burnuna kadar uzanan sahann eskiden Kikonlara ait olduundan bahsetmektedir.6 Kikonlar kargc Euphemos komutasnda savalara katlmlardr. h) Paionlar Buras Kuzey Makedonyada bir yerdir. Bu kavim de Troya Savalarna , Troyallarn yannda katlmlardr. Bu kavim M..5.yyda hala Makedonyada oturmakta idiler. Bugnk Vardar Irma olarak kabul edilen Aksiosta yaamlardr.

) Paphlagoniallar Bugnk Kastamonu dolaylarnda yaam olan bu kavmin kimlii hakknda pek bir ey bilinmemektedir. yle sanyoruz ki, Hellen dilinde pek anlam olmayan Paphlagonia tabiri Pala adndan gelmi olsa gerektir.7 Pala adna Hitit metinlerinde de rastlamaktayz.

47

j) Alizonlar Giresunun ilk yerli kavimleri arasnda yer alan , bazen Azzi, bazen Alizon, bazen Kholk, bazen de Dril adlaryla karmza kan bu halkn Lazlar olduu fikri gnmzde ortaya kmtr. Giresun ve evresi hakknda bize ilk bilgileri veren Hitit kitabelerinde , Azzilerin byk yenilgiye uradklarndan bahsedilmektedir. Homerosun lyada adl destannda da Troyallarn mttefiki olan Alizonlardan: ta uzaklardan gelirler, gmn yurdu Alybeden8 ifadesindeki bu yurdun Gmhane olma ihtimali akla gelmektedir. Ayrca , Azzilerin bugnk Lazlarn atalar olabilme ihtimalinin temeli bu halkn Karadeniz civarnda yaamalardr. Laz adnn tarihini aratran tarihiler , Alizonlar Lazlarn atalar olarak kabul etmi, laz adnn Alaz Alazon - Alizon adlarndan geldii grn savunmulardr. k) Mysiallar Mysia, Kocaeli ile anakkale arasnda kalan blgeye verilen addr. Troya Savalarndan ok sonra da varlklarn korumulardr. Herodotosa gre Mysiallarn atas Myrostur. Herodotosun bahsettii Mysia ehirleri Kios ve Atarneustur. Mysiallar, Troya Savalarna Chramis ve Ennomosun nderliinde katlmlardr. Bu halk da gerek yer adlar , gerekse kii adlarndan anladmz kadaryla Hint Avrupa dil ailesine mensup bir kavimdir. l) Phrygiallar Bata Asur ivi yazl vesikalar olmak zere , ge Hitit hiyeroglif yazs ile yazlm kitabeler, Urartu vesikalar ve klasik Grek yazarlar bize Frigler hakknda nemli bilgiler vermektedir. Ayrca bakentleri olan Gordionda ve Pazarl hyklerinde yaplan kazlarda karlan arkeolojik malzemeler de yazl kaynaklarn verdikleri bilgileri destekler niteliktedir. Frigler, Trakya halklarndandr. M.. 2. binylda balkanlar zerinde yayorlard. Ardndan bir g hareketiyle Asyaya gelerek Orta Anadoluda - Kzlrman sol sahiline - Ankara, Sinop, Alacahyk, Pazarl, Boazky, Konya ; Dou Anadoluda Malatya ; Batda Afyon ve Manisaya kadar uzanan topraklar zerine yerlemilerdir. Frigler ancak M..8.yy.da Anadoluda gl bir birlik olarak grlmeye balamtr. nk Asur kaynaklarnda da ancak bu devirde Friglerle ayn olarak kabul edilen
48

Mukilerden sk sk sz edilmeye balanr. Ancak klasik Grek yazarlar , M.. 13.yy.dan itibaren Friglerin Bat Anadoluda bulunduklarn ifade etmektedir. rnein Homeros, lyada adl destannda , Troya
9

Kral

Priamos

zamannda

Friglerin

Bat

Anadoluda

bulunduklarndan bahseder.

Herodotos da, Friglerin Anadoluya gelmeden nce Makedonyada oturduklarn ve orada iken adlarnn Brigler olduunu bildirmekte, Anadoluda da kzlrman sol sahilinde oturduklarndan ve Lidya ile Kapadokya arasndaki blgeye de Frigya dendiinden bahsetmektedir ki, bu blgede yaplan kazlarda Frig mezarlarnn ve Frig antnn bulunmas bu bilgiyi dorulamaktadr. Ayrca Anadoluda , M.. 8.yy.dan nceye tarihlenen hibir Frig eserine de rastlanmamtr.10 Frig Devleti M.. 8.yy.n sonlarnda , Midas lakabn tayan krallarnn birinin ynetiminde en gl dnemini yaarken Anadolu yeni bir kavmin istilasna uruyordu. Bu istilac kavim Kimmerlerdi. Kimmerler Orta Anadoluda ilk defa Friglerle karlamlar ve yaplan savata Frig Kral Midas Kimmerlere yenilmi ve bir srn kann imek suretiyle intihar etmitir.11 Grek yazarlarnn ifadelerine gre, Midas zenginliiyle ve dokunduu her eyin altn olmasyla tannyordu fakat mezarnda hi altn bulunamamtr. Belki de kraln btn hazineleri istilac Kimmerlere verilmiti. Kimmerler bu devrin sonunda Gordion ehrini de yakp ykmlar ve M.. 690 dolaylarnda da Frig Devletine son vermilerdir.12 Homeros da Frigyallardan ve yurtlarndan iki yerde bahseder. Birincisinde yurtlar Askaneia ( Burdur ) , dierinde ise Sakarya kylar olarak gsterilmitir. lyada destanna gre Frigyallar, Phorkysle Askarillos ynetiminde Troya Savalarna katlmlard. 13 m) Maioniallar Maionia, Bat Anadoluda zmiri de iine alan Ege kylarn kapsayan bir blgedir. Bugnk Gediz Ovasyla idantifiye edilmektedir. Herodotos Maionilllar, Lydiallarn atas olarak gstermektedir. Eserinde bunu u ekilde ifade etmektedir: Lydiallarn silahlar Yunanllarnkine ok benziyordu. Lydiallar eskiden Maoniallar adn tarlard ; imdiki adlarn Atysin olu Lydostan almlar ve eski adlar unutulmutur. 14 Bu halk Troya Savalarna Mesthlesle, Antiphosun nderliinde katlmlardr.15

49

n) Kariallar Bat Anadoluda Byk Menderes ile Dalaman ay arasnda kalan blgeye Karia ad verilir. Hitit metinlerinde bu blgeye Harriyati ve zippala memleketleri deniliyordu. Herodotos , eserinde Kariallarla ilgili iki iddia dan bahseder. Birisi Giritlilerin Kariallar hakkndaki grleridir. Giritlere gre ; Kariallar ana karaya adalardan gelmilerdir ve Minos uyruunda idiler. Eskiden Leleg ad altnda otururlard. ok sonralar Dor ve onlar , Kariallar adalardan kardklar iin onlarn ana karaya gtklerinden bahseder. Herodotosa gre Kariallar bu iddealar reddetmilerdir. Onlarn iddealar da anakarann yerlisi olduklar ve hep ayn ad tadklar ynndedir16. Bu kavmin gneyden balayan ilk kentleri Miletostur. Hitit kaynaklarnda Milevanda olarak gemektedir. o) Pelasglar Pelasglara daha nce Aka ve mttefiklerinden bahsederken deinmi ; onlarn Troya Savalarnda hem Akalarn hem de Troyallarn yannda yer aldklarndan bahsetmitik. Pelasglarn kkenine inecek olursak, Prof. Dr. Ekrem Memi , Eskia Trkiye Tarihi adl eserinde bu konuya yle bir aklk getirmitir : Ege Gleri srasnda III.Ramsese kar savaan deniz kavimleri arasnda ad geen Pelestler ( Pelasglar ) , hi phesiz Filistlerdi. 17 III.Ramsese kar savaan deniz kavimleri unlard: 1.erdanalar = Sardunyallar 2. Danunalar = Adanallar 3. Pelestler = Filistler 4. ekeleler = Sicilyallar 5. Turalar = Etrskler 6. Zakkalar 7. Vavalar

50

Bu kavimler arasnda 3. srada belirttiimiz Pelestler yani Filistler , ilk defa olarak III.Ramsesin 8. idare ylnda ( M..1190 ) tarih sahnesine kmlardr. Kara ve deniz savalarnn tasvir edildii resimler istilac deniz kavimleri hakknda bizlere bilgiler vermektedir. Bunlardan Filistlerle ilgili olanlara deinecek olursak Filistler ; sakallar tral ve ok zel balklar olan kimselerdi. Balk enenin altndan bir kay ile tutturulmu ve bu balklarn tepelerinde deriden yaplm eritler ya da tyler vard. Dizlerine kadar uzanan kapal etekler giyerler , silah olarak da ; mzrak , uzun ince kl ve kulplu yuvarlak kalkanlar tayorlard. Filistler, karada iki muharip biri de src olmak zere kiilik mrettebat olan sava arabalar zerinden Hitit tarznda savarlard. Ege Gleri neticesinde Filistler , bugnk Filistin topraklarnn gneyine yerleerek Ege Uygarln burada srdrmlerdir.18

51

4.BLME A T NOTLAR VE AIKLAMALAR

1- Ekrem Memi , Eskiada Trkler , s.88 2- Ekrem Memi , a.g.e. , s.88 3- Ekrem Memi , a.g.e. , s.61 4- Homeros , lyada , II.Blm , s.114 5- Arif Mfit Mansel , Ege ve Yunan Tarihi , s.168 6- Herodotos , Herodotos Tarihi , VII.Kitap , s.59 7- Ekrem Memi , a.g.e. , s.62 8- Homeros , a.g.e. , II.Blm , s.114 9- Homeros , a.g.e. , III.Blm , s.184 10- Ekrem Memi , Eskia Trkiye Tarihi , s.170 11- Ekrem Memi , Eskia Trkiye Tarihi , s.171 12- Ekrem Memi , Eskia Trkiye Tarihi , s.171 13- Homeros , a.g.e. , II.Blm , s.114 14- Herodotos , a.g.e. , VII.Kitap , s.74 15- Homeros , a.g.e. , II.Blm , s.113

52

16- Herodotos , a.g.e. , I.Kitap , s.171 17- Ekrem Memi , Eskia Trkiye Tarihi , s.149 18- Ekrem Memi , Eskia Trkiye Tarihi , s.150

53

5. SAVAIN BALAMASI GEL MES VE SONU

anakkaleden bir kaptkatya binersiniz. Kentten kp biraz ykseldiniz mi , Boaz rzgar pfr pfr eser. Bir yannz deniz , bir yannz amlk , zeytinlik : alabildiine maviler , yeiller, sarlar , kme kme krmz gelincikler. iniz bir ho olur, nk bu toprak baka toprak , kahramanlk destanlar anlatr size kar kar. Yzyllar birbirine katm da , hep dou ile bat arasnda kavgaya , dve sahne olmu bu toprak. anakkale Boazna baktka bir ktay bir ktaya balayan su kprsnn ne demek olduunu anlarsnz. Hellespontos derlermi lkada Ona , kk Hellenin boulduu deniz. Efsane en eski alarda bile kana boyam bu su geidini. Yn yn insanlar bir bu kydan o kyya , bir o kydan bu kyya gemiler Boaz ; gler , ordular, donanmalar hepsi de iki dnyann kapsn aan bu kilidi ele geirelim diye uram. Boaza baktka bat uygarlnn ilk byk destan neden burada dodu diye amazsnz artk. Bu Destan Troya Destandr.1 Diye anlatr nl ozan Homeros , Troyay ve Troya Destann. Ozan Troya kentini da yani Kaz Dann eteinde Ksanthos ( Kk Menderes) ile Simoeis ( Drmek ) aynn snrladklar ve bir yan Ege Denizine , bir yan Boaza bakan gen biimli ovaya egemen ykseke bir kale olarak tanmlar. Troya Savann gerekletii dnemde Yunanistan , Trakya , Bat ve Gney Anadolu , Girit ve Adalarnda neler olup bittii de elbette ki savan balamas, gidiat ve sonucu asndan nemlidir. Bu yzden biz de ncelikle bahsettiimiz corafya ierisinde o dnemde neler olup bittiine ksa bir gz gezdirelim: M.. 2400den ,M..1400e varana dein, Msr ve Mezopotamyann eski kltrleriyle, Yunanistan ve Anadoluyla al-verii salayan ve bin yl Akdenize k saan Minoen Girit Uygarl sona ermiti. ngiliz Arkeolou Sir Arthur Evansn yapt kazlar Eskian nemli kltrn ortaya karmtr. Ve bu uygarl yaatan kavmin Anadoludan gelme bir kavim olduu anlalmtr. Troya Savann gerekletii ada Anadolu ve Yunanistann bu kltrn etkisi altnda bulunduu da bir gerektir. Homeros destanlarnda da pek ok sahne Girit etkisi altndadr. Yalnz , lyadada Girit donanmas akalardan yana gsterilir. Giritli domeneus, 80 gemisiyle katlm Agamemnonun seferine. Ancak , bu hem Adann o zaman ok gl olduunu gsteriyor, hem de kltrn Yunanistan ve Anadoluya yaydktan sonra , Troya Savalar zamannda Mykene Krallnn buyruu altna getiini gsteriyor . Minoen Giritlileri Anadoludan gelmi, ana tanra tapm ile birlikte kadnn egemen unsur

54

olduu ana-erkil dzeni de uzun zaman yaatmt. Yunanistandan gelme kavimlerle bu dzen bozulduysa bile, lyadada birok izlerine rastlyoruz. Bir kadnn karlmasyla balayp yllarca sren Troya Sava buna rnektir.2 Ama dediimiz gibi bu dzen zamanla bozulmutu. lyadann anlatt alardan nceki zamanlarda Ege evresinde oturanlara ok eitli adlar veriliyordu. lka tarihilerinin Leleg ya da Pelasg dedikleri bu kavimler hakknda pek bir ey bilmemekle birlikte , bu alarda kullanlan yer adlarnn da nd-, -nth-, -ss- gibi i eklerin yer almasndan anladmz kadaryla bunlar Anadolu kkenlidir. Ancak 20.yzyla doru kuzeyden ilk Helen kavimlerinin akn balar. ok ilkel olan bu kavimler zamanla Minoen kltrn benimsemilerdir. Ve 16.yzylda merkezi Mykene olan bir uygarlk kurmay baarrlar. Homeros, destanlarnda Hellenlerden Akhaioi ( Akhalar ) diye bahseder. Hellenler eitli kavim adlaryla kk kentler kurup , btn Yunanistana yerlemilerdir. Mykene , Pylos, Sparta, Phtia bunlardan birkadr. En gl krallar Mykene Kral Agamemnondur. Geen zaman ierisinde Ege ve Anadolu kltrleri birbirleriyle yle kaynamtr ki , bu kltr ve rk kaynamas bir zaman sonra yerini sert arpmalara brakacaktr. arpmalarn biri Giritte Minoen Uygarlnn yklmasyla sonulanm, biri de Troya Sava olmutur. lyadada anlatlan durum aktr: Boazlarn kilit noktasnda bulunmakla btn hinterlanda sahip olan Troya , Yunanistandan birleip gelen kavimlerin saldrsna uramt. Bu saldrya Troya da Trakya ve Anadoluda oturan kavimlerin birlemesiyle kar koymutur. Homeros ite bu iki topluluk arasndaki atmay anlatmtr. Homerosun yunanca lias adn tayan destan , lyon ya da Troya olarak anlan kentin destandr. Konusu Troya Sava olmakla birlikte , bu savan ancak ksa bir dnemini kapsar. Aslnda lyada , Troyann destan deil , Akhilleusun destan saylmaldr. Konusu snrldr: Akhilleusun Aka ordularnn bakomutan Agamemnona kar fkesi ve bu yzden sava brakp barakasna ekilmesiyle balayan destan, Akhilleusun arkada Patrokhlosun lmesi yznden savaa geri dnmesi , Troyal Kahraman Hektor ile arpmas, onu ldrmesi, lsn Troya surlar evresinde arabasna bal olarak srklemesi ve sonunda insafa gelerek Hektorun lsn , babas Kral Priamosa geri vermesini kapsar. 24 blml ve

55

16.000i akn dizeli bu koca destan Troya Savann dokuzuncu ylnda tam 51 gnlk sreyi kapsar.3 Akalarla Troyallar arasnda meydana gelen Troya Savalar tam 10 yl srmtr. Hektorla Akhilleus arasnda geen ve Hektorun lmyle sona eren arpmann ardndan akalar, tamamen bir oyundan ibaret olan surlarn geilemeyecei bahanesiyle geri ekilme karar alr. Aka Beylerinden Odysseusun plan gereince de Aka ordusu Troya nnde kurduu kamp kaldrarak gemilerle Tenedos , yani Bozcaadann arkasna gizlenecektir. Bu arada nceden yaplm olan tahta at Troya surlarnn nne ekilip braklacaktr. Bu atn ierisinde en sekin Aka yiitlerinden bir grup vardr. Troyallar , Akalarn karargah boalttklarn grnce at tanra Athenann bir armaan sanarak kentin iine alacaklardr. Bu yanlgy desteklemek iin akalar bir de casus grevlendirmilerdir. Casus Simon Akalarn kendisini dvdn ve Troyadan ayrlrken kendisinin yar baygn brakldn syler ve tahta atn tanrlara bir adak olduunu , ieri alnmas gerektiini anlatr. Tahta at ieri almak istemeyen iki kii kar ; biri, Priamosun kzlarndan falc Kassandra , br Apollon tapna rahibi Laokoondur. Fakat Troyallar her ikisini de dinlemezler ve atn surlardan ieriye alnmas iin hazrlklara balarlar. Rahip Laokoona da deniz kysnda tanr Poseidona kurban kesmek iin grevlendirilir. Ancak tam kurban kesilecei srada denizden kan ylan Laokoonu ve iki olunu ldrr. Troyallar , Laokoonun atn ieri alnmasna kar kt iin tanrlar tarafndan cezalandrld yorumunu yaparlar. Nihayet at Troya surlarndan ieri alnr ve gece lenlerle zafer kutlamalar yaplr. Herkes sarho olup derin bir uykuya dald vakit, Aka yiitleri ortaya kar ve Troyann kaplarn ardna kadar aarlar. Aka ordusu Troyann iine girdiinde ise artk ok getir ve ehir yaklp yklmaya balanr.4 Bu feci katliamdan yalnzca Aeneias, olu ve babas kurtulmulardr. Tanra Afroditin olu olan Aenias , Troya kral soyunun yok olmasn nleyecek ve talyaya giderek Roma kentinin kurulmasn salayacaktr. Btn bunlar bize gsteriyor ki, Troya Savan Akalar kazanm ve Troya ehrini de yakp ykmlardr. Arkeolojik buluntulara gre bu savalar M..ca. 1240- 1230 yllar arasnda cereyan etmitir. Yani, bu savalar esnasnda Hitit mparatorluu da henz ayaktadr. Ancak , imparatorluun her kesinde isyanlarn ba gstermesi yznden Hititler, uzun sre hakim olduklar Troya Blgesi halkna hibir yardmda bulunamamtr.5

56

Ancak, Akalar zafer elde etmelerine ramen amalarna ulaamamlardr. Yani Boazlar geerek Karadeniz Sahillerini kolonize edememilerdir. nk, bu zamana tekabl eden, Ege ve Akdeniz Adalarnda oturan kavimlerin oluturduu yeni bir g hareketi balamtr. Tarihte bu glere Ege Gleri ya da Deniz Kavimleri G denmektedir. Bu gler neticesinde eski nasya lkeleri nemli deiimlere ve ykmlara sahne olmutur. Akalar da kendilerini birden bire bu g hareketinin iinde bulmu ve yllarca sren savalar da sonusuz kalmtr.

57

5.BLME A T NOTLAR VE AIKLAMALAR

1- Homeros , lyada , ev.Azra Erhat / A.Kadir, stanbul 1998 , s.19 2- Homeros , a.g.e. , s. 27 3- Homeros , a.g.e. , s.29 4- Ekrem Memi, Troya ve Troyallar , Konya 2005 , s.120 5- Ekrem Memi , a.g.e. , s.121

58

6. TROYALILAR TRK MDR?

Btn bu deerlendirmelerden ayr olarak, Troyallar Trk Mdr? sorusuna da deinmemiz yerinde olacaktr: Anadolu M..2.binyln balarnda Mezopotamyadan Anadoluya gelen Asurlu tccarlarn beraberlerinde ivi yazsn da getirmeleri ile tarihi devirlere girmitir. Ama sorun urada ortaya kyor ki tarihi devirlere girilmeyen Eski Tun Devrinde yani M.. 3000-2000 yllar arasnda Anadoluda hangi kavimler yayordu ve bu dnem kltrleri kimlere aitti. Burada Mezopotamya orijinli yazl vesikalar az da olsa imdada yetimektedir. nk Mezopotamya Anadoludan yaklak 1200 yl nce tarihi devirlere girmitir. M.. 2350-2150 tarihleri arasnda Mezopotamyada gl bir imparatorluk kuran Sami kkenli Akkadlar , btn Smer kentlerini egemenlikleri altna aldktan sonra , komu lkeleri de istila etmeye balamlardr. Bu komulardan biri de Anadoludur. Akkad Kralna ait olan arthamari Metinlerinin Hattua arivinde bulunan nshasndan rendiimize gre ( KBo III, 13 numaral metin) , o devirde Anadoluda yaadklar anlalan ehir devletlerinden 17 tanesi Hatti kral Pampann nderliinde bir koalisyon oluturmular ve topraklarn korumak amacyla Akkad Kral Naram-Sine kar isyan etmiler fakat baarl olamamlard. Bu metinlerde 15. satrda geen Trki Kral da lu Nail di. Yukardan da anlalaca zere M..3.binyln sonlarnda Anadoluda byk bir devlet yoktu. Kk krallklarn hkm srd bu topraklarda herhangi bir d tehlikeye kar birlikte hareket ediliyordu. arthamari Metinleri, Anadolu orijinli deildir fakat Anadolu hakknda bize bilgi veren en eski yazl vesikalardr. Bu vesikalar sayesinde Anadolunun o dnemdeki sosyal, siyasal, ekonomik ve kltrel yaps hakknda az da olsa bilgi sahibi olabiliyoruz. zellikle kral adlarndan M..3.binylda Anadolunun etnik yaps hakknda bilgi sahibi olabiliyoruz. rnek olarak Trki Kral lu Nailin ismi Asyenik bir isimdir ve bu da bize Trklerin Anadoludaki varlnn binlerce yl nceye dayandn gsterir. Yine arthamari Metinlerinden rendiimize gre M..3. binylda Orta Anadoluda Hattiler, Dou ve Gneydou Anadoluda Hurriler, Akdeniz Blgesinde de Luwi Kavimlerinin yaadklar anlalmaktadr. Luwiler bu blgeye Balkanlar zerinden bir g hareketi sonucunda gelmi Gumelnitza Kltrnn temsilcileri idiler.

59

Troya, son zamanlarda gndemde olan Troya filminin ardndan sk sk gndeme gelmeye balamtr. Ve pek ok bilim adam bu konu hakknda deerlendirmelere gitmitir. Bazlar Troyallar Luwili olarak belirtirken bazlar da Anadolulu bir kavim demekle yetinmitir. Troyallarn Luwili olduunu syleyenlerin dayana , savalar srasnda tahtta oturan Kral Priamos ve olu Aleksandros Parisin isimlerinin os soneki ile bitmesidir ki Luwiler de nd/ nt , ss/os sonekli bir dil kullanyorlard. Bu deerlendirmeyi doru fakat eksik bulan Prof.Dr. Ekrem Memi, Troya ve Troyallar adl kitabnda bu konuya u ekilde yer vermitir: Troya Savalar srasndaki Troya kral ailesi sadece Priamos ve Aleksandros Paristen olumuyordu. Priamosun ei kralie Hekabe ya da Priamosun byk olu Hektorun , Hektorun ei Andromaken isimleri ss veya os soneki ile bitmiyordu. Demek oluyor ki , sadece birka ismin sonunda yer alan ss/ os soneklerine dayanarak bir kavmin kkeni hakknda genellemeler yapmak doru bir yaklam deildir. Kald ki , substrat dillere ait olduu kabul edilen bu sonekler , Luwiler gelmeden nce de Anadolunun yerli kavimleri tarafndan kullanlyordu. Btn bunlar bir yana ,bir nceki blmde de ifade ettiimiz gibi , talyaya ehir kltrn gtren Etrks kavminin oluumunda Bat Anadoludan g eden Troyallarn nemli bir yeri olmutu. talya da buluan Troyallar ve Sakalar karp kaynaarak Etrksler denilen Trk kavmini meydana getirmiti. Bu durum karsnda Troyallarn Trkln kabul etmekten baka are gremiyoruz. Ayrca Prof.Dr.Ekrem Memi, yine ayn eserinde bu konu hakknda Montagnenin u szlerini de bize aktarr: Trklerin padiah II.Mehmet, Papa II. Piusa unlar yazm : talyanlarn bana dman olmalarna ayorum. Biz de talyanlar gibi Troyallarn soyundanz. Yunanllardan Hektorun cn almak benim kadar onlara da der, Onlar ise bana kar Yunanllar tutuyorlar. Hocamz bu konuda Mustafa Kemal Atatrkn bizzat sylemi olduu u sz de bizlere iletir: Dumlupnarda Yunanllardan Troyallarn cn aldk! btn bunlardan anlyoruz ki, Trkn iki byk atas da Troyallarn Trk olduunu kabul etmektedir. Avrupal tarihiler bile Trklerin Troyal olduu grne varm ve kkenlerinin Troyal komutan Turkusa uzandn ne srmlerdir. Ancak Osmanllarn, Avrupada ilerleyiinden korkarak bu gr reddetme yoluna gitmilerdir. Btn bu bilgilerin nda biz de Fatih Sultan Mehmetin ve Mustafa Kemal Atatrkn de grlerini bizlere sunan deerli hocamz Prof.Dr. Ekrem Memiin grne katlyor ve Troyallarn Trk olduu grne varyoruz. Gnmzde Anadolu insannn Troyallara yabanc gzyle bakmasn ise , maalesef kendi tarihimizi bilmediimize kant olarak gryoruz.

60

SONU
Troyallar ve Akalar arasnda meydana gelen Troya Savalar ilk Dou-Bat mcadelesi bir baka deile Eskian Birinci Dnya Savadr. Troya Savann grnrdeki nedeni bir kadn karma olay idi. Hakikaten Troya Kral Priamosun olu Aleksandros Paris , Aka beylerinden Sparta Kral Menelaosun kars Helenay karm , bunun zerine Aka beyleri Mykenai Kral Agamemnonun bakanlnda yaklak 1200 gemiden oluan bir filo ile Troya nlerine gelmilerdir. Bir kadn karma olay sebebiyle balayan bu savan gerek nedeni ise tamamen ekonomikti. nk M..14-12. yzyllar aras aka medeniyetinin en parlak a idi. Bu dnemde akalarn imal etmi olduu anak mlekler btn Akdenize ( Kbrs , Ugarit , Alalakh , Rodos, Msr vs) yaylmt. Ancak devrin sonlarna doru Kbrsta da Aka mlekleri imal edilmeye balam ve Kbrstaki akal mlekiler , anavatandaki mlekilere rakip olmulard. Bu rekabet Aka ticaretini engellemi olmaldr. Ayrca M..13.yzyln ikinci yarsndan itibaren Hitit mparatorluu paralanmaya balam , Bat Anadolu Sahillerinde Ahhiyava Devleti iyice glenmi , gneyde ise Arzava beylikleri srekli isyan halinde idiler. Hitit mparatorluunun bu zayf dnemi Akalar da kt etkilemitir. nk Akal tccarlar artk Akdenizde gvenli bir ekilde dolaamyorlard. Geimi tamamen ticarete dayal bir millet iin bu durum gerekten ok kt idi. Zira Yunanistan corafi durum itibariyle tarma elverili bir yer deildi. Bu durumda Akalar ne yapacaklard? Onlarn yapacaklar tek ey , hi deilse Karadeniz Sahillerinde yeni pazarlar elde etmekti. Bunun iin de anakkale Boazndan gemeleri gerekiyordu. Halbuki Boaz Troyallarn elinde idi. Tek are ise , Troyallar buradan atmakt. te Troya Savann gerek nedeni bu olmaldr. Kta Karas Yunanistandan katlan btn kavimler hemen hemen ayn kkenden gelmektedirler. Hepsi M..2.binylda Yunanistana yerlemi olan Akalarn kurduklar farkl ehir devletlerinden geliyorlard. Akalarn merkezi bir devlet etrafnda birlemeyii,tamamen Yunanistann corafi konumundan kaynaklanmtr. Bat Anadoludan katlan kavimler ise farkl kkenlere sahiptiler. Bunlar Orta Anadoluda hkm sren Hitit imparatorluuna bal kavimlerken imparatorluun zayflamasndan istifade ederek bamsz hareket etmeye balamlardr.

61

Bu savalar Akalarn kazanmas taktirinde kendilerinin de zarar greceklerini bilen bu kavimler , savalara bu sebeple topyekun katlmlardr. Savan sonunda akalar galip gelmesine ramen , amalarna ulaamamlardr. nk savan hemen ardndan Ege Gleri cereyan etmi ve 10 yl sren savalar sonusuz kalmtr. Troya Savalarnn kaybeden Troyallar ise ,bu byk ykmdan hemen sonra cereyan eden Ege Glerine de katlmlar ama bu gler sonunda umduklarn bulamayarak kendilerine yeni bir yurt aramak zorunda kalmlardr. lki M.. 10.yzyln balarna ikincisi de M.. 8.yzyln ikinci yarsnda olmak zere iki g dalgas halinde talyaya giden Troyallar orda bir baka Trk grubu olan Sakalarla kaynaarak Etrskler ad verilen yeni kavmin olumasna katkda bulunmulardr.

62

HAR TA VE RES MLER

Resim 1

63

( Troya kazlarnda kan bir kase )

64

resim 4 (Priamos tasviri )

resim 5 ( Troya kazlarnda karlan bir kap )

65

Resim6 ( Troya kaz yerinden bir grnt )

Resim 7 ( Schilleman n kard hazineden bir grnt )

66

Resim 8( Troya kaz yerinden bir grnt )

Resim 9 ( Troya nn bilinen 9 katman )

67

Resim 10 ( Troya kaz yerinde su kuyular )

Resim 11 ( Troyann III,IV Ve V. Katmanlarn gsteren resim )

68

Resim 12 ( Parisin Heleneyi karmasn tasvir eden vazo figr )

Resim 13 ( Homeros )

69

Resim 14 ( Troyada eski ta yol )

70

Resim 15 ( Troya kaz yerinden bir grnt )

71

Resim 16 ( Troya kaz yerinden bir grnt )

72

Resim 17 ( Troya kaz yerinden bir grnt )

73

Harita -1 ( Yunanistann Corafi Haritas)

74

Harita 2 ( Hint-Avrupa dil ailesinin ayrntl emas )

75

Troya At ( anakkale )

76

B BL YOGRAFYA

- Akurgal , Ekrem , Anadolu Kltr Tarihi , Tbitak Yaynlar , 9. bask , Ankara 2000 - Allen , T.W., The Homeric Cotologue of Ships , Oxford 1921 - Blanck , Horst , Eski Yunan ve Romada Yaam , ev: slam Tanrkut , Arion yaynevi , stanbul 1999. - Blegen , C.W., Troy and Trojanj , London 1963 - Blegen , C., Troy VI,CAH II / 1 , Cambridge 1973 - Blegen , C.W.. ,The Mycenaen Age . The Trojan War. The Dorian Invasion And Other Problems , London 1962 - Boern ,H.F. , Homer and his Forerunners , Edunburg 1955 - Bossert , H. , Assia , stanbul 1946 - Brandau , Birgit Schickert Hartmut , Hititler Bilinmeyen Bir Dnya mparatorluu , ev: Nazife Meteolu , Arkada Yaynevi , Ankara 2003 - Brandau , Birgit , Troia ( Bir Kent Ve Mitleri , Yeni Keifler ) , Arkada yaynevi , Ankara 2002 - Ceram , C.W. , Tanrlar , Mezarlar Ve Bilginler , ev: Hayrullah rs , stanbul 1982 - apar , mer, Ahhiyava Sorunu , Ankara niversitesi Dil Ve Tarih- Corafya Fak. Ar.Der. Say : 25 , Ankara 1982 - Dow Sterling , The Linear Scripts And The Tablets As Historical Documents , CAH II / 1 , Cambridge 1973 - Drpfeld ,W., Troja und Ilion , Athen 1902 - D Ve Gerek Troya , Homer Kitabevi , stanbul 2001 - Erhat , Azra , Homeros ( Gl le Sylei ) , Trkiye Bankas yaynlar , stanbul 1999
77

- Erin ,Srr , Trkiye Corafyas , stanbul 1972 - Frumark , A. , The Chronology of Mycenaean Pottery , Stockholm 1941 - Garstang , J. Gurney O.R. , The Geography Of Hittite Empire , London 1959 - Goetze , A. , MVAeG XXXII - Herodotos , Herodot Tarihi , ev: mntekim kmen , Remzi Kitabevi , stanbul 1973 - Herve , Duchene , Troia Hazineleri veya Schliemannn D , Yap Kredi Yaynlar , stanbul 2002 - Homeros , ilyada , ev: Azra Erhat- A.Kadir , Sender yaynlar , stanbul 1975 - Homeros , Odysseia , ev: Azra Erhat A.Kadir , Sender yaynlar , stanbul 1973 - Huxley , G.L., Achaenas and Hitites , Oxford 1960 - Knal, Firuzan , Arzava Memleketlerinin Mevkii Ve Tarihi , Ankara 1953 - Latacz ,Jachim , Homeros , lyada Ve Troyann Hikayesi. Avrupann Kk Aray , Troya Efsane le Gerek Aras Yolculuk , Yap Kredi Yaynlar , stanbul 2002 - Lloyd Seton , Early Hghlands Peoples Of Anatolia , London 1967 - Mansel ,A.Mfit , Ege Ve Yunan Tarihi , T.T.K. yaynlar , Ankara 1971 - Memi , Ekrem , Eskia Trkiye Tarihi , izgi Kitabevi yayn , 4. bask , Konya 2002 - Memi , Ekrem , Troya Savalarnn Kronolojisi , yaynlanmam yksek lisans tezi , Ankara 1980 - Memi , Ekrem , Eskia Tarihinde Dou-Bat Mcadelesi , izgi Kitabevi yayn , 3.bask , Konya 2003 - Memi , Ekrem , Tarihi Corafyaya Giri , izgi Kitabevi yayn , 2.bask , Konya 1990 - Memi , Ekrem , Aka Medeniyetlerinin Douu ,Gelimesi Ve k, Ege niversitesi Edebiyat Fak. Tarih ncelemeleri Dergisi , X. , zmir 1995 - Memi , Ekrem , Troya Ve Troyallar ,izgi Kitabevi yayn , 1. bask , Konya 2005 - Page Denys , History and the Homeric lliad , Los Angeles 1959
78

- Stubbings , F.H. , The Rise Of Mycenaeaon Civilization CAH II , Chp .XIV , Cambridge 1965 - Taylour , W. , The Mycenaes , London 1964 - Tekin , Ouz , Eski Yunan Tarihi , 2.bask , cep niversitesi , letiim yaynlar , stanbul 1998 - The Oxford Classical Dictionary , Oxford 1970 - Troya , Efsane le Gerek Aras Bir Kente Yolculuk , Yap Kredi Yaynlar , stanbul 2002 - Ycel , Talip , Trkiye le Komu Ege Adalar , Ankara 1978

79

DZN
Abant , 24 , 38 42 Abydos , 14 ,15 ,25 , 47 Agamemnon , 17 ,18 ,19 ,20 ,21 ,26, 36 ,39 ,42, 43, 57 ,58 Ahhiyava ,5 ,10 ,11, 12 Aias, 19, 20 ,37 Aiol ,15 ,17 ,48 Aitolia ,25, 40,42 Aka, 5, 6, 15 ,18 ,19, 20 ,21, 23 ,36 ,39 ,40, 42 ,43,51 ,58, 59 Akhilleus ,17, 18 ,20, 21, 22, 23, 39, 58 Akkad , 55 Alakandu ,15 ,16 Alaya ,11 Aleksandros, Paris Alizon ,15 ,49 Andromake, 19, 22, 56 Apaios, 14 ,47 Aphrodite ,18, 19, 20 Apollon ,18 ,21 Ares, 19 Argolis ,36 ,38 Argos ,24 ,36 ,38, 39 ,43 Arkadia, 24 ,39 ,40, 42 III.Arnuvanda ,12 Arzava ,11, 16 Asur ,12, 55 Auva ,10, 11, 12 ,15 ,30 Athena, 19, 59 Atina ,24, 26 ,38 ,42 Attariiya ,10

80

Attika, 36 ,37 ,38 Babil ( Kardunia ) ,12 Biyaili ,11 Boiotia, 24, 27 ,36 ,37 ,42 Brisies ,18 Danuna ,51 Dardanaie ,14 ,15 ,25, 46 Dariskos, 48 Delos, 8 Dor Gleri ,37, 51 Diomedes ,19 ,39 Efesos ,6, 47 Ege Gleri ,38, 51, 52 ,59 Ekhinai ,40 ,42 Elis ,25, 40, 42 Etrks ,46, 51 , 56 Euboia ,38 Girit ,7, 8 ,25,40, 42 ,43, 51, 57, 58 Harriyati ,10, 50 Hatti ,11 ,16, 55 Hattua , 55 I.Hattuili ,29 III.Hattuili ,12 Helene,5 ,18 ,26, 39 Hektor,17, 19 ,20, 21, 22 ,23 ,30, 46, 56, 58 Hephaistos, 18 Hera ,18 ,19, 21 Herodotos ,17 ,23 ,41, 49, 50, 51 Hitit, 10 ,11, 12, 13, 16 Homeros , 5, 16 ,17 ,26 ,38, 41, 46 ,47 ,49,50 ,57 Hyampolis ,37 lion,10 ,13 ,17 ,29, 58

81

onya,30, 51 lyada , 5, 14 ,15, 16 ,17, 23 ,30,36 ,38 ,39, 40, 41, 46,49 ,57 ,58 ndogermen, 36 tarmuva, 12 thake, 42 Kade Sava ,11, 15 Karia ( Karakisa ) ,15, 50 ,51 Karkam ,11 Khalkis ,38, 40 Kikon, 15 ,25, 48 Kimmerler ,50 Kltepe ,30 ,36 Larissa ,14 ,15, 25 ,48 Lazpas ,11 Leleg, 51 Lilaila ,37, 42 Lokris ,24, 37, 40, 42 Lukka ( Likya ) ,14,15 ,19, 20, 21, 26, 47 Luwi , 55, 56 Lydiallar ,50 Maduwatta ,10 Magnetler ,41, 43 Maiondros ,50 Maionia ,15 ,26 Makedonia ,48 Manisa ,42 Megaron ,28, 30, 36 Melos ,8 Menelaous , 5 ,19, 39 Msr ,12 Miletos ,6, 11 ,46 ,47, 51 Milevanda ,11 ,12, 51

82

Minos ,51 Minyan Keramii, 12, 27 , 28 , 29, 36 II.Murili ,11 Muvattali 1,2 15 16 Mykene ,5 23, 26, 28, 29,30 ,31, 36, 42, 57, 58 Mysia ,15 ,25, 49 Naksos ,8 Odysseus ,19 ,20 ,40 ,58 Olympos ( da da) ,18 ,19,20, 22 ,41 ,46, 57 Paris ( Aleksandros ) ,5 ,18, 39 , 56 Paros ,8 Peloponez ( Mora ), 7, 8 Paion,14 ,15 ,25, 48 Pandaros, 47 Paphlagonia ( Hitit metinlerindeki Palalar ) ,14 ,15, 25 ,48 Patroklos ,20 ,21, 22 Pelasg ( Filistler ) ,24 ,38 ,39, 51 ,52 Peloponez ,26 ,36,38,39 ,40 Pers ,23 Phokis ,24 ,37 ,42 Phrygia ,15, 26, 49, 50 Piyamaradu ,11 Praktios ,14, 47 Priamos ,5,17 ,18 ,23, 46, 50 ,56, 58 Propontis ( Marmara ) ,46 Pylos ,24 ,30 ,31 ,39, 42, 58 Pythos ,28 ,30 Rodos ,41, 43 Saka ,46 Salamis ,24 ,38, 42 Schliemann ,16 ,27 ,28 Sestos ,14 ,25, 47

83

Sifnos ,8 Simoeis ( Drmek ay ), 46 ,57 Skamandros ( k.menderes ) , 6, 46 Sparta ,5 ,39,42, 58 Syme ,40 ,43 arthamari Metinleri, 55 eha ,10 ekele ,51 erdana ,51 I.uppiluliuma ,11 Teselya ,36 ,41, 42 ,48 Thukidides ,17 ,26 Tiryns ,31, 42 Trakya ,14 ,15 ,19, 20, 48 ,57 Troya ,5 ,6 ,10, 12, 13 ,15, 16 ,17, 18 ,19 ,20 ,21, 22 ,23 ,25 ,26, 27, 28 ,29,30 ,31 ,36, 37,38, 39,40, 41, 46, 47, 48, 49, 50 ,55, 56 ,57, 58 ,59 II.Tuthalya, 10 ,12 ,15 ,30 IV.Tuthalya ,12 Uhhaziti ,11 Urhi- Teup ,11, 12 Vava ,51 Vilua ,10, 11 ,12 ,15 ,16 Zakka ,51 Zeleia ,14 ,15 ,47 Zeus ,18 ,19,20 ,21, 22 Zippala ,10, 50

84

GR
Bu almamzn amac, tarihin ilk Dou- Bat mcadelesi olarak bilinen Troya Savalarna katlan kavimlerin kimliklerini ve kkenlerini tespit etmekti.Tarihi olaylar zerinde corafi mekanlarn olduka nemli bir yeri vardr. Biz de bunu bildiimiz iin almamzn 1. Blmnde, Savalara katlan kavimlerin lkelerinin bulunduu Bat Anadolu ve Kta Karars Yunanistann corafi konumlarn incelemeye altk. 2. Blmde, faydalandmz kaynaklar ele almaya altk ve bunu yaparken de kaynaklar yazl ve arkeolojik kaynaklar olarak ikiye ayrdk. Temel kaynamz olan Homeros destanlarna da yazl kaynaklar iinde ayr bir yer verdik. Bunun dnda , Klasik Yunan melliflerine ve ivi yazl Hitit Metinlerine de yer vermeye altk. 3. Blmde , Akalar ve mttefiklerini inceledik. Homeros bu kavimler hakknda bize ayrntl bilgiler sunmutur. Kta Karas Yunanistandan savaa katlan bu kavimleri, oturduklar blgeler ve kkenleri asndan incelemeye aldk. 4. Blmde , Savalarda lkelerini savunmak zorunda kalan Troyallar ile onlarn yardmna koan mttefiklerini tantmaya altk. Bu kavimleri de corafi mekan, kimlik ve kken bakmndan deerlendirmeye gayret ettik. 5. Blmmzde de , Troya Savalarnn balamas, gelimesi ve sonucu hakknda bilgilere yer verdik. 6.Blmde ise, Troyallarn kkeni ile ilgili olarak , Troyallarn Trk olup olmad hususundaki grlere yer verdik. Sonu blmnde ise, bu almamzda ele aldmz konularn genel bir deerlendirmesini yapmaya altk. almamzn son ksmna da okuyucularmza yararl olacan dnerek bir bibliyografya listesi, harita ve resimler ve index (dizin) eklemeyi uygun grdk.