SOSYALZM VE NSAN

Ernesto Che Guevara

Ernesto Che Guevara

J. Stalin

Sosyalizm Leninizmin Ve lkeleri nsan

SOL
Halk Kitapl / ML Klasikler
yaynlar

Halk Kitapl

sayfa: 01

SOSYALZM VE NSAN

Ernesto Che Guevara

Ernesto Che Guevara

Sosyalizm Ve nsan

Che Guevara, Sosyalizm ve nsan / Yar Yaynlar, Haziran 1990

Halk Kitapl

sayfa: 02

SOSYALZM VE NSAN

Ernesto Che Guevara

NDEKLER

1. deolojik Anketler zerine 2. niversitenin Zenciler, Melezler, i ve Kyllerle Renklenmesi Gereklidir 3. Kba'nn Ekonomisinin Geleceinde niversitenin Rol 4. Sendikal Harekete Sayg Olarak 5. i Snf ve Kba'nn Sanayilemesi 6. Devrimci Tp 7. Uluslararas Gnll Emeki Mfrezelerine Veda Sylevi 8. Kba'da Sosyalizm ve nsan

Halk Kitapl

sayfa: 03

SOSYALZM VE NSAN

Ernesto Che Guevara

1. DEOLOJK ANKETLER ZERNE[1]

MADEM K: Kba halknn onayn kazanan Havana Bildirisi, insan haklarn ve tm yurttalarn toplumsal ve siyas eitliini iln etmektedir; MADEM K: Toplumun sosyalist geliimine yn veren yasalar herkesin zgrce gelimesini ve herkesin ortaklaaln yararna en tam biimde faydal olmasn amalamaktadr. MADEM K: alma hakk, anayasamzn[2] kabul ettii bir ilkedir; MADEM K: Baz alma merkezlerinde, ynetimin, iiler arasnda ideolojik anketler dzenledii, bunun Halk Kitapl sayfa: 04

SOSYALZM VE NSAN

Ernesto Che Guevara

uygulanmasnn bireyin tam zgrlnn kstlanmas sonucunu verdii renilmitir; MADEM K: Bakanlk amalarna en uygun normlar saptamakta tam bir yetki sahibidir. Bakanlmz u karar almtr: 1) Bakanlmza bal i merkezleri yneticilerine, emekiler arasnda ideolojik soruturmalar hazrlanmas, ya da uygulanmasnn yasaklanmas. 2) deolojik anketlerin, ancak bakanlmza bal emekiler devrimci rgtlere girmek istediklerinde uygulanabileceinin; bu durumda anketlerin devrimci rgtlerin belirleyecei kimselerce ynetileceinin belirtilmesi.

2. NVERSTENN ZENCLER, MELEZLER, VE KYLLERLE RENKLENMES GEREKLDR[3] Sevgili yoldalar, yeni niversiteli i arkadalarm ve Kba'nn kurtuluu uruna mcadeledeki eski silh arkadalarm, bu sylevime balarken, bugn bana sunulan onur payesini ancak genel olarak halk ordumuza bir sayg nianesi olarak kabul ettiimi belirtmek isterim. Bunu kiisel bir paye olarak kabul edemezdim; nk anlamna uygun bir ierii olmayan hibir eyin bugnk Halk Kitapl sayfa: 05

SOSYALZM VE NSAN

Ernesto Che Guevara

yeni Kba'da deeri yoktur. Ernesto Guevara olarak, pedagoji fakltesinin fahri doktorluk payesini nasl kabul edebilirdim; rendiim tek pedagoji, sava alanlarnn, kaba szlerin, kan dkcln pedagojisidir. Bunlarla cbbe giymeyi hakettiimi sanmyorum, bu nedenle Direni Ordusunun niformasn zerimden karmyorum, ancak, ordumuz adna ve onu temsil etmek zere profesrler toplantsna gelip katlabilirim. Fakat hepimiz iin bir eref olan bu payeyi kabul ederken, halk ordusunun ve muzaffer ordumuzun selamn ve saygsn iletmek isterim. Birgn, bu merkezin rencilerine, kk bir konferansla, niversitenin ilevleri konusunda dndklerimi aklamaya sz vermitim. lerim, olaylarn younluu bunu gerekletirmemi nledi; bugn fahri profesrlk payemle onur kazanm olarak szm yerine getireceim. Her eyden nce, yeni Kba'nn hayatndaki temel ilevi konusunda niversiteye ne sylemeliyim? Yalnzca renciler hakknda deil, profesrler hakknda da, niversitenin, zencilerle, melezlerle, ii ve kyllerle renklenmesi gerektiini syleyeceim; nk niversite kimsenin mal deildir. Kba halkna aittir. Bugn temsilcileri btn hkmet grevlerine getirilmi olan bu halk, silahlanarak ayakland ve gericiliin engelini yktysa, bunun nedeni bu engelin esnek oluu deildi. Byle bir esneklikten yararlanp halkn atlmn durdurabilecek zeky gsteremediler; halk zafere ulat, fakat muzaffer bir halk olmasna ramen yine eitimsiz olarak kald. Bugn, halk kendi gcnden emindir, kendini eitebileceini biliyor ve niversitenin kapsna Halk Kitapl sayfa: 06

SOSYALZM VE NSAN

Ernesto Che Guevara

gelip dayanmtr. niversite esnek olmal ve zencilerle, melezlerle, ii ve kyllerle renklenmelidir, yoksa... halk kaplarn kracak ve niversiteyi istedii renklere boyayacaktr. lk mesajm budur. Daha zaferin ilk gnlerinde, lkenin niversitesine de bu mesajm iletmek istiyordum, fakat bunu ancak Santiago niversitesinde yapabildim. Benden halk olarak, Direnme ordusu olarak ve pedagoji profesr olarak bir neride bulunmam isteseler, halka gitmek iin kendini halktan biri olarak hissetmek, halkn ne olduunu, ne istediini, neye ihtiyac olduunu, neler duyduunu bilmek gerekir, derdim. Biraz niversite iinde analiz ve istatistik yapmak ve ka isinin, ka kylnn, aln teriyle gnde sekiz saat alanlardan kann bu niversitede temsil edildiini aratrmak gereklidir. Bu konuda kendi kendine soruturma yaptktan sonra, kendini analizleme yntemine bavurup, bugn Kba'nn banda bulunan hkmetin, bu niversitede halkn iradesini temsil edip etmediini sormaldr. Hkmet nerededir ve ne yapyor? O zaman, maalesef, bugn Kba halknn hemen hemen mutlak ounluunu temsil eden hkmetin, aracsz olarak halkn duygu, istek ve iradesini dile getirmek iin, yneli kazandrmak, szn sylemek, uyarc ln iittirmek iin Kba niversitelerinde sesini duyuramadn grrz. Las Villas niversitesi bu durumu dzeltmek iin ileriye doru bir adm att ve sanayileme zerine forum dzenlediinde Kbal sanayicilerle birlikte hkmete de arda bulundu. Bizim, tm devlet rgtlerinin ve devlete balanan rgtlerin teknisyenlerinin fikirleri soruldu; nk kurtuluun bu ilk ylnda aaal biimde hr Halk Kitapl sayfa: 07

SOSYALZM VE NSAN

Ernesto Che Guevara

teebbs demlen eyin oldum olasya yapamad kadar ok i yaptmz nmeksizin syleyebiliriz. Yine, hkmet olarak, tarm reformunun dorudan doruya sonucu olan Kba'daki sanayilemenin, devrimci hkmetin yn veriiyle ve onun araclyla yaplacan, lkenin geliiminin bu aamasnda zel giriimin elbette ki -nemli bir rol oynayacam, fakat normlar hkmetin koyacan bunun nedeninin yararllklar, bu bayra ykseltenin kendisinin olmas, belki de kitlelerin en kk bir etkisine karlk vermek olabileceini, fakat hal ne olursa olsun lkenin sanayi sektrnn basks olmayacan syleyebiliriz. Sanayileme ve gerektirdii abalar dorudan doruya hkmetin eseridir, bu nedenle sanayiyi planlayacak ve ynlendirecek olan odur. Szm ona Kalknma Bankasnn verdii ykl krediler, bu lkede ortadan kaldrlmtr. Bu banka, rnein bir sanayiciye 16 milyon pesoluk bir kredi veriyor, sanayiciyse yalnzca 400.000 peso yatryordu -bunlar gerek saylardr- bu para da adamn cebinden kmyor, makina satclarnn, makina alm iin verdikleri yzde 10 komisyondan geliyordu ve hkmet 16 milyon peso kredi verirken 400.000 peso yatran bu bay, iletmesinin mutlak sahibiydi. Ona, uygun deme zamanlar tannyor ve ne zaman iine gelirse o zaman deme yapyordu. Yeni hkmet buna kar kyor, bu durumu kabul etmiyor, halkn parasyla kurulmu olan bu iletmenin kendisinin olduunu ilan ediyor ve eer hr teebbs, tmyle Kba ulusunun parasndan yararlanan birka ayrcalkldan oluuyorsa kendisinin, ,yani hkmetin hr teebbse kar olduunu aka sylyor: ne olursa olsun, sanayi iletmeleri devlet planlamasna bal olmaldr. Planlamann etin alanna yaklatmza gre, bir batan bir baa lkenin sanayi geliimini planlayan devrimci hkmetten Halk Kitapl sayfa: 08

SOSYALZM VE NSAN

Ernesto Che Guevara

baka hi kimsenin ulusun gelecekteki ihtiyalarn karlayacak gerekli teknisyenlerin zelliklerini ve miktarn saptamaya hakk yoktur ve ancak belirli bir miktarda avukat ve doktora ihtiya olduunu, fakat be bin mhendis ve on be bin her trl sanayi dalnda alacak teknisyene ihtiya duyulduunu sylediinde hi deilse devrimci hkmete kulak vermek ve bu elemanlar yetitirmek gerekir, nk gelecekteki gelimemizin garantisi budur. Bugn tm abalarmz Kba'y deiik bir Kba yapmaya adyoruz. Fakat sizinle konuan pedagoji profesr hayal kurmuyor. Kendisinde pedagoji profesrlnden de Merkez Bankas yneticiliinden de eser olmadn ve eer bugn onun bu grevlerden herhangi birini yerine getirmesi gerekiyorsa, kendisini buna zorlayann halkn ihtiyalar olduunu ok iyi biliyor. Halk iin olsa da, bu strap ekilmeksizin yaplamaz, nk her halkarda bir yandan renirken bir yandan da almak gereklidir. Halktan yaplan yanllarn zerine snger ekmesi istenmelidir, nk yeni bir greve geldiinde, kimse yanlmaz deildir, kimse doutan bilgin deildir. Bir zamanlar doktor olan, sonra koullarn zorlamasyla silaha sarlmak zorunda kalan ve iki yl sonra kendini gerillac komutan olarak kabul ettiren, daha sonra ise banka mdr, ya da lkenin sanayiinin yneticisi olan, stelik de pedagoji doktoru olabilen bu karnzdaki profesr gibi, bu lkenin renci genliinin de, herkesin, yakn bir gelecekte, duraksamakszn ve yolda renmek zorunda kalmakszn kendisine gsterilecek grevi kabul edebilecei ekilde hazrlanmas gereklidir. Fakat sizinle konuan, halk ocuu olan, halkn yaratt bu profesr, yine ayn halkn da eitim hakkna sahibolmasn, eitimde duvarlarn yklmasn, eitimin yalnzca ocuklarnn eitim yapmalarn salayacak paraya sahibolanlarn Halk Kitapl sayfa: 09

SOSYALZM VE NSAN

Ernesto Che Guevara

ayrcal olmamasn, eitimin Kba'nn gnlk ekmei olmasn ister. Las Villas niversitesinin profesrlerinin ve imdiki rencilerinin ii ve kyl kitlelerini niversiteye almak gibi bir mucizeyi gerekletirmelerini beklemiyorum, byle bir dnce hi bir zaman aklmdan gemez, mantkl olan da budur. Alacak uzun bir yol vardr, uzun hazrlk yllarnda, siz bunun denemesini yaptnz. Fakat devrimci ve isyanc olarak benim kk gemiime dayanarak, Las Villas niversitesinin imdiki rencilerine eitimin kimseye braklan bir miras olmadn ve imdi grev yaptmz eitim kurumunun kimsenin ald bir miras olmayp tm Kba halkna ait olduunu anlatabilirim. Ya onu halka verirsiniz, ya da halk gelip onu alr. Mesleimin eitli aamalarna niversiteli olarak, orta snftan bir insan olarak, kukusuz sizin bugn sahip olduklarnza benzer genlik zlemleri olan bir doktor olarak baladm iin. mcadele srasnda deitiim iin, devrimin kanlmaz bir zorunluluk olduuna ve halkn davasnn son derece hakl olduuna inandm iin, btn bu sebeplerden dolay, imdi niversitenin sahipleri olan sizlerin onu halka vermenizi isterdim. Bunu halk yarn gelir alr diye bir tehdit olarak deil, yalnzca bu, Kba ya vermekte olduumuz gzel rnekler arasnda fazladan bir rnek olaca iin, Las Villas Merkez niversitesinin sahipleri olan rencilerin devrimci hkmetleri araclyla onu halka vermelerini sylyorum. Meslek arkadalarm olan niversite profesrlerine de benzeri birka ey sylemek istiyorum, zenciler, melezler, ii ve kyllerle renk kazanmalar gereklidir; halka gitmek, halkla uyum halinde olmak, yani tm Kba'nn ihtiyalarna karlk vermek gereklidir. Bu baarldnda, kimsenin bir kayb olmayacaktr. Her eyi kazanm olacaz ve Kba daha Halk Kitapl sayfa: 010

SOSYALZM VE NSAN

Ernesto Che Guevara

sert admlarla gelecee doru yryn srdrebilecektir, ve o zaman imdi sizi selamlayan bu doktoru, bu komutan, bu banka mdrn ve bugnk pedagoji profesrn, bu profesrler toplantsna kabul etmek gerekli olmayacaktr.

3. KBA'NIN EKONOMSNN GELECENDE NVERSTENN ROL[4] Sevgili yoldalarm, Grmemizin konusunun geliimine dokunmadan nce, sizden M. Naranjo'nun -beni takdim edenin ad buydu sanyorum- anlattklarnn bir kelimesine bile inanmamanz, beni devrimci ve birinci snf rencisi olarak mtevazi yerimde brakmanz rica ediyorum, nk halen Devrim niversitesinin maliye dalnda birinci snf rencisiyim. Sadece bizim iin ortak olan ve bizi bir eit kardelik iinde birbirimize yaklatran bu sade devrimci ve renci sfatlarma dayanarak sizinle sohbet etmeye geldim. Bu grmenin daha az biimsel olmasn, soru-cevap eklinde ve hatta tartmal olmasn umudediyordum, fakat bu sylevin televizyon araclyla btn lkeye yaylaca renilince szlerime biraz eki-dzen vermem gerekti, nk yaklaacam ve zerinde konuacam bildirdiim konu benim uratm konudur ve sanyorum aranzdan biroklar da bununla urayor. Konumamn bal aa yukar yle olabilirdi: "Kba ekonomisinin geleceinde niversitenin rol", nk ekonomi alannda yeni bir aamaya giriyoruz. Politik alanda gerekli olan btn Halk Kitapl sayfa: 011

SOSYALZM VE NSAN

Ernesto Che Guevara

nitelikleri kazandk, bu bizim ekonomide reforma balamamz salad, hatta bu alanda ilk adm arttk bile, topramzn zel mlkiyet yapsn deitirdik, yani gelime sreci iinde, olmas gerektii gibi, tarm reformuyla ie baladk. Fakat bu gelimenin nasl olacan bilmek iin, tarihi ve ekonomik yerimizi belirlemek gereklidir. Bir geliim srecine balyorsak, bunun anlam bizim gelimi olmadmz, az gelimi, yar-smrge, yar sanayilemi olduumuzdur. Fakat bizi az gelimi, yarsmrge, yar sanayilemi bir lke yapan rejimin karakteristiklerinin ne olduunu incelememiz gereklidir. Bizi az gelimi bir lke yapan bu rejimin karakteristiklerinin ne olduunu incelememiz ve bu durumdan kurtulmamz salayacak tedbirlerin neler olduunu grmemiz gereklidir. Doal olarak, az gelimi bir lkenin birinci karakteristii sanayisinin olmay, mamul maddelerinin salanmas iin darya bal oluudur ve Kba az gelimi lkenin bu birinci tanmna tamamyla uymaktadr. Mutlak olarak bir yar-smrge lke olduumuz halde Kba'nn yllar boyunca, grnteki bolluk ve zenginlii nasl aklanabilir? Bunu aklamak basittir, nk Kba'nn iklimi olaanstdr ve tek bir endstrinin, eker endstrisinin hzl geliimi bizim dnya pazarnda bu tek endstri, eker endstrisi konusunda en yksek retkenlik dzeyleriyle yarmaya girmemizi salamtr. Kendi koyduklar yasalar ineyerek, eker endstrisinin geliimine itici g kazandran, Kuzey Amerika sermayeleriydi. Halk Kitapl sayfa: 012

SOSYALZM VE NSAN

Ernesto Che Guevara

Kba'da Kuzey Amerikan hkmeti zamannda btn Kuzey Amerikallara adada topraa sahibolmay yasaklayan eski bir yasa vard. Yasa byle sylyordu, fakat abucak inendi ve Kba'da yabanclarn topraa sahip olmasn nlemeyi amalayan Sanguily raporu hibir ey kazandrmad. Yava yava yabanclar eker kam plantasyonlarna sahip ktlar ve her yl alt milyon ton eker reten ve dnya pazarnda rekabete giriebilecek bir retkenlie sahip 161 eker fabrikasndan oluan gl bir endstri yarattlar. Fakat Kba'nn yar-smrge lkelerin temel karakteristiklerinden birini, yani tek ynl bir retici olma ve yalnzca ve zellikle tek bir rne bal kalma, bununla btn tketim maddelerini yabanc pazardan elde etmesini salayacak dvizlere sahip olma zelliini korumasna ok byk bir zen gsterdiler. Gya bize ekerimize karlk yksek bir fiyat dyormu gibi yaptlar, fakat, sadece arz ve talep yasasyla ve ucuz bir tarifeyle ynetilen bir serbest ekonomi iinde, Kuzey Amerikan mamul rnleri iin, ne yerli sanayilerin, ne de Birleik Devletlerin dnda baka yerlerden gelen mamul rnlerin yarabilecei tercihli tarifeleri zorla kabul ettirdiler. Bu ok belirgin ekonomik bamllk, daha ulusal bamszlmzn ilk balarnda, Platt yasasndan sonra bile, hemen hemen mutlak saylabilecek bir politik bamllk eklinde ortaya kt. Bu politik durum k Ocak 1959'da tasfiye edildi ve hemen arkasndan Kuzey'in devi ile srtmeler ve glkler belirdi. O gne kadar tercihli muamele grmeye alm bir lkenin, birdenbire Karaiblerin bu kk smrgesinin devrimin kullanabilecei tek lisanla konumaya kalkmasyla, yani Halk Kitapl sayfa: 013

SOSYALZM VE NSAN

Ernesto Che Guevara

eit muamele grmek istediini iln etmesiyle karlatn dnrsek bu srtmeler akla uygundur. Balangta, yar elenmi, yan endieli bir ifadeyle bacaklarna tekme atmaya niyetlenen bir sakall cceye bakan, fakat cssesi sebebiyle uzaa frlatlamayan kocaman Sam Amcalar gsteren karikatrlere rastlanyordu. Fakat sakall cce Amerikallarn boyutlarna eriecek kadar byd ve Amerika'nn para babalan karsnda canl bir varlk halini ald. Herhangi bir lke, smr karsnda honutsuzluunu ve uyumazlm dile getirmek istediinde Fidel Castro'nun sevdiimiz portresini bayrak olarak ykseltir. Politik etki konusunda Amerika'da yenilmezliin en yksek noktasna eritik. Byk Amerika lkelerinin houna gitsin gitmesin, tartmasz halkn nderleriyiz. Hereye kaadir efendilerin gznde, nefret ettikleri Amerika'da sama, olumsuz, saygya deer olmayan ve karmakark ne varsa hepsini temsil ediyoruz, fakat te yandan, Riyo Bravo'nun gneyinden balayarak, byk Amerikan halk kitlesi yani bizim Amerika'mz iin, kk drc anlamda "melez" dedikleri halklarda soylu, iten ve sava olan ne varsa hepsinin temsilcisiyiz. Fakat politik gelimemizin ekonomik gelimemizle ayn dzeyde olmadn (yani onu ok atn) gayet iyi biliyoruz. Birleik Devletler Temsilciler Meclisinde entrika eviren ekonomik saldn eilimlerinin baz sonular vermesi bu nedenledir, nk tek bir rne ve tek bir pazara bal olduumuz halde, bu bamllktan kurtulmak iin btn gcmzle mcadele ettiimizden ve SSCB ile 10 milyon dolarlk ya da pesoluk bir kredi ve bir milyon ton eker iin anlama imzaladmzdan, smrge temsilcileri ortal bulandrmaya urayorlar. Halk Kitapl sayfa: 014

SOSYALZM VE NSAN

Ernesto Che Guevara

Baka bir lkeye sat yaparak kendimizi kleletirdiimizi kantlamaya alyorlar. Kuzeyin devine szmona tercihli fiyatlarla her zaman sattmz ekerimizin milyon tonunun Kba halk iin nasl bir klelik anlamna geldiini hibir zaman kendi kendilerine sormamlardr. Pazarlarmz ve retimimizi eitlendirmek iin bir ekonomik mcadele, halk aydnlatmak, her an Kba devriminin niin baka pazarlar aradn gstermek iin bir politik sava yrtyoruz. ABD Temsilciler Meclisinde tezghlanan yasa hikayesiyle, hazrlanan saldrya kar kmamzn ve daha baka, eitli pazarlara ynelterek ekerimizi hzla kurtarmaya almamzn tarihi nedenini kantlayabiliriz. Fakat buraya yalnzca ekerden szetmeye gelmedim: Ondan hi szetmemeyi isterdim, nk yapmaya altmz ey, ekerin Kballarn elleriyle Kba fabrikalarnda, dnyann tm pazarlarnda mbadeleleri salamak iin retilen ok eitli Kba rnlerinden biri olmasn salamaktr. Tekniin ve kltrn rolnn gelimede en byk nemini kazand yn ve dzey budur, burada ulusumuzun gelecekteki geliimi iin eitim merkezlerimizin rolnden szetmek istiyorum. Bir lkeye biim verenin eitim olduunu sanmyorum, kltrsz ordumuzla pek ok engeli ve nyargy ykarak bunun byle olduunu kendimiz kantladk, fakat ekonomik gelimenin, yalnzca bir ekonomik dnmenin etkisiyle, bu dzeyde bir dnme yaratabilecei de dnlemez. Eitim ve ekonomik gelime srekli olarak birbirini etkiler ve birbirlerini tamamlarlar, ekonomik alanda ulusun tablosunu tamamyla deitirebildiysek de, grnte niversitede ayn yapy srdryoruz. Sorun Halk Kitapl sayfa: 015

SOSYALZM VE NSAN

Ernesto Che Guevara

pratik alanda ortaya kyor, rnein tarm reformu ulusal enstits konusunda. Bir hamlede petrolmz kurtardk, petrolmz Kba'nn oldu, madenlerimizi kurtarmak ve onlarn Kba madeni olmasn salamak iin gerekenlerin belli ballarm yaptk. retimin ok nemli ve temel alt daimi, yani ar kimyay, hidro karbrlerden balayarak organik kimyay, madenleri, yakt, genellikle metalrji ve zellikle demir madenini, tarm ve hayvan yetitirme alannda youn bir ekilde gelimemizden doan rnleri iine alan bir kalknma srecine giritik, fakat lkenin niversitelerinin kazandrd hazrln devrimin yeni ihtiyalarna, ne yneli, ne de nicelik bakmndan uymad ac gereiyle karlatk. Daha geen gn yolda Quevedo, Havana niversitesinde bir ekonomi blm olmas gerekip gerekmedii konusunda fikrimi sordu. Oysaki buna cevap vermek iin, durumun bir analizini yapmak ve devlet planlama rgtlerinde halen almakta olan ekonomi uzmanlarnn saysn ortaya karmak yeter. Aratrmamzn sonucunda zc bir durumla karlarz. Bizde, ekonomik danman olarak ilililerden, Meksikallardan, Arjantinlilerden, Venezellallardan, Perululardan ve daha baka herhangi bir Amerika lkesinin gnderdii yoldalardan bakas yoktur, yani bunlar C.E.P.A.L ve .N.R.A rgtlerinin atad kimselerdir, hatta ekonomi bakanmz bile yabanc lkelerin niversitelerinde yetimitir. Bir ekonomi bilimleri fakltesi olmas gerekip gerekmedii sorusunun cevab apak ortadadr: Bu byk bir ihtiyatr, ayrca uzman profesrlere, bir bakma devrimimizin temposunu ve ynn temsil eden Halk Kitapl sayfa: 016

SOSYALZM VE NSAN

Ernesto Che Guevara

ekonomimizin temposunu ve ynn yorumlayabilecek ve aklayabilecek profesrlere de ihtiyacmz vardr. Bir rnek verelim. Kimya biliminin temellerini renmi maden mhendislerimiz, petrol mhendislerimiz ve kimya mhendislerimiz olsa, bu sanayinin alt temel dalnn herbirinde, hkmet bunlarn salad itici gc gelitirmek ve yeni, olaanst dinamik bir biim kazandrmak zorunda kalr; yalnz, bunun iin, teknisyenlerin oluturaca uygulayc koldan yoksunuz. Hatta, dikkat edin, devrimci teknisyenler bile demedim, oysaki, ideal olanlar bunlardr- yalnzca teknisyen dedim, kategorisi, ideolojisinin yarataca engeller, kafa yaps, gemiin kalntlar ne olursa olsun. Devrimci teknisyene doru trmanmay salayacak byle dpedz bir teknisyene bile sahip deiliz. Bylesi bile yok! Ayrca, rencilerin grevini tamamlayp, renimlerini bitirmeleri iin her trl kolayln gsterilmesinin gerekli olduu byle bir anda, u sorunla kar karyayz: bir rencinin, rnein Santa Clara'dan ayrlp Havana'ya yerlemesi, eitim evresiyle btn ilikisini kesmesi demektir, nk bu kk lkede bulunan niversite henz bir ortak eylem program ortaya koyamamlardr. Hkmet iyi bildii bir yol tutturmu olduuna, tmyle halk hkmetin tutumunu desteklediine, sizlerin de bugn Amerika'nn gurur duyduu bu devrimi kannz ve cannz pahasna korumak iin elinizden geleni yaptnz bilindiine gre, niversitemiz de niin dier niversitelerle birlikte, devrimci hkmetle ayn yolda ve ayn tempo iinde ilerlemesin? Kamera nnde polemik yapmak iin buraya gelmi deilim, bu noktaya yalnzca herkesin unu iyice Halk Kitapl sayfa: 017

SOSYALZM VE NSAN

Ernesto Che Guevara

bellemesi iin dikkatleri ektim: ilkelerde ikilik olmayaca gibi, renim genliinde de, ltlerde ikilik olamaz; devrimi savunmak iin hayatm vermeye hazr olan bir kii, devrimle birlik olmaya da hazr olmaldr - bu, daha kolaydr- nk, ne denirse densin, bir lte bal kalmak, hayatn bir erek uruna vermekten daha kolaydr. Bu nedenle, niversite u sralarda olaanst bir nem kazanmtr, fakat bir bakma ounluu hkmeti destekleyen bireylerden olumasna ramen, devrimi geciktiren bir potansiyel unsuru halini almtr. Bugn, hi korkmayn, herey toz pembe grnyor, fakat yarn ya da yarndan sonra teknisyen yokluu bir endstri kurulmasn kesinlikle engelleyecek, bu endstrinin kuruluunun , be yl hatta daha fazla bir zaman iin ertelenmesi gerekecektir. O anda, anfilerini devrimin ve halkn istedii dzeye ykseltemeyen bir niversitenin bu geri kalmlkta oynad roln nemi ortaya kacaktr. Bunun aresi yok mudur? niversitelerin geri kalmln bir etkeni ve nerdeyse kar devrim yuvalar haline gelmesinin nne geilemez mi? Devrimci inancmn btn gcyle byle bireye inanmay reddederim. Mutlak olarak yaplmas gereken tek ey, koordinasyondur. Hkmete bal tm kurulularn arzularnn merkezi halini alan bu kk kelime, renci yoldalarn da dikkatlerinin konusu olmaldr: Havana niversitesi rencileriyle, Las Villas ve Oriente niversitelerindekiler arasnda, bu niversitenin programlaryla bu niversitelere renci yetitiren retim kurumlan ve kolejlerin programlan arasnda, yeni yetien rencilerle devrimci hkmet arasnda koordinasyon olmal, bu koordinasyon sayesinde, belirli bir anda, Halk Kitapl sayfa: 018

SOSYALZM VE NSAN

Ernesto Che Guevara

renciler hkmetin planlar gereince, rnein gelecekte yz kimya mhendisine ihtiya olacan bilmeli, bu koordinasyon sayesinde, meslekdalarm olan doktorlar arasnda, byk bir toplumsal grevi yerine getirmeyip de yalnzca hayat kavgasyla mr tketen, brokratik ilerde zaman ldrenler bulunmamal; eski, szde hmanist mesleklere gereinden fazla nem verilmemeli, bunlar lkenin kltrnn geliimi iin gerekli olduklar lde deer tamal, renci kitlesi, tekniin hergn yaratt yeni mesleklere ynelmelidir; nk bu mesleklerde alacak elemanlarn bugn bulunmay, yarn kendini ok ac bir biimde hissettirecektir. te, devrimci hkmetin plannn elverdiince hzla gerekletirilmesinde baarnn ya da baarszln srr budur -baarszlk demeyelim de, nispi baarszlk diyelim-. u anda, uluslararas teknisyen rgtleri ve orta derecede bir bilimsel temele sahip teknoloji enstitleri iin olanak aratran Eitim Bakanlyla anlam durumdayz. Bunun gelimemiz iin byk yarar olacaktr; fakat bir lke, tm planlarn kendisi yapmadka, snrlarnn iinde varoluunu srdrmek iin gerekli rnlerin en byk ksmn kendisi imal etmedike gelimi saylmaz. Teknik bizim baz eyler imal etmemizi salar, fakat nasl imal edilmeleri gerektii, imdiki durumu aan bir ileri grllk, planlama uzmanlarnn iidir, bunlar, bugn hayal ettiimiz yeni niversitenin, on-onbe yl iinde Kba'nn ihtiyalarna cevap verebilecek renciler yetitirebilmesi iin, geni bir genel kltrle birlikte, niversitelerin enstitlerinde retilmelidir. Bugn hl, eitli grevlerde, brokratik iler gren bir miktar diplomallara rastlanyor. Ekonomik gelime, bilimin baz dallarnda yararlanabilecei aydnlarn Halk Kitapl sayfa: 019

SOSYALZM VE NSAN

Ernesto Che Guevara

fazlalna iaret etti ve ihtarda bulundu, fakat niversiteler, ekonomik gelimenin knamasna kar kulaklarn tkadlar, ayn trden diplomallar yetitirmeye devam ettiler. Bylece bizler, planlarmza eilmek, gelimenin karakteristiklerini enine boyuna incelemek ve sonu olarak yeni diplomallar oluturmak zorunda kaldk. Bir gn, birisi bana, meslek semenin iten gelen bir eilim, kiisel bir i olduunu, bu eilimin boulmasnn doru olmayacan syledi. Hereyden nce, bu grn yanl olduu kansndaym. statistik bakmndan, kiisel bir rnein ok inandrc olacan sanmyorum ama ben mesleime mhendislik renimiyle baladm, doktor olarak devam ettim, daha sonra komutan oldum, imdiyse, gryorsunuz ki hatibim. Baz temel i eilimler vardr, elbette, fakat bugn bilim dallan o kadar eitlidir ki, herhangi bir kimsenin, entellektel geliiminin daha banda, gerek eiliminin ne olduuna kesinlikle karar vermesi zordur. Bir kimse, cerrah olmak istediini syleyebilir, bu isteini yerine getirebilir ve hayatnn sonuna kadar bundan honut kalabilir; fakat bunun yannda, toplumun son derece kat koullan izin verse pek l, deri hastalklar uzman, ruh hekimi, ya da hastane yneticisi olabilecek 99 cerrah bulunacaktr. ten gelen eilimler, yeni mesleklerin yaratlmasnda, dalmnda ve eski mesleklere yeni bir yneli kazandrlmasnda ancak ok, kk bir rol oynayacaktr. Daha nce de sylediim gibi, bunun nedeni toplumun muazzam ihtiyalardr; ayrca, bugn doktor, mhendis, ya da mimar olmak isteyen, fakat yalnzca, bu renimleri yapmak iin maddi olana bulunmadndan, arzularn gerekletiremeyen yzlerce, binlerce, hatta belki de Halk Kitapl sayfa: 020

SOSYALZM VE NSAN

Ernesto Che Guevara

yzbinlerce Kbal vardr. Bu durum, kiisel zellikler arasnda i eilimlerin ne lde rol oynadn gsterir. Bunda srar ediyorum, nk ada dnyada, bir yandan bir damar hastalklar uzman -bildiim bir meslek olduu iin tptan rnek veriyorum- ile bir gz hastalklar uzman ve bir ortopedist arasnda hibir ilgi yoktur, te yandansa, her de, fizikiler, ya da kimyagerler gibi, bunlarn hepsi iin ortak olan belirli sayda elementin araclyla maddi olaylar incelerler. Bugn, artk benim orta okulda rendiim gibi -belki orta okullarda hl byledir- fizik ve kimya denilmiyor, fiziko-kimya deniliyor. Fizii ve kimyay renmek iin, matematik de renmek gereklidir. Bylelikle, tm meslekler, renciye gerekli minimum bilgiler demeti halinde birlemilerdir. O halde, bugn niversitenin birinci snfna balayan bir yoldan, duruma gre, bilgi kazand g bir yolu atktan sonra, alt, yedi, ya da be yl sonra ortopedist, avukat, yada kriminolog olacan kesinlikle bildiini nasl ileri srebiliriz? Daima, bireylere bal olarak deil, kitlelere bal olarak dnmemiz gerektiini sanyorum. Bireysel adan dnmek yanltr, nk bireyin ihtiyalar, onun btn yurttalarnn oluturduu insan ynnn ihtiyalar yannda kaybolur gider. Sizlere, bugn niversite ile devrimin ihtiyalar arasndaki ayrl kantlayan saylar ve veriler getirmeyi itenlikle istiyordum, renci yoldalar. Ne yazk ki, istatistiklerimiz ok kt tutulmutur, burada istatistiki de yok, btn bunlar henz yeni yeni rgtleniyor. Pratik ve elle tutulur, gzle grlr sorunlara alk olan sizlere saylarla kant getiremedim. Bunu da baka bir zaman yapacam, imdiki gibi sabrla dinlerseniz ne mutlu bana. Yoksa niversitenin problemlerini, benimle deil, Halk Kitapl sayfa: 021

SOSYALZM VE NSAN

Ernesto Che Guevara

kendi aranzda, profesrlerinizle, Oriente ve Las Villas niversitelerindeki yoldalarnzla ve hkmetle tartnz, nk bu, sorunlar halkla tartmak demektir.

4. SENDKAL HAREKETE SAYGI OLARAK[5] Ben buraya bana sayglar sunulsun diye deil, Direni Ordusu adna Kba ii snfna sayg sunmaya geldim. ok yararl insanlarn ynetiminde olan ii snf yenilen zorba ynetimin sebebolduu saysz felaketli korkun olaylardan sonra kendini toparlayabilmek iin kahramanca mcadele etmektedir. Emekilerin sarayna silahl olarak ve muhafzlarla geldiim iin zgnm, nk buras insanlarn yeni kurumlan oluturmak iin altklar bu dnemde bar ve huzur dolu bir yer olmalyd. Bununla birlikte, koullar, balayan devrimin gven altna alnabilmesi iin bizi silah tamaya zorluyor. Sava, diktatrln bozgunuyla bitti, fakat daha yaplacak ok ey kalyor geriye. Bugn, ben bir gerilla savasym, artk meslekten bir doktor deiIim. Kba dardan, ya da adann iinden gelebilecek her trl tehlikeden tamamyla kurtuluncaya kadar da gerilla savas olarak kalacam. Bir devrime giritik, fakat bu dnyada yalnz olmadmz aklmzdan karmamalyz. Latin Amerika halklar diktatrlkler yznden ac ekiyor, onlar, da kurtulmaldrlar. Yardmmza ihtiyalar var. Ayn zamanda, bizim kurtulmu olmamz istemeyen kar sahipleri de var. Kuzey Amerika basn devrimimize saldryor ve kuruna dizilecek olanlar iin af istiyor. Oysaki Birleik Devletler, Batista'ya, Halk Kitapl sayfa: 022

SOSYALZM VE NSAN

Ernesto Che Guevara

20.000 Kbaly ldrtmek iin silah gnderirken, Kuzey Amerika basn hi de tela gstermiyordu. Ancak imdi, 300 sulu hakl olarak cezalandrlnca etei tututu. Bu basn kampanyas Wall Street'in gl kar sahiplerince finanse edilmitir, fakat bizim iin korkulacak bir ey yoktur. Biz bu devrimi dardan hibir yardm almadan yaptk. Szlerime son verirken, halkmzn Direni Ordusuna ok eyler borlu olduunu sylemek isterim. Bu bor kyllmzn lehine olacak gerek bir tarm reformuyla denmelidir. Direni Ordumuzun byk ounluu znde kyllkten gelir. Halkmz ne istediini bilmektedir. Dncelerini, yarn devrimimizi, bakanmz Doktor Urrutia'y ve bakomutanmz Fidel Castro'yu desteklemek iin yaplacak kitle mitinginde dile getirmelidir.

5. SINIFI VE KBA'NIN SANAYLEMES[6] Bizimki gibi halk tarafndan ve halkn iradesiyle yaplan bir devrim alman her tedbir tmyle halka maledilmedike ilerleyemez. Cokuyla bu tedbirleri almak iin, devrimci sreci ve canla bala bu tedbirleri almaya neden ihtiya duyulduunu bilmek gereklidir, insan kendini feda ediyorsa, bunu neden yaptn bilmelidir. Ortak refaha varan sanayileme yolunu amak g bir itir. Ayrca, dnyada elikiler keskinletii ve dnyann az gelimi blgelerindeki halk hareketleri Birleik Devletlerin saldrgan ekonomik emperyalizminin yerini ald lde, Kuzey Amerika'nn saldrganl kendi Halk Kitapl sayfa: 023

SOSYALZM VE NSAN

Ernesto Che Guevara

denizinin[7] yani Karayiplerin erevesi dna kamyor. Dier kelimelerle, her yerde grdmz byk uyan Kba iin tehlikeler douruyor. Artk, btn bu olaylarn ksmen sorumlusu olduumuzun bilincine varmalyz. Az gelimi lkelerde apak bir uyan grlyor; Kba rnei belirli bir lde bunda katkda bulunmutur, rneimizin, Latin Amerika'da, Japonya'dakinden daha gl bir etki yarattn sylemeye bile gerek yoktur. Bununla birlikte smrgeci glerin eskiden sanld kadar gl olmadklar kantlanmtr. Kanmzca her trl saldrya karlk yine de geliecek olan uluslararas dayanmann olumlu yn budur. Saldrdan szederken, yaknda, eker kotalarmz konusunda, Birleik Devletler Temsilciler Meclisi'nden gelecek olan ekonomik saldr gibilerinden deil, gerek saldrdan szetmek istiyorum. nmzde alacak zor bir yol var. ilerin, kyllerin ve gelecee doru yrmek zorunda olan tm yoksul snflarmzn birliinden g alyoruz. Konferansm, kyllere deil dorudan doruya iilere sesleniyor. Bunun iki nedeni var. nce, kyller birinci tarihi grevlerini tamamyla yerine getirdiler, toprak zerindeki haklarn elde etmek iin enerjiyle savatlar ve artk zaferlerinin meyvelerini topluyorlar. Kyllmz tmyle devrimin izindedir, ii snfysa, tersine olarak, henz sanayilemenin rnlerini alm deildir. Bu, niin byledir? Buna verilecek ak cevap udur: sanayileme iin nce bir temel yaratmamz gerekiyordu, bu temelse tarmn yapsnda deiiklik istiyordu. Tarm reformu sanayilemenin temelini yaratt. Halk Kitapl sayfa: 024

SOSYALZM VE NSAN

Ernesto Che Guevara

imdi sanayileme yoluna kyoruz. i snfnn rol ok byk bir nem kazanmtr. iler tm grevlerini ve yaadmz ann nemini anlamaldrlar. Bunlar olmasayd sanayilemi bir toplum yaratmay baaramazdk. Bunun ok aka anlalmasn istiyorum, devrimcilerle konuurken kaamak yollara sapmann gerei yoktur. Btn zayf ynlerimizi bilmemiz ve bu zayflklarmz yenmeye almamz daha iyidir. Devrimci hareketin nce kyller arasnda temellendiini ve ancak daha sonra ii snf iinde kk saldn saklayamayz. Bunun birok sebepleri vardr, nce, en gl ayaklanma hareketi kylln yaad blgelerde ortaya kt. Ayaklanmann en byk prestije sahip yneticisi olan Fidel Castro kyllerin yaad bir blgede bulunuyordu. Fakat ok nemli ekonomik ve toplumsal nedenler de vardr: Kba, btn az gelimi lkeler gibi gl bir proletaryaya sahip deildi. Baz sanayi dallarnda, zellikle tekelci sermayeye bal yeni dallarda, iiler bazen ayrcalkl bireylerdiler. eker kam ileyen ii ay sreyle gne altnda saatlerce ter dkmek, geri kalan dokuz ay boyunca ise, dier iiler bir yllk ie sahipken ve alt kat fazla cret alrken alk ekmek zorundayd. Bu durum ii snf iinde byk bir ayrlk yaratyor ve blnmelere yolayordu. Smrgeci glerin de istedii buydu; kurulu dzeni devam ettirmek isteyecek bir aznla ayrcalklar salayarak ii snfn blmeye alyorlard. iye ancak kendi abasyla ykselebilecei, ortak eylemle bir ey baaramayaca syleniyordu. Bu yzden proletaryann dayanmas krlmt.

Halk Kitapl

sayfa: 025

SOSYALZM VE NSAN

Ernesto Che Guevara

ktidar ele geirdiimizden beri Mujal'n[8] temsilcilerine kar amansz bir sava yrtmemizin nedeni budur. Bu temsilciler sendika hareketinin geliimini durduruyorlard. Bugn gemiin bu temsilcilerinin tamamyla datldn syleyemeyiz, fakat yaknda bunlardan bir eser kalmayacaktr. Bununla birlikte ii snfnda hl sorunlar patronla ii kartlna bal olarak ele almak gibi bir ruh hali varln srdryor, buysa gerein ok basite indirgenmi bir analizidir. Bugn, sanayileme srecimize baladmz ve devlete en n planda bir rol verdiimiz u sralarda, birok iinin devleti herhangi bir iveren olarak dndn gryoruz. Devletimiz bir patron devletin[9] tam tersidir; bunun sonucu olarak bu durumun iyice belirtilmesi iin, iilerle uzun grmeler yapld. imdi iiler tutumlarn deitiriyorlar, fakat gelimeyi ksa bir sre iin frenlemilerdir. Baz rnekler verebilirdim, fakat ne bireysel rnekler zerinde tartmak, ne de herhangi bir kimseyi parmakla gstermek gereklidir, nk birok hallerde sorunun kt niyetten deil de kknden koparlp atlmas gereken bir eski zihniyetten doduuna inanyorum. iler devrime engel olmak istemiyorlar. Fidel'in ksa bir zaman nce syledii u szler herkes iin ok aktr: en iyi sendika yneticisi, iilere gnlk ekmeklerini salamaya alan kimse deildir. En iyi sendika yneticisi, herkesin gnlk ekmei iin savaan, devrimci sreci ok iyi kavrayan ve devrimci sreci analizleyip en ince ynlerine varncaya kadar anlayarak hkmeti destekleyen, baz devrimci tedbirlerin nedenlerini aklayarak yoldalarn ikna eden kimsedir. Fakat bunun anlam, sendika yneticisinin alma bakan ya da baka bir hkmet yneticisinin Halk Kitapl sayfa: 026

SOSYALZM VE NSAN sylediklerini tekrarlamakla dnmesi gerektii deildir.

Ernesto Che Guevara yetinen bir papaana

Hkmetin yanllar yapaca ve sendika yneticisinin dikkatleri bu yanllar zerine ekmek zorunda olduu aktr. Bu yanllar tekrarlanrsa sendika yneticisi dikkatleri daha byk bir gle bunlarn zerine ekmelidir. Bu yalnzca bir yntem sorunudur. Hkmette pek ok halk temsilcisi var; bunlar halka hizmet etmek istiyorlar ve yapabileceimiz her trl yanl dzeltmeye hazrlar. Bunun istisnas yoktur. "Bat dnyas,, diye adlandrlan bu ktann en byk ekonomik ve askeri gcne kar arparak hzl bir gelime srecinin ykmll altna giren bir grup gen adamn daha nceden edinilmi deneyleri olmadndan hata ilenmesi doaldr. Sendika yneticisinin grevi onlarn hatalarn halkn temsilcilerine gstermek, gerekliyse onlar inandrmak ve bu yanllarn dzeltilmesi iin gerekli tedbirler almana kadar bu tutumu srdrmektir. Sendika yneticisi yaplan yanllar yoldalarna gstermeli, bunlarn stesinden nasl gelineceini, hereyin nasl deitirilmesi gerektiini anlatmaldr; fakat btn bunlar tartmalarla yaplmaldr. Devletin altrd iileri greve gitmeye zorlayacak biimde uzlamaz ve sama bir tutum taknmas yznden -burada sanayileme srecinden, yani ounluun devlete katlmasndan szediyorum- iilerin grev yapmas bizim amzdan byk bir yanltr, bu bizim sonumuzun balangc olur. Bu bamza geldii gn, halk hkmetinin son bulmas yaklam demektir. Bu, rettiimiz hereyin inkrdr. Hkmet bazen ii snfnn baz kesimlerinden kendilerini feda etmelerini isteyebilir. imdiye kadar, iki kez, eker kam iileri byk fedakrlklar yaptlar; onlar, ii snfnn en sava ve snf bilincine en yatkn Halk Kitapl sayfa: 027

SOSYALZM VE NSAN

Ernesto Che Guevara

kesimidir, bunu btn itenliimle sylyorum. Gelecekte hepimiz devrimci grevlerimizi yerine getirmek ve ortaklaaln yararna ayrcalk ve haklarmzn bazlarndan geici olarak vazgemek zorunda kalacaz. Burada da sendika yneticisine baka bir grev der: Fedakrln gerektii an saptamak, bu an analiz etmek ve iilerin fedakrlnn elverdiince az olmasn salamak zorundadr; fakat ayn zamanda yoldalarn fedakrlk yapmann zorunluluuna da inandrmaldr. iler bu istein yerinde olduuna inanmaldrlar; sendika yneticisi durumu aklamal ve herkesin ikna olmasn salamaldr. Bir devrimci hkmet, fedakrlklar yukardan isteyebilir; fakat feragat herkesin iradesinin eseri olmaldr. Sanayileme fedakrlk zerine ina edilir. Hzl bir sanayileme srecine baloya gider gibi girilemez. Gelecekte bu ok ak olarak ortaya kacaktr. u sralarda tekelci irketler petrol iinde bize bir darbe indirdiler (daha dorusu, henz darbe indirmediler de elme taktlar). Bizi petrolden yoksun etmeye altlar. Birka yl nce, petrolszlkten devrimci hkmetimiz kebilirdi. Ne mutlu ki, bugn petrole sahip olan ve onu kimseye bal olmakszn satan devletler vardr; ayrca onlar anlamamza kimin kar kabileceine aldrmadan bu petrol bize vermek olanana sahiptirler. Dnyada bugnk gler dalm Kba'nn smrgecilikten kurtulmasn ve kendi kaynaklarn kontrol altna almasn salamtr. Petrol bulunup bulunmadn bilmediimiz srece yeralt kaynaklarmz hibir deer tamayacaktr. Bunu bilmek iin ise petrol aramamz gereklidir ve bu ok pahaldr. Buna sra gelinceye kadar sanayi dallarmz Halk Kitapl sayfa: 028

SOSYALZM VE NSAN

Ernesto Che Guevara

yrtmek iin yeterli enerji bulmak zorundayz. lkemizdeki enerjinin yaklak olarak yzde 90'nnn elektrie bal olduunu ve elektriimizin yzde 90'ndan fazlasnn ise petrole bal olduunu biliyorsunuz. Petrol ekonomimizde stratejik bir rol oynar; bu nedenle, bu sorun etrafnda byk atmalar patlak vermitir. Bu arpmalarn patlak vermesinin sadece bir an meselesi olduunu biliyorduk. Yasal yollardan yabanc irketlere yaklatk: bunlarsa bizim bamza yeni sorunlar amaya alarak, tm smrgeci saldrganlklaryla karlk verdiler. Bugn petrole sahip olan bir devlet vardr; bu petrol tamak iin gemileri ve buraya kadar getirecek gc vardr. Eer bu petrol kaynana sahip olmasaydk, imdi ok g bir alternatif karsnda bulunacaktk: ya devrimin yklmasna gz yumacak ya da pek az bir farkla ok eski zamanlardaki ilkel duruma dnecektik, bu fark da yerli atalarmzn elinde bulunmayan atlarmz ve katrlarmz olmasndan ileri gelmektedir. Bunun anlam tm endstri dallarmzn bsbtn felce uramas olacakt. Elbette ki durum ok zor olacakt. Ne mutlu ki nc bir olanak var ve biz bundan yararlanmaya devam etmeliyiz. Bu szlerim, bizim kesin bir zafer kazandmz ve btn tehlikenin uzaklat anlamna gelmez. Bugn iimizden ounun milis niformas tamas sebepsiz deildir. Uyanklk ve eitim bugn her zamankinden daha ok gereklidir. Aramzdan pek oklar belki de devrimi savunurken lecektir. Fakat nemli olan bu ann gelebileceini bilerek ve sezinleyerek yine de almaya devam etmek, fakat bu an hi gelmeyecekmi gibi, lkemizi bar ierisinde ina etmeyi dnerek almaktr. Byle dnmeliyiz, bu en iyi zm yoludur Halk Kitapl sayfa: 029

SOSYALZM VE NSAN

Ernesto Che Guevara

ve bizim byle davranmaya hakkmz vardr. Bize saldrrlarsa, kendimizi savunacaz. Dman bombalar yaptklarmz ykarsa, zarar yok, zaferden sonra onlar tekrar yaparz. imdi ise yalnzca yapcl dnmeliyiz. Btn bunlar bizi politik ve ekonomik alanlarda bugn sahip olduklarmz incelemeye gtryor. Bugn, kukusuz bir devrimci hkmete sahibiz. Bunu, herhangi bir eyin kukulu bir duruma dreceini sanmyorum; hkmetimiz, halkn yaam dzeyini ykseltmeyi ve halkmzn mutluluunu olanakl klacak koullan yaratmay amalayan bir halk hkmetidir. Bir baka baarmz da geleneksel silahl gleri ortadan kaldrmak olmutur. Bir halk hkmetine sahip olmak, halk iin esastr. imdi halkn hkmetine sahibiz. Fakat herhangi bir hkmet ne yazk ki orduya dayanmak ihtiyacndadr. Bir ordu bulundurmak zorunludur, fakat bunu asalak bir kurulu haline getirmekten saknmalyz. Ordumuz bu durumdan byk lde kurtulmutur. Geleneksel orduyu ortadan kaldrmasaydk imdi ya hapiste, ya da lm olacaktk. Bugn Direni Ordusunun bu denli nemli olmasnn nedeni budur. Devrimci hkmetimiz Direni Ordusundan destek alr. Onlar, bir ve ayn eydir. Ayrca, corafik durumumuz iyidir, zengin bir doa bize olaanst bir ekonomik gelime salyor. Daha bilinmeyen maden kaynaklarmz var. Nikel retiminde dnyada ikinciyiz, ya da en azndan bat dnyasnda ikinci srada geliyoruz. Nikel, fze balklar yapmnda kullanlr. Yine btn tanklarn zrhlanmasnda nikel kullanlr ve daha son zamanlara kadar havaclk sanayicinde ince lehimlerin yaplmasnda nikelden Halk Kitapl sayfa: 030

SOSYALZM VE NSAN

Ernesto Che Guevara

yararlanlyordu. Bu, gelecekte de kullanlacak stratejik bir madendir. Belki petrolmz de var. Demire sahip olduumuz biliniyor, geri ilenmesi zordur, fakat bu maden hi deilse yurdumuzda kyor. Kmrmz yok, fakat kmr elde etmek iin are aratryoruz. Ayrca, olaanst zengin ekerkam kaynaklarna sahibiz. te aktifimiz bunlar; fakat pasifimiz de var. En bata, gelimemizin eitsiz olduunu sylemeliyiz. Btn az gelimi lkeler gibi tek ynl bir reticiyiz. En bata gelen retimimiz ekerdir; gelimemizin arlk merkezini bu rn oluturur. eker artma fabrikalarndan' baka bir ey gelitirememiiz; eskiden bu fabrikalardan elde ettikleri paralarla bir grup ithalt mamul rnler satn alyorlard. Btn bunlara, eski hkmetlerimizin hibir zaman ekerimizi uygun koullarla satmaya almadn da eklemeliyiz; bunun yerine, Birleik Devletlerin egemen olduu bir smrgeci ekonomik sistem nnde boyuna tavizler verip boyun eiyorlard. Hibir zaman yeni pazarlar yaratmay denememilerdi. Pek ok lke ihtiyacndan az eker tkettii ve dnyann byk bir ksmnda satmalna gc artt, daha ok eker satn almaya hazr olduklar halde, lkemiz yeni pazarlar aramamtr. Eski ynetimler, gerekler karsnda krdler. Bir kota sistemimiz vard. Bu sistem, toprak sahiplerinin ihtiyalarndan fazla toprak almalarn salyordu. Sonu olarak tarmsal gelimemiz durgunluk iindeydi. Kba gibi doal bakmdan zengin bir lke ancak ilkel bir tarm teknolojisine sahipti. Toprak kendi haline, braklmt, ylda bir kez hasat yaplyordu. Halk Kitapl sayfa: 031

SOSYALZM VE NSAN

Ernesto Che Guevara

Tarlalara ortalama olarak yedi ylda bir baka rn ekiliyordu. Bu nedenle Kba'da hasatlar ok dkt. Bir sorun daha var. Bunu hepimiz biliyoruz ve ben bu sorunu abartmadan ele alacam. Topramzdan 90 mil uzaklkta saldr potansiyeli yksek, sava sulularyla dolu bir hava ss bulunmaktadr. Burada diplomatik saldrdan tutun da baka lkeler iin katil kiralamaya varncaya kadar her eyi yapyorlar. Bugn Kba'ya kar saldrlar yksek bir dzeye ulamtr. Stratejik bakmdan Karayiplerin t yreinde bulunuyoruz. Topramzda, bizimle srekli olarak bir srtme kayna oluturan dman ss bulunuyor. Sava karmak istiyorlar. Hereyi bir yana brakn, Latin Amerika iin "kt rnek" olmak gibi tehlikeli bir onur da tayoruz. Biliyorsunuz, Eisenhower, Latin Amerikay ziyarete gitti ve gzyaartc gazlarn etkisiyle alad sonunda. Dier kelimelerle zavall bakann durumu ok kritik. Bizim bakanmz da Latin Amerika'ya gitti. Hkmet grevlileri ona kar souk davrandlar, fakat halkn scak desteini kazand. Biz hem erefli, hem de tehlikeli bir rnek oluturuyoruz. Bu nedenle smrgeciler bizi tecrit etmeye urayorlar; fakat bizi halktan koparmak olanakszdr. Bizi dereceli olarak yalnz brakmaya abalyorlar, nce Dominik Cumhuriyetinin diktatrn tecrit etmeyi denediler; daha sonra Latin Amerika'da tecrit edilmesi gereken baka bir diktatr bulunduunu ileri sreceklerdir. Fidel'in dedii gibi, bizi kuatmaya alyorlar, daha sonra saldrya geecekler.

Halk Kitapl

sayfa: 032

SOSYALZM VE NSAN

Ernesto Che Guevara

te kar karya bulunduumuz dtan gelecek tehlike budur. Bununla birlikte ilerlemeye devam etmek zorundayz. Politik tehlikeler nemsizdir. Ekonomik olanaklarmz lmeli ve daha sonra sanayilememizi tamamlayncaya kadar ilerlemeliyiz. Ortaya koymamz gereken baz amalarmz var. Balca hedeflerimiz nelerdir? Ya en byk amalarmz? Politik bakmdan, kendi kaderimize sahip olmak istiyoruz, bamsz bir ulus olmak istiyoruz. Yabanclarn mdahalesi olmakszn gelime sistemimizi kurmak istiyoruz. Dnyayla serbeste ticaret yapmak istiyoruz. Halkn hayat dzeyini ykseltmek istiyoruz. Politik sorun konusunda endieye kaplmamalyz. Halkn desteine sahibiz ve hi kimse bize bir politik sorun nedeniyle diz ktremez. Bununla birlikte, gelimemiz, halka gereinden daha pahalya malolmamaldr. Birok tketim maddelerinin ktl nedeniyle bazlarnn mutsuz olduunu biliyoruz. Smrgecilik bize bu mallarn kullanlmasn ok iyi retti. iklet bunun ok iyi bir rneidir. Bize iklet tketmeyi rettiler; sonra da, ortada iklet kalmaynca, bu adamlar, hkmetin halkn hayat dzeyini gerekten ykseltip ykseltmediini soruyorlar. Yanllar yapabileceimiz aktr; fakat ihtiya duymadmz ve temel olmayan pek ok madde olduunu da anlamak gereklidir. Bugn 300.000 isiz vardr. Bunun anlam alk, yoksulluk ve hastalktr. Aka ve itenlikle sylemeliyiz ki, hem bir yandan iklet, eftali ve baka lks maddeler ithal edip hem de te yandan isizler ve yar-isizlere i alanlar yaratamayz. Bu, baarlmas ok g bir itir. Halk Kitapl sayfa: 033

SOSYALZM VE NSAN

Ernesto Che Guevara

Bugn, igcmz 2.300.000 kiiye ykselmitir. gcmz nfusumuzun te biri oluturur, igcnn yzde 13' isizdir, bunlar 300.000 kiidir, yan-isizler de igcnn yzde 13'n oluturur. Yaklak olarak 300.000 kiilik eker kam iileri ylda ancak ay alrlar, bunlarn durumu yar-isizliin ac bir rneidir. Ekonomik adan, devrimci hkmetin temel grevi her eyden nce isizlerin ve daha sonra yar-isizlerin sorunlarna zm bulmaktr. Bu nedenle iimizden pek ou cretlerin artna kar amanszca mcadele ettiler, cret art yeni isizlerin ortaya kmas anlamna gelir. Bu ulusun sermayeleri snrsz deildir; para basma makinalaryla sermaye yaratamayz. Ne denli ok miktarda para basarsak deeri de o denli der. Elimizdeki sermayelerle gelimemize devam etmemiz gereklidir. Yaratacamz endstrilerin elverdiince ok i alan yaratmasna alarak planlamamz zenle yapmalyz. Herkesin gnlk ekmeini kazanabilmesine zen gstermek herkesten nce bizim grevimizdir. En bata gelen amacmz kimsenin a kalmamas ve daha sonra da herkesin her gn yemek yemesini salamaktr. Bundan sonra, herkesin uygun koullarda yaamasn salamamz gerekecektir. Bunun arkasndansa salk hizmetleri ve eitimin parasz olmas gelecektir. imdi en bata gelen sorunumuz isizliktir. Her eyden nce bunu dnmeliyiz. Dviz tasarrufu ocuk oyunca deildir, kanlmaz bir zorunluluktur. Tasarruf edilen her kuru yeni i alanlar yaratlmasna yarayacaktr. Fakat biz yine konumuza dnelim. Ekonomik gelimemizi nasl baaracamz inceleyelim.

Halk Kitapl

sayfa: 034

SOSYALZM VE NSAN

Ernesto Che Guevara

Gelimemiz iin iki yol tutturabiliriz. Birincisi hr teebbs sistemidir ki "braknz gesinler, braknz yapsnlar diye de adlandrlr, bunun anlam tm ekonomik glerin serbeste hareket etmesine izin vermektir. Bu ekonomik glerin birbirine eit olduu ve lkenin geliimi iin birbirleriyle serbeste rekabette bulunduu varsaylr. Gemite, Kba'da bu sistem uygulanyordu, fakat bu bizi hibir hedefe gtrmedi. Halkmzn ekonomik yollardan, bilinlenmesine engel olunarak nasl kle durumuna drldn gsteren birka rnek vermek istiyorum. O zamanlar bamzda bir diktatr vard, fakat bu diktatr olmasayd da ayn eyler meydana gelebilirdi, rnein imdi devletin kontrol altna alnm olan Cubanitro adl bir irket vardr. Bu irketin deeri 20 milyon pesodur ve bizim onu daha da bytmemiz gereklidir. Bu, deerli bir irkettir. Bu irket daha nceleri, 400.000 peso yatrm bir grup pay senedi sahibinin mlkiyetindeydi. Bu grup 400.000 pesoluk bir banka kredisi elde etmiti ve ilerinden kafas ileyen ve biraz inisiyatif sahibi olan biri gnn birinde milyoner olup kt. Fabrikalara ve retime hibir yatrmn yaplmad baka haller de vardr, rnein 20 milyon pesoya sahip olan bir adam i alanlar yaratsa ya da ulusal endstriyi gelitirse, bu o kadar kt bir ey deildir. Oysaki 20 milyon pesonun sanayiye, yatrlmayp bunun yerine yarsnn makinalar satnalnmasna harcand geri kalannsa cebe indirildii haller vardr. Bu milyonerlerin bir sanayi plan yaratmaya hi de niyetleri yoktu. Her ey akntya kaplm srkleniyordu, bu adamlaraysa btn bunlar vz geliyordu.

Halk Kitapl

sayfa: 035

SOSYALZM VE NSAN

Ernesto Che Guevara

Bunun klasik bir rnei yalnzca dn alnan paralan almak iin kurulmu olan "Tecnica Cubana" adl kt fabrikasyd. te size devletin para yardm yapt hr teebbsn iki rnei. Elbette ki btn sanayi giriimleri iin bu durum byle deildi; fakat bu iletmelerin ou o dnemde iktidar kontrol altnda bulunduran asker ve politikaclarla anlama halindeydi. Bunlar bylelikle kendilerine daha ok avantaj salyorlard. Hr teebbs sisteminin bir baka rnei de Fidel'in bir kez okuduu Radio-Cremata'nn mektubudur. Mektupta, bu kuruluun "Compania Cubana de Electricidad"[10] irketine yapt hizmetlerden aktan aa szediliyordu, oysaki o kurum Kba halkn temsil ediyordu. Bu da hr teebbs sisteminin bir baka rneidir. Mlk sahiplerinin alp rpma arzusunun dnda, birok fabrikann kapanmas gibi ac bir durum da vardr. Bu niin byle olmutur? ki nedenden dolay, nce, kk Kbal kapitalistlerin sahip olduu bu kk fabrikalar byk tekelci giriimlerle rekabete dayanmak zorundaydlar. Tekelci giriimler bir rakiple karlatklarnda hemen fiyatlan dryor ve rakibi piyasadan siliyorlard. Bu byk irketler dnya apnda i yapyor ve fiyat indirimi onlar pek az etkiliyordu. Oysaki kk iletme alt ay iinde batyordu. kinci sebepse hr teebbs sisteminin yaratt anariye balyd. Ne zaman bir retici bir i kursa ve basarsa, hemen baka retici daha ayn ie giriiyordu, oysaki piyasann potansiyeli ancak bir tek reticiyi kaldrabiliyordu. Bunun sonucu, rakiplerin safd olmasyd. Halk Kitapl sayfa: 036

SOSYALZM VE NSAN

Ernesto Che Guevara

Hr teebbs sisteminin yaratt bir baka sonu iinin kendini alan bir mal olarak satmasyd. Bunun nedeni, isizlik ve ekonomik gler arasndaki savat. bulmak iin iilerin aralarnda rekabete girimesi gerekiyordu. A kalamayacaklarna gre, kendilerini satyorlard. Kapitalistlerin en ucuz iileri satn aldn sylemee bile gerek yok. Bazen iiler a olduklar iin kendilerini daha da ucuza satyor ve bylelikle ii snfnn karlarna zarar veriyorlard. Yani, i elde eden ii dierlerini ayn koullan kabul edip kendisini taklidetmeye zorluyordu. Bu da hr teebbsn yaratt sonulardan biriydi. Bazen de bunun tersi oluyordu. Yabanc iletme ulusal kapitalist iletmeden ya da devletten daha yksek cretler veriyor ve iileri ayrcalkllar haline dntryordu. letme her yl muazzam krlar yurt dna karrken, ii bu "iyiliksever" irkete kar ballk duyuyordu, rnein petrol irketleri, her yl 30 milyon dolan Kba snrlan dna karyorlard. Biraz nce bir Kbalnn 20 milyon pesoyu cebine attn akladm, fakat petrol irketlerinin yllk kr 34 milyondu. Telefon irketi ve elektrik irketi gibi btn byk uluslararas iletmeler iin ayn eyi syleyebiliriz. Bunlar bir sistem yaratmlard: yksek cretler dyor ve byk krlar topluyorlard. Bu sayede ii snfn blyorlard. ilerine, yabanc irketlerde altklar iin tm baka iilerden farkl olduklarn sylyorlard. Kendi kulpleri vard; burada zencilerin almasna izin verilmezdi. Blclk iin her trl aratan yararlanyorlard. Bunlar Kba'da gzle grlen elle tutulan rneklerdir, nk bu sistem burada uzun bir sre varln srdrmtr. imdi de bize bunun bir lkenin demokratik geliimini salayan Halk Kitapl sayfa: 037

SOSYALZM VE NSAN

Ernesto Che Guevara

tek yol olduunu sylyorlar. Bugn, bize bunu yutturmaya alyorlar. Fakat bir baka sistem daha vardr. Bizim sistemimize gre, bizler devrimcileriz ve devrimci hkmetimiz halk temsil eder. Endstrileri kimin iin kurmak zorundayz? Kime avantaj salamalyz? Halka avantaj salamalyz. Bizler halkn temsilcileriyiz, bu nedenle lkenin sanayilemesini hkmet ynetmelidir. Bu ekilde olunca, anari olmayacaktr. Tek bir vida fabrikasna ihtiyacmz varsa, tek bir fabrika kurulacaktr; ayrca bir bak fabrikasna ihtiyacmz olursa bundan da bir tane kurarz. Bylece kargaalk olmaz ve ulusun sermayesi tasarruf edilmi olur. Bir temel sanayi ihtiyac kendini hissettiriyorsa, zararna da ilese kurulacaktr, nk bu sayede sanayilememizin temelleri atlacaktr. Ayrca kurnazlk ve bir takm oyunlarla bir grevi krmamal, bir ii gsterisini datmamalyz. Kendimize bir avantaj salamak, ya da herhangi bir kimseyi piyasadan silmek amacyla, bir iiye yada uzmana hakkettii cretten fazlasn dememeliyiz, bunlar devrimci yntemler deildir. Bununla birlikte, tm endstri dallarnda, nce isizlere, sonra yar isizlere olmak zere herkese i vermeyi garantilemenin temel amacmz olduunu hatrmzdan karmakszn emekiye olanaklarn elverdii lde en yksek creti demeye alacaz. Hr teebbs araclyla gelime ve devrimci gelime arasnda byk farklar vardr. Birincisinde zenginlikler bir avu kiinin elinde toplanr, bunlar hkmetin dostu olan en kurnaz entrikaclardr; ikinci durumda, ulusun zenginlikleri herkese aittir. Her iletme Halk Kitapl sayfa: 038

SOSYALZM VE NSAN

Ernesto Che Guevara

tmyle ulusun hizmetine alr. Devrimci gelime sayesinde zenginliklerimiz yabanc irketler tarafndan kontrol edilemeyecektir. Devrimci gelime, ulusal zenginliklerimizi kademeli olarak yabanc tekellerin elinden geri almamz salayacaktr. te iki sistem arasndaki temel farklar bunlardr. Halkmz devrimci gelime yolunu semitir, iletmelerimiz, Fidel'in dedii gibi "halk ortakl" adn tayacaktr. Bugne kadar yaptklarmz inceleyecek olursanz, bu tip gelimeye uygun davrandmz grrsnz. Gerekten de halkn karna olan en mtevaz yasalarla ie baladk. Elektrik tarifesi drld, kiralar azaltld, kamu ynetiminde ayklama yapld, daha sonra yolumuz zerinde bir dnm noktas olan yasa karld, nk o zamana kadar, elektrik, ya da telefon tarifelerini drmekle, kiralar azaltmakla, ynetimde ayklama yapmakla, hr teebbs sistemini savunanlarn nerdii eylerin benzerlerini yapyorduk. Kiralk tanmaz mallara sahip olanlardan bazlar hi memnun deillerdi. Elektrik ve telefon irketleri aldmz tedbirleri doru bulmuyorlard. Fakat byk yabanc irketler, inisiyatiflerimizi desteklediler, istedikleri de buydu; halkn hayat dzeyini biraz ykselten iyi n yapm bir hkmet. Bu onlar iin mkemmel bir hkmetti. En iyisi ise Figueres[11] hkmeti gibi bat demokrasisini kabul eden bir ynetimdi; devlet bakannn bir byk toprak sahibi olmasnn pek nemi yoktu. Daha sonra toprak reformu yapld ve bu ileri kartrd. Biliyorsunuz ki, hereyden nce, Birleik Devletler'in devlet bakanlyla dorudan doruya ilikisi olan United Fruit Company vardr.

Halk Kitapl

sayfa: 039

SOSYALZM VE NSAN

Ernesto Che Guevara

O anda devrimci hkmetin, reformlar yapaca, bunlarn lafn etmekle kalmayaca apak ortaya kt. Yava yava, ulusal zenginliimiz artyor ve harekete geme kapasitemiz de ykseliyordu. Topra kyllere dattk, eker kooperatiflerimiz, tarm reformu erevesi iinde rafineleriler kurdular. Hepimizin uygun admlarla ilerleyebilecei biimde, halkn devrimci srece katlmas iin gerekli koullan yaratma abas iindeydik. Sava sulularnn ve dolandrclarn mallarna elkoymak gibi kk iler sayesinde gcmz arttrmtk. O srada saldr balad. Kk uaklar tarafndan saldrya uratldk. Havana bombaland. Saldrya yeni devrimci yasalarla karlk verdik, bunlar petrol ve madenler hakkndaki yasalard. Bu yolda ilerlemeye devam ettik. Birleik Devletler bizi eker kotamz kesmekle tehdit etti, biz de Sovyetler Birliiyle bir anlama imzaladk. Amerika Birleik Devletleri, bankalarnn kredilerini kesti, bunun zerine biz de komnist lkeler ve Japonya ile daha elverili koullarda anlamalar yaptk. D ticaretimizi eitlendirdik ve onlardan gelecek yeni darbeleri beklemeye baladk, nk bunlarn nasl davrandklarn bilenler er-ge saldracaklarnn da farkndadrlar. Tekeller hibir zaman oyunu kurallarna uygun olarak oynamazlar. Bir lkede kar elde etme olanaklarn yitirdiklerini anladklarnda, bu lkeye saldrmaktan geri kalmazlar. Bazen, saldrlar dorudan doruyadr; "kam" diplomasisi dnemlerinde bu byledir; bazen de saldr ekonomik yndendir. imdi eker kotas konusunda kar karya bulunduumuz durum budur. Bu sorunun ortaya kacan nceden anlamtk ve bir amazla karlamtk: ya yaplmas gerekeni yapacak ve saldry karlayacak, ya da ktann en heybetli "Figueres"leri olacaktk. Yeni Figueres'ler Halk Kitapl sayfa: 040

SOSYALZM VE NSAN

Ernesto Che Guevara

olmaktan daima kandk, nk bu halkn zlemlerini inkr etmek demek olacakt. Sahte demokratlar klna brnmek ok kt bir oyundur. Somoza[12] olmak daha iyidir, nk onun kim olduunu apak biliyoruz. Yurtsever geinmek, devrimci ya da "lml" solun adam grnne brnmekse halka ac bir biimde ihanet etmektir. Bunu asla yapamazdk. Kapal kaplar ardnda byk tekellerle pazarlk ederken halka devrimin diliyle hitap edemezdik. Zor bir yolu, doru olduuna inandmz bir yolu setik ve halk da bizi destekledi. imdi iki cephede birden savamamz gereklidir. Belki de hem kylarmz fiilen savunmak, hem de sanayileme savama girimek zorunda kalacaz. "Kar karya bulunduumuz sorunlar analiz ettikten sonra, imdi ii snfnn temel grevlerini belirlememiz gereklidir. Grevler eitlidir, fakat ekonomik adan yerine getirilmesi gereken byk zorunluluk vardr. Hatta bazen bu zorunluluk, ii snfnn zlemleri ve patronlara kar mcadelesiyle yaratt ortak payda ile elikiye debilir. Bugn, ii snfnn bu byk zorunluluklarndan biri iyi retmektir. "retmek" dediimizde emekiler bizim kesinlikle onlarn zel iverenlerinin kastettikleri eyi sylediimizi dnebilirler -yani daha ok zenginlik retmek zorunda olduklarn-, fakat daha byk bir zenginliin iverenin elinde birikmesi dier iiler iin isizlik demektir. Burada grnte bir eliki vardr, bu dorudur, fakat eer bugn daha ok zenginlikler retmek zorunda isek, bundan amacmz devletin herkesin alabilmesi iin daha ok i alanlar yaratmasn salamaktr. Srekli yaratclk zaman gelmitir; elverdiince byk bir gelime meydana Halk Kitapl sayfa: 041

SOSYALZM VE NSAN

Ernesto Che Guevara

getirecek yeni grevler, i alanlar yaratmak gereklidir. Bildiiniz gibi, bir yatrmn hesaplanmas iin trl yollar vardr. Kullanlan her emeki iin yaklak olarak 10.000 peso gerektiren, yani byk sermaye birikimlerini zorunlu klan yatrmlar vardr. Genel olarak bunlarn verimi ok yksektir. Yine, emeki bana 2000 peso isteyen, yani kk sermaye birikimleri gerektiren yatrmlar da vardr. Bu tr bir yatrm ok daha az gelir salar, fakat bizini" bugnk ihtiyalarmza en iyi uyan yatrm tipi budur. En az bir bedelle elverdiince ok sayda insan altrmak zorundayz. Hereyden nce bunu yapmaya ihtiyacmz var, nk bu tam bir sanayileme iin gerekli teknik temeli yaratrken ayn zamanda isizlii de ortadan kaldracaktr. u belgeyi saklamak istedim. Bana bunu C.M.Q. televizyonu emekileri verdiler, bu belge ii snfnn ne yapmas gerektiini aka gstermektedir. Bu, yalnzca dardan ithal edilmesini nlemek iin lkede yaz makinas eritlerinin nasl iktisatl biimde kullanlacan gsteren bir fikirdir. Tutumlu olmak, para artrabilmenin yollarn tasarlamak da ii snfnn retme zorunluluuyla hsm olan bir baka grevidir. Gerekli olmakszn tek bir kuru bile harcayamayz. Her kuru etkili biimde halkn yararna harcanmaldr. Arttrlan her kuru i ticaretimize, ya da ulusal hazinemize gider. Buysa, yeni bir i alan yaratlmasn salar. retim ve tutumluluk ekonomik gelimenin temelidir, fakat bununla bir avu kiinin yararna olan deil, emekilerin karna olan retim ve tutumluluu kastediyoruz. Bir bakasnn yararna olacaksa sizden byk fedakrlklar, daha dikkatli olma, daha sk alma gibi eyler isteyemeyiz. Bu durumda, byle isteklerde Halk Kitapl sayfa: 042

SOSYALZM VE NSAN

Ernesto Che Guevara

bulunmak hakszlk olur. Biz bu fedakrlklar tmyle halkn iyilii iin istiyoruz. Devletin kontrolndeki fabrikalarda daha byk bir retim istiyoruz. Giderek kurmakta olduumuz byk fabrikalar devletin kontrol altna girecektir. Zamanla devletin kontrol byyecek ve ii snfnn grevleri de artacaktr. Fakat btn zel sanayilerde bile, ziyankrl nlemek ve makinalara zen gstermek gereklidir. (....)[13] retmenin ve tutumluluun dnda, ii snfnn nc zorunluluu rgtlenmedir. Bu, snflarn biribirine kar geleneksel biimde rgtlenmesi deil, devrime, halka ve iilerle kyller arasndaki farkn ortadan kalkmas gerektiinden, emeki snfna daha iyi hizmet edecek biimde rgtlenmedir. imdiden, daha ziyade makinalam yntemlerle topra ileyecek 300.000 tarm emekisinden oluan bir grup vardr. Bunlarn emei daha teknik bir biim kazanyor, ite bu ekilde, retimle dorudan ilikisi olan herkes bir ii haline dnmelidir. Altklarmzn kesinlikle tam tersini yapmalyz. Eskiden, dorudan doruya ilikide bulunduu->muz evre, hereyden nce nemli saylrd. Bu evre, sendika, mahalle, aile ve bireyden meydana geliyordu. Bireyin nemiyse en bata gelirdi. Bugn, ulus ve tmyle halk bireyden daha nemlidir. Kendimizi en nemsiz birey, makinann en nemsiz bir paras olarak kabul etmeli, bununla birlikte iyi ilemeliyiz. Ortakln yararna tm kiisel avantajlarmz feda etmeye hazr olmalyz. Her trl nisan grubu bireyden daha nemlidir. Bir sendikal birlik herhangi bir fabrika sendikasndan daha nemlidir. Tm emekiler tek bir iiden daha nemlidir. Bu iyi Halk Kitapl sayfa: 043

SOSYALZM VE NSAN

Ernesto Che Guevara

anlalmas gereken bir eydir. Gemiin yaratt zihniyeti deitirmek iin rgtlenmek zorundayz. Sendika yneticilerinin dnme biimlerini deitirmek gereklidir. Grevleri, patrondan daha yksek sesle barmak, ya da retim sistemi erevesinde almayan kimselere cret balanmas gibi sama tedbirleri kabul ettirmek deildir. Bir iiye hakketmedii bir cret deniyorsa, o ii kendine ve ulusa kar entrika eviriyor demektir. te, ii snfnn grevi bunlardr. Bunlar yerine getirmek iin devrimci srecin geliimini anlamal ve buna altnz fabrikann kesinlikle tannmasn eklemelisiniz; tm retim sistemini bilmeye de ihtiyacmz vardr. Makinesini, onun tamirini ve mmknse mkemmelletirilmesini tam olarak bilmek her emekinin grevi ve hakkdr. Makinanz, altnz kesimi ve tmyle retim sistemini bilmeniz gereklidir. Bu, ynetiminizden isteyeceiniz bir grev ve bir haktr. Devlet tarafndan kontrol edilen fabrikalarn yneticileriyle iiler arasnda sk bir iliki kurulmaldr. Byk bir fabrikay ynetmekle bu fabrikada ii olmak ayn ey deildir. Sorunlar farkl alardan grlr. Bugn bile, iiler ve yneticiler sorunlar deiik alardan grrler. Yneticiler tezghlara, iilerse yneticinin yazhanesine gidip gelmeli, ii ve ynetici belirli bir sreci ayn k altnda grebilecekleri biimde grlerini karlkl olarak birbirlerine aklamaldrlar. O zaman, sorunlarn tm ynlerini grebilirler ve bu sorunlar zlr. Bugn iiler tarafndan ne srlen birok hak davasnn bylelikle geri alndn greceksiniz. Halk Kitapl sayfa: 044

SOSYALZM VE NSAN

Ernesto Che Guevara

imdi devlet kontrolnde yzlerce fabrika vardr, rnein bunlardan birinde, bir ii daha etkili bir retim sistemi bulmu, fakat ustabas onun daha ok retmesini engellemitir. Bunu ihanet saymam, fakat bu tutum, duruma ve devrimci harekete yanl bir mdahaledir. Tarihin, eski dnce tarzlarn ad hale getirdii aka anlalmaldr. Yeni dncelere sahibolmalyz. Beynimizi kullanmal ve ortaya kan her sorunu incelemeliyiz. Sorunlarmzdan her birini ak fikirli olarak analiz etmeliyiz. Bylelikle, sendika yneticisi ve emeki, retim srecine katlr ve bundan sorumlu olurlar. Daha ilerlere gidemediysek, bunun nedeni dmanca davranan sendikalarn bulunmas ya da iilerin sorunu anlayamamasdr. Bazen, bir sendika yneticisi fabrika yneticisi ile konuur, tabansa bunu teslimiyetilik olarak kabul eder. Bu tutumlar ortadan kalkmaldr, nk bunlar varolduka ulusu sanayiletirme grevimizi yerine getiremeyiz. Grevimiz, en iyi yolu bulmak ve bunu aklamaktr. Halkn grevi bu yolu bulmamzda yardmc olmak ve bu yolda hzl bir ilerleme iin tm gayretiyle katkda bulunmaktr. Halk yanllarmz yapc biimde dzeltmelidir. imdiye kadar, ulaabilmemiz amacyla kendimize ok lml hedefler setik. Henz kar karya bulunduumuz sorunlar ii snfnn anlayp anlamadn ve bize yapaca yardm kesinlikle bilmiyoruz. On yl iinde her Kbalnn yllk gelirinin iki kat artmasn nerdik. Bugn, her Kbal vatandan ortalama geliri yaklak olarak ylda 415 pesodur. Bu, yln oniki ayma blnrse, her kiinin aylk gelirinin gerekte ok dk olduu grlr. Elbette ki kadnlarn Halk Kitapl sayfa: 045

SOSYALZM VE NSAN

Ernesto Che Guevara

ve ocuklarn ou almyor, fakat bu bir mazeret deildir. On yl iinde nfus bana yllk geliri yaklak olarak 900 pesoya karabileceimizi umuyoruz. Nfus bana den imdiki geliri iki kat arttrmak yapmamz gereken almalarn en belli ballarndan biridir, byle bir ey Latin Amerika'da imdiye kadar hi grlmemitir. Bu, halkn satn alma gcnn ylda yzde 7 orannda artaca anlamna gelir. Latin Amerika'da, nfus bana yllk gelirin art oran yzde 1 ila 2 arasndadr, hatta baz lkelerde bu oran daha da dktr. Dier bir deyile, gelimemiz son derece hzlanacak ve bu herkesin grevlerini mutlak biimde anlad lde gerekleecektir. Hi kukum yok ki, bu amaca ulamak olaanst bir zafer olacaktr. Buna ulaacaz ve bu inanlmayacak derecede byk bir zafer olacaktr.[14] Kendimiz iin saptadmz bir baka hedef ise daha ok dikkat gerektiriyor ve 1962 ylnn sonuna kadar, yani ikibuuk yllk bir zaman ierisinde Kba'da isizlii ortadan kaldrmay amalyor. imdi alklamanza gerek yok; bu henz sadece bir tasardr, baarrsak hep beraber alklayacak, baarszla urarsak slklayacaz. Fakat bu herkesin, hkmetin ve birleen halkn grevidir ve yeterince yiyecei olan herkesin, yiyecek hibir eyi olmayan ya da buna yakn durumda bulunanlarla dayanmas byk bir zorunluluktur. Toplantda bulunanlardan biri hkmetin drt gnlk mdahalesi srasnda otellerdeki mterilerin saysnn 4.000 kadar arttn syledi. Elbette ki pek ok ortaklaa grevlerden biri de her iletmenin emekiler ve hkmet tarafndan birleik olarak ynetilmesidir. rnein otelcilik sorunu, ii snfnn ve Halk Kitapl sayfa: 046

SOSYALZM VE NSAN

Ernesto Che Guevara

onlarn demokratik yntemlerle seilen yneticilerinin yeteneklerinin denendii bir konudur. Tabii ki, balangta elde edilen bu baar tayin edici deildir. Oteller ortaya g bir sorun karyor, nk Kba'da bunlar, eskiden oyun masasnda ya da baka bir elence yerinde dolarlarn brakmak iin buraya gelen turistlere hizmet amacyla ve smrgeci zihniyetine uygun olarak yaplm ve ynetilmilerdir. Yani bu oteller, sahibolduu mlklerin bir yl iinde kazandrd gelirlerin birazn sap savurmak iin Karayipler'deki mlklerini ziyarete gelen byk efendiye hizmet etmek iin kurulmulardr. Bunu unutmamalyz. imdi turizm sanayiinin sistemini, zihniyetini ve yapsn tamamyla deitirmek zorundayz. Gelen turistler, eer Birleik Devletlerden geliyorlarsa, bunlar kendi yurttalarnn az ok kanunsuz her trl tehditlerine gs gerecek kadar saduyu ve cesaret sahibi olanlardr. Ayrca devrimci sreci gzyle grmek isteyecek Latin Amerikal turistler de gelecek; stelik de bu oteller adann her yanndan gelen ve lkeyi gezip grmek isteyen yurttalarmzla da dolacaktr. Yani turistik sistemi tamamiyle deitirmek zorundayz, buysa kolay bir i deildir. Bu ii en iyi yapacak olanlarn devrimci hkmetle ibirlii halinde alan emekilerin setii yneticiler olacandan hi kukum olmadn szlerime ekleyeyim.

6. DEVRMC TIP[15] Yoldalar, Kba halknn, zgrln, tam bir sanayileme yolunda gerekletirilen ilerlemeleri ve tm devrimci Halk Kitapl sayfa: 047

SOSYALZM VE NSAN

Ernesto Che Guevara

yasalarn yaratt gelimeleri gnden gne kutlamak iin dzenledii yzlerce toplantdan biri olan bu sade toplantnn benim iin zel bir nemi vardr. Yllarca nce doktor olarak hayata atldm hemen hemen herkes bilir. Tbba baladmda, renimime balarken, bugn sahibolduum devrimci dncelerin ou ideallerim arasnda yoktu. Herkes gibi ben de baarl olmak istiyor, tannm bir aratrmac olmay, sonunda tm insanla hizmet edecek, fakat o an iin bana kiisel bir baar kazandracak baz eyler bulmak iin yorulmakszn almay dlyordum. Ben de hepimiz gibi evremin rnydm. renimimi bitirdikten sonra baz zel ve karakterime bal nedenlerle tm Amerika'da bir yolculua giritim ve ktay tmyle gezdim. Haiti ve Sen Domingo dnda btn dier Amerika lkelerini bir bakma ziyaret etmi oldum. Yolculuumun koullar nedeniyle, nce renci, sonra da doktor olarak, yoksulluu, al, hastalklar, aresizlikten hasta bir ocuu tedavi etmenin olanakszln, aln sebebolduu geri zekall ve bir insan iin, vatanmz Amerika'nn yoksul snflarnda sk sk grld ekilde nemsiz bir kaza sonucunda olunu kaybetmek gibi sonu gelmez cezalan yakndan grdm. O anlarda benim iin nl bir aratrmac olmak yada tp bilimine nemli bir katk getirmekten daha byk baz eylerin varolduunu farkettim, amacm hereyden nce insanlara yardm etmekti. Fakat yine de hepimiz gibi evremin bir rn olmaya devam ediyor ve bu insanlara kendi kiisel gayretimle yardm etmek istiyordum. ok yolculuk yapmtm, o sralarda Arbenz'in Guatemala'snda bulunuyordum, Halk Kitapl sayfa: 048

SOSYALZM VE NSAN

Ernesto Che Guevara

devrimci tbbn koullarna dzen vermek iin baz notlar yazmaya balamtm. Devrimci bir doktor olmak iin gerekli olanlar aratrmaya balyordum. Fakat United Fruit, Devlet Bakanl ve Fosher Dulles -zaten bunlarn hepsi gerekte ayn eydir- tarafndan balatlan saldr patlak verdi, bunlarn ibana getirdii kuklann ad Castillo Armas idi. Halk, Kba halknn bugnk olgunluk derecesine henz ulamam olduundan saldr baarl oldu, ve ben gnn birinde dier biroklar gibi srgn yolunu tuttum ya da daha dorusu Guatemala'dan katm, nk bu lke benim vatanm deildir. Bunun zerine ok nemli baz eylerin farkna vardm: devrimci bir doktor olmak iin, hereyden nce devrim yapmak gereklidir. Ayr ayr, bireysel abalar, saf idealler, soylu erekler uruna tm bir hayat feda etme arzusu, btn bunlar tek bana harekete geilirse ve Amerika'nn bir kesinde, bir bana dman hkmetlere ve ilerlemeye olanak vermeyen toplumsal koullara kar mcadeleye giriilirse hibir eye yaramaz. Devrim yapmak iin, Kba'da olduu gibi tm bir halkn seferber olmas, silah kullanarak silahn deerini renmesi, sava birlii uygulayarak halkn birliinin deerini anlamas gerekir. Daha nceki sorunlar yeniden karmza kyor. Bir toplumsal refah almas etkili biimde nasl yaplmaldr? Kiisel abay toplumun ihtiyalarna uydurmak iin ne yapmaldr? Hepimiz gemiimizi dnelim, doktor olarak ya da devrimden jnce herhangi bir halk sal hizmetindeki Halk Kitapl sayfa: 049

SOSYALZM VE NSAN

Ernesto Che Guevara

almamzda yaptklarmz ve dndklerimizi hatrlayalm. Bunu derin bir eletiri ruhu iinde yapalm, bu gemi dnemde btn duyduklarmzn ve dndklerimizin artk bitmi saylmas lzm geldii ve yeni tip bir insan yaratmak gerektii sonucuna varrz. imizden herbiri, kendisiyle ilgili alanda, bu yeni insan tipinin mimar olursa, herkes iin bu insan yaratmak daha kolaylaacak ve bu insan yeni Kba'y temsil edecektir. Bu toplantda hazr bulunan sizlerin, Kba'da yeni tip insann domakta olduu dncesine sahibolmanz yerinde olur; bakentte bunun iyice farkna varmak kolay olmuyor, fakat bu yeni insana lkenin her kesinde rastlanlyor. Aranzdan 26 Temmuz'da Sierra Maestra'da bulunanlar daha nce hi bilmedikleri bir eyle karlatlar: kazma-krekli bir ordu. Bu ordu, Oriente eyaletinde, milis askeri yoldalar ulusal bayramlarda tfekle resmigeit yaparken, omuzlarnda kazma-krekle geit resmine katlmay en byk onur sayyordu. Fakat yine sizler, kukusuz, hemen hemen onondrt yalarnda olduu halde sekiz-dokuz yalarnda grnen, vcut yaps zayf ocuklar da grdnz. Bunlar Sierra Maestra'nn gerek oullar, her trl yoksulluk ve aln ocuklar, kt beslenmenin evltlardr. Bu kk Kba'da, drt yada be televizyon kanal, yzlerce radyo istasyonu bulunduu halde, modern bilimin tm ilerlemelerine ramen, bu ocuklar ilk kez olarak gece okula gelip elektrik n grdklerinde, o akam yldzlarn ok alak Olduunu sylediler. Aranzdan bazlarnn kukusuz grm olduu bu ocuklar imdi kolektif okullarda yalnzca alfabenin ilk harflerini renmekle kalmyor, bir meslek de kazanyor ve hatta devrimci olmann zor bilimini de kavryorlar. Halk Kitapl sayfa: 050

SOSYALZM VE NSAN

Ernesto Che Guevara

Kba'da domakta olan yeni insan tipleri ite bunlardr. Bunlar cra yerlerde, Sierra Maestra'nn uzak kelerinde, kooperatiflerde ve alma merkezlerinde douyorlar. Btn bunlar bugnk tartmamzn konusuna yakndan baldr. Doktorun, tp alannda alan herhangi baka bir emeki gibi devrimci harekete katlmasyla yakndan ilgilidir; nk bu aba, yani orduyu eitmek, kam olan mlk sahiplerinin topraklarn, meyvasn asla toplamakszn alnnn teriyle hergn bu topra ilemi olanlar arasnda paylatrma abas, toplumsal tbbn Kba'da imdiye kadar yapm olduklar arasnda en byk eserdir. Hastalklar tedavi etmenin dayanmas gerektii ilke, salam bir vcut yaratmaktr. Fakat bu salam vcudu, bir doktorun zayf bir organizma zerinde yapt sanatkrane bir almayla deil, toplumsal ortaklaaclk temeli zerinde tm kollektivitenin almasyla yaratmaktr. Tp gnn birinde hastalklar nleyen, kamuya klavuzluk eden ve kamuyu tbbi grevlerini yerine getirmeye zorlayan, yaratmakta olduumuz bu yeni toplumun karakteristikleri arasnda eksik olan bir takm eyleri tamamlamak ya da cerrahi bir mdahalede bulunmak iin ancak son derece acil hallerde mdahale eden bir bilim halini alacaktr. Bu gn tp.... (Durun bakalm! Ne oluyor orada? Bu salonda bulunmayan biri de birisinin bayldn sanr.) Devam edelim! Bugn Halk Sal Bakanlndan ve tm bu tr rgtlerden istenen alma, halk saln, hastalk olarak beliren hereyi nlemek ve halka klavuzluk etmek iin elverdiince byk sayda insana yardm gtrebilecek biimde rgtlemektir. Halk Kitapl sayfa: 051

SOSYALZM VE NSAN

Ernesto Che Guevara

Fakat bu rgtleme almas iin btn devrimci abalarda olduu gibi, znde bireye ihtiya vardr. Devrim, bazlarnn ileri srd gibi kolektif iradeyi, kolektif inisiyatifi standartlatrmak eiliminde deildir, tam tersine insann bireysel olanaklarn zgrle kavuturmaya yneliktir. Devrim, ayn zamanda bu olanaklara yn verir. Bugnk grevimiz tm doktorlarn yaratc olanaklarn toplumsal tp almalarna yneltmektir. Bir an sonuna gelmi bulunuyoruz, hem de yalnz burada Kba'da deil. Bunun tersi sylense ve bazlar buna inansa da, tanm olduumuz kapitalizm ve iinde bydmz, ac ektiimiz evreye benzer hayat biimleri tm dnyada yklp gitmektedir. Tekeller perianlk iinde, kolektif bilim gnden gne yeni ve nemli zaferler kazanyor. Amerika'da, Afrika ve Asya gibi boyunduruk altndaki baka ktalarda uzun zaman nce balam olan bir kurtulu hareketinin ncs olmak onuru ve grevi bize dt. Bu derin toplumsal deime insanlarn zihin yapsnda da kkl dnmler gerektiriyor. Bir toplumsal evre iinde bulunan bir kimsenin tek bana eylemi anlamndaki bireycilik ortadan kaybolmaldr. Yarn, bireycilik, bireyin ortaklaacln mutlak karma tam anlamyla kullanlmas olacaktr. Fakat, bu bugnden anlalabilse de, sylediklerim anlalsa da, herkes biraz bugn, gemii ve gelecein nasl olmas gerektiini dnmeye hazr olsa da, dnme tarzm deitirmek iin byk i dnmler geirmesi ve zellikle toplumsal alanda kkl d dnmlere tank olmas gerekecektir. Halk Kitapl sayfa: 052

SOSYALZM VE NSAN

Ernesto Che Guevara

Kba'da bu dnmler olumaktadr. Bu devrimi tanmann, halkn iinde ta derinlerde bulunan ve o denli uzun zamandr uyutulmu olan gleri kefetmeyi renmenin bir yolu da, Kba'y, kooperatifleri ve yaratlmakta olan alma merkezlerini ziyaret etmektir. Tp sorununun can damarna ulamann yollarndan biri ise, yalnzca kooperatifleri ve alma merkezlerini oluturan insanlar ziyaret etmek deil, onlarn ektikleri hastalklar da aratrmak, neden ac ektiklerini renmek, yllar boyunca ve kaltsal olarak yzyllardr sren tam bir bask ve boyunduruk dneminden kalan yoksunluklarnn neler olduunu grmektir. Doktor ve tp emekisi, kitle iinde, kolektivite iindeki insann oluturduu yeni almasnn can damarna gitmelidir. Doktor daima, dnyada ne olursa olsun, ok nemli ve toplumsal ilikiler iinde sorumluluu ok byk bir grev sahibidir, nk hastaya ok yakndr, yapsn btn derinliiyle ok iyi bilir, acya yaklaan ve onu yattran kiiyi temsil eder. Birka ay nce, Havana'da renimini bitirmi ve diplomalarm alm olan bir grup renci, doktor olarak krsal blgelere almaya gitmeyi reddettiler. Oraya gitmek iin baz avantajlar istiyorlard. Gemiin gr asndan bakarsak, bunun byle olmas akla uygundur, bunu ok iyi anladm sanyorum. Birka yl nce benim ne olduumu ve ne dndm hatrlamam yeter. Bu bakaldran gladyatrn, kendine daha iyi bir gelecek, daha iyi i koullan salamak ve kendisine ihtiya duyulduu gereini deerlendirmek isteyen yalnz bir savann durumudur. Halk Kitapl sayfa: 053

SOSYALZM VE NSAN

Ernesto Che Guevara

Peki, bunlar aileleri renim yllarnn ounun giderlerini karlayabilmi dokuz gen olmayp da, mucize eseri olarak yksek renimini bitirebilmi, amfilerde ders grebilmi 200-300 kyl olsayd durum ne olacakt? te bu kyller, btn heyecanlaryla kardelerine yardm etmeye koacaklar, onlara salanan renim yllarnn boa gitmediini kantlamak iin en ok alma ve sorumluluk isteyen grevlere talip olacaklard. Bylelikle, alt - yedi yl sonra, ii ve kyl snfnn oullan olan yeni renciler hangi tr meslekte olursa olsun unvanlarn kazandklarnda meydana gelecek olan durumu imdiden grecektik. Fakat gelecee kaderci bir gzle bakmamal, insanlar ii ya da kyl snfnn ocuklar ve kar - devrimciler olarak blmemelidir; bu basitliktir ve gerek bu deildir. nk bir insan devrimin iinde yaamak kadar hibir ey eitmez. nk iimizden hibirinin, Granma grubuyla ilk gelenlerden ve Sierra Maestra'da yerleip iiler ve kyllerle yaayarak onlara sayg duymay renenlerden hibirinin ii ya da kyl gemii yoktu. Tabii ki, aramzda almak zorunda kalm olan ve ocukluunda baz glkler ekmi olanlar eksik deildi. Fakat hibirimiz al, gerekten alk denilebilecek eyi grmemitik, bunu Sierra Maestra'da geirdiimiz uzun yllar srasnda geici olarak rendik. Bundan sonra, birok ey apak olarak gzlerimizin nne serildi. Balangta zengin bir kylye ya da hatta bir byk toprak sahibine ait herhangi bireye dokunanlar iddetle cezalandran bizler, gnn birinde 10.000 kesimlik hayvan ele geirip kyllere teslim ettik ve bunlar yemelerini syledik. Kyller, yllardan ve yllardan beri ilk defa, bazlar ise hayatlarnda ilk defa kz eti yemi oldular.

Halk Kitapl

sayfa: 054

SOSYALZM VE NSAN

Ernesto Che Guevara

10.000 kzn pek kutsal mlkiyetine kar duyduumuz sayg silahl sava srasnda kayboldu, tek bir insan hayatnn dnyann en zengin adamnn tm mlklerinden binlerce kez daha deerli olduunu gayet iyi anlamtk. i ya da kyl snfnn ocuklar olmayan bizler bunu ite orada rendik. Niin yok yere ayrcalkl olduumuzu ve Kba'da geri kalan insanlarn ayn eyi renemeyeceini syleyelim? Elbette ki bunu renebilirler ve stelik de bugn, devrim, insann, yaknnda bulunanlara yardm etmekten duyduu gururun yksek bir cretten ok daha nemli olduunu, halkn minnet ve krannn biriktirilebilecek btn paralardan ok daha tayin edici ve uzun sreli olduunu, her doktorun eylemi yarap iinde bu deerli hazineyi, yani halkn krann elde etmesi gerektiini anlamasn zorunlu klyor. yleyse, nce eski grlerimizi silmeli ve giderek daha byk bir eletiri ruhuyla halka daha ok yaklamalyz. Eskiden yaklatmz gibi deil, nk hepiniz yle diyebilirsiniz: "Yoo, ben de halkn dostuyum. ilerle, kyllerle konumay ok severim, her pazar falan yere, filan eyi grmeye giderim.,, Bunu herkes yapar, fakat bugn yapmak zorunda olduumuz yardmseverlik dayanma eklinde olmaldr. Halka unu demek iin yaklamamalyz: "te geldik, sana yardmc olacaz, bilimimiz sayesinde seni eiteceiz, sana yanllarn, kltrszln, bilgisizliini gstereceiz." Biz halka bir aratrc ruhuyla, alak gnlllkle gitmeli halkn byk bilgelik kaynandan feyiz almalyz. ou kez, ne derece yanlm olduumuzu, basmakalp dncelerimizin sonunda kendimizden birer para ve refleksler halini alm olduunun farkna varacaz. Halk Kitapl sayfa: 055

SOSYALZM VE NSAN

Ernesto Che Guevara

ou kez, yalnz genel, toplumsal ve felsefi grlerimizi deil, tp konusundaki grlerimizi bile batan aa deitirmemiz gerekecektir. Hastalarn her zaman byk ehirlerdeki hastahanelerde herhangi bir hastaln tedavi edildii gibi tedavi edilemiyeceini anlayacaz; doktorun ayn zamanda nasl bir tarmc olmas da gerektiini, nasl yeni besin bitkileri ekmeyi renmesi, krsal blgelerdeki ok snrl olan, potansiyel bakmndan dnyann en zengin tarm blgelerinden biri olduu halde bu lkede ylesine fakir olan besinleri eitlendirmeyi renmesi gerektiini greceiz. O zaman, bu koullarda, biraz eitimci ve hatta byk lde eitimci ve politikac da olmamz lazm geldiini, en bata yapmamz gereken eyin, bara ara bilimimizi ilan etmek deil, halkn inde eitileceimizi, yeni bir Kba ina etmek gibi byk ve gzel bir deneyi gerekletireceimizi kantlamak olduunu greceiz. imdiden ok ilerlemi durumdayz. 1 Ocak 1959 la bugn arasndaki uzakl basit bir biimde lmemize olanak yoktur. Uzun zamandan beri, halkn ounluu, sadece bir diktatrn deil, tmyle bir sistemin ykldn kabul ediyor. imdi, zaten zlmekte olan bir sistemin geride kalan ykntlar zerinde, halkn mutlak mutluluunu yaratacak olan yeni bir sistemin kurulmasnn zorunlu olduunu halk artk anlamaldr. Geen yln ilk aylarnda, yolda Guillen'in, Arjantin'e gittii zamanlan hatrlyorum. Bugn olduu gibi, o srada da byk bir airdi. iirleri yeni bir yabanc dile evrilecekti, nk her gn, imdi olduu gibi, o vakitlerde de dnyann btn dillerini konuan yeni okuyucular kazanmaktayd, fakat Guillen iin halkn destan olan iirlerini okumak gt, nk devrimin ilk Halk Kitapl sayfa: 056

SOSYALZM VE NSAN

Ernesto Che Guevara

yl, yeni bir dnemin balad ve n yarglarn egemen olduu bir zamand. O sralarda, hi kimse air Guillen'in olaanst sanat yeteneini tmyle halkn ve halkn davasnn hizmetine adadn farkedemiyordu. nsanlar, onun Kba'nn an, erefi olduunu anlayamyorlar, yalnzca onun tabu olan bir partinin temsilcisi olduunu biliyorlard. imdi btn bunlar uzakta kalmtr, lkemizin baz iyaplar konusunda dnce tarzlar arasnda blnme olamayacan, zerinde anlamamz gereken eyin ortak bir dmanmz olup olmad ve ortak bir amaca ulamay deneyip denemediimiz olduunu anlamamz gereklidir. Ortak bir dmanmz olduunu hepimiz biliyoruz ve hepimiz kesinlikle bu kandayz. Artk hi kimse apak biimde: "Bizim ve btn Amerika'nn en byk dman Amerika Birleik Devletlerinin tekelci hkmetidir.,, derken kendisini birinin, bir yabancnn dinleyip dinlemediini, civarda eliliin ajan bulunup bulunmadn kontrol etmek iin etrafna baknmyor. Herkes dmann bu olduunu bildiine ve bu dmana kar mcadele eden herhangi bir kimsenin bizimle ortak bir yn bulunduunu anlamaya baladna gre, ortaya yeni bir sorun kmaktadr. Buras, yani Kba iin amalar nelerdir? Biz ne istiyoruz? Halkn mutluluunu istiyor muyuz, istemiyor muyuz? Burada herhangi bir i ya da d tedbir almak szkonusu olduunda dnyann byk devletlerinden hibirinin eliliine bavurmak zorunda kalmakszn, hibir sava bloa ait olmakszn, zgr lkeler arasnda zgr bir lke olmak iin mcadele ediyor muyuz, etmiyor muyuz? Hibireyi olmayanlara bireyler vermek iin fazlasna sahip olanlarn elinden zenginlikleri alp yeniden datmay dnyorsak, yaratma abasn, btn sevinlerimizin gnlk dinamizm kayna haline getirmeyi dnyorsak dayandmz bir neden vardr. Ayn amalara Halk Kitapl sayfa: 057

SOSYALZM VE NSAN

Ernesto Che Guevara

sahibolanlar bizim dostumuzdur. Btn bunlar arasnda, dostumuz olan kimse baka dncelere sahipse, u yada bu rgte aitse, bunlar nemsiz tartma konulandr. Byk tehlike, byk gerginlik ve yaratclk anlarnda, ancak byk dmanlarn ve byk amalarn nemi vardr. Amalar konusunda anlamsak, nereye gittiimizi imdiden kesinlikle biliyorsak, can isteyen beenmesin, biz yine de ie koyulmak zorundayz. Devrimin olabilmesi iin nce devrimci olmakla balamak gerektiini daha nce sylemitim. Devrimse vardr. Urunda almay ama edineceimiz halk da tanmak gerekir, onu henz yeterince iyi tanmadmz sanyorum, bu yolda henz amamz gereken olduka byk bir uzaklk bulunduunu dnyorum. Halkn tannmasnda ilerlememizi salayan yollarn neler olduu bana sorulursa, yalnz lkenin ilerine deil kooperatiflere de gitmek ve orada almak gerekir derim -bunu herkes yapabilir, bir tp emekisinin ok nemli olduu pekok yerler vardr-, bu durumda Kba halknn dayanmasnn en belli bal alametlerinden birinin devrimci milisler olduunu, milislerin bugn hekime yeni bir ilev kazandrdn ve daha yakn bir gemite ac, hatta feci bir gerek olan eye, yani ksa bir sre nce az daha byk apta bir silahl saldrnn av, ya da en azndan kurbanlar olabileceimiz gereini kabule hazrlar. Byle bir devrimci milis askeri grevini slenen hekimin, yine hekim olarak kalmas gerektiini de srarla belirtelim. Bizim Sierra'da ilediimiz hataya -eer buna hata denilebilirse- dlmemelidir. Tm hekim yoldalar bu yanln ne olduunu bilirler, her halkrda bir yaral ya da hastann baucun-da beklemek bize erefsizlik gibi grnyor ve ne pahasna olursa olsun tfee sarlmaya Halk Kitapl sayfa: 058

SOSYALZM VE NSAN

Ernesto Che Guevara

ve ne yapmak gerektiini sava alannda gstermeye alyorduk. imdi koullar farkldr ve lkeyi savunmak iin oluan yeni ordular farkl bir teknie sahip olmak zorundadrlar; yeni ordu tekniinde hekimin yeri ok nemli olacaktr, hekim olarak kalmaya devam edecektir nk bu en gzel grevlerden biridir, savata daha da byk bir nem kazanmaktadr. Bu yalnz hekimler iin deil, hasta bakclar, laborantlar ve kendini bu derece insanca bir almaya adam olan herkes iin byledir. Fakat tehlikenin gemeyip gizliden gizliye devam ettiini bilmekle ve atmosferde hl varl sezilen saldry pskrtmeye hazrlanmakla birlikte, bunu dnmeyi de bir yana brakmalyz nk sava hazrln uralarmzn merkezi yaparsak istediklerimizi kuramayz ve kendimizi yaratc bir almaya adayamayz. Bir sava eylemine hazrlanmak iin harcanan btn emekler, yatrlan btn sermayeler, yitirilmi emek ve paralardr. Ne yazk ki, bunu yapmak gereklidir nk hazrlanan bakalar vardr, fakat erefli bir asker olarak btn namusumla sizi temin ederim ki Ulusal Banka'nn kasalarndan ktn grmekle en byk znt duyduum para, ykc bir ordunun kuruluuna harcanacak olan paradr. Bununla birlikte, milislerin bar bir rol vardr, milisler, meskn merkezlerde halk birletiren ve tannmasn salayan bir silah olmaldrlar. Burada, yoldalarmn bana anlattna gre hekim milisleri arasnda olduu gibi, son derece byk bir dayanma olmaldr. Tm Kba'da, btn tehlike anlarnda, ihtiyac olan herkesin sorunlarn zmeye derhal gidilmelidir. Halk Kitapl sayfa: 059

SOSYALZM VE NSAN

Ernesto Che Guevara

Bu, ayn zamanda, birbirini tanmann, kardee ve niforma altnda tam bir eitlik iinde, Kba'nn tm toplumsal snflarna ait insanlarla birlik olarak, beraber yaamann yoludur. Biz tp emekileri -uzun zamandr unuttuum bu unvan kullanmama izin veriniz-, eer bu yeni dayanma silahn kullanrsak amalarmz bilirsek, dmanlarmz tanr ve hangi yne gideceimizi saptarsak, geriye alacak yolun gnlk blmlerini bilmekten baka birey kalmaz. Bu blmleri ise bize kimse retemez, bu blmler her bireyin aaca kendi yoludur, onun her gn yapaca itir, bireysel deneyiyle elde edecei rndr, halkn refahna kendini adarken mesleki almalarnda kendinden verebilecekleridir. Adalete doru yol almak iin tm elemanlara sahibolduumuza gre, bugn pratik almalarmda yararlanmadm, fakat daima uygulanmas gereken, Marti'nin "Sylemenin en iyi biimi, yapmaktr." eklindeki szn hatrlayalm ve Kba'nn geleceine doru ilerleyelim.

7. ULUSLARARASI GNLL EMEK MFREZELERNE VEDA SYLEV[16] Kba devrimine dayanma mesaj iletmek iin Sierra Maestra sradalarna kadar gelmi olan Kbal ve tm dnya lkelerinden yoldalar, bugn bir sevin gn, genliin bayramdr, fakat ayn zamanda kederli bir gn, ayrlma gndr de. Halk Kitapl sayfa: 060

SOSYALZM VE NSAN

Ernesto Che Guevara

Bugn, buraya dnyann her kesinden Kba devrimi iin almaya, bu devrimi ve Kba halkn tanmaya gelen yoldalara veda etme gndr. Onlar, yetenekleri elverdii lde, genlie zg tm cokular ve tm devrimci heyecanlaryla altlar, ayrca bugn daha yeni kazandklar haklan savunmak iin savaan, bu haklan korumak ve yeni kazanmlara doru ilerlemeyi srdrmek iin lmeye hazr bir kitle oluturan milyonlarca insandan meydana gelen, .fakat herhangi baka bir halktan farkl olmayan halkmz tanmay da rendiklerini sanyorum. eitli lkelerden gelen tm yoldalara bir devrimin ne olduunu aklamaya almak ve onlar sanki dnyada tekmi gibi bizim rneimizi izlemeye zorlamak, kendi amzdan yanl olur. Burada devrim yapmaya girien ve buna kararllkla srdren bir halk szkonusudur, yoksa bunun ne daha fazlas ne de az. Dnyada pek ok kimse, Kballarn bildii gibi, devrim yapmaya girimenin ne demek olduunu artk bilmektedir ve bir halkn, geliimini engelleyen ksteklerden kurtulmay baardnda elde ettii harikulade sonulan da grmtr. Fakat ne yazk ki, Amerika'da ve tm dnyada, halklarnn devrim yapmaya giritiini grememi olan pek ok yoldamz da vardr. Herhangi bir baka lkeden daha fazla smrgeletirilmi, daha fazla smrlm olmayan, bununla birlikte, umutsuzluu ierisinde, zincirlerini kracak olan mcadeleye atlmak iin gerekli gc bulan Kba'nn bunu baarmasn salayan tarihi olay u anda aklamaya belki de olanak yoktur. Amerika'nn ilk kesin kurtulu narasnn niin ille de Kba'da atldn bilinen tm teorilerin yardmyla bile Halk Kitapl sayfa: 061

SOSYALZM VE NSAN

Ernesto Che Guevara

olsa aklamak gerekten ok gtr. Byle bir ey yapmaya niyetimiz de yok. Bu Kba rneinin halkn zlemlerini gerekletirmenin tek yolu olduunu, zgrlk ve ekonomik refah demek olan gerek mutlulua ulamak iin tek kesin mcadele arac olduunu da iddia etmiyoruz. Burada yaptmz eylerin ou, szm ona ileri srld gibi "az-gelimi,, deil, ezilmi, smrgeletirilmi yada yan-smrgeletirilmi olan lkelerin hemen hemen tmnde yaplabilir. nk biz de az-gelimi deiliz. Sadece iyi geliememi bir lkeyiz, bunun nedeni emperyalizmin uzun zamandan beri hammadde kaynaklarmz igal etmesi ve onlar kendi ihtiyalarna uygun olarak gelitirmeye gayret etmesidir. Birok rnek vermenin yarar yok. Kba'nn ekeri, Meksika'nn pamuu, Venezuela'nn petrol, Bolivya'nn kalay, ili'nin bakn, Arjantin'in kesimlik hayvanlar ve buday, Brezilyann kahvesi iin bunun byle olduunu biliyorsunuz. Hepimiz bir ortak paydaya sahibiz, bizler tek ynl retim lkeleriyiz, ayrca tek pazar lkeleri olarak da bir ortak paydamz var. Biliyoruz ki, zgrlk yolunda, hereyden nce tek pazar olmaya kar, daha sonra ise tek ynl retim yapmaya kar mcadele etmek gereklidir ve d ticaret gibi, iteki retimi de eitlendirmek zorundayz. Buraya kadar herey ok basit. Sorun, bunun nasl ele alnacadr. Parlamenter yola m bavurulacak, yoksa ksmen parlamenter yoldan, ksmen de silahl yoldan m gidilecektir? Bunu bilemiyorum ve byle bir soruya kesinlikle cevap veremem. Syleyebileceim tek ey, Kba koullarnda, emperyalist bask ve iteki kuklalarn zorbal altnda, halk iin silahl yoldan baka kurtulu aresi bulamadmzdr. Halk Kitapl sayfa: 062

SOSYALZM VE NSAN

Ernesto Che Guevara

Teknie gmlm kimseler arasndan, bize rnein bir tarm reformuna girimek iin gerekli sermayenin ne kadar olduunu soranlar karsa, onlara hibir sermaye gerekmedii, tek sermayenin, haklarnn bilincinde olan silahl halk olduu eklinde cevap veririz. Biz burada, Kba'da yalnzca bu sermaye ile geni bir tarm reformunu gerekletirmeyi baardk ve sanayileme yolunda ileriye doru yol almaya devam edebildik. Elbette ki, halkn tm abasn bylesine basit bir formlle zetlemek gtr, nk ok kana ve acya malolan bir mcadele szkonusudur, dnyann egemen gleri ise bu mcadelenin daha da ok kanla ve acyla srmesi iin uramaktadrlar. Bu nedenle, bu tfeklerin ve halk tmyle kesin amalar dorultusuna ynelen bu yegane sesin etrafnda kararl ve uzlamaz biimde birlemi olarak kalmak, blclk tohumlar ekmeye abalayanlara engel olmak gereklidir, nk Martin Ferrero'nun dedii gibi, eer kardeler aralarnda dvrlerse, yabanclar onlar paralar. Egemen glerse, airin halk edebiyatndan ald bu vecizeyi ve ynetmek iin blmek gerektiini ok iyi bilirler. Hakim g, bizi kahve, bakr, petrol, kalay, eker reticileri olarak blm ve lkelerimizi birer birer daha kolaylkla bozguna uratabilmek iin srekli olarak fiyatlar drerek, tek bir lkedeki pazar iin mcadele eden lkeler olarak birbirimizden koparmtr. Demek oluyor ki, bir halka uyan vecize, kaderi belirlenmemi olan baka halklara da uyabilmektedir. Hepimiz birlemeliyiz, tm dnya lkeleri, zgrlk, ekonomik refah, artk zmlenmemi hibir sorun olmad duygusu gibi en kutsal haklar elde etmek uruna birlemeli ve gnlk, heyecanl ve yaratc Halk Kitapl sayfa: 063

SOSYALZM VE NSAN

Ernesto Che Guevara

alma sayesinde, kimse yolumuza engel karmadan hedeflerimize ulaabileceimizi bilmelidir. Fakat egemen gler hazrdr ve onlar hepimizi smrd iin tmn iyi tanrsnz, bu egemen gleri, bu lkelerde doan yoldalar da ok iyi bilirler; nk canavarn barnda yaam, insanla inan duyulduu zaman bu koullarda yaamann ne denli korkun olduunu renmilerdir. Bar seven, oysaki bugn istedikleri gibi olmay bile baaramam olmalarna ramen atomik slerle evrildiklerini gren bu lkeler egemen gcn ne olduunu ok iyi anlamlardr. Btn bunlar biliyoruz, yleyse, ortak grevimiz birlemektir, bizi ayrmak, el ele tutumamz nlemek isteyen hkmetlerin stnde ve biraz nce sylediimiz gibi yalnz genler olarak deil, insanl tehdit eden savalarn en korkuncunu nlemek ve halkn zlemlerini gerekletirmek amacna ulamak iin tek bir iradeler huzmesi eklinde, olgun, yal ve gen insanlar olarak birlemeliyiz. Fakat, btn bunlar bilen halklar -nk halklar cahil deildir- birlemeyi gerekletirmek istediklerinde, iimizden ounun bana gelen olay ortaya kar, bu, satlm hkmetleri olan tm lkelerin, ezilenleri zindanlara atmak iin uyguladklar baskdr; bu gibi hkmetlere gre, rnek olarak burada hazr bulunan sizleri alacak olursak, zgr bir lkede renilenleri unutturmak iin ve en psrklarn an ve eref yolunu izlemeye cesaret edememesi iin her eyi yapmak mubahtr. Amerika lkelerinden bizi ziyarete gelenler ou kez bu durumla karlam ve ne yazk ki bu gibi haller tekrar meydana gelecektir. inizden ou glklerle karlaacak, iinizden birouna kar zavalllarmsnz gibi, kpek soyu sefil insanlarmsnz gibi, yabanc ezici glerin mttefii imisiniz gibi Halk Kitapl sayfa: 064

SOSYALZM VE NSAN

Ernesto Che Guevara

davranlacak, iddia edildii gibi, demokrasiyi ve bat tarzndaki hayat ykmay amalayan en byk belallarla ibirlii yapmak la sulanacaksnz. Bu bat tarzndaki hayat, burada, mcadele halinde bulunan Cezayir halk, doduunu gremedikleri bir mutlulua erimek uruna arpan ve len tm ezilenler tarafndan temsil edilmektedir. Bu nedenle alacak yol kolay deildir. Hatta bu yol, bizler gibi ilk engeli aan ve halk hkmete getirenler iin bile zor olacaktr, nmzde ok g bir aama daha vardr, bu aamada sahte demokrasiler halk giderek daha ok ezecek ve halk, fkesinin ve kininin, silahlara sarlan ve iktidar ele geiren bir insan seli halini alncaya dek bydn duyacaktr. Diyebiliriz ki, insanln bugnk koullarnda, smrge ve yan smrge lkeler ve baka egemen glerin kuklas olan hkmetlerin boyunduruu altnda bulunanlar, er ge halkn temsilcilerini hkmete getirmek iin silaha sarlmak zorunda kalacaklar ve bu alanda tm Amerika, tm Afrika, tm Asya birleecektir. Amerika, Afrika, Asya ve Avrupa tek bir mutlu dnya oluturacaktr. ok eyler greceksiniz. Kba'da uykuya yatrlan emperyalizmin halkn naralaryla uyandn, uluslararas polis denilen ve anti-komnist mcadelede ynetimi en tecrbeli olanlara verilen bir gcn nasl yaratldm greceksiniz. Bu antikomnist mcadele, bizim Amerikan rneimizde, Amerika Birleik Devletleri'nde, silahlanma yada daha dorusu Amerikal kardelerimize silah verilmesi ve onlarn bakaldran bir halka kar, bugn, O.E.A. denilen u alaklk simgesinin sultasnda savaa itilmesi biiminde yaplmaktadr.

Halk Kitapl

sayfa: 065

SOSYALZM VE NSAN

Ernesto Che Guevara

Amerika'da bunu greceiz, hem de az bir zaman sonra. O zaman, niin halkn isyan ettii ve ordularn niin oluturulduu anlalacaktr. Fakat tarih akn srdrr ve bizler, ya da biz bu mcadelede dersek, yoldalarmz ve bugnk kuak halklarn bu mcadelede nasl dnyann en barbar devleti tarafndan donatlan ordular geride braktn ve emperyalizmi tamamyla devirdiini greceiz. Biz ve kuamz, en byk aclara, en olaanst yoksunluklara katlanmamz gerekse de, dman lgnl iinde, sonunu yaknlatrmaktan baka bir ie yaramayacak bir sava kartmaya kalksa da kesinlikle kurtulan dnyay greceiz. Fakat eer bir halk bamszlna bu mcadeleden gemeksizin ya da aamalar ksaltarak ulaabilirse; bizden, halk birletirme ve tfeklerle halkn oluturduu sermaye yardmyla toplumsal reformlar rgtleme aamasna nasl giriileceini sorarsa, halk eitmenin ok nemli olduu ve halklarn harikulade bir hzla eitilebildii cevabn veririz. Kba devrimi gibi olaylarla dolu zengin bir deneyi yaama ansna sahip olan bizler, halkn gnden g ne nasl en geni bilgileri kazandn, en byk devrimci inanc ve devrimci bilinci edindiini grmekle, duygulanyoruz. Bu durum, bugn bunu farketmemizi salayan u basit rnekle daha iyi anlalr. Burada, karde lkelerden gelen tm temsilci heyetleri hararetle alkland, fakat aralarndan zellikle alk toplad, nk onlarn zel bir durumu vard: Bunlardan birincisi, Amerika Birleik Devletleri halknn temsilci heyetiydi, bu heyeti hibir zaman Amerika Birleik Devletleri hkmetiyle kartrmamaldr. Bu, rk dmanl gtmeyen, bir bireyle bir dieri arasnda ten rengi, din ya da ekonomik koullar nedeniyle fark gzetmeyen bir halk Halk Kitapl sayfa: 066

SOSYALZM VE NSAN

Ernesto Che Guevara

temsilcileri heyetidir. Onun anti - tezini dier btn heyetlerden daha iyi temsil eden in Halk Cumhuriyeti heyeti de hararetle alkland. Hkmetleri amansz bir mcadele iinde olan dier iki halk da alkland, bu hkmetlerden birinin ardnda btn bir halk vardr, dieri ise o hkmete kar savaan halkm aldatmaktadr: Bu halklardan birinin temsilcisi olan Cezayir heyeti, candan yrekten alkland, Cezayir halk bugn tarihinin yeni, harikulade bir sayfasn yazmaktadr, bizim dalarda yapmak zorunda kaldmz gibi bir mcadele iindeler, fakat, bu sava, ne denli barbar olursa olsun yine de baz eylere saygs olan kendi z ocuklarnn lkenin topraklarn igaline kar deil, rk dmanl ve sava felsefesiyle, katliam iinde eitilen yabanc bir lkenin askeri birliklerinin istilasna kar yrtyorlar. Bununla birlikte, yine lkesinin hkmetini temsil etmeyen Fransz halknn heyeti de cmerte alkland. O halde, u soruyu ortaya koyuyoruz: Neyi alklayp, neyi alklamayacan o denli iyi bilen, politik kkeni gayet iyi ayrdedebilen, u sralarda, rnein Kba delegasyonunun Birlemi Milletlerde, lafta kalan saldrlar bir yana brakalm, fiili saldrlara kadar varan sert bir basknn kkrtt vahice kin ve nefret gsterileriyle karlat bir dnemde bile, hkmetlerle halklar arasndaki fark mkemmel biimde anlayan bir halk, devrim yapm olduu iin mi bu zellikleri tamaktadr? Bu halk devrimin ta iinde yaad iin bu zellikleri tamaktadr. Bu halk, Kba devriminin birka aylk yaam srasnda, devrimci hak davalarnn deneyi sayesinde, burada dile getirdii ve siz yabanc temsilcilerin, bu adada grebildiiniz elinizle dokunmuasna hissettiiniz hereyi rendi. O halde, konumuzu baka deyimlerle anlatmaya alalm ve bir halk eitmek iin en iyi yolun, devrime Halk Kitapl sayfa: 067

SOSYALZM VE NSAN

Ernesto Che Guevara

girimek olduunu belirtelim. Hibir zaman, halk yalnzca eitim sayesinde ve tepesine binmi zorba bir hkmet bulunduu halde, haklarn elde etmesi iin eitmeye kalkmaynz. Ona hereyden nce, haklarn elde etmesini retiniz; bu halk, hkmete getiinde kendisine btn retilenleri ve daha da fazlasn hibir abaya gerek kalmakszn renecektir. Halkn tamamlayc bir paras ve devrimci bir hkmet olarak, bu ynetici makamlarndan halka daima sorular sorarak; fildii kulesine ekilen ve halk bir takm hazr kalplara gre ynetmek sevdasnda olan bir hkmet baarszla mahkm olduundan, tuttuu yol onu zorbala gtrdnden kendimizi hibir zaman halktan koparmakszn bu bilgileri biz de rendik. Halk ve hkmet daima bir ve ayn ey olmaldr, sizler, Amerikal ve bizi ziyaret eden henz bamszln elde edememi smrge lkelerin evlatlar yoldalarmz, halk ynetmek iin kitap okumay bilmeye gerek olmadn iyice kafanza yerletiriniz. Kitap okuma biliniyorsa, daha da iyi. Fakat, halk ynetmek iin, halka tercman olmay bilmek lzmdr, ne eitimin ne de bugn bizi halktan ayran engellerden herhangi birinin bizi halktan kopuk olarak yaatmad bir durumda, lke iinden halkn isteklerini dile getirmek daha kolaydr. Bu nedenle, biz iilerden, kyllerden ve devrim den nce eitim grm kimselerden oluan bir hkmete sahibiz, yalnz bu sonuncular, sayca azdr ve bu mcadele iinde en ok eyi renmi olanlardr. Gzlerinizin nnde bir rnek var: syanc Genlik. Pazar gn, Joel glesias' dinlediinizde, bu komutann Sierra'ya onbe yandayken ktn, o sralarda okumaHalk Kitapl sayfa: 068

SOSYALZM VE NSAN

Ernesto Che Guevara

yazmay pek az bildiini, bugnse tm genlie hitabedecek dzeye erimi olduunu hatrlaynz. Bunun nedeni, onun birbuuk ylda bir filozof haline gelmi olmas deildir; hayr, o halka hitabedebilir, nk halkn ayrlmaz bir parasdr, sizin her gn neler duyduunuzu bilir ve bunlar dile getirebilir, size kadar ulamay bilir. Bu hkmetlerin onun gibi insanlardan olumas ok daha iyidir. Bugn yneticileri halkn iinde ac ekmi, mcadele iinde eitilmi ve bugn halkla zdelemi olan hkmetleri kutlamamzn nedeni budur. Dnyann drt bir kesinden buraya gelmi olan yoldalarmz, bizi tanmaya ve bizimle almaya geldiniz, fakat getirdiiniz btn bilgilerinize ramen, daima yeni eyler renebilirsiniz, bunlar, bu deneyi yaamam olan btn yoldalar iin yenidir, nk, tarihin bir parasdrlar ve tarih asla tekrarlanmaz. Kba'da renilecek pek ok ey vardr, bunlarn hepsi de iyi eyler, her gn grlen, halkn heyecann ve gayretkeliini kantlayan olaylar deildir; gnn birinde ynetime getiinizde yaptmz hatalar tekrarlamamanz, rgtlenmenin derhal halkn zaferine balanmas gerektiini renmeniz, bu rgt ne denli ileri dzeydeyse zaferin de o denli kolay olacan bilmeniz iin kt rneklerden de ders karabilirsiniz. Bir okul sitesi ina etmek iin geldiniz, fakat buraya vardnzda henz herey rgtlenmi deildi, site yapm durdurulmutu, bu yzden sizler, buraya an olarak brakmak istediiniz bu kk insanca dayanma antm bitiremediniz. Ne yazk, bizler iin en gzel bir saray ina etmi kadar olduunuz halde, bu yine de rgtlenmenin ne kadar nemli olduunu gsteren bir rnektir. Devrimcinin gkten zembille inmi ilahi bir varlk olduunu, ortaya kan sorunlar vahiy sayesinde derhal Halk Kitapl sayfa: 069

SOSYALZM VE NSAN

Ernesto Che Guevara

zebileceini sanmamaldr. Devrimci yorulmak bilmez bir emeki olmal, hem yorul-mamal hem de dzenli olmaldr; sizler, bizim yaptmz gibi, mcadele iinde, darbeler altnda renmek yerine, bu rgtlenme deneyiyle devrimci mcadeleye imdiden katlyorsanz, ne mutlu devrimi uruna savaacanz lkeye. Bu Kba'da geirdiiniz gnlerden ve bu kesin deneyden karabileceiniz bir derstir; nk bunu size olumlu tarzda sunamadk. Fakat, elbette ki, lke ekonomisinin birok dallarnda bu yanla dm deiliz. Biz de, daha mcadelenin ilk anlarndan balayarak, rgtlenmek gerektiini rendik ve bu nedenle devrimden ancak iki yl sonra, iyi dzenlediimiz ilk kalknma planmz hazrlayp sunabiliyor ve halkn heyecan ve cokusu sayesinde tmyle hayata geirebiliyoruz. Bu, halkn tm glerine arda bulunmak iddiasnda olan, gz pek ykseklere dikilmi bir plandr. Tm dnyann onu anlamas, temellerini kavramas ve ie koyulmas iin, hep birlikte gerekletirilmelidir. Bir kez daha, bir ekonomik kalknma planna sahip olduunu onur duyarak syleyebilen ilk Amerika lkesi olacaz, stelik de -en nemlisi de budur- bu plan gerekleecektir, o aamaya kadar varmak iin elimizden gelen her eyi yapacaz. Bu plana niin ihtiyacmz vard? Bizim iin de bu yeni bir eydi, nk her zaman iyice anlayamadmz eyler zerinde dnmek zorunda idik. Dman ne yapmamz ister; bunu yapmamz niin ister? Bunu analiz etmemiz ve tam tersini yapmamz gereklidir. Dman plan yapmamz, rgtlenmemizi, ekonomimizi devletletirmemizi istemiyor ve bu uurda var gcyle mcadele ediyorsa, nedenini kendi kendimize sormalyz. Bunun sebebi, dmann, emeki halk, kapitalist retimin anarisi iinde kleletirmesi ve ayrca, insann insan iin kurt olduu, herkesin, tm dnyann birlikte ve rgtl Halk Kitapl sayfa: 070

SOSYALZM VE NSAN

Ernesto Che Guevara

olarak mcadele etmesi halinde muazzam ve herkesin yararna ok daha byk bir g oluturacan bilmeksizin; birey olarak bakalarn geride brakmak iin, dirseiyle, tekmeleriyle, kafa atarak mcadele etmeye abalamas gerektii zihniyetini yaratmasdr. Kukusuz, daima seyirci durumunda kalan, gnlk almalara yabanc olan, bunlardan sz edildiini duyduunda kendini incinmi hisseden, korkun haykrlarla karlk veren, derhal pek kutsal zel mlkiyeti ne sren kimseler vardr. Peki, bu zel mlkiyet -yani byk tekeller; kk sanayicileri ve tccarlar bir yana brakalm- yalnzca gcmzn deil, milliyetimizin ve kltrmzn de ykmndan baka neydi ki? zel mlkiyetin, insann insana kar mcadelesinin en st biimi olan tekel, halk blen, smren ve yozlatran en muhteem silahtr. En ucuz fakat en kt kaliteden ya da yararsz rnleri ortaya srer, kltrn bizde yabanc bir zihniyet yaratmak amacyla, filimler, romanlar ya da ocuk masallar biiminde satla karr bu silah. nk onlarn stratejisi budur; bu strateji, kollektif almann karsna bireysel abalar karr, her insanda bir para bulunan ve onu dierlerini amaya iten bencillii pohpohlar. Ayn zamanda, her insanda var olan ve o-nu bakalarndan mkemmel olduuna inandran stnlk kompleksini de okar. Bylece, tekel, insanlara en gen yalarndan balayarak, herbirinin en stn insan olduu, herkese kar mcadele etmek, bunda zafere ulamak ve sonunda bir smrc olmak gerektii dncesini alar. Kollektif almann kleletirici birey olduunu, sanki btn halk yalnzca en akll ve en yeteneklilerden oluuyormu gibi, halk hemen hemen ayn alma yeteneklerine, fedakrlk ruhuna ve zekya sahip irade ve gnllerin oluturduu byk bir kitle deilmi gibi Halk Kitapl sayfa: 071

SOSYALZM VE NSAN

Ernesto Che Guevara

ortaklaa emein en akll ve en yeteneklilerin ykselmesine engel olduunu kantlamaya byk bir zen gsterir. Nerede blnmemi bir halk varsa, onu siyahlar ve beyazlar, yetenekliler ve yeteneksizler, okur yazarlar ve okuma yazmas olmayanlar diye blmeye abalar, tek tek bireylere varana kadar tekrar tekrar bler, bireyi toplumun merkezi yapar. Elbette ki, bu bireylerin stnde, kendileri de kolektif, fakat ancak smrde kolektif olan tekeller vardr. Bizse, halka gcnn, kendisinin dierlerinden daha iyi olduunu sanmamaktan, snrlarn, birlik ten ald kuvveti bilmekten, iki kiinin tek kiiden, on kiinin iki kiiden, yz kiinin on kiiden ve alt milyonun yz kiiden ok daha fazla eyler yapabileceine inanmaktan geldiini kantlamalyz. Yoldalar, dnyann drt-bir kesinden gelen temsilciler olan sizlere, Kba halk adna teekkr eder ve sizlerden ok eyler rendiimizi, bize silinmez bir an brakacanz btn itenliimle sylemek isterim. Biz de, sizlere unutulmaz bir an brakmak ister, yararlanlabilecek hereyden yararlanlmasn, gerekli olan her yerde olaylarn nedeninin incelenmesini, teorilerin aklanmasn, bunlarn zenle analizlenerek ihtiya duyulduunda revizyondan geirilmesini, tm dnyada herkesin gnn birinde mutlu olunup olunamayacan kendi kendine sormasn ve bunun aresini aratrmasn dileriz. Sizlere rnek olacamz iddiasnda deiliz, yalnzca size bu rnei sunuyoruz ve bunu bir tarihi olgu olarak cmerte veriyoruz. Eer birisi yaptklarmzdan, az da olsa dnya nfusunun bir baka kesimini iyiye gtrmeyi Halk Kitapl sayfa: 072

SOSYALZM VE NSAN

Ernesto Che Guevara

salayacak dersler karrsa, bu bizi tatmin edecektir. Fakat, deneyimiz bu ie yaramasa bile, dnya yolculuklarmzdan birinde, bir yerlerde sizin dost ellerinizi yeniden skabilir ve size Kba'da geirdiiniz bu iki ay hatrlatabilirsek mutlu olacaz. Yoldalar, sizleri minnettarlkla hatrlayacaz. Yeniden grebileceimizi umut ederiz. Sizi lkemize, almak, renmek ya da sadece gezip grmek iin istediiniz kadar sk gelmeye davet ediyor, yakn da tekrar grmek zere sizlere dosta Allaha smarladk diyoruz.

8. KBA'DA SOSYALZM VE NSAN[17] Ge kalm olmama ramen, bu notlar Afrika gezim srasnda tamamlyorum ve bu ekilde szm yerine getireceimi umuyorum. Bunu da balkta belirtilen konuya deinerek yapmak isterim. Uruguayl okuyucularn dikkatini ekeceini umarm. Sosyalizme kar ideolojik mcadelede, kapitalist konumaclarn azndan dmeyen ok yaygn bir iddia da, sosyalizmin ya da bizim iinde bulunduumuz sosyalizmi kurma srecinin, bireyin devlete itaatiyle karakterize edildiidir. Bu iddiay, sadece teorik temellere dayanarak rtmekle yetinmeyeceim, Kba'da varolan gerekleri de ortaya koyacak ve sonra da genel yorumlar ekleyeceim. Devrimci kavgamzn, iktidar ele geirmeden nceki ve sonraki tarihini anlatmakla ie balayacam. yi bilindii gibi, 1 Ocak 1959'da doruuna ulaan devrimci kavgamzn balang tarihi 26 Temmuz 1953'dr. Halk Kitapl sayfa: 073

SOSYALZM VE NSAN

Ernesto Che Guevara

O gnn sabahnda Fidel Castro'nun ynettii bir grup devrimci, Oriente Eyaleti'ndeki Moncada klalarna saldrd. Saldr baarszlkla sonuland. Bu baarszlk byk bir felkete dnt. Hayatta kalan devrimciler ise hapse atldlar, fakat onlarn genel bir af ile serbest kalmalarndan sonra devrimci kavga yeniden balad. Sosyalizmin yalnzca tohumlarnn mevcut olduu bu devrede temel etken insand. Biz tm gvenimizi bireysel, kendine zg karakteristikleri, ad ve san olan kiilere baladk. Grev, yetenekleri lsnde bu insanlara emanet edilmiti, baarya ulamas ya da baarszla uramas onlara balyd. Daha sonra gerilla sava aamasna geildi. Gerilla sava iki farkl unsurdan meydana geldi. Birinci unsur, harekete geirilmesi gereken fakat bilinsiz, uyuyan kitlelerden oluan halk, ikincisi onun ncs, hareketin motor gc, devrimci bilincin ve militan ruhun jeneratr olan gerillalar. te bu nc g, zafer iin gerekli znel koullan yaratan hzlandrc bir etkendi. Burada yine, dncemizin proleterlemesi srecinde ve alkanlklarmzda ve dnce yapmzda meydana gelen devrimde, temel etken bireydi. Devrimci gler iinde st rtbelere kadar ulaan, Sierra Maestra savalarnn herbiri kendi olanaklarna gre nemli iler baarmlardr. Onlar bu rtbelerine bu temele dayanarak eritiler. Bu ilk kahramanlk devresiydi ve bu devrede onlar en ar sorumluluklar, en byk tehlikeler iin arpmlardr, onlar iin bir grevi baaryla tamamlamaktan baka tatmin edici hibir ey yoktu.

Halk Kitapl

sayfa: 074

SOSYALZM VE NSAN

Ernesto Che Guevara

Biz, devrimci eitimi amalayan almalarmzda, bu retici temel konuya sk sk dneceiz. Bizim savalarmzn davranlarnda gelecein insann sezmek mmkndr. Devrim davasna kendini adama, tarihimizin baka dnemlerinde de grlr. Ekim Krizi sresince ve Florida kasrgas gnlerinde, btn bir halkn ortaya koyduu ender rastlanr fedakrlk ve olaanst aba rnekleri grdk. Bizim temel grevlerimizden birisi de, gnlk yaantmzda da bu kahramanca tutumu srdrmek iin ideolojik noktalardan harekete geerek bir zm yolu bulmaktr. Ocak 1959'da, hilekr burjuvazinin eitli temsilcilerinin de katlmasyla devrimci hkmet kuruldu. Temel g etkeni olarak Direnme Ordusunun varl, iktidarn garantisini salad. Sonradan ciddi elikiler ortaya kt ve hzla geliti. ubat 1959'da Fidel Castro babakanlk, greviyle hkmetin yneticiliini zerine almak istedii srada, bu elikiler ilk kez altedilmeye baland. Bu sre, ayn yln Temmuz'unda Bakan Urritia'nn youn kitle basks altnda istifas ile had noktasna ulat. ite o dnemde, Kba devrim tarihinde, ok iyi bilinen zellikleri sistemli bir ekilde, her zaman varln hissettirecek olan bir g ortaya kt. Bu byk g, kitleydi. Bu ok ynl etken ileri srld gibi birbirine benzer, ayn tip birimlerin topluluu ya da uysal bir koyun srs gibi hareket eden bir yn deildir ve ayrca bu kitleler yukardan ald emirlerle ileyen bir sistem Halk Kitapl sayfa: 075

SOSYALZM VE NSAN

Ernesto Che Guevara

tarafndan, byle bir toplum tipi oluturmaya zorlanmamtr. Bu toplumun, liderlerini ve temelde Fidel Castro'yu duraksamakszn izledii dorudur. Fakat Fidel'in kazand gvenin derecesi, kesinlikle halkn arzu ve dncelerini tam ve doru bir ekilde dile getirmesinin ve verdii szleri tutmak iin harcad iten abalarn derecesine baldr. Kitleler tarm reformuna ve devlet iletmelerini ynetmek gibi g bir greve katld, Playa Giron (Domuzlar Krfezi) deneyini kahramanca yaad, CA tarafndan silahlandrlan eitli haydut etelerine kar sava iinde elikleti; Ekim Krizi srasnda amzn en nemli kararlarndan birine tank oldu; bugnse sosyalizmi kurmak iin almaya devam ediyorlar. Yzeyden baklrsa, bireyin devlete gre ikinci derecede kaldm, daha dorusu bireyin devlete kesinlikle itaat ettiini ileri srenler hakl grnebilir. Kitleler, esiz bir heyecan ve disiplinle hkmetin ortaya koyduu ekonomik karakterli, kltrel, sportif grevleri ve savunma grevini yerine getirirler. ilk adm genellikle Fidel'den ya da Devrim Yksek Komutanlndan gelir ve onu kendilerininmi gibi kabul eden halka aklanr. Baz durumlarda ise parti ve hkmet, halka faydal olabilecek yerel deneylerden de yararlanr ve ayn yntemi uygular. Bununla birlikte devletin de bazen yanllk yapt olur. Bu gibi bir yanllk yapldnda, kitleleri oluturan elemanlarn, yani bireylerin katklarndaki azalmann sonucu olarak, toplumun ortak coku ve heyecannda da bir azalma olur. alma o derece felce uramtr ki, Halk Kitapl sayfa: 076

SOSYALZM VE NSAN

Ernesto Che Guevara

retilenler son derece az miktardadr. Yanllarn dzeltilmesi zaman gelmitir. 196 Mart'nda Anibal Escalante tarafndan partiye zorla kabul ettirilen sekter politikann sonucu olarak byle bir olay meydana gelmitir. Grlyor ki, bu mekanizma bir dizi akla uygun tedbirler bulup uygulamaya elverili deildir. Kitlelerle daha salam balar kurmak gereklidir ve bizler gelecek yllarda bu balan gelitirmeliyiz. Fakat hkmetin st kademelerindeki kiisel inisiyatifleri gz-nne getirirsek biz imdilik, karlatmz byk sorunlara kar genel tepkileri renirken hemen hemen yalnzca sezgi yntemleri kullanyoruz. Bu konuda Fidel, byk bir ustadr. Onun kendisini halkla btnletirmede kulland kendine zg yntem, ancak onu eylem halinde grmekle takdir edilebilir. Byk kitle toplantlarnda, kii, titreimleri yeni yeni notalar yaratan iki mzikal melodi arasndaki ahenge benzer bir duruma tank olur. Fidel ve kitle, bizim sava ve zafer naralarmzla doruk noktasna varacak biimde giderek glenen bir diyalog iinde birlikte heyecanlanmaya balarlar. Devrim deneyini yaamam bir kii iin, bireylerin toplam olarak kitlenin lideriyle karlkl olarak birbirine bal olduu bu sk birey-kitle aras diyalektik birlii anlamak zordur. Kamuoyunu harekete getirmeye yetenekli politikaclar ortaya kt zaman, bu eitten baz olaylar kapitalizmde de grlebilir, fakat bunlar, aslnda gerek toplumsal hareketler deildir (eer bunlar gerek toplumsal eylemler olsalard, onlar kapitalist diye Halk Kitapl sayfa: 077

SOSYALZM VE NSAN

Ernesto Che Guevara

nitelendirmek pek doru olmazd). Bu tip hareketlerin mr, bunlar yaratan insanlarn mr kadardr ya da bu eylemler, kapitalist toplumun acmaszl bu renkli hayallere bir son verene kadar srer. Kapitalizmde insan, genellikle kavray ve anlaynn tesinde kalan acmasz yasalarla ynetilir. Yabanclaan birey, kendisi gibilerin oluturduu topluma grnmez bir gbek ba ile baldr. Bu gbek ba, kapitalizmin deer yasasdr. Bu yasa, kiinin bugnk durumunu ve geleceini ekillendirerek hayatnn tm ynlerinde iler haldedir. nsanlarn ou iin kr ve grnmez olan kapitalizmin yasalar, birey zerinde, dnmesine frsat vermeksizin etkili olur. Kii, yalnzca grnrde sonsuz olan nndeki ufkun geniliini grr. Kapitalist propogandaclarn, baar olanaklar iin Rockfeller rneinden -doru olsun, olmasn- ders alnmas gerektiini ne srmeleri, bu ufuklar hasl pembeye boyadklarn gsterir. Bir Rockefeller'in daha ortaya kmas iin gereken yoksulluk ve strabn derecesi ve bylesine byk bir servet birikiminin zorunlu kld ahlakszln ls perde arkas edilir, bu durumu halkn gzleri nne sermemiz de genellikle mmkn deildir. (Emperyalist lkelerde iilerin, baml lkelerin smrlmesine belli bir oranda ortak olarak, emeki snf enternasyonalizmi bilincini nasl yitirdiklerini ve bunun, emperyalist lkelerdeki kitlelerin sava yeteneklerini nasl zayflattn burada tartmak yerinde olur. Fakat, bu bizim konumuzun dnda kalr.) Halk Kitapl sayfa: 078

SOSYALZM VE NSAN

Ernesto Che Guevara

Her halkrda, baarya giden yolun tehlikelerle dolu olduu, fakat yetenekli bir bireyin szmona her eye ramen baarya ulaabilecei masal anlatlr. Yol ssz, dl ise uzaktadr. Bu yolda insan insann kurdudur; birey, ancak dierlerinin mahvolmas pahasna baarya ulaabilir. imdi, u artc ve heyecan verici sosyalizmin kuruluu olaynn kahraman olan bireyi, tek bir varlk ve toplumun bir yesi olarak ikili yaam iinde tanmlamaya alacam. yle sanyorum ki, bireyin yetersizliini ve tamamlanmam bir eser olduunu anlayabilmek ok ey ifade eder. Gemi alardan kalma vaaz ve tler, gnmzde de bireyin bilincinde yaamaktadr; bunlar kknden kazmak iin srekli almak gereklidir. alma yntemi iki ynldr. Bir yandan toplum dolaysz ve dolayl eitimle etkisini gsterir, te yandan ise birey, bilinli olarak kendini eitme sreci iindedir. Kurulmakta olan yeni toplum, var gcyle gemiine kar mcadele etmelidir. Gemiin kalntlar eski piyasa ilikilerinin srmekte srar ettii gei dneminin tm zelliklerinde ve bireyi tecrit etmeye ynelik sistemli bir eitimin izlerinin hl arlk tad toplumun bilincinde varln devam ettirir. Mal, kapitalist toplumun ekonomik hcresidir. Mal varolduu srece, etkileri, retimin rgtlenmesinde ve bunun sonucu olarak toplum bilincinde kendini hissettirir. Marx, kendi i elikileriyle hrpalanan bir lkedeki kapitalist sistemin patlayc dnmnden doan bir dnem olarak gei dneminin ana hatlarn belirledi. Halk Kitapl sayfa: 079

SOSYALZM VE NSAN

Ernesto Che Guevara

Buna ramen, tarihi gerek iinde, emperyalizm aacnn zayf dallarnn en nce krld baz lkeler grdk. Bu, Lenin'in ok nceden grd bir durumdu. Bu lkelerde kapitalizm, halka etkilerini u ya da bu biimde hissettirebilecek bir ekilde gelimiti, fakat tm olanaklarn yitirmesine ramen, kapitalizmin kne neden olan i elikiler deildi. Yabanc bir ezici gten kurtulma mcadelesi, sonulan ayrcalkl snfn, ezilen snfa daha bir stn gelmesini salayan sava gibi d olaylarn sebep olduu yoksulluk, yeni smrgecilik rejimlerinin yklmasn amalayan kurtulu hareketleri, bu tr klerde genel etkenlerdir. Gerisini bilinli bir eylem tamamlar. Bu lkelerde, henz toplumsal alma iin tam bir eitim yaplamamtr, zenginlikler, yalnzca mlk edinme sreci araclyla kitlelerin ihtiyacn karla-. maktan ok uzaktr. Bir yanda az gelimilik, dier yanda sermayenin kanlmaz tkenii, fedakrlk yaplmakszn hzl bir geii olanakszlatrr. Ekonomik temellerin kuruluuna varmak iin daha uzun bir yol vardr. Hzlanan gelimenin hareket kolu olarak madd karn o ok inenmi yolunu izleme eilimine ise pek sk rastlanr. Burada, tek tek aalan grp de orman farkedememe tehlikesi balar. Bizi kapitalizme sk skya balayan verimsiz aralarn (yani ekonomik birim olarak mal, hareket kolu olaraksa kr ve kiisel madd karlar vs.) yardmyla sosyalizme ulamak iin "aldatc umut" yntemini izlemek bizleri bir kmaza srkleyebilir. Ayrca, buraya birok drtyol az bulunan uzun bir yolu atktan sonra ularsnz, fakat nerede yanl bir Halk Kitapl sayfa: 080

SOSYALZM VE NSAN

Ernesto Che Guevara

dn yaptnz tam olarak anlamak gtr. Zaten kurulmu olan ekonomik temeller bilin gelimesinin mahvna yol amtr bile. Komnizmi kurmak, iin yeni ekonomik temeller atmak ne kadar gerekliyse, yeni insanlar yaratmak da o kadar gereklidir. Bundan dolay kitleleri eyleme geirecek arac doru semek ok nemlidir. Temelde bu ara manevi karakterli olmal, fakat, zellikle toplumsal karakterli madd canlandrc etkenlere de yer verilmelidir. Daha nce sylediim gibi, byk felket anlarnda manevi canlandrclar etkili hale getirmek kolaydr; fakat onlarn etkisini srdrmesi iin yeni deer yarglarnn yer ald bir bilincin gelimesine de ihtiya vardr. Toplum tm olarak, ok byk bir okul haline getirilmelidir. stnkr bir zetle, bu durum, kapitalizmin balang dneminde, kapitalist bilincin olumas srecine benzer, diyebiliriz. Kapitalizm zor kullanr, ama ayn zamanda kendi sistemine uygun olarak halk da eitir. Dolaysz propaganda, snfl toplumun kanlmazlnn gerek baz "tanrsal kken" teorileri ve gerekse mekanik doal ayklanma teorisi araclyla aklanabileceine inandrlm kimseler tarafndan uygulanyordu. Bu palavralar, kar konulmas olanaksz bir eytan tarafndan ezildikleri masalyla kandrlan kitleleri uyutur. Hemen ardndan bir ilerleme umudu doar ve burada kapitalizm, gelime iin hi olanak tanmayan nceki kast sistemlerinden farkllk gsterir.

Halk Kitapl

sayfa: 081

SOSYALZM VE NSAN

Ernesto Che Guevara

Baz insanlara gre, kast sisteminin ideolojisi udur: itaatkr kiinin elde edecei dl, lmnden sonra, eski bir inanca gre iyi insanlarn kabul edildii efsanevi bir teki dnyaya gitmektir. Dier bir takm kiilerde ise u deiik dnce vardr: Toplumun snflara blnmesi aln yazsdr fakat yapt iler vs. sayesinde bireyler ait olduklar snftan bir ykseine atlayabilirler. Bu iki ideoloji de, kendini yetitiren adam masal da kesinlikle iki yzllktr. Bu teoriler, snflara blnmenin sreklilii yalannn doruluunu kantlamaya alanlar iin kar saladndan ortaya atlmlardr. Bizde ise, dolaysz eitim daha byk bir nem kazanr. Aklamalar inandrcdr, nk dorudur, kaamaklara gerek yoktur. Dolaysz eitim, Eitim Bakanl ve partinin danma organlar gibi kurulular aracl ile ideolojik, teknik ve genel kltrn bir fonksiyonu olarak devletin eitim aygtlarnca yrtlr. Eitim, kitlelere kadar uzanr ve bu yeni tutum bir alkanlk olma eilimi kazanr. Kitleler bunu benimsemeye ve henz kendilerini eitememi olanlar etkilemeye balarlar. Bu ise, halk eitiminin en az dieri kadar gl olan dolayl eklidir. Fakat bu bilinli bir gcn etkisini srekli standartlarna tamamyla dolayl eitimin basks fakat o zamana kadar Halk Kitapl sretir; birey yeni toplumsal olarak hisseder ve onun uygun olmadn alglar. Birey, altnda, doruluunu hissettii azgelimiliinin kendisini ona sayfa: 082

SOSYALZM VE NSAN

Ernesto Che Guevara

ulamaktan alkoyduu bir norma kendini uydurmaya abalar. Kendi kendini eitir. Sosyalizmin kuruluunun bu devresinde, domakta olan yeni insan grebiliriz. Bu sre yeni ekonomik biimlerin gelimesiyle birlikte ilerledii iin yeni insana ekil verilmesi henz tmyle bitirilmemitir, hibir zaman da bitirilemeyecektir. Eitimi yetersiz kiiler arasndan kendi kiisel tutkularn tatmin etmenin ssz yolunu seenleri konumuzun dnda brakalm. Bunlarda, ileriye doru birlik iinde yryn yepyeni grnm karsnda bile, kendilerine elik eden kitlelerden tecrit edilmi olarak kalma eilimi vardr. . Fakat nemli olan, insanlarn her geen gn toplumla tekvcut olma ihtiyalarnn bilincine varmay ve ayn zamanda toplumun eylemcileri olarak kendi deerlerini anlamay srdrmeleridir. Onlar, artk uzak arzulara uzanan bo yollarda yapayalnz yolculuk etmiyorlar, onlarla yakn ilikide bulunan, kitlelerle tekvcut olarak yryen parti yesi nclerini, ileri iileri, ileri insanlar izliyorlar, ncnn gzleri gelecee ve kazanaca dle dikilmitir, ancak, bunlarn hibir kiisel yn yoktur. dl, insanlarn yeni kiiliklere brnecekleri yeni bir toplum, yani komnist insann toplumudur. Yol uzun ve glklerle doludur. Zaman zaman patikalarda dolanrz ya da geri dnmemiz gerekir, bazen ok hzl gider ve kitlelerden koparz, bazen de ok yava yol alr ve peimiz sra gelenlerin scak nefesini ensemizde duyarz. Devrimciler olarak bizler, abalarmzla yol aarak elverdiince hzla ileriye doru Halk Kitapl sayfa: 083

SOSYALZM VE NSAN

Ernesto Che Guevara

atlrz, fakat kitleyi kendimizden vereceimiz rneklerle esinlendirirsek daha hzl ilerleyebileceimizi biliriz. Manevi canlandrc etkenlere verilen neme ramen iki ana gruba blnme (sosyalizmin kuruluuna u ya da bu nedenle katlmayan aznln dnda) toplumsal bilincin ne de olsa az gelimi olduunu gsterir. nc grup ideolojik bakmdan kitlelerden daha ileridir; kitleler yeni deerleri anlarlar, fakat bu kavraylar yeterli deildir. nclerde, onlarn n safta grevlerini fedakrca yerine getirmelerini salayacak niteliksel bir deime meydana gelmitir, kitlelerse ancak yaryola kadar gelebilmilerdir, canlandrlmalar ve belirli iddetteki basklarla harekete getirilmeleri gereklidir. Bu, yalnzca yenilen snfn deil, ayn zamanda zafere ulaan snfn bireyleri zerinde de etkisi grlen proletarya diktatrldr. Btn bunlar, tam bir baar iin, bir dizi dzenek ve devrimci kuruluun gerektii anlamna gelir. Grevlerini tam yapanlar dllendiren, yeni toplumun gelimesini engellemeye kalkanlaraysa cezalar uygulayan, nclerin safnda yryecek olanlar seerek ilerlemeyi kolaylatran dzeneklerin kusursuz ileyiiyle, kstlamalar, basamaklar ve yollarn uyumlu bir bileimi, gelecee doru gvenli admlarla yolalmann ounluun isteine uygun biimini oluturur. Devrimin byle kurumlatrlmas henz tamamlanmamtr. Burjuva demokrasisinin "yasama meclisleri" gibi basmakalp kurumlarnn topluma alanmasndan son derece byk bir zenle kanrken, sosyalizmin Halk Kitapl sayfa: 084

SOSYALZM VE NSAN

Ernesto Che Guevara

kuruluunun zel koullarna uygun biimde hkmetle tm olarak toplumu zdeletirmenin yolunu aryoruz. Devrimin rgtl biimlerinin kademeli gelimesini amalayan baz denemeler pek acele edilmeksizin yapld. Herhangi bir formalitenin belki bizi kitlelerden ve bireylerden ayrabilecei ve yozlamlktan kurtulan insanlar grmek olan en yce ve en nemli devrimci zlemimizi gzden karabileceimiz korkusu bizim iin en byk engel olmutur. Yava yava giderilmesi gereken rgtlenme yoksunluuna ramen ayn dava iin mcadele eden bireylerin bilinli topluluu olan kitleler imdi kendi tarihlerini yapmaktadrlar. Sosyalizmde insan, grnteki standartlatrlmasna ramen daha kusursuzdur; mkemmel aygtlarn olmayna ramen kendisini ifade etme ve kendini toplumsal rgt iinde duyma olanaklar sonsuz derecede daha fazladr. Daha hl, bireyin, tm ynetim ve retim rgtne bireysel ve ortaklaa olarak bilinli biimde katlmasnn desteklenmesi ve bunun teknik ve ideolojik eitim ihtiyac fikrine balanmas gerektir; yle ki, birey bu srelerin nasl sk skya birbirlerine bal ve ilerleyilerinin nasl paralel olduunu anlasn. Bu ekilde, bir kez yozlatrc zincirlerin krlmasyla, insan, tam olarak yeniden yaratlna edeer olan; toplumsal ilevinin tam anlamyla bilincine varacaktr. Bu szlerimiz, bireyin kltr ve sanat araclyla kendi insan deerini ve emein kurtuluu sayesinde gerek yapsn yeniden kazanmas biiminde yorumlanabilir. Halk Kitapl sayfa: 085

SOSYALZM VE NSAN

Ernesto Che Guevara

Bireyi, yukardaki kategorilerin ilki iinde gelitirmek iin, emek yeni bir ekil almaldr. Ticar ilikilerin egemenlii altndaki insann varlna son ve-rimeli ve bireyin toplumsal grevini tam olarak yapmas iin bir norm ortaya koyacak sistem yaratlmaldr. Topluma ait retim aralar ve makineler yalnzca grevin tamamland yerlerde mevzilenmelidir. nsan, tamamlad iler ve yaratt nesneler araclyla insan olarak gerek deerini anlamaya ve yapt iin kendisim yansttn grmeye balayacaktr. alma, artk insann kendisine ait olmayan satlm igc eklinde bireyin varlnn bir ksmn tketmesini gerektirmeyecek, bunun yerine kiinin ortak hayata katksn yanstan bir eserini, yerine getirdii toplumsal grevini temsil edecektir. Toplumsal grevin bu yeni eklim yaratmak ve bunu, bir yandan daha byk bir zgrln koullarn meydana getirecek olan teknolojik gelimeyle, te yandan da, insann, emeini bir mal gibi satmak ihtiyacyla hareket etmedii zaman retimde tam insanca koullara gerekten kavuaca olgusunun marksist deerlendirilmesi temeline dayanan gnll almayla uyumlu klmak iin, olanaklar elverdiince, gereken hereyi yapyoruz. Gnll alld zaman kukusuz baka etkenler de ortaya kar: Birey, evresindeki btn zorlayc etkenleri, toplumsal karakterli artl reflekslere dntremez ve henz toplumun basks altnda alr. (Fidel buna "ahlki zorlama" adn verir.)

Halk Kitapl

sayfa: 086

SOSYALZM VE NSAN

Ernesto Che Guevara

nsann, yeni alkanlklaryla bal olduu toplumsal evresinin dorudan basksndan kurtulan emeine kar tutumunda tam bir manevi yeniden dou geirmesi gereklidir. Bu komnizmde mmkn olacaktr. Ekonomideki deime nasl otomatik olarak meydana gelmiyorsa, bilinteki deiim de kendiliinden olmayacaktr. Deimeler, yavatr, uyumlu da deildir, hzlanma dnemleri olduu gibi, duraklamalar, hatta geriye dnler de grlr. Daha nce de belirttiim gibi, bizim, Marx'n Gotha Programnn Eletirisi adl eserinde anlatt saf bir gei dnemi deil, onun nceden gremedii yeni bir aama, komnizme geiin balang aamas ya da sosyalizmin kuruluu dnemi geirdiimizi hesaba katmamz gerekir. Bu aama, zn tam olarak anlamay zorlatran kapitalizm unsurlarnn yer ald bir dnemdir ve iddetli snf savalar arasnda meydana gelir. Buna bir de marksist felsefenin geliimini nleyen ve gei dnemi teorisinin sistematik gelimesine engel olan skolastii eklersek, hl bebeklik anda olduumuz ve daha geni apta bir ekonomik ve politik teori ortaya atmadan nce, kendimizi bu dnemin tm belli bal karakteristiklerini aratrmaya adamamz gerektiini kabul etmek zorunda olduumuz ortaya kar. Bundan kacak olan teori, kukusuz, sosyalizmin kuruluunun iki temel direi olan yeni insann eitimi ve teknolojik gelimenin zerine eklenecek byk bir arlktr. Bu her iki etken iin de yapacamz ok ey vardr, fakat teknoloji konusundaki gecikme hi affedilmez, nk burada karanlklar iinde, elyordamyla Halk Kitapl sayfa: 087

SOSYALZM VE NSAN

Ernesto Che Guevara

ilerleme deil, dnyann daha ileri lkelerince hazr alm bulunan uzun bir yolu izlemek szkonusudur. Fidel'in halkmzn ve zellikle onun ncsnn teknik eitimine ihtiya duyulmas zerinde byle srarla durmasnn nedeni budur. retim etkinliinin iin iine karmad dnceler alannda, maddi ve manevi ihtiyalar arasndaki fark ayrdetmek daha kolaydr. Uzun zamandan beri, insanlar, kltr ve sanat araclyla kendilerini yozlamadan kurtarmaya almaktadrlar. Emeini satt sekiz saat boyunca lmekte olan insan, daha sonra, ruhsal etkinlikleri sayesinde hayata dner. Fakat bu ila, ayn hastaln mikroplarn tamaktadr; evresiyle iliki kurmak isteyen yalnz bir insan andrr. nsan, bask altna alman kiiliini savunmakta ve inenmemi olarak kalan tek zlemi olan estetik dncelere ilgi duymaktadr. Oysaki btn yapt, kamaya almaktr. Deer yasas, yalnzca retim ilikilerinin plak bir yansmas deildir. Tekelci kapitalistler -sadece deneysel yntemlerle alrken bile- sanatn etrafna, onu kendi emirlerine uymaya hazr bir ara haline getirecek karmak bir a rerler. Toplumun st yaps, sanatnn eitimini yapaca bir sanat tipini saptar. Buna kar kanlara, toplumun mekanizmas araclyla baedirilir, ancak ok ender yetenekli sanatlar, bildiklerini okurlar. Geri kalanlar, ya utanmas kalmam kiralk adamlar haline getirilir ya da ezilirler. Bir "sanat zgrl" okulu kurulduysa da, bunun deeri de, biz onunla atncaya kadar -ya da daha Halk Kitapl sayfa: 088

SOSYALZM VE NSAN

Ernesto Che Guevara

dorusu insann yozlamas sorunu ortaya kana dekfark edilmese bile snrldr. Anlamsz straplar ve baya elenceler, insann endielerinin en elverili gvenlik supaplar halini alr. Sanat bir protesto arac olarak kullanma dncesiyle mcadele edilir. nsan kurallara gre oynarsa, her trl takdiri kazanr -bu takdir danseden maymunun toplad alka benzer-. Kabul ettirilen koul, bu grnmez kafesten kimsenin kamaya kalkamayacadr. Devrim iktidar ele geirdii zaman btn manevi deerleri ellerinden alnm olan bu gibiler, kurtuluu kamakta buldular, geri kalanlar ise -devrimci olsun, olmasnlar- nlerinde yeni bir yolun aldn grdler. Sanat konusundaki aratrmalar yeni bir canllk kazand: Bununla birlikte yollar hl az ok gizlidir ve kamaya eilimli grler "zgrlk" kelimesinin arkasna saklanrlar. Bu tutum, bilinlerinde hl burjuva idealizmini yanstan devrimciler arasn da bile grlr. Benzer yntemler uygulayan lkelerde, bu gibi eilimlere kar arya varan bir dogmatizm araclyla mcadele edilmeye alld. Genel kltr gerekte tabu idi, kltrel zlemlerin en yksek noktasnn, doann biimsel olarak tam bir tasavvuru olduu ilan ediliyordu. Daha sonra bu gr, gstermek istedikleri toplumsal gerein mekanik bir tasavvuruna dnt: bu, yaratmak istedikleri hemen hemen hi elikisiz ve atmasz bir ideal toplum hayaliydi. Sosyalizm gentir ve bir takm yanllar olabilir. ok kez devrimciler bilinenlerden farkl yntemlerle yeni insan gelitirmek grevi iin gerekli bilgiden ve meden Halk Kitapl sayfa: 089

SOSYALZM VE NSAN

Ernesto Che Guevara

cesaretten yoksundurlar. Bilinen geleneksel yntemler ise onlar yaratan toplumun etkilerinden dolay kusurludurlar. (Burada yine biimle ierik arasndaki iliki konusuna deiniyoruz.) Yeni duruma uyamama yaygn bir haldedir, biziyse madd kuruluun sorunlar uratrmaktadr. Ayn zamanda byk bir devrimci otoriteye sahip byk sanat otoriteleri yoktur. Partinin adamlar bu grevi ele almal ve en bata gelen ama olan halkn eitimini gerekletirmek iin areler aramaldrlar. Daha sonralar sadelie ve basitlie doru bir ynelme belirdi. Herkesin anlayabilecei, "sanat"la uraan grevlilerin anlad anlamda bir sanat yaratma eilimi ortaya kt. Gerek sanat deerleri kmsendi, genel kltr sorunu ise sosyalizmin bugnnden ve l (l olduuna gre de tehlikesiz) gemiten baz eyler alp benimsemeye indirgendi. Bylelikle sosyalist gerekilik, geen yzyln sanat temelleri zerinde ykseltilmeye alld. Oysaki 19. yzyln gereki sanat da snfsal bir sanattr, hatta belki de, yozlaan insann endielerini aa vuran 20. yzyln dekadan sanatndan da daha salt kapitalisttir. Kltr alannda kapitalizm, verebilecei hereyi vermi ye ondan geriye ryen bir cesedin iren kokusundan, yani bugnk sanat dekadansndan baka bir ey kalmamtr. Sanat iin tek salam yolu neden sosyalist gerekiliin donmu biimleri arasnda arayalm? zgrlk Halk Kitapl sayfa: 090

SOSYALZM VE NSAN

Ernesto Che Guevara

kavramna kar sosyalist gerekilik kavramn ileri sremeyiz, nk yeni toplumun geliimi tamamlanmadka zgrlk yoktur ve olamaz. Ne pahasna olursa olsun ille de gerekilik diyerek, oturduumuz yce makamdan 19. yzyln ilk yansndan beri gelimekte olan sanat biimlerini mahkm etmeye kalkmayalm, nk byle yaparsak gemie dnmek ve domakta olan ve kendini yaratma sreci iinde bulunan insann kendini sanatla ifade ediini delilik saymak gibi bir Proudhonvari yanla dm oluruz. Devletin balad verimli topraklarda ok kolayca oalan zararl otlarn kkn kazmay ve ayn zamanda serbest aratrmay salayan bir ideolojik ve kltrel mekanizma gelitirmeye ihtiyacmz var. inde yaadmz yzylda mekanik realizmin deil, bunun tam tersinin yanlm buluyoruz, bunun nedeni ise yeni insan yaratma ihtiyacnn henz anlalmam oluudur. Bu yeni insan ne 19. yzyln dncelerini ne de bizim rm ve hastalkl yzylmzn fikirlerini temsil edecektir. Henz bir hayal olmasna ve gereklemi bir zlem olmamasna ramen, yirmibirinci yzyln insann yaratmalyz. almamzn temel hedeflerinden biri de kesinlikle bu gelecek yzyln insann yaratmaktr; teorik alanda somut baarlar kazandmz ya da tersine somut aratrmalarmzn temeli zerinde nemli teorik sonulara vardmz lde, insanln davas olan marksizm-leninizme byk bir katkda bulunmu oluruz. Ondokuzuncu yzyln insanna kar tepkimiz bizim yirminci yzyln kokumuluu iine saplanp kalmamza Halk Kitapl sayfa: 091

SOSYALZM VE NSAN

Ernesto Che Guevara

sebep oldu; bu dzeltilemeyecek bir yanl deildir, fakat revizyonizme ak kap brakmamak iin bunun stesinden gelmemiz gereklidir. Byk kitleler gelimelerini srdryorlar; yeni dnceler toplum iinde g kazanmaya devam ediyor; toplumun tm yelerinin tam olarak geliimi iin maddi olanaklar bulunmas, grevimizi daha da verimli klyor. imdi mcadele zamandr; gelecek bizimdir. zetleyecek olursak, sanatlarmzn ve aydnlarmzn yanl onlarn en bata gelen kusurlarndan doar; bunlar gerek devrimciler deillerdir. Kara-aalar armut verecek ekilde alayabiliriz, fakat ayn zamanda armut aalar da yetitirmeliyiz. Bu byk kusuru tamayacak olan yeni nesiller gelecektir. Kltr alannn ve kendini ifade etme olanaklarnn geniledii lde, byk sanatlarn ortaya kmas olasl da byk olacaktr. Grevimiz imdiki kua, kendi elikileri yznden birbirinden kopup yozlamaktan ve yeni kuaklan da yozlatrmaktan korumaktr. Ne "zgrlk"ten yararlanan fakat resmi grleri krkrne kabul eden hizmetkrlar ne de devlet hesabna yaayan okul rencileri yetitirmeliyiz. imdiden, halkn gerek sesiyle yeni insann trksn syleyecek olan devrimciler yaratlyor. Fakat bu zaman alacak bir sretir. Toplumumuzda genlik ve parti nemli bir rol oynamaktadr. Genlik zellikle nemlidir nk eski yanllarn hibirini tamayan yeni insann oluturulaca, ilenmesi Halk Kitapl sayfa: 092

SOSYALZM VE NSAN

Ernesto Che Guevara

kolay bir kildir. Genlik bizim isteklerimize uygun olarak yetitirilir. Eitimi giderek daha tam yaplr, balangtan beri genliin igcne katlmasn da unutmayz. Okul rencilerimiz, eitimleri srasnda ya da tatillerinde bedeni almalar yaparlar. alma baz hallerde bir dl, dier baz hallerde ise bir eitim aracdr, fakat hibir zaman ceza deildir. Yeni bir kuak domaktadr. Parti nc rgttr. En iyi iilerin partiye kabul, dier iiler tarafndan nerilir. Parti aznlktadr, fakat kadrolarnn nitelii nedeniyle byk bir otoriteye sahiptir. Dileimiz partimizin bir kitle partisi halini almasdr, fakat bu ancak kitleler ncnn dzeyine eritiinde yani komnizm iin eitildiklerinde mmkn olacaktr. almalarmz srekli olarak bu eitimi amalar. Parti canl bir rnektir; kadrolar sk almann ve fedakrln reticileri olmaldr. Kadrolar, eylemleriyle, kitlelere sosyalizmin kuruluunun glklerine, snf dmanlarna, gemiin hastalklarna ve emperyalizme kar yllar sren amansz bir mcadele gerektiren devrimci grevin tamamlanmasnda nclk etmelidirler. imdi, tarihi yapan kitlelerin bireysel lideri olarak insann, insan kiiliinin oynad rol aklamak istiyorum. Burada anlattm bizim deneyimizdir; izlenmesini nerdiimiz bir yol deildir. yoksa

Fidel ilk yllarda devrime itici gcn kazandrd, devrimin liderliini yapt. imdi de devrimi glendirmeyi srdryor; fakat ayn yolda sekin nderler olacak ekilde gelien iyi bir grup da var, yine liderlerini izleyen byk bir kitle de var, nk liderlerine inanrlar, Halk Kitapl sayfa: 093

SOSYALZM VE NSAN

Ernesto Che Guevara

inanmalarnn nedeni liderlerinin onlarn isteklerini dile getirebilmesidir. Sorun bir kiinin ka kilo et yiyebilecei, ylda ka kez plaja gidebilecei ya da ald cretle dardan ne kadar ss eyas getirtebilecei deildir. Gerekte gerekli olan, bireyin kendini daha mkemmel hissetmesi, daha byk bir i zenginliine sahip olmas ve daha byk bir sorumluluk tamasdr. lkemizde birey, iinde yaad dnemin fedakrlk dnemi olduunu bilir; feragata alktr. Fedakrlk ilk kez Sierra Maestra'da ve daha sonra savalan her yerde renildi; sonra da btn Kba onu rendi. Kba, Amerika'nn ncsdr ve nc grevi yapt iin, Latin Amerika halklarna tam zgrln yolunu gsterdii iin fedakrlk yapmak zorundadr. lkede, nderlik nc roln de yklenmelidir ve kiinin kendini tmyle adad ve hibir maddi dl beklemedii gerek bir devrimde, devrimci nclk grevinin, ayn zamanda hem erefli hem de kahredici olduu byk bir itenlikle sylenebilir. Okuyucuya acayip gelse de, gerek devrimciyi harekete getirenin byk bir ak olduunu syleyebilirim. Bu nitelikten yoksun byk bir devrimci dnlemez. Bir nderin karlat en karmak durumlardan biri, tutkularyla soukkanlln birletirmek zorunda oluu ve kl kprdamakszn en zor kararlar alabilmesidir. nc devrimcilerimiz, bu halk sevgisini yceltmeli ve bu en kutsal davay tek ve blnmez hale getirmelidirler. Onlar, gnlk duygularn ufak krpntlaryla sradan insanlarn sevgilerinin dzeyine inemezler. Halk Kitapl sayfa: 094

SOSYALZM VE NSAN

Ernesto Che Guevara

Devrimin nderlerinin yeni yrmeye balayan, babalarnn adlarn bile renemeyen ocuklar, devrimin tamamlanmas iin hayatlarndaki genel fedakrlklarn bir paras olarak ayr kalmak zorunda olduklar kanlan vardr; arkada evreleri kesinlikle devrimci yoldalarnn saysyla snrldr. Onlar iin devrimin dnda baka bir hayat yoktur. Bu koullarda, kii, byk bir insanlk ve ar dogmatizm ve souk bir skolastisizme dmemek, kitlelerden kopmamak iin gl bir adalet ve gerekilik duygusuna sahip olmaldr. Bu insanlk sevgisinin gnlk bir ie, rnek olacak eylemlere, harekete geirici bir gce dnmesi iin hergn aba gstermeliyiz. Devrimin ideolojik itici gc olan devrimci, sosyalizmin kuruluunun dnya lsnde tamamlanmasna kadar ancak lmyle bitecek olan kesintisiz almas iinde tkenir gider. En cil grevler yerel lde tamamlandnda devrimci abalarn yavalatr ya da proletarya enternasyonalizmini unutursa, nderlik yapt devrim, esinlendirici bir g olmaktan kar ve devrimci amansz dmanmz olan emperyalizmin ok iyi yararlanaca rahat bir uyuuklua der. Proletarya enternasyonalizmi hem bir grev hem de devrimci bir zorunluluktur. Biz halkmz byle eitiyoruz. Elbette ki imdiki durumda, baz tehlikeler vardr, bunlar yalnz dogmatizmin yada byk grevin ortasnda iken halkla olan balarn gevemesinin yaratt tehlikeler deildir. Zayflk tehlikesi de vardr. Eer bir insan btn hayatn devrime adamak istiyorsa, baz eylerden yoksun olduu, yada ocuunun ayakkablarnn eskidii yahut da ailesinin baz ihtiyalarn karlayamad gibi Halk Kitapl sayfa: 095

SOSYALZM VE NSAN

Ernesto Che Guevara

endieleri olmamaldr, yoksa zihnini gelecekteki yozlamann tohumlarnn etkisine ak tutan bir dnce yapsna sahibolur. Bizim durumumuzda ortalama insann ocuunun sahibolduu eylere bizim ocuumuzun da sahibolmasyla ve ortalama insann ocuunun yoksun olduu eylerden bizim ocuumuzun da yoksun olmasyla yetiniriz, ailelerimiz de bunu anlamak ve bu dzeyde kalmaya almak zorundadr. Devrimi insanlar yapar, fakat insan devrimci ruhunu gnden gne elikletirmelidir. Bylelikle ilerliyebiliriz. Bu muazzam kervann banda -sylemekten ne korkarz, ne de utanrz- Fidel gelir. Ondan sonra partinin en iyi kadrolar, onlarn hemen arkasndan da byk glerini duyacamz kadar yakndan bizi tmyle halk izler; bu salam kitle, ortak amaca doru yryen, ne yaplmas gerektiinin bilincine varm olan bireylerden, yoksulluktan kurtulup zgrle kavumak iin mcadele eden insanlardan oluur. Bu byk kalabalk rgtleniyor; programnn akl rgtlenme ihtiyacnn bilincinde olduunu gsteriyor. Artk bu kitle dank, elbombas paralar gibi uzayda binlerce paraya blnm, ne pahasna olursa olsun belirsiz bir gelecee kar korunmaya abalayan, yoldalaryla birlikte umutsuz bir mcadele iinde rpman bir g deildir. nmzde fedakrlklar bulunduunu ve nc ulus olarak kahramanca eylemimizin bedelini dememiz gerektiini biliyoruz. Biz nderler, Amerika'nn ba olan bir halkn banda olduumuzu sylemeyi haketmenin bedelini demek zorunda olduumuzu biliyoruz. Her birimiz, karlnda grevini yapm olmann hazzna Halk Kitapl sayfa: 096

SOSYALZM VE NSAN

Ernesto Che Guevara

ulaacamzn, ufukta glkle seilen yeni insann grntsne doru birlikte ilerleyeceimizin bilincinde olarak fedakrlk paymz yerine getirmek zorunda olduumuzu biliyoruz. Sonu olarak unlar syleyebilirim: Biz sosyalistler daha mkemmel olduumuz iin daha zgrz, daha zgr olduumuz iin daha mkemmeliz. Tam zgrlmzn iskeleti imdiden kurulmutur. Eksik olan eti ve elbiseleridir. Onlar da yaratacaz. zgrlmz ve onun gn gnne srdrlmesi kanla ve fedakrlklarla denmitir. Fedakrlmz bilinlidir; yarattmz zgrln bedelidir. Yol uzundur ve bir ksm hi bilinmemektedir. Gcmzn snrm biliyoruz. Biz, kendimiz, yirmibirinci yzyln insann yaratacaz. Gnlk eylem iinde, yeni bir teknolojiye sahip yeni insan yaratrken kendimizi elikletireceiz. Kiilik, halkn en yksek erdemlerini ve isteklerini temsil ettii ve yoldan ayrlmad srece, kitlelerin harekete geirilmesinde ve ynetilmesinde rol oynar. Yolu aan nc grup, iyilerin en iyisi olan partidir.

Halk Kitapl

sayfa: 097

SOSYALZM VE NSAN

Ernesto Che Guevara

lediimiz temel hammadde genliktir. Umudumuzu genlie balyor ve onu elimizden bayra almaya hazrlyoruz. Eer bu anlalmaz mektup, bir eyleri aklayabiliyorsa amacna erimi demektir. Szlerime el skma kadar allm olan selammzla son veriyorum: Ya zgr vatan, ya lm. Ernesto Che Guevara

Halk Kitapl

sayfa: 098

SOSYALZM VE NSAN Dipnotlar

Ernesto Che Guevara

[1] Sanayi Bakanlnn 19 Mays 1959'da kabul ettii 61127 No.lu karar. (Marcha dergisinde, Montevideo'da, 20 Ekim 1967'de yaynland.) Bu karar, lke ekonomisinin yapsnda etkili olan eski KP yelerinin emekiler arasnda ideolojik anketler yaptklar bir dnemde, Sanayi Bakan olan Guevara tarafndan alnmtr. [2] 1940 anayasas. [3] 28 Aralk 1959'da Las Villas Merkez niversitesinde verilen sylev. [4] 2 Mart 1960 Havana niversitesi. [5] 19 Ocak 1959'da verilmi bir sylev. Havana'da El Mundo'da 20 Ocak 1959'da yaynlanmtr. [6] 18 Haziran 1960'da verilen sylev. Havana'da Obr. Revolutionaria'da, 19 Haziran 1960'da yaynlanmtr. [7] Metinde, mare nostrum, latincede, "bizim deniz" demektir. Romallar, Akdeniz'e, "bizim deniz" der. [8] Eusebio Mujal, Batista diktatrl srasnda bir sendika yneticisi idi. Batista ile, iiler politikadan uzak dururlarsa, onlarn ekonomik refahlarn ykseltebileceklerini ngren bir anlama yapmt. [9] Patron devlet, Orijinal metinde estado patron eklindedir. retim aralarna sahibolan ve iilere kulak asmayan bir devlet anlamndadr. Halk Kitapl sayfa: 099

SOSYALZM VE NSAN

Ernesto Che Guevara Kuzey Amerika'nn

[10] Cuban Electric Company, mlkiyetindeki bir irket.

[11] Jose Figueres, Costa-Rica bakan (1953-1958). Latin Amerika'da "demokratik sol"un yneticilerinden biriydi. Birleik Devletlerin yakn dostuydu. [12] Somoza ailesi, Nikaragua'y yirmi yldan fazla bir sre diktatrlkle ynetmitir. [13] Sylevinin burasnda, Guevara, sorumsuzca davrananlardan rnekler veriyor. Eski dzenin hiyerarisinden msadere edilen yeni ve prl prl Cadillaclarn acnacak durumda olduunu anlatyor. [14] Guevara, burada btn gzlemlerini ve vard sonulan zetliyor. Bundan sonraki paragraflar toplantda bulunanlarn sorularna verilen cevaplardan oluuyor. [15] 19 Austos 1960'da, Havana'da Halk Sal Bakanl emrindeki bir kuruluun al srasnda verilen sylev. [16] 30 Eyll 1960. [17] Guevara, "Kba'da insan ve sosyalizmin incelenmesi" zerine notlarn bir mektup eklinde, Uruguay'da, Montevideo'da kmakta olan haftalk, bamsz, radikal Marcha dergisinin yneticisi Carlos Quijano'ya yazmtr. Bu mektup "Havana 1965" tarihini tar. Marcha'daki yayna ek olarak, ayrca bu mektup Kba Silahl Kuvvetleri'nin dergisi olan Verde Olivo tarafndan da yaynlanmtr. Bu mektubun tmnn evirisi aadadr. Halk Kitapl

sayfa: 0100