eker ve benzeri organik maddeleri iine alr ekerler 3 7 karbon atomu ierirler ekerler ok sayda hidroksil grup ile

ile keton veya aldehit gruba sahiptirler ekerler bir araya gelerek polimer yaplar olutururlar (niasta) ekerler bitki ve hayvan hcreleri tarafndan sentezlenebilirler ekerler suda znrdrler, dolays kolayca tanrlar

 nemli enerji kaynadr (ATP) DNA ve RNA sentezinde (riboz ve deoksiriboz) nemlidirler Polisakkaritler bitki ve bakterilerin hcre duvarlarnda yapsal unsurdurlar (selloz kitin) Yalar ve proteinlerle birlikte deiik kompleksler kurarlar (glikolipid - glikoprotein) Kan gruplarnn oluumuna katk salarlar Hcrelerin birbirlerini tanmalarn salar

1. Monosakkaritler 2. Disakkaritler

3. Trisakkaritler
4. Oligosakkaritler 5. Polisakkaritler

Karbonhidratlarn monomerik birimidirler

1.1 1.2

Triozlar Tetrozlar

1.3
1.4 1.5

Pentozlar
Heksozlar Heptozlar

 Yaplarnda 3 adet C atomu bulunur Serbest halde bulunmazlar Bitki ve hayvan hcrelerinde metabolik olaylar esnasnda ara rn madde olarak retilir (metabolik eker)

Yaplarnda 5 adet C atomu bulunur Riboz, deoksiriboz, ksiloz ve arabinoz DNA ve RNAnn yapsnda yer alrlar Riboz ayn zamanda karbonhidrat metabolizmasnn nemli bir ara maddesidir. Riboz, baz ko-enzimlerin yapsnda yer alr (NAD, NADP ve FAD)

 Yaplarnda 6 adet C atomu tarlar Glikoz, galaktoz, frktoz ve mannoz nemli polisakkaritler heksozlardan meydana gelir (niasta, glikojen, selloz) Suda znrdrler, kolayca tanrlar

 Karbonhidratlarn nemli bir ksm glikoza evrilir Glikoz hayvanlarn ve insanlarn kannda dolaan karbonhidrat formudur Tabiatta en ok bulunan ekerdir, meyvelerde bulunur, zellikle zmde zm ekeri olarak bilinir Ticari olarak glikoz niastann hidrolize edilmesi ile elde edilir

 Doada serbest halde bulunmaz, yalarla bileik olutururlar (galaktolipitler) Bitkilerde kloroplastlarn yapsnda yer alr fotosentez olaynda nemli rol oynar Hayvanlarda beyin ve sinir dokunun nemli yap talarndadr Laktozun hidrolizi sonucu aa kar Laktoz glikoz + galaktoz Galaktoz meme bezlerinde glikozdan sentezlenir

Doal olarak oluan bir ketoheksozdur Balda serbest olarak bulunur ve bala tat verir Skrozun yarsn oluturur. Fruktozun deiik fosforik asitlerle oluturduu bileikler metabolizma olaylarnda nemlidir.

 Bitkisel kaynakl besinlerde ounlukla dier molekllere bal olarak bulunur Hayvanlarda ince barsak hcre zarnn barsak boluuna bakan ksmnda yer alan mannanlar oluturur. Kan gruplarn tayin eden maddelerin oluumunda yer alr

 ki eker moleklnn bir araya gelmesi ile oluur. ki eker arasnda GLKOZDK BA oluur. ekerler deiik ekillerde bir araya gelebilir (- ve glikozidik ba) Hayvanlar ve insanlar glikozidik balar hidrolize eden enzimleri retemezler.

 Glikoz ve fruktozdan meydana gelir eker pancar ve kamnda bolca bulunur. ay ekeri olarak bilinir. eker retimi srasnda kristalizasyon aamasndan sonra elde edilen koyu kahverengi svya MELAS ad verilir.

 Serbest halde bulunmazlar, niastann hidrolizi neticesinde oluur Az iinde ve ince barsakta niasta sindirimi imlenen tohumlarda yksek miktarda bulunur, zellikle bira retiminde aa kar, bu yzden MALT EKERde denilmektedir.

Maltoz

 Selloz moleklnn hidrolizi sonucu ara madde olarak aa kar Selobiyoz, selobiyaz enzimi vastasyla iki molekl glikoza hidrolize edilir

Glikoz ve galaktozdan oluur St ekeri, yeni doanlar iin enerji kayna Sindirim kanaln uyarr, fizyolojik geliimi salar Patojen bakterilerin oalmasn nler Emilimi dktr, ishal ekillenebilir Laktoza tolerans olmayan bireyler mevcuttur

 Fonksiyonel olmayan lactaz (yetikinlerde)

Bakteriler laktozu kullanarak toksin retir Toksinlerkramp & ishal Solution: St iilmemesi n sindirimi yaplm st

 Bir ok eker moleklnn bir araya gelmesi ile oluur Glikoz en ok bulunan ekerdir ve polisakkaritin tipini (formu) tayin eder. -glikozdan meydana gelenler fiziksel olarak dayankl, suda znmez ve sindirime direnlidir (selloz)

 depo homopolisakkaritler Niasta Glikojen

yapsal homopolisakkaritler Sellloz Kitin nulin

Dier homopolisakkaritler
Agar-agar Dekstranlar Mannanlar
Heteropolisakkaritler

 Bir ok polisakkarit tek tip ekerden meydana gelir ve HOMOPOLSAKKART olarak adlandrlr (niasta, selloz, glikojen, ksilan, araban). Birden ok eker tipi ierenlere HETEROPOLSAKKART denir (hemiselloz, pektin)

 Baz polisakkaritler dallanma gsterir, bu tr yaplara DEPO POLSAKKARTLER denir (niasta, glikojen)
Dallanma gstermeyenlere ise YAPISAL POLSAKKARTLER denir (selloz)

Depo polisakkarit, homopolisakkarit Tahl ve yumrularda bol bulunur Amiloz ve amilopektin ksmlarndan oluur Amiloz, 250-300 adet glikozun -(1-4) glikozidik bala oluturduu dallanmam yapdr. (%20-30) Amilopektin, dallanm yap gsterir. Amilozdan her 8-9 glikoz nitesinden sonra -(1-6) glikozidik bala ayrlr. Her dalda yaklak 15-18 adet glikoz bulunur

 Hayvanlarda karacier ve kaslarda yer alan bir depo polisakkarittir Niastaya benzer dallanma gsterir, fakat dallanma daha sk aralklarla gerekleir (3-5 glikoz) Glikojen yapsnda 12 000 120 000 glikoz tar Glikojen metabolizmas hormonal kontrol altndadr (inslin x glukagon)

 Doada en ok bulunan polisakkarittir. Bitkilerde organik maddenin %50 sini oluturur. Hayvanlar ve insanlar bu polimeri hidrolize edecek enzimleri retemez. Ruminant hayvanlarn n mide (rumen ve retikulum) ad verilen ksmnda yaayan mikroorganizmalar tarafndan salglanan enzimler hidrolize eder. (sellaz enzimi) Bir selloz molekl 2000-8000 adet glikoz ierir

 Peptidoglikanlar

bakteriyel hcre duvarlarnn rijid komponentidirler

Hiyaluronik asit, Kondroitin slfatlar, Dermatan slfat, Keratan slfatlar, Heparan slfat, Heparin

Glikozaminoglikanlar (mukopolisakkaritler) Glikoproteinler

Karbonhidrat ve protein birimlerinin birbirlerine kovalent balanmasyla olumu bileiklerdir hcreler aras iletimden sorumludurlar.

Glikolipidler
Proteoglikanlar

makromolekller

 Karbonhidratlar, nemli gda maddelerinin en banda yer alr. Yaklak olarak gnlk enerji ihtiyacnn % 50si karbonhidratlarla karlanr. Yetikinde gnlk enerji gereksiniminin 2400 kcal olduu dnlrse; 1g karbonhidrat 4 kcal verdiine gre bir gnde yaklak 300 g karbonhidrat almamz gerekir.

Gnde yaklak 300 g karbonhidrat

niasta (160 g) sakkaroz (120 g) laktoz (30 g) glukoz ile fruktoz (10 g)

 zellikle beyin dokusu enerji ihtiyac asndan byk lde karbonhidratlara bamldr ve kan glukozunun dkl (hipoglisemi) bu organda ciddi fonksiyon bozukluklarna yol aar (Beynin 1 saattaki glukoz ihtiyac 6 g dr.

 Enerji salamas dnda karbonhidratlar laktozun, mukopolisakkaridlerin, glikoprotein ve glikolipidlerin yapsna katlrlar. Ayrca karbonhidrat Metabolizmasnn zaman zaman protein ve lipid metabolizmalar ile beraber yrdn, karbonhidratlardan amino asit ve ya sentezlendiini, tersine amino asitlerin deaminasyonu ile oluan karbon iskeletlerinden glukoz sentezlendiini greceiz.

 Glukoz, karbonhidrat metabolizmasnn temel maddesidir. Tr ne olursa olsun organizmaya giren her karbonhidrat sonunda glukoza evrilir. Bu nedenle '' Karbonhidrat metabolizmas deyince akla glukoz metabolizmas gelir. '' eklinde dnmek yerinde bir gr olur.

 Diyette bulunan karbonhidratlar ounlukla polisakkarid ve disakkarid (niasta, laktoz ve sukroz), daha az oranda da monosakkarid (glukoz ve frktoz) formunda bulunurlar. Karbonhidratlarn barsaktan emilebilmeleri iin monosakkarid haline evrilmeleri arttr.

Karbonhidratlarn sindirimi ve emilimi

nce barsak lmeni iindeki glukoz ve galaktoz aktif transportla,

fruktoz ise kolaylatrlm diffzyonla

ince barsak epitel hcresi iine alnrlar ve oradan kana geerler

Diyette bulunan polisakkaritler ve disakkaritlerdeki glikozidik balar, sindirim kanalnda zel glikozidazlarla paralanr ve bylece karbonhidratlar sindirilirler

 Karbonhidratlarn paralanma ilemi azdan itibaren balayabilir. Tkrkte bulunan -amilaz polisakkarid paralayan bir enzim olmasna ramen, ineme sresinin ksal nedeniyle fazla etkin deildir. Midenin asit pH s bu enzimin daha fazla almasna olanak vermez.

 Pankreastan ok aktif bir baka -amilaz salglanr. Gerek tkrk gerekse pankreas amilaz, - 1,4 glikozid bana sahip polisakkaridleri bir ba atlayarak paralar ve aktivitesi zincir sonuna yahut dallanma noktasna 2 glukoz nitesi kalnca durur.

 Bylece - amilaz etkisi sonunda yaklak Olarak; % 40 orannda maltoz, % 30 orannda - 1,4 ve - 1,6 ba ieren - dekstrin % 25 orannda - 1,4 ba ile balanm 3 glukozlu maltotrioz, % 5 orannda da 4-9 glukoz ieren polisakkarid moleklleri meydana gelir.

 nce barsak mukozasnn frams kenar tarafndan salglanan dier hidrolitik enzimlerle karbohidrat sindirimi srdrlr ve tamamlanr. Bu enzimlerden - glukozidaz her defasnda bir tane olmak zere 14 ba paralar. -dekstrinaz, 16 ban koparr ve serbest glukoz niteleri meydana gelir.

 Yine barsak mukozas kaynakl - galaktozidaz veya laktaz laktozu, skraz ise skrozu paralar ve sonunda glukoz, galaktoz ve frktozdan ibaret monosakkaridler meydana gelir.

 Bunun iin 3 yol vardr. Bunlar aktif transport, tayc molekllerle yrtlen kolaylatrlm diffzyon ve basit diffzyon dur. Monosakkaridlerin transportunda SGLT1 ve GLUT5 isimli glukoz tayclar (glucose transporter) rol oynar.

 SGLT1 (sodium-glucose transporters) tayclar, ince barsak hcresinin serozal tarafna yerlemi Na+,K+-ATP az sistemine (sodyum pompas) baml olarak alr ve monosakkarid, enerji harcanarak dk konsantrasyondaki barsak lumeninden alnr ve yksek konsantrasyonlu ekstraseller ortama aktarlr.

 Glukoz ve galaktoz emilimi tek ynl olarak alan bu yolla gerekleir. GLUT5 ise sodyum pompasna bal olmakszn, konsantrasyon farkna dayal olarak monosakkaridlerin iki ynl kolaylatrlm diffzyonundan sorumludur. Frktoz ve bir ksm glukoz bu yolla tanr.

 Basit diffzyonda ise tayc protein yoktur, olay ynlendiren konsantrasyon gradientidir. Basit diffzyon glukoz ve frktoz emiliminde kullanlr.

 Sodyum pompas, ATP nin paralanmas suretiyle elde edilen enerjiyi sodyumun aktif olarak hcre dna (ekstraseller kompartman) transferi iin kullanr ve bylece barsak hcresi sitoplazmasnda Na+ konsantrasyonu der.

 Olay dengelemek zere barsak lumeninde bulunan Na+ tayc protein aracl ile barsak hcresine girerken beraberinde glukozu da tar (simport olay). Glukozun bbrek tubuluslarndaki geri emiliminde de barsaktakine benzer olaylar tekrarlanr.

nce barsaktan emilen monosakkaritlerin 2/3 vena porta yoluyla karaciere gelir; 1/3 ise barsak lenfatikleri ve duktus torasikus yoluyla genel dolama katlrlar

 Barsaklardan emildikten sonra vena porta aracl ile sistemik dolama katlan glukoz, galaktoz ve fruktoz hcre dzeyinde tek monosakkarid (glukoz) zerinden metabolize edilir. Frktozun glukoza dnm barsak ve karacierde, galaktozun glukoza dnm ise yalnzca karacierde gerekleir.

 Glukoz-6-Fosfat, glukoz molekln hcre iinde tutan bir tr kapandr ve glukozun hcre dna kn engeller. Fosforilasyon iin 2 ayr enzimin bulunuu glukozun karacier ve dier organlar tarafndan kullanl nceliini belirlemeye yneliktir. Bu uygulama her iki enzimin Km deerlerinin bilinmesi ile aklk kazanr.

 Hekzokinazn glukoz iin Km deeri 0.05 mmol/L, glukokinazn ise 10 mmol/L dir Bu durum, glukozun; kan glukozu yksek iken karacier, kan glukozu dtkten sonra dier organlar tarafndan kullanlmas anlamna gelir.

Kan glukoz dzeyini drc ynde etkili olan, glukozun kullanlmasyla ilgili olaylar unlardr 1) Glikoliz; glukozun anaerobik koullarda yklm 2) Glukozun indirekt oksidasyonu; glukozun aerobik koullarda glikoliz ve sitrik asit dngsyle yklm 3) Glukozun direkt oksidasyonu; glukozun pentoz fosfat yolunda yklm 4) Glukozun glukuronik asit yolunda yklm 5) Liponeojenez; glukozun ya asitlerine ve yaa dnm 6) Glukozdan dier monosakkaritlerin ve kompleks karbonhidratlarn oluumu 7) Glikojenez; glukozun glikojene dnm Kan glukoz dzeyinin bbrek eii olan %160-180 mg at durumlarda idrarla glukoz atlm (glukozri) de kan glukoz dzeyini drc ynde etkili olur ki diyabet tansnda nemlidir

Kan glukoz dzeyini ykseltici ynde etkili olan, kana glukoz salanmasyla ilgili olaylar unlardr
1) Diyetle karbonhidrat alnmas 2) Glikojenoliz; glikojenin paralanmas 3) Glukoneojenez;karbonhidrat maddelerden glukoz yaplmas olmayan

Nucleic acids Metabolic intermediates Glukoz sadece potansiyel enerji olarak deil kolay ynlenebilen ve bir ok metabolik bileik iin nc molekl sebebiyle nemlidir.
E.coli glukozdan herbir aminoasitin, nkleotidin, koenzimin, ya asidinin veya geliimi iin gerekli metabolik arabileiklerin karbon isketini salayabilir.

 glykys tatl; lysis: paralama

6C

C-C-C-C-C-C
NADH + ATP

3C

C-C-C

3C

C-C-C

Hcrenin sitoplazmasnda alt karbonlu glukozun, on basamakta iki molekl karbonlu pirvata yklmas olaydr.
anaerobik koullarda pirvattan laktat oluur. Glikolize urayan her glukoz molekl iin net 2 molekl ATP olumaktadr.

GlycolysisGlikoz ykmnn hemen hemen evrensel bir merkez yoludur.

Birok memeli dokusunda glikoliz tek enerji kaynadr.(eritrositler, renal medulla, spermler) Sucul bitkiler, patates yumrular Bir ok mikroorganizma enerjisini sadece glikolizden salar.

Glikolitik enzimler trler arasnda ok benzer Glikolizin dzenlenmesi ve prvatn metabolik sonu birbirinden farkllk gsterir Glikoliz-ki basamaktan oluur
1. Hazrlk faz 5 basamaktan oluur 2. Hizmet faz 5 basamaktan oluur

1. 2. 3.

Pruvatasetil CoA sitrik asit dngsNADH +FADHelectron-transport H2O+ enerji (ATP) Laktik Asit Fermantasyonu Etanol Fermantasyonu

 Prvatta kalan enerji

Sitrik asit dngs srasnda aa kar Glukozun pirvata ykm ile 146 kj/mol standart serbest enerji deiimi ile gerekleir. Glukozun CO2 ve H2O ya ykmnda standart serbest enerji -2840 kj/mol enerji deiimi ile gerekleir. 146/2840=%5,2 lik ksm aa kar.

Fosforillenmi Arabileiklerin nemi

Molekllerin hcre iinde kalmasn salarlar. Metabolik enerjinin korunmas Fosfat gruplarn enzimlerin merkezlerine balanmasyla zgll artrr ve aktifleme enerjisini drr

Anton Harden ve William Young fosfat eklenmesi glukoz metabolizmasn aktifletirdiini buldular.

1- Glukozun Fosforillenmesi Tersinmezdir Heksokinaz enzimi yardm ile

KinazATP den P t nkleofil olan bir alcya transfer eder.
Transferaz bir grubu bir bileikten dierine transfer eden enzimlerdir

Hexose alc heksozdur Mg2+,,,,,,,,,,, aktivite iin arttr: ATP tek bana substrat deildir; ATP ile birlikte Mg da gereklidir.

 Mg kalkan ATP nin ykn deitirir ATP-4 substrad deil ATP-2 dir Bu yzden glukozun OH grubu son P grubuna atak yapar zozim: fonksiyonlar ayn ancak yaplar farkl enzimlere denir.
Hepatositlerdeki hekzokinaz hekzokinazD veya Glukokinaz olarak adlandrlr.

Fosfoglukoizomeraz Glukoz 6-P t Fruktoz 6-P ta tersinir olarak izomerletirir. Mg gereksinir.

Fosfofruktokinaz 1 enzimi tarafndan gerekletirilir Mg gereksinir.

Bu enzime PFK-1 denilmesinin nedeni Fruktoz 2,6-bifosfat oluumunu katalizleyen PFK-2 den ayrt etmek iindir.

Bu enzime PFK-1 denilmesinin nedeni Fruktoz 2,6-bifosfat oluumunu katalizleyen PFK-2 den ayrt etmek iindir.

4. Fructose 1,6-Bisphosphatn Ykm

Aldolaz tersinir olarak reaksiyonu katalizler rnleraldoz and ketoz
Enerji salnm yksektir rnler dk seviyede tutularak denge rnler ynne kaydrlabilir.

5. Trioz fosfatlarn birbirine dnm

sadece gliseraldehit 3-phosphate yklabilir dihdroksaseton yklamaz izomerik reaksiyon dnml

Hizmet Faz: ATP retimi, net rn 4 ATP

6. Gliseraldehit 3-P 1,3- Bifosfogliseraldehite Ykseltgenir
Aldehyde karboksilik asit fosforik asitle karboksilik asit anhidritine dehidrojenlenir. Hidrojen iin akseptor olarak NAD+

Acyl phosphate

7. Phosphoryl Transfer from 1,3-Bisphosphoglycerate to ADP

Tersinir reaksiyon
Fosfogliserat kinaz enzimi katalizler. Bu enzimin adlandrlmas tersinir olan reaksiyondan kaynaklanr.

Buradaki ATP sentezi solunum balantl fosforillenmeden ayrmak iin substrat dzeyinde fosforillenme denir

8- 3 Fosfogliseratn 2-Fosfogliserata evrilmesi

Fosfogliserat mutaz enzimi ile

Mutazlar bir izomeraz snf olup steroizomerleri veya yapsal izomerleri birbirine evirir.

9- 2- Fosfogliseratn Fosfoenol Pirvata Dehirasyonu

9- Fosforil Grubunun Fosfoenol pirvattan ADP ye Transferi

Glikoz iin bir denge dkm oluturulabilir

1. Karbon iskeletinin sonu 2. ATP k 3. Elektronlar (NADH)

 Louis Pasteur anaerobik artlar altnda glukoz harcanmas ve oran aerobik artlara gre daha fazla olduunu ortaya koydu.
NN?

Glikolizin hzndaki gerekli dzenleme

Anaerobik2 ATP Aerobik30-32 ATP

Pasteur etkisi olarak adlandrlr

ATP retimi NADH retimi Glikolitik enzimlerin allosterik dzenlenmesi

Hekzokinaz PFK-1 Piruvat kinaz

Glikoliz hormonlarla dzenlenir

Glukagon Epinefrin nsulin

 Genelde kanser dokular Hipoksidedir. Oksijen salayacak kapiller sistemden yoksundur.

Glukoz tketimi hzldr. Laktat retimi ile enerji retimi Mitokondri says azdr. Baz glikoliz enzimleri gereinden fazla retilir.

 Aerobik artlarda
PirvatAsetil-CoASitrik asid dngs

Anerobik artlarda (hipoksik artlarda)

Su alt bitki ksmlarnda , baz bitkilerde, kaslarda Oksijenle oksitlenme olmaz NADelektron alcs yokenerji elde edilmez BU YZDEN, pirvat +NADH rn + NAD

 Hayvan hcrelerinde Pirvat Laktata dnr

Hzl kou srasnda Karacierde glukoza evrilir Zaman alr

C saysnda deiiklik olmaz

Oluan laktat oluumu ile kanda asitlenme artar ve arlara neden olur. Buda iddetli aktivite sresini snrlar. En iyi atletler bie 1 dk dan daha uzun srat kousu yapamaz.

Stte bu asidite art proteinleri kelterek peynir ve yourt oluumunu salar

 Mayalar ve dier Mikroorganizmalar: glukozuCO2+Ethanol 2 basmakta gerekleir

TPP:thiamine pyrophosphate

 Btn fermantasyonlarda: H:C oran deimez Pirvat dekarboksilaz omurgal dokularnda ve laktik asit fermentasyonu yapanlarda bu enzim yok. Karbondioksit:
Hamurun kabarmas

TPP: Koenzim
B1 vitamin