TRKYE LE IRAK ARASINDAK HUDUTLARI BELRLEYEN ANKARA ANTLAMASI

Lozan ve Sonrasnda Musul

Lozanda, zerinde anlama salanamayan konulardan birisi de Irak snr ve Musul sorunu idi. Trk heyeti konferansta, Musulun, Misak- Milli snrlar iinde olduunu belirterek, geri verilmesini istedi. Ancak zengin petrol yataklarndan dolay ngiltere Musulu Trkiyeye brakmak istemiyordu. Lozan Konferansnda Musul konusunda bir anlama salanamayaca anlalnca, dier lkeler bu konunun sadece ngiltere ve Trkiyeyi ilgilendirdiini ileri srerek barn gecikmemesini; bu konunun daha sonra iki lke arasnda grlmesini nerdiler. Bu neri her iki lke tarafndan kabul edildi. Musul sorununu zmek amacyla 1924 ylnda stanbulda, Trkiye ile ngiltere arasnda grmeler yapld. ngiltere, bu kez Hakkrinin de Iraka braklmasnn istedi ve bir yandan da eyh Sait isyann tevik etti. syanla uramak zorunda kalan Trkiye konunun zmnde zorland. Bir sre sonra grmeler kesildi. Konu Milletler Cemiyetine, oradan da Lahey Adalet Divanna gtrld. Adalet Divan da konuyu zemedi ve konu tekrar Milletler Cemiyetinde ele alnd. Ancak ngilterenin etkisinde olan Milletler Cemiyeti, Musulun ngiliz mandas altndaki Iraka braklmasna kara verdi. Bu karar Trk temsilcisi ve Trk kamuoyu tarafndan protesto edildi. 5 Haziran 1926da Trkiye, ngiltere ve Irak arasnda Ankara Antlamas imzaland.
Trkiye ile ngiltere ve Irak temsilcilerinin 5 Haziran 1926 tarihinde imzalanan ve halen yrrlkte olan Ankara Andlamas 3 Blm, 18 Madde ve 1 Ekten olumaktadr. Antlamann ibu faslnn tatbik mntkas, Trkiyeyi Iraktan ayran btn snr ile bu snrn iki yannda 75 km. derinliinde bulunan

mntkadr. Taraflar snr mntkasnda dier devlet aleyhine ynelmi hibir propaganda tekiltna ve topluluuna izin vermeyeceklerdir. ama Kuzey`de, Ankara Antlamasna aykr olarak kurulan Krt Federasyonu, dzenlemenin yrrln ortadan kaldrd. Bu kapsamda antlamann hkmsz hale gelmesi, Musul, Kerkk, Erbil, Sleymaniye, Telafer ve Dohuk`un bir ksmn da kapsayan 90 bin kilometrekarelik alan zerinde Trkiyeyi Lozan Antlamas kapsamnda hak sahibi yapmtr.

Madde 10:Antlamann ibu faslnn tatbik mntkas Trkiyeyi Irakdan ayranbtn snr ile bu snrn iki yannda 75 km. derinliinde bulunanmntkadr.
Madde 14: Her iki lke arasnda ortak karlar sahasn geniletmek maksadyla, Irak Hkmeti bu antlamann yrrle konulmas gnnden itibaren 25 sene mddetle, 14 Mart 1925 tarihli mtiyaz Mukavelenamesinin 30.maddesi mucebince Turksh Petroleum Kumpanyasndan, petrol ihra edebilecek olan irketlerden veya ahslardan, tekil edilecek olan muavin irketlerden salanan gelirlerin %10unu Trkiye Hkmeti'ne deyecektir. Ek: Bu fasl Trkiye ile Irak arasnda snr hattnn Cemiyet-i Akvamn 29 Ekim 1924 tarihli toplantsnda kararlatrlm gzergha gre tespit olunan kesin eklini aklamaktadr. Antlamann imza edilmesinden sonra ayn gn ngiltere Bykelisi Sir Ronald Sharl Lndzey ve Irak Temsilcisi Nuri Said Paa tarafndan Hricye Vekili Tevfik Rd Beye yazlan notada 14. maddeye atfla, antlamann yrrle konulmasn takib eden on ay zarfnda Trkiye Hkmeti szkonusu olan yllk paylarn sermayeye tahvil etmek isterse Irak Hkmetine bu talebini bildirecek ve Irak Hkmeti bu ihbar zerine otuz gn iinde o madde hkmnn tamamyla yerine getirilmesi iin Trkiye Hkmetine 500 bin ngiliz Liras deyecektir. Trkiye Hkmeti, sz konusu yllk payn bir nc tarafn demeye hazr olabilecei fiyattan daha fazla olmamak zere Irak Hkmetine satn alma frsat vermeden elinden karmamay taahhd ettii ve bu notalarn antlamann tamamlayc parasn oluturmasn kararlatrdklarn tebli etmiti.