Z.

Betl Yazc KENDN KENDNN TEKS KILMI BR AR Bir felsefeci ve air olan Metin Altokun iirlerine bir btn olarak baktmzda tek bir anlatc benin olduu, dnsel dzlemi derinlere yerletirilmi iirlerle karlarz. Yaptlar iinde Sone gibi deiik biim rnekleri de olmakla birlikte serbest lde yazlm, kiisel sorundan yola kp toplumsal-evrensel boyuta ulam lirik iirlerin arlkta olduunu grrz. Ana konu ne olursa olsun, airin iirleri boyunca iledii izlekler alt ana balk altnda toplanabilir: Yabanclama; Aray; -g/ Kendine srgnlk; Ak, Dostluk/ Scak bir ev zlemi; kilem/Kararszlk, Kendi kendini ve ocukluun karsnda yetikinliini yok etmek/ Avlamak ya da ruhsal intihar . air btn kitaplarnda ayn izlekleri srdrm, iir dili ile psiik, dnsel, politik dzlemini, birbirinin iinde eriterek, btnleyerek, soyutlayarak, kendisine kimi zaman ieriden kimi zaman da dardan bakarak, sz konusu kiisel sorun ve dzlemleri toplumsal-evrensel poetik bir dzleme tamtr. Bu yaz kapsamnda zerinde duracam iirin yer ald Kendinin Avcs kitab 1979da yaynlanm ve Ahmet Telli ile birlikte 1980de . F. Toprak iir dln kazanmtr. Kitaptaki Evde Yoklar iiri, dnsel olann duygu iinde eritilmesi ya da btnletirilmesi nedeniyle ilk bakta kolay anlalr bir iir gibi durmaktadr. Ancak kavramsal yaklaldnda derinleilerek yaplacak okumalara ak bir iir olduu grlr. Evde Yoklar iiri iin, farkl bir dnce, politik, psiik ve bilin dzlemine yerlemi, genelden farkllam, depolitize olmadan yabanclam bireyin modern sistemin norm deerleri ve dostlar da dahil dier insanlar karsnda iine dt duygu durumunun sinemadaki alat tr olan melodrama benzer bir anlat eklinde, iirsel imge ile ilenmesidir diyebiliriz. nsan ilgilendiren ve onu altst eden bir sorun yaln bir dille, kartlklar kurularak anlatlmaktadr. Ancak genelde mutlu sonla noktalanan melodramdan sonu bakmndan farkldr, nk iir mutlu sonla veya zaferle deil, bir yenilgiyle, bir i-g ya da psiik-exil /ruhsal lmle sonulanr. YAZINBLMSEL YA DA POETK ELER Poetik olan ok katmanl bir dzenektir. Bir airin tek bir iirinin kendi iinde ve o iir ile dier iirleri arasnda poetik birlii salayc birimler, estetik/dil/biim/anlam/gnderge-bildiriim (1) olarak be ana balk altnda toplanabilir. iirin gndergesel ya da bildiriim ilevi, sorun edinilenin aktarlmas ilevidir. Orhan Koaktan aktararak sylersek iirin gndergesellii kendi dna iaret etme kabiliyetidir (2). Dilin iirsel kullanm iin bu elerin birbirleriyle balantl olarak dzenlenmesi gerekir. Be ana balktan hi biri tek bana poetik birlii salayc e olarak ilev gremez. Bir iiri oluturucu veya yapc tek poetik ilke gndergesel-bildiriim ilevi, dili veya anlam deildir. iirin estetik ilevi ya da anlam poetik yap iinde ayn oluturucu deerde ve birbirine kaynam olan elerdir. Tek bir oluturucu eden yola klarak yaplan iir deerlendirmelerinde iirin oluturucu elerinden birini ne karmakla, dierlerini telemi oluruz. Bylelikle iirin gndergeselbildiriim ilevini sorun edinenler ile estetik ilevini sorun edinenler iin farkl ve eksik deerlendirme ya da ok farkl sonulara ulama sz konusu olur. O nedenle iirin bir btn olarak, iir dzeneini oluturucu farkl dzlemler arasndaki denkliklerin saptanmas, bantlarn gsterilmesi yoluyla incelenmesinin gerekli olduu aktr.
BM /DL/ ESTETK DZEY

Evde Yoklar iiri drt blmden olumaktadr. lk blm yedier dizeli, son blm alt dizelidir. Son blmn alt dizeden olumas daha sonra deinilecek olan ierik/ anlamsal yap ile rten, anlam pekitiren, biim ve anlam arasnda bant salayan bir biim zellii olarak karmza kar. iir dk volmde bir ses ile balar, ayn ekilde ritmik ve tek dze devam eder. lk blmn drdnc ve beinci dizelerinde hafif bir ykselme ve sonra yine d eklinde ilerler. iirin dize ve ses yaps lirik-anlatc benin kiilii ve duygudurumu hakknda bilgi verici niteliktedir. Bylelikle sz dizim gibi dilbilimsel dzeyler ile anlambirimsel ve akustik dzey arasnda edeerlik balants (3) salanm olur.

lk blmde kullanlan kaplarn inildemesi (nildiyor ardmdan/ Girdiim ktm kaplar) cansz nesnelerin canlym gibi ifade edilmesi ya da kiiletirme eklindeki sz sanatna rneklik eder. kinci blmde karmza kan rakm bir trl beyazlamyor, anahtarm g dnyor kilidinde, nemli aldm sigaralar dizeleri somut gnderimli eler araclyla skntya, yolunda gitmeyen durumlara ve yalnzla iaret eder. Simgesel deerli dizelerle salanan anlam sapmacasnn, arm yoluyla yaplan bir anlamlamann gsterenidir. lk blmde verilen nedenler eliinde ikinci blm sonu niteliindedir. Bu blmn ana temas olan yalnzlk, yabanclama ve sknt anlam bir btn olarak dnlrse bu anlam oluturmada kullanlan bu dizelerin para-btn ilikisi iindeki parasal kullanmndan da sz edilebilir. nc blmde kullanlan ocukluu artrmak iin kullanlm bir mzik kutusu baucumda/ Ve aymn gzleri saydam dizeleri de benzer ekilde evrensel simge deerli dizelerdir. Alt dizelik son blm soyutlamalarn youn olduu ve anlamsal adan en ok zerinde durulacak olan blmdr. Burada yine simge deerli dize kullanmlar grlr: Bekliyorum bir kapnn nnde/ cebimde yazlmam bir mektupla. Buradaki kap iirin bandaki inildeyen kap deildir artk. Anlatc ben zaman, uzam, dnsel ve psiik olarak baka bir boyuta gemitir. lk ve son blmdeki kaplarn anlam deimesi iftlemedir(4), ayn zamanda bir gsterenin (kap iitsel imgesi) bir gsterilen (normal kap) yerine baka bir gsterilenin (kap ile ifade edilen seim-tercih-eikte olma durumu-i g-intihar olgusu) gemesi yoluyla salanan bir deimecedir. Cebimde yazlmam mektup dizesi de kendi kendinin avcs olmaya ya da sembolik bir intihara gnderme yapar. Kap szc btnyle deiik iki anlamda anlalr hale gelir. kinci kap sapmacaldr, bylelikle dil gndelik dilden kopar ve sanatsal olana evrilir. Bana kar ben vardm dizesi iirin anlam, felsefi dzlemi ve gndergesel-bildiriim ilevi tartlrken grlecei gibi Nietzschenin dostluun imknszl felsefesine atfta bulunur. Son blmn dier blmden farkl olarak alt dizeli oluu anlatc-benin duyumsad azalma-eksilme- ruhsal adan yoksullama-knt durumuna vurgu yapan bir biim zellii olarak dnlebilir. Bu blmde ayrca yabanclama- anomie(a) kavramna ve iirden yola karak iir-benindeki ve toplumdaki yabanclamaya, iir-benin bu toplumsal yap iindeki konumuna, yabanclamann oranna gre bireyin verdii savunma amal davransal tepkilerin politik olanla ilikisine younlalacaktr.
ANLAM DZEY

Altok Dil, iir ve Anlam balkl denemesinde anlamla ilgili u grlere yer verir: Anlamn dzyazya ilikin bir nitelik olduundan ve iirde anlam aranamayacandan dem vuran grler ortaya atlmtr () oysa anlamsz iir olmaz. nk iir sahici ve inandrc olmak zorundadr. Ancak bylelikle okurla arasnda bir iliki kurabilir. iir, tad duygu ve dnce ykn okurla paylamaya yneliktir. Bu da onun anlaml olduunu gsterir. iirde anlam aranmaz demek; iirle okur arasna iletiimi engelleyen bir duvar rmektir (5) iirde anlam araymza airinden destek alarak devam edelim. iirin ilk dizesi olan Durmadan avularm terliyor dizesi psikolojik bir durumun belirtecidir. iirin ilk blmnde benin avularn terleten sebepler ard ardna sralanr. Kendisi dnda kalan hayatn umursamazl ve heyecanszl nedeniyle yrei daralr. Gittii evlerde dostlarn bulamaz. Bunun yaratt huzursuzluk ve bundan kurtulabilmek iin giritii gezginlik/ gebelik durumunu anlatr. Dostlarn evde bulamamann yaratt acy ve sknty youn olarak hissederiz iir boyunca. iirin anlatc beni kendisine bazen kubak bakmakta, kimi zaman da gzlerini endoskopik bir aygt gibi kullanmakta ve kendinin derinlerinde dolamaktadr. Kendisiyle kusursuz bir btnlk istemi vardr. Bu izlek ikinci kitab Yerleik Yabanc kitabndaki Bir ocukluun Bykl iirinde yle karmza kar: Eksik, yarm, kusurlu/ bu bense ben hi deilim/durmadan btnlenmek isteyen. (6) Gndergesel ilev blmnde daha derinlere alacak olmakla birlikte, imdilik bu btnl salayacak olanlarn, kendisine benzeyen dostlar olduunu dnebiliriz. iirde dorudan verilmemekle birlikte dostluk derken aslnda bir alkanlktan, eski bir yaantdan sz edilmektedir. Bir zamanlar sk sk bu dostlara gidip gelmektedir. imdi almayan kaplar o zaman almaktadr. imdi kaplarn almamasndan ve dostlarn evde olmamasndan yaknlmas ve yaanan hayal

krkl bu deneyim nedeniyledir. Anlatcnn beninde eskiden dostlarla birlikte olmakla bir btnlk salamken, imdi bir yokluk, bir eksiklik, blnmlk durumu olumutur. iirdeki zne iinde olduu kederli hali, yaad hayal krklklarn simgesel deerli dizelerle/metaforik kullanmlarla ve ses olarak da kederli/ depresif bir insann ruh halini yanstan dk perdeden ritmik bir ezgi ile verir: Dolanp duruyorum ortalkta./ kedim hmbl, yaprak dkyor ieim. Kentli bireyin yalnzlndan kaynaklanan bir keder ve melankoli halidir sz konusu durum. ve d; dostlar ve yalnzlk, ev ve tren garlar; uzak ve yakn; ieri girmek ve dar kmak; umut ve hayal krkl gibi kartlklar i ie gemi bir btn eklinde, sinematografik olarak verilir. Dar, gitmek dncesi, garlar, geciken trenler onu hem heyecanlandrr hem de yorar ve yalandrr. Bir trl huzura eremez. Alkole snmtr. Yalnzlk ve yabanclama izleinin evrensel simgeleri: Alkol- Kedi-Bakmsz iek olarak grnr. Yalnzln bykl ve yalnzla atfedilen olumsuz deer anlam sapmacas/ deimece yoluyla raknn beyazlamamas eklinde ilenir. Ayrca iirin giri blmnde avularn terlemesi, trenlerin gecikmesi yrein bungun olmas , sevilen insanlarn bir bir uzaklamas dostlarn evde olmamas ile verilen tedirginlik ve yalnzlk hali ikinci ve nc blmlerde iir benin ruh halini pekitiren nesnelerin olumsuz durumlar ile vurgulanr. Bylece iiri oluturan anlam ve szdizimsel/sessel/estetik eler hem ayn dzeyden hem de farkl dzeyden elerle edeerlilik asndan bulumu, iir btnl iiri iir klan btn temel elerin badatrlmas ile kurulmu olur. nc blmde kullanlan dize yaps ve simge deerli dizeler de anlamsal ve biimsel edeerlilii srdrr. Skntdan kurtulu ve ksa huzur anlar iin ocuklua snma durumu grlr. Anlatc ben bir evin scakln, mutlu ve huzurlu olduu zamanlar zlemektedir. Bym bir ocuktur. Okurun bakn iirdeki anlatc benin ocukluuna evirmesi istenir. ocukluk saydam gzl bir ay ve mzik kutusu simgeleriyle artrlr. Yetikinlikte aynn saydam gzyle birlikte anlabilecek bir ocukluk masumiyeti kalmamtr artk. Yetikin olmann bedeli bilinmezlik, giz, karmaa, sknt olarak denir. Terimlerden sadece birisi verilerek saydam; mat kartl kurulmakta; saydamlk huzur ile matlk mutsuzluk ile simgelemekte, saydama kar konumlanm ancak anlmam mat baklarla birlikte bir mutsuzluk artrlmaktadr. Mzik kutusunda yaylan ezgiler ocukluun fon mziidir. Anne kalbinin haz veren ritmik sesi olarak da yorumlanabilir. Anne sesinin yattrc mzikal tns ile zdeletirilerek ocuun anneden kopmadan nceki zamanlara ekilmesi istemi olduu ak bir imgedir. Mzikten sz etmiken mziin ya da anne kalbinin ritmik zellikteki yattrc ileve sahip sesinin dilden nceki bir alanda konumlanm olmas gz nne alndnda; dil ncesine; anlam tesine ve anlatc iir benin bilindna temas edebiliriz. irin btnne bakldnda da olduka ritmik ve yumuak bir ezgi duyduumuzdan sz etmitik. terliyor, kaplar; ardmdan, bungun eklinde bir fon mzii duyulur. Bu mzik de, szcklerle verilen anlamn dnda ocukluu, anneyi ve huzuru istemeyle ilgili bir ipucu verebilir almlaycya. Sessel ve anlamsal tz (7) bylece balantlandrlm olur. Bir ocukluun Bykl iirinde (8) ocukluun aslnda hibir yere gitmediini grrz, ancak yine de gvde btnln kaybeder.
GNDERGESEL/ BLDRM DZEY EVDE YOKLAR RN YABANCILAMA KAVRAMI ELNDE POLTK-PSKOLOJK OKUMA

Genel olarak yabanclamann bir uyum sorunu olarak ele alndn biliyoruz. Bireyin topluma yabanclamas Durkeimin 19.yyda tarif ettii toplumsal normlardan kopmauyumsuzluk eklindedir. 1950lere gelindiinde ise, kapitalist srecin deimesiyle e zamanl olarak yabanclama bireyin olumsuz bir ekilde topluma uyum salamas olarak tanmlanr. Bu, bireylerin ekonomik-toplumsal yap tarafndan ekillendirilmesi demektir. Ama bireyin verili deerleri sorgulamadan kabullenmesi, sorun karmamas eklinde oluturulan bir kalp kltr ve tek tip birey yaratmaktr. Metin Altokun stnde durduumuz iirinin modernizmin kapitalist ekonomik sisteminin ekillendirdii toplumsal yapya ikincil gelien, Marxn yapt yabanclama sreci snflamasnn insann topluma

yabanclamas ve insann kendine ve dierlerine yabanclamas basamaklarnn, yani bireysel bir uyumsuzluun dile getirilmesi olarak okunmas mmkndr. iir kiisinin yaad dardan grnr sefalet; psiik, kltrel, moral, bilin, dnce (9) dzeylerinin hepsini birden ieren, bu nedenle bireyi sarsan, tkezleten, tahrip eden geni kapsaml bir sefalettir. Modern sistem iinde insann iine dt gszlk ve aresizlik durumlar beraberinde psiik ve kltrel bir k de getirir. Bireyin yaad bu moral-psiik kntden yola karak lkenin ve toplumsal yapnn iinde bulunduu ekonomik-politik arka plana ulaabiliriz. air toplumsal/politik arka plan yabanclama-anomie(a) y sezdirerek sunmakla nc bir boyut katar iir evrenine. air iin de iinde yaad aa tanklk etmesi, oradan hareketle ekillenen, duyu, dnme ve ifade sreci ile iirinin bu ses ve anlamsal ierik ile yaplanna ularz. Dostluk kapitalist sistem iindeki bireylerin organik dayanma biimi (Durkheim, 1893) olarak yorumlanabilir. Dolaysyla toplumsal norm deerleri iinde yer alr. Durkheimin Organik dayanma dedii iblmyle birlikte artan dnce farkllklarnn oluturduu dayanma biimleridir. Gnmzn toplumsal yaplanmasnda iblmnn olmad ilkel toplumsal yaplanmalardaki gibi ortak inan-ortak bilincin bireyi etkilemesi sz konusu deildir. Bireysel farkl dnsel aamalardan dolay ortaya kan bir organik dayanma (10) biimi olarak yorumlanabilecek dostluk modern-birey iin ayn dnce yaps nedeniyle bir araya gelenlerin oluturduu bir nvedir. Kiinin kendini ifade etmesi, dostlar dnda kalanlarla arasna snr izmesi ve buradan hareketle stratejik olarak kalkan veya s ilevi grmesi bakmndan nemli bir yaplanmadr. stnde durduumuz iirin olduu kitap yaynlandnda 70li -80li yllarda lkemizde yaanan siyasal- kltrel alkant ve toplumsal dalma/ayrma dnemi kiileri topluma balayan norm deerlerden, dolaysyla dostluklardan uzaklatrmtr. Toplumsal deiim-dnme kout olarak iir-beni moral ve toplumsal deerlerde, dostluklarnda kopular yaar, kimlik bunalmna girer. Eskiden bal olduu deerleri ve kiileri yitirir, yeni deerler de henz olumad iin hazrlkszdr, psiik bir boluk, uyumsuzluk, aresizlik ve yalnzlk iindedir. Politik-psikoloji alanndaki almalarda bu toplumsal-deiim dnm dnemlerinde intihar olgularnn artt, intiharn psikolojik ve yan sra toplumsal hazrlayclarnn olduu ortaya konmutur. Birey toplumsal norm deerlerine gre beklentilerini, duygusal, heyecansal vs. deerlendirmelerini kurar ve psiik yaps byle belirlenir (11). iirin sonunda iir-benin cebindeki yazlmam mektup bu anlamda, intihar ncesi yazlan mektuplar artran figratif bir edir. iirin girii ve sonu arasnda iir-benin psiesindeki sz konusu norm deerlerin (dostluk) deimesiyle birlikte iine dt tinsel ve kltrel boluun yansmas gayet net bir ekilde gz nne serilir. Ben zrede ise bu boluk yle aktarlr: Nereye baksam grdm slk./ Bungunum ve suskun ()/ Sar kulaa szm yok, kre ne gstereyim/ Duymazlktan, grmezlikten gelenler;/ Bir de size sormal, ya ben nereye gideyim?. Byle bir sistem iinde normalde de var olan yabanclama olgusu, lkemizde 70ler ve 80lerde yaanan toplumsal karmaa dnemlerinde olduu gibi, kiilerin psieleri zerinde tahripkar boyutlara ulaabilir. Yabanclamada toplumsal kurumlara kar trl bireysel tepki grlr: Birincisi konformizm, ikincisi kar kma/kurumlarla polemie girme, zgrlk iin bakaldrma, ncs ise geri ekilmedir. Bireyin topluma uyum salayamad, zgrleme amacyla bakaldrd durumlarda kurumlarla arasnda sorun kar. ounluun ise byle bir kar k olmaz. Verili durumu ve kimlikleri ya iselletirerek ya da kar olsalar bile aresizce kabullenerek yaamay seerler. Konformizmi seerek yaayanlarn genel tavrlar: hogrsz, domatik, itaatkr, otoriteryan, tutucu zellikler olarak genellenmitir (12). nce kar kma amacyla araya giren Evde Yoklarn iir kiisi daha sonra geri ekilir. nk byle bir birey toplumsal norm sistemlere istese bile tamamen uyum salayamaz. Bu deerleri kendi moral-kltrel deerlerine gre kabul edilemez bulur. Ancak benimsemedii deerlere kar durabilecek enerjiyi yitirdiinde sancl bir sre balar ve zgn deerlerini koruyabilmek iin iine ekilir: Geceleri kendini kanatr. Bu bir tr sancl i g ya da yazlmam mektup ile simgelenen ruhsal lmdr. Ayn duruma verilmesi beklenen, ikinci bir tepkisellik durumu olan, saldrganlk eklinde bir tepki iine girmez. Dostlarn evde olmamasna bir kzgnlk, kendisini daha iyi hissetmek iin bir sulama, savunmaya geme,

bakalarna saldrma durumu yoktur. Kaplarn almamas onda bir krgnlk yaratr. Dostlarn aranmas aslnda kendisinin eski durumunun aranmas anlamndadr. Onlarn evde olmamas da yabanclamay, onlarla bir aradayken olduu eski kendisinden uzaklamay ve eskiden olduu adam olduuna inancn yitirmesi durumudur. Bakalaryla ilikisizlik, dostlarla buluamama, sonunda dnp bunun sebebinin aslnda kendisi olduuna ve kendisiyle buluamamaya gelir. Oysa Seemana gre yabanclamann, iinde yaanan toplumsal koullarn bir rn olduu, bireyin psiik yapsnn bunun izdm olduu bilinir (13). Ama iir-benine gre yaad btn bu olumsuzluklar bir trl kendisi olamamakla, kendi zgn deerlerini koruyamamakla ilintili olarak aa kar. iirde toplumsal ya da sosyal olandan bireysele doru bir daralma ve anlatc-benin inzivaya ekilii vardr. iir ilk bakta bir umudun gereklemesi, olumsuzun olumluya dnmesi ile sonlanr gibidir. nk ald kapnn arkasndan kendisi kmtr. Kapy alan da aan da kendisidir. Kendisi ile barma ve sanki ilk kez buluuyormu gibi bir karlamadan, dostlaryla zdelik kurma durumundan da sz edilebilir. Ama, aslnda bu bir buluma deil bir uzaklama, bir deiim, dnm ya da yabanclamadr. Gerekte dostlar deil hi tanmad yeni bir kendi var gibidir karsnda, ama bu yeni kendinin de kendisinden bakas olamayaca gereinin bilinci onu kmaza sokar. Yerleik Yabanc iirinin (14): kiminin dikenleri vardr, / katlanamaz stne./hep dikenli durur/ Delmemek iin gvdesini. dizelerinden, bu iirdeki anlatc-benin sz konusu insanlardan farkl olarak kendi stne katlanm ve dikenlerini gvdesine batrm olduu karmn yapabiliriz. Altok 1987de yaynlanm olan pek ve Klabtan kitabnn Tezgahnda Acnn iirinde lmeden lmek ya da eskiden lmek durumunu yle ifade eder: Bir gn leceim;/ Kanlmaz bu./ alacak bir ey yok./ Ama tersine yayorum/ Ben sizlere gre/ te bunun iin;/ zk sal ikindisinde/ Yorgun bir gnn,/ Glgeler uzarken/ lvereceim eskiden./ Benim gibi an dilsiz, / Hav dkkler ()/ Onlar eskiden lrler (15)
EVDE YOKLAR RN NETZSCHE LE BRLKTE OKUMA DOSTLARIM DOST YOKTUR

Nietzsche kiinin kendisiyle dost olmasnn imknszln ve insan ilikilerinin doutan gelen siyasi yann vurgular, g ilikilerini insann varl ile btnletirir. Bylelikle g istencinin insanlarn doasnda olduuna yani insanlarn dostluktan ziyade dman olmaya, gerilimli bir iktidar ilikisine, mcadele ya da kavgaya yatkn bir doalar olduuna vurgu yapar. Ona gre bu doal yapdaki insanlarn ilikileri ile kurulan iliki birletirici deil blc bir g, sava kartc bir gerek olmakla zelleen siyasi bir iliki olacaktr (16). Nietzsche ikili dostluk pratiklerinin kanlmaz olarak siyaset yani klk deitirme, siniklik, hilekrlk, yalan ve sahtelik zerinde ykseldiini dnr. Bu durum insanlarn kt niyetinden deil sosyal ilikilerin yanl anlamalara ve krlmalara, sonrasnda da dmanla ve bylelikle ilikinin bitmesine ak olmasndandr. Ona gre insan eylemlerini kendisini kandrmadan, nyarglardan, inanlardan uzakta kalarak sorguladka yalnzlar. Bu sorgulamalarn ok actmamas iin, sorgulayc deil onaylayc hayali bir dost girer devreye. Bu dost bakalarna bal yaantlarmz, belirlenmi kat anlamlar, deimez kimlikler, sabit roller arasnda blnm modern birey iin insann inzivadan kap dinlenecei bir ada, gnlk hayatn gerei ierisinde kalmasn salayan tpa (17) ya da yaayabilmesini salayan bir snaktr. Metin Altokun bir iirinde benliklere sinmi bu kat kimlikler yle ifade edilir: Neler var bir dn ikimizin arasnda;/ Senle ben varz nce kat snrlarmzla. (18) nsan klk deitirerek, karsndakinin gzndeki imgeden uzak durarak, kendini hem dierlerinden hem de kendinden saklayarak, durmadan kendisini sorgulayarak isel farklln, bireyselliini tek bir kimlie saplanp kalmadan koruyabilir. Metin Altokun Evde Yoklar iirinin son blmndeki: bana kar ben vardm dizesinde yalnzln kendini kendinin teki klacan bilen Nietzschenin keiine ak bir gnderme vardr. nk bu kavram Aristotelesin teki kendi veya Ricoeurn baka olarak kendi kavram deil Nietzschenin kiinin kendisinin bir bakasna (baka bir kendiye-zby) kar oluu olarak ortaya koyduu kavramdr. Yalnz kalmak, kiinin kendi varlnn bir bakas olmaya olanak vermeyii anlamnda; kendini kendinin teki klar, hem oullatrr, o oranda da

yalnzlatrr. nziva ikiye dnr. Evde olmayan dostlar dost zlemi iindeki yalnz kiinin bu bilin ve dncede gelimilik durumuyla ilgili olarak zaten olmayacaklar bilinen, buna ramen zlem duyulan dost olmayan dostlar ya da onun hayata tutunmasn salayan hayali dostlardr. iirin anlatc beninin huzursuzluu ve gerilimi dostluun bu iki bal, elikili yapsnn farknda olmasndan ve hep bir yere gitme istei ile gidilecek bir yer olmadn bilmesinden kaynaklanr. Jean- Luc Nancy Altokun iir kiisinin de yaad bu elikin durumu srf insan olmamzdan kaynaklanan bir gidie/ yola ka ayarl olduumuzu syleyerek normalletirir. Hibir nihai varn olmadn bile bile gitmek insan olua zg bir durumdur (19). te bunun iin incelediimiz iirin anlatc beni de, nihai bir varn olmadn bilen, ama yine de giden bir bendir. Gittii yer kendini bulamayacan bile bile gittii skntl bir i dnya, bir eskiden lme halidir. Bu ikilem, gidilecek bir yer olmadnn altn izen Kavafisin nl ehir iirine gnderme yapt Amasz Bir Gezgin iirinde yle vurgulanr: () Ama gitmektir benim/ Yenilmezliim dnyada (20) SONSZ Evde Yoklar iirinde konuan kiinin yks, yabanclamay toplumdan gelen d etkiler ile z-yaamndan kaynaklanan i etkilerin bir atmas olarak yaam, politik olarak egemen iktidara, dostluk dnda btn norm deerlere kar km, ancak daha sonra geriekilmi, ama asla saldrganlamam bir bireyin dramatik yksdr. Burada vurgulanmas gereken, yabanclama durumlarnda toplumsal norm deerlere ve kurumsal yaplara verilen tepkilerde farkl seim olduu gibi, yabanclamalar arasndaki orantsal farkn ve buna kar savunma amal verilen tepkilerin yabanclaan bireylerin politik tercihlerinin ve eylemlerinin belirlenmesinde de etkili oluudur. Yabanclama oran ok yksek bireylerde politik bir ilgisizlik grlr. Bu bireyler iinde bulunduklar psiik-kltrel karmaadan bir an evvel kurtulmak iin bir otorite-otoriter bir parti aray iindedirler. Geri ekilme konumlarnda yaayanlar ar dinsel eilimler gsterebilirler. inde yaadmz zaman diliminde slam lkelerindeki fanatik dinsel eilimler ile alkol ve uyuturucu bamlklarnda, saldrganlklarda artn ileri boyutlara varmas bu yabanclama durumuyla ilintili rastlantsal olmayan durumlardr. Politikaya kar ilgisizlik iinde olan bu insanlar kendilerini motive edecek liderlere ve totaliter hareketlere byk yaknlk duyarlar (21). Yabanclama Metin Altokun iir kiisinin ayn toplumsal artlarda farkl bir dnsel-duygusal-ruhsal boyutta olmas nedeniyle ie-dnme ve kendi tahrip etme eklinde grlrken, dierlerinde korkulu ktmserlik, bakalarna kar nyargl dmanlk ve saldrganlk eklinde ortaya kar. Aslnda bu ikinci gruptaki insanlar Habermasa dayanarak sylersek siyasi iktidarn gdmnde olan apolitik insanlardr. Onlar iin ynetimin totaliter olup olmamasnn bir nemi yoktur, bunu sorun edinmezler. Ayn nedenle bu ikinci gruptaki insanlar Evde Yoklarn iir beni gibi, benimsemedikleri deerleri benimseyerek yaamaktansa lmeyi seen, bu deerlerle ve insanlarla uyum iine girmektense yalnz kalmay ve ac ekmeyi yeleyen insanlar asla ldremeyeceklerini de bilemezler. Evde Yoklarn znesi kendi norm deerlerine ball, benimsemedii ve uyum salamay reddettii bir toplumsal yaplanma iinde yaamak istememesi nedeniyle kendisini yllarca nce kendi elleriyle avlamt. O Kendinin Avcsyd . O eskiden lm, ekip tetii/ kendini vurmutu. Ve Yalnzln mthi saltanat iinde eskiden len biri olarak bir mezat gramofonunun borusuna sessizce gmld. Ve o gramofon borusu/ Ne gariptir;/ Gecesefalar gibi/ Akam ap sabah rtlr Kaynaka: 1. Mehmet Yaln, iirin Ortak Paydas I: iir bilime Giri, karos Yaynlar 3. Bask, Aralk 2010, sf. 31 2. Orhan Koak, Kopuk Zincir, Modern iir zerine Denemeler, Metis Yaynlar, Birinci Basm: Nisan 2012, sf. 179 3. Sombahar, Mays-Haziran 1995: No.29 sf. 3 Nicolas Ruwet (ev. Necmiye Alpay)

4. Mehmet Yaln, iirin Ortak Paydas I: iir bilime Giri, karos Yaynlar 3. Bask, Aralk 2010, sf. 31 5. Metin Altok, iirin lk Atlas, Krmz yaynlar, 4. bask, Ekim 2006, stanbul. Sf. 14-1631 6. Metin Altok, Bir Acya Kirac, Btn iirleri, Krmz yaynlar, 10. bask, Kasm 2011, stanbul,sf. 59 7. Sombahar, Mays-Haziran 1995: No.29 sf. 3 Nicolas Ruwet (ev. Necmiye Alpay) 8. Metin Altok, Bir Acya Kirac, Btn iirleri, Krmz yaynlar, 10. bask, Kasm 2011, stanbul,sf. 59 9. Serol Teber, nsann Hileme Servenine Giri, Politik-Psikolojik Okuma Notlar, Papirs Yaynlar X basm, Temmuz 2001, sf. 146-147 10. age sf. 146-147 11. age sf. 146-147 12. age sf. 146-147 13. age sf. 146-147 14. Metin Altok, Bir Acya Kirac, Btn iirleri, Krmz yaynlar, 10. bask, Kasm 2011, stanbul,sf. 59 15. Metin Altok, Bir Acya Kirac, Btn iirleri, Krmz yaynlar, 10. bask, Kasm 2011, stanbul,sf. 59 16. Paul J. M. Van Tongeren, Cogito/ Dostluk, Say:68-69 K 2011/2012, sf. 220-221 ( ev. Belirtilmemi 17. Paul J. M. Van Tongeren, Cogito/ Dostluk, Say:68-69 K 2011/2012, sf. 220-221 ( ev. Belirtilmemi age sf. 224-225 18. Metin Altok, Bir Acya Kirac, Btn iirleri, Krmz yaynlar, 10. bask, Kasm 2011, stanbul,sf. 59 19. Jean-Luc Nancy:Monokl yaynlar, Birinci Basm Mart 2012 20. Metin Altok, Bir Acya Kirac, Btn iirleri, Krmz yaynlar, 10. bask, Kasm 2011, stanbul,sf. 59 21. Serol Teber, nsann Hileme Servenine Giri, Politik-Psikolojik Okuma Notlar, Papirs Yaynlar X basm, Temmuz 2001, sf. 146-147 22. age; sf. 53 23. Metin Altok, iirin lk Atlas, Krmz yaynlar, 4. bask, Ekim 2006, stanbul. Sf. 14-1631 24. Serol Teber, nsann Hileme Servenine Giri, Politik-Psikolojik Okuma Notlar, Papirs Yaynlar X basm, Temmuz 2001, sf. 146-147 25. age sf. 151 26. age sf. 156 27. age sf. 157 28. Metin Altok, Bir Acya Kirac, Btn iirleri, Krmz yaynlar, 10. bask, Kasm 2011, stanbul,sf. 49 29. age, sf. 197 30. Paul J. M. Van Tongeren, Cogito/ Dostluk, Say:68-69 K 2011/2012, sf. 220-221 ( ev. Belirtilmemi age sf. 224-225 31. age sf. 227-229 32. Metin Altok, Bir Acya Kirac, Btn iirleri, Krmz yaynlar, 10. bask, Kasm 2011, lk Atlas, sf 61 33. Paul J. M. Van Tongeren, Cogito/ Dostluk, Say:68-69 K 2011/2012, sf. 220-221 ( ev. Belirtilmemi) sf. 230 34. Metin Altok, Bir Acya Kirac, Btn iirleri, Krmz yaynlar, 10. bask, Kasm 2011, stanbul, sf.19 35. age. Sf. 13 36. Serol Teber, nsann Hileme Servenine Giri, Politik-Psikolojik Okuma Notlar, Papirs Yaynlar X basm, Temmuz 2001, sf. 157 37. age sf. 162