You are on page 1of 12

HCRE BLNMES

A.TANIM
Hcre blnmesi, tek hcreli canllarn oalmas, ok hcreli canllarn bymesi, erkek ve dii eey hcrelerinin meydana gelmesi, rejenerasyonu ve dokularnn yenilenmesi iin gerekli biyolojik olaydr.

Hcre blnmesi rnek ekil 1

Bir hcrenin blnebilmesi iin belirli bir bykle ulamas ve nkleik asitlere sahip olmas gerekmektedir. Canllar dnyasnda;

Mitoz (Mitozis) Mayoz (Meiosis)

olmak zere iki farkl tip blnme vardr.

B. MTOZ BLNME
Mitoz blnme tek hcreli canllardan, ok hcreli canllara ve insana kadar birok canl grubu tarafndan gerekletirilebilir.

Mitoz blnmenin birka zelliine bakalm. Bu blnme sonunda blnen hcrelerden birbirinin tam benzeri olan iki yavru hcre oluur. Blnen hcrenin kaltsal maddesi nce kopyalanr, sonra eit olarak iki yavru hcreye aktarlr. Kromozom says ne olursa olsun blnme yetenei olan her hcre mitozla oalabilir.

ekil 2. Mitoz blnme ile oluan hcrenin genel aamalar

Bir hcreli organizmalarda mitoz blnme sonucu iki yeni birey oluur. Bylece reme salanm olur. ok hcreli organizmalarda ise, dllenmi yumurta olan zigotun mitoz blnmeler yapmasyla, organizmann bymesi ve gelimesi salanr. Hcre blnmesi balamadan nce, ekirdek dinlenme durumunda olmayp hcredeki faaliyetlerine devam eder. ki blnme arasndaki bu metabolik devreye interfaz denir.

nterfazdan sonra, ekirdek blnmesi (karyokinez) ve sitoplazma blnmesi (sitokinez) olmak zere iki kademede mitoz gerekleir. Hcrenin blnme ncesi ve blnme srasnda gerekletirdii hayat dngs aadaki ekilde gsterilmitir.

A. KARYOKNEZ Blnme hazrlklarn bitirmi olan hcre profaz, metafaz, anafaz ve telofaz evrelerini geirerek ekirdek blnmesini tamamlam olur.

1.Profaz nterfaz sonunda elenmi durumdaki kromatin iplikler bu evrede ksalp kalnlaarak kromozom halini alrlar. Hayvan hcrelerinde interfazda elenmi olan sentrozomlar da hcrenin zt kutuplarna ekilir. Profazn sonuna doru ekirdek zar, ekirdekik ve endoplazmik retikulum erimeye balar.

ekil 3. Profaz Evresi

2.Metafaz Elenmi kromozom iftleri hcrenin ekvator izgisinde yan yana gelerek tek sra halinde dizilirler. Sentromer blgelerinden de i ipliklerine tutunurlar. Sentromerler elenir kromozomlar en rahat bu safhada grlerek saylabilir.

ekil 4. Metafaz Evresi

3.Anafaz Sentromer blgelerinden birbirlerine tutunmu olan karde kromotidler birbirlerinden ayrlarak zt kutuplara doru ekilirler bu ekme ilemini i iplikleri gerekletirir. Mitozda kromozom says ve kromozom yaps ayn olan hcrelerin olmasn salayan esas olay, bu safhadaki karde kromotidlerin ayrlmasdr.

ekil 5. Anafaz Evresi

4.Telofaz Birbirinde ayrlan kromozom akmlarnn kutup blgelerinde kmeler iersinden sonra, ekirdek zarlar ve ekirdekikler aniden oluarak belirgin hale gelir. Kromozomlar teker kromotin iplik haline indirgenirler. iplikleri kaybolur. Telofaz sonunda karyokinez bitmi ve iki ekirdekli bir hcre oluturmutur. Sitoplazmann blnmesiyle iki yeni hcre oluur.

ekil 6. Telofaz Evresi

C. MAYOZ BLNME
Eeyli reyen canllarda, reme hcrelerinin oluturulmas srasnda kromozom saysnn yarya indirilmesi gerekir. Bu olay hcrenin mayoz blnme geirmesiyle salanabilir.

ekil 7 : Mayoz Blnmenin Safhalar

imdi mayoz blnmenin birka zelliine bakalm. Gelimi canllarn vcut hcrelerindeki kromozom says diploittir (2n). Bu canllarn reme hcrelerinde (yumurta ve sperm) ise monoploit (n) sayda kromozom bulunur.

reme hcreleri mayoz blnmeyle oluturulur. Kromozom saysnn yarya indirilmesiyle trn kromozom saysnn deimeden kalmas salanr. nk gametler dllenerek geliir. Mayoz blnmede bir hcre art arda iki blnme geirerek drt yeni hcre oluturulur. Oluan hcreler hem birbirlerinden, hem de ana hcreden farkl kaltsal yapda olabilir.

Mayoz Blnme Mayoz I ve Mayoz II olmak zere iki aamada gerekleir.

Mayoz I in Genel Aamalar

Mayoz II in Genel Aamalar

D. MAYOZ I
Mayoz blnmenin mitoz blnmeden farkl olmasn salayan olaylar bu evrede gerekleir. Blnme evreleri mitozda olduu gibi drt safhadan meydana gelir. imdi bu blnmeleri ve mitozdan farkl olarak gerekleen olaylar inceleyelim.

1.Profaz I Kromozomlar ksalp kalnlar, anne ve babadan gelen homolog kromozomlar yanyana gelir ( Tetrat ad verilen kromozom ifti oluur.Tetrat says kromozom saysnn yars kadardr.) Homolog kromozomlar bir araya geldiklerinde sarmal yap olutururlar.Buna sinaps denir.Sinaps srasnda kromozomlar arasnda para deiimi olur. Bu olaya krossing over denir.Bu sayede ayn tr iinde eitlilik artar.

ekil 8. Profaz I evresi

2.Metafaz I Mitoz blnmeden farkl olarak homolog kromozomlar hcrenin ortasnda st ste gelecek ekilde iki sra halinde dizilir. Bu dizili ekli sayesinde mayoz I de karde kromatitler yerine homolog kromozomlar birbirinden ayrlr.

ekil 9. Metafaz I evresi

3.Anafaz I Mitozda karde kromatitler birbirinden ayrlp zt kutuplara ekilirdi. Mayoz da ise karde kromatitler yerine homolog kromozomlar birbirinden ayrlr. Bu olay mayoz blnmede kaltsal eitliliin olumasnda etkilidir.

ekil 10. Anafaz I evresi

4.Telofaz I Mitoz blnmede olduu gibi nce ekirdek blnmesi tamamlanr ekirdek zar oluur. Telofazn sonuna doru sitoplazma blnmesi balar. Sitokinez mitoz blnmede olduu gibi gerekleir. Mayozun ikinci blnmesi balamadan nce mayoz I de olduu gibi interfaz safhas grlmez. Yani DNA elenmesi gereklemez. Sadece hayvan hcrelerinde blnme balamadan nce sentrozomlar kendini eler.

ekil 11. Telofaz I evresi

E. MAYOZ II
Mayoz II blnmesi normal mitoz gibi gerekleir. Mayoz I sonunda olumu haploit (n) kromozomlu hcrelerden, yine haploit olan drt hcre oluur.

1.Profaz II ok ksa srede tamamlanan bir safhadr. Eer olumusa ekirdek zar eriyerek kaybolur. iplikleri ksalp kalnlar.

ekil 12. Profaz II evresi

2.Metafaz II Karde kromatitleri tayan kromozomlar hcrenin ortasnda tek sra halinde dizilirler. Kromozomlar sentromerlerinden i ipliklerine balanrlar.

ekil 13. Metafaz II evresi

3.Anafaz II Hcrenin ekvator dzleminde dizilmi olan kromatitler i ipliklerinin ksalp helezonlamasyla birbirinden ayrlr. Mitozda olduu gibi kromatit ayrlmas gerekletirilmi olur.

ekil 14. Anafaz II evresi

4.Telofaz II Bu safhann tamamlanmasyla mayoz blnme bitmi olur. Profaz II evresinde kaybolan ekirdek zar yeniden yaplr. Kromozomlar tekrar kromatin iplik haline dnr. Mayoz blnmenin balangcnda kaybolan ekirdekikler tekrar ortaya kar. Telofazn sonuna doru sitoplazma blnmesi balar. Sitokinezin tamamlanmasyla diploit (2n) kromozomlu eey ana hcresinden haploit (n) kromozomlu drt hcre olumu olur.

ekil 15. Telofaz II evresi

Son olarak mitoz ve mayoz blnme arasndaki benzerlik ve farklara gz atalm.

Artk hcre blnmeleri konusunda gerekli bilgilere sahipsiniz.Sitemizi takip ederek videolar ve sunulurla kendinizi daha da gelitirebilirsiniz.Bir sonraki konuda grmek zere.

You might also like