FNANSAL ANALZ

Finansal tablolar, iletmenin Finansal durumunu Faaliyet durumunu Faaliyet sonularn ve Finansal ynden gelimesinin yeterli olup olmadn belirleyen ve iletme hakknda gelecee ait tahminlerde bulunmaya yarayan tablolardr.

1.0. FNANSAL TABLOLARIN AMALARI Yatrmclar, kredi verenler ve dier ilgililer iin karar almada yararl bilgiler salamak, Gelecekteki nakit akmlarn deerlendirmede yararl bilgiler salamak, Varlklar ve kaynaklar ve bunlardaki deiiklikler ile iletme faaliyet sonular hakknda bilgi salamak. Finansal tablolarda yer alan bilgilerin karar vericiler tarafndan en iyi ekilde sratle kullanlabilmesi iin bu tablolarn anlalabilir, ihtiyaca uygun, gvenilir, karlatrabilir olmas, ayrca zamannda dzenlenmesi gerekir.

1.1. FNANSAL ANALZN KAPSAMI Finansal analiz planlama asndan nemlidir. Salkl bir planlama yapabilmesi iin her eyden nce iletmenin iinde bulunduu durum iyi analiz edilmelidir. Planlardan tam yararlanabilmek iin iletmenin gcnn, zamannda nlem alabilmesi iin de zayf yanlarnn bilinmesi gereklidir. Finansal analiz, finansal tablolarda incelenmek istenen iki kalem arasndaki ilikinin matematiksel olarak ifade edilmesi ve yorumlanmas ilemidir. Analiz, iletmelerin ykmllklerini yerine getirme, karllk, likidite durumu, finansman yaps ve varlklarn etkinlii hakknda ilgili kiilere fikir vermektedir. Finansal analizden genellikle iletme yneticileri, kredi analistleri ve menkul kymet analistleri yararlanmaktadr. Yneticiler finansal analiz, kontrol ve iletme faaliyetlerinin dzenlenmesi amacyla oranlar kullanr. Kredi analistleri ( Banka Yneticileri, Rating Kurulular) iletmenin borlarn deme yeteneini belirlemek amacyla, menkul kymet analistleri ise iletmenin etkinlii ve bymesi, faiz deme yetenei ve menkul kymetlerin likiditeye kolay evrilmesi ile ilgili oranlar analiz etmektedirler. (BKER, S.;1998)

Finansal analiz ya da dier bir tabirle Mali Tablolar Analizi, bir iletmenin mali durumunun, faaliyet sonularnn ve finansal ynden gelimesinin yeterli olup olmadn saptamak ve o iletme ile ilgili gelecee ynelik tahminlerde bulunabilmek iin, mali tablolarda yer alan kalemler arasndaki ilikilerin ve bunlarn zaman iinde gstermi olduklar eilimlerin incelenmesinden olumaktadr. Finansal analizler iki farkl ekilde yaplabilir. Bunlardan ilki dikey analiz ya da zaman serisi analizidir. Dikey analizde ayn firmann farkl dnemlere ait verileri analiz edilip karlatrlr ve gelimelerin olumlu ynde olup olmad deerlendirilmeye allr. Ancak bu arada, gzlenen deiimlerin firmaya zg nedenlerden yannda, genel ekonomik artlar ve endstri koullarndan da etkilenebilecei unutulmamaldr. Yatay kesit analizlerinde ise belirli bir anda birden fazla firmann durumlar birbirleri ile karlatrlr. Ama, belirli bir firmann, dahil olduu endstri iindeki baar derecesini, konumunu belirlemek, firmalar en baarldan baarsza doru sralamak ya da bir endstrideki en baarl firmalarn hangileri olduunu belirlemek vb. olabilir. (19998in en byk ilk 100 firmas gibi). Finansal analizleri amalarna gre de;

a) Ynetim analizleri b) Menkul deerlere yatrm analizleri c) Kredi analizleri olarak e ayrmak mmkndr. Ynetim analizleri iletme ynetiminden sorumlu kiiler tarafndan yaplr. Yneticilerin finansal analizlerden beklentileri unlar olabilir. Bir btn olarak iletme faaliyetlerinin baar derecesini lmek, letmenin ana ve ikincil hedeflerine ulap ulamadn saptamak, Hedeflere ulalamamsa nedenlerini aratrmak, Gelecee ynelik planlar hazrlamak.

Yatrm analizleri, bir iletmenin mevcut veya potansiyel hissedarlar ile iletmeye uzun vadeli kaynak salayan veya salamay dnenler tarafndan yaplr. letmenin mevcut veya olas ortaklar, iletmenin devamll, karll, gelecek dnemlere ait kazanma gc, datlacak kar pay tutar, hisse senetlerinin deer art ve bunlarn izledikleri eilimler ile ilgilidirler. letmeye uzun vadeli fon salayanlar ise iletmenin faiz ve anapara demelerini zamannda yapabilecek gc olup olmadn saptamak isterler. Her iki grup iin de bilgi kayna finansal tablo analizleridir. Bir iletmeye kredi salayan finansman kurumlar ile iletmeyle ticari ilikide bulunan ve zellikle kredili mal satan dier iletmelerin, alacakl olduklar firmann finansman durumu, ksa vadeli borlarn deme gc hakknda bilgi sahibi olmalar da finansal tablolar analizleri ile mmkn olabilmektedir. Finansal kurumlarla iletmeye kredili sat yapanlarn beklentileri farkldr. Finansal kurumlar iletmeye verdikleri krediler karlnda faiz geliri elde etmek isterken, kredili sat yapanlar kendi mallarnn srmn artrmay amalarlar. Ancak her ikisinin de sz konusu iletme iin yapacaklar analiz benzer nitelikli olacaktr. (BOLAK, M.; 1998)

Finansal analiz ile ilgili almalar, analizi yapanlara, analiz srecine vb. faktrler gre farkllklar gsterir. rnein, bir iletmeye ticari kredi amay dnen dier bir iletme iin nemli olan, o iletmenin ksa vadede borlarn deyip deyemeyeceinin tespit edilmesidir. letmeyle ilgili finansal analiz yaplrken bilgiler, bilano ve gelir tablosundan elde edilir. Finansal analist, bu iki tablodan yaralanarak, birok sonu elde edilebilir. Ancak nemli olan, analistin amacna uygun hesaplamalarn yaplmasdr. Mali analiz teknikleri, iletmelerin deerlendirilmesinde ok nemli bir rol oynamakla birlikte, deerlendirme srecinin sadece bir aamas oluturmaktadr. Baka bir deyile, iletmelerle ilgili deerlendirmelerde doru karar verebilmek iin, iletmeyle ilgili baka bilgilere de gereksinim vardr. Bu nedenle, zellikle bankalar ve bankalarn istihbarat elemanlar, yneticilerin karakter ve yetenekleri, iletmenin gemii ve faaliyetleri, iletmenin organizasyon ekli, ekonomik ve finansal koullar hakknda bilgi sahibi olmaya almaktadrlar. Bundan dolay, bankalar asndan finansal analiz teknikleri, kredi analizlerinin yalnzca bir aamasn oluturmaktadr. letme yneticilerinin doru yorumlar yapabilmesi iin, muhasebeci, deneti, endstri mhendisi veya kredi yneticisi olmasna gerek yoktur. Finansman bilgisine sahip, bilano ve gelir tablosundaki her kalemin anlamn bilen, oranlar kullanabilen yneticiler, iletmelerin durumunu ortaya koyabilir ve dier iletmeler ile doru karlatrmalar yapabilirler. Yaplan finansal analizlerin amac, iletmelerle ilgili olarak aadaki bilgileri salamaktr. letmelerin likidite durumu letmelerin karllk durumu Sermaye yaps Aktiflerin kullanm durumu letme hakknda nemli trendler

Finansal analizde baarl olmak iin, finansal analistin aadaki noktalara dikkat etmesi gerekir. Finansal analist, finansal tablolar doru yorumlayabilmek iin, muhasebe teori ve uygulamalarn bilmelidir.

Finansal analiz yaplrken, iletmenin ve ait olduu iletme kolunun zellikleri gz nnde tutulmaldr.

Deerlendirmelerde analizin yapld dnem ve o dnemdeki ekonomik koullar gz nnde tutulmaldr.

Finansal analize konu olan iletmenin politikalar ve yntemleri, analist tarafndan iyi bilinmelidir.

Elde edilen analiz sonular mantki bir ekilde yorumlanmaldr.

lkemizde son yllarda iletmelerin sorunlarnn artmas, finansal analizin iletmeler asndan nemini arttrmtr. Bugn finansal analistlerin grevi, yalnz iletmelerin gemi faaliyet sonularn deerlendirmek deil, ayn zamanda iletmelerin geleceklerine ait tahminlerde bulunmak ve planlar hazrlamaktr. Mali tablolarn yaygn bir ekilde kullanmn engelleyen faktrlerden birisi de iletmelerin tek tip hesap plannn olmasdr. Ancak, lkemizde 1994 yl hesap dneminden balamak zere, Muhasebe Sistemi Uygulama Teblii erevesinde uygulamaya konulan Tekdzen Hesap plan sz konusu sakncalar byk lde gidermitir. Buna ramen, yksek oranl enflasyon, mali analiz tekniklerinin uygulama alann snrlamaktadr. Enflasyon muhasebesinin daha yaygn kullanm ise mali tablolara olan gveni arttracaktr. Finansal analizin iki tr vardr. Bunlar: a) Statik finansal analiz b) Dinamik finansal analiz 1. Statik Finansal Analiz Belli bir dneme ait finansal verilerle faaliyet sonularnn analizidir. Burada analiz bir tek dnemle ilgili olarak yaplr. Statik analiz yaplrken gerekli rasyolar ve yzdeler yntemi kullanlr. 2. Dinamik Finansal Analiz letmenin cari dnem gemi yllar veya rakip iletmelere ait verilerle karlatrlmas yoluyla yaplr. Bu tr analizler iin, genellikle karlatrmal finansal tablolar ve rasyolardan yararlanlr.

Gelimekte olan lkelerde finansal analiz tekniklerinin uygulanmasnda eitli sorunlarla karlalmaktadr. Her eyden nce , finansal tablolar genellikle kamuya aklanmamaktadr. Muhasebeyle ilgili kaytlar, genellikle vergi ve dier piyasalar nedeniyle zorunlu olarak tutulmaktadr. Finansal tablolar gelii gzel hazrlanmakta, eksik bilgiler iermekte, muhasebe yntem ve uygulamalar iletmeler arasnda farkllklar gstermektedir. te yandan gelimekte olan lkelerde yksek enflasyon oran, finansal tablolara olan gveni azaltmaktadr. ( CEYLAN, A.; 1998)

Finansal analiz faaliyetlerinin etkinlik ve baar derecesini lmede, firmann hedeflerine ne lde ulaabildiini tespitte, gelecee ait planlarn hazrlanmasnda firmann ykmllklerini ne lde yerine getirebildiini tespitte, faaliyetlerin denetim ve deerlendirilmesinde ve dier baz amalar iin yaplr. Finansal planlarn yaplmas ve gereken kararlarn alnmas iin firmann mevcut durumunu bilmek ve analiz yapmak gerekir. Finansal analiz bir doktorun hastasna reete yazmadan nce rahatszl tehis etmek iin yapt muayeneye benzetilebilir. Hastay muayene etmeden yazlacak bir reetenin yarataca sakncalar gibi finansal analiz yaplmadan alnacak kararlar ve yaplacak finansal planlarn da sakncalar douraca aktr. Finansal analiz yaplrken dikkat edilecek husus, analizin ne amala veya kimin iin yaplddr. Analizi yapan sermaye piyasasnda yetimise, analizcinin grleri sermaye piyasas ynnde arlk kazanr. Analizi yapan kredi analizcisi ise analiz olayna nakit asndan bakmak isteyecektir. Yani finansal analizi yapan kiinin grleri de finansal analizin yapsn etkiler. Bu nedenle analiz sonular deerlendirilirken analizi kimin hazrladna bakmak gerekir. Keza finansal analizi yapandan beklenen de nemlidir. Analizden, firmann likidite yapsnn tespiti bekleniyorsa, analiz bu yne arlk verir. Eer analiz firmann finansal btnlnn incelenmesine ynelikse, analizin konumu deiik ve ok ynl olur. Finansal analizin kimler iin ve ne amala yapldna ilikin aklayc bilgiler Tablo 2.1. de ayrntlaryla verilmitir. (KARAMEM, G.; 1998)

Tablo 2.1. Finansal Analizin Ama ve Aralar

Analizle lgili Taraf Ksa Vadeli Bor Veren

Analizin Amac Kredi Gveni

lgi Alan Likidite, Dner Sermaye Ve Firmann Ksa Vadeli Borlarn Kapasitesi deme

Uzun Vadeli Bor Veren

Kredi Gveni

Firmann

Borcunu

deyebilme Yeterlilii Hissedar (Yatrmc) Yatrm Verimi Firmann Karll, Hisse Bana Kazan, Hisse Bana Kar Pay Tutar Ynetim Verimlilik Karllk Oran Kontrol Finansal Salk Hkmet Gelir Vergisi Verimlilik Katma Deer, Hisse Toplam Verimlilik Sermayenin Oran Aktiflerin Oran, z Verimlilik

Bana Kazan, Muhasebe Dzenine Uyum

2.2. TEMEL FNANSAL TABLOLAR Finansal analizlerin veri kaynan tekil eden mali tablolar, muhasebe blmnn iledii ve biriktirdii bilgilerin, belli dnemlerde ilgililere sunulmasna araclk eden raporlardr. Balca mali tablolar unlardr: a) Bilano b) Gelir tablosu c) Kar datm tablosu d) Satlarn maliyeti tablosu e) Nakit akm tablosu f) Fon akm tablosu g) z sermaye deiim tablosu h) Net iletme sermayesi deiim tablosu Bu tablolar srasyla aada incelenecektir: 2.2.1. Bilano Bilano, bir iletmenin belli bir anda sahip olduu varlklarla, bu varlklarn saland kaynaklar bir dzen iinde gsteren mali tablodur. Bilano tekdzen hesap plan erevesinde, bilano ilkeleri dikkate alnarak dzenlenir. Bilano ilkelerinin amac; sermaye koyan veya sonradan kendilerine ait kar iletmede brakan sahip ve hissedarlar ile alacakllarn iletmeye saladklar kaynaklar ve bunlarla elde edilen varlklarn muhasebe kayt, hesap ve tablolarnda anlaml bir ekilde tespit edilmesi ve gsterilmesi yoluyla, belli bir tarihte iletmenin mali durumunun aka ve ilgililer iin geree uygun olarak yanstlmasdr. Bilano, varlklarn iinde bulunulan zamandaki deerini veya tasfiye halinde bunlarn satndan elde edilecek para tutarlarn yanstan bir tablo deildir. Btn varlklar, yabanc kaynaklar ve z kaynaklar bilanoda gayri safi deerleri ile gsterilir. Bu ilke, bilanonun net deer esasna gre dzenlenmesine bir engel oluturmaz. Bu dorultuda net

deer bilano dzenlenmesinin gerei olarak indirim kalemlerinin ilgili hesaplarn altnda aka gsterilmesi esastr. Bu ama dorultusunda benimsenen bilano ilkeleri, varlklar, yabanc kaynaklar ve z kaynaklar itibariyle aada belirtilmitir: a) Varlklar letmenin bir yl veya normal faaliyet dnemi iinde paraya dnebilecek varlklar, bilanoda dnen varlklar grubu iinde gsterilir. letmenin bir yl veya normal faaliyet dnemi iinde paraya dnemeyen, bir hesap dneminden daha uzun sre yararlanlan uzun vadeli varlklar, bilanoda duran varlklar ierisinde gsterilir. Bilanoda varlklar, bilano tarihindeki geree uygun deerleriyle gsterebilmek iin, varlklardaki deer dklklerini gstererek karlklarn ayrlmas zorunludur. Gelecek dnemlere ait nceden denen giderler ile cari dnemde tahakkuk eden ancak, gelecek dnemlerde tahsil edilecek olan gelirler kayt ve tespit edilmeli ve bilanoda ayrca gsterilmelidir. Dnen ve duran varllar grubunda yer alan alacak senetlerini, bilano tarihindeki geree uygun deerleri ile gsterebilmek iin reeskont ilemleri yaplmaldr. Bilanoda duran varlklar grubunda yer alan maddi duran varlklar ile maddi olmayan duran varlklarn maliyetlerini eitli dnem maliyetlerine yklemek amacyla, her dnem ayrlan amortismanlarn birikmi tutarlar ayrca bilanoda gsterilmelidir. Bilanonun dnen ve duran varlklar gruplarnda yer alan alacaklar, menkul kymetler, bal menkul kymetler ve dier ilgili hesaplardan ve ykmllklerden iletmenin sermaye ve ynetim bakmndan ilikili bulunduu ortaklara, personele, itiraklere ve bal ortaklklara ait olan tutarlarnn ayr gsterilmesi temel ilkedir. Tutarlar kesinlikle saptanmayan alacaklar iin herhangi bir tahakkuk ilemi yaplmaz. Bu tr alacaklar bilano dipnot veya eklerinde gsterilir. Verilen rehin, ipotek ve bilano kapsamnda yer almayan dier teminatlarn zellikleri ve kapsamlar bilano dipnot veya eklerinde aka belirtilmelidir. Bu ilke, alnan rehin, ipotek ve

bilano kapsamnda yer almayan dier teminatlar iin de geerlidir. Ayrca, iletme varlklar ile ilgili toplam sigorta tutarlarnn da bilano dipnot veya eklerinde aka gsterilmesi gerekmektedir. b) Yabanc Kaynaklar letmenin bir yl veya normal faaliyet dnemi iinde vadesi gelen borlar, bilanoda ksa vadeli yabanc kaynaklar grubu iinde gsterilir. letmenin bir yl veya normal faaliyet dnemi iinde vadesi gelmeyen borlar, bilanoda uzun vadeli yabanc kaynaklar grubu iinde gsterilir. Dnem sonu bilano gnnde bu grupta yer alan hesaplardan vadeleri bir yln altnda kalanlar ksa vadeli yabanc kaynaklar grubundaki ilgili hesaplara aktarlr. Tutarlar kesinlikle saptanamayanlar veya durumlar tartmal olanlar da iermek zere, iletmenin bilinen ve tutarlar uygun olarak tahmin edilebilen btn yabanc kaynaklar kayt ve tespit edilmeli ve bilanoda gsterilmelidir. letmenin bilinen ancak tutarlar uygun olarak tahmin edilemeyen durumlar da bilanonun dipnotlarnda ak olarak belirtilmelidir. Gelecek dnemlere ait olarak nceden tahsil edilen haslat ile cari dnemde tahakkuk eden ancak, gelecek dnemlerde denecek olan giderler kayt ve tespit edilmeli ve de bilanoda ayrca gsterilmelidir. Ksa ve uzun vadeli yabanc kaynaklar grubunda yer alan bor senetlerini bilano tarihindeki geree uygun deerleri ile gsterebilmek iin reeskont ilemleri yaplmaldr. Bilanonun ksa ve uzun vadeli yabanc kaynaklar gruplarnda yer alan borlar, alnan avanslar ve dier ilgili hesaplardan iletmenin sermaye ve ynetim bakmndan ilgili bulunduu ortaklara ait olan tutarlarnn ayr gsterilmesi temel ilkedir. c) z Kaynaklar letme sahip veya ortaklarnn, sahip veya ortak sfatyla iletme varlklar zerindeki haklar z kaynaklar grubunu oluturur. letme bilano tarihindeki denmi sermayesi ile iletme faaliyetleri sonucu oluup, eitli adlar altnda iletmede braklan karlar ile dnem net kar (zarar) bilanoda z kaynaklar grubu iinde gsterilir.

letmenin denmi sermayesi bilanonun kapsam iinde tek bir kalem olarak gsterilir. Ancak, esas sermaye zellikleri farkl hisse gruplarna ayrlm bulunuyorsa, esas sermaye hesaplar her grubun haklarn, kar ve tasfiye planlarnn datmnda sahip olabilecekleri zellikleri ve dier nemli zellikleri yanstacak biimde bilanonun dipnotlarnda gsterilmelidir.

letmenin hissedarlar tarafndan yatrlan sermayenin devam ettirilmesi gerekir. letmede herhangi bir zararn ortaya kmas, herhangi bir nedenle z kaynaklarda meydana gelen azalmalar; hem dnemsel, hem de kmlatif olarak izlenmeli ve kaydedilmelidir.

z kaynaklarn bilanoda net olarak gsterilmesi iin gemi yllar zararlar ile dnem zararlar, z kaynaklar grubunda indirim kalemleri olarak yer alr.

z kaynaklar; denmi sermaye, sermaye yedekleri, kar yedekleri, gemi yl karlar (zararlar) ve dnem net kar veya zararndan oluur. Kar yedekleri yasal, stat ve olaanst yedekler ile yedek niteliindeki karlklar, zel fonlar gibi iletme faaliyetleri sonucunda elde edilen karlarn datlmam ksmn ierir. Sermaye yedekleri ise hisse senedi ihra primleri, iptal edilen ortaklk paylar, yeniden deerleme deer artlar gibi kalemlerden meydana gelir. Sermaye yedekleri, gelir unsuru olarak gelir tablosuna aktarlamaz. Bilanolar biimlerine ve kapsamna gre gruplandrlmaktadr. Biimlerine gre bilanolar

ikiye ayrlr: 1.Hesap Tipi Bilano: Hesap tipi bilanoda aktif ve pasif kalemler muhasebede kullanlan hesap izelgesine karlkl olarak dzenlenir. Hesap tipi bilano aadaki ekilde dzenlenir. Gereklemi deerler kullanlmamtr.

 letmesinin ../../. Tarihli Bilanosu AKTF Dnen Varlklar Hazr Deerler Menkul Deerler Ticari Alacaklar Stoklar Dier Dn. Var. Duran Varlklar Mali Duran Var. Maddi Duran Var. Bir. Amortismanlar(-) K.V.Yab. Kaynaklar 1.500.000 Mali Borlar 300.000 Ticari Borlar 260.000 de. Ver. ve Yk. 100.000 Bor ve Gider Kar. 90.000 U.V. Yab. Kaynaklar Mali Borlar 2.000.000 3.900.000 zkaynaklar denmi Sermaye 1.800.000 Sermaye Yedekleri 360.000 Kar Yedekleri 190.000 Dnem Net Kar 300.000 5.400.000 Pasif (Kaynaklar) Toplam PASF 750.000

100.000 50.000 800.000 500.000 50.000 500.000 4.600.000 1.200.000

2.000.000

2.650.000

Aktif (Varlklar) Toplam

5.400.000

Tablo 2.2. Hesap Tipi Bilano rnei

2- Rapor Tipi Bilano: Rapor tipi bilano, aktif ve pasif kalemlerin alt alta yazlmas ile oluturulur. Rapor tipi bilano, bir iletmenin birden fazla ylna ait bilano rakamlarn yan yana yazarak karlatrma frsat verdiinden, analiz amacyla kullanlmaya daha uygundur. Rapor tipi bilano Tablo 2.3.deki gibi dzenlenir. Deerler hesap tipi bilnodakinin aynsdr.

Bilanolar kapsadklar bilgi dzeyi bakmndan da ikiye ayrlrlar: 1.zet Tipi Bilano: Genel olarak hesap grup tutarlarn gsterir. 2.Ayrntl Bilano Tipi: Hesap gruplar yannda her hesap grubunda yer alan hesaplar da gsterir.

. letmesinin ../../. Tarihli Bilanosu AKTF Dnen Varlklar Hazr Deerler 100.000 Menkul Deerler 50.000 Ticari Alacaklar 800.000 Stoklar 500.000 Dier Dn. Var. 50.000 Duran Varlklar Mali Duran Var. 500.000 Maddi Duran Var. 4.600.000 Bir. Amortismanlar(-) 1.200.000 Aktif (Varlklar) Toplam PASF K.V.Yab. Kaynaklar Mali Borlar Ticari Borlar de. Ver. ve Yk. Bor ve Gider Kar. U.V. Yab. Kaynaklar Mali Borlar zkaynaklar denmi Sermaye Sermaye Yedekleri Kar Yedekleri Dnem Net Kar Pasif (Kaynaklar) Toplam

1.500.000

3.900.000

5.400.000

750.000 300.000 260.000 100.000 90.000 2.000.000 2.000.000 2.650.000 1.800.000 360.000 190.000 300.000 5.400.000

Tablo 2.3. Rapor Tipi Bilano rnei 2.2.2. Gelir Tablosu Gelir Tablosu, iletmenin belli bir dnemde elde ettii btn gelirlerle, bu gelirleri elde etmek amacyla ayn dnem iinde katland btn maliyet ve giderleri ve bunlarn sonucunda oluan dnem net karnn veya zararn belli bir dzen iinde gsteren mali tablodur. Gelir tablosu tekdzen hesap plan erevesinde, gelir tablosu ilkeleri dikkate alnarak dzenlenir. Gelir tablosu ilkelerinin amac; satlarn, gelirlerin, satlarn maliyetinin, giderlerin, kar ve zarara ait hesaplarn ve belli dnemlere ait iletme faaliyeti sonularnn snflandrlm ve geree uygun olarak gsterilmesini salamaktr.

Bu ama dorultusunda benimsenen gelir tablosu ilkeleri unlardr: Geeklememi satlar, gelir ve karlar, gereklemi gibi veya gerekleenler gerek tutarndan az veya fazla gsterilmemelidir. Belli bir dnem veya dnemlerin, faaliyet sonularn geree uygun olarak gstermek iin, dnem veya dnemlerin banda ve sonunda doru hesap kesim ilemi yaplmaldr. Belli bir dnemin satlar ve gelirleri bunlar elde etmek iin yaplan satlarn maliyeti ve giderleri ile karlatrlmaldr. Belli bir dnem veya dnemlerin banda ve sonunda maliyet ve giderleri geree uygun olarak gsterebilmek iin stoklarda, alacak ve borlarda doru hesap kesimi ilemleri yaplmaldr. Maddi ve maddi olmayan duran varlklar ile zel tkenmeye tabi varlklar iin uygun amortisman ve tkenme pay ayrlmaldr. Maliyetler; maddi duran varlklar, stoklar, onarm, bakm ve dier gider gruplar arasnda uygun bir ekilde datlmaldr. Bunlardan direkt olanlar dorudan doruya, birden fazla faaliyeti ilgilendirenleri zaman ve kullanma faktr dikkate alnarak tahakkuk ettirilip, datlmaldr. Arzi ve olaanst nitelie sahip kar ve zararlar meydana geldikleri dnemde tahakkuk ettirilmeli, fakat normal faaliyet sonularndan ayr olarak gsterilmelidir. Btn kar ve zararlardan, nceki dnemlerin mali tablolarnda dzeltme yaplmasn gerektirecek byklk ve niteliktekiler dnda kalanlar, dnemin gelir tablosunda gsterilmelidir. Karlklar, iletmenin karn keyfi bir ekilde azaltmak veya bir dneme ait kar dier dneme aktarmak amacyla kullanlmamaldr. Dnem sonularnn tespiti ile ilgili olarak uygulana gelen deerleme esaslar ve maliyet yntemlerine bir deiiklik yapld takdirde, bu deiikliin etkileri aka belirtilmelidir. Bilano tarihinde varolan ve sonucu belirsiz bir veya birka olayn, ortaya kp kmamasna bal durumlar ifade eden, arta bal olaylardan kaynaklanan, makul bir ekilde geree yakn olarak tahmin edilebilen gider ve zararlar, tahakkuk ettirilerek gelir tablosuna yanstlr. arta bal gelir

ve karlar iin ise gerekleme ihtimali yksek de olsa herhangi bir tahakkuk ilemi yaplmaz; dipnotlarda aklama yaplr. Gelir tablolar kapsadklar bilgi dzeyi bakmndan ikiye ayrlr: 1.zet Gelir Tablosu 2.Ayrntl Gelir Tablosu zet Gelir Tablosu genel olarak hesap grup tutarlarn gsterirken; Ayrntl Gelir Tablosu gruplar oluturan hesap tutarlarn da gsterir. zet bir gelir tablosu aadaki gibi olur: .. letmesi . Yl Gelir Tablosu
A. Brt Satlar B. Sat ndirimleri (-) C. Net Satlar D. Satlarn Maliyeti (-) Brt Sat Kar veya Zarar E. Faaliyet Giderleri Faaliyet Kar veya Zarar F. Dier Faaliyetlerden Olaan Gelir ve Karlar G. Dier Faaliyetlerden Olaan Gider ve Zararlar (-) H. Finansman Giderleri (-) Olaan Kar veya Zarar I. Olaan D Gelir ve Karlar J. Olaan D Gider ve Zararlar (-) Dnem Kar veya Zarar K. D. Kar Vergi ve Dier Yasal Ykmllk Karlkl. (-) Dnem Net Kar veya Zarar 250.000.000 2.000.000 248.000.000 200.000.000 48.000.000 15.000.000 33.000.000 2.000.000 500.000 1.000.000 33.500.000 150.000 85.000 33.565.000 13.426.000 20.139.000

Tablo 2.4. Gelir Tablosu rnei

Gelir tablolar aada belirtilen be ana blmden oluur: Brt Sat Kar veya Zarar Faaliyet Kar veya Zarar Olaan Kar veya Zarar

Dnem Kar veya Zarar Dnem Net Kar veya Zarar

XYZ RKET (MLYON TL) Satlar

GELR TABLOSU 1997 211.230 185.130 26.100 0.85 21.200 4.815 1.120 3.695 1.293 2.402 Tablo 2.5. Karlatrmal Gelir Tablosu rnei 1998 372.240 335.000 37.240 1.8 25.670 9.770 2.300 7.470 2.700 4.770

Satlan mallarn maliyeti BRT KAR Amortisman Sat ve ynetim giderleri FAZ ve VERG NCESKAR Faiz masraflar VERG NCES KAR Vergiler NET KAR

2.2.3. Kar Datm Tablosu Kar datm tablosu mutlaka, bilano ve gelir tablosu yannda yer almas gereken bir tablodur. Genellikle gelir tablosunda yer alan karn belirli bir ksm datlacandan, sadece iletmede alkonulacak ksmn finansal duruma yansyaca sylenebilir.

Kar Datm Tablosu (Dnem Karnn Datm Blm) Dnem Kar denecek Vergi ve Yasal Ykmllkler Dnem Net Kar Gemi Dnem Zararlar(-) I. Tertip Yasal Yedek Ake(-)

letmede Braklmas ve Tasarrufu Zorunlu Yasal Fonlar(-) Datlabilir Net Dnem Kar Ortaklara Birinci Temett(-) Personele Temett(-) Ynetim Kuruluna Temett(-) Ortaklara kinci Temett(-) kinci Tertip Yasal Yedek Ake(-) Stat Yedekleri(-) Olaan D Yedekler Dier Yedekler zel Fonlar Tablo 2.6. Kar Datm Tablosu rnei Kar datm tablosu, lkemiz uygulamasna gre, vergiden nceki kardan balayarak bu karn ne ekilde kullanldn aklamay amalar. Sz konusu karn bir ksm vergi olarak maliyeye denecek, kalan ksm ya kar pay olarak ortaklara denecek, ya da iletmede alkonulacaktr. Kar datm tablosunun ana blmleri u ekildedir:

Vergiye konu karn belirlendii ksm Kurumlarda kurumlar vergisi birinci, yedek ve birinci kar paynn belirlendii ksm kinci kar pay ve genel yedeklerin belirlendii ksm letmelerin gelir tablolarnda raporlanan karla vergiye konu kar eitli nedenlerle hemen hemen hibir zaman uyumaz. Bu nedenle, kar datm tablosunun ilk ksmnda iletmenin raporlanan karndan vergiye konu kar rakamna gitmek gerekir. Bunun iin deerleme farklarn dikkate almak, vergiye tabi olmayan karlar dmek, yatrm indirimi ve gemi yl kazanlar sz konusu ise bunlar dikkate almak ve buna karlk yasal olarak kabul edilmeyen giderleri eklemek gerekir. Bunun yannda ynetim kurulu yelerine ve irket personeline denen ikramiye ya da kar paylar iinde gerekli dzeltmeler yaplmaldr. Vergiye konu kar belirlendikten sonra kurumlar vergisi ve mali denge vergisi iin hesaplama yaplacak, bu vergiler ktktan sonra Ticaret Yasas gereince birinci yedek ayrlacak ve birinci kar pay dlecektir. Bu ekilde kalan ksm ya ikinci kar pay olarak datlacak ya d genel yedee ayrlacaktr. Bu kalemler tablonun son blmn oluturur. 2.2.4. Satlarn Maliyeti Tablosu Satlarn Maliyeti Tablosu gerekte Gelir Tablosunun tamamlaycs niteliinde bir mali tablodur. Bu tablo gelir tablosunda yer alan Satlarn maliyeti kaleminin detayn gsterir. zellikle retim iletmelerinde retim maliyet unsurlar olan Direkt lk madde ve Malzeme Giderleri, Direkt ilik Giderleri ve Genel retim Giderlerinin analizi asndan dikkatle incelenmesi gereken mali tablodur. Tablonun oluumunda yer alan retim maliyet unsurlar aadaki ekilde tanmlanabilir: Direkt lk madde ve Malzeme: retilen mamule gre kullanlacak miktar ve tutar belirlenebilen ve mamule gre izlemeye deer bulunan maddeleri kapsar. Direkt ilik: retilen mamul zerinde bizzat ilem yapan alanlarn cret giderlerini kapsar.

 Genel retim Giderleri: retimle ilgili olduu halde yukarda aklanan iki ana gider iine alnamayan giderler de sz konusudur. Bunlarn tamam Genel retim Giderleri olarak retimi yaplan mamul maliyetine dahil edilir. Bu giderler mamullere datm yolu ile yklenir. Tablo 2.7. Satlarn Maliyeti Tablosu rnei

nceki Dnem RETM MALYET A- Direkt lk Madde ve Malzeme Giderleri B- Direkt ilik Giderleri C- Genel retim Giderleri D- Yar Mamul Kullanm 1- Dnem Ba Stok (+) 2- Dnem Sonu Stok (-) RETLEN MAMUL MALYET E- Mamul Stoklarnda Deiim 1- Dnem Ba Stok (+) 2- Dnem Sonu Stok (-) I-SATILAN MAMUL MALYET TCAR FAALYETLER A- Dnem Ba Ticari Mallar Stoku (+) B- Dnem i Net Allar (+) C- Dnem Sonu Ticari Mallar Stoku (-) II- SATILAN TCAR MALLAR MALYET III- SATILAN HZMET MALYET SATILARIN MALYET (I+II+III)

Cari Dnem

2.2.5. Nakit Akm Tablosu Nakit Akm Tablosu, belirli bir dnemde iletmenin nakit kaynaklarn ve bunlar kulland alanlar gsteren bir tablodur. Bu tablo dzenlenirken, nakit girii salamayan veya nakit k gerektirmeyen ilemler dikkate alnmaldr. Nakit akm tablosunun dzenlenebilmesi iin iki yla ait karlatrmal bilanolar ile son hesap dnemine ait gelir tablosuna ihtiya vardr.

2.2.6. Fon Akm Tablosu Fon Akm Tablosu, belirli bir dnemde iletmenin fon kaynaklarn ve bunlar kulland alanlar gsteren bir tablodur. Bu tabloda fon kavram tm finansal (mali) deiimleri ifade eder. Fon Akm Tablosu, bilano ve gelir tablosunu tamamlayc ve iletmenin finansal durumunun yorumlamasna yardmc bir kapsama sahiptir. Fon Akm Tablosuna kaynaklar tarafndan cari faaliyet dneminde elde edilen fonlarn salam kaynaklardan m yoksa geici ilemlerden mi saland tespit edilir. Tablonun fon kullanmlar tarafndan ise sz konusu fonlarn kullanm yerlerinin uygunluu ile ilgili bilgi alnr. Buradan iletmenin finansmanda uygunluk ilkesine, yani uzun vadeli yatrmlarn uzun vadeli fonlarla finanse edilmesi gereine uyulup uyulmad ak olarak grlebilir. Fon akm tablosunun dzenlenebilmesi iin iletmenin birbirini izleyen iki yla ait karlatrmal bilanolar ile son hesap dnemine ait gelir tablosuna ihtiya vardr. Fon akm tablosunun temel olarak fon kaynaklar ve fon kullanmlar olmak zere iki taraf vardr. Fon kaynaklar ve fon kullanmlar daima birbirine eittir. XYZ RKET FON AKIM TABLOSU (31 ARALIK 1998-31 ARALIK 1999) (MLYON TL) 4100

Uzun dnemli borlarda art

705 120 110 100 95 35 5265 4730 430 42 17 46 5265

Bor senetlerinde art denecek vergilerde art Borlarda art Faaliyetlerden salanan net kar Alacaklarda azal Pazarlanabilir menkul kymetlerde azal TOPLAM KAYNAKLAR FON KULLANIMLARI Sabit varlklarda art Stoklarda art Nakitte art Tahakkuklarda azal denen temettler TOPLAM KULLANIMLAR Tablo 2.8. Fon Akm Tablosu rnei 2.2.7. z sermaye Deiim Tablosu

z sermaye deiim tablosu, hesap dnemi ierisinde, firmann z sermayesinde meydana gelen deiiklikleri gsteren mali tablodur. Bu tablonun hazrlanmasnda bilano ve gelir tablosundaki bilgilerden faydalanlr. z sermayenin dnem ba deerine, yaplan ilaveler eklenip, azallar karldnda, dnem sonu z sermaye deerine ulalr ve bylece iki deer arasndaki farkn hangi nedenlerden kaynakland aklanm olur. (BOLAK, M.; 1998)

2.2.8. Net letme Sermayesi Deiim Tablosu letme sermayesi deyimi, bilanodaki dnen varlklar toplam, net iletme sermayesi ise dnen varlklarla ksa sreli borlar arasndaki fark ifade etmek iin kullanlr. Net iletme sermayesindeki deiimlerin nedenlerini, kaynaklar(net iletme sermayesini artran) ve kullanmlar(net iletme sermayesini azaltan) eklinde belirlemek amacyla hazrlanan tablo net iletme sermayesi deiim tablosu olarak adlandrlr. 2.3. FNANSAL ANALZ TRLER VE FNANSAL ORANLAR Finansal ynetici firmann baz nemli faaliyet istatistiklerinin genel bir grnmn elde etmek istediinde finansal rasyolar kullanabilir. Zaman iinde bu rakamlar inceleyerek firmann performansndaki nemli trendleri yakalayabilir. Bilanodaki aktif bir deerin pasif bir deere ya da tersi bir oran ile yaplan hesaba yatay analiz, pasif bir deerin yine pasif bir deere oranlanmas ya da ayn eyin aktif bir deer iin yaplmasna da dikey analiz denir. Analizde kural olarak ok sayda oran hesaplanabilir ancak nemli olan bu rakamlarn bulunmasndan ok sonularn salkl bir ekilde yorumlanmasdr. Bu nedenle ok sayda oran hesaplayp saylarn arasnda boulmak yerine, birbirleriyle ilikilendirilebilecek optimum sayda oran belirlenip, hesaplar ve yorumlar yapmak daha dorudur. Oranlar hesaplandktan sonra analist u kritere gre kyaslama yapabilir :

Zaman Asndan

: Bulunan saysal deerler firmann nceki deerleri ile kyaslanr.

kolu Ortalamalar : Saysal deerler ayn ikolunun ortalamalar ile kyaslanr. Bilimsel Deerler : Yaplan aratrmalar sonucu eitli ikollar iin ortalama deerler

mevcuttur. Bu deerleri gz nne alarak bir kyaslama yaplabilir. Ancak burada her lkenin kendisine zg ekonomik ve sosyal koullar olduu unutulmamaldr.

2.3.1. Karlatrmal Analiz Yntemi

Karlatrmal mali tablolar analizi, bir iletmenin birbirini izleyen en az iki veya daha fazla faaliyet dnemine ait mali tablolarn, karlatrmal olarak dzenlenmesi ve bu tablolarda yer alan kalemlerin zaman iinde gstermi olduu gelimelerin ve deiikliklerin tespit ve incelenmesidir. Karlatrmal mali tablolar analizi birden fazla dneme ait bilgilerin karlatrlmas ve deerlemesi ngrldnden dinamik bir yapya sahiptir. Karlatrmal mali tablolar analizinde mali analist iletmenin birka dneme ait mali tablolarn yan yana koymak suretiyle inceleyerek, iletmenin iktisadi ve mali yapsndaki, karllndaki, verimliliindeki gelimeler konusunda nemli bilgiler elde edebilir. Bu teknikle iletmenin gemiteki durumu ile bugnk durumu karlatrlmak suretiyle elde edilecek bilgiler iletmenin geleceiyle ilgili kararlara da k tutar. Mali tablolarda yer alan rakamlarn karlatrlabilmesi iin faaliyet dnemlerinin edeer olmas, tablolardaki bilgilerin ayn muhasebe kavram ve ilkesine gre hazrlanm olmas gerekir. Bu erevede hazrlanan mali tablolarn karlatrlmas ve analizi sonucu alnacak kararlarn isabet derecesi de artar. Karlatrmal mali tablolarn amac yllar itibaryle alnan sonularn dier yllarla karlatrarak baar durumu hakknda fikir edinmektedir. Ancak bu, enflasyon ortamnda dikkatli uygulanmas gereken bir tekniktir. nk, enflasyon analizde kullanlan mali tablo rakamlarn bozar ve yksek enflasyon yaandnda mali tablolarn karlatrlmalar sonucu elde edilen farklar anlaml biimde yorumlanamaz. Bunun giderilmesi iin karlatrlan mali tablolarn enflasyonun bozucu etkisinden kurtarlmas gerekir.

GRUP/HESAP ADI Brt Satlar Sat ndirimleri (-) Net Satlar Satlarn Maliyeti (-) Brt Sat Kar Faaliyet Giderleri (-) Faaliyet Kar Di. F. Olaan Gelir ve Karlar Di. F. Olaan Gider ve Zararlar (-) Finansman Giderleri (-) Olaan Kar Olaan D Gelir ve Karlar Olaan D Gider ve Zararlar (-) Dnem Kar D.Kar Vergi ve Di. Ykmllkler Dnem Net Kar

YILLAR 1998 1999 10.500.000 18.650.000 150.000 420.000 10.350.000 18.230.000 8.450.000 15.241.000 1.900.000 2.989.000 850.000 1.540.000 1.050.000 1.449.000 40.000 90.000 25.000 42.000 80.000 194.000 985.000 1.303.000 5.000 21.000 15.000 28.000 975.000 1.296.000 429.000 570.000 546.000 726.000

DEM TUTAR % 8.150.000 96 270.000 135 7.880.000 95 6.791.000 99 1.089.000 75 690.000 99 399.000 53 50.000 200 17.000 170 114.000 152 318.000 46 16.000 64 13.000 65 321.000 46 141.000 46 180.000 46

Tablo 2.9. Karlatrmal Gelir Tablosu rnei Karlatrmal mali tablolar analizinde hesaplanan deiimler hem tutar hem de yzde olarak dikkate alnmaldr. Sadece tutar veya sadece yzde deiimlere baklmas, deiimin iletme asndan neminin gzden karlmasna veya gerekenden fazla nemli grlmesine neden olabilir. Bu da deiimlerle ilgili yorumu zayflatr. Mali tablo iinde nispi olarak kk bir kalemde yzde olarak byk saylabilecek bir deiim gerekte iletmeyi pek etkilemeyebilir. Ancak mali tablonun btn bakmndan tutardaki kk deime de sadece tutar deiimine baklarak inceleme braklmamaldr. Karlatrmal mali tablo analizinde aada belirtilen esaslara uymak gerekir: Karlatrlmas yaplacak cari ve nceki dnem mali tablolar ayn zaman dilimlerini kapsayacak ekilde hazrlanm olmaldr. Mali tablolar veya alt aylk dnemleri kapsyor ise, karlatrma ya bir nceki veya alt aylk mali tablolarla; ya da bir nceki yln ayn dnemleri ile yaplmaldr. Cari dneme ait mali tablolar dnemin bte rakamlaryla karlatrlabilir. Bu ilem bte kontrol kapsamndadr. Bir iletmenin cari ylna ait mali tablolar dier iletmelerin ayn dnemine ait mali tablolaryla karlatrlabilir. Bu, iletmenin benzer iletmelere gre baarsn deerlendirmeye yneliktir. d

 Karlatrlacak mali tablolar enflasyonun bozucu etkisinden arndrlmaldr. 2.3.2. Eilim Yzdeleri Analizi Yntemi Mali tablolarn analizinde kullanlan tekniklerden bir dierini de eilim yzdeleri yntemi oluturur. Eilim yzdeleri (Trend) analizi ile iletmenin gsterdii gelimeler yllar itibariyle grlr. Bu analize Yatay Yzde Analizi de denir. Bu yntemde, birbirini izleyen dnemlere ait mali tablolarda yer alan kalemlerin temel (baz) alnan mali tablo kalemlerine gre gsterdii art ve azallar yzde olarak hesaplanr. Bu ekilde iletmenin mali tablolarnda yer alan her bir kalemin kabul edilen yla yzde olarak gelime trendi bulunur. Temel yl olarak mali tablo serisinin ilk yl kabul edilebilir. Temel yla gre hesaplanan yzdeler belli tarih veya dnemler arasndaki mali durumu ve faaliyet sonularnda meydana gelen deiimleri ak olarak gsterir ve karlatrmal mali tablolara ait verilerin yatay olarak analizine imkan verir. Mali analist, mali tablo kalemlerindeki art ve azal eilimlerinin olumlu veya olumsuz olduunu belirlerken aralarnda anlaml ilikiler kurulabilecek kalemleri birlikte deerlendirir. Ayrca analizin anlaml olabilmesi iin temel olarak seilen yln her bakmdan iletme faaliyetlerini yanstacak normal bir yl olmas gerekir. Hesaplanan eilim yzdeleri yorumlanrken fiyatlar genel seviyesindeki deiimlerin de gzden uzak tutulmamas gerekir. Aslnda mali tablolar analiz edilmeden nce fiyatlar genel seviyesinde meydana gelen deiiklikler dikkate alnarak bunlarn mali tablo kalemleri zerindeki etkisinin giderilmesi ve mali tablo kalemlerinin temel yl olarak seilen yldaki parann satn alma gcyle ifade edilmesinde yarar vardr. Eilim yzdeleri hesaplanacak dnemin analizinden beklenen yararn salanabilmesi iin mmkn olduu kadar uzun bir sreyi kapsamas gerekir. Sadece birka yldaki eilime bakarak salkl karar vermek mmkn deildir. Eilim yzdeleri analizinin uygulamasnda;

Baz Yla Gre Trend Hesaplanmas Bir nceki Yla Gre Trend Hesaplanmas olmak zere iki yaklam sz konusudur.

Dnen Varlklar Toplam Duran Varlklar Toplam AKTF TOPLAMI Ksa Vadeli Yabanc Kayn. Uzun Vadeli Yabanc Kayn. z Kaynaklar PASF TOPLAMI TREND Dnen Varlklar Toplam Duran Varlklar Toplam AKTF TOPLAMI Ksa Vadeli Yabanc Kayn. Uzun Vadeli Yabanc Kayn. z Kaynaklar PASF TOPLAMI

1997 300.000 700.000 1.000.000 400.000 100.000 500.000 1.000.000 100 100 100 100 100 100 100

1998 360.000 630.000 990.000 420.000 60.000 510.000 990.000 120 90 99 105 60 102 99

1999 540.000 840.000 1.380.000 680.000 50.000 650.000 1.380.000 180 120 138 170 50 130 138

Tablo 2.10. Eilim Yzdeleri Bulunmu Bilano rnei(Baz Yla Gre)

Dnen Varlklar Toplam Duran Varlklar Toplam AKTF TOPLAMI Ksa Vadeli Yabanc Kayn. Uzun Vadeli Yabanc Kayn. z Kaynaklar PASF TOPLAMI TREND Dnen Varlklar Toplam Duran Varlklar Toplam AKTF TOPLAMI Ksa Vadeli Yabanc Kayn. Uzun Vadeli Yabanc Kayn. z Kaynaklar PASF TOPLAMI

1997 300.000 700.000 1.000.000 400.000 100.000 500.000 1.000.000 100 100 100 100 100 100 100

1998 360.000 630.000 990.000 420.000 60.000 510.000 990.000 120 90 99 105 60 102 99

1999 540.000 840.000 1.380.000 680.000 50.000 650.000 1.380.000 180 120 138 170 50 130 138

Tablo 2.11. Eilim Yzdeleri Bulunmu Bilano rnei(Bir nceki Yl Bazl)

2.3.3. Dikey Yzde Analizi Yntemi Mali tablolarn analizinde kullanlan tekniklerden biri olan dikey yzde ynteminde mali tablolarda bulunan kalemin toplam veya grup iindeki oransal bykl irdelenir. Bu yntemle her bir mali tablo kaleminin, bulunduu grup toplam iinde yzde pay ile mali tablo toplam iindeki yzde pay hesaplanr. rnein bilano bu yntemle analiz edilirken, bir aktif kalemin, toplam aktifler iindeki pay ve bulunduu grup iindeki pay yzde olarak hesaplanr. Gelir tablosunda ise her bir gelir tablosu kaleminin net satlar iindeki pay ve her kalemin ait olduu grup iindeki pay hesaplanr. Dikey yzdeler yntemine gre dzenlenmi mali tablolar, farkl byklkteki iletmeler aras karlatrmalar iin ortak bir baz olutururlar. Bu yntemle, iletmenin mali tablolar rakip iletmelerin mali tablolar ile karlatrlabilir. Dikey yzde yntemi ile tek bir dneme ait mali tablolar analiz edilebilecei gibi birden fazla dnemin mali tablolar da analiz edilebilir. Bu nedenle dikey yzdeler hem dinamik hem de statik bir analiz yntemi nitelii tar. Dikey yzdeler yntemi iletmenin sektr iindeki yerini belirlemesi asndan veya iletmenin mali yapsnda meydana gelen deiiklikleri izleme asndan yararl bir ara niteliindedir.

GRUP/HESAP ADI Brt Satlar Sat ndirimleri (-) Net Satlar Satlarn Maliyeti (-) Satlan Mamul Maliyeti Satlan Ticari Mal Maliyeti Brt Sat Kar Faaliyet Giderleri (-) Pazarlama Sat ve Da. Giderleri Genel Ynetim Giderleri Faaliyet Kar

1998 1.030.000 30.000 1.000.000 700.000 140.000 560.000 300.000 160.000 40.000 120.000 140.000

Satlar indeki pay 103 3 100 70 14 56 30 16 4 12 14

Grup indeki pay

100 20 80

100 25 75

Tablo 2.12. Dikey Yzdeleri Bulunmu Gelir Tablosu rnei Enflasyonun dikey yzde analizi zerindeki etkisi, mali tablolarn enflasyon karsnda bozulan kompozisyonuna paralellik gsterir. Analizde bu bozulma gz nnde tutulmaldr. nk, mali tablolarda bulunan grup ve hesaplar enflasyondan ayn oranda etkilenmez. Bu nedenle, analiz yaplrken bu kalemlerin etkilenme oranlar dikkate alnmaldr. Mali tablolarn dikey yzde yntemi ile dzenlenmesinde mali tablo toplam (gelir tablosunda net satlar toplam) 100 kabul edilir ve her bir mali tablo kaleminin toplam iindeki yzde pay hesaplanmak suretiyle mali tablo yzdelerle ifade edilir. 2.3.4. Oranlar Yoluyla Analiz Yntemi Oran (rasyo) analizi ile mali tablolarda yer alan tutarlarn nispi ilikileri incelenerek iletmenin mali durumu konusunda bilgi edinilir. Mali tablolardan ok sayda oran hesaplamak mmkndr. Ancak oran hesaplamaktan ama yorumlanabilir bilgi retmek olmaldr. Oran analizi mali tablolarn analizinde kullanlan en yaygn tekniklerden biridir. Oran mali tablolarda yer alan iki kalem arasndaki matematiksel ifade olarak da tanmlanabilir. Hesaplanan oranlar yzde veya kat eklinde ifade edilir. Tek bana bir oran herhangi bir anlam ifade etmez. Oran herhangi bir standartla mukayese edildiinde anlam kazanr. Bu ekilde, karlatrlan orann yeterli olup olmadna karar verebilir. Oranlar dier istatistiki veriler gibi daha derin incelemeler gerektiren olay ve ilikiler zerine mali analistin dikkatini eker. Oranlar, iletme faaliyet sonular ile mali durumunu deerlemedeki kullan amalar dikkate alnmak suretiyle 5 ekilde snflandrlabilir. Bu snflar: 1.Likidite Oranlar 2.Mali Yap ile lgili Oranlar 3.Faaliyet Oranlar 4.Karllk Oranlar 5.Borsa Performansn Deerlendirmede Kullanlan Oranlar 2.3.4.1. Likidite Oranlar

2.3.4.1.1. Cari Oran Bilanoda yer alan dnen varlklarn toplamnn ksa sreli borlara blnmesi ile bulunur. Bu orann yksek olmas iletmenin ksa vadeli borlarn deme gcnn yksek olduunu gsterirken, bu deerin ok yksek olmas, iletmenin elinde verimli kullanlmayan atl fonlar bulunduu anlamna gelir. Bu durum, iletmeye kredi verecek olan kurumlar iin olumlu iken, iletmenin daha fazla kar edebilecek iken dk kar marjyla altn gsterir. Birok finansal analist bu deerin 2.00 civarnda olmas gerektiini savunurken, zellikle gelimekte olan lkelerde bankalarn ksa vadeli borlar vermeyi tercih etmesi nedeniyle cari oran daha dk deerler almaktadr. Byle durumlarda 1.5 civarndaki deerler kabul edilebilir. Cari Oran = Dnen Varlklar Ksa Vadeli Yabanc Kaynaklar

2.3.4.1.2. Likidite Oran Dnen varlklardan stoklarn karlmasyla elde edilen deerin ksa vadeli borlara oranlanmasyla elde edilen deerin ksa vadeli borlara oranlanmasyla hesaplanr. Dnen Varlklar - Stoklar Ksa Vadeli Yabanc Kaynaklar Genellikle 1.00 civarnda olmas gerektii kabul edilirken lkemiz iletmelerinde 0.6-0.7 civarndadr. 2.3.4.1.3. Nakit Oran letmenin alacaklarn tahsil edememesi ve elindeki stoklar nakde evirememesi durumunda borlarn deyebilme yeteneini gsterir. Para ve paraya kolayca evrilebilecek menkul kymetlerin ksa vadeli borlara blnmesi ile hesaplanr. Hazr Deerler + Menkul Kymetler Ksa Vadeli Yabanc Kaynaklar

Likidite Oran =

Nakit Oran =

Bu deerin en az 0.20 olmas gerekir. Ancak firma stoklar ihtiya duyulduunda kolayca nakde evrilebilecek durumdaysa veya iletmeye borcu olanlar gvenilir mteriler ise bu orann daha dk kmas kabul edilebilir.

2.3.4.2. Mali Yap ile lgili Oranlar 2.3.4.2.1. Toplam Bor/Toplam Varlklar Oran(Kaldra Oran) Bu oran iletmenin ne lde borca baml olduunu belirler. Yksek bir kaldra oran daha riskli bir firmay ifade eder. Firmann kazanlar dalgal olsa bile, bor demeleri sabit ve nceden deme plan bellidir. Sonuta nakit akm azalrsa, firma borlarn deyemez duruma gelir.

Kaldra Oran

Toplam Yabanc Kaynaklar Toplam Varlk Toplam

Bu orann %50 civarnda olmas normal karlanabilir. Ancak, yaanan enflasyonun bilanolarn pasif yaps zerindeki bozucu etkisi sonucu lkemizde bu orann %70lere kadar kt grlmektedir. Bunda lkemizdeki sermaye ktl ve borlanmann avantajl olmasnn rol byktr. Ancak, borlanma maliyetinin olduka yksek seyretmesi, bu durumu giderek ortadan kaldrmaktadr. 2.3.4.2.2. z Sermaye/Toplam Varlk Oran Bu oran, iletme varlklarndan yzde kann ortaklar ve iletme sahibince finanse edildiini gsterir. Orta ve uzun vadeli kredi deerini tespit amacyla yaygn olarak kullanlr. Orann yksek olmas iletmenin uzun vadeli yabanc kaynaklar ile bunlarn faizlerini demede glkle karlama ihtimalinin zayf olduunu gsterir. Oran aadaki forml yardmyla hesaplanr.

z Sermaye Toplam Varlk Toplam

Bu orann %50 civarnda olmas normal karlanabilir. Ancak yaanan enflasyon nedeniyle lkemizde bu oran %30lara kadar dmektedir.

2.3.4.2.3. Toplam Bor/z Sermaye Oran Bu oran iletmenin z kaynaklar ile yabanc kaynaklar arasndaki ilikiyi gsterir. Oran yabanc kaynaklarn z kaynaklara blnmesi suretiyle aadaki ekilde hesaplanr. Toplam Yabanc Kaynaklar z Kaynaklar Orann 1 olmas z kaynak bor dengesi asndan yeterli grlr. Orann 1den kk olmas iletme faaliyetlerinde kullanlan iktisadi varlklarn byk ksmnn z kaynak ile finanse edildiini gsterir. Buna karlk orann 1in stne kmas, nc kiilerden salanan fonlarn ortaklardan salanan fonlardan daha fazla olduunu gsterir 2.3.4.2.4. Ksa Vadeli Borlar/Toplam Varlk Oran Pasif iinde ksa vadeli yabanc kaynaklarn arln gsteren bir orandr. Bir iletmenin ok fazla ksa vadeli borcu olmas geri deme riskini arttrr. bu orann 1/3 seviyesini amamas uygun olur. Orann yksek olmas aktiflerin byk blmnn yabanc kaynaklarla finanse edildiini gsterir. Ksa Vadeli Borlar Toplam Varlklar

2.3.4.2.5. Uzun Vadeli Borlar/Kaynaklar Oran Bu oran iletmenin sahip olduu varlklarn ne kadarlk bir ksmnn uzun vadeli yabanc kaynaklarla finanse edildiini gsterir. Oran aadaki ekilde hesaplanr.

Uzun Vadeli Yabanc Kaynaklar Toplam Pasif Toplam

2.3.4.3. Faaliyet Oranlar 2.3.4.3.1. Alacak Devir Hz Alacak devir hz bir faaliyet dnemindeki kredili satlarn ticari alacaklara blnmesi suretiyle hesaplanr. Ancak analist iletmenin kredili sat tutarn belirleyemiyorsa, payda net satlar tutarna yer verilmek suretiyle oran hesaplanr.

Alacak Devir Hz =

Net Satlar Ortalama Ticari Alacaklar

Alacaklarn ylda ka defa tahsil edildiini gsterir. Alacak devir hz arttka alacaklarn likidite deeri artar. Orann bymesi vadelerin ksaldn, klmesi ise vadelerin uzadn gsterir.

Ortalama Ticari Alacaklar : (Dnem Ba Ticari Alacaklar + Dnem Sonu Ticari Alacaklar) / 2 2.3.4.3.2. Alacaklarn Ortalama Tahsil Sresi Alacak devir hzn tamamlayc bir orandr. letmenin fonlarn ortalama ne kadarlk bir sre iin alacaklara baladn gsterir. Bu oran aadaki ekillerde hesaplamak mmkndr. Ticari Alacaklar veya Ortalama Gnlk Net Satlar

360 Alacak Devir Hz

Ortalama Gnlk Sat : Net Satlar / 360

Bu oran, borlarn ortalama deme sresi ile karlatrlarak deerlendirilmelidir. Bu oran zerinde enflasyon pek fazla etkili olmaz. nk oran oluturan pay ve payda enflasyondan ayn ynde ve hemen hemen ayn oranda etkilenir. 2.3.4.3.3. Stok Devir Hz

Stok Devir hznn artmas genellikle firmann stok ynetiminin daha ok etkinli kazandn gsterir. Ancak, bu durum greli olarak firma stoklarnn sk sk tkenmesinin bir sonucu da olabilmektedir. Stok devir hz stoklarn satlar yoluyla alacaklara dnm hz hakknda bilgi verir.

Satlarn Maliyeti Stok Devir Hz = Ortalama Stoklar

Ortalama Stoklar : (Dnem Ba Stok + Dnem Sonu Stok) / 2

2.3.4.3.4. Aktif Devir Hz Bu oran, iletmenin aktif varlklarnn ka kat sat yaptn gsterir. Aktif devir hznn yksek olmas olumludur. Orann byk sanayi iletmelerinde 2 kk sanayi iletmelerinde ise 2-4 arasnda olmasnn uygun olaca ileri srlmektedir. Net Satlar Aktif Toplam 2.3.4.3.5. Duran Varlk Devir Hz

Aktif Devir Hz =

Net Satlar Duran Varlk Devir Hz = Duran Varlklar (net)

Duran varlk devir hz duran varlklara yaplan yatrmn seviyesini belirlemeye yardmc olur. orann dme eilimi gstermesi kapasite kullanm orannn dtn, duran varlklarn verimli kullanlamadn gsterirken, orann art eilimine girmesi kapasite kullanm orannn arttn ve iletmenin duran varlklarn verimli kullandn gsterir. Genel olarak sanayi iletmelerinde bu orann 2 olmas yeterli grlmektedir. 2.3.4.3.6. z Kaynaklar Devir Hz

z Kaynaklar Devir Hz =

Net Satlar Ortalama z Kaynaklar

Ortalama z Kaynaklar : (Dnem Ba z Kaynaklar + Dnem Sonu z Kaynaklar) / 2 Bu oran z kaynaklarn ne lde verimli kullanldnn tespit edilmesinde kullanlr. Orann ok yksek olmas iletmenin faaliyetlerini byk lde borlanmak suretiyle finanse ettiini gsterir. Orann dk olmas ise iletmenin z kaynaklarn etkin olarak kullanamadn ve iletmenin faaliyet seviyesinin gerektiinden daha fazla z kaynaa sahip olduunu gsterir. 2.3.4.4. Karllk Oranlar 2.3.4.4.1. z Kaynak Net Karllk Oran

z Kaynak Net Karllk Oran =

Dnem Net Kar z Kaynaklar

Bu oran, iletmeye ortaklarca tahsis edilmi deerlerin ne lde etkin ve verimli olarak kullanldn tespit etmek amacyla hesaplanr. letmenin z kaynak karlln gsterir. Bu orann yksek olmas olumludur. 2.3.4.4.2. Brt Sat Kar Oran

Brt Sat Kar Oran =

Dnem Kar Net Satlar

Bu oran iletmenin sat karlln gsterir. Bu orann bir dier ad da sat kar marjdr. Bu orann yksek olmas yannda deerlerin tutarlar da nemlidir. 2.3.4.4.3. Faaliyet Kar Oran Faaliyet Kar Net Satlar

Faaliyet Kar Oran =

Satlar zerinden faaliyet karlln gsterir ve iletmenin ana faaliyetlerinin ne lde karl olduunu tespitte kullanlr. Orann yksek olmas iletmenin ana faaliyetinin karl, verimli olduunu gsterirken, orann azalma eilimi gstermesi karlln, verimliliin azaldn gsterir. 2.3.4.4.4. Aktif Karllk Oran Dnem Kar Aktif Toplam Bu oran, aktiflerin iletmede ne lde karl kullanldn tespit amacyla hesaplanr.

Aktif (Yatrm) Karllk Oran =