Professional Documents
Culture Documents
Makroskopik olarak izlediimiz organlar binlerce, hatta milyonlarca kk fonksiyonel birimlerin birlemesinden meydana gelmitir. Baz byk organlar (rn;karacier, akcier, mide gibi)incelemek iin bir mikroskop slayt zerine yerletirmek mmkn deildir. Byle byk organlardan ancak kk paralar alnarak mikroskop preparatlar hazrlanr. Byk organlarn slaytlar deerlendirilirken , incelenen fonksiyonel niteler ile organn gerek bykl arasndaki iliki zihinde canlandrlmaldr. Gerekte boyutlu olan oluumlar mikroskopta iki boyutlu olarak izlenir.Bu grntde zihinde gelitirilerek boyutlu hale dntrlmelidir. Herhangi bir doku veya organ parasnn grnm kesit ynne bal olarak farkllk gsterir. Byle durumlarda organn hangi ynde kesildii ( longitudinal , transversal veya oblik ) bilinmelidir. Baz preparatlarda katlanma , yarklanma ,krlma veya boluklar gibi kusurlara (artefacts) raslanabilir. Preparasyon srasnda her trl zene ramen bu gibi kusurlar tamamen bertaraf etmek gtr.Onun iin bu gibi durumlar hemen retim elemanlarna sorulmal, yanl bilgi edilmemelidir.
Mikroskop ;plak gzle izlenemeyen cisimleri tanmak ve deerlendirmek amacyla n ve optik ilkelerine dayanlarak yaplm bir grme ve bytme cihazdr. lk , ilkel (prototip) mikroskop 1665 ylnda Hollandal gzlk Robert Hook tarafndan icat edilmitir.Mikroskobun morfolojik incelemelerde kullanlmaya balamas ise 1757 ylnda olmutur.Bu cihazn modern Histoloji alannda kullanlmas ise 19.yy ortalarna raslar. Bu sre iinde ok byk gelimeler gren mikroskop , aydnlatma kaynana gre k mikroskobu ve elektron mikroskobu olmak zere esas itibariyle iki tiptir. Ik mikroskobunda aydnlatma kayna gne n veya lambadr.Elektron mikroskobunda ise cismi aydnlatmak iin hzlandrlm elektron demetleri kullanlr.
l birimi olarak k mikroskopide mikrometre (10-6m) kullanlmaktadr. Elektron mikroskopide ise eskiden Angstron (10-10 m) kullanlmaktayd, son yllarda nanometre( 10-9 m )tercih edilmektedir.
Ik Mikroskoplar
Ayrm Gc
. _ 1 -0.5 mikron 0.5-0.25 mikro
_Klasik (k)mikroskop
_Faz kontras mikroskop
_mmersiyon mikroskobu ... _Ultraviyole mikroskobu . _Ultraviyole mikroskobu . _Fleurosan mikroskop _Polarizasyon mikroskobu
Elektron Mikroskoplar
Ayrm Gc
Angstrom
1.STATF KISIM
Optik sistem dnda kalan ve metalden yaplm olan btn ksmlar statif (sehba)
diye isimlendirilir.
Statifin;
Preparat yerletirilen ksmna tabla , Objektifleri tayan ve ekseni etrafnda hareket ettirebilen ksmna revolver , zerine oklerin oturtulduu boru eklindeki ksmna tp ad verilir. Tp kaba ve
meydana gelir.Bunlar k kayna , kondansatr , objektifler , okler dir . a)Ik kayna : Doal yada yapay k kullanlabilir.Ik kayna genelde mikroskobun altna monte edilmitir. b)Kondansatr : Preparat tablasnn altnda bulunur.Bir kol araclyla ayn eksen zerinde aa-yukar hareket ettirilebilir.Bir ka mercekten yaplmtr.Kaynaktan kendisine gelen younlatrarak preparat zerine younlatrarak preparat zerine ynlendirir.
Kondansatrn alt yznde kondansatr diyafram ad verilen bir diyafram
bulunur.Bunun grevi kullanlan objektifin bytme gcyle orantl olarak azaltp oaltmaktr.
Kk bytmeli objektiflerle alrken az k , byk bytmeli objektiflerle
c)Objektifler : Objektifler metal bir tp iine yerletirilmi birka mercekten oluur. Bunlar optik sistemde ilk bytmenin meydana geldii ksmlardr.Her objektifin zerinde zelliklerini iaret eden baz saylar vardr. rnein ; objektif zerinde 40/0.65 160/0.17 saylar varsa, bu saylarn anlam udur.
40: objektifin nesneyi ka kez byttn , 0.65 : numerik apertr saysn ( ileriki slaytlarmzda bilgi verilecek) 160: objektifin kullanlaca tpn uzunluu, 0.17 :Preparat kapatmak iin kullanlacak lamel kalnl (mm ) gsterir.
Baz objektiflerde ( ) simgesi bulunabilir.Bu o objektifin her uzunluktaki tple kullanlabileceine iaret eder.
Yine baz objektiflerde 0.17 yerine ( 0 ) veya (-) iareti bulunabilir.(0) o objektifin
bakteriyolojik preparatlarda , (-) iareti ise her kalnlktaki lamelle kullanlabileceini gsterir.
__Numerik apertr says :
Bir mikroskobun ayrm gc (resolusyon gc , zmleme gc ) numerik apertr
says ile ilgilidir.Ayn bytmeyi salayan iki objektiften ;numerik apertr says daha yksek olan resolusyon (ayrm ) gc daha fazladr.Ayrm (resolusyon ) gc birbirine en yakn iki nokta arasndaki mesafeyi gsterir.
Objektifler kendi ekseni etrafnda dnebilen bir revolver zerine yerletirilmilerdir.
zere ikiye ayrlrlar.Kuru sistemli olanlarda obje ile objektif arasnda hava bulunur. mmersiyon objektiflerde ise daha fazla k toplayabilmek iin, obje ile objektif arasndaki aralk uygun bir svyla ( su , gliserin ,sedir ya) doldurulur.En iyi immersiyon sedir ya ile elde edilir.nk bu yan krma indisi (1.52 ) obje ve objektifinki ile ayndr.Havann krma indisi 1.0 , suyun 1.33 , gliserin 1.39 dur.Genellikle 40 defaya kadar byten objektifler kuru sistemli , 40 dan fazla bytenler ise immersiyon sistemli olarak yaplr. d)Okler : Tpn gze gelen tarafnda bulunur. Baz mikroskoplarda bir adet (monokler ), baz mikroskoplarda ise iki adet ( binokler ) okler bulunur. Okler ; objektifin bytt grnty tekrar byten ve objektifin k kusurlarn dzelten birka yaknsak mercekten olumu optik ksmdr.Objektiflerde olduu gibi her oklerin bytme gc zerinde yazldr.
MKROSKOP BAKIMI
Mikroskoplar ok pahal cihazlardr. Bunlardan uzun sreli istifade etmek iin
bakmlarna dikkat etmek gerekir.Bu amala u hususlara azami dikkatinizi rica ediyoruz : Mikroskoplar direkt gne , radyatr gibi ortamlardan uzak tutunuz. Mikroskobun dier bir dman da toz dur.Bu nedenle mikroskop kullanlmad zamanlarda bir rt ile kapatlmaldr.Tozlanm olan ksmlar yumuak , temiz bir frayla temizlenmelidir. D merkezlere bulam immersiyon maddeleri nce yumuak bir bezle alnmal, sonra 3 ksm eter + 1 ksm alkol karm ile slatlm yumuak bir bezle hafife silinmelidir.Bu amala tek bana alkol yada eter kullanlmamaldr.
MKROSKOPK TEKNKLER
Histoloji ile sitoloji birbirleri ile yakn ilikilidir.Histoloji dokular inceleyen bilim
daldr.Sitoloji ise hcrelerin ayrntl yapsnn aratrlmasn konu alan bilim daldr. Sitoloji ve histoloji gzle grlemeyen yaplar bytc aralar yardm ile aratran bilim dal olduuna gre bu yaplarn bytc aralarla grlebilir duruma getirilmeleri gerekmektedir. Organizmalardan alnan doku ve organ paralarnn mikroskop altnda grlebilir duruma getirilmesi iin uygulanan ilemlerin tm mikroskopik teknik veya mikroteknik ad altnda toplanr.
Histolojik tekniklerin byk bir blm canl dokuya en yakn bir biimde
canl hcre ve dokulardan baz deiikliklere sahip olduu nu gz nnde bulundurmak gerekir. Bu deiiklikler artifakt olarak adlandrlmaktadr. Artifaktlar rnein mikroskopiye hazrlarken kullanlan herhangi bir srete ortaya kar. Histologlar zel amalarna gre ,dokuda en az hasara yol aacak yntemleri kullanmaldrlar.
Doku preparatlar hazrlamak ve incelemek iin ok fazla sayda teknik var dr.
Ayn rnekten boyama ile morfolojiyi, histokimyasal veya immunolojik yntemlerle fonksiyonel zellikleri , elektronmikroskopi ile de ince yapy gstermek mmkn olabilmektedir.Bazen boyama yntemlerinin tam anlalm bilimsel temeli yoktur fakat artk ok sayda kimyasal reaksiyon bilinmektedir.
STOLOJ-HSTOLOJ YNTEMLER 1) PREPARASYON YNTEMLER 2)NCELEME YNTEMLER A)Taze hcre ve dokular B) Sitolojik teknikler C)Kesitsel yntemler 1)PREPARASYON YNTEMLER A)MAKROSKOBK YNTEMLER B)MKROSKOBK YNTEMLER
incelenmesi ile grlebilir. Subcutenous ba dokuda olduu gibi gevek doku olarak gruplanm hcreler de , eer doku ince ise direkt olarak incelenebilir.Eer doku kalnsa veya kat bir organ halindeyse ayrarak normal tuz gibi sv ortamda hcreler birbirinden ayrlabilir.
Taze preparatlar hcreleri normal durumlarnda gsterirler ancak kontrast
azlndan dolay incelemede zorluklar ortaya kmaktadr.Bu zorluklar vital boyama veya faz-kontrast mikroskop kullanarak ortadan kaldrlabilir. _Vital Boyama : Hcrelerin sitoplazmasna renk ve kontrast veren bir yntemdir. Ehrlich, canl hcrelerin ;eer hcreler boya solusyonunda ayrlrlarsa ( buna subravital boyama deniliyor)veya canl organizmaya boyann injeksiyonu ile ( buna intravital boyama deniliyor )boyanabileceklerini gstermitir. Bu yntemler canl hcre ksmlarn gsterdiklerinden idealdir.
Fakat vital boyama ile sadece baz sitoplazmik elementler gsterilebilir. Nkleus
vital boyalara direnlidir ve ekirdek zarnn boyalara kar geirgenlemesi hcre lmnn bir ifadesi olmaktadr.
Vital boyama deneysel almalarda ok kullanlmaktadr. Tespit edilmi materyal
kullanan sitolojik yntemlerde vital boyama kontrol olarak kullanlabilir. Gnmzde vital boyalarn yerini ksmen faz- kontrasyon mikroskopiye braklmtr.
B)Sitolojik teknikler:
Hcreleri ieren svlar veya aspire edilmi kemik ilii gibi ince doku paralar lam
zerine alnr veya yapk hcreler veya yapk hcreler grnlerini korumak iin tespit edilirler.
Organlar ve dokular da benzer ekilde lam zerine srlebilirler.Dokunun yapma
ve uygunluuna bal olarak bir miktar hcre lama yapacaktr. Smearler hcre yapsn gstermek iin boyamalar ve uygun bir ortam kullanarak kapatlrlar.
Dalak ve kemik ilii gibi baz organlar iin IMPRESSION YNTEM
kullanlmaktadr.Bu yntem organn kesi yzeyine veya dokunun bir parasna lam dedirerek yaplmaktadr.
Doku kltrleri ile , kroromozomlar iin lkosit kltrleri ile filmlerin ve
C)Kesitsel Yntemler :
Bu yntemlerde doku paralar ince effaf dilimlere veya kesitlere blnebilir.
para dokunun dikkatli bir rekontrfiksiyonu (yeniden yapm ) seri kesitlerin incelenmesi ile elde edilir. Tm rnekten kesit alnr ve sras bozulmadan saklanr. Numaralanm , boyanm preparatlar srasyla incelenir. Daha byk paralarn bloklarndan kesit hazrlamak olas olmayabilir.
Fakat birbirini takip eden ( birini alp birini almama ) veya dzenli aralklarla
alnan kesitler rnein tmnn yapsn kapsaml olarak aklayabilir.bu olaya step- sectioning __basamakl kesit alma olarak bilinmektedir.
Taze ve tespit edilmi dokunun kaln kesitler i keskin bak veya jilet ile elle
kesilebilir. Histolojik yap sadece yzey boyanacandan snrl olarak grlebilir.bu teknik hzl tehis almalarnda kullanlmaktadr. 1928 ylndan beri hala dokular tanmann hzl ve kolay yoludur. Fakat imdilerde mikrotomla (n mikroskobu iin kesit alan cihaz. Elektron mikroskobu iin kesit almay yarayan cihaz ise ultratom dur )alnm kesitler bu yntemin yerini almtr.
Histolojik kesitlerin ou 4-7 mikron ( mikrometre ) kalnlnda alnr.
Mikrometre (mikron) histolojide lm iin standart birimdir ve 1 mikron mm nin binde birine veya metrenin milyonda birine eittir.
10-25 mikronluk kesitler daha uygundur. Sentetik resinlere gmlen dokulardan 1 mikronluk kesitler alnabilir ve bu kesitlerden dier kesitlere gre daha ok iyi ayrnt elde edilebilir.
Elektron mikroskop iin ultratom ile 50-100 nm ( 0.05-0.1 mikron ) kalnlnda
kesitler alnabilir. __Floresans immunohistolojik yntemler __Otoradyoorafi __Mikroincineration __Mikroradyografi : Bu sistemde X nlarnn absorbsiyonlar ile histolojik kesitlerin yapsn almaktadr ve bu teknikle dokunun kimyasal yaps hakknda da bilgi edinmek mmkndr. Mikroradyografi zellikle X nlarnn absorbsiyonundan sorumlu olan mineraller var olduundan kalsifiye dokular ( kemik , kkrdak ,enamel ve dentin ) almak iin kullanlmaktadr.eer ince bir kemik kesiti , ince taneli fotografik emlsiyon ile yakn temasa konursa ve yumuak bir X nna maruz braklrsa fotograf , mineral materyalin dalmn gstermektedir. Bu tip bir preparat KONTAKT MKRORADYOGRAF olarak bilinmektedir. ( stteki 4 madde kesitler iin yararlanlan yardmc yntemlerdendir. u an isim olarak hatrlanmasnda fayda var )
gzle inceleme uniform olmayan organlar iin esastr. nk histolojik inceleme sadece geni bir rnein paralarnda yaplabilir. Dokulardan hazrlanan bloklardan uygun bloun seimi zor olabilir. Mzede sergilenen rneklerin hazrlanmas kan damarlarnn ve dier anatomik yaplarn injeksiyon teknikler i ile gsterimi mikroskopik histolojiyi tamamlayan yntemlerdir.. B)MKROSKOBK YNTEMLER
Yansyan veya geen k kullanlarak dk gl bir steroskopik diseksiyon
mikroskobu ile tam doku rneklerinin incelenmesi dokularn ve ince barsak mukozasnn villileri gibi dokular baz kompenentleri grmek mmkn deildir. _Faz kontrast mikroskobu : Taze ve boyanmam doku ve hcreler incelenmektedir. _nterferans mikroskobu :Canl ve boyanmam hcrelerin hcre detaylar grmek iin kullanlmaktadr. Yine bu mikroskop optik terazi olarak kullanlarak intraselller yaplarn arlklar tespit edilebilir
_Konveksiyonel binokler mikroskop : Bu mikroskop ile effaf kesitler ve smearler incelenir.Bu mikroskopta genellikle geen k (transmitted light ) kullanlmaktadr. X20 den X1000 e kadar deien bir bytme gereklidir.Eer mikroskop k mikroskobunun zel tiplerinin bazlarnda kullanabilirse bu bir avantajdr.
_Karanlk saha mikroskobu :Bu mikroskop ile objelerin indirekt grnmn salamak iin yksek younlukla aydnlatma gereklidir.Karanlk sahada kondenserlerden direkt k mikroskoba girmez. Objeler mikroskoba giren direkt k hzmeleri ile transvers olduklarndan deil , indirek k hzmesinin mikroskop iine difraksiyonu ve yansmas nedeni ile grlmektedir. _Polarizasyon mikroskobu : Polarize veya kristalli yaplara sahip dokular incelenmektedir.
_Floresans mikroskop : Fluorokrom boyalarla boyanan veya imnunohistolojik tekniklerdeki floresansla iaretlenmi antikorlarla muamele edilmi kesitlerin incelenmesinde kullanlr.
_Elektron mikroskoplar : Yksek bytme ve ayrma gc reten elektronlarn ksa dalga boyu nn kullanrlar.Scanning elektron mikroskobu kk ve byk bytmelerde doku ve hcre yzeylerini gstermektedir.Transmisyon elektron mikroskobu ise transmisyon n demeti kullanarak ince kesitleri inceler.TEM deki bir gelime elektron probe mikroanalizer dir.Bu tipte dar bir elekron demeti doku iinden geerken , dokunun kimyasal yapsnn sagital tespiti salanr.
Kantitatif ( nicel) yntemlerle histolojik yaplarn alanlar , hacimleri ,saylar kesin veya karlatrmal terimlerle ifade edilir.Bu yol mikroskobik gzlemleri kaybetmenin daha doru bir yoludur.
DEAL BR HSTOLOJ LABARATUVARLARINDA NELER BULUNMALIDIR ?
1)
2) Formalin ve dier gazlarn alanlar etkilenmemesi iin eker ocak 3) Sert tahtadan yapl 45 *35 ebatlarnda bir diseksiyon tablas 4) Diseksiyonda kullanlmak zere ,
.20-30 cm uzunluunda ince azl baklar .makaslar ,tra makinas,jiletler ,paslanmaz elikten cetvel .eitli ebatlarda forcepsler , spanclar ,terazi, steromikroskop ,ilk yardm antas .bunzen beki ,scak tabla , inkbatr ( 37 derecelik ),frn ( 60 derecelik )
.Boyama alannn iyi klandrlmas , dk vattl tungsten , .Bir bakasnn inceleyecei kesitleri boyanan bir kii , her iki mikroskopta da renk filtrelerinin ayn olmasna dikkat edilmelidir.ok kullanlan yellowish eozin eer mavi filtre ile incelenirse farkl bir renk tonunda grlr. .Boya kaplar, cam kapakl kavanozlar ,distile su ve trikrom boyamadaki %1 lik asetik asit iin polietilen ykama ieleri ,pipetler ,seri kapatlan kesitleri boyamak iin paslanmaz elik veya plastik kaplar
RUTN HSTOLOJK TAKP 1)Para alma 2)Tespit 3)Sudan kurtarma 4)effaflandrma 5) Parafine gmme 6)Kesit alma 7)Boyama 8)Kapatma _Yukardaki maddeler k mikroskopu ve elektron mikroskobunda inceleme yapmak iin maddelerdir.ileriki derslerde bu maddeler ile ilgili gerekli bilgiler ayrntl olarak verilecektir. _Bankobilgi: Ik mikroskubu ile Elekton mikroskobunda inceleme ilemlerindeki farklar. 1-Ik mikroskobunda 1 cm 3 kesit alnrken ,elektron mikroskbunda 1 mm3 kesit alnr. 2-Gmme ortamlar farkldr. 3-Ik mikroskobunda kesme ileminde elik bak kullanlrken , elektron mikroskobunda cam bak kullanlr 4-Aldmz kesitleri Ik mikroskobunda lam zerinde incelenirken , elektron mikroskobunda lam kullanlmaz, grit kullanlr.
5-Ik mikroskobu iin hazrlanan preparatlar uzun zaman incelenmek zere saklanrken elektron mikroskobunda gritler ok uzun mrl deildir. 6-Ik mikroskobunda amaca uygun farkl boyalar kullanlabilirken , elektron mikroskobunda Uranil asetat ve Kurun sitrat kullanlr. 7-Kullanlan kesit alma cihazlarnda da fark vardr.I k mikroskobunda mikrotom kullanlyorken , elektron mikroskobunda ultratom kullanlr.
yaplmtr. Facebook Sayfamz www.facebook.com/seninbiyolojin Her trl soru ve nerileriniz iin seninbiyolojin@gmail.com adresine mail atabilirsiniz.