ALMNYUM VE ALAIMLARININ KAYNAI

Alminyum ve alamlar gnmzde yaammza girmi yaamn ayrlmaz bir malzemesi haline gelmitir.Hafiflii,iyi s ve elektrik iletkenlii ve korozyona kar dayankll nedeniyle;gda endstrisi,kimya endstrisi,otomotiv ve gemi endstrisi, makine ve cihaz yapm ile mimari ve inaat yapmnda geni apta bir kullanma alanna sahiptir. eitli endstri dallarnda kullanlan balca alminyum ve alamlar Tablo-1de gsterilmitir.Bu alamlarn gnmzde birletirilmesi %50 nispetinde kaynakla yaplmaktadr.

ENDSTRDEK KULLANMA ALANLARI MALZEME OTOMOTV MAKNE CHAZ YAPIMI NAAT VE YAPIMI MMAR Al 99,9...Al 99,5 XX Al Mn XX XXX Al Mg Mn XX X XX XX Al Mg 3 XX XX XX Al Mg 4,5 Mn XXX XX XXX Al Mg Si 0,5 X X XX Al Mg Si 1 XX XX XX Al Zn Mg 1 XXX XXX X Tablo-1:eitli endstri kollarnda kullanlan balca alminyum ve alamlar Alminyum ve alamlarn cvata ve perinleme yoluyla birletirme dnda kullanlan birletirme yntemleri;kaynak,lehimleme ve yaptrmadr.Bugn bu yntemler eitli endstri kollarnda geni apta kullanlmakta,bazen de lehimleme,yaptrma ve nokta kayna birlikte kombine edilmektedir. Alminyum ve alamlarnn kayna,normal eliin kaynana nazardan birok farkllklar gsterir.eliin kaynana gre daha zor ve sorunludur.Bunun iin malzemeyi ve zelliklerini (fiziksel ve metalurjik) ok iyi tanmak ve ona gre nlemler almak gerekir. Alminyum ve alamlarnn kaynak kabiliyetine aadaki etkenler tesir eder.Bunlar srasyla; a-Saf alminyum 658C gibi dk bir scaklkta ergimesine ramen,yzeyimdeki oksit tabakas (Al2O3) 2050C gibi yksek bir scaklkta ergir Alminyumun oksijene kar ilgisi fazla olduundan,yzeyinde hemen 0,1 mikron kalnlnda Al2O3 oluur ve bu oksit tabakas ayn zamanda yzeye kimyasal bileiklere kar bir dayankllk kazandrr.Fakat bu tabakann mevcudiyeti alminyum ve alamlarnn kaynan zorlatrr.Kaynak yaplrken yzeyde bulunan Al2O3 tabakasnn ergitilmesine allrken (2050C), bundan ok daha dk scaklkta ergiyen alminyum dklr ve kaynak ubuundan den damlalar kaynak yaplacak esas metal ile birleemez.Onun iin kaynaktan nce bu tabakann olumamas iin nlemler almak gerekir. b-Alminyum ve alamlar yksek bir s iletim katsaysna sahiptir.Bunun iin kaynak yerinde s younluunu salamak iin daha fazla s girdisine ihtiya vardr.Dier taraftan,alminyum ve alamlarnda,elie nazaran daha geni bir blge snn tesiri

altndadr.ekil-1de alminyum ile eliin kaynandaki isotermler gsterilmektedir.Ayrca saf alminyumda yksek s iletimi dolaysyla ergimi kaynak banyosu souyup abuk katlatndan,dikite gzenekler oluur.

ekil-2:Alminyum ve eliin TIG kaynanda snn yayl (isotermler) c-Yksek elektrik iletkenlii nedeniyle elektrik diren kaynanda sorunlar ortaya kmaktadr. (Q=R.l2.t) d-Yksek sl genlemeden tr,kaynak srasnda meydana gelen distorsyonlar (arplmalar ve kendini ekmeler) byk olur.Dolaysyla gerekli nlemler alnmad zaman,gerilme atlaklar oluur.Alminyum ve alamlar ile %0,15 karbonlu eliin fiziksel zellikleri karlatrmal olarak Tablo-2de gsterilmektedir. Malzeme Elektrik Is letkenlii Isl Genleme letkenlii (J/cmsK) (m/mmK) (m/mm2) Saf Al 2,7 658 35 2,2 2,4x10-5 Al Mg 5 2,63 520-630 16,5 1,2 2,35x10-5 Al Mg Si 2,7 600-640 31 1,8 2,3x10-5 %0,15 Clu 2,8 530-645 18,5 1,6 2,4x10-5 elik 7,85 1510 9,3 0,5 1,1x10-5 Tablo-2:Alminyum ve alamlarnn fiziksel zelliklerinin %0,15 karbonlu elikle karlatrlmas e-Alminyum ve alamlar doal sert,souk olarak sertletirilmi veya ayrma sertlemesine tabi tutulmu bulunur.Bunlarn kaynak kabiliyeti de farkllklar gsterir. Tablo3te balca alminyum alamlarnn kaynak kabiliyetleri grlmektedir. Younluk (g/cm3) Ergime Noktas (C)

Kaynaa Uygunluun Deerlendirilmesi atlaksz ok iyi kaynak kabiliyeti yi kaynak kabiliyeti

Alamlar Saf Alminyum Al Mg Mn Al Mg 3 Al Mg 5 Al Mg +,5 Mn Al Mg S (yumuak) Al Zn 4,5 Mg 1

Dnceler Yksek s iletimi nedeniyle gzenek oluumu eilimi vardr. Yksek mukavemet sz konusu deildir. Konstrksiyonda kullanlr. Sertletirilmi durumda kaynaklanr.Kaynaktan sonra souk olarak sertleir.lave kaynak malzemesi olarak: S-Al Si 5,Kaln kesitlerde: S-Al Mg 5, S-Al Mg 4,5 Mn S-Al Zn3 Mg4 (sertletirilmi) Genellikle souk sertletirilmi durumda kaynaklanr.Arkasndan scak olarak bekletilir.lave kaynak malzemesi olarak S-Al Si 5, SAl Mg 4,5 Nn

Al Mg S (sertletirilmi)

atlama hassasiyeti

AlCu Mg AlZnMg Cu Kaynak yaplamayanlar Tala kaldrma kabiliyetlerini iyiletirmek iin kurun katlan alamlar,basnl dkmler Tablo-3:Alminyum ve alamlarnn kaynak kabiliyeti f-AlMn,AlSi,AlCu ve AlMg gibi katlama entervali geni olan alamlarda scak atlamann oluumu eilimi vardr.Scak atlaklar genellikle solids izgisinin (erisinin) zerinde ve katlama aralnda meydana gelir.Bunun iin bu alamlarda,katlama aral dar olan alam gruplar seilmelidir.Ayrca atlamaya kar hassas olmayan ilave kaynak malzemesinin (tel veya elektrod) kullanlmas gerekir. g-Gerilme atlaklar da kuvvetli kendini ekmeler sonucu solids erisinin altnda meydana gelir.Bu atlaklar,uygun bir konstrktif ekillendirme,kaynak sonras sl ilemler, kaynak yntemi ve teknii uygulanarak nlenir.