You are on page 1of 42

T.C.

MLL ETM BAKANLII

GEM YAPIMI

NESTNG
521MMI465

Ankara, 2012

Bu modl, mesleki ve teknik eitim okul/kurumlarnda uygulanan ereve retim Programlarnda yer alan yeterlikleri kazandrmaya ynelik olarak rencilere rehberlik etmek amacyla hazrlanm bireysel renme materyalidir. Mill Eitim Bakanlnca cretsiz olarak verilmitir. PARA LE SATILMAZ.

NDEKLER
AIKLAMALAR .................................................................................................................... ii GR ....................................................................................................................................... 1 RENME FAALYET1 .................................................................................................... 3 1. GEM YAPIMINDA KULLANILAN MALZEME STANDARTLARINI YAZMA ......... 3 1.1. elik Trleri .................................................................................................................. 4 1.1.1. Yap elikleri ........................................................................................................ 4 1.1.2. Genel Yap elikleri .............................................................................................. 5 1.1.3. nce Saclar ............................................................................................................. 5 1.1.4. Yksek Dayanml Yap elikleri ......................................................................... 6 1.1.5. Paslanmaz ve Aside Dayankl elikler................................................................. 6 1.2. elik Yapm ................................................................................................................. 8 1.2.1. Siemens-Martin ..................................................................................................... 8 1.2.2. Thomas Yntemi ................................................................................................... 8 1.2.3. Oksijen fleme Yntemi ....................................................................................... 9 1.2.4. Elektrikli Yntemler .............................................................................................. 9 1.3. Isl lem........................................................................................................................ 9 1.4. Levhalar ...................................................................................................................... 10 1.5. Yksek Mukavemetli elikler .................................................................................... 10 1.6. eliin entik Sertlii zellikleri ve Levha Kalnlnn entik Dayanmna Etkisi 11 1.7. Haddelenmi Levhalarn Ynsel zellikleri, Souk ekillendirmenin Malzemeye Etkisi ve Yorulma .............................................................................................................. 11 1.8. elik Spesifikasyonlar ............................................................................................... 12 1.8.1 Normal ve Yksek Mukavemetli elikler ............................................................ 12 1.9. Gemi Yapmndaki Malzemelerin Seilmesi ve Uygulanan Isl lemler ................... 13 1.9.1. Malzemelerin Seimi ........................................................................................... 13 1.10. Paslanma ve Korozyondan Koruma .......................................................................... 14 1.11.elik Gemi Teknesinin Blmleri ve Kullanlan elik Saclar .................................. 16 1.11.1. Omurga .............................................................................................................. 20 1.11.2. Ba ve K Bodoslama ....................................................................................... 20 1.11.3. Gemilerde Taban Ksm ..................................................................................... 21 1.11.4. Postalar .............................................................................................................. 21 1.11.5. Gverte .............................................................................................................. 21 1.11.6. D Kaplama ...................................................................................................... 22 1.11.7. Perde ve Tanklar ................................................................................................ 22 1.11.8. Ambar Azlar ve aft Yolu ............................................................................. 22 RENME FAALYET2 .................................................................................................. 28 2.NESTNG YAPMA ............................................................................................................ 28 2.1.Tanm .......................................................................................................................... 28 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 33 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 35 MODL DEERLENDRME .............................................................................................. 36 CEVAP ANAHTARLARI ..................................................................................................... 37 KAYNAKA ......................................................................................................................... 38

AIKLAMALAR AIKLAMALAR
KOD ALAN DAL/MESLEK MODLN ADI MODLN TANIMI SRE N KOUL YETERLK Malzeme zerine kesim resmini oluturmak Genel Ama Bu modl ile gerekli ortam ve ekipman salandnda teknie uygun olarak istenen standartlarda malzeme zerine kesim resmini oluturabileceksiniz. Amalar 1. Tekniine uygun gemi yapmnda kullanlan malzeme standartlarn yazabileceksiniz. 2. Tekniine uygun nesting yapabileceksiniz. Ortam: Model atlyesi, bilgisayar laboratuvar Donanm: izim takmlar, bilgisayar donanm, paket program Modl iinde yer alan her renme faaliyetinden sonra verilen lme aralar ile kendinizi deerlendireceksiniz. retmen modl sonunda lme arac (oktan semeli test, doru-yanl testi, boluk doldurma, eletirme vb.) kullanarak modl uygulamalar ile kazandnz bilgi ve becerileri lerek sizi deerlendirecektir. 521MMI465 Gemi Yapm Gemi Ressaml Nesting Gemi yap elemanlarnn kesimi iin malzeme zerine kesim resminin oluturmas ile ilgili bilgi ve becerilerin verildii renme materyalidir. 40/32

MODLN AMACI

ETM RETM ORTAMLARI VE DONANIMLARI LME VE DEERLENDRME

ii

GR GR
Sevgili renci, Bu modl ile gemi yapm iin gerekli sac standartlar ve zelliklerinin, geminin ksmlarnda kullanlan sac kalitelerinin ve gemi yap elemanlarnn kesimi iin malzeme kesim resimlerinin retilmesi amalanmtr. Gnmzde, gemi ina maliyet kalemlerinden nemli yer tutan sac sarfiyatn, uygun malzeme kesim resimleri gerekletirerek fire sac miktarn azaltabiliriz. Bu sebeple geminin hangi deniz koullarnda, hangi amaca hizmet edeceini iyi analiz etmemiz gerekir. Buradan yola karak klas kurulularnn standartlarndaki sac kalitelerinin seimini yapabilirsiniz.

RENME FAALYET1
AMA

RENME FAALYET1

Bu faaliyet sonunda gerekli koullar salandnda gemi yapmnda kullanlan malzeme standartlarn tanyacaksnz.

ARATIRMA
Gemi yapmnda kullanlan malzemeleri aratrnz.

1. GEM YAPIMINDA KULLANILAN MALZEME STANDARTLARINI YAZMA


20. yzylda gemilerde motor kuvvetinden istifade edilmeye balanm ve buna bal olarak da gemi ina sektr hzla gelimitir. Gemi inaat teknii gnmze kadar olduka hzl ve baarl bir ekilde gelimitir. Gnmzde gemi inaasnda elektrik kayna geni lde kullanlmakta; elik, alminyum ve suni malzemelerden yararlanlmaktadr. Model tecrbeleri sayesinde gemilere en elverili ekil verilerek ekonomi ve mkemmellik salanmaktadr. Gemilerin yapld ve tamir edildii tersanelerde balca u malzemeler kullanlr: Madenler (elikler, dkme demir ve dier malzemeler) Aa (Keresteler) Suni maddeler ve yardmc malzemeler

Bu blmde elik yapm, entik duyarll, elik ve kaynak kullanlmasndaki spesifikasyonlardan bahsedilecektir. Gnmzde gemi inaatnda kullanlan en nemli malzeme eliktir. elik bilindii gibi terkibinde %1,7ye kadar karbon bulunan demir ve karbon alamdr. Ancak elik ieriinde nispeten dk yzdelerde baka madenler de bulunabilir. elik yardmc bir muameleye tabi tutulmadan dorudan doruya dvlerek ilenebilir. elikten dkm de yaplabilir. Bileiinde % 2,53,5 karbon bulunan demir ve karbon alamlarna dkme demir ad verilir. Dkme elverilidir ancak dvlerek ilenemez. Gemi inaatnda elik, dkme elik ve hadde elii (levha ve profil olarak) en ok kullanlan yap malzemeleridir.

Dkme elik kullanlmak istendii takdirde uygun byklkteki bir elik paras demirhanelerde ahmerdan ve ekilerle dvlerek istenen ekil verilir veya dkmhanelerde modele gre kalplanarak dklr. Hadde elii veya hadde mamulleri ise elik haddehanelerinde eitli l ve kalnlklarda levha ve profil eklinde retilerek piyasaya sunulur. elik saclar dz, bir yz baklaval veya kabartmal olarak imal edilir. Baklaval ve kabartmal saclar, zerinde yrrken ayak kaymamas iin baz demelerde kullanlr. Dz saclar 0,5-50 mm kalnlklarda yaplr. Ancak gerekli durumlarda daha kaln elik saclar da imal edilebilir. 5 mmden az kalnlktaki levhalara ince sac ad verilir. Bunlarn enleri 1 m, boylar ise 4 m kadardr.

1.1. elik Trleri


Avrupa norm 2074e gre elikler kimyasal bileimlerine veya kullanm yerinde istenen zelliklere gre snflandrlr. Kimyasal bileim asndan alaml ve alamsz olarak iki gruba ayrlr. Kullanm amalarn dikkate alan temel ayrm ise yledir: Ktle elikleri (alamsz) kaliteli elikler (alamsz, alaml), asal elikler (alamsz, alaml) Ktle elikleri dayanm ve sneklik deerleri dnda herhangi bir zellik gzetilmeden genel amalarla kullanlr. Kaliteli elikler ise yerine gre kaynaa uygunluk, gevrek krlmaya duyarszlk, derin ekilebilme, otomat tezghlarnda ilenebilme gibi baz niteliklere de sahip olacak ekilde zenle retilen eliklerdir. Asal elikler zel retim koullarndan dolay kaliteli eliklerden daha az katk ierir. Yksek alaml eliklerin asal olmas zorunludur. te yandan kullanm alanlar bakmndan konstrksiyon ve takm elikleri olarak da bir snflandrma yaplabilir.

1.1.1. Yap elikleri


Kimyasal etkilere dayankllk ve imalat srasnda sertletirme ilemi ngrlmeyen konstrksiyon elikleridir. Kullanm yerine gre seilmelerinde, ncelikle akma snrnn yksek olmas gz nnde bulundurulur. Bunun yannda yeterli sneklik ve gerekli hllerde tokluk da aranan zelliklerdir. Bu arada sz konusu eliklerin en bata kaynak olmak zere souk ekil verme gibi baz imal usulleriyle ilgili teknolojik zellikleride byk nem tar. ou kez malzeme nitelii olarak kabul edilmesine karn gerekte yntem ve konstrksiyon gelerini de ieren kaynak kabiliyeti aada belirtilen ekilde aklanabilir: Kaynaa elverililik: Kaynak balantsnn uygulanan bir yntemle gerekletirilmesinde seilen malzemenin metalrjik, kimyasal ve fiziksel zellikler asndan herhangi bir olumsuzluk yaratmamasdr. Dnm gsteren eliklerin kaynak ileminde sdan etkilenen blge yeterli sneklie sahipse kaynaa uygunluun var olduu genellikle sylenebilir. Bunun iin genellikle alnacak nlemlerle martenzit oluumu engellenmeli veya meydana

gelebilecek martenzittin bir lde tok olmasn salamak iin eliin karbon miktar snrlanmaldr. Kaynak gvenlii: ncelikle malzemeye bal olan kaynaa uygunluk konstrksiyonun gevrek krlmaya kar gvenli olmas iin yeterli deildir. Yani konstrksiyonun ngrlen iletme koullar altnda gevrekleme ve atlama tehlikesinden uzak kalmas, elik zellikleri yannda baka baz zelliklerinde imalat tarafndan dikkate alnmasn gerektirir. Sz konusu etkenler tasarm (sac kalnl, diki tr, entik etkisi) ve zorlama durumu olarak iki gruba ayrlr. Kaynan yaplabilirlii: Belirli bir konstrksiyonun seilen kaynak yntemiyle gerekletirilebilmesidir.

1.1.2. Genel Yap elikleri


Alamsz ve ounlukla ktle elii olarak scak ekillendirmeden sonra normalletirilmi veya bazen de souk ekil verilmi olarak kullanlr. Bu eliklerden zellikle ekme ve akma dayanmlar gz nnde tutularak yer alt ve yer st inaatlar, kpr depolama kab, tat ve makine yapm gibi eitli mhendislik alanlarnda yararlanlr. Bu eliklerin i yaplar ferritik ve perlitiktir. Dayanm deerleri u faktrler sayesinde artar: Kat zelti sertlemesi, tane snrlar, perlit orandr. Kaynaa uygunluk bakmndan karbon miktar, gevrek, krlmaya duyarszlk iin ise gei scakl veya entik vurma tokluu bir l olarak alnabilir. Sonu olarak kaynak ilemi sz konusu ise elikler sadece dayanmlarna gre tokluk zelliklerine gre de seilmelidir. Dier balantlarda ise malzemenin tok olmas balantnn dayanmn etkilemez.

1.1.3. nce Saclar


Genellikle alamsz eliklerden souk ekil verilme sonras yumuatlm, kalnlklar 3 mmnin altnda olan saclardr. ekil verme ve yzey kaplama ilemlerine uygun eliklerdir. nce saclarda dayanm deerleri ou kez ikinci planda kalr. ncelikle derin ekme ve benzeri ekil verme yntemlerinin uygulanmas iin sneklik aranr. yapnn ince taneli olmas ve sac yzeyinin belirli bir duruma getirilmesi de nemlidir. Yksek dayanm istenen baz uygulamalarda sacn ekil deitirme kabiliyetinin azalmas pahasna da olsa karbon miktarn artrmak veya bata mangan olmak zere alam elementi katmak yoluna gidilebilir. Az karbonlu yumuak eliklere zg belirgin akmadan dolay ince saclardan para yapmnda yzey grnmn bozan bantlar oluabilir. Bu olay bata azot olmak zere znm atomlarn dislokasyonlarla etkileiminden ileri gelir. nce saclar genellikle eritme ve diren kaynana uygundur. Ancak kalnl 1 mmnin altnda olan saclara oksi-asetilen kayna gibi ilave malzeme gerektirmeyen uygulamalarda elikteki kalntlarn miktar ve tr zenle kontrol edilmelidir. Kalntlar eriyik iinde viskozite art ve kprme meydana getirerek kaynak metalinin gzenekli olmasna yol aar.

1.1.4. Yksek Dayanml Yap elikleri


eliklerde dayanm artrma yntemleri iyapya baldr. yaplar bakmndan elikler ferritik, ferritik-perlitik, martenzitik ve stenitik olmak zere drt gruba ayrlr. Konstrksiyonlarda yksek dayanml eliklerin kullanlmas aadaki noktalarn gz nnde tutulmasn gerektirir. Boyutlarn sadece ekme gerilmelerine gre seilmesi yeterli olabilmelidir. Yksek dayanml malzeme seerek et kalnlnn azaltlmasnda paslanmadan gelebilecek bir snrlama vardr. Bu bakmdan atmosfer etkisine dayankl yap eliklerinin kullanlmas nem kazanr. Statik dayanmn ykselmesi yorulma dayanmn da belli oranda artrmakla birlikte entik duyarllnda fazlalatrr. Yksek dayanml eliklerde sneklik genellikle der yani gevrek krlma eilimi artar. Konstrksiyon ne kadar zenli yaplsa da meydana gelebilecek hata olasl da gzden karlmamaldr.

1.1.5. Paslanmaz ve Aside Dayankl elikler


Normal alamsz ve az alaml elikler korozif etkilere dayankl deildir. Bileimlerinde en az % 12 Cr bulunanlar ise yzeylerine kuvvetle balanan youn, tok ve ok ince bir oksit tabakasndan tr pasifleir, yani indirgeyici olmayan ortamlarda korozyona kar diren kazanr. Ancak bu eliklerde krom karbr oluursa krom miktar % 12lik deerin altna debilir. Bylece korozyona dayankllk zellii kaybolur. Dolaysyla elik bileimindeki karbon deriiklii ykseltildike karbon miktar artrlmal veya karbr yapma eilimi kromdan fazla olan belirli elementler katlarak krom karbr oluumu engellenmelidir. Paslanmaz eliklerde alam elementleri nem srasna gre krom, nikel, molibden ve mangandr. Bunlardan krom ve nikel iyapnn ferritik veya stenitik olmasn salar. 1.1.5.1. Ferritik Cr elikleri yaplar ve mekanik zellikleri mekanik ilemlerle deimez. Ancak kuvvetli stenit yapc olan karbon belirli bir miktara ulanca kromun ferrit yapc etkisi ortadan kalkar. Bylece yksek scaklkta oluan stenitin souma hzna bal dnm rnne gre perlitik veya genellikle havadan su alan martenzitik paslanmaz krom elikleri elde edilir. Ferritik eliklerin taneler aras gerilme korozyonuna duyarllklar azdr. stenitik kromnikel eliklerine gre kkrtl gazlara kar daha direnlidir. Temelde amonyak ve temel genel korozyona dayanml olan bu elikler noktasal taneler ii ve taneler aras korozyona urayabilir. Bu durum ncelikle iyapdaki dzensizliklerden kaynaklanr. Dolaysyla korozyon dayanm uygun sl ilemler yardmyla iyiletirilebilir. Gei scaklnn yksekliinden dolay entik vurma tokluklar oda scaklnda dk olan bu eliklerde st scaklklara doru gidildike tutma sresine bal olarak aada aklanan 3 gevrekleme blgesi grnr.

400500 derece arasnda fazla kalm ve yava soutulmu % 15ten fazla krom ieren eliklerde kelmelerin neden olduu 475 derece gevreklemesi grlr. 600800 derece aras fazla tutma sonucu yksek kromlu ferritik ve baz stenitik eliklerde %50 Cr-%50 Feden oluan sigma faz oluur. 950 derece zerinde ise tane irilemesine ek olarak tane snrlarnda krom karbr keltileri oluur.

Bu eliklerde kaynak ileminden nce tokluu artrmak iin 150-200 derece arasnda n stma ve kaynak sonras tav yaplmaldr. Tane irilemesi ve karbr kelmelerine kar kaynak srasnda s girii dk tutulmaldr. Tokluu ykselten stenitik trdeki ilave malzemesi kullanlarak kaynak dikiinin atlama eilimi azaltlmaldr. 1.1.5.2. stenitik Cr-Ni elikleri Korozyona dayankl eliklerin en nemli blmn oluturur. Manyetik olmayan bu eliklere stenitik i yaplar dnm gstermedii iin normalletirme ve sertletirme sl ilemleri uygulanmaz. Korozyonu nlemek iin gerekli olan kromun ferrit yapc etkisini, stenit yapc alam elementi kullanarak ortadan kaldrmak mmkndr. Ancak bu amala kuvvetli stenit yapc olmasna karn karbr meydana getirerek korozyon davrann zayflatan karbonun orann ykseltmek yerine ayn zamanda oksitleyici redkleyici asitlere de dayankl olan nikelden yararlanlr. Kkrtsz korozif ortamlarda stenitik elikler ferritiklerden genellikle daha iyi sonu verir. Molibden katlmasyla organik ve eitli mineral asitlere, tuzlara kar daha fazla diren kazanr. Bu eliklerin dezavantajlarndan biri scak atlama eilimi gstermeleridir. Ayrca bu eliklerdeki en byk sorun krom-karbr kelmesidir. Bu karbrler taneler aras korozyona ve tane ayrlmasna neden olur. Bu olayda krom miktarnn korozyona dayankllk snrnn altna dmesi byk rol oynar. stenitik elikler kaynaa ok elverilidir. Gemi ina sektrnde bu zelliklerinden dolay olduka youn kullanm alanlar vardr. Bu eliklerde snekliin yannda tokluk deeri de olduka yksek bir deerdedir. Kaynak esnasnda sdan etkilenen blgelerde herhangi bir sertleme grlmez. Sadece kaynak dikii yannda kritik scakla snan ve yava souyan dar bir erit boyunca karbrler ayrabilir. Bu nedenle kaynak edilecek elikler gerektiinde oturtulmu trden seilmelidir. Ayrca stenitik eliklerin isi iletim katsays kk, sl genleme katsays byk olduundan arplma tehlikesine kar kaynak srasndaki s girdisinin dk tutulmas yararldr. Taneler aras korozyonu nlemek iin elie stabilizatr (karbona ilgisi kromdan daha fazla olan elementler) maddeler katlabilir. Baz fabrikalar daha da byk llerde sac levhalar retebilmektedir. Sac levhalarn lleri u ekilde gsterilir. rnein, 5000x1500x7 (5000 says levhann uzunluunu, 1500 says levhann geniliini, 7 says da levhann kalnln mm cinsinden gsterir.).

1.2. elik Yapm


Gemilerde kullanlan elikler balca u yntemden biri ile yaplmaktadr. Gemi eliklerinde yksek mukavemet ve korozyona kar dayanm aranan en byk zelliklerdendir. Siemens-Martin Thomas yntemi Bazik oksijen veya oksijen fleme yntemi Elektrik ark yntemi

1.2.1. Siemens-Martin
Siemens-Martin yntemi gemilerde kullanlan eliklerin yapmnda senelerce kullanlmtr. Oksitleme ve gerekebilecek olan eritme siemens-martin ocann tekne eklindeki haznesinde gerekletirilir. Rejeneratif yakma sistemiyle ok yksek scaklklara ulalabilir. Bu sistemde baca gazlar ssndan faydalanlarak n stlan hava ve yanc gaz ayr kanallardan flenerek ocak arj zerinde alev oluturur. Oksitleme sresi dier yntemlerden olduka uzundur. En nemli olay karbonun CO gazna dnmesidir. Ykselen gaz kabarcklar yani kaynama olay sayesinde banyo iyice karr. Tm eriyik iinde oksitleme reaksiyonu homojen bir hl alr. Ham madde olarak kat veya sv pik demir ile hurda kullanlr. Pik demir iindeki karbon hurdada bulunan demir oksitleri (pas, tuval) indirger. Is dtan verildii iin karmdaki hurda miktar yksek tutulabilir. eliin kalitesi de eritilen hurda miktarna dorudan baldr. Bu nedenle yksek kaliteli elik imalatnda haddehane artklar veya yksek kaliteli dier hurdalardan yararlanlabilir. stten stlan ve scak olan crufun reaksiyon kabiliyeti ok yksektir. Bu yzden bazik karakterli ocaklarda ok dk fosfor (% 0,02), kkrt (% 0,03) ve azot oranlar elde edilebilir. Hurdadaki alam elementleri sv metalde kolaylkla zlebilir. Uzun oksitleme sresi bileimin ok hassas salanmasna olanak tanr. D kaynakl stmadan dolay eriyiin donmas sz konusu deildir. Alam elementleri oksitlenmeden sonrada katlabilir.

1.2.2. Thomas Yntemi


Siemens-Martin yntemine gre daha yeni olan bu yntemde reaksiyon hznn artrlmasnda oksijen kullanlr. Oksitleme bazik astarl konvektrlerde yaplr. Bu yzden fosforca zengin olan pik demirden elik retilmesi mmkn olur. Gereken hava konverterin ok sayda kanal ieren tabanndan sv pik zerine flenir. Bu yntemde sadece silisyum ve mangan deil karbonda fosfordan nce yandndan istenen karbon miktar oksitlenmeden sonra ferro mangan veya spiegel katlarak salanabilir. Thomas eliinde fosfor ve azot miktarlar olduka yksektir. Fosfor ve azot gevreklemeye neden olduu iin Thomas eliinin retimi Almanyada byk lde

durdurulmutur. Thomas eliinin kullanld sistemlere uygulanacak deiiklik veya tamir ilemlerinde ok dikkatli davranlmaldr. Thomas eliinde mekanik zelliklerle balantl olarak kaynak kabiliyeti de olduka ktdr.

1.2.3. Oksijen fleme Yntemi


Avusturyada ilk kez 1949da endstriyel lekte uygulanmtr. Elde edilen elikteki azot miktarnn ok az olmasn salayan saf oksijen su ile soutulan bir borudan pik zerine flenir. Oksijenin metale ilk rastlad yerdeki byk scaklk etkisiyle astarn tahrip olmamas iin fleme Thomas konverterindeki gibi tabandan yaplmaz. Hava yerine oksijen kullanmndan gelen scaklk art Thomas yntemindeki yanma srasnda deitirir. Fosfor karbondan nce yanar, bylece fosfor miktar ok azalr. Banyoya % 25e kadar hurda katlabilir. Bir dier ekonomik stnlkte pik trnn seimindeki serbestliktir. Oksijen fleme yntemiyle kaliteli, dk katkl, kaynaa elverili elikler ekonomik olarak retililir. Bu yntem gnmzde Siemens-Martin ynteminin yerini almaktadr.

1.2.4. Elektrikli Yntemler


Bu yntemde gereken enerji, ark veya indksiyon ile salanr. Yksek alaml eliklerin retilmesi iin; Ocaktaki oksijen aktivitesi mmkn olduu kadar dk tutulmaldr. Aksi hlde alam elementi de yanar. Yksek ocak scaklklarna eriilebilmelidir. Bylece alam elementleri banyoya daha kolay girer.

Bu koullar ancak elektrikli eritme yntemiyle salanabilir. Yakttan dolay katklarn artmas sorunu yoktur. Gereken oksitleme ilemi demir cevheri veya oksijenle yaplr. Yksek dayanml ve yksek alaml eliklerde zellikle yeterli tokluk bakmndan znm gaz miktar ok az olmaldr. Bu amala hidrojen ve azotun giderilmesi oksijene gre ok daha zordur. Eriyen elektrotlu ark ynteminde srekli biimde metal banyosuna doru hareket ettirilen elik elektrot oluturduu elektrik arkyla vakum altnda eritilir. Gaz veya sv hldeki reaksiyon rnleri bu ortamda elii daha kolay terk eder. Kkrt ve fosfor ise kimyasal olarak giderilir. Bu yntemle elde edilen eliklerin dinamik zorlamalara kar dayanmlar ve entik vurma tokluklar olduka iyidir.

1.3. Isl lem


Gemi yapmnda kullanlan eliin byk bir blm haddelenmi olarak piyasaya sunulur. Bununla beraber geminin kritik blgeleri iin entik mukavemeti yksek olan malzeme veya yksek mukavemetli elikler istendiinde normalizasyon sl ilemi istenir. yapnn inceltilmesi elik ll oranlarda alminyum veya dier yap inceltici elemanlarn katksyla elde edilir. Tamamen ldrlm, ince taneli normalize edilmi karbon elii kontroll bir kimyasal birleme uygun olarak istenirse entik darbe dayanm yksek olan

elikler elde edilebilir. Su verme ve temperleme ilemleri ile daha sert ve yksek mukavemetli elikler elde edilebilir fakat bu ilemler dk alaml veya alamsz elikler iin kullanlr.

1.4. Levhalar
Levhalar tr ilemle elde edilmekte olup bunlar, kenar kesmeli levhalar, dz haddelenen levhalar veya devaml erit hadde levhalardr. Kenar kesmeli levhalar her iki ynde haddeleme zellii tamaktadr. Her iki ynde haddeleme ilemine cross rolling ad verilir. Bitirme ilemleri arasnda soutma, dzeltme, serme, damgalama, kesme ve kontrol bulunmaktadr. Bu trde yaplan eliklerin genellikle boyuna ve enine dorultularda ok iyi entik mukavemetleri vardr. Dz haddelenen levhalarn her iki ynde haddeleme ileminden geirilmedikleri iin enine dorultuda dk uzama zellii vardr. Bu tr elik reten fabrikalarda biri yatay dieri dey dorultuda iki adet hadde vardr. Dey hadde silindiri yan kesme olmadan levhann enine boyutunu elde eder. Devaml erit haddeleme ilemi daha ok ince ve geni levhalarn yapmnda kullanlr. Ara sra ktkler devaml erit haddelemeye girmeden nce belirli bir derecede her iki ynde haddeleme ileminden geer. Bu durumda levhalarn her iki dorultudaki nitelikleri kenar kesmeli ve devaml erit hadde ilemleri ile yaplan eliklerinkinin arasndadr.

1.5. Yksek Mukavemetli elikler


stenen mekanik zellikler ve kaynaa elverililik bakmndan yksek mukavemetli eliklerin seimi byk bir zenle yaplmaldr. Yksek mukavemetli elik saclarn gemilerde kullanlmas iki gruba ayrlabilir: Akma snr 345 MPA =50.000 psi= 35,2 kg/mm olan yksek mukavemetli karbon elikleri Akma snr 690 MPA =100.000 psi =70,4 kg/mm ye kadar kan dk alaml sulama yoluyla hzl soutulmu ve temperlenmi elikler

Yksek mukavemetli elikler genelde u durumlarda kullanlr: Geminin elik tekne arln azaltmak Yksek gerilmelerin olutuu blgelerde ok kaln levhalarn kullanlmasn nlemek Dk alaml nikel elikleri alak, bilhassa 57 derecenin altnda scaklk isteyen yerlerde stn entik mukavemetli olduklar iin yksek gerilmelerin olduu yerlerde kullanlr.

10

1.6. eliin entik Sertlii zellikleri ve Levha Kalnlnn entik Dayanmna Etkisi
Malzemenin entik sertlii veya arpmalara dayankll, yk altndaki plastik ekil deitirmesinde yuttuu enerji olarak tanmlanr. Malzemenin bu zellii metalrjik veya mekanik atlamalar ya da entiklerin olumas esnasnda anszn atlamaya karn dayanklln artrr. atlamadan nce ok az veya hi enerji plastik olarak yutulmamsa ve kopma yark tipinde ise malzeme gevrek olarak tanmlanr. eliin bu zellii byk lde scakla bal olduundan dnm scakl entik sertlii iin bir lt olmutur. Gerekte dnm dar bir scaklk blgesinde oluur. entik sertliinin veya dayanmnn llmesi iin paraya entik darbe deneyi uygulanr. Metalrjik bakmdan ayn gruptan veya dkmden bir elik iin daha kaln levhalar ince levhalara gre entik etkisine daha fazla duyarldr. Bu durum daha fazla elik fabrikasnda haddeleme srasndaki bitirme scakllklarndaki deiikliklere baldr. Levha kalnln 12,5 mm den 38 mmye artrmak baz durumlarda arpma dnm scakln 10 ila 20 derece arasnda ykseltir. Belirli yerlerde, daha kaln levhalar iin daha byk entik sertlii olan elik kullanma yoluyla bu kalnlk etkisi ortadan kaldrlabilir. Her eye ramen kaln levhalarn kullanlmasnda yerleri neresi olursa olsun ok dikkatli davranmak gerekir.

1.7. Haddelenmi Levhalarn Ynsel zellikleri, Souk ekillendirmenin Malzemeye Etkisi ve Yorulma
Levhalar haddelenirken i yap haddeleme ynnde uzar. Sonu olarak boyuna alnan deney paralarnn entik vurma deerleri enine alnan deney paralarnnkinden daha yksek bulunur. Bundan dolay gemilerin kaplama saclarnn sarlmasnda levhalarn ba ve k ynlerinde boyuna olmasna dikkat edilmelidir. Bylece haddelemenin boyuna olduu ynde gelecek olan gerilmelere uygun hareket edilmi olur. Kalnlk boyunca yani levha yzeyine dik ynde levhalarn entik sertlii daha azdr. Buna ek olarak kalnlk ynnde levhann kopma mukavemeti ve esneklii azalmaktadr. Bu nedenden levhalarn kalnl ynnde yksek kopma gerilmelerinin tanmasn istemeyen dizaynlar kullanlmaldr. Souk ekil vermede malzemede deiik hasarlar oluturur. Birinci olarak flenleme veya fazla ekil verme sonucu malzeme yzeyinde atlaklar vb. kusurlar oluur. kinci olarak ar derecede souk ekil verilmi paralarda entik dayanmnda ve sertlikte dme gzlemlenir. Baz eliklerde gerilmelerin sreklilii sonucunda ters bir etki oluabilir ki bunu da orta dereceli bir stma hzlandrr. Souk ekillendirmede entik sertliindeki azalma elik yaklak olarak % 3ten fazla gerildii zaman ortaya kar. Karine dkm saclarn veya iyer-stringer dkm saclarn

11

haddelenmesi sorun yaratmaz. Bununla haddelenmeleri entik sertliini etkiler.

beraber kaln saclarn ufak yaraplara

Tekne eliinin zorlanma yalanmas genellikle az grlen bir olay olmakla birlikte buna karn gerekli nlemler, Bessemer elii zorlanma sonucu yalanmada esnekliinden ok kaybettii iin bu tr eliin souk ekil verilmesi gerekli herhangi bir yapsal eleman iin kullanlmamas eklinde alglanmaldr. Bilhassa kaln levhalarda makasta kesilmi kenarlarn dzeltilmesi, buralardan herhangi bir atlamann balamas olasln ortadan kaldrr. Geminin yapsnda yorulmann nemli bir unsur olduuna dair pek az kant vardr. Yksek mukavemetli eliklerin yorulma zelliklerinin normal mukavemetli eliklerinkinden daha fazla olmad bilinmektedir. Bu sebepten dolay akma mukavemetinin artndan dolay yorulma mukavemetinde belirgin bir art olmaz. Yksek mukavemetli elikleri kullanan baz dizaynlar akma noktalar karlatrlnca bazen pek ileri saylmayabilir. Bundan dolay, yksek mukavemetli elikler kullanldnda baz kritik ayrntlarn dizaynna gerekli nem verilmelidir.

1.8. elik Spesifikasyonlar


Gemi konstrksiyonuna ve kullanm blmlerine gre farkl zellikler tayan elikler vardr.

1.8.1 Normal ve Yksek Mukavemetli elikler


American Bureau of Shipping (ABS) ve American Society for Testing and Materials (ASTM) tekne elikleri iin benzer kurallar karmlardr. lkemizde bu standartlar Trk Loydu tarafndan belirlenmektedir. Not : 51 mmden kaln olan saclar zel olarak onaylanm spesifikasyonlara gre yaplmaldr. Sintine dnm, iyer sac, mukavemet gvertesi, ambar az kenar sac, stringer levhas gibi yerlerde kurallarca zel malzemelerin kullanlmas gerekli hller olabilir. Gemi yar boyunda tekne alt sac (karine), iyer sac ve mukavemet gvertesi sac dnda 51 mm kalnla kadar kabul edilebilir. Kurallara uygun bir double bottom uygulanmsa sintine dnm sac iin en fazla 19 mm kabul edilebilir. Akma snr 345485 arasnda olup entik istekleri de belirlenmitir. Bu spesifikasyonda ayn zamanda ASTM A537ye benzer normalize edilmi elik trn kapsar. Dk alaml sulama yoluyla hzl soutulmu ve menevilenmi HY80 ve HY100 elikleri MIL-S16216da verilmitir. ABS ve Amerikan ky koruma rgt (US Coast guard) svlatrlm petrol gaz (LPG) ve svlatrlm doal gaz (LNG) gibi sv gazlarn dk scaklklarda tanmalar

12

iin kurallar karmtr. Genel olarak birinci derecede yk tanklarnda kullanlacak olan elik saclar iin drt trl servis scakl aral vardr. 0 C zerindeki servis scaklklar iin ABSin B ve D tr normal mukavemetli saclar haddelendii gibi kullanlabilir. 0 C ve -18 C arasndaki servis scaklklar iin ABSin E ve CS tr elik saclar kullanlabilir. -18 C ve -57 C arasndaki servis scaklklar iin kullanlacak elik 5,5 C entik darbe deneyi isteklerine alma scaklnn altndaki derecelerde uygun olmaldr. -57 C ve -196 C arasndaki scaklklar iin stenitik paslanmaz elikler, nikel alaml elikler veya alminyum alaml eliklerin kullanlmas istenir. alma scaklklarna bal olarak nikel alaml eliklerde nikel oran % 2,25 9,0 arasnda deiebilir. ASTMnin nikel yzdesi 2,25 olan A203 trleri 62 Ca kadar kullanlabilir. Nikel yzdesi 9,0 olan A353 ve A553 trleri -196 C ye kadar kullanlabilir. Ana malzemenin kaynak metalinin ve s gei blgesinin entik zellikleri belirlenen isteklere uygun olmaldr.

-18 Cden dk servis scaklklarnda her kaynak ynteminde kaynak metali, ergime hatt, s gei blgesi iin darbe entik deneylerinin yaplmas istenir. Tekne yapsndan ayr olarak yaplan ikinci derecedeki tanklarda bu tanklarn yaknlarndaki blgelerde ve tekne yapsnda olan birinci derecedeki tanklarda daha dk servis scaklklar olduu iin kullanlan tekne eliinin normal tekne eliine gre daha stn entik sertlii olan trdeki eliin kullanlmas istenir.

1.9. Gemi Yapmndaki Malzemelerin Seilmesi ve Uygulanan Isl lemler


Gemi yapnda eitli malzemeler kullanlmaktadr.

1.9.1. Malzemelerin Seimi


Dizayner, normal servis koullarnda atlamaya dayanacak malzemeleri semelidir. rnein, deiik devamszlklarn olduu ve yksek gerilimlere maruz kalan yerlerde daha byk entik sertliine sahip elikler kullanmaldr. Ayn ekilde normalden daha dk scaklklara maruz kalan yerlerde alacak malzemelerinde entik sertlikleri olduka yksek olmaldr. Her ne kadar malzemelerin seilmesi byk lde klaslama kurulularnn (lkemizde Trk Loydu klaslama kurallar geerlidir.) kurallarnca snrlandrlm olsa da yapsal i iin kullanlacak eliin ok deiik trlerinin bulunabilecei dnlmelidir. Baz trler kontroll scaklk haddelemesi, yap inceltmesi veya normalizasyon gibi yntemlerin kullanlmas sonucu daha da belirginletirir.

13

Tablo 1.1: Yksek mukavemetli elik kodlar

Gn getike artan bir oranda ticaret gemilerinin d kaplamasnda, gvertelerinde, ba ve k direklerinde ve de yk donanm direklerinde yksek mukavemetli elikler kullanlmaktadr. Bu eliklerin deiik tipleri, ok geni bir alanda zellikleri deien bir ekilde haddelendikleri gibi normalize edilmi olarak veya sulama yolu ile hzl soutulmu ve temperlenmi durumlarda sunulmaktadr. Kopma mukavemeti zelliklerine ek olarak entik sertlii, yorulma ve kaynatlabilme zellikleri eliin seiminde belirli bir uygulama iin nceden belirlenmelidir. phesiz en son onay klaslama kurulularndan alnmaldr. Bazen bu kurulular kullanlmas dnlen elik trnn kimyasal analizini, dizayn ve malzemenin (kaynak metalini de kapsayacak ekilde) uygunluunu gsterecek deneyleri veya her ikisini de isteyebilir. Baz durumlarda malzemelerin seilmesi bilhassa zel kaynak yntemlerinin ve kaliteli kaynaklarn bulunabilmesine baldr. Yksek mukavemetli eliklerin veya normal mukavemetli eliklerin kullanlmas geni lde aralarn elde edilebilmesine, malzemelere ve iilie baldr. Herhangi bir hasar olduunda kabilecek onarmlarn yaplabilmesi iin tekne zerinde nerelerde yksek mukavemetli eliklerin sulama yoluyla hzl soutulmu ve temperlenmi eliklerin kullanldn gsteren resimlerin bulunmas istenir. Bu resimlerle birlikte malzemenin yapmnda kullanlan yntemler ve nerilen onarm yntemleri de verilmelidir. Gemi inas iin kullanlan elik paralarn dayanm, tokluk zellikleri ve tane byklklerini ayarlamak iin u yntemler uygulanr.

1.10. Paslanma ve Korozyondan Koruma


Malzeme yzeyleri d etkenler nedeniyle zarar grr. Havann oksijeni malzemeyi tekil eden elemanlarla reaksiyona girerek pas oluturur. Bir dier etki de malzemenin elektrolitik etkilerle anp incelmesidir. Gemileri tekil eden elik malzemeler bilhassa deniz suyunun etkisiyle okside olur. D yzeyler srekli paslanr. Su iinde kalan blmler zellikle galvanik etkilerle anr. Bu galvanik tesirler iki ayr cins madenin (elik ve bakr bronzu) deniz suyu iinde birlikte bulunmasyla ortaya kar. ki maden arasnda tuzlu su ierisinde bir akm meydana gelir. Bu akm madenlerden birini tahrip eder. rnein, bronz pervaneli bir geminin pervanesi ile

14

elik tekne arasnda meydana gelen elektrik akm elik aksam tahrip eder. Bundan baka haddede ekilerek elde edilen elik saclarn st yzeyinde hadde kabuu ad verilen bir oksit tabakas bulunur. Bu hadde kabuu da deniz suyu iinde farkl bir maden gibi tesir ederek elik aksam tahrip eder. Gemi eliklerinin yukardaki etkilerden korunmas gerekir. Bunun iin ilk yaplacak i elik malzemenin hadde kabuunun temizlenmesidir. naattan evvel malzeme paslanmaya terk edilerek paslanan hadde kabuu tel fra ile temizlenebilir. Bu iin daha abuk yaplmas istenirse kum pskrtme raspas yapmal veya asitlerle hadde kabuunu ortadan kaldrmaldr. 8 mmden kaln sac levhalarda bu ilem alev temizleme cihazlaryla gerekletirilebilir. Bu ekilde kir ve pas tabakalarnn temizlenmesinin ardndan muhtelif koruyucu boyalar srlerek gemi teknesini tekil eden elik malzemeler korunur. Teknenin su altnda kalan ksmnn boyanmas, paslanma ve anmaya kar olduu gibi denizde yaayan canllarn (midye istiridye) yaparak geminin sratini kesmelerini de nler. Su st boyalarda koruyucudur. eliklere astar olarak paslanmay nleyici boya srlr. Bu boya genellikle inko kromattan yaplmtr. Ancak su altndaki ksmlara klor kauuklu slyen srlr. Son zamanlarda gemi yapmnda kullanlan alminyumda elik malzemeye andrc etki yapar. Bunu nlemek iin araya izolasyon malzemesi konulmaldr. Gemide kullanlan elik aksamlarn byk bir blm boya yerine galvanizleme yntemiyle korunur. Galvaniz kaplama boyadan daha uzun mrldr. Buna katodik korunma ad verilir.

15

1.11.elik Gemi Teknesinin Blmleri ve Kullanlan elik Saclar


Gemi teknesi omurga, d kaplama, gverte, perde, posta, bodoslama, kemere, stringer, dikme gibi pek ok sayda elemann birlemesinden meydana gelir. Bu elemanlar teknenin emniyetini, dayanklln, su geirmezliini salar.

Tablo 1.2: Yksek mukavemetli eliklerin gemide kullanld ksmlar

16

L (Sizes)
Kalnlk mm 4000 6000 8000 5 5000 6000 8000 10000 4000 6000 8000 5000 6 6000 8000 10000 6000 12000 5000 7 6000 8000 10000 4000 6000 8000 12000 5000 8 6000 8000 10000 12000 6000 12000 4000 6000 8000 12000 5000 10 6000 8000 10000 12000 6000 12000 12 12.May 5000 10000 4000 Alan mm x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x

KALTE(Grades)
Grade A 2000 2000 2000 2500 2500 2500 2500 2000 2000 2000 2500 2500 2500 2500 3000 3000 2500 2500 2500 2500 2000 2000 2000 2000 2500 2500 2500 2500 2500 3000 3000 2000 2000 2000 2000 2500 2500 2500 2500 2500 3000 3000 2500 2500 2000 EH36

Arlk

* * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *

0.314 0.471 0.628 0.491 0.589 0.785 0.98 0.377 0.565 0.754 0.589 0.707 0.942 1.178 0.848 1.696 0.687 0.824 1.099 1.374 0.502 0.754 1.005 1.507 0.785 0.942 1.256 1.570 1.884 1.130 2.261 0.628 0.942 1.256 1.884 0.981

* * * *

1.178 1.570 1.963 2.355 1.413 2.826 1.178 2.355 0.785

17

6000 8000 12000 5000 6000 8000 10000 12000 12000 12000 4000 6000 8000 12000 15 5000 8000 10000 12000 6000 12000 16 18 8000 10000 8000 10000 6000 5000 8000 20 10000 12000 6000 12000 22 5000 10000 6000 5000 8000 25 10000 6000 12000 12000 30 40 9000 6000 6000

x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x

2000 2000 2000 2500 2500 2500 2500 2500 3000 3050 2000 2000 2000 2000 2500 2500 2500 2500 3000 3000 2500 2500 2500 2500 2000 2500 2500 2500 2500 3000 3000 2500 2500 2000 2500 2500 2500 3000 3000 3050 3000 2000 2500

* * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *

1.178 1.570 2.355 1.227 1.472 1.963

* * *

2.453 2.944 3.533 3.591 0.942 1.413 1.884 2.826 1.472 2.355

* * *

2.944 3.533 2.120 4.239 2.512 3.140 2.826 3.533 1.884 1.963 3.140

3.925 4.710 2.826

5.652 2.159 4.318 2.355 2.453 3.925

* * * * * *

4.906 3.533 7.065 7.183 6.359 3.768 4.710

Tablo 1.3: Sac lleri

18

ekil 1.1: Hollanda profili


Designation Section 60 x 4 80 x 5 80 x 6 80 x 7 100 x 6 100 x 7 100 x 8 120 x 6 120 x 7 120 x 8 140 x 6.5 140 x 7 140 x 8 140 x 10 160 x 7 160 x 8 160 x 9 160 x 11.5 180 x 8 180 x 9 180 x 10 180 x 11.5 200 x 8.5 200 x 9 200 x 10 200 x 11 200 x 11.5 200 x 12 220 x 9 220 x 10 220 x 11 220 x 11.5 220 x 12 240 x 9.5 240 x 10 240 x 11 240 x 12 260 x 10 260 x 11 260 x 12 280 x 10.5 280 x 11 Dimensions thickMass per width Bulb Height ness Metre kg b mm c mm t mm 3.11 60 4 13 4.42 80 5 14 5.07 80 6 14 5.73 80 7 14 7.33 100 6 15.5 7.13 100 7 15.5 7.97 100 8 15.5 7.6 120 6 17 8.58 120 7 17 9.57 120 8 17 9.58 140 6.5 19 10.1 140 7 19 11.2 140 8 19 13.5 140 10 19 11.9 160 7 22 13.2 160 8 22 14.6 160 9 22 18 160 11.5 22 15.4 180 8 25 16.9 180 9 25 18.3 180 10 25 19.8 180 11.5 25 18.5 200 85 28 19.2 200 9 28 20.9 200 10 28 22.6 200 11 28 23.4 200 11.5 28 24.1 200 12 28 21.8 220 9 31 23.7 220 10 31 25.5 220 11 31 26.3 220 11.5 31 27.2 220 12 31 25.3 240 9.5 34 26.4 240 10 34 28.5 240 11 34 30.5 240 12 34 29.3 260 10 37 31.5 260 11 37 33.7 260 12 37 35.9 280 10.5 40 34.9 280 11 40 Bulb Radius r1 mm 3.5 4 4 4 4.5 4.5 4.5 5 5 5 5.5 5.5 5.5 5.5 6 6 6 6 7 7 7 7 8 8 8 8 8 8 9 9 9 9 9 10 10 10 10 11 11 11 12 12 Surface Moment of Area of Centroid Modulus area Inertia x - x x section ex Wx u axis cm2 cm cm2 m2/m cm4 0.140 3.58 3.48 13.2 3.29 0.190 5.4 4.89 33.8 6.91 0.192 6.2 4.78 39.0 8.15 0.194 7.00 4.69 43.3 9.24 0.234 7.74 5.98 76.1 12.7 0.236 8.74 5.87 85.3 14.5 0.238 9.74 5.78 94.3 16.3 0.276 9.3 7.2 133 18.4 0.278 10.5 7.07 148 21.0 0.280 11.7 6.96 164 23.6 0.319 117 8.37 228 27.3 0.320 12.4 8.31 241 29.0 0.322 138 8.18 266 32.5 0.326 166 7.92 316 39.8 0.365 14.6 9.66 373 38.6 0.367 162 9.49 411 43.3 0.369 178 9.36 448 47.9 0.374 218 9.11 544 59.8 0.411 18.9 10.9 609 55.9 0.413 20.7 10.7 633 61.8 0.415 22.5 10.6 717 67.8 0.418 25.2 10.4 799 76.8 0.456 22.6 12.2 902 74.0 0.457 23.6 12.1 941 77.7 0.459 25.6 11.9 1020 85 0.461 27.6 11.8 1090 92.3 0.462 28.8 11.7 1126 96.2 0.463 29.6 11.7 1160 99.6 0.501 26.8 13.6 1296 95.3 0.503 29 13.4 1400 105 0.505 31.2 13.2 1500 113 0.506 32.3 13.1 1550 118 0.507 33.4 13.0 1590 122 0.546 31.2 14.8 1800 123 0.547 32.4 14.7 1860 126 0.549 34.9 14.6 2000 137 0.551 37.3 14.4 21.30 148 0.593 36.1 16.2 2477 153 0.593 38.7 16 2610 162 0.595 41.3 15.8 2770 175 0.636 41.2 17.5 3223 184 0.637 42.6 17.4 3330 191

19

280 x 12 280 x 13 300 x 11 300 x 12 300 x 13 320 x 11.5 320 x 12 320 x 13 320 x 14 340 x 12 340 x 13 340 x 14 340 x 15 370 x 12.5 370 x 13 370 x 14 370 x 15 370 x 16 400 x 13 400 x 14 400 x 15 400 x 16 430 x 14 430 x 15 430 x 17 430 x 20

37.1 39.4 38.1 40.6 42.4 42.8 44.2 45.9 49.5 47.9 50.8 53.5 56.2 55.2 56.8 58.2 62.9 64.7 63.2 65.2 68.3 71.4 72.0 75.4 82.3 92.6

280 280 300 300 300 320 320 320 320 340 340 340 340 370 370 370 370 370 400 400 400 400 430 430 430 430

12 13 11 12 13 11.5 12 13 14 12 13 14 15 12.5 13 14 15 16 13 14 15 16 14 15 17 20

40 40 43 43 43 46 46 46 46 49 49 49 49 53.5 53.5 53.5 53.5 53.5 58 58 58 58 62.5 62.5 62.5 62.5

12 12 13 13 13 14 14 14 14 15 15 15 15 16.5 16.5 16.5 16.5 16.5 18 18 18 18 19.5 19.5 19.5 19.5

0.639 0.641 0.681 0.683 0.685 0.727 0.728 0.73 0.732 0.772 0.774 0.776 0.778 0.839 0.84 0.842 0.844 0.846 0.907 0.908 0.91 0.912 0.975 0.976 0.98 0.986

45.5 48.4 46.7 49.7 52.8 52.6 54.2 57.4 60.6 58.8 62.2 65.5 69 67.8 69.6 73.3 77 80.7 77.4 81.4 85.4 89.4 89.4 94.1 103 115

17.2 17 18.9 18.7 18.5 20.2 20.1 19.9 19.7 21.5 21.3 21.1 20.9 23.6 23.5 23.2 23 22.8 25.8 25.5 25.2 25 27.7 274 26.9 26.3

3550 3760 4190 4460 4720 5370 5530 5850 6170 6760 7160 7540 7920 9213 9470 9980 10490 10980 12280 12930 13580 14220 16460 17260 18860 21180

206 221 222 239 256 266 274 294 313 313 335 357 379 390 402 428 455 481 476 507 537 568 594 628 700 804

Tablo 1.4: Hollanda profili lleri

1.11.1. Omurga
Orta ve byk boy gemilerin yapmnda levha omurga kullanlr. Levha omurga taban saclarnn orta ksmn tekil eder. Omurga saclar taban saclarndan daha kaln ve daha dayankldr.

OMURGA

Resim 1.1: Omurga

1.11.2. Ba ve K Bodoslama
Gemi teknesin ba ve u ksmlarn tekil eder. Ba bodoslama omurgann ba tarafndan balar ve gverteye kadar devam eder. Eskiden dik olarak yaplan ba bodoslama son zamanlarda meyilli olarak yaplmaktadr. Ba bodoslama lama demirden dikdrtgen kesitli olarak veya dkme elikten imal edilir. Ayrca sac levhalarn elektrik kayna ile birletirilmeleri sonucu da oluturulabilir.

20

K bodoslama ise gemi teknesinin k taraf ucunu meydana getirir. Yan duvar ve taban kaplamalar k bodoslamada birleir. K bodoslamada dkme elikten ve de kvrlm saclarn elektrik kaynayla birletirilmesinden meydana gelir.

Resim 1.2: K bodoslama

1.11.3. Gemilerde Taban Ksm


Kzakta veya havuzda bulunan veya bir kazada oturan gemide d kaplamann taban ksm en ok zorlamaya maruz kalr. Suda yzen bir gemide, en byk su basncn taban ksm karlar. Bu sebepten gemilerin taban ksmlarnn kuvvetli malzemeden yaplmas gerekir. Bu blgelerin imalatnda yksek mukavemetli darbe dayanm iyi olan elik malzemeler kullanlr. Saclardan yaplm dekler gemi tabann takviye eder. Umumiyetle dekler enine olarak gemi boyunca muntazam aralklarla sralanan sac malzemelerden yaplr. Kk gemilerde taban tek kat sac (single botum) olarak yaplr. Orta byklkte ve byk gemilerde taban ift kat yaplr (double bottom). Geminin taban ksmn oluturan double bottom zerinde yan duvarlar ve elik perdeler koyularak inaata devam edilecektir. Double bottom deklerinin hepsi saclardan yaplabilecei gibi ksmen kebent ve bayraklardan da yaplan ak dek eklinde de olabilir.

1.11.4. Postalar
Postalar geminin kaburgalarn tekil eder. Tekneye ekil verir ve su basncna kar d kaplama saclarna mukavemet salar. Postalarn ekilleri ve kesitleri gemi tipine ve byklne gre deiir. Postalar eit aralklarla gemi boyunca sralanr. U ksmlarda daha sktr.

1.11.5. Gverte
Bir geminin en stte bulunan devaml gvertesi mukavemet gvertesi veya ana ba gvertesidir. Bu gverte d kaplama ile salam bir tarzda, stringer kebendi vastasyla perinle veya kebentsiz olarak kaynakla birletirilir. Gnmzde ounlukla kaynakl

21

birletirme kullanlmaktadr. D kaplamaya balanan kenar sacna stringer sac denir. Stringer sac dier gverte kaplama saclarndan daha kaln yaplr. Stringer sacn d kaplamaya stringer kebendiyle balanr. Gverte kaplamalar ambar azlar kadar ince yaplr. Ambar az kelerine ift kat sac koyulur veya kelere kaln sac paralar altrlarak kaynak edilir. Kk gemilerin gvertelerinin tamamen sac kaplanmas lzumsuzdur. Bu gemilerin ambar az kenarlarna dar levhalar ve apraz sac eritler balandktan sonra gverte tamamen aa kaplanr.

1.11.6. D Kaplama
D kaplama gemi teknesinin su gemez ve basnlara dayankl kabuunu tekil eder. D kaplama 2,5 metreye kadar genilikte ve 1012 metreye kadar uzunlukta kaln dayanm yksek olan sac malzemelerden yaplr. ki sral sacn birbirlerine balantlarna armuz, ayn srada u uca eklenen iki levhann ekine sokra denir. Sokralar kaynakla birletirilir ancak armuzlarn birletirilmesinde perinde kullanlabilir. D kaplama saclar dz bir sath tekil eder. Sintine dnm sac yuvarlak eimli olmakla birlikte bazen keli olarak da yaplabilir.

1.11.7. Perde ve Tanklar


Gemi teknesini blmlere ayran enine ve boyuna duvarlara perde ad verilir. Bu perdeler gemi teknesine mukavemet verir ve batma tehlikesine kar emniyet salar. Btn elik gemilerde ba bodoslamann arkasndan gemi boyunun 1/20 mesafesinde su gemez bir msademe perdesi bulunur. Makine ve kazan daireleri ambarlarda su gemez perdelerle ayrlr. Yolcu gemilerinde de batma tehlikesine kar kanun ve tzklere uygun olarak perdeler yaplr. Perdeler umumiyetle yatay olarak sralanm yksek mukavemetteki elik saclarn birbirlerine eklenmeleri sonucunda yaplmtr. Bu perdelerin zerine ise dikey olarak elik profiller balanr. Perdeler su ve toz gemez veya yangn perdesi gibi muhtelif maksatlardan birini veya bir kan karlamak zere yaplr. Bunun yannda sadece tanklarn alkalanmasn nlemek iin yarm perdelerde yaplr.

1.11.8. Ambar Azlar ve aft Yolu


Ambar azlar ambarlara yk koyulup kartlmasna yarayan gverte aklklardr. Ykleme ve boaltmay kolaylatrmak iin ambar azlar byk yaplr. Ambar azlarnn etrafna mezarna denen geni ereveler yerletirilir. aft yolu makine dairesinden k pike kadar devam eden bir tneldir. Makine dairesi ortada olan gemilerde aft yolu k ambarlarn alt tarafndan geer. Ayn zamanda herhangi bir kaza annda aft yolundan gemiye su gemesini nlemek amacyla aft yolu su geirmez elik saclarla kaplanr.

22

Perdeler gibi aft yolu da sac levhalarn birbirine kaynakla veya perinle birletirilmesiyle imal edilir.

Resim 1.3: Ambar azlar ve aft yolu

23

UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA FAALYET Aada genel plan verilen kimyasal bir tankerin resmini bilgisayar ortamnda izerek gemiyi oluturan ksmlarn sac kalitesini resim zerine yaznz. lem Basamaklar izimin antetini yapnz. Geminin batok izimini yapnz. Geminin kaptan kkn ve balast tanklarn iziniz. Geminin gvertesini iziniz. Geminin kedi kprsn iziniz. neriler izim antetlerini inceleyiniz. izilmi kimyasal tanker endazesinden faydalannz. Kimyasal tanker genel aranjman resmini inceleyiniz. Kimyasal tanker genel aranjman resmini inceleyiniz. Kimyasal tanker genel aranjman resmini inceleyiniz.

24

25

KONTROL LSTES Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin Evet, kazanamadklarnz iin Hayr kutucuklarna ( X ) iareti koyarak rendiklerinizi kontrol ediniz. 1. 2. 3. 4. 5. Deerlendirme ltleri izimin antetini yaptnz m? Geminin batok izimini yaptnz m? Geminin kaptan kkn ve balast tanklarn izdiniz mi? Geminin gvertesini izdiniz mi? Geminin kedi kprsn izdiniz mi? Evet Hayr

DEERLENDRME
Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz. Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz Evet ise lme ve Deerlendirme ye geiniz.

26

LME VE DEERLENDRME
LME VE DEERLENDRME Aadaki cmlelerin banda bo braklan parantezlere, cmlelerde verilen bilgiler doru ise D, yanl ise Y yaznz. 1. ( ) Gemilerin yapld ve tamir edildii tersanelerde elikler kullanlmaktadr. 2. ( ) Bileiinde %2,53,5 karbon bulunan demir ve karbon alamlarna dkme demir ad verilir. 3. ( ) Dz saclar 0,5-50 cm kalnlklarda yaplr. 4. ( ) Genellikle alamsz eliklerden souk ekil verilme sonras yumuatlm, kalnlklar 3mmnin altnda olan saclar ince saclardr. 5. ( ) Gemi inaatnda yksek dayanml elikler kullanlmaldr. 6. ( ) Bir sac levha iin 5000x1500x7 standart gsteriminde(5000 says levhann uzunluunu, 1500 says levhann geniliini, 7 says da levhann kalnln mm cinsinden gsterir.). 7. ( ) Gemi yapmnda kullanlan eliin byk bir blm haddelenmi olarak piyasaya sunulur. 8. ( ) Devaml erit haddeleme ilemi daha ok kaln ve dar levhalarn yapmnda kullanlr. 9. ( ) Geminin arln azaltmak iin genellikle yksek mukavemetli elikler kullanlr. 10. ( ) Gemi yapmnda kullanlacak malzemenin seiminde lkemizde Trk Loydu klaslama kurallar geerlidir.

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz. Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.

27

RENME FAALYET2
AMA

RENME FAALYET2

Nesting programnda saca yerletirilmi gemi yap elemanlarnn nesting izimini yapabileceksiniz.

ARATIRMA
izilmi projeleri inceleyiniz. Dizayn brolarnda aratrma yapnz.

2.NESTNG YAPMA
2.1.Tanm
Nesting, gemi yap elemanlarnn (braket, dek, tlani, kaplama sac almlar) kesimi iin standart sac llerinde hazrlanan resimdir.

ekil 2.1: CAD ortamnda nesting izimi

Paralar nesting iin hazrlanrken irket standartlar ve kesimde kullanlacak makinenin standartlarnn uygulanmas gerekir (Bunun iin her zaman irket lispleri kullanlr.). rnek : Yap elemanlar: Yeil Manhol, hava delikleri: Sar Manhol iine koyulan yap elemanlar: Mavi Sac rengi: Krmz Markalar: Cyan Yap elemanlarna standartlar uygulanrken 0 layer da olmas gerekir. Farkl hibir layera bal olmamaldr. Kesimlerde paralarn nereye ait olduu, hangi kalnlkta olduunu belirlemek iin zerinde mutlaka kalnl ve nereye ait olduu yazlmaldr.

28

ekil 2.2: CAD ortamnda nesting renk kodlar

Nesting yaplrken paralar kalnlklarna gre ayrlr. Kalnlklara gre de sac boyutlar da deiir.

29

RNEK: 6mm: 3000x8000 5,7,8.9... : 2000x8000 llerdedir.

ekil 2.3: CAD ortamnda nesting yaplacak malzemenin sac kalnlklar

Paralar saca dizilirken dikkat edilmesi gereken en nemli ey, yap elemanlarn st ste gelmemesidir. Paralar saca dizilirken sacn iinde ve her para arasnda 10 mm mesafe braklmas gerekir.

30

ekil 2.4: CAD ortamnda nesting yaplacak malzemenin ara mesafesi

31

Resim 2.1: CAD ortamnda nesting yaplan izimin malzemesinin plazma tezghnn kesimi

Yap elemanlar sacn iine dizilirken hibir parann snrlarn dna kmamas gerekir.

Resim 2.2: Malzeme zerinde kesim yaplm gemi yap elemanlar

Resim 2.3: Gemi yap elemanlar

32

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET


Aadaki ilem basamaklar ve nerileri dikkate alarak gemi yap elemanlarnn nestinglerini yapnz. lem Basamaklar Netsing yaplacak yap elemanlarnn sac kalklarn tespit ediniz. Nesting yapacanz sacn llerini tespit ediniz. Yap elemanlarn, sacn zerine yerletiriniz. Yap elemanlar aras 10 mm kesim boluunu braknz. Yap elemanlarnn sac ls dna kmamasna zen gsteriniz. Yap elemanlarnn poz numaralarn kontrol ediniz. neriler ekil 2.3ten faydalannz. ekil 2.3ten faydalannz. ekil 2.1den faydalannz. ekil 2.4ten faydalannz. izimden faydalannz. ekil 2.2den faydalannz.

KONTROL LSTES
Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin Evet, kazanamadklarnz iin Hayr kutucuklarna ( X ) iareti koyarak rendiklerinizi kontrol ediniz. Deerlendirme ltleri Netsing yaplacak yap elemanlarnn sac kalklarn tespit ettiniz mi? Nesting yapacanz sacn llerini tespit ettiniz mi? Yap elemanlarn sacn zerine yerletirdiniz mi? Yap elemanlar aras 10 mm kesim boluunu braktnz m? Yap elemanlarnn sac ls dna kmamasna zen gsterdiniz mi? Yap elemanlarnn poz numaralarn kontrol ettiniz mi? Evet Hayr

1. 2. 3. 4. 5. 6.

DEERLENDRME
Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz. Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz Evet ise lme ve Deerlendirme ye geiniz.

33

34

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME


Aadaki cmlelerin banda bo braklan parantezlere, cmlelerde verilen bilgiler doru ise D, yanl ise Y yaznz. 1. ( ) Gemi yap elemanlarnn kesimi iin standart sac llerinde hazrlanan resme nesting denir. 2. ( ) Paralar nesting iin hazrlanrken irket standartlar ve kesimde kullanlacak makinenin standartlarnn uygulanmas gerekir. 3. ( ) Bir nestingde yap elemanlar: Mavi ile gsterilir. 4. ( ) Kesimlerde paralarn nereye ait olduu, hangi kalnlkta olduunu belirlemek iin zerinde mutlaka kalnl ve nereye ait olduu yazlmaldr. 5. ( ) Nesting yaplrken paralar renklerine gre ayrlr. 6. ( ) Paralar saca dizilirken dikkat edilmesi gereken en nemli ey, yap elemanlarn st ste gelmemesidir. 7. ( ) Yap elemanlar sacn iine dizilirken hibir parann snrlarn dna kmamas gerekir.

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz. Cevaplarnzn tm doru ise Modl Deerlendirmeye geiniz.

35

MODL DEERLENDRME MODL DEERLENDRME


KONTROL LSTES
Bu modl kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin Evet, kazanamadklarnz iin Hayr kutucuklarna ( X ) iareti koyarak rendiklerinizi kontrol ediniz.

Deerlendirme ltleri 1. Geminin batok izimini yaptnz m? 2. Geminin kaptan kkn ve balast tanklarn izdiniz mi? 3. Geminin gvertesini izdiniz mi? 4. Geminin kedi kprsn izdiniz mi? 5. Netsing yaplacak yap elemanlarnn sac kalklarn tespit ettiniz mi? 6. Nesting yapacanz sacn llerini tespit ettiniz mi? 7. Yap elemanlarn sacn zerine yerletirdiniz mi? 8. Yap elemanlar aras 10 mm kesim boluunu braktnz m? 9. Yap elemanlarnn sac ls dna kmamasna zen gsterdiniz mi? 10. Yap elemanlarnn poz numaralarn kontrol ettiniz mi?

Evet

Hayr

DEERLENDRME
Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz. Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetlerini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz Evet ise bir sonraki modle gemek iin retmeninize bavurunuz.

36

CEVAP ANAHTARLARI CEVAP ANAHTARLARI


RENME FAALYET-1N CEVAP ANAHTARI
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Doru Doru Yanl Doru Doru Doru Doru Yanl Doru Doru

RENME FAALYET-2NN CEVAP ANAHTARI


1 2 3 4 5 6 7 Doru Doru Yanl Doru Yanl Doru Doru

37

KAYNAKA KAYNAKA
TSE ve Trk Loydu Standartlar

38

You might also like