Professional Documents
Culture Documents
GEM YAPIMI
NESTNG
521MMI465
Ankara, 2012
Bu modl, mesleki ve teknik eitim okul/kurumlarnda uygulanan ereve retim Programlarnda yer alan yeterlikleri kazandrmaya ynelik olarak rencilere rehberlik etmek amacyla hazrlanm bireysel renme materyalidir. Mill Eitim Bakanlnca cretsiz olarak verilmitir. PARA LE SATILMAZ.
NDEKLER
AIKLAMALAR .................................................................................................................... ii GR ....................................................................................................................................... 1 RENME FAALYET1 .................................................................................................... 3 1. GEM YAPIMINDA KULLANILAN MALZEME STANDARTLARINI YAZMA ......... 3 1.1. elik Trleri .................................................................................................................. 4 1.1.1. Yap elikleri ........................................................................................................ 4 1.1.2. Genel Yap elikleri .............................................................................................. 5 1.1.3. nce Saclar ............................................................................................................. 5 1.1.4. Yksek Dayanml Yap elikleri ......................................................................... 6 1.1.5. Paslanmaz ve Aside Dayankl elikler................................................................. 6 1.2. elik Yapm ................................................................................................................. 8 1.2.1. Siemens-Martin ..................................................................................................... 8 1.2.2. Thomas Yntemi ................................................................................................... 8 1.2.3. Oksijen fleme Yntemi ....................................................................................... 9 1.2.4. Elektrikli Yntemler .............................................................................................. 9 1.3. Isl lem........................................................................................................................ 9 1.4. Levhalar ...................................................................................................................... 10 1.5. Yksek Mukavemetli elikler .................................................................................... 10 1.6. eliin entik Sertlii zellikleri ve Levha Kalnlnn entik Dayanmna Etkisi 11 1.7. Haddelenmi Levhalarn Ynsel zellikleri, Souk ekillendirmenin Malzemeye Etkisi ve Yorulma .............................................................................................................. 11 1.8. elik Spesifikasyonlar ............................................................................................... 12 1.8.1 Normal ve Yksek Mukavemetli elikler ............................................................ 12 1.9. Gemi Yapmndaki Malzemelerin Seilmesi ve Uygulanan Isl lemler ................... 13 1.9.1. Malzemelerin Seimi ........................................................................................... 13 1.10. Paslanma ve Korozyondan Koruma .......................................................................... 14 1.11.elik Gemi Teknesinin Blmleri ve Kullanlan elik Saclar .................................. 16 1.11.1. Omurga .............................................................................................................. 20 1.11.2. Ba ve K Bodoslama ....................................................................................... 20 1.11.3. Gemilerde Taban Ksm ..................................................................................... 21 1.11.4. Postalar .............................................................................................................. 21 1.11.5. Gverte .............................................................................................................. 21 1.11.6. D Kaplama ...................................................................................................... 22 1.11.7. Perde ve Tanklar ................................................................................................ 22 1.11.8. Ambar Azlar ve aft Yolu ............................................................................. 22 RENME FAALYET2 .................................................................................................. 28 2.NESTNG YAPMA ............................................................................................................ 28 2.1.Tanm .......................................................................................................................... 28 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 33 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 35 MODL DEERLENDRME .............................................................................................. 36 CEVAP ANAHTARLARI ..................................................................................................... 37 KAYNAKA ......................................................................................................................... 38
AIKLAMALAR AIKLAMALAR
KOD ALAN DAL/MESLEK MODLN ADI MODLN TANIMI SRE N KOUL YETERLK Malzeme zerine kesim resmini oluturmak Genel Ama Bu modl ile gerekli ortam ve ekipman salandnda teknie uygun olarak istenen standartlarda malzeme zerine kesim resmini oluturabileceksiniz. Amalar 1. Tekniine uygun gemi yapmnda kullanlan malzeme standartlarn yazabileceksiniz. 2. Tekniine uygun nesting yapabileceksiniz. Ortam: Model atlyesi, bilgisayar laboratuvar Donanm: izim takmlar, bilgisayar donanm, paket program Modl iinde yer alan her renme faaliyetinden sonra verilen lme aralar ile kendinizi deerlendireceksiniz. retmen modl sonunda lme arac (oktan semeli test, doru-yanl testi, boluk doldurma, eletirme vb.) kullanarak modl uygulamalar ile kazandnz bilgi ve becerileri lerek sizi deerlendirecektir. 521MMI465 Gemi Yapm Gemi Ressaml Nesting Gemi yap elemanlarnn kesimi iin malzeme zerine kesim resminin oluturmas ile ilgili bilgi ve becerilerin verildii renme materyalidir. 40/32
MODLN AMACI
ii
GR GR
Sevgili renci, Bu modl ile gemi yapm iin gerekli sac standartlar ve zelliklerinin, geminin ksmlarnda kullanlan sac kalitelerinin ve gemi yap elemanlarnn kesimi iin malzeme kesim resimlerinin retilmesi amalanmtr. Gnmzde, gemi ina maliyet kalemlerinden nemli yer tutan sac sarfiyatn, uygun malzeme kesim resimleri gerekletirerek fire sac miktarn azaltabiliriz. Bu sebeple geminin hangi deniz koullarnda, hangi amaca hizmet edeceini iyi analiz etmemiz gerekir. Buradan yola karak klas kurulularnn standartlarndaki sac kalitelerinin seimini yapabilirsiniz.
RENME FAALYET1
AMA
RENME FAALYET1
Bu faaliyet sonunda gerekli koullar salandnda gemi yapmnda kullanlan malzeme standartlarn tanyacaksnz.
ARATIRMA
Gemi yapmnda kullanlan malzemeleri aratrnz.
Bu blmde elik yapm, entik duyarll, elik ve kaynak kullanlmasndaki spesifikasyonlardan bahsedilecektir. Gnmzde gemi inaatnda kullanlan en nemli malzeme eliktir. elik bilindii gibi terkibinde %1,7ye kadar karbon bulunan demir ve karbon alamdr. Ancak elik ieriinde nispeten dk yzdelerde baka madenler de bulunabilir. elik yardmc bir muameleye tabi tutulmadan dorudan doruya dvlerek ilenebilir. elikten dkm de yaplabilir. Bileiinde % 2,53,5 karbon bulunan demir ve karbon alamlarna dkme demir ad verilir. Dkme elverilidir ancak dvlerek ilenemez. Gemi inaatnda elik, dkme elik ve hadde elii (levha ve profil olarak) en ok kullanlan yap malzemeleridir.
Dkme elik kullanlmak istendii takdirde uygun byklkteki bir elik paras demirhanelerde ahmerdan ve ekilerle dvlerek istenen ekil verilir veya dkmhanelerde modele gre kalplanarak dklr. Hadde elii veya hadde mamulleri ise elik haddehanelerinde eitli l ve kalnlklarda levha ve profil eklinde retilerek piyasaya sunulur. elik saclar dz, bir yz baklaval veya kabartmal olarak imal edilir. Baklaval ve kabartmal saclar, zerinde yrrken ayak kaymamas iin baz demelerde kullanlr. Dz saclar 0,5-50 mm kalnlklarda yaplr. Ancak gerekli durumlarda daha kaln elik saclar da imal edilebilir. 5 mmden az kalnlktaki levhalara ince sac ad verilir. Bunlarn enleri 1 m, boylar ise 4 m kadardr.
gelebilecek martenzittin bir lde tok olmasn salamak iin eliin karbon miktar snrlanmaldr. Kaynak gvenlii: ncelikle malzemeye bal olan kaynaa uygunluk konstrksiyonun gevrek krlmaya kar gvenli olmas iin yeterli deildir. Yani konstrksiyonun ngrlen iletme koullar altnda gevrekleme ve atlama tehlikesinden uzak kalmas, elik zellikleri yannda baka baz zelliklerinde imalat tarafndan dikkate alnmasn gerektirir. Sz konusu etkenler tasarm (sac kalnl, diki tr, entik etkisi) ve zorlama durumu olarak iki gruba ayrlr. Kaynan yaplabilirlii: Belirli bir konstrksiyonun seilen kaynak yntemiyle gerekletirilebilmesidir.
400500 derece arasnda fazla kalm ve yava soutulmu % 15ten fazla krom ieren eliklerde kelmelerin neden olduu 475 derece gevreklemesi grlr. 600800 derece aras fazla tutma sonucu yksek kromlu ferritik ve baz stenitik eliklerde %50 Cr-%50 Feden oluan sigma faz oluur. 950 derece zerinde ise tane irilemesine ek olarak tane snrlarnda krom karbr keltileri oluur.
Bu eliklerde kaynak ileminden nce tokluu artrmak iin 150-200 derece arasnda n stma ve kaynak sonras tav yaplmaldr. Tane irilemesi ve karbr kelmelerine kar kaynak srasnda s girii dk tutulmaldr. Tokluu ykselten stenitik trdeki ilave malzemesi kullanlarak kaynak dikiinin atlama eilimi azaltlmaldr. 1.1.5.2. stenitik Cr-Ni elikleri Korozyona dayankl eliklerin en nemli blmn oluturur. Manyetik olmayan bu eliklere stenitik i yaplar dnm gstermedii iin normalletirme ve sertletirme sl ilemleri uygulanmaz. Korozyonu nlemek iin gerekli olan kromun ferrit yapc etkisini, stenit yapc alam elementi kullanarak ortadan kaldrmak mmkndr. Ancak bu amala kuvvetli stenit yapc olmasna karn karbr meydana getirerek korozyon davrann zayflatan karbonun orann ykseltmek yerine ayn zamanda oksitleyici redkleyici asitlere de dayankl olan nikelden yararlanlr. Kkrtsz korozif ortamlarda stenitik elikler ferritiklerden genellikle daha iyi sonu verir. Molibden katlmasyla organik ve eitli mineral asitlere, tuzlara kar daha fazla diren kazanr. Bu eliklerin dezavantajlarndan biri scak atlama eilimi gstermeleridir. Ayrca bu eliklerdeki en byk sorun krom-karbr kelmesidir. Bu karbrler taneler aras korozyona ve tane ayrlmasna neden olur. Bu olayda krom miktarnn korozyona dayankllk snrnn altna dmesi byk rol oynar. stenitik elikler kaynaa ok elverilidir. Gemi ina sektrnde bu zelliklerinden dolay olduka youn kullanm alanlar vardr. Bu eliklerde snekliin yannda tokluk deeri de olduka yksek bir deerdedir. Kaynak esnasnda sdan etkilenen blgelerde herhangi bir sertleme grlmez. Sadece kaynak dikii yannda kritik scakla snan ve yava souyan dar bir erit boyunca karbrler ayrabilir. Bu nedenle kaynak edilecek elikler gerektiinde oturtulmu trden seilmelidir. Ayrca stenitik eliklerin isi iletim katsays kk, sl genleme katsays byk olduundan arplma tehlikesine kar kaynak srasndaki s girdisinin dk tutulmas yararldr. Taneler aras korozyonu nlemek iin elie stabilizatr (karbona ilgisi kromdan daha fazla olan elementler) maddeler katlabilir. Baz fabrikalar daha da byk llerde sac levhalar retebilmektedir. Sac levhalarn lleri u ekilde gsterilir. rnein, 5000x1500x7 (5000 says levhann uzunluunu, 1500 says levhann geniliini, 7 says da levhann kalnln mm cinsinden gsterir.).
1.2.1. Siemens-Martin
Siemens-Martin yntemi gemilerde kullanlan eliklerin yapmnda senelerce kullanlmtr. Oksitleme ve gerekebilecek olan eritme siemens-martin ocann tekne eklindeki haznesinde gerekletirilir. Rejeneratif yakma sistemiyle ok yksek scaklklara ulalabilir. Bu sistemde baca gazlar ssndan faydalanlarak n stlan hava ve yanc gaz ayr kanallardan flenerek ocak arj zerinde alev oluturur. Oksitleme sresi dier yntemlerden olduka uzundur. En nemli olay karbonun CO gazna dnmesidir. Ykselen gaz kabarcklar yani kaynama olay sayesinde banyo iyice karr. Tm eriyik iinde oksitleme reaksiyonu homojen bir hl alr. Ham madde olarak kat veya sv pik demir ile hurda kullanlr. Pik demir iindeki karbon hurdada bulunan demir oksitleri (pas, tuval) indirger. Is dtan verildii iin karmdaki hurda miktar yksek tutulabilir. eliin kalitesi de eritilen hurda miktarna dorudan baldr. Bu nedenle yksek kaliteli elik imalatnda haddehane artklar veya yksek kaliteli dier hurdalardan yararlanlabilir. stten stlan ve scak olan crufun reaksiyon kabiliyeti ok yksektir. Bu yzden bazik karakterli ocaklarda ok dk fosfor (% 0,02), kkrt (% 0,03) ve azot oranlar elde edilebilir. Hurdadaki alam elementleri sv metalde kolaylkla zlebilir. Uzun oksitleme sresi bileimin ok hassas salanmasna olanak tanr. D kaynakl stmadan dolay eriyiin donmas sz konusu deildir. Alam elementleri oksitlenmeden sonrada katlabilir.
durdurulmutur. Thomas eliinin kullanld sistemlere uygulanacak deiiklik veya tamir ilemlerinde ok dikkatli davranlmaldr. Thomas eliinde mekanik zelliklerle balantl olarak kaynak kabiliyeti de olduka ktdr.
Bu koullar ancak elektrikli eritme yntemiyle salanabilir. Yakttan dolay katklarn artmas sorunu yoktur. Gereken oksitleme ilemi demir cevheri veya oksijenle yaplr. Yksek dayanml ve yksek alaml eliklerde zellikle yeterli tokluk bakmndan znm gaz miktar ok az olmaldr. Bu amala hidrojen ve azotun giderilmesi oksijene gre ok daha zordur. Eriyen elektrotlu ark ynteminde srekli biimde metal banyosuna doru hareket ettirilen elik elektrot oluturduu elektrik arkyla vakum altnda eritilir. Gaz veya sv hldeki reaksiyon rnleri bu ortamda elii daha kolay terk eder. Kkrt ve fosfor ise kimyasal olarak giderilir. Bu yntemle elde edilen eliklerin dinamik zorlamalara kar dayanmlar ve entik vurma tokluklar olduka iyidir.
elikler elde edilebilir. Su verme ve temperleme ilemleri ile daha sert ve yksek mukavemetli elikler elde edilebilir fakat bu ilemler dk alaml veya alamsz elikler iin kullanlr.
1.4. Levhalar
Levhalar tr ilemle elde edilmekte olup bunlar, kenar kesmeli levhalar, dz haddelenen levhalar veya devaml erit hadde levhalardr. Kenar kesmeli levhalar her iki ynde haddeleme zellii tamaktadr. Her iki ynde haddeleme ilemine cross rolling ad verilir. Bitirme ilemleri arasnda soutma, dzeltme, serme, damgalama, kesme ve kontrol bulunmaktadr. Bu trde yaplan eliklerin genellikle boyuna ve enine dorultularda ok iyi entik mukavemetleri vardr. Dz haddelenen levhalarn her iki ynde haddeleme ileminden geirilmedikleri iin enine dorultuda dk uzama zellii vardr. Bu tr elik reten fabrikalarda biri yatay dieri dey dorultuda iki adet hadde vardr. Dey hadde silindiri yan kesme olmadan levhann enine boyutunu elde eder. Devaml erit haddeleme ilemi daha ok ince ve geni levhalarn yapmnda kullanlr. Ara sra ktkler devaml erit haddelemeye girmeden nce belirli bir derecede her iki ynde haddeleme ileminden geer. Bu durumda levhalarn her iki dorultudaki nitelikleri kenar kesmeli ve devaml erit hadde ilemleri ile yaplan eliklerinkinin arasndadr.
Yksek mukavemetli elikler genelde u durumlarda kullanlr: Geminin elik tekne arln azaltmak Yksek gerilmelerin olutuu blgelerde ok kaln levhalarn kullanlmasn nlemek Dk alaml nikel elikleri alak, bilhassa 57 derecenin altnda scaklk isteyen yerlerde stn entik mukavemetli olduklar iin yksek gerilmelerin olduu yerlerde kullanlr.
10
1.6. eliin entik Sertlii zellikleri ve Levha Kalnlnn entik Dayanmna Etkisi
Malzemenin entik sertlii veya arpmalara dayankll, yk altndaki plastik ekil deitirmesinde yuttuu enerji olarak tanmlanr. Malzemenin bu zellii metalrjik veya mekanik atlamalar ya da entiklerin olumas esnasnda anszn atlamaya karn dayanklln artrr. atlamadan nce ok az veya hi enerji plastik olarak yutulmamsa ve kopma yark tipinde ise malzeme gevrek olarak tanmlanr. eliin bu zellii byk lde scakla bal olduundan dnm scakl entik sertlii iin bir lt olmutur. Gerekte dnm dar bir scaklk blgesinde oluur. entik sertliinin veya dayanmnn llmesi iin paraya entik darbe deneyi uygulanr. Metalrjik bakmdan ayn gruptan veya dkmden bir elik iin daha kaln levhalar ince levhalara gre entik etkisine daha fazla duyarldr. Bu durum daha fazla elik fabrikasnda haddeleme srasndaki bitirme scakllklarndaki deiikliklere baldr. Levha kalnln 12,5 mm den 38 mmye artrmak baz durumlarda arpma dnm scakln 10 ila 20 derece arasnda ykseltir. Belirli yerlerde, daha kaln levhalar iin daha byk entik sertlii olan elik kullanma yoluyla bu kalnlk etkisi ortadan kaldrlabilir. Her eye ramen kaln levhalarn kullanlmasnda yerleri neresi olursa olsun ok dikkatli davranmak gerekir.
1.7. Haddelenmi Levhalarn Ynsel zellikleri, Souk ekillendirmenin Malzemeye Etkisi ve Yorulma
Levhalar haddelenirken i yap haddeleme ynnde uzar. Sonu olarak boyuna alnan deney paralarnn entik vurma deerleri enine alnan deney paralarnnkinden daha yksek bulunur. Bundan dolay gemilerin kaplama saclarnn sarlmasnda levhalarn ba ve k ynlerinde boyuna olmasna dikkat edilmelidir. Bylece haddelemenin boyuna olduu ynde gelecek olan gerilmelere uygun hareket edilmi olur. Kalnlk boyunca yani levha yzeyine dik ynde levhalarn entik sertlii daha azdr. Buna ek olarak kalnlk ynnde levhann kopma mukavemeti ve esneklii azalmaktadr. Bu nedenden levhalarn kalnl ynnde yksek kopma gerilmelerinin tanmasn istemeyen dizaynlar kullanlmaldr. Souk ekil vermede malzemede deiik hasarlar oluturur. Birinci olarak flenleme veya fazla ekil verme sonucu malzeme yzeyinde atlaklar vb. kusurlar oluur. kinci olarak ar derecede souk ekil verilmi paralarda entik dayanmnda ve sertlikte dme gzlemlenir. Baz eliklerde gerilmelerin sreklilii sonucunda ters bir etki oluabilir ki bunu da orta dereceli bir stma hzlandrr. Souk ekillendirmede entik sertliindeki azalma elik yaklak olarak % 3ten fazla gerildii zaman ortaya kar. Karine dkm saclarn veya iyer-stringer dkm saclarn
11
Tekne eliinin zorlanma yalanmas genellikle az grlen bir olay olmakla birlikte buna karn gerekli nlemler, Bessemer elii zorlanma sonucu yalanmada esnekliinden ok kaybettii iin bu tr eliin souk ekil verilmesi gerekli herhangi bir yapsal eleman iin kullanlmamas eklinde alglanmaldr. Bilhassa kaln levhalarda makasta kesilmi kenarlarn dzeltilmesi, buralardan herhangi bir atlamann balamas olasln ortadan kaldrr. Geminin yapsnda yorulmann nemli bir unsur olduuna dair pek az kant vardr. Yksek mukavemetli eliklerin yorulma zelliklerinin normal mukavemetli eliklerinkinden daha fazla olmad bilinmektedir. Bu sebepten dolay akma mukavemetinin artndan dolay yorulma mukavemetinde belirgin bir art olmaz. Yksek mukavemetli elikleri kullanan baz dizaynlar akma noktalar karlatrlnca bazen pek ileri saylmayabilir. Bundan dolay, yksek mukavemetli elikler kullanldnda baz kritik ayrntlarn dizaynna gerekli nem verilmelidir.
12
iin kurallar karmtr. Genel olarak birinci derecede yk tanklarnda kullanlacak olan elik saclar iin drt trl servis scakl aral vardr. 0 C zerindeki servis scaklklar iin ABSin B ve D tr normal mukavemetli saclar haddelendii gibi kullanlabilir. 0 C ve -18 C arasndaki servis scaklklar iin ABSin E ve CS tr elik saclar kullanlabilir. -18 C ve -57 C arasndaki servis scaklklar iin kullanlacak elik 5,5 C entik darbe deneyi isteklerine alma scaklnn altndaki derecelerde uygun olmaldr. -57 C ve -196 C arasndaki scaklklar iin stenitik paslanmaz elikler, nikel alaml elikler veya alminyum alaml eliklerin kullanlmas istenir. alma scaklklarna bal olarak nikel alaml eliklerde nikel oran % 2,25 9,0 arasnda deiebilir. ASTMnin nikel yzdesi 2,25 olan A203 trleri 62 Ca kadar kullanlabilir. Nikel yzdesi 9,0 olan A353 ve A553 trleri -196 C ye kadar kullanlabilir. Ana malzemenin kaynak metalinin ve s gei blgesinin entik zellikleri belirlenen isteklere uygun olmaldr.
-18 Cden dk servis scaklklarnda her kaynak ynteminde kaynak metali, ergime hatt, s gei blgesi iin darbe entik deneylerinin yaplmas istenir. Tekne yapsndan ayr olarak yaplan ikinci derecedeki tanklarda bu tanklarn yaknlarndaki blgelerde ve tekne yapsnda olan birinci derecedeki tanklarda daha dk servis scaklklar olduu iin kullanlan tekne eliinin normal tekne eliine gre daha stn entik sertlii olan trdeki eliin kullanlmas istenir.
13
Gn getike artan bir oranda ticaret gemilerinin d kaplamasnda, gvertelerinde, ba ve k direklerinde ve de yk donanm direklerinde yksek mukavemetli elikler kullanlmaktadr. Bu eliklerin deiik tipleri, ok geni bir alanda zellikleri deien bir ekilde haddelendikleri gibi normalize edilmi olarak veya sulama yolu ile hzl soutulmu ve temperlenmi durumlarda sunulmaktadr. Kopma mukavemeti zelliklerine ek olarak entik sertlii, yorulma ve kaynatlabilme zellikleri eliin seiminde belirli bir uygulama iin nceden belirlenmelidir. phesiz en son onay klaslama kurulularndan alnmaldr. Bazen bu kurulular kullanlmas dnlen elik trnn kimyasal analizini, dizayn ve malzemenin (kaynak metalini de kapsayacak ekilde) uygunluunu gsterecek deneyleri veya her ikisini de isteyebilir. Baz durumlarda malzemelerin seilmesi bilhassa zel kaynak yntemlerinin ve kaliteli kaynaklarn bulunabilmesine baldr. Yksek mukavemetli eliklerin veya normal mukavemetli eliklerin kullanlmas geni lde aralarn elde edilebilmesine, malzemelere ve iilie baldr. Herhangi bir hasar olduunda kabilecek onarmlarn yaplabilmesi iin tekne zerinde nerelerde yksek mukavemetli eliklerin sulama yoluyla hzl soutulmu ve temperlenmi eliklerin kullanldn gsteren resimlerin bulunmas istenir. Bu resimlerle birlikte malzemenin yapmnda kullanlan yntemler ve nerilen onarm yntemleri de verilmelidir. Gemi inas iin kullanlan elik paralarn dayanm, tokluk zellikleri ve tane byklklerini ayarlamak iin u yntemler uygulanr.
14
elik tekne arasnda meydana gelen elektrik akm elik aksam tahrip eder. Bundan baka haddede ekilerek elde edilen elik saclarn st yzeyinde hadde kabuu ad verilen bir oksit tabakas bulunur. Bu hadde kabuu da deniz suyu iinde farkl bir maden gibi tesir ederek elik aksam tahrip eder. Gemi eliklerinin yukardaki etkilerden korunmas gerekir. Bunun iin ilk yaplacak i elik malzemenin hadde kabuunun temizlenmesidir. naattan evvel malzeme paslanmaya terk edilerek paslanan hadde kabuu tel fra ile temizlenebilir. Bu iin daha abuk yaplmas istenirse kum pskrtme raspas yapmal veya asitlerle hadde kabuunu ortadan kaldrmaldr. 8 mmden kaln sac levhalarda bu ilem alev temizleme cihazlaryla gerekletirilebilir. Bu ekilde kir ve pas tabakalarnn temizlenmesinin ardndan muhtelif koruyucu boyalar srlerek gemi teknesini tekil eden elik malzemeler korunur. Teknenin su altnda kalan ksmnn boyanmas, paslanma ve anmaya kar olduu gibi denizde yaayan canllarn (midye istiridye) yaparak geminin sratini kesmelerini de nler. Su st boyalarda koruyucudur. eliklere astar olarak paslanmay nleyici boya srlr. Bu boya genellikle inko kromattan yaplmtr. Ancak su altndaki ksmlara klor kauuklu slyen srlr. Son zamanlarda gemi yapmnda kullanlan alminyumda elik malzemeye andrc etki yapar. Bunu nlemek iin araya izolasyon malzemesi konulmaldr. Gemide kullanlan elik aksamlarn byk bir blm boya yerine galvanizleme yntemiyle korunur. Galvaniz kaplama boyadan daha uzun mrldr. Buna katodik korunma ad verilir.
15
16
L (Sizes)
Kalnlk mm 4000 6000 8000 5 5000 6000 8000 10000 4000 6000 8000 5000 6 6000 8000 10000 6000 12000 5000 7 6000 8000 10000 4000 6000 8000 12000 5000 8 6000 8000 10000 12000 6000 12000 4000 6000 8000 12000 5000 10 6000 8000 10000 12000 6000 12000 12 12.May 5000 10000 4000 Alan mm x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x
KALTE(Grades)
Grade A 2000 2000 2000 2500 2500 2500 2500 2000 2000 2000 2500 2500 2500 2500 3000 3000 2500 2500 2500 2500 2000 2000 2000 2000 2500 2500 2500 2500 2500 3000 3000 2000 2000 2000 2000 2500 2500 2500 2500 2500 3000 3000 2500 2500 2000 EH36
Arlk
* * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *
0.314 0.471 0.628 0.491 0.589 0.785 0.98 0.377 0.565 0.754 0.589 0.707 0.942 1.178 0.848 1.696 0.687 0.824 1.099 1.374 0.502 0.754 1.005 1.507 0.785 0.942 1.256 1.570 1.884 1.130 2.261 0.628 0.942 1.256 1.884 0.981
* * * *
17
6000 8000 12000 5000 6000 8000 10000 12000 12000 12000 4000 6000 8000 12000 15 5000 8000 10000 12000 6000 12000 16 18 8000 10000 8000 10000 6000 5000 8000 20 10000 12000 6000 12000 22 5000 10000 6000 5000 8000 25 10000 6000 12000 12000 30 40 9000 6000 6000
x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x
2000 2000 2000 2500 2500 2500 2500 2500 3000 3050 2000 2000 2000 2000 2500 2500 2500 2500 3000 3000 2500 2500 2500 2500 2000 2500 2500 2500 2500 3000 3000 2500 2500 2000 2500 2500 2500 3000 3000 3050 3000 2000 2500
* * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *
* * *
2.453 2.944 3.533 3.591 0.942 1.413 1.884 2.826 1.472 2.355
* * *
2.944 3.533 2.120 4.239 2.512 3.140 2.826 3.533 1.884 1.963 3.140
* * * * * *
18
19
280 x 12 280 x 13 300 x 11 300 x 12 300 x 13 320 x 11.5 320 x 12 320 x 13 320 x 14 340 x 12 340 x 13 340 x 14 340 x 15 370 x 12.5 370 x 13 370 x 14 370 x 15 370 x 16 400 x 13 400 x 14 400 x 15 400 x 16 430 x 14 430 x 15 430 x 17 430 x 20
37.1 39.4 38.1 40.6 42.4 42.8 44.2 45.9 49.5 47.9 50.8 53.5 56.2 55.2 56.8 58.2 62.9 64.7 63.2 65.2 68.3 71.4 72.0 75.4 82.3 92.6
280 280 300 300 300 320 320 320 320 340 340 340 340 370 370 370 370 370 400 400 400 400 430 430 430 430
12 13 11 12 13 11.5 12 13 14 12 13 14 15 12.5 13 14 15 16 13 14 15 16 14 15 17 20
0.639 0.641 0.681 0.683 0.685 0.727 0.728 0.73 0.732 0.772 0.774 0.776 0.778 0.839 0.84 0.842 0.844 0.846 0.907 0.908 0.91 0.912 0.975 0.976 0.98 0.986
45.5 48.4 46.7 49.7 52.8 52.6 54.2 57.4 60.6 58.8 62.2 65.5 69 67.8 69.6 73.3 77 80.7 77.4 81.4 85.4 89.4 89.4 94.1 103 115
17.2 17 18.9 18.7 18.5 20.2 20.1 19.9 19.7 21.5 21.3 21.1 20.9 23.6 23.5 23.2 23 22.8 25.8 25.5 25.2 25 27.7 274 26.9 26.3
3550 3760 4190 4460 4720 5370 5530 5850 6170 6760 7160 7540 7920 9213 9470 9980 10490 10980 12280 12930 13580 14220 16460 17260 18860 21180
206 221 222 239 256 266 274 294 313 313 335 357 379 390 402 428 455 481 476 507 537 568 594 628 700 804
1.11.1. Omurga
Orta ve byk boy gemilerin yapmnda levha omurga kullanlr. Levha omurga taban saclarnn orta ksmn tekil eder. Omurga saclar taban saclarndan daha kaln ve daha dayankldr.
OMURGA
1.11.2. Ba ve K Bodoslama
Gemi teknesin ba ve u ksmlarn tekil eder. Ba bodoslama omurgann ba tarafndan balar ve gverteye kadar devam eder. Eskiden dik olarak yaplan ba bodoslama son zamanlarda meyilli olarak yaplmaktadr. Ba bodoslama lama demirden dikdrtgen kesitli olarak veya dkme elikten imal edilir. Ayrca sac levhalarn elektrik kayna ile birletirilmeleri sonucu da oluturulabilir.
20
K bodoslama ise gemi teknesinin k taraf ucunu meydana getirir. Yan duvar ve taban kaplamalar k bodoslamada birleir. K bodoslamada dkme elikten ve de kvrlm saclarn elektrik kaynayla birletirilmesinden meydana gelir.
1.11.4. Postalar
Postalar geminin kaburgalarn tekil eder. Tekneye ekil verir ve su basncna kar d kaplama saclarna mukavemet salar. Postalarn ekilleri ve kesitleri gemi tipine ve byklne gre deiir. Postalar eit aralklarla gemi boyunca sralanr. U ksmlarda daha sktr.
1.11.5. Gverte
Bir geminin en stte bulunan devaml gvertesi mukavemet gvertesi veya ana ba gvertesidir. Bu gverte d kaplama ile salam bir tarzda, stringer kebendi vastasyla perinle veya kebentsiz olarak kaynakla birletirilir. Gnmzde ounlukla kaynakl
21
birletirme kullanlmaktadr. D kaplamaya balanan kenar sacna stringer sac denir. Stringer sac dier gverte kaplama saclarndan daha kaln yaplr. Stringer sacn d kaplamaya stringer kebendiyle balanr. Gverte kaplamalar ambar azlar kadar ince yaplr. Ambar az kelerine ift kat sac koyulur veya kelere kaln sac paralar altrlarak kaynak edilir. Kk gemilerin gvertelerinin tamamen sac kaplanmas lzumsuzdur. Bu gemilerin ambar az kenarlarna dar levhalar ve apraz sac eritler balandktan sonra gverte tamamen aa kaplanr.
1.11.6. D Kaplama
D kaplama gemi teknesinin su gemez ve basnlara dayankl kabuunu tekil eder. D kaplama 2,5 metreye kadar genilikte ve 1012 metreye kadar uzunlukta kaln dayanm yksek olan sac malzemelerden yaplr. ki sral sacn birbirlerine balantlarna armuz, ayn srada u uca eklenen iki levhann ekine sokra denir. Sokralar kaynakla birletirilir ancak armuzlarn birletirilmesinde perinde kullanlabilir. D kaplama saclar dz bir sath tekil eder. Sintine dnm sac yuvarlak eimli olmakla birlikte bazen keli olarak da yaplabilir.
22
Perdeler gibi aft yolu da sac levhalarn birbirine kaynakla veya perinle birletirilmesiyle imal edilir.
23
UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA FAALYET Aada genel plan verilen kimyasal bir tankerin resmini bilgisayar ortamnda izerek gemiyi oluturan ksmlarn sac kalitesini resim zerine yaznz. lem Basamaklar izimin antetini yapnz. Geminin batok izimini yapnz. Geminin kaptan kkn ve balast tanklarn iziniz. Geminin gvertesini iziniz. Geminin kedi kprsn iziniz. neriler izim antetlerini inceleyiniz. izilmi kimyasal tanker endazesinden faydalannz. Kimyasal tanker genel aranjman resmini inceleyiniz. Kimyasal tanker genel aranjman resmini inceleyiniz. Kimyasal tanker genel aranjman resmini inceleyiniz.
24
25
KONTROL LSTES Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin Evet, kazanamadklarnz iin Hayr kutucuklarna ( X ) iareti koyarak rendiklerinizi kontrol ediniz. 1. 2. 3. 4. 5. Deerlendirme ltleri izimin antetini yaptnz m? Geminin batok izimini yaptnz m? Geminin kaptan kkn ve balast tanklarn izdiniz mi? Geminin gvertesini izdiniz mi? Geminin kedi kprsn izdiniz mi? Evet Hayr
DEERLENDRME
Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz. Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz Evet ise lme ve Deerlendirme ye geiniz.
26
LME VE DEERLENDRME
LME VE DEERLENDRME Aadaki cmlelerin banda bo braklan parantezlere, cmlelerde verilen bilgiler doru ise D, yanl ise Y yaznz. 1. ( ) Gemilerin yapld ve tamir edildii tersanelerde elikler kullanlmaktadr. 2. ( ) Bileiinde %2,53,5 karbon bulunan demir ve karbon alamlarna dkme demir ad verilir. 3. ( ) Dz saclar 0,5-50 cm kalnlklarda yaplr. 4. ( ) Genellikle alamsz eliklerden souk ekil verilme sonras yumuatlm, kalnlklar 3mmnin altnda olan saclar ince saclardr. 5. ( ) Gemi inaatnda yksek dayanml elikler kullanlmaldr. 6. ( ) Bir sac levha iin 5000x1500x7 standart gsteriminde(5000 says levhann uzunluunu, 1500 says levhann geniliini, 7 says da levhann kalnln mm cinsinden gsterir.). 7. ( ) Gemi yapmnda kullanlan eliin byk bir blm haddelenmi olarak piyasaya sunulur. 8. ( ) Devaml erit haddeleme ilemi daha ok kaln ve dar levhalarn yapmnda kullanlr. 9. ( ) Geminin arln azaltmak iin genellikle yksek mukavemetli elikler kullanlr. 10. ( ) Gemi yapmnda kullanlacak malzemenin seiminde lkemizde Trk Loydu klaslama kurallar geerlidir.
DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz. Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.
27
RENME FAALYET2
AMA
RENME FAALYET2
Nesting programnda saca yerletirilmi gemi yap elemanlarnn nesting izimini yapabileceksiniz.
ARATIRMA
izilmi projeleri inceleyiniz. Dizayn brolarnda aratrma yapnz.
2.NESTNG YAPMA
2.1.Tanm
Nesting, gemi yap elemanlarnn (braket, dek, tlani, kaplama sac almlar) kesimi iin standart sac llerinde hazrlanan resimdir.
Paralar nesting iin hazrlanrken irket standartlar ve kesimde kullanlacak makinenin standartlarnn uygulanmas gerekir (Bunun iin her zaman irket lispleri kullanlr.). rnek : Yap elemanlar: Yeil Manhol, hava delikleri: Sar Manhol iine koyulan yap elemanlar: Mavi Sac rengi: Krmz Markalar: Cyan Yap elemanlarna standartlar uygulanrken 0 layer da olmas gerekir. Farkl hibir layera bal olmamaldr. Kesimlerde paralarn nereye ait olduu, hangi kalnlkta olduunu belirlemek iin zerinde mutlaka kalnl ve nereye ait olduu yazlmaldr.
28
Nesting yaplrken paralar kalnlklarna gre ayrlr. Kalnlklara gre de sac boyutlar da deiir.
29
Paralar saca dizilirken dikkat edilmesi gereken en nemli ey, yap elemanlarn st ste gelmemesidir. Paralar saca dizilirken sacn iinde ve her para arasnda 10 mm mesafe braklmas gerekir.
30
31
Resim 2.1: CAD ortamnda nesting yaplan izimin malzemesinin plazma tezghnn kesimi
Yap elemanlar sacn iine dizilirken hibir parann snrlarn dna kmamas gerekir.
32
KONTROL LSTES
Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin Evet, kazanamadklarnz iin Hayr kutucuklarna ( X ) iareti koyarak rendiklerinizi kontrol ediniz. Deerlendirme ltleri Netsing yaplacak yap elemanlarnn sac kalklarn tespit ettiniz mi? Nesting yapacanz sacn llerini tespit ettiniz mi? Yap elemanlarn sacn zerine yerletirdiniz mi? Yap elemanlar aras 10 mm kesim boluunu braktnz m? Yap elemanlarnn sac ls dna kmamasna zen gsterdiniz mi? Yap elemanlarnn poz numaralarn kontrol ettiniz mi? Evet Hayr
1. 2. 3. 4. 5. 6.
DEERLENDRME
Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz. Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz Evet ise lme ve Deerlendirme ye geiniz.
33
34
DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz. Cevaplarnzn tm doru ise Modl Deerlendirmeye geiniz.
35
Deerlendirme ltleri 1. Geminin batok izimini yaptnz m? 2. Geminin kaptan kkn ve balast tanklarn izdiniz mi? 3. Geminin gvertesini izdiniz mi? 4. Geminin kedi kprsn izdiniz mi? 5. Netsing yaplacak yap elemanlarnn sac kalklarn tespit ettiniz mi? 6. Nesting yapacanz sacn llerini tespit ettiniz mi? 7. Yap elemanlarn sacn zerine yerletirdiniz mi? 8. Yap elemanlar aras 10 mm kesim boluunu braktnz m? 9. Yap elemanlarnn sac ls dna kmamasna zen gsterdiniz mi? 10. Yap elemanlarnn poz numaralarn kontrol ettiniz mi?
Evet
Hayr
DEERLENDRME
Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz. Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetlerini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz Evet ise bir sonraki modle gemek iin retmeninize bavurunuz.
36
37
KAYNAKA KAYNAKA
TSE ve Trk Loydu Standartlar
38