T.C.

MLL ETM BAKANLII

MEGEP
(MESLEK ETM VE RETM SSTEMNN GLENDRLMES PROJES)

MAKNE TEKNOLOJS CNC TORNALAMA EVRMLER

ANKARA-2006

Milli Eitim Bakanl tarafndan gelitirilen modller; Talim ve Terbiye Kurulu Bakanlnn 02.06.2006 tarih ve 269 sayl Karar ile onaylanan, Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda kademeli olarak yaygnlatrlan 42 alan ve 192 dala ait ereve retim programlarnda amalanan mesleki yeterlikleri kazandrmaya ynelik gelitirilmi retim materyalleridir (Ders Notlardr). Modller, bireylere mesleki yeterlik kazandrmak ve bireysel renmeye rehberlik etmek amacyla renme materyali olarak hazrlanm, denenmek ve gelitirilmek zere Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda uygulanmaya balanmtr. Modller teknolojik gelimelere paralel olarak, amalanan yeterlii kazandrmak koulu ile eitim retim srasnda gelitirilebilir ve yaplmas nerilen deiiklikler Bakanlkta ilgili birime bildirilir. rgn ve yaygn eitim kurumlar, iletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlik kazanmak isteyen bireyler modllere internet zerinden ulalabilirler. Baslm modller, eitim kurumlarnda rencilere cretsiz olarak datlr. Modller hibir ekilde ticari amala kullanlamaz ve cret karlnda satlamaz.

NDEKLER
AIKLAMALAR ....................................................................................................................ii GR ....................................................................................................................................... 1 RENME FAALYET - 1 ................................................................................................... 3 1. CNC TORNADA BOALTMA EVRMLER................................................................. 3 1.1. Aln Tornalama evrimleri ( G79/G94, G72 ) .............................................................. 3 1.1.1. G79 (G94) Aln Tornalama evrimi ( Tek Kademe) ............................................. 3 1.1.2. G72 Alnda Kaba Tala evrimi ( Eksene Dik Tornalama)................................... 4 1.2. Silindirik (Boyuna) Tornalama evrimleri (G77/G90, G71 )....................................... 6 1.2.1. G77(G90) Silindirik /D ap leme evrimi ( Tek Kademe)........................... 6 1.2.2.G71 D ap Kaba Tala Kaldrma evrimi ( Eksene Paralel Tornalama) ............ 7 1.3. Konik Tornalama evrimi (G77) .................................................................................. 9 1.4.D apta Kanal leme, Para Kesme Dngs ( G75 ) ............................................. 11 1.4.1. G75 D apta Kanal leme ................................................................................ 11 1.4.2. G75 Komutu ile Para Kesme ............................................................................ 13 1.5. Ke Yuvarlatma......................................................................................................... 14 1.6.Pah Krma..................................................................................................................... 15 1.7. Profil Tekrarlama evrimi ( G73).............................................................................. 15 1.8.evrimlerin Simlasyonu ve Tezgahta Uygulanmas ................................................. 18 UYGULAMA FAALYET-1 ........................................................................................... 19 LME VE DEERLENDRME..................................................................................... 21 RENME FAALYET 2 ................................................................................................ 24 2. CNC TORNADA DELK VE VDA EVRMLER........................................................ 24 2.1. Delik Delme evrimi ( G74)...................................................................................... 24 2.2. Klavuz ekme ............................................................................................................ 26 2.3. Raybalama ................................................................................................................... 27 2.4.Di Ama evrimi( G76) ........................................................................................... 28 2.4.1.Tek Azl Vida Ama ......................................................................................... 28 2.4.2.ki Azl Vida Ama ........................................................................................... 32 2.5.evrimlerin Simlasyonu ve Tezgahta Uygulanmas ................................................. 33 UYGULAMA FAALYET-2 ........................................................................................... 34 LME VE DEERLENDRME..................................................................................... 36 MODL DEERLENDRME .............................................................................................. 39 KAYNAKA ......................................................................................................................... 42

AIKLAMALAR
KOD ALAN DAL/MESLEK MODLN ADI MODLN TANIMI SRE N KOUL YETERLK 521MMI125 Makine Teknolojisi Bilgisayarl Makine malat CNC Tornalama evrimleri CNC Torna Tezghlarnda kullanlan tornalama evrimlerini ieren renme materyalidir. 40/24 Makine imalatlnda gerekli olan i gvenlii, i kazalarna kar gvenlik nlemleri ile alan ortak modllerini alm olmak. CNC tornada evrimleri programlamak. Genel Ama Bu modl ile uygun ara gere salandnda CNC tornada evrimleri programlayabileceksiniz. MODLN AMACI Amalar CNC tornada boaltma evrimlerini programlama ilemini yapabileceksiniz. CNC tornada delik delme evrimlerini programlama ilemini yapabileceksiniz. CNC torna, bilgisayar, eitli torna takmlar, ders kitab. Her faaliyet sonrasnda deerlendirme sorular ile deerlendirebileceksiniz. retmen modl sonunda (uygulama, soru-cevap) uygulayarak ile kazandnz bilgi ve deerlendirecektir. faaliyetle ilgili kendi kendinizi size lme arac modl uygulamalar becerileri lerek

ETM RETM ORTAMLARI VE DONANIMLARI

LME VE DEERLENDRME

ii

GR GR

Sevgili renci, Bu modl sonunda edineceiniz bilgi ve beceriler ile, CNC torna tezgahlarnda kullanlan tornalama evrimlerini reneceksiniz. Bu modl hazrlanrken FANUC kontrol sistemi ve ISO Standart G kodlar kullanlmtr. CNC torna tezghlarna para program hazrlanrken tornalama evrimleri size byk kolaylklar salayacak ve ksa srede hatasz programlama yapabileceksiniz. Bu modlde G71 d ap/i ap kaba tornalama evrimi, G72 alndan kaba tornalama evrimi, G75 kanal tornalama evrimi, G73 profil tekrarlama evrimi vb. nemli tornalama evrimlerini renerek CNC torna tezgahlarna programlama yapabileceksiniz. Ayrca bu modlde C eksenli (nc eksen) CNC torna tezghlarnda programlama rnekleri ve aklamalar da yer almaktadr. Bu konular sizin i yaamnzda baarl olmanz salayacaktr.

RENME FAALYET-1 RENME FAALYET-1

AMA
Uygun ortam salandnda, CNC tornada boaltma evrimlerini renerek ve bu evrimleri kullanarak program yapabileceksiniz.

ARATIRMA
Bu faaliyet ncesinde yapmanz gereken nemli faaliyetler unlardr: CNC torna tezghlarnda kullanlan kontrol niteleri CNC torna tezghlarnda kullanlan dier G ve M kodlar paras sfr noktas alma Yukardaki konular hakknda bilgileri Internet ortamnda, CNC torna tezgh kullanarak retim yapan iletmelerde, atlyenizde bulunan CNC tezghlarnda ve CNC torna tezgh bilgisine sahip operatr ve programclara bavurarak edinebilirsiniz

1. CNC TORNADA BOALTMA EVRMLER

1.1. Aln Tornalama evrimleri (G79/G94, G72)
1.1.1. G79 (G94) Aln Tornalama evrimi ( Tek Kademe)
G94 standart G79 FANUC kontrol niteleri iin dz veya konik aln tornalama dngsdr. ekil 1.1. G94 (G79) komutu ile, balama noktasndan hzl ilerleme ile hareket balar verilen F ilerleme hz ile istenen noktalar arasnda tornalama ilemi yapldktan sonra R hzl ilerleme ile balama noktasna dnlr. Notlar: G94 (G79) modal (kalc) G komutlarndandr. Bir defa kullanldktan sonra iptal edilmedike tekrar yazmak gerekmez. Buna gre sadece Z deerini deitirmekle evrim tekrarlanr. evrim komutu ile ilem bittikten sonra ayn gruptan baka bir G- komutu ile iptal edilir. rnein G94 (G79) komutu G00 komutu ile iptal edilebilir. G94 (G79) tornalama evriminde kullanlacak T, S ve M fonksiyonlar evrim balamadan nce kullanlmaldr.

rnek 1.1: lenecek malzeme: 60 mm Balama Noktas: X64 Z2 Kesme derinlii: 6 mm Takm: T0101

ekil 1.1: Aln tornalama evrimi (tek kademe)

N100 T0101; N110 G97 S500 M04; N120 G00 X64. Z10.; N130 G1 Z2. F0.5; ( evrimin balang noktasna geli) N140 G94 X48. Z-5.; ( 1.takm yolu) N150 Z-12.; ( 2.takm yolu) N160 Z-19.; (3.takm yolu) N170 Z-26.; (4.takm yolu) N180 Z-33.; (5.takm yolu) N190 Z-40.; (6.takm yolu) N200 G28 U0.; (X ekseninde tezgh referans noktasna gidi) N210 G28 W0.; (Z ekseninde tezgh referans noktasna gidi) N220 M30; 1.1.2. G72 Alnda Kaba Tala evrimi (Eksene Dik Tornalama)

ekil 1.2: G72 Alnda kaba tala evrimi (eksene dik)

G72 aln tornalama evrimi hem X- ekseni hem de Z- ekseni boyunca tek ynl deien bir profile sahip ekillerin ilenmesinde kullanlr. 4

Programda (ekil 1.2.) A-A-B fini profili tanmlandktan sonra kaba tornalama paso hareketleri otomatik olarak yaratlr. X-ekseninde U2, Z-ekseninde ise W kadar fini paso pay kalr. G72 evriminden sonra G70 evrimi ile bu braklan fini pay da alnarak ilem tamamlanr. G72 evrimi 2 komut satrndan oluur ve bu komut satrlar aadaki gibidir. G72 W(1) RG72 P- Q- U- W(2) F- S- TG72: evrimi aran komuttur. W(1): Her seferde alnacak paso miktardr. (mm ve boy olarak iaretlidir) R: Her pasodan sonra kesici ucun geri ekilme miktar (mm ve boy olarak) P: Fini profilinin tanmlanmaya baland ilk satrn numaras Q: Fini profilinin tanmlanmasnn bittii satr numaras U: Braklacak fini tornalama pay (apta/ap cinsinden) W(2): Braklacak fini tornalama pay (boyda) F: G72 evrimi srasnca uygulanacak kesme ilerlemesi deeri S: G72 evrimi boyunca uygulanacak devir veya kesme hz deeri (G96 modunda sabit kesme hz , G97 modunda i mili devir says ) T: G72 evrimi srasnda geerli olan takm ve takm ofset numaras rnek 1.2.

ekil 1.3.

T0101: kaba tala kalemi S: 1500 dev/dak F: 200 mm/dak 5

MUTLAK (G90) N10 T0101 N20 M03 S1500 N30 G0 X44. Z2. N40 G72 W4. R1. N50 G72 P60 Q110 U0.5 W1. F200. N60 G0 Z-55. N70 G1 X40. F100. N80 X28. Z-45. N90 Z-20. N100 X20. Z0. N110 Z2. N120 G70 P60 Q110 N130 G0 X44. Z10. N140 G91 G28 X0. Z0. N150 M30

G72 evrimi N60 satrnda balayp N110 satrnda bitmitir.

Yukardaki programda G70 fini evrimi kullanlarak evrim tamamlanr. G70 P60 Q110 G70: Fini evrimini arr P60: Fini evriminin balang satr numaras Q110: Fini evriminin bittii satr numaras

1.2. Silindirik (Boyuna) Tornalama evrimleri (G77/G90, G71)

1.2.1. G77(G90) Silindirik /D ap leme evrimi (Tek Kademe)
G77(G90) komutu ile, balama noktasndan hzl ilerleme ile hareket balar, verilen F kesme hz ile istenilen noktalar arasnda tornalama ilemi yapldktan sonra R hzl ilerleme ile balama noktasna dnlr(ekil 1.4). Notlar: G77(G90) modal (kalc ) G komutlarndandr. Bir defa kullanldktan sonra iptal edilmedike tekrar yazmak gerekmez. Buna gre sadece X deerini deitirmekle evrim tekrarlanr. G90 standart, G77 FANUC kontrol nitesi iin zeldir. evrim komutu ile ilem bittikten sonra ayn gruptan baka bir G- komutu ile iptal edilir. rnein G77(G90) komutu G00 komutu ile iptal edilebilir. G77(G90) tornalama evriminde kullanlacak T, S ve M fonksiyonlar evrim balamadan nce kullanlmaldr. G77 komutu tek satrdan oluur ve aadaki gibidir. G77 X. Z. F. G90 X. Z. F. 6

rnek.1.3: Balang noktas enecek malzeme: 60 Balama Noktas: X64 Z2 Kesme derinlii: 2 mm Takm: T0101

ekil 1.4: Silindirik boyuna tornalama evrimi (tek kademe )

N100 N120 N130 N140 N150 N160 N170 N180 N190 N200

T0101; G97 S800 M03; G00 X64. Z10.; G01 Z2. F0.3; G77 X56. Z-40. F0.2; X52.; X48.; G28 U0.; G28 W0.; M30;

(G1 ile balang noktasna geli) (1. takm yolu) (2.takm yolu) (3.takm yolu)

1.2.2. G71 D ap Kaba Tala Kaldrma evrimi (Eksene Paralel Tornalama)

ekil 1.5: G71 D ap kaba tala evrimi (eksene paralel)

G71 yzey tornalama evrimi hem X-ekseni hem de Z-ekseni boyunca tek ynl deien bir profile sahip ekillerin ilenmesinde kullanlr. 7

Programda (ekil 1.5. ) A-A-B fini profili tanmlandktan sonra kaba tornalama paso hareketleri otomatik olarak yaplr. X-ekseninde U2, Z-ekseninde ise W kadar fini paso pay kalr. G71 evriminden sonra G70 evrimi ile bu braklan fini pay da alnarak ilem tamamlanr. G71 evrimi 2 komut satrndan oluur ve bu komut satrlar aadaki gibidir. G71 U(1) R- ; G71 P- Q- U(2) W- F- S- T- ; G71: evrimi aran komuttur. U(1): Her seferde alnacak paso miktardr. (mm ve yarap olarak iaretlidir) R: Her pasodan sonra kesici ucun geri ekilme miktar (mm ve yarap olarak) P: Fini profilinin tanmlanmaya baland ilk satrn numaras Q: Fini profilinin tanmlanmasnn bittii satr numaras U(2): Braklacak fini tornalama pay (apta/ap cinsinden) W: Braklacak fini tornalama pay (boyda) F: G71 evrimi srasnca uygulanacak kesme ilerlemesi deeri S: G71 evrimi boyunca uygulanacak devir veya kesme hz deeri (G96 modunda sabit kesme hz , G97 modunda i mili devir says ) T: G71 evrimi srasnda geerli olan takm ve takm ofset numaras rnek 1.4:

ekil 1.6.

ekildeki (ekil 1.6.) paray G71 kullanarak para programn yapalm.

T0101 F0.2 mm/dev. N10 G99 G21; ( G99 (G95) ilerleme mm/devir, G21 l sistemi mm ) N20 T0101; N30 M03 S1500; N40 G0 X54. Z5.; N50 G71 U4. R1.; N60 G71 P70 Q120 U0.5 W0.2 F 0.2; N70 G1 X31.; ( G71 evriminin balad satr.) N80 X35. Z-2.; N90 Z-40.; N100 G03 X45. Z-45. R5.; N110 G1 Z-95.; N120 X55.; N130 G70 P70 Q120; ( Fini evrim satr ) N140 G28 U0 W0; (Not: X yerine U , Z yerine W kullanlrsa artl (eklemeli) G91 llendirme kullanlm olur ayrca G91 yazmaya gerek yoktur.) N150 M30;

1.3. Konik Tornalama evrimi (G77)

G77 komutu ile, balama noktasndan hzl ilerleme ile hareket balar, verilen F kesme hz ile istenen noktalar arasnda tornalama ilemi yapldktan sonra R hzl ilerleme ile balama noktasna dnlr. Notlar: G77 modal (kalc) G komutlarndandr. Bir defa kullanldktan sonra iptal edilmedike tekrar yazmak gerekmez. Buna gre sadece X deerini deitirmekle evrim tekrarlanr. evrim komutu ile ilem bittikten sonra ayn gruptan baka bir G- komutu ile iptal edilir. rnein G77 komutu G00 komutu ile iptal edilebilir. G77 tornalama evriminde kullanlacak T, S ve M fonksiyonlar evrim balamadan nce kullanlmaldr. G77 komutu tek satrdan oluur ve aadaki gibidir. G77 X. Z. I. F. G77: evrimi aran komuttur. X : Koniin bittii ap deeri Z : Konik boyunun bittii uzunluk deeri I : (d1-d2)/2 Not: G77 komutu I parametresi kullanlmad zaman evrim dz tornalama yapar.

Balang Noktas

ekil 1.7: Konik tornalama evrimi

ekilde (ekil 1.7.) ap 60 mm olan para 35 mm konik boyu elde ederek istenilen apta konik tornalamak iin yaplacak program aadaki gibi olmaldr. ncelikle koniklik miktar hesaplanr : lenecek para ap : 60 mm evrim balama noktas : X66 Z2 Kesme derinlii : 3 mm Inn iaretini bulmak iin A noktasndan B noktasna baklr apta klme olduundan iaret ( - ) olur. N100 T0101; N110 G97 S800 M03; N120 G0 X66. Z2.; (G0 hz ile kesici evrimin balama noktasna gider.) N130 G77 X62. Z-35. I-6. F0.3; (1.takm yolu ) N140 X56.; (2.takm yolu ) N150 X50.; (3.takm yolu ) N160 G28 U0 Z0; (X yerine U, Z yerine W kullanldnda artl l sistemi geerlidir.) N170 M30;

10

1.4. D apta Kanal leme, Para Kesme Dngs (G75)

1.4.1. G75 D apta Kanal leme

Kesme ilerlemesi Hzl ilerleme ekil 1.8: G75 D apa kanal ama dngs

Bu evrim, ksa aralklarla (kademelerle) ilerlemeli, her kademe sonunda geri ekilmeli (gagalama) tarzda takm hareketleri ile d apta veya i apta kanal ilemeye veya para kesmeye yarar (ekil 1.8.). Kesici takm, ana komutta verilen miktarda kesme ilerlemesi yapar, sonra seri hzda bir miktar geri ekilir, sonra yine kesme hznda ayn kademe miktar kadar ilerleme ile operasyona devam eder. Bu evrim verilen koordinatlara ulaana kadar devam eder. G75 komutu iki satrdan oluur ve aadaki gibidir. G75 G75 G75 R(1) FANUC uygun X Z P Q F ise G75 R(1) ; dartn yazamaya gerek yoktur. : Kanal dibindeki ap :-Z ynnde ilemin son bulaca nokta :Her kademedeki dalma miktar (yarap cinsinden , iaretsiz olarak) :-Z ynnde yana kayma aral ( iaretsiz olarak) :evrim sresince geerli olacak kesme ilerlemesi 11 R(1) X.ZP..QF : evrimi arr. : Her kademeden sonra geri ekilme miktardr. Bu miktar modal bir deerdir. kontrol nitelerinde 5139 nolu parametrede kaydedilmitir. Eer modal deer

rnek 1.5:

Kesme ilerlemesi Hzl ilerleme ekil 1.9: G75 D apa kanal ama evrimi uygulamas

lenecek para : 60 mm Kesme ilerlemesi F : 20 mm/dak. Kanal kalemi genilii : 5 mm N100 N110 N120 N130 N140 N150 N170 N180 N190 N200 N210 G21 G98; T0202; G50 S800; G96 S100 M03; G0 X65. Z10.; (evrimin balang apna ve Z emniyetli mesafeye geli) G0 Z-25. F100.; (evrimin Z ekseninde balang noktasna geli) G75 R0.5; G75 X50. Z-70. P2. Q4.5 F20.; G28 U0; G28 W0; M30;

Not-1: Q deeri verilirken kanal kalemi genilii dikkate alnarak verilmelidir. Not-2: P ve Q deerleri mikron formatna ayarl olabilir. Bu taktirde deerler mikron cinsinden girilmelidir. (rnek: P2. (mm) yerine P2000 (m) yazlmaldr).

12

1.4.2. G75 Komutu ile Para Kesme

ekil.1.10: G75 komutu ile kesme

G75 komutunda Z eksenine dair veriler girilmez ise, komut para kesme iin kullanlr. rnek 1.6:

ekil 1.11: G75 komutu ile kesme uygulamas

Kesilecek para ap : 30 mm T0202 F : 40 mm/dak.

13

N100 G21 G98; N110 T0202; N120 G50 S800; N130 G96 S100 M03; N140 G0 Z-35.; (Z ekseninde kesme evriminin balama noktasna geli) N150 X35.; (X ekseninde kesme evriminin balama noktasna geli ap olarak) N160 G75 R0.5; N170 G75 X0 P3000 F40.; (P= 3 mm gagalama miktar iaretsiz, yar ap olarak) N180 G28 U0; N190 G28 W0; N200 M30;

1.5. Ke Yuvarlatma
paralarnn keskin kelerinin yuvarlatlarak yok edilmesi iin radys ileme komutlar kullanlr. FANUC kontrol nitelerinde yaplan programlarda radysler genellikle G02 ve G03 komutlar kullanlarak yaplr. G02 : Saat ibresi ynnde hareket yaparak i tornalama kavisi iler. ekil 1.12de A noktasndan B noktasna Dairesel hareket yaparak kavisi ilemek verilen komut satr aadaki gibidir. G02 X25. Z20. R10. F100. X25.: B noktasnn ap deeri Z20.: B noktasnn Z eksenindeki referans noktasna olan konumu R10.: Kavisin yar ap
ekil 1.12: G02 saat ibresi ynnde erisel hareket

G03 : Saat ibresi tersi ynnde hareket yaparak d kavis ilenir. ekil 1.13de A noktasndan B noktasna dairesel hareket yapmak iin verilen komut satr aadaki gibidir. G03 X25. Z20. R10. F100. X25.: B noktasnn ap deeri Z20.: Bnin Z eksenindeki referans noktasna olan konumu R10.: kavisin yar ap Not: R radys deeri
ekil 1.13: G03 saat ibresi tersi ynnde erisel hareket

14

1.6.Pah Krma

ekil 1.14: Pah krma ilemi

parasnn keskin kelerinin pah krarak yok edilmesi iin pah krma dngs (chamfering) kullanlr. ekil 1.14te grld gibi aksi belirtilmedii srece pahlar 450 dir. Pah as farkl deerlerde olduunda ya pah as ya da pahn X ve Z koordinat deeri girilir.( FANUC) Baz kontrol sistemlerinde direk olarak pah krmak iin C adresi kullanlr. Bu durumda hedef noktann koordinat ve C pah deeri verilir. FANUC ve ISO standardna gre pah krma format N100 N110 N120 N130 N140 N150 N160 N170 T0101; M04 S1000; G0 X45. Z10.; G1 X34. Z0. F100.; (1 noktasna yani pah krma balang noktasna geli) X40. Z-3.; (2 noktas yani pahn son bulduu noktaya geli) X45.; G28 U0 W0; M30;

1.7. Profil Tekrarlama evrimi ( G73)

Bu evrimde tanmlanan fini profili, tala kaldrmann balayaca lden hareketle telene telene nihai forma fini paso pay kalncaya kadar tekrarlanr. Programda ekil 1.15. A-B-C fini profili tanmlandktan sonra kaba tornalama paso hareketleri otomatik olarak oluur. X- ekseninde U(2) Z-ekseninde ise W(2) kadar fini paso pay kalr. Bu evrim sabit tala pay olan dkm veya dvme elik malzemelerin ilenmesinde byk verimlilikle kullanlr. G73 evriminden sonra G70 evrimi ile braklan fini pay da alnarak ilem tamamlanr. G73 evrimi 2 komut satrndan oluur ve bu komut satrlar aadaki gibidir. 15

G73 U(1) W(1) R... G73 P... Q... U(2) W(2) F... S... T... G73 : evrimi aran komuttur. U(1) : X-ekseni ynnde, yarap cinsinden toplam tala miktar ve ynn ifade eder. W(1) : Z-ekseni ynnde toplam tala miktarn ve ynn ifade eder. R : Kapal evrimin ka kez tekrarlanarak kaba talan kaldrlacan gsterir. P : Fini profilinin tanmlanmaya baland ilk satr numaras Q : Fini profilinin tanmlanmasnn tamamland son satr numaras U(2) : Braklacak fini tornalama pay ve yn ( apta ap cinsinden) W(2) : Braklacak fini tornamla pay ve yn (boyda) F : G73 evrimi srasnca uygulanacak kaba kesme ilerleme deeri S : G73 evrimi boyunca uygulanacak devir veya kesme hz deeri T : G73 evrimi srasnca geerli olan takm ve takm ofset numaras

ekil 1.15: G73 profil tornalama evrimi

16

rnek 1.7:

ekil 1.16: G73 profil tornalama paras

ekil 1.16daki paray G73 evrimi ile ileyelim. lenecek malzeme ap : 80 mm Devir says : 1000 dev/dak T0101 : Kaba tala torna kalemi N100 N110 N120 N130 N140 N150 N160 N170 N180 N190 N200 N210 N220 N230 N240 N250 N260 N270 N280 T0101; G00 X100. Z20.; S1000 M03; G73 U10. W10. R3; G73 P150 Q230 U2. W1. F150.; G1 X26. F100.; Z0; X30. Z-2.; Z-25.; X40. Z-35.; Z-55.; G02 X50. Z-60. R5.; X70.; G03 X80. Z-65.; G70 P150 Q230; G1 X85.; G28 U0; G28 W0; M30; 17

1.8.evrimlerin Simlasyonu ve Tezgahta Uygulanmas

Yaptnz programlar tezgahta Auto konumunda ilemeden nce mutlaka simlasyon ve grafik olarak grdkten sonra, yaptnz program hatasz ise tezgahta ileyiniz. Atlyenizdeki CNC torna tezgahlarnn kontrol nitesinin zelliklerine gre yaptnz programlar simlasyon veya grafik olarak izleyebilirsiniz. Bu modlde FANUC 0-M ve Kontrol nitesinde grafik ve simlasyon olarak paralarn ilenmesi ile ilgili aklamalar yer almaktadr. FANUC Series 0-M Kontrol nitesinde Grafik Simlasyonu ve Paralarn lenmesi Atlyenizde FANUC 0-M kontrol niteli CNC torna tezgah varsa, yapm olduunuz program tezgahnzn kontrol nitesine yazarak veya RS 232 kablosu kullanarak bir transfer program yardmyla tezgaha ykledikten sonra program grafik olarak ileyebiliriz. Grafik olarak ilenecek program kontrol nitesine yazmak iin: EDIT mens seilir. Hafzada kaytl olmayan O ile balayp 4 rakamdan oluan numara yazlr. EOB ve INSERT tularna basarak yeni program sayfas alr. Program dikkatlice yazlr. Program yazldktan sonra, parann ilenmesi iin gerekli olan takmlar tezgahn taretine yerletirilir. Kesicilerin yerletirilmesinde yzey ileyen kesiciler (kaba tala kalemi, kanal ve keski kalemi, vida kalemi vb) d cebe yani tek sayl ceplere, alndan ilem yapan kesiciler (matkap, punta matkab, klavuz vb) i cebe taklmaldr. Kesicilerin sfrlamas yaplarak ofset sayfasna deerler yazlr. Grafik olarak parann ilenmesi Auto tuu seilir. Program Test tuuna baslr. Axis Inhibt tuuna basarak eksenler kilitlenir. Ekrann altndaki grafik tuuna baslr. CYCL START tuuna basarak para grafik olarak ilenir. Program grafik olarak grdkten sonra, mutlaka eksenler HOME referans noktasna gnderilmelidir. Paray ilk defa ileyeceiniz iin mutlaka Single Block modunda ileyiniz.

18

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

LEM BASAMAKLARI
CNC tornada yaplacak ie uygun evrim seiniz. Aln tornalama iin uygun aln tornalama evrimlerinden (G79/G94, G72)birini seerek takm yollarn oluturunuz.

NERLER
Programn yapacanz i parasnn imalat resmini inceleyerek, parann ilenmesinde kullanacanz evrimler belirlenmelidir. lenecek para tek kademede ilenecek ise G79 veya G94 evrimlerinden birini kullanabilirsiniz. ayet para yzeyinde birden fazla ilem varsa (konik, radys, pah vb.) G72 aln tornalama evrimi kullanarak, para program kolayca hazrlanabilmeli. Para programn yaparken i paras referans noktas olarak parann aln merkezi sfr noktas olarak alnmaldr. profiline uygun takm (T), ilenecek parann malzemesine gre uygun ilerleme (F) ve devir says (S) seilmelidir. G72 aln tornalama dngsnde mutlaka G70 fini tornalama dngsn de kullanmalsnz. Aln tornalamadaki dier kurallar burada da geerlidir. paras referans olarak parann aln merkezi seilmelidir. Uygun kanal kalemi seilmeli, ilerleme ve devir says da verilmelidir. Kesici hzl ilerleme ile ce Z ekseninde, sonra X ekseninde dng balang noktasna emniyetli mesafe braklarak getirilmelidir. Duruma gre G0 veya G1 ile kesici, kanal kalemi geniliini dikkate alnarak Z ekseninde ve para apndan bir miktar byk X ekseninde konumlandrlmaldr. Q deerini verirken kanal kalemi geniliini dikkate alnmaldr ( genellikle kalem geniliinden 1 mm kk ). P deeri, malzeme ve kesicinin zelliine gre verilmelidir. Q ve P deerlerinin mikron cinsinden de verildiini unutmamalsnz. Koniklik miktarn hesaplaynz. Dier parametreler (T,S,M,F), silindirik ve aln tornalama evrimlerine benzer ekilde verilmelidir. 19

Silindirik tornalama iin uygun silindirik tornalama evrimlerinden (G77/G90, G71 ) birini seerek takm yollarn oluturunuz.

lenecek paraya kanal alacak ise G75 kanal ileme dngsn kullannz.

lenecek parada sadece konik tornalama var ise G77 konik tornalama dngsn kullannz.

Parada sadece radys verilecek ise G02 veya G03 kullanarak oluturunuz. Pah krmak iin program yaparken G1 komutunu kullanarak kolayca program yazabilirsiniz. Dkm veya dvme gibi malzemeleri ileyecekseniz G73 evrimini kullanarak program yaznz.

Kullandnz evrimlerdeki deerleri kontrol ediniz. Hazrladnz para programlarn atlyenizde bulunan CNC torna tezgahnda retmenleriniz gzetiminde uygulaynz.

Kesicinin yapaca dairesel hareketin radyse uygun olmasna dikkat etmelisiniz. ( G02 veya G03 ) R radys yar apnn iaretine dikkat ediniz (yay <180o + , yay>180 o olarak alabilirsiniz). G1 komutu ile pah krarken, ayn satrda X ve Z eksenine ayn anda hareket vermelisiniz. Dkm veya dvme malzemelerin ilenmesinde ok verimli sonular elde edebilirsiniz. evrim iinde ( F, S, T) kullanmazsanz evrimden nceki deerleri kabul etmi olursunuz. G71, G72, G73 evrimlerinden sonra nihai formun temiz biimde elde edilmesi iin mutlaka G70 fini tornalama evrimini kullanmalsnz. Modal komutlarn kalc komutlar olduunu unutmamalsnz. Hazrladnz programn son kontroln yapmalsnz. Tezgahn kontrol nitesinin zelliine gre programnz tezgahta yapabilirsiniz. parasn balayp kesicileri kurallarna uygun olarak sfrlamalsnz. Eksen hareketlerini kilitleyip, grafik olarak veya simlasyon olarak program kontrol etmelisiniz. Daha sonra eksen kilidini ap, SNGLE BLOCK tuuna basarak program altrmal ve paray emniyetli bir ekilde ilemelisiniz.

20

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

Aada verilen lme deerlendirmede; oktan semeli lme deerlendirme kriteri uygulanmtr. 1. Fini paso evrimi hangisidir? A) G70 2. B) G71 C) G72 D) G73

Dkm ve dvme malzemeler iin en ideal tornalama evrimi hangisidir? A) G70 B) G71 C) G72 D) G73

3.

Aadaki komutlarda hangisi evrim komut deildir? A) G71 B) G72 C) G73 D) G96

4.

G72 P... Q... U... W(2) F... S... T... satrnda Q parametresinin anlam nedir? A) Her pasodan sonra kesici ucun geri ekilme miktardr. B) Fini profilinin tanmlanmaya baland ilk satr numarasdr. C) Fini profilinin tanmlanmasnn tamamland satr numarasdr. D) evrimde kullanlacak takm numarasdr.

5.

evrimlerde kullanlan F parametresinin tanm nedir? A) Devir says B) Kesme ilerlemesi C) F ekseni D) Emniyet mesafesi

6.

G71, G72, G73 vb. evrimlerde, boyda braklacak fini tornalama pay miktarn hangi parametreye yazlr? A) W B) Q C) U D) P

7.

G75 d yzeye kanal ama evriminde hangi parametre kullanlmadnda veya deiti-rilmediinde kesme evrimi olur? A) Q B) U C) W D) Z

8.

Tezgaha verilecek devir saysn hangi parametre ifade eder? A) F B) T C) S 21 D) M

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz ve doru cevap saynz belirleyerek kendinizi deerlendiriniz. Yanl cevapladnz konularla ilgili renme ve uygulama faaliyetlerini tekrarlaynz.

PERFORMANS TEST
Aada ekli verilen parann G71 d ap kaba tornalama ve G70 fini evrimini kullanarak profili iledikten sonra G75 kanal ama ve kesme komutu ile paray A noktasndan kesen para programn yapp tezgahta ileyiniz. Kullanlacak Alet ve Avadanlklar 1- CNC torna tezgah 2- Kaba tala kalemi 3- Fini tala kalemi 4- Keski kalemi (u genilii 4 mm) 5- nl 6- paras ve imalat resmi

lem basamaklar ve nerilerde belirtilen hususlar dikkate alarak para programn yapnz.

22

AIKLAMA: Aada listelenen davranlarn gzlediyseniz gzleyemediyseniz HAYIR, stununda bulunan kutucua (X) iareti koyunuz.

EVET,

DEERLENDRME KRTERLER
Tezgah altrp kontrol ettiniz mi? Kullanacanz kesicileri tarete doru balayabildiniz mi? paras sfr noktasn doru olarak ayarlayabildiniz mi? Kesicilerin sfrlamasn yapabildiniz mi? Para programn grafik olarak ekranda grebildiniz mi? Tezgh Single Block olarak altrabildiniz mi? stenen profili oluturabildiniz mi? Kesme ilemini yapabildiniz mi? stenen yzey przllk deerini elde edebildiniz mi? lemi zamannda yapabildiniz mi?

Evet

Hayr

DEERLENDRME
Eer faaliyette gzlediiniz eksiklik varsa, faaliyete dnp retmeninize danarak bunlar tamamlaynz.

23

RENME FAALYET-2 RENME FAALYET2

AMA
Uygun ortam salandnda programlayabileceksiniz. CNC tornalarda delik ve vida evrimlerini

ARATIRMA A
Bu faaliyet ncesinde yapmanz gereken nemli faaliyetler unlardr: CNC torna tezgahlarnda kullanlan kontrol niteleri CNC torna tezgahlarnda kullanlan dier G ve M kodlar paras sfr noktas alma Yukarda konular hakkndaki bilgileri; internet ortamnda, CNC torna tezgah kullanarak retim yapan iletmelerde , atlyenizde bulunan CNC tezgahlarnda ve CNC torna tezgah bilgisine sahip operatr ve programclara bavurarak edinebilirsiniz.

2. CNC TORNADA DELK VE VDA EVRMLER

2.1. Delik Delme evrimi (G74)

ekil 2.1: Delik delme ilemi

Bu evrim; ksa aralklarla (kademelerle) ilerlemeli, her kademe sonunda geri ekilmeli derin delmede gagalama tabir edilen tarzda takm hareketleri ile derin delik delme ilemlerinde kullanlr (ekil 2.1). 24

Kesici takm ana komutla verilen miktarda faslalar ile kesme ilerlemesi yapar, seri hzda bir miktar geri ekilir, sonra yine kesme hznda ayn kademe miktar kadar ilerleme ile operasyona devam eder. Bu evrim tanmlanan derinlie ulaana kadar devam eder. Bu evrim ile kademeli kesme yapld iin, derin deliklerde ve ilenmesi zor olan malzemelere delik almasnda verimli bir ekilde kullanlr. Komut iki satrdan oluur ve format aadaki gibidir. G74 R(1) G74 Z(W) Q... F... G74: R(1): evrimi arr. Her gagalamadan sonraki geri ekilme miktardr. (Bu deer tezgah parametrelerinde yazl modal deer mevcuttur. Farkl bir deer istenmiyorsa, G74 R(1) satrn kullanmak gerekmez. Z-ekseni ynnde, ileme nihai noktas Z koordinatdr (Z), leme balang noktasndan biti noktasna olan,z- eksen dorultusundaki mesafe ve yndr(U) Z-eksen dorultusunda, her kademedeki ilerleme miktar (mikron cinsinden, iaretsiz) Kesme ilerlemesi rnek 2.1:

Z(W): Q F : :

ekil 2.2: Delik delme ilemi uygulamas

ekil 2.2deki 80 mmlik para boydan boya delinecektir. T0202 F : 100 mm/dak S : 1200 dev/dak

25

N100 N110 N120 N130 N140 N150 N160 N170

T0202; M03 S1200; G0 X0 Z15.; G74 R1.; G74 Z-85. Q10000 F100.; G28 U0; G28 W0; M30;

2.2. Klavuz ekme

ki eksenli CNC torna tezgahlarnda klavuz ekmek iin G32 ve G63 komutlar kullanlr. C eksenli CNC torna tezgahlarnda ise G84 klavuz ekme dngs kullanlr (ekil 2.3.).

ekil 2.3: Klavuz ekme ilemi

G32 kullanarak klavuz ekme: N100 T0404; N110 M3 S300; N120 G0 X0 Z10.; N130 G1 Z5. F150.; ( Klavuz ekme balang noktas ) N140 G32 Z-15.5 F150.; (S/F oran klavuz admna eit olmal 300/150 = 2 mm) N150 M05; N160 G32 M04 S300 F150. Z5.; (S/F oran klavuz admna eit olmal 300/150 = 2 mm) N170 G28 U0 W0; N180 M30; G63 kullanarak klavuz ekme: N100 N110 N120 N130 T0404; M3 S300; G0 X0 Z10.; G1 Z5. F150.;

( Klavuz ekme balang noktas ) 26

N140 G63 Z-15.5 F150.; (S/F oran klavuz admna eit olmal 300/150 = 2 mm) N150 M05; N160 G32 M04 S300 F150. Z5.; (S/F oran klavuz admna eit olmal 300/150 = 2 mm) N170 G28 U0 W0; N180 M30; C eksenli tezgahlarda G84 komutu ile klavuz ekme N100 N110 N120 N130 N140 N150 N160 N170 N180 M30; T0404; G97 G98; M200; M203 S600; (2. i mili 600 dev/dak hzla dner) G0 X0 Z5.; (evrim balang noktasna geli) G84 H30 Z-15.5 R5. F300. M203; M210; M210 G80; G28 U0 W0;

2.3. Raybalama
ki eksenli CNC torna tezgahlarnda rayba ekilirken, takm G01 ile ilerletilir ve G01 ile geri karlr (ekil 2.4.). rnek 2.2:

N100 N110 N120 N130 N140 N150 N160 N170

T0202; M03 S500; G0 X0 Z5.; G1 Z-30. F20.; Z5.; G28 U0; G28 W0; M30;

ekil.2.4: Rayba ekme ilemi

27

2.4. Di Ama evrimi (G76)

2.4.1. Tek Azl Vida Ama
G76 komutu ekil 2.5te grld gibi di ama evrimini arr. stenen di derinliine kadar evrim otomatik olarak tekrarlanr.

ekil 2.5:Tek azl vida ekme ilemi

ekil 2.6:Tala kaldrma miktar

28

G76 komutu 2 satrdan oluur ve komut satrlar aadaki gibidir: G76 P(a-b-c)) Q(1) R(1) G76 X(U) Z(W) R(2) P(2) Q(2) F... G76 a b c Q (1) R(1) X, Z U, W R(2) P(2) Q(2) F : : : : : : : : : : Di ama evrimini arr. P harfini takip eden 6 karakter ile diin nasl ilenecei bilgileri verilir. Nihai fini pasosunun ka kez tekrarlanacan bildirir. Di ama sonundaki pahn boyunu, hatvenin kat olarak bildirir. Minimum tala derinliidir. Mikron cinsinden de verilir ( Modal deerdir.). Fini paso paydr.(FANUC da 5141 nolu parametrede tanmlanmtr. verilmediinde parametre deeri kullanlm olur. Di amann bittii noktann X ve Z cinsinden koordinat Di amann bittii noktann U ve W cinsinden koordinat Diin X-ekseni ynnde koniklik mesafesidir.(yar ap olarak) kullanlmazsa dz di alm olur. Di derinlik lsdr. (yarap olarak ve iaretsiz.) lk pasodaki dalma miktardr.( yarap olarak iaretsiz.) Diin adm (hatvesi) ( mm olarak) G76 evrimi Uygularken Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar G32, G92 di ama srasnda uyulmas gereken kurallar ve alnmas gereken nlemler, G76 komutu iin de geerlidir. evrim esnasnda program ak durdurulur ve manuel hareket ile mdahale yaplrsa, programa tekrar devam etmeden nce mutlaka durdurmann yapld konuma gelinerek oradan devam etme mecburiyeti vardr. Di ama evrimi asla G96 modunda uygulanmaz. Mutlaka G97 sabit i mili devri modu seilmi olmaldr. Tezgah ald zaman, M23 di amada pah krma modu devrededir. stenmiyorsa, M24 komutu ile iptal edilmelidir. G76 evriminin ka pasoda tamamlanaca veya istenilen paso adedinde di amann tamamlanmas iin ilk paso derinliinin ne olmas gerektiinin hesab; D: lk pasodaki kesme derinlii (yarap olarak) K: Toplam di derinlii (yarap olarak) a: Son paso (fini paso) says (yarap olarak) n: Toplam paso says 29

P(a-b-c) :

: Diin profil asn verir. (60, 55, 30, 29 ve 0 derece)

rnek 2.3:

ekil 2.7: M20x2 Vida alacak i paras

ekil 2.7de M20 x 2 di alacaktr. Program aadaki gibidir: N100 N110 N120 N130 N140 N150 N160 N170 N180 N190 N200 G99 G97; (Mutlaka G97 modunu seiniz.) T0101; M03 S500 M24; (M24 komutu ile di dibinde pah krma iptal) G0 X22. Z10.; G1 Z5. F0.1; ( Dngnn balang noktasna geli) G76 P010060 Q100 R0.1; G76 X17.56 Z-82. P1300 Q350 F2.; G1 X40.; G28 U0; G28 W0; M30;

P010060 01 00 60 Q100 R0.1 X17.56 Z-82. P1300 Q350 F2. Fini paso bir kere uygulanacak Pah krma ls 0 (yok) Di profil as 60 Minimum tala miktar 0.1 mm (Q0.1) Fini (bitirme) tala miktar 0.1 mm Son pasoda di dibi ap Di amann son bulduu Z-koordinat (2 mm dahil) Toplam di derinlii 1,3 mm (P1.3) lk paso derinlii 0,35 mm (Q0.35) Diin adm 2 mm

30

rnek 2.4:

ekil 2.8: Konik yzeye vida alacak ilem paras

ekil 2.8de 70 mm boyunda 30 mm aptan balayp diin son bulduu 36 mm apta adm 2 mm olan di amak iin aadaki ekilde program yaplabilir. N100 N110 N120 N130 N140 N150 N160 N170 N180 N190 N200 G99 G97; (Mutlaka G97 modunu seiniz.) T0101; M03 S500 M24; (M24 komutu ile di dibinde pah krma iptal) G0 X32. Z10.; G1 Z5. F0.1 (evrimin balang noktasna geli) G76 P010060 Q100 R100; G76 X27.56 Z-72. R3. P1300 Q350 F2.; G1 X40.; G28 U0; G28 W0; M30;

P010060 01 00 60 Q100 R100 X27.56 Z-72. R3. P1300 Q350 F2.

Fini paso bir kere uygulanacak Pah krma ls 0 (yok) Di profil as 60 Minimum tala miktar 0.1 mm (Q0.1) Fini (bitirme) tala miktar 0.1 mm (R0.1) Son pasoda di dibi ap Di amann son bulduu Z-koordinat (2 mm dahil) Diin X-ekseninde koniklik mesafesi (yar ap olarak) 3 mm Toplam di derinlii 1,3 mm (P1.3) lk paso derinlii 0,35 mm (Q0.35) Diin adm 2 mm

31

2.4.2. ki Azl Vida Ama

CNC torna tezgahlarnda G76 evrimi ile iki azl vida alabilir. rnek olarak M24 adm 6 mm , vida boyu 80 mm olan iki azl viday aabiliriz. Burada G76 vida ama evrim komutunun btn zellikleri geerlidir. Birinci dii atktan sonra kesici X ekseninde 3 mm G1 komutu ile F3 ilerleme ile ayna G99 mm/dev ile dndrlerek ikinci di alarak iki azl vida alm olur. rnek 2.5:

ekil 2.9: M24x6 iki azl vida alacak i paras

N100 G99 G97; (Mutlaka G97 modunu seiniz.) N110 T0101; N120 M03 S500 M24; (M24 komutu ile di dibinde pah krma iptal) N130 G0 X32. Z10.; N140 G1 Z10. F0.3; (1. Dngnn balang noktasna geli) N150 G76 P010060 Q100 R100; N160 G76 X20.32 Z-82 P1300 Q350 F6.0; N170 G1 Z7. F3.0; (2.Dngnn balang noktasna geli) N180 G76 P010060 Q100 R100; N190 G76 X20.32 Z-82. P1840 Q350 F6.0; N200 G1 X40.; N210 G28 U0; N220 G28 W0; N230 M30; Fini paso bir kere uygulanacak P010060 01 Pah krma ls 0 (yok) 00 Di profil as 60 60 Q100 Minimum tala miktar 0.1 mm (Q0.1) R100 Fini (bitirme) tala miktar 0.1 mm (R0.1) X20.32 Son pasoda di dibi ap Z-82. Di amann son bulduu Z-koordinat (2 mm dahil) R3. Diin X-ekseninde koniklik mesafesi (yar ap olarak) 3 mm P1840 Toplam di derinlii 1,3 mm (P1.84) Q350 lk paso derinlii 0,35 mm (Q0.35) F3. Diin adm 3 mm 32

2.5. evrimlerin Simlasyonu ve Tezgahta Uygulanmas

Yaptnz programlar tezgahta Auto konumunda ilemeden nce mutlaka simlasyon ve grafik olarak iedikten sonra, yaptnz program hatasz ise tezgahta ileyiniz. Atlyenizdeki CNC torna tezgahlarnn kontrol nitesinin zelliklerine gre yaptnz programlar simlasyon veya grafik olarak izleyebilirsiniz. Bu modlde FANUC 0-M ve Kontrol nitesinde grafik ve simlasyon olarak paralarn ilenmesi ile ilgili aklamalar yer almaktadr. FANUC series 0-M Kontrol nitesinde Grafik Simlasyonu ve Paralarn lenmesi: Atlyenizde FANUC 0-M kontrol niteli CNC torna tezgah varsa, yapm olduunuz program tezgahnzn kontrol nitesine yazarak veya RS232 kablosu kullanarak bir transfer program yardmyla tezgaha ykledikten sonra program grafik olarak izleyebiliriz. Grafik olarak ilenecek program kontrol nitesine yazmak iin: EDIT mens seilir. Hafzada kaytl olmayan O ile balayp 4 rakamdan oluan numara yazlr. EOB ve INSERT tularna basarak yeni program sayfas alr. Program dikkatlice yazlr. Program yazldktan sonra, parann ilenmesi iin gerekli olan takmlar tezgahn taretine yerletirilir. Kesicilerin yerletirilmesinde yzey ileyen kesiciler (kaba tala kalemi, kanal ve keski kalemi, vida kalemi vb) d cebe yani tek sayl ceplere, alndan ilem yapan kesiciler (matkap, punta matkab, klavuz vb) i cebe taklmaldr. Kesicilerin sfrlamas yaplarak ofset sayfasna deerler yazlr. Grafik olarak parann lenmesi: Auto tuu seilir. Program Test tuuna baslr Axis Inhibt tuuna basarak eksenler kilitlenir. Ekrann altndaki grafik tuuna baslr CYCL START tuuna basarak para grafik olarak ilenir. Program grafik olarak grdkten sonra, mutlaka eksenler HOME referans noktasna gnderilmelidir. Paray ilk defa ileyeceiniz iin mutlaka Single Block modun da ileyiniz.

33

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

LEM BASAMAKLARI
CNC tornada yaplacak ie uygun evrim seiniz.

NERLER
Programn yapacanz i parasnn imalat resmini inceleyerek parann ilenmesinde kullanacanz evrimler belirlenmelidir. Delinecek delik derin ise G74 komutu ile gagalamal olarak delik delme ilemi yaplabilir. P ve Q deerlerini verirken mikron olarak da verilecei unutulmamaldr. Delme dngsnden nce matkap R emniyet mesafesine kadar getirilmelidir. Program tezgahn kontrol nitesine yazlmal veya transfer edilmelidir. Kullanacanz kesicilerin sfrlama ve lme ilemleri dikkatlice yaplmaldr. Eksenleri kilitleyip (FANUC) grafik olarak paray izleyebilirsiniz. Programda hata yoksa Single Block modunda para kontroll olarak retmenleriniz nezaretinde ilenmelidir. Raybalama yaparken, G1 hz ile rayba salnp delik dibinde aynay M03 dnme yn ile yine G1 hz ile raybay karmay unutmamalsnz. stenen dii amak iin paray gereken llerde ileyerek di ama lsnde ilenmelidir. Di ama evrimini asla G96 modunda unutulmamal. G97 sabit i mili devri seilmelidir. Tezgah ald zaman M23 di amada pah krma modu devrededir. stenmiyorsa, M24 komutu ile iptal edebilir. Dz di alacak ise R(2) parametresi kullanlmamal veya R0 yazlmaldr. 34

Delik delme iin G74 ve G83 komutlarn kullanarak program yapabilirsiniz.

Delinen delie rayba ekerek hassas bir yzey elde edebilirsiniz.

G76 komutu ile dz ve konik yzeye di aabilirsiniz.

Konik di aacaksanz, R(2) koniklik mesafesini yarap olarak belirtilmelidir. evrimde, ilerleme (F), devir says(S) vermediniz ise nceki deerler kullanlabilir. Modal komutlarn kalc komutlar olduu unutulmamaldr.

Kullandnz evrimlerdeki deerleri kontrol ediniz.

Hazrladnz programn son kontroln yaplmaldr. Hazrladnz para programlarn atlyenizde bulunan CNC torna tezgahnda retmenleriniz gzetiminde uygulaynz. Tezgahn kontrol nitesinin zelliine gre programnz tezgaha yazabilirsiniz. parasn balayp kesicileri kurallarna uygun olarak sfrlamalsnz. Eksenleri kilitleyerek grafik olarak veya simlasyon ortamnda paray izleyebilirsiniz/ileyebilirsiniz. SNGLE BLOCK tuuna basarak para emniyetli bir ekilde ilenmelidir.

35

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

Aada verilen lme deerlendirmede; oktan semeli, boluk doldurma ve doru yanl kriterleri uygulanmtr. 1. G74 komutu ile delik delerken gagalama miktarn veren parametre hangisidir? A) P 2. B) Q C) R D) F

G76 komutu ile para ilerken, pah krma modu iptal komutu hangisidir? A) G21 B) G24 C) M23 D) M24

G76 komutunda fini paso derinlii hangi parametrede belirtilir? A) Q 3. B) P C) R D) F

G76 vida ama komutunda P(1) parametresinin son iki rakam ne ifade eder? A) Nihai fini paso says C) Diin profil asn B) Di ama sonundaki pahn boyu D) lk paso miktarn

4.

Rayba delikten karken ayna M04 ile ters dnmelidir. () Doru () Yanl

5.

Di ama evrimi G97 sabit i mili devri ile almaldr. () Doru () Yanl

6.

Derin delikler G74 komutu ile delinmelidir. () Doru () Yanl R(2) parametresi.........cinsinden mm olarak

7. 8. 9.

Konik di aarken verilmelidir.

Tezgah alrken...............di amada pah krma modu devrededir. Btn evrimlerde kesiciler R............mesafesine getirilmelidir.

36

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz ve doru cevap saynz belirleyerek kendinizi deerlendiriniz. Yanl cevapladnz konularla ilgili renme ve uygulama faaliyetlerini tekrarlaynz.

PERFORMANS TEST
Aada imalat resmi verilen ekil 2.10. ham malzeme ap 30 mm olan paray istenilen profile uygun tornaladktan sonra, M20 di aacak para programn yaparak CNC torna tezgahnda retmenleriniz nezaretinde ileyiniz. lemin sresi 4 ders saatidir. Kullanlacak Alet ve Avadanlklar 1- CNC torna tezgah 2- Kaba tala kalemi 3- Vida kalemi 3- nl 4- paras ve imalat resmi

ekil 2.10: M20 vida alacak i paras

37

AIKLAMA: Aada listelenen davranlar gzlediyseniz gzleyemediyseniz HAYIR stununda bulunan kutucua (X) iareti koyunuz.

EVET,

DEERLENDRME KRTERLER
1 2 3 4 5 6 7 8 9 Tezgah altrp kontrol ettiniz mi? Kullanacanz kesicileri tarete doru balayabildiniz mi? paras sfr noktasn doru olarak alabildiniz mi? Kesicilerin sfrlamasn yapabildiniz mi? Para programn grafik olarak ekranda test edebildiniz mi? Tezgah Single Block olarak altrabildiniz mi? stenen profili oluturabildiniz mi? Yksek kalite de yzey elde edebildiniz mi? lemi zamannda yapabildiniz mi?

Evet

Hayr

DEERLENDRME
Eer, faaliyette gzlediiniz eksiklik varsa, faaliyete dnerek ya da retmeninize danarak bunlar tamamlaynz.

38

MODL DEERLENDRME MODL DEERLENDRME

Aada belirtilen uygulama faaliyetini gzlenecek davranlar dikkate alarak gerekletiriniz. lemin sresi 4 ders saatidir.

Talimat 1- paras sfr noktasn alndan alnz. 2- G71 dngs ile profili oluturunuz. 3- G75 Kanal ama dngs ile kanal anz 4- G76 di ama dngs ile dii anz. 5- G74 Delik delme dngs ile 10 delii deliniz. 6- Program tezgaha ykleyiniz. 7- Kesicileri tezgaha balayarak sfrlaynz. 8-Program grafik olarak ileyiniz.

Kullanlacak Takm ve Avadanlklar 1- paras ve imalat resmi 2- Kaba ve Fini tala kalemi 3- Kanal ama kalemi 4- Vida kalemi 5- 10 mm matkap 6- RS232 kablosu, disket 7- Anahtar, tornavida 8- CNC Kontrol nitesi

39

AIKLAMA: Aada listelenen davranlar gzlediyseniz gzleyemediyseniz HAYIR stununda bulunan kutucua (X) iareti koyunuz.

EVET,

DEERLENDRME KRTERLER
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Tezgah altrp kontrol ettiniz mi? Kullanacanz kesicileri balayabildiniz mi? tarete doru

Evet

Hayr

paras sfr noktasn doru olarak alabildiniz mi? Kesicilerin sfrlamasn yapabildiniz mi? Para programn grafik olarak ekranda test edebildiniz mi? Tezgah Single Block olarak altrabildiniz mi? stenen profili oluturabildiniz mi? Kanal aabildiniz mi? M24 viday aabildiniz mi? 10 matkap ile delii delebildiniz mi? Yksek kalitede yzey elde edebildiniz mi? lemi zamannda yapabildiniz mi?

CNC Tornalama evrimleri modl faaliyetlerinin ve aratrma almalarnn sonunda kazandnz bilgilerin llmesi ve deerlendirilmesi iin retmeniniz size lme arac uygulayacaktr. Bu deerlendirme sonucuna gre bir sonraki faaliyeti uygulamaya geebilirsiniz. CNC tornalama evrimleri modln bitirme deerlendirmesi iin retmeninizle iletiim kurunuz.

40

CEVAP ANAHTARLARI CEVAP ANAHTARLARI

RENME FAALYET-1 CEVAP ANAHTARI
1 2 3 4 5 6 7 8 A D D C B A D C

RENME FAALYET-2 CEVAP ANAHTARI

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 B D A C Yanl Doru Doru Yar ap M24 Emniyet

41

KAYNAKA KAYNAKA
GLESN M., GLL A., AVCI ., AKDOAN G., CNC Torna ve Freze Tezgahlarnn Programlanmas, Asil Yayn Datm Ltd. ti., Ankara, 2005. stanbul Makina ve Otomasyon Sistemleri San.Tic.A.., TC ve EX Serisi CNC Torna Tezgahlar Kullanm Klavuzu DES Otomotiv Sanayi ve Ticaret Ltd. ti, JINN - FA, CNC Kontroll Torna ve leme Merkezi Tezgah Kullanm Klavuzu Taksan Takm Tezgahlar Sanayi ve Tic. A.. TTC630 CNC Torna Tezgah Kullanm Klavuzu

42