DT Bölüm 7 RC RL Devreleri

ELEKTRK DEVRELERNE
GR
Blm 7: Birinci derece RL ve RC devrelerinin cevab
Hazrlayan: Erturul Eri
Referans kitap:
Electric Circuits,
Nielsson, Riedel
Pearson, Prentence Hall,2007

Gncelleme 5: Aralk
Ekim 2007 Erturul Eri 2
RL RC DEVRELER (Birinci derece)
(Response of first-order RL and RC Circiuts)
RL devresinin z zm (natural response
RC devresinin z zm (natural response
RL ve RC devrelerinin basamak fonksiyonuna
(anahtar+DC kaynak) cevab
Basamak ve z zmler birlikte tam zm
Ardl anahtarlama (Sequential switching)
Byyen cevap (Unbounded solution)

TERMNOLOJ
Matematiksel adan
Homojen zm (homogenous solution): Kaynaklar (0) iken(devre d) bulunan zm
parametreler hesaplanmam
zel zm (particular solution) Kaynaklar varken ki bir zm , kaynak yapsnda
tahmin edilerek bulunur
zel zmn parametreleri hesaplanr
Genel zm (tam zm) =homojen zm+zel zm
Homojen zmdeki parametreler, tam zmde ilk koullar kullanlarak hesaplanr
Devre asndan
z zm (Natural response): kaynaklar devre d, balang koullar varken ki zm
Parametreler ilk koullarla hesaplanr.
Zorlanm zm (forced response):Kaynaklar varken fakat ilk koullar (0) iken
bulunan zm
Paremetreler (matematikseldeki tam zmdeki gibi) hesaplanr
Genel zm (tam zm) (General solution) =z zm+ zorlanm zm
Parametre hesab yok(daha nce yapld) yalnzca toplama yalr.
Nielsson general solution diyor!!!
Karlatrma
Devre asndan Zorlanm zm, matematiksel adan homojen zmle, zel zmn
bir ksmn ierir;
Devre asndan z zm, matematiksel adan homojen zmn bir ksmn ierir
Periyodik kare dalga kayna uygulandnda, darbe boluk zaman aralndaki zm z zmdr.
lk koullar, darbe zaman aralnn son annda belirlenir.
DRT FARKLI BRNC DERECE
RC/RL DEVRES
BASAMAK GERLM KAYNAKLI SER RL
DEVRES MATEMATKSEL ZM
L
V
t i
L
R
dt
t di
V Ri
dt
t di
L
t bu t ax t x
s
s
+ =
= +
+ =
-
) (
) (
) (
) ( ) ( ) (
Birinci derece
diferansiyel denklem
genel formu
t
L
R
ojen
t
ojen
ce t i
L
R
ce t i
t i
L
R
dt
t di
=
=
=
=
) (
) (
) (
) (
hom
hom
o
o
R
V
t i
A t i
L
V
t i
L
R
dt
t di
s
zel
s
=
=
+ =
) (
) (
) (
) (
zm
hom
0
0
) 0 ( ) (
) 0 (
) 0 (
) (
zel
s
zm ojen
L
R
s
tam
s
s L
R
s t
tam
R
V
e
R
V
i t i
R
V
i c
R
V
ce i
R
V
ce t i
+
(
=
=
+ =
+ =

o
Homojen zm + zel zm zm = Tam zm
RL ve RC DEVRELER N
Z ZM (NATURAL RESPONSE)
z zm: Devrede kaynaklar yok, ilk koullara bal zm
Homojen zmden fark nedir?
dt
t di
L t v
) (
) ( = ) ( ) (
1
) (
0
0
t i d v
L
t i
t
t
+ =
}
t t
dt
t dv
C t
) (
) ( =
) ( ) (
1
) (
0
0
t v d i
C
t v
t
t
+ =
}
t t
2
2
1
Cv w =
2
2
1
Li w =
(L) ELEMANINDA I(O) AKIMI (LK
KOUL)NIN OLUTURULMASI
Anahtarn iki farkl konumu iki farkl devreyi temsil ediyor.
Birinci konum ilk koulun oluumu salar.
kincisi bu ilk koulun kaynak olduu devredir.
Matematiksel olarak gstermek mmkn ki lineer devrelerde,
yeteri kadar zaman getikten sonra, devre elemanlarnn akm ve gerilimleri kaynak fonksiyonlar biimndedir.
RL DEVRESNN Z ZM
Bir doru kaynaktan zerine enerji
depolayan self elemannn, enerjisinin
aniden(anahtar)bir diren zerinden
boalmas=z zm
Anahtar yeteri uzunlukta kapal tutulursa,
selften geecek doru akm selfi ksa devre
yapar,
DC akm kaynann akmnn tamam self
zerinden akar i
s
= i(0
-
),
0
-
anahtar almadan nceki self elemann
akm
0
+
anahtar kapandktan sonraki self akm
Balang koulu i(0)= i(0
-
)= i(0
+
),

RL DEVRESNN
ZZM(Natural Response)
0. t ) 1 (
2
1
: enerji harcanan elemanlem Diren
0 t Re
) 0 (
0 ) 0 (
) 0 ( ) 0 ( ) 0 (
sabiti) aman constant(z time
e (t)
) / ( 2 2
) / ( 2 2
0
0
-(R/L)t
0
> =
> =
=
=
= = =
= =
=
+
+
+
t L R
o
t L R
o
e L i w
i p
R i v
v
i i i
R
L
i i
(0) anndaki gerilim belirsiz, oysa akm belli: G 0
+
dan itibaren, enerji 0 dan itibaren tanml

RL DEVRESNN ZZM (Natural
Response) ve ZAMAN SABT (Time Constant)
= zaman sabiti= L/R
Zaman sabiti iin boyut analizi
RNEK1
i
L
(t)= 20 e
-5t
A t0;
i
0
= -4 e
-5t
A ; v
0
= -160 e
-5t
V; p
10
= 2560 e
-10t
t0
+
; W
10
=256 J.t0
RNEK2
i(t)=12e
-2t
t0; v(t)=96e
-2t
t0
+
;
i
1
(t)=1.6 9.6e
-2t
A. t0 ;
i
2
(t)=-1.6 2.4e
-2t
A. t0 ;
i
3
(t)=5.76 e
-2t
A. t0
+
;
Anahtar kapal iken enerji:
W=320 joule
Anahtar aldktan sonra
Selflerde harcanan enerji
W=32 joule,
Direnlerde harcanan enerji
W=288 Joule.
2
2
1
Li w =
RNEK 3
i
L
(0)= - 12.5 A; W
L initial
=625 mJ; = 4 ms; i
L
(t)= - 12.5e
-250t
A;
RNEK 4
V
0
= - 8e
-10t
V , t 0
(C) ELEMANINDA V(O) GERLM
(LK KOUL)NN OLUTURULMASI
Kapasite elemann dorudan bir bamsz gerilim kaynana balarsak ne olur, balayabilirmiyiz?
Self elemann dorudan bir bamsz akm kaynana balarsak ne olur, balayabiirmiyiz?
RC DEVRESNN
ZZM(Natural Response)
0. t ) 1 (
2
1
: enerji harcanan Dirente
0 t
e (t)
/ ) 0 (
0 ) 0 (
) 0 ( ) 0 (
sabiti) aman constant(z time
) / 1 ( 2 2
) / 1 ( 2
2
(1/RC)t -
0
0
0
> =
> =
=
=
=
= =
= =
+
+
+
t RC
o
t RC
o
e Cv w
e
R
v
p
v v
R v i
i
v v v
RC
Kapasite elemanna tutulunca,
bazen elektrik arpmas oluyor?
(0) anndaki akm belirsiz, oysa gerilim belli: G 0
+
dan itibaren, enerji 0 dan itibaren tanml
RNEK
v
c
(t)= 100 e
-25t
V;
v
0
(t)

= 60 e
-25t
V ; i
0
= e
-25t
mA; p
60k
= 60 e
-50t
mW t0
+
; W
60k
=1,2 mJ
RNEK 2
t ) RC / (
e ) ( V ) t ( v
1
0

=
V(t) = 20 e
-t
V, t 0, i(t) = 80 e
t
A t 0
+
;
v
1
(t) = (16 e
t
20) V , t 0 ; v
2
(t) = (4 e
t
+ 20) V , t 0
W
1
= 40 J , W
2
= 5760 J
RNEK 3
V(0-)= 200V; =20ms; v(t)=200e
-50t
V t0; W
C
(0)=8 mJ;
t ) RC / (
e ) ( V ) t ( v
1
0

=
RNEK 4
t ) RC / (
e ) ( V ) t ( v
1
0

=
V
0
(t) = 8 e
-25t
+ 4 e
-10t
V , t0
DEVRES (STEP RESPONSE OF RL)
t
L
R
s s
e
R
V
I
R
V
t i
) (
0
) ( ) (

+ =
) ln(
1
a x dx
a x
+ =
+
}
Tam zm (general solution): homojen zm (homogenous solution) + zel zm (particular solution)
Tam zm (general solution): z zm (natural response): kaynaklar devre harici ilk koullar var +
zorlanm zm(forced response): Kaynaklar devrede balang durumu (0).
Tam zm:
|
|
.
|
\
|
=
t
L
R
s
e
R
V
) t ( i 1
Zorlanm zm:
t
L
R
e I ) t ( i

=
0
z zm:
DEVRES (STEP RESPONSE OF RL)
Tam zm (general solution): homojen zm (homogenous solution) + zel zm (particular solution)
Tam zm (general solution): z zm (natural response): kaynaklar devre harici ilk koullar var +
zorlanm zm(forced response): Kaynaklar devrede balang durumu (0).
zm
hom
0
) 0 ( ) (
zel
s
zm ojen
L
R
s
tam
R
V
e
R
V
i t i +
(
=

zm zel
s
zm zorlanmo
s
t
L
R
tam
R
V
i
R
V
e t i

) 0 ( 1 ) ( +
(
=

TAM / ZORLANMI ZM (Forced
solution)Self akm
R L
I
e
R
V
I
R
V
t i
t
L
R
s s
/
0
) ( ) (
0
) (
0
=
=
+ =

t
Zorlanm zm: Kaynaklar devrede balang durumu (0).
TAM / ZORLANMI ZM (Forced
solution)Self Gerilimi
R
L
e R I V t v
t
L
R
s
=
> =
+
t
sabiti Zaman
0 t ) ( ) (
) (
0
Zorlanm zm: Kaynaklar devrede balang durumu (0).
RNEK
i(t) = 12+ (-8-12) e
t/0.1
A, t0.
v(t) = 40 e
t10

V, t0.
Anahtarn a konumu ilk koulu salar, b konumu ise kaynak ve ilk koulun bulunduu devreyi salyor. Genel zm.
BASAMAK AKIM KAYNAKLI PARALEL RC
DEVRES (STEP RESPONSE OF RC)
+
> =
> + =
0 t , ) (
0 t , ) (
/
/
RC t
s c
RC t
s s c
e
R
V
I i
e R I V R I v
0
0
Genel zm: Kaynaklar devrede ve balang durumu (0) dan farkl
Balang durumu (0) alnrsa bu genel zm zorlanm zm oluyor
RNEK
V
0
= - 60 + [30 (-60)] e
-100 t
V

t0; i
0
= - 2.25e
-100 t
mA

t0
+
.

SER RL ve SER RC N GENEL
ZM
t
RC
s s
t
RC
s s
t
RC
t
L
R
s s
zr
t
L
R
s s
t
L
R
e V V V
e V V
e v
e
R
V
R
V
i
e
R
V
R
V
e I
) (
) (
zr
) (
Z
) (
z
) (
zr
) (
Z
) ) ( ( v(t)
solution) general zm, (genel zm tam iin gerilimi Kapasite
v
: zm zorlanmo in gerilimii Kapasite
) ( v
: zm z iin gerilmi Kapasite
) ) ( ( i (t)
: solution) (General zm genel zm, Tam
i
Response) Step (Forced, zm zorlanmo iin akm Self
) ( i
: response) (natural zm z iin akk Self
1
1
1
0
0
0
0
+ =
=
=
+ = + =
=
=
TAM ZM RNEK
V
C
= 90 + [ -30 90)] e
-5 t
V

t0; i
0
= 300 e
-5t
A

t0
+
.
0 0.01 0.02 0.03 0.04 0.05 0.06
0.5
0.55
0.6
0.65
0.7
0.75
0.8
0.85
0.9
0.95
t
SERIALRLCIRCUITANALYSIS(FIRSTORDERCIRCUIT)
I
n
d
u
c
t
o
r
'
s

c
u
r
r
e
n
t

i
l
(
t
)
Transient solution
Particular solution
(V/R)=0.5A
Transient solution
Particular solution
(V/R)=0.5A
Transient solution
particular solution, steady state
(V/R)=0.5 A
tc=1ms
(di/ dt)+(R/ L)i=(1/ L)50(=Vs)
R=100ohm
Vs=50V
L=0.1H;
L=0.5H;
L=1H
timeconstant(tc)=L/ R
L=0.1 H
L=0.5 H
L=1 H
tc=5ms
tc=10ms
SOLUTION
i(t) = il(0) e**-(R/ L)t+(Vs/ R)
il(0)= 1A, initial condition
ZORLANMI ZM RNEK
Kaynak dnm:
V
c
(t)= 150-150 e
-200t
V
(t)= 3 e
-200t
mA
V(t) = 150-60 e
-200t
V
ZORLANMI ZM RNEK
(t) = 20- 15 e
-1 2.5t
A
RL/RC 1.DERECE DF. DENKLEM
RC/RL devre zm, 1. derece sabit katsayl adi differansiyel
denklem zmne kar der

Bamsz deiken: zaman
1 tane olduu iin adi diff denklem, kismi trev yok
a sabit reel say
Lineer sperpozisyon geerli
b kaynaklara kar den bilinen
7. blmde DC veya periyodik darbe kayna incelenecek
RLC devre zm, 2. derece sabit katsayl adi differansiyel
denklem zmne kar der, bamsz deiken says yine zaman
olup bir tanedir, trevin mertebesi artar.
) ( ) (
) (
t b t ax
dt
t dx
= +
1.DERECE DF. DENKLEMN
MATEMATKSEL ZM

Homojen (homogenous solution) zm:
b(t) =0 iken bulunan zm

Homojen zm stel (exponansiyel) fonksiyon bimindedir:
ki parametresi var: C ve s.
(s) Denklemin homojen halinden hesaplanacak.
C ise tam zm bulunduktan sonra ilk koul ile hesaplanacak.

zel zm (particular solution) = kaynak biiminde olup bu
denklemi salayan zm
rnein kaynak DC kaynak ise bir sabit (hesaplanacak, zel zm) bu denklemi salar
rnein kaynak sinsoidal ise ayn frekansl fakat genlik ve as (hesaplancak) farkl bir
fonksiyon (zel zm) bu denklemi salar.

Tam zm= Homojen + zel zm
Bu zm verilen denklemde yerine konulduunda denklemi salar, yani zmdr.
0 = + ) (
) (
t ax
dt
t dx
) ( ) (
) (
t b t ax
dt
t dx
= +
st
Ce t x = ) (
hom
Geici rejim, zm neden?
Kalc rejim, zm neden? lk koulun olumasn aklamas!!!
1.DERECE DF. DENKLEMN
ZM ZET

Matematiksel zm:
Homojen zm
(homogenous solution) :
b(t) =0 iken bulunan
zm

zel zm (particular
solution) = kaynak
biiminde olup bu
denklemi salayan zm

Tam zm= Homojen +
zel zm.
) ( ) (
) (
t b t ax
dt
t dx
= +

Devreler zerinden zm:
z zm (Natural
response): lk koul var,
kaynaklar devre harici
olan devrenin zm

Zorlanm zm (Forced
response): lk koul (0)
fakat kaynaklar varken ki
devrenin zm

Tam zm= z zm +
Zorlanm zm
Ayn denklemin farkl iki zm olur mu?
ARDIIL ANAHTARLAMA N RNEK
(Sequential switching)
ARDIIL ANAHTARLAMA N RNEK
t<0
0 t 35 ms
t 35 ms
i
L
(t) = 6 e
-40t
A, 0 t 35 ms
i
L
(35ms) = 1.48 A.
i
L
(t) = 1.48 e
60(t-0.035)
A, t 35 ms
ARDIIL ANAHTARLAMALI RNEK2
t < 0 anahtar (a)
0 t 15 ms anahtar (b)
15 ms < t anahtar (c)
v(t) = 400 + (0-400) e
100t
V 0 t 15 ms
v(15ms) = 310.75 V.
v(t) = 310.75 e
200(t 0.015)
V 15ms t
v(t) = 80 e
40t
V 0 t 0.01 s
v(10ms) = 53.63 V.
v(t) = 53.63 e
50(t 0.01)
V 10ms t
(1 ) anhtar yeteri kadar kapal tutulduktan sona alyor.
i(t) = 3 - 3 e
0.5t
A 0 t 1 s
i(1s) = 1.18 A.
i(t) = -4.8 + 5.98 e
1.25(t 1)
A t 1 s
BYYEN ZM (Unbounded
response)
R
th
= - 5 K

V
0
(t) = 10 e
40t
V t 0.
1 saniye sonra bu devrede ne olur?

INTEGRAL ALAN DEVRE
) t ( v dy v
C R
) t ( v
t
t
s
f s
0 0 0
0
1
+ =
}
PROGRAM IKTILARI

RENM PROGRAMI
OLUTURULMASI
?RENM
PROGRAMI?

anket
.
anket
Ders
.
anket
renci
Profili
BLM, PROGRAM
RENC
YEN RENC
yiletirme aralar
DI PAYDALAR
. elem
Ynetim,
idare
Paydalar
RENC, RN
DEVLET, ZEL SEKTR
MEZUNLAR, ALELER
MESLEK OD, NGO
SONU: ULUSAL/ULUSLARARASI
AKREDTASYON

A
B
/
V
E

U
L
U
S
A
L

Y
E
T
E
R
L
K
L
E
R

AB/ULUASAL
M
E
Z
U
N

R
E
N
C

ktlar iin veri top ve deerlendirme
ALAN
YETERLLKLE
R
BLG
Knowledge

BECER
Skills

KSEL
/
MESLEK

YETKN
LKLER
Competence
s
DI PAYDA GEREKSNMLER
ORYANTASYON
ORYANTASYON
PROGRAM IKTILARI
P
R
O
G
R
A
M

I
K
T
I
L
A
R
I
P
R
O
G
R
A
M

I
K
T
I
L
A
R
I

A
L
A
N

y
E
T
E
R
L
K
L
E
R

BLOOMS TAXONOMY
ANDERSON AND KRATHWOHL (2001)
http://www.learningandteaching.info/learning/bloomtax.htm
!!Listening !!
45
TRKYE YKSEKRETM ULUSAL YETERLKLER EREVES (TYUY)
TYUY
DZEY
BLG
- Kuramsal
- Uygulamal
BECERLER
- Kavramsal/Bilisel
- Uygulamal
KSEL VE MESLEK YETKNLKLER
Bamsz alabilme
ve Sorumluluk
Alabilme Yetkinlii
renme
Yetkinlii
letiim ve Sosyal
Yetkinlik
Alana zg ve
Mesleki Yetkinlik
6
LSANS
_____

EQF-LLL:
6. Dzey
_____

QF-EHEA:
1. Dzey
- Ortaretimd
e kazanlan
yeterliklere
dayal olarak
alanndaki
gncel
bilgileri
ieren ders
kitaplar,
uygulama
ara
gereleri ve
dier bilimsel
kaynaklarla
desteklenen
ileri
dzeydeki
kuramsal ve
uygulamal
bilgilere sahip
olmak
- Alannda edindii
ileri dzeydeki
kuramsal ve
uygulamal bilgileri
kullanabilmek,

- Alanndaki kavram
ve dnceleri
bilimsel yntemlerle
inceleyebilmek,
verileri
yorumlayabilmek ve
deerlendirebilmek,
sorunlar
tanmlayabilmek,
analiz edebilmek,
kantlara ve
aratrmalara dayal
zm nerileri
gelitirebilmek.
- Uygulamada
karlalan ve
ngrlemeyen
karmak sorunlar
zmek iin bireysel
ve ekip yesi olarak
sorumluluk alabilmek,

- Sorumluluu altnda
alanlarn mesleki
geliimine ynelik
etkinlikleri
planlayabilmek ve
ynetebilmek
- Edindii bilgi
ve becerileri
eletirel bir
yaklamla
deerlendirebil
mek, renme
gereksinimlerin
i
belirleyebilmek
ve renmesini
ynlendirebilm
ek.
- Alanyla ilgili konularda
ilgili kii ve kurumlar
bilgilendirebilmek;
dncelerini ve
sorunlara ilikin zm
nerilerini yazl ve
szl olarak
aktarabilmek,
- Dncelerini ve
sorunlara ilikin zm
nerilerini nicel ve nitel
verilerle destekleyerek
uzman olan ve olmayan
kiilerle paylaabilmek,
- Bir yabanc dili
kullanarak alanndaki
bilgileri izleyebilmek ve
meslektalar ile iletiim
kurabilmek (European
Language Portfolio
Global Scale, Level B1)
- Alannn gerektirdii
dzeyde bilgisayar
yazlm ile birlikte
biliim ve iletiim
teknolojilerini
kullanabilmek
(European Computer
Driving Licence,
Advanced Level).
- Alan ile ilgili
verilerin
toplanmas,
yorumlanmas,
duyurulmas ve
uygulanmas
aamalarnda
toplumsal, bilimsel
ve etik deerlere
sahip olmak,
- Sosyal haklarn
evrenselliine
deer veren, sosyal
adalet bilincini
kazanm, kalite
ynetimi ve
sreleri ile evre
koruma ve i
gvenlii
konularnda yeterli
bilince sahip
olmak.
ULUSAL LSANS YETERLLKLER EREVES
BLOOMS TAXONOMY
DEVRE TEORS DERSNN
RENM IKTILARI
Dersi tamamlayan renciler
devre teorisinin akm, gerilim, g, Kirofun
aksiyomlar, edeer devreler gibi temel
kavramlarn renecekler,
evre Akmlar ve Dm Gerilimleri ynemleriyle
resistif devreleri zebilecekler,
lineer 1. ve 2. derece elektrik devreleri,
matematiksel olarak cebirsel ve diferansiyel
denklemler yardmyla t-domeninde zebilecekler,
labaratuvarda, teori/uygulama ilikisini gzlecekler
Erturul Eri 46 Devre Teorisi lk Ders

DT Bölüm 7 RC RL Devreleri

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

DT Bölüm 7 RC RL Devreleri

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ELEKTRK DEVRELERNE

You might also like