Guraba Yaynlan: 3 Birinci Bask 1414 Muharrem 1994 Haziran Kitabn zgn Ad: "Beyani'-irk ve Vesaileh nde Eimmeti'l-Hanefiyye"

Dr. M. b. Abdurrahman el-Humeyyis

HANEF ULEMSINA GRE

RK
VE SEBEPLER
Tercme M. Emin AKIN
GURABA

P.K. 591 Sirkeci - stanbul. Tel: 589 60 49 - Fax: 589 13 25

Bu Kitapta
* mam eb Hanife'ye intisab eden Hanefi limlerinin ehl-i irki ve ehl-i bid'ati reddedip irkin eitlerini, vesilelerini ve sebeplerini tantmak iin gsterdikleri stn gayretlerini; * Ayn zamanda tevhidi korumak ve irke giden yollar tkamak hususunda yol almakta olan Hanef ulemsna, Maliki ve afi ve Hanbel kervanlar da aynen uyum salamakta olduklarn, * Bylece; anlalm oluyor ki, bid'at ve hurafeler hususunda tavizsiz olmak baz mezheblere has deil, bilakis drt mezhebin de bu konuda ittifak etmi olduklarn, * Btn bu sebeplerden dolay, Hanef ulemsnn stn abalarn ortaya koyan bu gzide eseri, hakikatlerin ortaya kmasna sevdalar olan okuyucuya bir armaan olarak yaynlandn....... Grecek, bulacak ve zevkle okuyacaksnz.

Hutbet'l - Hace
Hamd, ancak Allah iindir, O'na hamdeder, O'ndan yardm ve mafiret dileriz. Nefislerimizin errinden, kt amellerimizden O'na snrz. Allah kimi hidayete erdirirse onu saptracak yoktur, kimi de saptrrsa onu hidayete erdirecek yoktur. Allah'tan baka ilah olmadna ehadet ederim. O, tektir ve orta yoktur. Ve ehadet ederim ki, Muhammed O'nun kulu ve Rasldr. "Ey iman edenler! Allah'tan, O'na yarar ekilde korkun ve ancak Mslmanlar olarak can verin." (l-i mran: 102)

"Ey insanlar! Sizi bir tek nefisten yaratan ve ondan da eini yaratan ve ikisinden bir ok erkekler ve kadnlar retip yayan Rabbinizden saknn. Adn kullanarak birbirinizden dilekte bulunduunuz Allah'tan ve akrabalk haklarna riayetsizlikten de saknn. phesiz Allah sizin zerinizde gzetleyicidir." (Nisa: 1) "Ey iman edenler! Allah'tan korkun ve doru sz syleyin. Ki Allah ilerinizi dzeltsin ve gnahlarnz balasn. Kim Allah ve Raslne itaat ederse byk bir kurtulua ermi olur." (Ahzb: 70-71) Bundan Sonra: Muhakkak ki, szlerin en dorusu Allah'n Kelam', yollarn en hayrls Muhammed Sallallah Aleyhi Vesellem'in yoludur. Amellerin en kts ise sonradan uydurulanlardr. Sonradan uydurulup dine sokulan her amel bid'at, her bid'at sapklk ve her sapklk da atetedir.

'Hutbet'l-Hace' ismiyle mehur olan bu duay, cuma hutbelerinde vesair konumalarnda okuyan Raslullah, bizzat sahabelerine retmitir. Bu haberi bize veren hadisi de mam Tirmizi sahih bir senedle rivayet etmitir.
Birka Sz

Tevhidin irkle olan sava, Nuh Aleyhisselam'n, kavmini Allah'a ibadete davet edip putlara ibadetten sakndrd gnden bugne devam etmektedir. Nuh Aleyhisselam'dan sonra gelen Rasuller de kavimlerini, ibadete layk olmayan sahte ilahlara ibadet etmekten sakndrarak, yalnz Allah'a ibadet etmeye ardlar. Bu sava, Muhammed Sallallah Aleyhi Vesellem gelinceye kadar byle devam etti. Allah Resul Sallallah Aleyhi Vesellem, kendisine Nbvvet verilmeden nce de Araplar arasnda "Sadku'l-Emin" olarak tannd halde O, kavmini Allah'a ibadete ve Tevhide davet etmeye balaynca, kavmi O'na "yalanc ve sihirbaz" dediler. te bu, Tevhid'e davet edip irk'i de terk ettirme tebliine balayan her Rasln bana gelen bir durumdur. Ayn ekilde o kutlu Resullerin mmetlerinin konumu da ayndr. O gn bugndr ayn sava devam edip gelmektedir. irk, Tevhid'in zdd olarak insanlarn mbtela olduu en byk hastalk olduu iin, biz de bu risaleyi mslmanlara nasihat olarak ve irki tanyp ondan saknmalar iin yazdk. Nitekim Allah Azze ve Celle Kitab'nda: "Allah, kendisine ortak koanlar balamaz. Bundan te dilediini, diledii kimse iin balar. Kim Allah'a ortak koarsa, phesiz ok byk bir iftirada bulunmutur." (EnNisa: 48) "phesiz, kim Allah'a ortak koarsa, Allah ona Cennet'i haram klmtr ve onun gidecei yer Cehennem'dir. Zalimler iin orada hi yardmclar yoktur" (El-Maide: 72) buyurmaktadr. Mslman kardeim, irk insann Allah Azze ve Celleye kar isyan olduu iin en byk sutur. Bunun iin irk zere len ebedi Cehennem'de kalacaktr. Allahu Teala: "phesiz kitap ehli ve mriklerden kafir olanlar, Cehennem ateinde ebedi olarak kalacaklardr. Onlar insanlarn en ktleridirler"(El-Beyyine: 6) buyurmutur. yleyse irk nedir?

irk, Allah'a zatnda, sfatlarnda, uluhiyet, ibadet veya mlknde orta bulunduuna itikad etmektir. Onun iin, nasl kfr imann zddysa, irk de tamamen Tevhid'in zdddr.

irkin eitleri:
irk iki ana blmde deerlendirilir. 1. Byk irk: 2. Kk irk: BYK RK: Bu, bir eyi Allah'a denk alp ona ibadet etmek, Allah'a itaat ettii gibi itaatte bulunmak, onu Allah'a ortak tutmaktr. O, kelimenin btn anlamyla, irkin en ardr. ine deni ebedi olarak Cehennem ateine koyan ve onu slam dininden karandr.
Byk irk'in eitleri. * Duada irk: Bu Allah'dan bakasndan, Peygamberler veya evliyadan, rzk, hastalklara ifa ya da buna benzer eyler talep ederek dua etmektir. Zira Allahu Teala Kitab'nda: "Allah'dan baka sana yarar ve zarar olmayanlara dua etme. Eer edersen sen de zalimlerden olursun"(Yunus: 100) buyurmaktadr. Burada "zalimler", "mrikler" anlamndadr. * Niyet ve Arzuda irk: Bir kiinin amelinde, genelde ve ayrntda Allah'tan bakasna ynelmesidir. Buna "itikadda irk" denir. "Kim dnya hayatnn ve onun ekiciliini isterse, onlara yapp ettiklerini onda tastamam deriz ve onlar bunda hi bir eksiklie uratlmazlar. te bunlara, Ahiret'te kendileri iin ateten bakas yoktur. Onlarn onda (dnyada) btn iledikleri boa kmtr ve yapmakta olduklar eyler de geersiz olmutur. "(Hud: 15-16) * Sevgide irk: Bu da Allah ile birlikte bakasn da Allah' sevdii gibi veya daha ok ya da daha az sevmektir. nk sevgi, insann ihlasla boyun emesinin sebebidir. Allahu Teala Kitab'nda: " nsanlardan yleleri vardr ki, Allah'tan baka ortaklar edinirler. Onlan, Allah sevgisi gibi bir sevgi ile severler. man edenler (ise) Allah' daha ok severler"(El-Bakara:165) buyurmaktadr.

* taatte irk: Allah'tan bakasn "Teri" ve hkmde ortak tutmaktr. Zira hkm, yalnzca Allah'a has bir haktr. Allah yle diyor: "Hkm ancak Allah'ndr."(Yusuf 40) Alimlerine veya eyhlerine, Allah'a isyan saylan bir ameli helal sayarak uyanlar bu snftandrlar. Bu konuda da Allah: "Alimlerini ve rahiplerini Allah'tan gayri Rabler edindiler"(Et-Tevhe: 31) buyurmaktadr.

Allah'n Rasl bu ayeti Adiy b. Hatem iin Tirmizi'deki sahih hadis ile yle aklamaktadr: "Hrstiyanlar ve yahudiler, alimlerine, helali haram, haram da helal klmalarnda itaat ediyorlard. Kim Allah'tan bakas iin eriat koyma hakk tanrsa, Allah'a isyan ile kfre girmitir. nk Allahu Teala yle buyuruyor: "Kim Allah'n indirdii ile hkmetmezse, ite onlar kafirlerin ta kendileridir."(El-Maide: 44)" Emir ve yasaklama hakk, sadece Allah'ndr: "Yaratmak ve emretmek O'na ait deil midir?" "Ona ait deil midir" demek, bu hakkn bakasna nisbet edilemeyeceine iarettir. Kim, yaratmay veya bir ii Allah'tan bakasna nisbet ederse, en byk irki ilemi ve slam'dan kmtr. Hakeza, Allah tm kainatn yaratcs ve bu kainatlar, nimetleriyle terbiye edicidir. Yalnz O, yarattklarnda tm tasarruf haklarna sahiptir. Yarattklar iin en iyi olann ne olduunu en iyi bilen de sadece O'dur. O'ndan bakas hi bir ey yaratmamtr. Allah'tan bakas hi bir ey yaratamad iin, kendi benliinde gizli olan en kk eyi dahi bilemez. Bunu bilemedii halde yaratlmlara en uygun ve yararl olann ne olduunu nereden bilecektir? Bu sebeple insanlar tarafindan konulan btn kanunlar batldr. Hibirisiyle hkm vermek caiz deildir. nk hkm koyma hakk ancak Allah'ndr, O'ndan bakasnn hkmetme hakk asla yoktur. Allah Azze ve Celle, Allah'dan bakasnn kanunlaryla hkmetmeye "Cahiliyye hkmleriyle hkmetme" adn vermitir. Allah Azze ve Celle bylece, kendi hkmnden daha hayrl ve daha yce bir hkmn olmadn haber vermitir.
* Tasarrufta irk: Bu, Peygamberlerin ve evliyalarn, kainatta tasarruf kudretleri olduuna inanmaktr. Bu, Peygamberler ve salih insanlarn gzel mevkilerini inkar ediyoruz ve grmemezlikten geliyoruz anlamna gelmez. Fakat sakncal olan, bunlara Allah'n zel haklarndan olan kudret, tasarruf, yarar ve zarar verme gibi sfatlar vermektir. Allah mriklere sorduunda: " i kim ynlendiriyor, onlar da diyeycekler ki; Allah."(Yunus: 31) * Korkuda irk: Allah'dan bakasnn zarar ve yarar verdiine inanmak veya korkuda bakalarn Allah'a denk grmektir. rnek vermek gerekirse: llerin, sa olanlara zarar vermesinden korkmak yahut vacip olan amelleri terk etmeye neden olacak kadar bir otoriteden korkmak gibi. Ancak doal olan korkmaya gelince, yrtc bir hayvan gibi veya bir zalimden korkmak eriat'ta caizdir (irk deildir.) nk Allahu Teala, Nebisi Musa'y (Aleyhisselam) u ayette korkmakla vasfetmitir. "Etrafn kollayarak, korkuyla oradan ayrld." Burada, meru olan korku, insann Allah'dan korkmasdr. Esas korku da budur. * Tevekklde irk: Tevekkl, kulun ilerini Allah'a havale etmesi, dilediinin elde edilmesi iin Allah'a gvenmesidir. Allah Azze ve Celle: "Hi lmeyecek olan Allah'a tevekkl et" buyurmaktadr. Bunun iin Allah'tan bakasna tevekkl etmek caiz deildir.

irk olan tevekkle gelince: Ancak Allah'n kudreti dahilinde olan eylerde Allah'tan bakasna kalpten tevekkl edip balanmaktr veya yaratlm birinin Allah'tan baka rzk vereceine veya rzk keseceine inanmaktr. Byk irk hakknda szlerimize son vermeden nce, burada insanlar uyarmamz gereken bir ok konudan bazsna deinmek yerinde olacaktr. Bu deineceimiz konular, ok tehlikeli olduklar halde, bunu syleyen ve ileyenlerin birou Allah'a irk kotuklarnn farknda deillerdir. Mesela: ifay doktora veya ilaca balamak. Din ve dnya ilerinde baarl olmay kulun zekas, gayreti ve itihadna balamak. Kullarn kanun koyabileceklerine dair inan. lm nedenlerini, trafik kazalanna veya yanl ila kullanmna balamak gibi ilerdir. Bu ve benzeri irk szleri ve amelleri oktur. Mslmanlar bunlar bilip saknmaldr.
2. KK RK: Kk irke den insan slam'dan kmad gibi, Tevhid'in aslna da zarar vermez. Ancak bu irk, imann ve Tevhid'in kemaline aykrdr. Kk irk, byk irke yol aan vesiledir. nk irkin birok tr vardr. Aadaki ekilde bir sralama yapmak mmkndr:

*Kavl irk: Dil ile olan irktir. Allah'tan bakasna yemin etmek. "Allah ve senin sayende", "Kadlarn kads"gibi szlerle yemin etmek ve bir insan Allah'dan bakasnn kulluuna nisbet etmek. Abdunnebi, Abdulhseyin vb. isimler de byledir. Bu, Allah'tan gayrisini tazim (yceltme)'dir. * Fiil irk: Bu da, bir mslmann, bir eyi "uursuzluk" sebebi kabul etmesidir. Mesela grd veya duyduu bir eyi yahut da baz hayvanlar, kular veya gnleri uursuz saymak gibi. Hakeza, kahine gitmek ve onun dediklerini dorulamak, alnan maln ve alan hrszn tesbit edilmesi iin cincilere gitmek gibi. Hakeza medyumlara, frk ve benzeri arlatanlara gitmek de bunun gibidir.
* Kalbi irk: Riya, hret sevgisi, baz amelleriyle dnya ve dnyal arzu etmek gibi hususlar kalb irktir.
Riya drt trldr: l- Amelde niyetin dnyalk olup Ahiret iin olmamasdr. Bu kimseye dnyada iken kendisine arzulad niyeti verilir. Ahiret'te ise hi bir nasibi yoktur. Bu amel byk irktendir. 2- Amelde niyetinin Allah'n rzas deil de insanlarn rzas olmasdr. Bununla o kimse amelinin karln Allah'tan deil de insanlardan bekler, Allah'n verecei akbetten de ekinmez. Amel ve sz ile olan riyadandr. Bu, iman ehlinde olmad srece kk irktir. Ama iman ehlinde olursa byk irktir.

3- Ameliyle mal elde etmeyi amalamak, mal iin veya bir kadnla evlenmek iin hacca gitmek, yahut da ganimet iin cihada gitmek ve makam iin slam' renmek bu tr irktendir. 4- Ameli Allah iin halis olduu halde, bu amel makbul bir amel deildir. nk Allahu Teala: "Ancak Allah ameli takva sahiplerinden kabul eder" buyurmaktadr. Bu kimseye ameli asla bir hayr salamaz. Zira o kfr olan bir ameli ilemi olup, amelden nce sahip olunmas gereken temel niteliini kaybetmitir. Amellerin bozulmasnn sebebi, ilenen amellerde imann zdd olan kfr ve irkin bulunmasdr. Allah Rasl Sallallah Aleyhi Vesellem'in getirdii Snnet'e uygun olmayan bir amelde "Tevhid" yoktur. Bil ki ey mslman kardeim!... Kk irkin tm trleri byk irke dnebilir. Bunun da sebebi, bu amellerle beraber kalben bunlara itikad etmek, Allah'dan bakasn yceltmektir. Ve bu, byk irke dnr. Buna kar yardm ve tevfik Allah'tandr. * irk-i Hafi (gizli irk): bn Abbas (Radyallahu Anh) kk irki tefsir ederken yle demitir: "Kiinin arkadana, Allah'n ve senin sayende", "Allah ve falan adam olmasayd" gibi szleri sylemesi gizli irktir." Doru olan udur: Eer "nce Allah ve sonra da falan dilemeseydi", "Allah'n sayesinde, sonra da ' senin sayende" demesi daha uygundur. "Allah'a ve sana gveniyorum" demesi hataldr. Dorusu "nce Allah'a, sonra sana gveniyorum" demesidir. nk bu cmledeki "ve" atf edat, Allah ile kul arasnda bir denklii szkonusu yapar. Doru olan nce Allah demek ve sonra ise ardndan bunu sylemektir; nk "sonra" tertibi derece farkn ifade ediyor.
KK VE G ZL RK N KEFFARET "Rabbimiz, bildiimiz bir eyi sana ortak komaktan sana snrz ve bilmediimizden de senden balanmamz dileriz" diye, Allah Rasl'nn Sallallahu Aleyhi Vesellem dua ettii gibi dua etmektir.(Bunu Ahmed b. Hanbel sahih bir senedle Msned'de rivayet etmitir). Yine Allah'n Rasl Sallallah Aleyhi Vesellem: "Kim Lat ve Uzza'ya yemin ederse (hemen ardndan) "La ilahe illallah" desin. Kim arkadana: "Gel seninle bahis oynayalm derse, sadaka versin" (Mttefikun aleyh) buyurmutur.
BAZI RK OLAN AMELLERDEN RNEKLER

* Sihirbazlk ve gzboyayclk: Bu, bedenlere ve hatta kalplere etki eden muska, frk ve efsunlama gibi eylerdir. Bir insan hasta edip ldrd gibi, kadnla kocasnn arasn da ayrabilir. Hkm: Sihir yapan slam'dan kmtr. nk sihir kfrdr. * Kehanet (Gaibden haber vericilik): Kehanet, gelecekte olacak bir olay okumak anlamna gelmektedir. Kahin, Allah'tan baka kimsenin bilemeyecei gayb'dan haber verme ilmine sahip olduunu iddia edendir.

Kehanette bulunan insan Allah' inkar etmi olur ve kafirdir. Kim onun dediklerini dorularsa, en byk kfr ilemi olur. (Kart fal, Tarot, Medyumluk bu snfa girer).
* Sihri bozmak: Sihir yaplan bir insan, sihirden kurtarmaya almaktr. Bu da ikiye ayrlr. a) Sihri sihirle iptal etmek ki, bu kk kfrdr. b) Sihri, Kur'an ve Snnet'te sabit olan dualar okuyarak zmektir ki, bu caizdir. * Mneccimlik (Yldznamecilik veya Astroloji): Baz yldz ve burlan, yeryznde meydana gelen olaylara messir kabul etmektir. Bu yldz ve burlarn kendi bana etkili olduunu veya Allah'n izni ile etkili olduklarn dnmek de irktir. Bununla ilgilenen, byk irkin iine dm ve slam'dan kmtr. nk yldzlarn yaratlmasnn amac, yeryzndeki insanlar iin gkyzn sslemek, yolcularn yollarn belirlemesi ve eytanlarn talanmasdr. Kur'an- Kerim bu konuda bize byle haber vermitir. Fakat bu yldzlarn ve burlarn hareketlerinin yerde olan olaylara benzerlik arzettii sylenirse, kk irk ilenmi olur. Bu, "Tevhid" dininin kemaline aykrdr. *Nazarlklar: Bunlar bir hayr celbetmek veya bir erri uzaklatrmak iin boyuna aslan nazarlklardr. Bu, isterse Kur'an'dan bir ayet veya bir ip veya delikli aalar ya da benzeri talar olsun, ayn hkme dahildir. Nazarlklar iki trdr: 1- Kur'an'dan olmayanlar: Bu, eriata gre haramdr. Kim bunun fail veya etki sahibi olduunu zannederse, byk irke dm olur. Fayda verebileceini zannetse bile yine mrik olur. Bu nazarlklarn haram klnnn nedeni, insann kalbini Allah'dan bakasna balad ve insann bakasna tevekkl etmesine yol at iindir. Byk irke gtren eylerdir ve fasid itikadlara zemin hazrlar 2- Kur'an'dan olanlar: Selef-i Salihin bu konuda ikiye ayrlmlardr. Kimi bunu caiz grmekte ve kimisi de grmemektedir. Dorusu, "haramdr" diyenlerin grdr. Nazarlklarn irk olarak adlandrlmas nedeniyle bu hkmn genellii sozkonusudur. Bunun iin Kur'an'dan olanla olmayann arasn, sonunda ikisi de irke gtrd iin ayrmadk. Allah daha iyi bilir.

* Okuma (Rukye): Kur'an'dan veya Nebev olsun, hastalara okunan dualarda mubah olan "Rukye", Arab diliyle olup anlalr olmas ve haram olan bir eyi iermemesidir.(1)
(1) Arapa bilmeyen de kendi diliyle hastann iyilemesi iin dua eder

rnek vermek gerekirse, Allah'dan gayrsndan yardm dilemek, ona gvenmek, "Rukye" yaparken bile bunun ancak Allah'n izni olursa yararl olacana inanmaktr. Bu artlardan birisi kalkarsa haram olan "Rukye" vuku bulur. yle bir rnek verebiliriz: "Belalarn uzaklatrlmas iin bilezik ve ip gibi eyler takmak." Zarar ve yarar ancak Allah'n izniyledir. nk Allah btn yaratlmlar zerinde tek kuvvet ve kudret sahibidir.

Kim byle eylerin hayr veya erre neden olduuna inanrsa, byk irke dm olur. Olabilecei phesine sahip olmak ise kk irktir. Son sz olarak yle deriz: Bugn islam aleminde irkin apak grnen ekli, Mslmanlarn balarna gelen musibetlerin ve karlatklar fitnelerin, savalarn ve depremlerin, daha bunun gibi, Allahu Teala'mn muslmanlarn bana verdii birok azabn yegane sebebidir. Evet, sebebi de insanlarn Tevhid'den yz evirmeleri, akide ve amellerine irkin bulamasdr. Bunun ispat ise, birok islam beldesinde irk olan saysz davranlarn Muslumanlarca slam'dan saylmas gsterilebilir. Bu davranlara gelince; Allah'tan bakasna yalvarp dua etmek, veli zannettikleri kullar mescidlere defnetmek, onlar iin adakta bulunmak, kabirlerde veya trbelerde kurban kesmek, kabirleri tavaf etmek, kabirlere kar namaz klmak, vb. bu irk amellerine rnek olarak gsterilebilir. irkin en byk biimi Allah'n indirmedii ile insanlar arasnda hkm vermektir. Beeri kanunlarla hkm vermek, bundan raz olmak ve bunlar inkar etmemek, kr ad altnda faizle alveri etmek bu tr irke rnektir. Hem bu gzide esere bir giri, hem de konunun anlalmasna yardmc olsun diye; yaynevimiz tarafndan daha nceden bastrlp datlan bu 'birka sz' yazarn hogrsne snarak buraya ilave ettik. Okuyucuya faydal olmasn dileriz. Allah'tan mslman topluluklar irkin ve haramlarn pisliinden temizlemesini diler, hepimizi doru yola iletmesini dua ile isteriz.

GURABA
B R NC BLM: Hanefi Alimlerine Gre irkin Tanm. K NC BLM: Hanefi Alimlerine Gre irkin Trleri. NC BLM: Tevhidi Korumak iin, Hanefi Alimlerinin Sakndrdklar irke Gtren Vesileler DRDNC BLM: Hanefi Alimlerinin Akla Kavuturduklar Baz irk rnekleri. 1. irk'in zahiri alametleri ve farkl ekilleri 2. irkin gerei ve irk olan ameller 3. Kuatc ve kavrayc olan ilim, Allah'n sfatlarndandr. 4. radesi ve kudretiyle mstakil olarak tasarruf sahibi olmak, sadece Allah'a ait bir zelliktir. 5. badetler ve o ibadetlerin zellikleri sadece Allah'a mahsustur. 6. Allah'a kulluk ve teslimiyete zg alametler 7 Sonu

nsz Hamd, Allah'adr. O'na hamdeder, O'ndan yardm diler ve O'ndan balanmamz isteriz. Nefislerimizin errinden ve amellerimizin ktlklerinden O'na snrz. Allah kimi hidayete erdirmise, onu kimse saptramaz. Kimi de saptrmsa, onu doru yola getirecek olan kimse yoktur. ahidlik ederim ki, ilah ancak Allah'dr; O'ndan baka ilah yoktur. Yine ahidlik ederim ki, Muhammed O'nun kulu ve Rasldr. "Ey man edenler! Allah'tan hakkyla korkunuz ve ancak mslman olarak lnz !" (Aimran; 102)

"Ey insanlar! Sizi bir tek nefisten yaratan ve ondan da eini yaratan ve ikisinden birok erkekler ve kadnlar reten Rabbinizden saknn. Adyla birbirinizden istekte bulunduunuz Allah'dan ve akrabalk haklarna riayetsizlikten saknn. phesiz Allah sizin zerinizde gzetleyicidir." (en-Nisa; 1) "Ey iman edenler! Allah'tan korkun ve doru olan bir sz syleyin, ki Allah amellerinizi slah etsin vegnahlarnz balasn. Kim Allah ve Raslune itaat ederse, byk bir kurtulua ermitir."(el-Ahzab,70-71) Szlerin en hayrls Allah'n szdr. Yollarn en hayrls Muhammed'in yoludur, ilerin en kts sonradan uydurulanlardr. Her uydurulan bid'attr. Her bit'ad dalalettir ve her dalalet de Cehennem'dedir. Fer'i meselelerde Ebu Hanife'nin yolundan gidip, uslde O'na uygun amel eden alimlerin, baz islam topraklarnda ska rastlanan kabirci bid'at ehli, irk ve irkin trleri, irke gtren sebepler ve irkin alametleri hakknda gerekten taktir edilecek ilmi almalar vardr. Bu alimler, bylece; kendileri gibi Tevhid'i korumak, irkin giri kaplarn ve irke neden olan vesileleri ortadan kaldrmak iin mcadele eden Maliki, afii ve Hanbeli alimlerinin kafilesine katlmaktadrlar. Bu da bize gsteriyor ki, Ebu Hanife'ye intisab eden baz alimlerin, kabirlere ilikin irk olan bid'atlere kar, tpk dier Ehl-i Snnet Mezheb alimleri gibi; saf ve berrak olan akideyi irkten, bid'atlardan ve buna davet eden etkenlerden arndrmak iin, gerekten vlmeye deer gayretleri vardr. Bu alimler abalarnda; Ebu Hanife, Malik, afii ve Ahmed b. Hanbel'n izini takip etmilerdir. O mamlar ki, btn abalaryla Tevhid'in hrmetini korumak iin irke ve mriklere kar mcadele etmilerdir. Bazlarnn zannettikleri gibi irk trnden olan bid'atlara, kabircilere ve benzerlerine kar sadece Hanbeli alimleri mcadele etmemiler; Hanefi alimleri de ayn duyarll sergilemilerdir. Byle syleyenlerin hepsine ilmi bir cevap olmas iin, bu sahada Hanefi alimlerinin grlerinden bir nebzeyi, bid'at ehline kar hccet olmas iin sunuyorum. naallah, gcm ve imkanm nisbetinde; bu alanda Maliki ve afii alimlerinin grlerine de deinmek istiyorum. Bu kitabmda Hanefi alimlerinin irkin tanm, ksmlar ve ona sebep olan etkenleri nasl tanmladklarna rnekler vereceim. Bunun iin konuyu drt blm halinde ele aldm: Birinci Blm: Hanefi alimlerine gre irkin tanm. kinci Blm: Hanefi alimlerine gre irkin trleri. nc Blm: Tevhidi korumak iin Hanefi alimlerinin sakndrdklar irk vesileleri. Drdnc Blm: Hanefi alimlerinin akla kavuturduklar baz irk rnekleri. Allah'dan dileim, bu kitab sadece kendi rzas iin halis bir amel olarak kabul etmesi ve onu hesap gn mizanmdan saymasdr, O bize yeter. O ne gzel vekildir. Hamd alemlerin Rabbi olan Allah'a mahsustur. Dr. Muhammed b. Abdurrahman el-Humeyyis

B R NC BLM
HANEF AL MLER NE GRE RK N TANIMI

Hanefi alimlerine gre irkin ne olduunu aklamadan nce, irkin szlk anlamn izah etmemiz yerinde olacaktr. irk: Bir eyde birisine ortak komaktr. "Ortak olmak" ve "irket" ayn kkten oluur. "Ortak kld" demek; ortak klnan o eyde zat veya anlamda, az veya ok bir nasip tayin edilmesi demektir. "Birisine bireyde ortak oldu" demek, "ortak olunan eyin aznda veya ounda pay sahibi olmak" demektir. Bu ister bir zatta veya ister sfatta olsun farketmez, ayn eyi ifade eder. eriat'a gre her kfrn imann kart olmas gibi, irk de Tevhidin kartdr. mam Abdulkadir ed-Dehlevi(1) (1) Abdulkadir b Abdrrahm el-Umeri ed-Dehlevi el-Hanef. Mehur
alimlerdendir H. 1230'da vefat etmitir. Bkz: Nuzhetul Havatir, c.7, s.302, 304.

diyor ki: "irk, insann Allah'tan gayrsnda Allah'n sfatlarndan bir sfatn varlna itikad etmesidir" Mesela; "falan kimse hereyi bilir demesi veya ' falan kimse dilediini yapar," yahut "bana hayr ve errin dokunmas onun elindedir" gibi sozerle; ya da Allah'tan gayrisini Allah ycelttii gibi yceltmektir. Birisinden bir eyi istemek iin ona secde etmesi veya onun iin bir itikada sahip olmasdr. (2) (2) Tavdhu l Kur an c 1, s 105 Urduca Bu tanmdan da akla kavuuyor ki, O'na gre irk, Allahn fillerine veya sfatlarna amil olduu gibi, ayn zamanda kendisine ibadet edilmeye zg olan, kullarnn fiillerini de iine alr. Hakeza imam Muhammed ismail ed-Dehlevi(3) (3) Muhammed ismail b Abdlgan b Abdrrahim el
Umer Ed Dehlevi el Hanefi, H. 1193de dodu, H. 1246 da ld. Eserleri arasnda "??viyet' l man" , Tenviru' l Ayneyn fi sbat Refi'l Yedeyn vb. kitaplar vardr.

ve eyh Ebu'l Hasan en-Nedvi (ibare Nedvi'nindir) yle derler. "irk sadece insann bakasn Allah'a e koup O'nunla arasnda hibir fark gzetmeden denk kabul etmesi deildir. Bunun yannda, bilakis irkin gerei, insann Allah'n kendi yce zatna ve ibadetine alamet kld amelleri, insanlardan birine secde etmek, onun adna kurban kesip nezirde bulunmak, zor anlarda ondan yardm dilemek ve onun her yerde hazr ve nazr olduunu syleyip, onun tasarruf yetkisine sahip olduunu isbat etmeye almaktr."(4)(4)
Muhammed ismail b Abdlgan b Abdrrahm el-Umeri Ed-Dehlevi el-Hanefi. Hakknda 3 no'lu dipnotta bilgi verilmitir. Bunlarn hepsi ile irk sabit olur ve insan bununla mrik olur.(5)(5) Takviyetu'l iman, 22-23 (Urduca), En-Nedv, Risaletu't-Tevhid, 32-33.

Bu tanmlar da bize aka gstermektedir ki, birok Hanefi alimi irkin beyan ve tanmlamasnda sadece "Rububiyet" meselesi zerinde durmamlardr. Aksine, grdnz gibi onlar, kim olursa olsun Allah'dan gayrsna bir ibadeti tahsis klmay "irk-i ekber" olarak adlandrmlardr. te bu, amelleri yok eden ve ilendiinde Allah'n, onu ileyenin ne nafile ve ne de farz bir ibadetini kabul etmeyecei bir irktir. Allah Azze ve Celle bu tr irk hakknda yle buyuruyor: "Andolsun sana ve senden ncekilere, "eer irk koarsan phesiz amelin yok olur gider ve sen de hsrana urayanlardan olursun" diye vahyedildi."(ez-Zumer 65) "Allah kendisine ortak koulmasn balamaz. Bunun tesinde diledii kimseye dilediini balar." (en-Nisa. 48) Fakat ne yazk ki cahillerin ou sadece Tevhid-i Rububiyetin yeterli olduunu sylemekle yetinmektedirler. Bylece onlarn uluhiyyette irke dmeleri onlara ok basit ve hafif geldi ve ibadeti Allah'tan gayrsna ynelttiler. Onlara yalvarp onlarla "istiase"de bulundular. Bilmelidirler ki, Allah Rasl'nn belirttii gibi; "dua ibadettir."(6)(6) Ahmet
Bin Hanbel, 4/267, 270, 276, , Ebu Davud, Kitabu's-Salat, Babu'd-Dua, 1479, et-Tirmizi (H. 211), 2969, Bakara tefsirinde, C. 5/374 (3247), el-Mu'minun Suresi tefsiri -C. 5/ H 456, 3372, Kitabu'd-Dua'da Bab-u Fadl'd Dua, bni Mace, 2/1258 H 3828 Ktabu'd-Dua Bab-u Fadli'd-Dua; el-Buhar, el-Edebu'1-Mufred'de, s.105; bni Ebi eybe, El Musannef, C. 6/21 H. 29167; bni Hibban (ihsan), C. 2/124 H. 887; el-Beyhaki, uabu'l- man, C 2/37 H.

1105; el-Hakim, el-Mstedrek, C. 1/ 491 (isnadnn sahih olduunu syledi ez-Zehebi ve bn-i Cerir, et-Tayir'de (24/78-79) ona muvafakat ettiler...)

Bunun iin bu irke dmek, meydana ok gelen bir durumdur. zellikle de cahiller arasnda buna ska rastlanr. Bunun nedenlerine gelince; ilim ehlinin kusurunu, bu konuda ilme intisab ettiini syleyen baz kimselerin sapkln ve daha nicesini saymak mmkndr. Ancak, yukarda da grdmz gibi, Hanefi alimlerinin grlerinden anlalmaktadr ki, bunlar "Rububiyette irk" ile "Uluhiyyette ve sfatlarda irk"in arasn ayrmamlardr. irki izah ederken sadece bir trn deil, onun tm trlerini zikretmilerdir.

K NC BLM
HANEF AL MLER NE GRE RK N TRLER

Yukarda grdmz zere, irkin trlerini arzetme esnasnda doal olarak anlalmaktadr ki, bu irk trleri sadece Rububiyet cihetiyle snrl kalmayp, Ubudiyete (Uluhiyete) de amildir, ileride yapacamz aklamalardan da anlalaca zere bu, Allah'n isimlerinde ve sfatlarnda da O'na irk komay iine alr. Bu da Allah'n kullarndan herhangi birisine, Allah'n sfatlarndan bir sfat uygun grmek veya insanlardan herhangi bir kimse hakknda onu, kendisine ibadet edilen ilah derecesine karacak kadar ar gitmektir. Biz bu vesileyle aada baz hanefi alimlerinin, irkin eitleri hakkndaki aklamalarn vermeye alacaz.(7)
(7) Hanefi alimlerinin de aklayacaklar gibi, rkm ksmlar sadece islam toplumlarnda cehaletin yaygnl nedeniyle meydana gelen irki amellerdir Grme gre, onlar ibadette irk komay da delilleriyle zet olarak anlatsalard daha yararl olurdu. Ancak, yine de onlar irk hakknda gerekli ayrntl bilgileri vermilerdir. irkin vuku bulduu ibadetler sadece zikredilen ameller veya ibadetler deillerdir. Bilakis daha birok ameller ve ibadetler de vardr. Acaba Hanefiler neden sadece bir trn zerinde daha ok durdular? Bu, ancak bizim dediimizin doruluunu isbat edicidir ki, Hanefi alimlerinin -hemen- hepsi, ibadetle ilgili amellerde irke dlmesinden insanlar sakndrmlardr.

1. mam Ahmed es-Serhendi(8) diyor ki: irk iki trldr Birincisi, "Vacibu'l-Vcud" hakknda irk komak, ikincisi ise "ibadet'te irk komaktr.
(8) Ahmed b Abdlehad es-Serhend el-Hanefi el-Maturd el-Nakbend'nn, Beyanu'l-Akad, Ala Mezheb'lMaturdyye, Tehzibu's-Sufiye ve Rsaletu Isbat'n-Nubuvvet ve ayrca, er-Reddu Ale'-Sy'a adl eserleri vardr H 1034'de oldu. Bkz Nuzhetu'l-Havatr, 5/43-55)

2. mam Ahmed er-Rumi(9) ve Subhan Bah el-Hindi, sirkin alt trn zikrettiler. Bu alt trn bir tanesi sudur:
(9) Ahmed b Muhammed el-Akhisari el-Hanefi er-Rumi, Osmanl alimlerindendir ilmi eserleri vardr Tedrisatta bulunmu ve fetva vermitir. H 1043 ylnda olmutur Bkz Hidayetu'l-rifn, 1/157 ve Mu'cemul-Muellifn, 2/83

irku't-Takrib: Bu, Allah'a yaknlk(10) iin Allah'tan(11) gayrsna ibadet etmektir.

(10) Delili. "Biz onlara, bizi Allah'a daha ok yaklatrsnlar diye ibadet ediyoruz. (ez-Zumer. 3)" (11) Mecalisu'l-Ebrar Ala Hazineti'l-Esrar, Sh.150-152.

3. Et-Tahanavi de(12) muhtelif irk trlerini yle zikreder: a) badette irk.(13) b) taatte irk.(14) c) simlerde irk.(15) d) limde irk.(16) e) Kudrette irk.(17)

(12) Muhammed b Ali b. Hamid b Sabir el Hanefi et Tahanavi, kelamc ve edibdir Maturidi fakihlerindendir Bkz Nuzhetu'l Havatr, 6/287 ve Mu'cemu'l-Muellifn, 11/47. (13) 'Andolsun ki biz her mmete tauttan kann ve Allah a ibadet edin diye (tebligat yapmas iin) bir Peygamber gonderdik (en Nahl 36) , Andolsun ki biz Nuh u kavmine gnderdik O kavmine ey kavmim, Allah'a ibadet edin Sizin O ndan baka bir ilahnz yoktur (dedi) (El-Araf 59) Allah tan bakasn Allah ile beraber ilah edinme. Yoksa kotlenmi ve aalanm olarak oturur kalrsn (el sra 22). Demek istiyor ki, Allah tan gayrsna ibadetini tahsis etme, bu O ndan bakasna ibadettir. (14) Ey Ademoullar! Ben sizden eytana ibadet etmeyin diye sz almadm m? (Yasin 60) Demek istiyor ki Ben sizden ona itaat etmemeniz, ona uymamanz ve size emrettii isyanda ona itaat edip ibadet etmemeniz iin sizden ahid almadmm? Ey babacm, eytana ibadet etme! phesiz ki eytan Allah'a isyan etmitir (Meryem 44) (15) Bundan ama, hayvan kesiminde Allah'tan gayrisinin adn anmak olabilir. zerine Allah'n adnn anlmadndan yemeyiniz phesiz o fsktr (el Enam 121), Ancak size lei kan, domuz etini ve Allah'tan gayrisi iin kesileni haram kld (el Bakara 173) Bundan ama, doan bir kmseye Allah tan gayrsna ibadet etmeye verilen ad olabilir Abdulharis Abduluzza denilmesi gibi. Onlara salih bir ocuk verilince, kendilerine verildiinde O'na ortaklar edinirler (el Araf 100) Yani o doan ocukta, Allah'n onu yaratmasna ortaklar koarlar. Halbuki Allah onu varetmi ve onu onlara nimet olarak vermi ve onunla anne ve babasnn gnllerini sevindirmitir Ama onlar, Allah'tan gayrsna onu kul etmilerdir Onu Allah'tan gayrsnn kulu olarak adlandrmlardr Abduluzza, Abdulhar, Abdulka'b, gibi iiler de bu irke derek, ocuklarna Abdulali, Abdulhasan', "Abdulhseyn" vb isimler takmlardr Veya Allah onlara o ocuu nimet olarak vredikten sonra, Allah'a ibadette ortak koarlar Halbuki onlara saysz nimetler veilmitir. Bu ifade tarz, nevi den cins'e intikal usldr Ayetin ba, Adem ile Havva hakkndayken, kelam sonradan cinse intikal etmitir Bu phesiz Ademin neslinde oktur. Bunun iin Allah onlara irkin batl olduunu bildirdi ve bunlarn ok iddetli bir zulm ilediklerini syledi. Bu irkin szlerde veya davranlarda olmas ayn eydir. Allah onlar tek bir nefisten yaratmtr. O nefisten onun eini varetm ve onlara kendi nefislerinden eler yaratmtr. Sonra onlar arasnda bir sevgi ve efkat yaratmtr. Bu nedenle onlar, birbirlerinden huzur bulurlar. Birbirlerini sevip dost olurlar. Sonra onlara ocuklarnn olmas iin ehvet verdi. Onlara kadnlarn rahmine yerletirdii ocuklar verdi. Belli bir sure sonra onlar dnyaya getirdi. Onlar ocuklar domak zereyken onu sa salm olarak dnyaya getirmesi iin dua ederler. Tm bunlar var ken, O na ibadet edip hibireyi O na ortak komamalar ve dini sadece O na halis klmalar hak deil mi' Bkz Teysiru'r-Rahman Tefsiri, 9/128-130. (16) O, Gayb bilendir Kendi gaybn (grlmez bilgi hazinesini) kimseye ak tutmaz (kimsenin bilmesine izin vermez ) (ec-Cin 26)", "De ki, gklerde ve yerde gayb Allah'tan bakas bilmez (En-Neml 65)" (17) Deki Onlara ardnzda sz duyuyorlar veya size bir zarar veriyorlar m' (e-uara 72-73)", Allah tan gayr kendilerine ibadet et tikleriniz, size rzk vermeye g yetremezler (Ankebut 17)" Bkz Kefu sthat'l-Fnun, 4/153164.)

4. mam Veliyyullah ed-Dehlevi(18) irki aadaki trlere ayrmtr: a) Sucud'da irk.(19) b) Yardm istemede irk.(20) c) Nezirde (adakda) irk.(21) d) simlendirmede irk.(22) e) Byklerine tabi olmada irk (23)
(18) Ahmed Veliyyullah b. Abdrrahim b. Vecihu'd-Din el-Umeri ed-Dehlevi, el-Fevzu'l-Kebir, el-Buzur el-Baza ve Huccetullah el Bala adl mehur eserlerin sahibidir H 1176da Dehli de olmutur 6/398,415) (19) "Alah'a secde yapn ve Ona ibadet edin (En-Necm 62)' (20 "Ancak sana ibadet eder, yalnz senden yardm dileriz (el Fatiha 5)" Allah Raslu de yle buyuruyor 'Yardm dileyince ancak Allah'tan dile "(Trmz, Ahmed b Hanbel) (21) "Nezirlerine vefa gsterirler ve erri yaygn olan o gnden korkarlar (el- nsan 7)" Hayetu bn-i Abidin Ala er Reddi'l Muhtar, 2/439-440 El- bdau Fi Madarru'l- bdita', Sh 189 Ziyaretu'l-Kubur, s.29 El-Mecals el-Erbaa, sh 14 "Sonra hac ibadetini yenne getirsinler ve adaklarna sadk kalsnlar Kabeyi de tavaf etsinler (el Hacc 29) ElBahrur-Raile, 2/298 Ruhul-Menai, 17/313. (22) Daha nce bu konuya iaret edilmitir. (23) "Alimlerin ve ruhbanlarn Allah tan gayr ilahlar edindiler O'ndan baka ilah yoktur, ilah ancak Odur O, onlarn ortak kotuklarndan mnezzehtir (et-Tevbe 31)" Bunun tefsirinde Tirmizi yle demitir 'Onlar onlara helali haram, haram da helal klnca onlar da buna ramen onlara uymadlar m' Ady b Hatem de, evet, ey Allah m Raslu'dedi Raslullah da, ite bu, onlara ibadettir buyurdu.

f) Kurban kesiminde irk.(24) g) aibe ve Bahrede irk.(25) h) Halif (Ahid verme) irki.(26-27)

) Hacc Allah'tan bakas iin yapma irki(28-29)

(24) "De ki Benim namazm, ibadetim, hayatm ve olumum alemlerin Rabb olan Allah iindir (el-En'am:162)" "Rabbn iin namaz kl ve kurban kes' (el-Kevser. 2)" Bkz Tuhfetu'l-Fukaha 3/67 (25) 'Ne bahreyi, ne aibeyi, ne vasleyi ve ne de ham' Allah size farz klmad Fakat kafir olanlar Allah'a yalan yere iftira ediyorlar (el-Maide 103)" Bu, dinde Allah'n sylemediini ihdas eden ve Allah'n helal kldn haram klan mriklerin zeminidir Kendi bozuk grlerine uyarak kendilerinin icad ettikleri kavramlarla, hayvanlarn Allah'n emrine kar haram kldlar 'Bahire", kulan ortadan yararak ikiye ayrdktan ve srtna binmedikleri deveye denir "aibe" belli bir yaa ulatktan sonra ba bo braklp kendisine binilmeyen, zerine yk yklenilmeyen, yedirilmeyen deve, okz veya koyuna verilen addr 'Ham" ise, belli bir yaa gelip de srtna binilmeyen ve yk vurulmayan deveye verilen addr. Butun bunlarn hepsi, hakknda delil olmadan haram klnm hayvanlardr. Bu ancak Allah a iftiradr, onlarn cehaletinden kaynaklanmaktadr (Teysru'r-Rahman 2/352.) (26) Bu ancak hilfde (ahidde) bulunan kimsenin, kendisiyle yemin edilen eyde ancak Allah a zg olan bir kemal grp, onu Allah a denk kabul etmeyi itikad etmesine baldr. Aks takdirde sadece dil ile byle bir ahidde (yeminde) bulunmak 'kk rk"tir slam dan karmaz. (27) 'Kim Allah tan gayrisinin adyla ahidde (yeminde) bulunursa kafir olmutur " Hads-i erifi bunun delilidir (Ebu Davud, Ahmed b. Hanbel, el-Hakim ) Bir rivayette de yle Duyuruluyor 'Kim Allah'tan gayrsyle ahid verirse, Allah'a irk komutur (Ahmed b. Hanbel )" mam Ebu Hanifeden gelen bir rivayete gre, o Allah'tan gayrsyla yemini (ahid vermeyi) yasaklayarak yle demitir 'Kii ancak halis Tevhid'i Allah amahsus klp onunla yemin edebilir (Bedaius-Senai, 3/8)' bn-i Nceym el-Hanefi, Allah'tan gayrsyla yemin eden hakknda unu syler "Ha yatm ve senin hayatnla yemin ederim diyenin kfrnden korkulur (el Bahru r-Raik, 3/88, 5/124 El-Fetava elHindiyye, 6/323, 326 " 28) 'Kimin gc yeterse, onun uzerine Allah iin haccetmek farz klnmtr (Al-i mran 97) (29) Huccetullah el-Bala, 1/183, (Yem basksnda 1/543). El-Buzur el Bazia, 1/127)

5. ah Muhammed smail(30) ise u ksmlar zikrediyor:

(30) Hayat hakknda bilgi verildi

a) Evliyadan duayla yardm istemek ve onlarla istiasede bulunmak.(31)(31) Allah' tan

bakasna ne yarar ve ne de zarar veremeyecek eye arda bulunma (Yunus 106)", "Rabbnzden stase ettiinizde O da hemen size karlk vermiti (El-Enfal 9)" (Ruhu'l-Meani, 6/129, 11/98)

b) Evliya'ya nezirde ve onlar iin kurban kesmede irk.(32)

(32) Yukarda deinildi

c) Evliyadan -gyablarnda- yardm dilemek.(33)

(33) Yukanda deinildi

d) simlendirmede irk komak. Doan ocuklar evliyaya nisbet etmek. Yani onlarn olmalarnda Allah'dan gayrsn sebep bilmek ve onlara nisbet edip ocuklar adlandrmak. Abdunnebi, Hibetu Ali, Hibetu Hseyin, Hibetu'l-Murid, Hibetu Selar vb. diye adlandrp, onlardan belalarn giderilmesini dilemek.(34) (34) Yukarda
deinildi

e) Allah'tan gaynsyia yemin etmek.(35) (35) Yukarda deinildi f) Allah'n velilerinden bir velinin adyla ocuu ttslemek. g) Veli adna ocua elbise giydirmek. h) Olunu ayandan bir iple veli adna balamak. ) Allah'tan bakasna secde etmek.(36) (36) Bunun deliline daha nce deinildi (el-Bahru'r-Rak,
5/124, el-Mrkat, 2/202 Ruhu 1-Mean, 17/213)

i) Allah'dan gayrisinin gayb

bildiine inanmak.(37) (37) Bunun deliline daha nce deinildi El-Fetavay Hindiyye'de, gayb bilme iddialar hakknda hkm vardr (6/325-326 el-Bahru'r - Raik, 3/88, 5/124) j) Allah'dan gayrsna tasarruf hakk tanmak.(38) (38) Bunun deliline daha nce deinildi (El-Bahru'r-Raik 2/892, Ruhu'l-Meani 17/213, El- bda' Sh 189) k) Allah'tan gayrs iin kudret sfat isbatna inanmak.(39) (39)Takviyetul- man, Sh:19-21 (Urduca) En-Nedvi, Risaletu't-Tevhid, Sh 25-33 Bundan sonra yle der: "Bunlarn hepsiyle irk sabit olur ve insan bununla mrik olur." imam Muhammed ed-Dehlevi, bir dier yerde irkin ksmlarn yle sayar:

a) ilimde irk.(40) (40) 'nlerinde ve ardlarnda olan bilir Diledii kadarnn dnda, O'nun ilminden hibireyi kavrayp kuatamazlar (El-Bakara 255)" b) Tasarrufta irk.(41) (41) "De ki Allah tan baka ilah diye ne srdklerinizi arn Onlarn gklerde ve yerde bir zerre arlnda bile hibir eye gleri yetmez, yaratlta ortakl olmad gibi, O nun bunlardan hibir desteki olan da yoktur. O nun katnda izin verdiinin dnda hi kimsenin efaati yarar salamaz (Sebe 22-23) " c) ibadette irk.(42) (42) Daha nce geti d) dette (yani amelde) irk.(43) (43) Reddu'l- rak Sh 16-17) Buna en-Nedvi de ilavelerde bulunarak, kabirciler hakknda iddetli tavr koymutur.(44)
(44) Rsaletut-Tevhid, Sh 34-40)

NC BLM MAMLARININ TEVH D KORUMAK N SAKINDIRDIKLARI RKE GTREN VES LELER Hanef imamlar, kabirleri kirele badanalamak,(45) (45) Mslim'in Cbr ve dierlerinden rivayet HANEF
ettii b hadiste, Ali, Raslu kabirleri allamak, zerine oturmak ve zerine bina yapmak fiillerini yasaklamtr. Ebu Hanife ve ashabnn bu konudaki grleri renmek iin u eserlee baknz Bedaiu' s-Senai, 1/320, Tuhfetu Fukaha, 2/256, El Metanet, 2/121, Fethu'l-Mlhim, 2/121, Mearifu Snen, 3/305, 307, Haiyetu't-Tahav, Sh 335, Haiyetu Reddu'l-Muhtar bni Abidin, 2/237, El-Fetavay Hindiyye, 1/194, el-Bahru'r-Raik, 2/19 el-Mebsut, 2/62, Haiyetu Maraki'l-Felah, Sh 405, El- bda', Sh 197, Ziyaretu'l-Kubur, Sh 29) kabirlerin zerine bina (kubbe ve mescid yapp bunu ykseltmek,(46) (46) Mslim de Allah Rasl nn Ali'yi (ra) kabirleri dzlemek iin gnderdii rivayet edilir Hanefi imamlarnn bu konudaki grlerini renmek iin baknz Tebyinu'l-Hakaik, (ez-Zeylai), 1/264, Fethu'l Mlhim, 2/506, Ruhu'1 Meani, 15/237, (elAlus), Fethu'1-Kadir, 2/141. ) zerine yaz yazmak,(47) (47) Bunu Ebu Davud, Tirmizi ve dierleri Cabir yoluyla Allah Rasl'nden rivayet ediyorlar Allah Raslu'nun kabirlerin kirele badana edilmesini ve zerine yaz yazlmasn yasakladn rivayet ederler. Bu konuda baknz: Bedaiu's-Senai, 1/230, Tuhfetu'l-Fukaha, 2/256, Tebyinu'l-Hakaik, 1/264, Haiyetu Mavakiyi'l-Felah, Sh.405, el- bda', sh.197.) kabirleri mescid edinmek,(48) (48) Allah Rasl (sav) yle demitir: "Allah'n laneti yahudilerin ve hristiyanlarm zerine olsun! Onlar Peygamberlerinin kabirlerini mescidler haline getirdiler. (Buhari, Mslim)", "Bilinki sizden ncekiler Peygamberlerinin kabirlerini mescid ediniyorlard. Sakn siz kabirleri mescid edinmeyin. Sizi bundan alkoyuyorum. (Mslim)" Bu konuda baknz: Tebyinu'l-Hakaik, 1/264; Ruhu'l-Meani, 15/237; elMirkatu fi erhi'l-Mikat, 2/22; el-Kevakibu'd-Derari, 1/316-317; el-Berari, Zi-yaretu'l-Kubur, Sh. 29; elMecalisu'1-Erbaa, Sh.13.) iine kandil asmak,(49) (49) "Allah Rasl kabir ziyaretisi kadnlar, kabirlerin zerini mescid edinenleri ve zerine kandil asanlar lanetledi. (Ahmet b. Hanbel, Tirmizi)" Ayrca baknz: el- bda', Sh.189; el-Kevakibu'dDerari, 1/317; Ziyaretu'l-Kubur, Sh. 29; el-Mecalisu'l-Erbaa, Sh. 13.) kabirlere ynelerek namaz klmak ve kabirlere kar dua etmek,(50) (50) Allah Rasl yle buyurmutur: "Kabirlerin zerine oturmaynz ve kabirlere doru namaz klmaynz." Ebu Hanife, dua esnasnda Raslullah'n kabrine ynelmeyi mekruh grrd. Bkz. et-Tevessilu ve'l-Vesil, sh.293; bn-i Teymiyye Ruhu'lMeani, 6/125; Mecmau'l-Enhar fi erhi Mltekal Ebhar, 1/313.) kabirleri bayram yerine evirmek(51) (51) Ebu Davud, Ebu Hureyre'den yle rivayet ediyor: "Evlerinizi kabir haline getirmeyiniz. Benim kabrimi de ziyaretgah yerine evirmeyiniz. Bana salat getirin, zira nerede olursanz olun, salatnz bana ular." Ayrca bkz. el- bda', Sh.185.) ve zel olarak kabir ziyareti iin yolculuklara kmak(52) (52) Raslullah (sav) yle buyuruyor: " mescidin dnda hibir yer iin seyahat edilmez. Mescid-i Haram, benim mescidim (Mescid-i Nebevi) ve Mescid-i Aksa hari." fiillerini "irke gtren vesileler" olarak aklamlardr.

DRDNC BLM
HANEF MAMLARININ SAKINDIRDIKLARI BAZI RK RNEKLER nsann garipseyecei bireydir ki, Arap mrikleri Rububiyet hususunda irk komadlar, sadece uluhiyet hususunda irk komulardr. Ne gariptir ki, bugn bile slam mmeti

arasnda Rububiyet konusunda irkin birok biimlerine rastlamak mmkndr. Ancak eer okuyucu konumuzla ilgili olarak nakledeceimiz alntlar kavrayabilirse, bu aknl kolayca ve kendiliinden yok olacaktr. Bunun iin, alntlar yer yer uzatacam. Muhammed Alauddin el-Haskefi,(53) (53) Muhammed b. Ali b. Muhammed el-Husni (el-Haskafi),
Hanefilerin am mftsyd. Ed-Drri'l Muhtar fi erh-i Tenviru'l-Ebsar, fadetu'l-Envar l Ulli'l Menar adl eserleri vardr. Bkz: Hlasatu'l-Eser; 4/63-65; el-E'lam, 6/294). Allah'tan gayrsna nezirde bulunanlar

hakknda unlar sylyor: "Bil ki llerden tr halkn arasnda birok kimsenin bana gelen ve onlardan alnp da mum yakmak, kandil ya ve benzeri eyler iin evliyann kabirlerine yaknlamak iin alnan parann hepsi, icma ile batl ve haramdr."(54) (54) EdDrri'l Muhtar, 2/439.

bn-i Abidin bu ibarenin aklamasnda yle der: 'Onlara yaknlk iin, szne gelince, bu; "ey efendim falan, eer kaybolan eeim geri dner veya hastalm iyi olursa, ya da ihtiyacm grrsen, sana bu kadar altn veya gm, yahut yemek veya mum ve ya vereceim!" demek vb. szlerdir. "Batl ve haramdr" sznn ise eitli yorumlar vardr: Mesela, yaratlma adakta bulunmak. Burada nezir caiz deildir. nk nezir ibadettir, ibadet de kula yaplmaz. stelik kendisine adak adanan da ldr. l ise mlk edinemez."(55) (55) A.g.e. Sh 2/449-450. Alusi, Allah'tan gayrsyla istiasede bulunan ve ok sk bir ekilde llere balanan ve onlara nezir ve benzeri birok itaat trn tahsis edenler hakknda unlar syler: "Allahu Teala buyuruyor ki: "Allah'tan baka ibadet ettikleriniz bir sinek bile yaratamayacaklardr (el-Hacc 73)." Bu, evliyaullah hakknda ifrata gidenler iin bir ktlemedir. nk insanlardan bazlar zor anlarnda Allah'tan gafil olarak onlara "istiase"de bulunurlar. Onlara adaklar adarlar. Onlarn akl sahipleri yle derler: "Onlar bizi Allah'a gtren vesilelerdir. Biz ancak Allah iin adakta bulunuyoruz. Bunun sevabn da o veliye balyoruz." Hi phe yok ki, onlar ilk iddialarnda "biz onlara ancak bizi Allah'a daha ok yaklatrsnlar diye ibadet ediyoruz" diyenlerin szlerine benzer bir sz sylemilerdir. kinci iddialarna gelince, onlardan bu yolla hastalklar iin ifa istemedike ve kaybolan kimselerini veya eylerini geri evirmesini istemedike, herhangi bir sorun yoktur." Muhammed b. Yahya b. Muhammed el-Kandeh-levi el-Hanefi(56) (56) Muhammed b. Yahya b.
smail el-Kandehlevi el-Hanefi. Fazilet sa-hibi bir edebiyat ve alimdir. Derin bir ilmi yetenee sahiptir. ElKevakibu'd-Derari adl eserin de sahibidir. H. 1334'de ld. Bkz. El-Musannefin nsz, 1/27; ayrca el Anakid elaliye.) diyor ki: "Kabirler zerine mescid bina etmeye gelince: Bu, yahudilere

benzemektir. nk yahudilerin, Peygamberlerinin ve byklerinin llerini yceltmek iin ve llere sayg olsun diye, onlarn kabirleri zerine mescid bina etmelerindeki tazime ve putlara ibadet edenlerin amellerine benzer bir eydir... Bu kabirlerde kandil kullanmaya gelince, bu, malda bir israftr. Allahu Teala, "mallarn gereksiz yere harcayanlar eytan'n kardeleridirler. eytan ise Rabbine kar ok inkar edicidir (el-isra: 27)" buyurmaktadr. Bunda Yahudilere teebbh (benzeme) vardr. nk onlar byklerinin kabirleri zerine kandiller asarak ay dnlatyorlar ve uramalar gerekmeyen lzumsuz eylerle ilgilenip, kabirlere byk sayg gs teriyorlard".(57) (57)
El-Kevakibu'd-Derari, 1/316-317.

El-Alusi el-Hanef diyor ki: "Ben, salihlerin kabirlerini ykseltmeyi, zerine tala, tulayla bina yapmay ve o kabirlere doru namaz klp, tavaf et meyi, kabirleri el ile selamlayp belli zamanlarda oralarda toplanmay mubah sayan cahil kimseler grdm. Bunlarn hepsi, Allah'a ve Rasl'ne kar apak bir dmanlk ve Allah'n dininde

Allah' izin vermedii eyleri ihdas etmektir. Hakk bilmen iin, Allah Rasl'nn Ashabnn, stelik yeryzndeki kabirlerin en faziletlisi olduu halde O'nun kabri hakknda neler yapp nasl davrandklarn ve O'nun kabrinin ziyaretiyle ilgili olarak onlarn f illerini bilmen sana yeter. Onlarn braktklar bize uyar ve burada olanla orada olan dnrser Allah seni hidayete erdirir."(58) (58) Ruhu'l-Meani, 15/239-240. mam Veliyyullah ed-Dehlevi diyor ki: "Ey okuyucu! Eer sen mrikleri akidelerinin ne olduunu salkl bir biimde bilmek istiyorsan, bu adaki hurafecilere, zellikle slam diyarnn muhtelif blgelerinde yaayan insanlar "velayet" hakkndaki dncelerine bak!" Onlar, daha nce yaam olan Allah'n veli kullarnn velayetini kabul etmelerine ramen, amzda velilerin varolabileceine imkansz gzyle bakmaktalar, kabirlere ve eiklere iman etmekteler. Bunlar irkin, bid'atlerin ve hurafelerin trl trls ile imtihan oldular. Onlarn kalplerine tahrif, tebih yerleti ve nefislerinin derinliklerine dald. Hatta, "Andolsun ki siz, sizden ncekilerin yoluna uyacaksnz" Hadisinin hkm gereince, belalar ve fitnelerin hibirisi olmasn, ki mslmanlar ismen de olsa iine dalm olmasnlar. zetleyecek olursak, Allah'n rahmeti, Peygamberlerin seyyidi olan Muhammed b. Abdillah' (Allah'n salat ve selam O'nun zerine olsun) Allah Arap yarmadasnda Rasl olarak gnderdi ve ona "Hanif' olan dini ikame edip batl frkalara kar Kur'an- Kerim ile mcadele etmesini emretti. Onlarla mcadelede delil getirme brahim dinin kesin kurallar idi ki, bununla susturma, meydan okuma ve hccetlerini yok etme yerine gelsin."(59) (59) el-Fevzu'l-Kebir: 26. El-Budur el-Baiza'da yle denir: "Allah'n Rasl doru syledi: 'Siz, sizden ncekilerin yollarna kar kar, kula kula uyacaksnz. Hatta onlar kelerin deliine girseler, siz de onlara uyup gireceksiniz." Dediler ki, "Ey Allah'n Rasl! Yahudiler ve Hristiyanlar m (onlar)?" O da "Kim ya?" diye cevap verdi.(60) (60) Buhari, Mslim. "Grmyor musun, Mekke'li mrikler varln bir silsile halinde Allahu Teala'ya nisbet edildiini kabul ediyorlard: "Ve eer onlara gkleri ve yeri kim yaratt, diye sorarsan, phesiz, "Allah" diyeceklerdir. (Lokman: 25.)" Bu, onlar Allah'a irk komaktan kurtaramad. Belki kulanza u haber ulamtr: Kyamet saatine yakn ilim kaldrlacak. O zaman iki kii ilimleriyle birbirlerine kar vnecekler. Onlardan birisi " yyake Sittn" der, dieri de " yyake Seb'n" der. Sonralar davalarn en alim olanlarna gtrrler. O da " yyake Tis'yn" der. Nefsim elinde olan Allah'a yemin ederim ki, o kimse baka ayetlerin iine dmtr. Onlardan hikimse olmasn ki, Allahu Teala'nn dedii gibi, O'na Ortak komasnlar." Onlarn ou ancak Allah'a ortak komadan iman etmezler (Yusuf: 106.)" Allahu Teala, Mekke'li mrikleri, kendilerine kavrulmu un yapan bir kimseyi ilahlk makamna karp, zor anlarnda ondan yardm diledikleri iin tekfir eti." Adiyy b. Hatem, Sadk ve Allah katnda dorulanm Allah Rasl'nden yle rivayet ediyor:(61) (61) Et-Tirmizi, Kitabu Tefsiri'l-Kur'an, (et-Tevbe: 5(218) H. 3095; bni erir, 10/114; el-Beyhaki,
es-Snen, 10/116. Hepsi Mus'ab b. Sa'd b. Adiyy b. Hatem yoluyla rivayet ettiler. Tirmizi, hakknda "garib bir hadistir' dedi.)

Rasulullah, 'Alimlerini ve ruhbanlarn Allah'tan gayr Rab edindiler (Tevbe: 31)" ayetini okuduunda, yle dedi: "phesiz onlar o kimselere ibadet etmiyorlard. Fakat onlar kendilerine bireyi helal kldnda onu helal kabul ederler, haram kldklarnda da haram

kabul ederlerdi." Bunun benzeri birey bugn de olabilir. Olurki, kaln kafal bir adam kar ve der ki: "Bu nasl olur? Byle diyen kimse grmedik!" Biz de ona deriz ki; bil ki tahrif sadece bir lafz herkesin anlad gibi dierinin yerine kullanmak deildir. Aksine tahrif, bunlardan da daha tehlikeli bireydir. Bunun en ok meydana gelen ekli de, lafz konulduu maksadn dnda alarak, kendi hevasna ve nefsinin arzularna gre deitirmektir. Allah Rasl Sallallah Aleyhi Vesellem bize, birgn gelip baz kimselerin, arab baka bir adla adlandrp helal klacaklarn, zinay adndan baka bir adla adlandrp "Allah bunu Kitab'nda haram klmad, bunu istediiniz gibi yapabilirsiniz" diyeceklerini haber vermitir. Grmyor musunuz, "baldan yaplan arap sarho edici deildir" deyip de sonra onu helal klanlar olmad m? te o kimseler, Allah Rasl'nn haklarnda haber verdii kimselerdir. Bunlardan kimisi; "insan, olunun cariyesiyle evlenirse bu haram deildir, helaldir" diyeceklerdir. te onlar, tersyz edilmi bir topluluktur. Onlar, arzular aldatmtr. Yarn, kimin en kt yalanclar olduklarn greceklerdir. Hatta yle insanlar grrsnz ki, onlarn helal ettiklerini helal zannederler ve neredeyse, kendilerine Allah'n ayetlerini okuyanlarn zerlerine, hep birden saldracak olurlar. Sen onlar grmyor musun, onlara "gelin, insanlarn szlerinden vazgeelim, insanlar doru olabilecekleri gibi, hatal da olabilirler, Kitab'a ve Snnet'e uyalm" dendiinde, ayet-i kerimede buyrulduu zere "Derler ki: Biz babalarmz bir din zere grdk ve onlarn izlerine uyuyoruz. (ez-Zuhruf: 23.)" Bu sz syleyenler, kendilerini Allah'a davet edenlerin neredeyse zerine saldrp, gleri yeterse ldrecekler. te onlar, gerekten mriktirler. yle ki, buna benzer hurafelerden birini duyduum zaman rperdim: Bir zamanlar insanlarn iyi bildikleri bir kimse vard. yle demi: "Eer Allah Kyamet gn falann suretinden baka bir surette zuhur ederse, O'nu gremem" te bu insan, Allah'n kadrini kk grm ve O'nu falann derecesinden aa drmtr. Eer rivayet doruysa, o kimse Allah katnda asla mazur grlmeyecektir.(62) (62) el-Budur, elBazia, Sh.167-170.

mam smail ed-Dehlevi, "Takviyet'1- man" adl eserinde, en-Nedvi'nin de Risaletu't Tevhid'de dedii gibi; "irk fitnesinin ok glenmesi ve insanlar arasnda irk" bal altnda unlar diyor: "Bil ki, bu zamanda insanlar arasnda irk ok yaygn bir hale geldi ve halis Tevhid garib kald. Fakat insanlarn ou, irkin ne anlama geldiini bilemiyorlar. Halbuki onlar iman ettiklerini syledikleri halde, birok amellerinde irke dp onun pisliine bulamlardr.(63) (63) Takviyet'l- man. Hereyden nce, insanlarn, irk ve Tevhid'in Kur'an ve Snnet'te ne anlama geldiini ve hkmnn ne olduunu renmeleri gerekir.

1. irk'in Zahiri Alametleri ve Farkl Sekileri

Bilindii gibi bugn insanlann ou, eyhleri, Peygamberleri, imamlar,(64) (64) Yani, ia'nn haklarnda ar gittikleri imamlar. Onlar imamlar hakknda ta'zim ve takdiste, onlarn masum olduklarn syleyecek kadar ileri gitiler. Mesela, gayb bilmek gibi. mameti yle bir ekilde aklarlar ki, neredeyse onu "Nbvvet" zannedersiniz. Ehl-i Snnet, Hindistan'da birok emir ve yneticinin basksyla ve onlarla beraber yaamann sonucu olarak, onlarn akidesinin etkisi altnda kalmlardr. melekleri ve cinleri, skntl anlarnda arp, onlardan ihtiyalarnn giderilmesini, isteklerinin gerekletirilmesini umarak; onlarn uruna adaklar adayp, kendilerinin imdadna yetiip, muhta olduklarn yerine getirmek iin kurbanlar kesmektedirler. Hatta balarna gelecek belalar savmak

iin, ocuklarn onlara nisbet ederek, Ali Bah, Hseyin Bah, Medar bah,(65) (65)
Bediyyu'ddin el-Halebi el-Menkeburi. Hindistan'n mehur velilerindendir. O'na, akl ve naklin asla kabul etmeyecei eyler nisbet ederler. Halk arasnda kylerde, yln oniki ayndan birisi, O'nun adna dzenlenmitir. Ad, halk arasnda yaygn olan masallara karmtr. Son zamanlarda saptan Medariye Tarikat'nn kurucularndandr. Bu tarikata son demlerinde birok hurafe, riyazat ve arlatanlklar karmtr. Medar, H. 844'de lmtr. (Ebu'l Hasan en-Nedvi'den naklen) Salar Bah(66) (66) Seyyid Salar Mes'ud el-Gazi, Hind'in en mehur adamlanndandr. Hakknda birok yalan uydurulmutur. Kiilii, ilm ve tarih olarak tamamiyle aydnla kavumu deildir. bn Batuta, "Seyahatname"sinde ondan sz eder. O'nun birok yer fethettiini yazar. Hakknda mehur ve garip birok haber gelmitir. H. 588 ylnda ehid derek ld. Hindistan'n kuzeyindeki Behrac adl ehirde topraa verildi. Nuzhetu'l-Havatr'da denir ki, Hind krallar ok grkemli bir kubbe yapmlardr. nsanlar lkenin her yanndan ona gelirler. O'nun hi evlenmemi olduuna inanrlar. Bunun iin her yl O'nu evlendirirler. Dnde elenirler, adaklar adayp O'nun kabrinin zerine dikerler.)

diye adlandrrlar. Peygamber hakknda sylediklerimizde, onlara kar olan sevgi ve saygmzda herhangi bir zarar yoktur. Ancak, itikadmzda onlar Allah ile denk ve ayn makamda grrsek; bunlarn hepsi phesiz irk olur. "Ancak biz byle demiyoruz. Bilakis, bunun kart olana inanyoruz. Onlar da Allah'n yaratt kullardr. Ancak, onlar hakknda, dnyada tasarruf ve kudret sahibi olduklarna inanmamza gelince bu, Allah'n onlara verdii bir nimettir. Allah'n izni ve rzas olmadka onlar hibir tasarrufta bulunamazlar. Onlara dua edip yalvarmamz, onlardan yardm dilememiz, ancak ve ancak Allah'a yalvarma ve O'ndan yardm dilemedir. Onlarn Allah katnda bir mevki ve makamlar vardr. Herkes buna ulaamaz. Allah onlarn ellerinin yapacana izin vermi, kullar arasnda verecekleri hkmde onlara serbestlik tanmtr. Dileklerini yaparlar, istedikleri ekilde hkm verip ileri sona erdirirler; onlar Allah katnda bizim efaatlarmz ve vekillerimizdir. Kim onlardan bir nasibe erer ve onlar yannda bir mevkiye sahip olursa, onun Allah katnda da bir mevkii ve makam vardr. Onlar tanma bilgisi ne kadar artarsa, Allah' bilmeleri de o derece glenir..." te bunun gibi birok fsid te'viller ve rk delillerden hibirisinin hakknda, Allah bir hkm indirmemitir. Bunun byle olmasnn sebebi; onlarn Allah'n Kelam'n ve Rasl'nn Hadis'ini srtlarnn gerisine atmalar, kendi eksik akllarna hakk olmayan bir alanda mdahale etme yetkisi verip, mitolojik hikayeler ve hibir tarihi bilgi ve gerek rivayete dayanmayan halk masallarna dayanmalar; hurafe trnden olan cahili gelenekleri ve taklid ettikleri eyleri ne srm olmalardr. Eer onlar gerekten Allah'n Kelam' ve Rasl'nn szlerine deer verip gerek anlamn kavrayabilmi olsalard; Allah Rasl zamannda kfir Araplarn, ayn te'villere bavurduklarn, buna karn Allah'n, onlarn bu tr te'villerini kabul etmediini renecekler ve bunun nedenini de bileceklerdi. Allahu Teala onlar hakknda yle buyuruyor: "Allah' brakp, kendilerine zarar vermeyecek ve yararlar dokunmayacak eylere kulluk ederler ve: "Bunlar Allah katnda bizim efaatilerimizdir" derler. De ki: Siz, Allah'a, gklerde ve yerde bilmedii bir ey mi haber veriyorsunuz? O sizin irk kotuklarnzdan uzak ve ycedir (Yunus: 48.)" Bu ayetten anlyoruz ki, Allah'tan baka gkte ve yerde hikimseye efaat edecek ve kendisinden efaat dileyene efaat edecek bir kimse yoktur. Peygamberlerin efaatleri ise, ancak Rablerinin izniyledir. "Onlar, Allah'n raz olduklarndan baka kimseye efaat edemezler. Onlar, O'nun korkusundan bir eziklik ierisindedirler (el-Enbiya: 28)." Birisi onlara arsa da ve isimlerini seslense de seslenmese de, Allah'n dilediinden ve emrettiinden bakas olamaz.

Cahiliyye a nsanlarnn irki ve Dalaletinin Gerei Bylece, Allah Rasl zamannda kafirlerin ilahlarn Allah'a denk tutmadklarn ve onlar Allah ile ayn mertebede grmediklerini anlam olduk. Bilakis onlar, kendilerini Allah'n yarattna inanyorlar ve hibir zaman da ilahlarnn gerek mevki olarak, gerekse kudret ve kuvvet olarak aa olmadna inanmyorlar ve onlarla Allah'n ayn seviyede olduunu kabul ediyor deillerdi. Onlarn kfr ve irki ancak, ilahlarna yalvarmalar, onlara verdikleri kurbanlar, adaklar ve ilahlarn adyla Allah'a yaklamak istemeleri, onlan Allah ile kendi aralarnda efaati ve vekil olarak grmelerindendi. Kim herhangi birine kar kafirlerin ilahlarna kar yaptklarndan bireyi yapt halde, Allah'n varlna iman edip, bunu ikrar edip, O'nun kulu olduunu sylese bile, Ebu Cehil ile o, irkte ayn makamdadr. '

2. irk Gerei ve irk Olan Ameller

Bil ki irk, insann sadece birisini Allah'a tercih etmesi veya Allah ile onun arasnda hibir fark olmadn sylemesi deildir. Aksine irkin gerei, insann, Allah'n kendine zg kld sfatlar ve kendine ibadete alamet kld eyleri, mesela insanlarn birisine secde, onun adyla nezirde bulunma, onunla darda kalnca istiazede bulunma, onun her yerde hazr ve nazr olduuna inanma, onun tasarruf kudretine sahip olduunu kabul etme gibi eyleri bakasna tahsis etmekle de irk gndeme gelir. Byle bir davranta bulunan da mrik olur. O bu insann veya kraln, kendisine secde ettii, kurban sunduu, adakta bulunduu isnan veya cini, Allah'tan daha aa veya kk grse de, Allah'n onu yarattn veya onun Allah'n kulu olduunu sylese de, o insan artk mrik olmutur. Bunda veliler, Peygamberler, cinler, eytanlar, ifritler ve periler arasnda hiir fark yoktur. Kim bu sylediimiz muameleleri onlara mahsus klarsa, mriktir. Bunun iin Allah Azze ve Celle, alimleri ve ruhbanlar hakknda iddetli bir biimde, tpk mriklerin ilahlarn vasfetmesi ve putlara tapanlarn irk komas gibi inanca ve amele sahip olan yahudi ve hrstiyanlan da mrik olarak nitelendirmitir. Allahu Teala hem saptanlara, hem de dinlerinde ar gidenlere kar gazaba gelmitir: "Onlar, Allah' brakp bilginlerini, rahiplerini ve Meryem olu Mesih'i rabler (ilahlar) edindiler. Oysa onlar, tek olan bir ilah'a ibadet etmekten baka eyle emrolunmadlar. O'ndan baka ilah yoktur. O bunlann irk kotuklar eylerden mnezzeh ve ycedir.(et-Tevbe: 31)" ster alim veya sade kullar, isterse yneticiler veya krallar olsun tm yaratlmlar, Allahu Teala Celle Celaluhu'ya boyun emek zorunda olan aciz veya gsz kimselerdir. Ne hayata, ne lme, ne yeniden dirilmeye ve ne de Kyamet gn onlan Allah yeniden yarattnda ve huzurunda durmalarn emrettiinde, Rablerinin nnde boynu krk bir teslimiyetle O'na itaat etmemeye ve O'na uymamaya malik deillerdir. Allau Teala Kitab'nda bu konuda yle buyuruyor: "Gklerde ve yerde ne varsa hepsi, Rahman olan Allah'a kul olarak gelecektir. (Allah), tek tek saylarn sayarak onlar birletirmitir. Onlarn hepsi Kyamet gn Allah'a tek bana olarak geleceklerdir. (Meryem: 93-95)" Bu ayet-i kerimelerden, Allah'n, mlknde tek tasarruf sahibi olduunu ve kendisinden baka hikimseye bireye malik olma gc vermediini, yine insanlarn hepsinin Kyamet gn tek tek olarak huzura geleceklerini, kimsenin kimseye engel olamayacan remi olduk. Bu konuda daha baka birok ayet de vardr. Kim yukarda zikrettiimiz ayetleri ve burada hepsine deinme imkanmzn olmad ayetleri dnrse, irk ile Tevhid'in arasndaki fark anlar ve o zaman bu iki kavramn ehresi btn aklyla ortaya kar.

imdi sra, Allah Azze ve Celle'nin sadece kendi yce zatna mahsus klp bakasna kesinlikle vermedii sfat ve fiillerini hatrlatmaya geldi. Bunlar oktur; bu nedenle burada hepsine yer ayrmak bir hayli zordur. Fakat hereye ramen, okyucunun temiz bir anlayla kavrayp; kendisiyle hak ile batl, hidayetle dalaleti bir birinden ayrt etmesine yardmc olacak eylerden sz etmek gerekmektedir.

3. Kuatc ve Kavrayc bir lim Allah'n Sfatlarndandr.

Her mekan ve zamanda hazr ve nazr bulunmak sadece Allah'n Sfatlarndandr. Meselelerin banda bunu bilmemiz gerekir. O az veya ok olsun, yakn veya uzak olsun, gizli veya ak olsun hereyi bilir. Hibir zaman O'ndan gizli kalacak ey yoktur? Bunda aydnlkla karanln, gklerle yerin, dalarn zirvesi ile denizlerin derinlikleri arasnda herhangi br fark yoktur. Her zaman ve mekanda kendisinden zerre kadar da olsa hibir eyin gizli kalmad kuatc ilim, Allah'n zatna ait olan sfatlardandr. Bu safatlarda hikimse Allah'a ortak olamaz. Kim insanlardan herhangi birinin adn telaffuz ederek ona ayaktayken, otururken, yakndan veya uzaktan seslenir, bana bir bela geldiinde veya dmanlarnn errini savuturmak iin ona yalvarr ve onunla istiasede bulunur, onun adna hatme yapar, onu murakebe eder, dncesini onu gryormu gibi onun himmetine yneltir, onun adn diliyle veya kalbiyle sylediinde ve kendisin onun suretine brnm veya kabrinin karsndaym gibi inanr ve bunu gznn nne getirdiinde onun bunu bildiini, bana gelen bir hastal veya sal, zorluu veya kolayl, lm veya hayat, znty veya sevinci; azyla konutuu hereyi, bana gelen kederleri, zihninde cereyan eden hereyi bildiini ve btn bunlardan haberdar olduunu kabul ederse, bu kimse mrik olur; nk bu itikad irktir. Bu tr irke "ilimde irk koma" ad verilir. Bu kuatc ve kavrayc olan Allah'n ilmini, Allah'tan gayrsna tahsis etmektir. Velev ki bu isnat bir Peygamber, bir veli, bir eyh veya bir ehid yada imam(67) (67) Ebu'l Hasan enNedvi, bununla Ehl-i Beyt'in imamlarn kastediyor. ve olu ifrit veya cinniye iin olsun; onun kendi zatndan bunu bildiini sylese ve "bu ona Allah'n bir vergisidir, O'nun bir ikramdr, o bu ilimle tek insandr" dese, bu szyle, inand o kiinin zatndan hi ayrlmayan sfatlarna inanm olur. Bu itakadn hepsi irktir.

4. radesi ve Kudretiyle Mstakil Olarak Tasarruf Sahibi Olmak Sadece Allah'a Ait Bir zelliktir.
ikinci mesele: nsann; ilimde, iradede, emir ve nehiy buyurmada, dilediini ldrme ve diriltmenin, rzkta genilik ve darlk vermenin, salk ve hastalk vermenin, yardm etme veya hezimete uratmann, kaza ve kaderi insan iin hizmetkar klmann, herzaman stn gelmesinin mmkn olduunu, ilerinin daima korunduunu, ilerinde srekli bir ilerleme ve gerileme ierisinde olup, dnyann ilerinin ona gerek duyulmadan dzenlendiini, bana baarszln gelmesi, istek ve temennilerinin baarya ulamasnn, bandan belalarn savuturulmasnn, skntl zamanlarda yardmnn, mitsiz bir anda kendisine el uzatlmasnn, aya kayann ayaa kaldrlmasnn, tamamen Allah'n sfatlarnn tecellisi olduuna iman etmesi gerekir. Allahu Teala'ya bu sfatlarnda, ne Nebiler, ne veliler, ne ehidler, ne salihler, ne ifritler, ve ne de cinler ortak olamazlar. Kim onlardan herhangi birisinin bu mutlak tasarrufa

sahip olduunu sylerse, ondan ihtiyalarnn grlmesini talep ederse, ona bunun iin kurbanlar keserek ve adaklarda bulunarak yaklamak ister veya bana gelen bir musibette onu yardma arrsa, "mrik olur". Bu irk trne de "tasarrufta irk" ad verilir. Bu kimsenin onlarn mutlak olarak bu tasarrufa sahip olduklarn sylemesiyle, Allah'n onlara bu kudreti verdiini ve onlara ikramndan bir libas olarak giydirildiini sylemi olmas arasnda herhangi bir fark yoktur.

5. badetler ve O ibadetlerin zellikleri Sadece Allah'a Mahsustur.

nc Mesele: Allahu Teala, tazim (yceltme) amellerini sadece kendisine zg klmtr. Buna "ibadet" denir. Secde, rk, huu ve tevazu ile kyam etmek gibi (sa elini sol elinin zerine koyarak nnde balamak).(68) (68) Perslerde insanlarn efendilerine ve krallarna
kar el balayp durduklar gibi. Kitab Arapaya eviren Ebu'l-Hasan en-Nedvi diyor ki: Allah Rasl'nn mescidinde namazda durur gibi el balayan cahillerin huu ve tevazu ile Kabr-i erife ynelip namazdakinden daha ok bir zillet hali sergilemeleri bu kabil davranlardandr. Kendinde byklk, salih olduunu zanettii insanlar iin oru tutmak(69) (69) Buradan da anlalyor ki, salihlerin adna oru tutmak, eski Hindistan'da ortaya km bir bidattir. Zaman zaman da bu oru hibir gerei olmayan hayali kiiler adna tutulur. Bu orularn da belli bir edebi, ahkam, niyeti ve iftarlar vardr; belli ve saygl gnlerde tutulur. Bu oru ile, o salihlere tevessl ve istiasede bulunarak onlardan ihtiyalarnn giderilmesini bekler imam Ahmed b Abdlehad es-Serhendi (.Hicri 1034), bir mridesne yazd bir mektupta bu konuyu ele alp iddetle eletirmitir. ok uzak mesafelerden de olsa onlarn evlerine doru

ynelmek, onlara gitmek iin zel yolculuklar dzenleyip kendisini grmek iin yanna sanki hacca giden yolcu gibi gitmeleri, o insann adn "telbiye"(lebbeyk) getirircesine mrldanmak, ona yapt yolculukta cinsel ilikiden, fsktan, deniz ve kara hayvan avlamaktan kanmak ve edeb ve artlar iinde davranp, o insann evini tavaf edip, ona secde etmek, ona kurban kesip adaklar adamak, onun evine Kabe'ye kuma, rt veya halle giydirildii gibi halle giydirip kapsnda kyam etmek, dua ve istiase ile ona ynelmek, dnya ve ahiretteki isteklerinin yerine getirilmesi iin ynelmek, arzularnn vasl olmasn istemek gibi fiiller irktir. nk btn bu fiilleri Allah, sadece kendi zatna zg klmtr. Yine, ycelttii ve ta'zimde bulunduu kimsenin evinde bulunan talardan birini pmek, duvarna sarlp perdelerine aslmak, orada ta'zim ve ibadet kastyla fenerler ve kandiller yakmak, onun zatyla megul olmak, kahinlerin amellerinden olan ta'zim ettii yeri sprmek, oray aydnlatmak, demek, oraya gelenlere su vermek, abdest ve gusl alnmas iin gereken mekanlar hazrlamak, onun kuyusunun suyundan bereket bulmak niyetiyle imek ve o suyu bedeninin zerine dkmek, insanlara o suyu datmak, o suyu oraya gelmeyenlere gtrmek, o zatn yanndan karken srtn o eve evirmi olmamak iin arka arkaya yryerek oradan kmak, o evin hizmet ettii gayeye sayg duymak, orada edebli davranmak, av hayvann o mntkada ldrmemek, aacn koparmamak, otunu skmemek, orann hudutlar iinde hayvanlar yaymamak gibi amellerin de hepsini Allahu Teala sadece kendi zatna zg klmtr. Allah'tan bakas adna bu amelleri yapmak irktir. Kim bu amellerden herhangi birisini bir tarikat eyhine, bir Peygambere, bir cine, bir kabre, bir ziyaretgaha, bir heykele veya salihlerden bir kimsenin ibadet, zikir ve riyazet (nefis terbiyesi) iin itikafa girdii bir yere, bir eve, ya da salihlerden birinin eserlerine veya bu eserlerden bir eser olan yere teberruken giden, veya o kimsenin kendisiyle mehur olduu bir sembol sergiler, kabirdeki sandukaya secde veya rku eder, yahut adna oru tutar, nnde huu ve tevazu ile durur, bir elini dierinin zerine koyarak

balar, ona kurbanlk niyetiyle bir hayvan getirir, yahut onun evine uzaktan kbleye yneldii gibi ynelir, onun iin yolculua kar, ona ibadet ve tazim kasdyla kandiller yakar, evini kumalarla rter (Ka'be gibi) veya kabirlerin zerine kumatan rtler atar,(70) (70) Dinde ok ar gidenler, llerin kabirlerini, evliyalarn ve salihlerin
trbelerini saygnlk olsun diye kumalar ve perdelerle sslemeyi det haline getirmilerdir Onlarla sanki hayattaki eyhler gibi muamelelerde bulunurlar Ebu'l-Hasan en-Nedvi, bu bid'at'n baz Arap lkelerinde zuhur ettiini syler. eyh Ali Mahfuz, "El- badu Fi Ma-darri'l btida" adl kitabnda yle der. "Fakat, eytan onlara habis olan rzkn kapsn amak iin bunu onlarn nefislerine gzel gsterir. Onlar kabrin stndeki sandukann kuman her yl deitirmek istediklerinde, halka bunu yaptklarnda ard arkas kesilmeyen bir bereketin onlar kuatacan, bunun hastalklara ifa olacan, basitlerin errini defedip ve rzk ve selameti celbedip, her turlu mekruhu defedeceini, btn korkulardan emin olacan syleyerek aldatrlar. Basit halk kitleleri de bunu duyunca, bu kadar kolay elde edilecek sevap iin maln bu yolda bolca sarfeder. (El- bda': Sh. 96-97) yahut oraya bayrak gibi bir alamet veya bir ubuk diker,(71) (71) Ebu'l-Hasan en-Nedvi'nin dediine gre bu, Hindistan'da ar giden frkalarn ve cahillerin amelidir.

oradan ayrlnca arka arkaya yryerek kar, ya da kabri per, oradan sinekleri kovmak iin pervaneler yapar, yahut zerine adr kurar, eiini per, sa elini sol elinin zerine koyarak balar, krklk ve eziklik iinde ona boyun bker, trbesinde ibadet eder gibi kyamda bekler, onun evresinde bulunan aaca, taa ve ota kar sayg tavr taknr, onlardan hibir eye kar elini uzatmamak ve benzeri amel ve gereksinimleri yerine getirirse, irk gereklemi olur. Buna da "ibadette irk" denir. Bu eylerin kendiliinden bu saygnla sahip olduunu sylemesi veya onlarn buna mstehak olduunu sylemesiyle, bu eyleri saygn grmenin Allah'n rzasna vesile olacan zannetmesi veya bu sayg gstermenin bereketiyle Allah'n onlarn skntsn gidermesine inanmas da ayn eydir.

6. Allah'a Kulluk ve Teslimiyete zg Alametler

Drdnc olarak: Allahu Teala kullarna imanlarnn nasl istikamet bulup, zerlerine rahmetin nasl ineceini ve isteklerinin nasl gerekleeceini retmitir. Buna rnek vermek gerekirse, darlk ve iddet anlarnda, belalarn vuku bulmas, iddetli skntlar esnasnda Allah'n adyla O'na yalvarmak, her amele O'nun adyla balamak, bir ocuk sahibi olduklarnda kr niyetiyle kurban kesmek ve ocuklara isim verirken Tevhidin belirtilerini tayan adlar vermek (Abdullah, Abdurrahman, Hibetullah, Ataullah, Emanetullah, Atiyyeturrahman gibi).(72) (72) Yazar kitabnda, Tevhidi dile getiren Hindce adlardan da rnek vermektedir.
Bu adlar da sahih olan akideye iaret etmektedir. rnein Hudabah (Hibetullah), Allahdaye (Atiyetullah) gibi.

Ziraatlarndan elde ettikleri haslatn, ba ve bostanlarndan kaldrdklar sebze ve meyvenin bir ksmm, hayvanlarnn belli bir ksmn Allah iin ayrmak, Allah iin nezirde bulunmak, Hac ibadeti esnasnda kesilen kurbanlk hayvanlara tazim niyetiyle boyunlarna bir alamet asarak saygnlk gstermemek; yemede, imede, giyim ve kuamda O'nun emir ve yasaklarna uymak, bana gelen her hayrn ve errin, alk, tokluk, ucuzluk ve pahalln, salk ve hastaln, basan ve azimetin, mutluluk ve mutsuzluun, sevin ve zntnn hepsinin O'ndan olduuna; ileri kendi iradesine balamadan Allah'a havale etmek, (inaallah yle yapcam demek), Allah'n kudretinin bariz olarak ortaya kmasna ve kulun da aczini ifade etmeye vesile olacak biimde O'nun adn yceltmek (Rabbim, Seyyidim, Yaratcm demek), yemin edince O'nun adyla yemin etmek ve Allah' tazime delalet eden birok alameti yine Allahu Teala retmitir. Kim bu amellerden herhangi birisini Peygambarler, evliya, ehidler, ifritler, cinler iin tahsis eder ve bir sknt veya bir darlk bana gelince onlara adakta bulunur, onlar adlaryla arr veya yapt ilere bakarken onlarn adn syler, ocuu olunca kurbanlar ve adaklar keser veya ocuklarn onlarn adlaryla adlandrr (Abdunnebi veya mam-bah ya da Pirbah gibi) yahut da hububat, meyve ve sebzelerden belli bir ksmn

onlara ayrr, tarlasndan elde ettiklerinden onlara belli bir hisse ayrr; sonra bu adn hatrna gayesi iin hayvanlarndan belli bir sr ayrp bu srye muamelesinde o hayvanlara sayg duyduunu belli eder, o ad uruna elini hi kaldrmaz, yemden ve samandan yemelerine asla engel olmaz, ta veya sopayla onlara vurmaz, bundan haya edip tazim gsterir; yemesinde, imesinde ve giyinmesinde eski gelenek ve detlere sanki eriat'n ahkamna uyuyormu gibi uyar, belli yiyecek ve giyecekleri kadn ve erkeklerden baz kesimlere yasaklayp, bunlardan bakalarna satar, mesela falan yemei erkekler yiyemez(73) (73) Yemek trlerinden bir yemektir. Fatma (Ra) adna yaplr O yemei erkekler deil, ancak kadnlar yiyebilir. (Ebu'l-Hasan en-Nedvi ) veya falan yemei cariyeler yiyemez ya da o yemei ikinci kez evlenmi olan kadnlar yiyemez, eyh Abdullah(74) (74) Abdulhak Dehlevi, Cetiye
Tarikatnn byk nderlerinden ve mridlerindendir. Hindistan'da Lakna'ya bal Radoli'de dodu Tevhid ve eriat ilimlerinde ve dinin emirlerini ve Snnet'i korumada, insanlar Allah'a davette, terfit ve tecrid'de byk bir makama sahipti H 836' ylnda ld Hindistan'da cahil ve sapklar O'nun adn kulanarak "eyh Abdulhakim Az" adnda bir yemek icad etmilerdir. Bu tatl bir yemektir, irmik ve eker karmndan yaplr. Bu, Trkedek "irmik Helvas" olmal (ev.) adna hazrlanan Habis diye adlandrlan " rmik Helvas"n nargile

kullananlar yiyemez gibi szler syleyip, hayrn ve errin meydana gelmesini ve darlk ve bolluu o evliya ve eyhlere balayp "falan falann lanetine urad da delirdi, falanca falan kimseyi huzurundan kovdu da fakir dt, falan falana yardm etti de ans ald ve insanlar ona ikbal etmeye baladlar, falan yldzn akyla insanlara alk musallat oldu, falanca iine, falan gn ve saate balad da baarl olamad ve onu tamamlayamad ve Allah Rasl dilerse yle olur, yahut eyhim dilerse yle olur" der, veya diledii kimselere Allah'a mahsus olan isim veya sfatlar verir-ki bu sfatlar da, Allah'n yceliinin ve byklnn alametleridir; bu durumlarda irk gndeme gelir. Yarattklarna muhta olmamak, mutlak kudret sahibi olmak, sonsuz cmertlik, kahretme ve cebaret gcne sahip olmak -sanki mabudmu gibi-, "zenginler zengini, ilahlar ilah, maliku'1-mlk, melik'1-mlk" demek, Peygamberlere, Ali ile ve O'nun ocuklarndan herhangi birisinin adyla (oniki imam gibi) veya eyhin adyla ya da onun kabriyle yemin etmenin tmyle, irk gndeme gelmi olur. Buna "ibadette irk" denir. Bunun da asl, Allah'n yaratt mahluklar, iledii amelleriyle Allah'tan gayrsna uygun olmayan bir makama karmaktr. Bu irk trnn drdne de Kur'an- Kerim ve Hadis-i Nebevi ak bir biimde iaret etmitir.(75) (75) Risalet't-Tevhid, Sh. 25-44.) Hanefi imamlarnn irk hakkndaki beyanlarn dile getirdikten sonra anlyoruz ki irkin bu mmet arasnda vuku bulmas kanlmazdr. Buradan da mmet-i Muhammed arasnda "byk irk"in hibir zaman olmayacan syleyenlerin szlerini yerle bir etmektedir. Akl sahibi olan herkes mmet-i Muhammed arasnda "Byk irk"in birok trnn vuku bulduunu rahatlkla anlayabilir. Buna delil olarak Allah Rasl'nn u sz yeter: "Benim mmetimden baz kabileler mriklere katlmayncaya kadar ve hatta mmetimden baz kabileler de putlara tapmayncaya kadar Kyamet kopmaz."(76) (76)
Mslim, 4/2215 (Tahziru's-Sacid'de el-Elbani, Mslim'in artna gredir der) Ebu Davud, Kitabu'l Fiten Bab'u Zikri'l-Fiteni ve Delailiha; 4252. "Devs kadnlarnn kala etleri Zul-hilse'nin etrafnda

titremeyinceye kadar Kyamet kopmaz" Zulhilse, Devs kabilesinin Tibale'de cahiliyye dneminde tapndklar bir puttu.(77) (77) Buhari, Kitabul-Fiten, Babu Taayyr'z-Zemani Hatta
Tu'bede'l-Evsan, 13/76 (7116). Mslim, Kitabu'l-Fiten Babu La Tekunu's-Saatin Hatta Ta'bude Devsun Zalhilseti. 4/2230 (2906). Her iki rivayet de Said bnu'l-Museyyeb'den, Ebu Hureyre'den.

Yine Allah Rasl "Gece ve gndz (insanlardan bazlar) Lt'a ve Uzza'ya tapmadan yok olup gitmez"(78) buyurmaktadr.(78) Mslim, Kitabu'l-Fiten ve Erati's-Saatu, Babu la Tekunu's-Saatu
Hatta Ta'bude Devsun Za'1-Hilse 4/2230 (2907). Ebu Seleme ve Aie (ra) yoluyla.

Hadislerde zikri geen bu olaylar, imdiye kadar vukubulmu olmasa bile, phesiz bu birgn mutlaka olacaktr. Fakat mmet arasnda, velilere ve bakalarna ibadet etme, ibadetleri onlara balama, onlar iin kurban kesip adak adama, onlara dua edip onlarla istiasede bulunma gibi, daha birok benzeri bulunan ve inkarclardan baka kimsenin inkar etmesi mmkn olmayan "byk irk" zuhur etmitir. Allah Rasl, birok insann dikkat edip de farkna varmad irkten yle sakndrmtr: "Ey nsanlar! irkten saknn! nk irk, karncann yrmesinden daha gizlidir."(79)(79)
Ahmed b. Hanbel, 4/403, bn Ebi eybe, el-Musannef, 6/70-71 (29547) Buhari, Et-Tarihu'1-Kebir, 58. Rivayetlerin btn yollar Beni Kahi den bir adam yoluyla, o da Ebu Musa El-E'ar'den el-Heysemi, Mecmau z-Zevaid de, 10/223. Ayn zamanda Ahmed, et-Taberani, el-Evsat ve el-Kebir'de rivayet edenler Ahmed'in ravileri ibni Hibban'n 'gvenilir" dedii Ebu Ali Hari" sahih" ravilerdir Ebu Ya'la, Musned, 1/60-62 (54, 55, 56) Huzeyfe'nn hadisinden O da Ebu Bekr'den ' Merfu olarak bni Hacer, El-Metlb el-liyye, 3/183'de shak b. Rahaveyhe nisbet etmitir Ebu Bekr el-Mervezi, Msned'de (Sh 55), El-Hakim et-Tirmizi, Ma'kil b Yesar yoluyla Ebu Bekr'den (Sh 307) El-Heysemi, Mecmau'z-Zevaid, 10/224 Ebu Yala, eyhi Amr bnu'l-Hasayn el-Ukali'den (Metruk'tur) ElElban, Sahihu'l Cami'de, 1/694 (3731) sahihdir Ebu Nuaym, Hilye, 7/112 Kays b. Hazm'n Ebu Bekr den rivayeti El-Elbani, Sahihul-Cami'de buna sahih" demitir 1/693(3730).

Eer birisi, "nasl oluyor da siz, Allah'n varln kabul eden, Kyamet'e, Har'e ve slam'n tm eriat'ine (ibadet ve atametine) iman edenleri; Allah'n bir kulu hakknda ancak Allah'n yapabilecei bir ii yapabileceini veya onun adyla kendisine seslenene inand iin, onlara kafir ve mrik diyorsunuz? Halbuki onlar kendilerine mrik denilmesinden holanmadklar gibi, stelik bundan iddetle nefret ederler" derse, ne cevap vereceiz? Biz de buna cevap olarak deriz ki: Mslmann bandan yldzlarn etkilerine veya herhangi bir mahlukun yarar ve zarar salayacana inanmak, yahut Allah'tan gayrsna secde etmek ve benzeri ameller gelebilir. Btn bunlarn hepsi, onun zerinden slam'n adn kaldrr ve ona kfr ve irk adn uygun grr. Bunu ileyen kimse bu nedenle mrik olup dinden km olur. Eer byle deilse, Sahabe zekat inkar edenlerin dinden ktklarnda ittifak ederek onlarla savarlar myd hi? Hadis kitaplarndaki Kitabu'r-Ridde'nin anlam nedir? Allah Rasl'nn "Mslman bir kimsenin tam eyin dnda helal deildir, ve dinini terkeden...(80) (80) Buhari, 8/38, Kitabu'd-Diyet, Mslim 3/1302 (1676) sznn ve "kim dinini deitirirse onu ldrnz"(81) (81) Buhari, 8/50 Kitab stitabet el-Murded Din sznn anlam nedir? Bundan sonra nasl olur da "Mslman kesinlikle irke dmez" ve " slam'la vasflar kfr ve irk, etkisi altna alamaz" denir? Bu konuda sylenecek olan son sz: Mslmanlardan belli bir insann, apak bir biimde, hakknda ak naslar ve hccet sabit olmadka, zellikle de iinde bulunduu durumu cehaletinden ve te'vilden dolay kavrayamyorsa, ona "kafir" denilemez. Ancak, iinde bulunduu durum hakknda hccet sabit olup, phe, te'vil ve cehalete imkan kalmad halde, yine de srar ederse belli bir kimse hakknda irk veya kfr hkm gndeme girer. Bu yazdklarmzdan sakn ola herhangi bir kimse, bizim muvahhid olanlar tekfir ettiimizi zannetmesin. Zira "irk" ve "kfr" kavramar eriat'ta ad geen kavramlardr. Ve ancak eriattaki artlar ve kaytlar ierisinde kullanlr. Mslmann haksz yere tekfir edilmesi caiz deildir. Hakeza, bylece slam'dan km olan "mrik" ve "mrted"in de tekfir edilmemesi, eriatta caiz deildir. Selef-i Salihin'den bazlarnn kimi insanlar, dorudan doruya isim vererek tekfir ettikleri, bilinen bir gerektir. nk onlar, mrik ve kafir olarak adlandrlmay hak etmilerdi. Yoksa, ben ehadetimi (iki ehadeti) getiriyor, namaz klyor, oru tutuyor, zekat veriyor ve hacca da gidiyor olabilirim. Ancak "Ben Ahmed

Kadiyani'nin Allah katnda Rasul olduuna ve Allah'n ruhunun seyyid (Ahmed) Bedevi'nin bedenine intikal ettiine inanyorum" diyen insann kafir olduunu nasl syleyemeyiz? Hak herkesten daha aziz ve ycedir. Bu hususta asla tekfir etme klc kfr ve kafir adn haketmi olanlar ve bunun eriattaki artlarn zerlerinde tayanlara zellikle fiili yapan kimsenin yapt eyi bilmesi ve ikrah durumunun tahakkuk etmemesi halinde kar, Hak ehlinin boyunlar zerinde duran bir thmet klc olarak musallat edilmesi gerekmez. Allame el-Alusi'nin, kabirciler ve kabre ibadet edenler hakknda gayet ince ve ihtiyatl olan szn mam bni Teymiyye, teyid ederek onlar hakknda "tekfir" hkmn vermek iin acele etmemek ve aleyhinde hccet ve delil sabit olmadka bu hkmden kanmak gerektiini sylerken, yle demektedir: "Ve kabirlere ibadet edenler hakknda ilim sahibi olanlardan herhangi bir kimse onlarn kafir olmadklarnda tereddt eder olmamtr. Onlarn szlerinin maksad budur. Byle kimseler, tevbe ettirilmeden ve haklarnda delil olacak birey olmadan ldrlmezler. Yahut bunun gibi mslmanlardan herhangi bir kimseyi ilim ehlinden hikimse tekfir etmemitir. eyhlislam'n bu konuda baka szleri de vardr. Yararnn olacan dnerek birkan aynen nakledeceiz"(82) (82) Gayetu'lEmani, 1/30, 36. dedikten sonra, bni Teymiye'nin szlerini nakletti... Bu konuda (Abdulfettah) Ebu udde'nin, tekfir etmek iin acele etmekten kanlmas gerektiini, irk ve kfr olan bir ameli ileyenin kfrne hkm vermek iin, szlerini bni Teymiye'nin ve Hanefi alimlerinden bazlarnn da szleriyle destekleyerek, nemli aklamalarda bulunur. zet olarak unlar sylemektedir: "Bid'at ehli olanlardan, apak ve sarih bir biimde kfr sdr olmayp, dinden bilinip inanlmas ve amel edilmesi gereken emirleri inkar etmedikleri srece tekfir olunmazlar. Meerki aleyhlerine, kfrlerine gidecek yolu aan bir hccet olsun. Bundan sonra onlarn kfrne, mrted olduuna ve slam dininden ktklarna hkmedilir."(83) (83)
Kitabu'l-Mukiza', (ez-Zehebi) adl asere Ebu udde'nin yazd "te-tmme'de, Sh 147, 165.

eyhlislam bni Teymiye diyor ki: "Bunun asl, Kitab, Snnet ve cma'ya gre kfr olan sze 'o sz olarak kfrdr' denir. Bu da eriat'taki delillerin gsterdii istikamette bir hkmdr. Zira "iman", Allah ve Rasl'nden alnan hkmlerdendir. Bu kfr sz syleyen herhangi bir kimse hakknda, "tekfir artlar" gerekleinceye ve buna engel olacak sebepler de yok olmayncaya kadar kimse "tekfir" edilemez. Mesela birisi slam'a giriine yakn bir zamanda arap veya faiz haram deildir dese, veya llerde yetien bir kimse olsa, yahut bir sz duyup onun Kur'an'dan veya bir Hadis iitip bunun Rasl'n Hadislerinden olduuna inanmasa, -tpk Selef-i Salihinden bazlarnn hi duymadklar bir hadisi inkar etmeleri gibi- diye rnek verdikten sonra, yle dedi: "Bunlar hakknda kesin olarak Kitab'tan hccet sabit olmadktan sonra "tekfir" olunmazlar. Rasller gnderildikten sonra, insanlarn bir hcceti olmasn diye (en-Nisa: 165) Allahu Teala bu mmetin hata ve unutkanlktan dolay ilediklerini balamtr.(84) (84) Mecmuu'l-Fetava,
35/165.

bni Teymiye, szlerine yle devam ediyor: "Tekfir konusuna gelince, mmet-i Muhammed'den ictihad edip hata eden ve bu itihadndan hakk ama edinip de hatasndan dolay bulamayan kimse tekfir olunmaz; bilakis onun hatas balanr. Kim kendisine apak bir ekilde Rasl'n getirdii malum olduktan sonra, Rasl'n getirdii hidayete aykr davranr ve m'minlerden bakasnn yoluna uyarsa, kafirdir. Kim de hevasna uyar ve Hakk renme yolunda kusur yapar ve ilmi olmadan konuursa, o asi

ve gnahkardr. Fask da olabilir, iyilikleri ktlklerine tercih eden bir kimse de olabilir."(85) (85) Mecmuu'l-Fetava; 12/180. Bir baka yerde yle der: "Bu bir gerektir ki ben ve benimle beraber olan herkes bilmektedir ki, ben bir insana, hakknda Risalete kar gelip ona aykr davrandnda kafir, fask veya asi olacan isbat eden bir hccet olmadka hkm vermeyi iddetlice yasaklayanlardanm. Ben bunu da ifade etmek isterim ki, Allahu Teala bu mmetin genel anlamda sz ve amel meselelerinde iledii hatalar balamtr. Bu gne kadar bildiimiz, Selefin bu konudaki birok meseleleri tartmalarna ramen onlardan hibirisinin muayyen bir kimseyi ne kfr ve fskla, ne de isyanla suladklarna ahid olunmaz." bni Teymiye, sonra baz rnekler vererek yle konuur: "Ben insanlara her zaman unu aklardm: Selefin ve mamlarn, "yle yle diyenin mutlak anlamda kafir olduuna" dair syledikleri szler haktr. Ancak, tekfiri mutlak geni anlamda kullanmakla belli kimse hakknda kullanmak arasndaki fark gzetmek zaruridir. Tekfir meselesi, karlnda Allah'n Cehennem azabndan sz etii bir ameldir. Velev ki bu meseleye giren sz, Rasl' yalanlamak bile olsa. Fakat byle bir kimse slam'a daha yeni girmi olabilir veya ilim elde edebilme imkan ok zayf olan uzak bir l bedevisi olabilir. Bylesi, inkar ettii eyde aleyhine hccet sabit olmadka tekfir olunmaz. Olabilir ki, bu insana hi duyurulmam veya duymu olduu halde onun ilminde sabit olmam veya onun o naslara kar olan dier bir nass bilmesi szkonusudur. Bu nedenle de onu tevil etmi olabilir. Velev ki bu tevilinde hata etmi olsa bile. Ben bu meselelerde daima Buhari ve Mslim'de bulunan u hadisi hatrlarm: Adamn birisi diyor ki: "Ben ldm zaman beni yaknz. Sonra kllerimi topraa srp alnz ve denize atnz. Eer Allah takdir etmise bana yle azap edecek ki, insanlardan hibirisine bu azab vermeyecektir." Bu vasiyetini yerine getirdiler. Allah o kula ldkten sonra sorar: "Seni bu yaptna iten sebep neydi?" Kul da yle der: "Senden korkum!" Allah da onu balar.(86)(86) Buhari,
Kitabu'l-Enbiya, 4/144-151; Mslim, 4/2110 (2756).

Bu insan, Allah'n kudretinden ve ldkten ve topraa gmldkten sonra onu tekrar dirilteceinden phesi olan biriydi. Ancak Allah'n kendisini cezalandrmasndan da korkan bir m'mindi. Allah da bundan dolay onu balad. ctihad ehlinden olan ve Allah Rasl'ne uymakta azim ve hrs sahibi olan bir insann balanmas ise, dierlerine gre daha uygun olur." bni Aseymin yle diyor: "Bir kimse "siz te'vil ehlini kafir veya fask olarak gryor musunuz?" derse ona deriz ki; bir kimsenin kafirlii ve faskl hkm bize deil, Allah'a ve O'nun Rasl'ne ait bir hkmdr. Bunun kayna ve bavurulacak merci, Kitab ve Snnet'ten ibaret olan eriat ahkamdr. Bunun iin hikimse, Kitap ve Snnet'ten hakknda delil olmadan ne tekfir edilir, ne de ona fask denilir. Mslman hakknda asl olan, onun zahirde adalet ehli ve slam olduudur. Bunu ortadan kaldracak er'i bir delil olmadka, onun adalet ve slam'nn devamllna hkmedilir. Hibir ekilde byle bir insana kafir veya fask denilmesinde acele etmek caiz diildir. nk bunda saknlmas gereken iki byk tehlike vardr. Birincisi; kendisi hakknda hkm verdiimiz kiiye ynelttiimiz hkm de Allah'a yalan iftirada bulunmak olabilir. kincisi ise; Mslim'in Abdullah b. mer yoluyla Allah Rasl'nden rivayet etii bir Hadisteki uyardr: Raslullah yle buyurur: "Kii kardeine kafir derse, onlardan

birisine bu hkm geri dner."(87) (87) Mslim, Kitabu'1- man, Babu, Beyani Hali Men Kale li Ehiyyi'l
Mslimi ya Kafir, 1/60, 79 (111).

Bir baka rivayette yle buyurulur: "Eer o kimse kafir ise, yledir. Yoksa bu sz kendisine dner."(88)(88)A.g.e., 1/79. Yine Mslim'de Ebu Zerr'den gelen bir rivayette Allah Rasl yle buyurur: "Kim bir kimseyi kafir veya Allah'n dman olarak arr da o kimse yle deilse, bu hkm ona geri dner."(89)(89) A.g.e., 1/79(112). Buna gre, bir mslman hakknda "kfr" veya "fsk" hkm verilmeden, iki eye dikkat edilmesi gerekir: Birincisi: Kfr veya fsk gerektiren sz veya amel hakknda Kitab veya Snnet'ten delil. ikincisi: Bu hkmn, belli bir sz syleyen veya ameli ileyenin kfr veya fsknn hakknda geerli olabilmesi iin gerekli artlarn bulunmas ve zr tekil edecek olan engellerin ortadan kalkmas. Bu artlarn en nemlilerinden birisi, bu sz veya amelin kafir veya fask olmasna neden olacan bilmesidir. "Kim kendisine hidayet apak belli olduktan sonra m'minlerden bakasnn yoluna uyarsa, onu yneldiine iletir ve sonra da Cehennem'e koyarz. Oras ne kt bir yerdir.(el- sra: 115)" "Allah bir kavmi hidayete erdirdikten sonra, onlara korkacaklarn aka bildirmeden artc deildir. Allah hereyi bilicidir. Gklerin ve yerin mlk Allah'ndr. O diriltir ve ldrr. Sizin Allah'tan baka ne bir veliniz, ne de ok yardmc olacak bir kimseniz yoktur.(et-Tevbe:115-116)." Bunun iin ilim ehli olanlar yle demilerdir: Farzlar reddeden kimse daha yeni slam'la tanmsa, farzlar tamamiyle reninceye, hakkndaki zr engelleri ortadan kalkncaya kadar ve onu kfre veya fiska drc olan eylerin onun iradesiyle meydana geldii belli olmadan tekfir olunmaz? Bunun misalini vermek gerekirse, kfr gerektirecek olan sze veya amele rzas olmadan ikrah ile zorlanmas durumunda tekfir olunmaz. "Kalbi iman ile mutmain olduu halde (dinden dnmeye) zorlanan hari kim iman ettikten sonra gnlden kfre raz olursa, onlarn zerine Allah'tan bir gazap ve onlar iin byk bir azap vardr. "(en-Nahl: 106)" iddetli sevin ve znt, korku veya benzeri durumlarda ne diyeceini bilemeyecek kadar arp akli dengesini yitirmek de verilebilecek rnekler arasndadr. Bunun delili, Mslim'in Enes b. Malik'ten, O'nun da Allah Rasl'nden rivayet ettii bir Hadistir. Allah Rasl yle buyurdu: "Allah, kulunun tevbesi karsnda sizden birinin bir lde devesinin ipi zlerek zerinde yiyecei ve iecei bulunduu halde kaybolmasndan sonra, gelip bir aacn glgesinde ona srtn dayayarak oturup devesinden iyice midini kestikten sonra, birdenbire, devesini yanbanda dimdik duruyor grp, kalkp onun yularndan tutarak, sevincinin iddetinden tr "ey Allah'm! Sen benim kulum, ben senin Rabbinim!" diyerek hata yapmasndaki sevinten daha iddetli sevinir."(90) (90) El-Kavaidul-Musla fi
Sifati'l-Nsna, Sh. 116-119; Buhari, Kitabu'd-Deavad, 7/146, Mslim, 4/2104 (2747).

Bylece biz, "tekfir" meselesiyle ilgili olarak, alimlerin nerdikleri er'i art ve kaytlar aklam olduk. Allah daha iyisini bilir.

SONU Bu aratrmamzn sonucunda karmza u meseleler kmakta: 1. Hanefi alimlerinin; kabirci Bid'at ehline karlk vermeleri ve slam toplumlarnda irk'in trlerini, sebeplerini ve onun ak alametlerini akla kavuturmalar hususunda gerekten deerli gayretleri olmutur. 2. Mslmanlarn ou Tevhid'in gereini bilmedikleri iin, farknda olmadan irke dmektedirler. 3. irk kavramnn baz mslmanlara gre anlam, sadece, taa, aaca veya puta tapmaktan ibarettir. Bu nedenle byle insanlarn birou itaat, boyun eme, uyma, sevgi ve ibadette kotuklar irk ancak ve ancak kulluk ve irk konusundaki cehaletlerindendir. 4. irk tm grnleriyle insan alaltmak ve onu zelil klmaktan baka birey deildir. Zira irk, insann mahluklara kar boyun emesine ve kendisine hibir zarar ve yarara malik olmadklar gibi, ne lm, ne hayat ve ne de yeniden dirilii ellerinde bulundurmayan insanlara kulluk etmesine sebeptir. 5. Sari', irke gtrecek veya irke sebep olacak her sz, davran ve kasttan insan iddetlice sakndrmtr. zetle syleyecek olursak; bu alma, gayretlerini gayet yetersiz gren bir insann abasdr. phesiz bu almamzda eksiklerimiz, hatalarmz ve kusurlarmz olmutur. Bunlar zaten yaratlm olanlarn zelliklerindendir. Sayg deer okuyucudan ricam, eksiklik ve hatamz mazur grmesidir. Allah'tan dileim odur ki, bu almay halis klarak kerem sahibi zat iin kabul buyursun ve hepimizi Kitab'nn hidayetine ve Rasl'nn Snneti zerine yaamakta muvaffak klsn. Tm niyetlerin ardndaki gerei bilen Allah'tr. O bize yeter. Ve O ne gzel vekildir! Szmzn sonu; hamd alemlerin Rabbi Allah'adr! * * *
NDEK LER B RKA SZ:

irkin eitleri:
BYK RK: Byk irk'in eitleri: * Duada irk: * Niyet ve Arzuda irk: * Sevgide irk: * taatte irk: * Tasarrufta irk: * Korkuda irk: * Tevekklde irk: 2. KK RK: * Kavl irk: * Fiil irk: * Kalb irk: Riya drt trldr: * irk-i Hafi (gizli irk):

KK VE G ZL RK N KEFFARET : BAZI RK OLAN AMELLERDEN RNEKLER: * Sihirbazlk ve gzboyayclk: * Kehanet (Gaibden haber vericilik): * Sihri bozmak: * Mneccimlik (Yldznamecilik veya Astroloji): *Nazarlklar: * Okuma (Rukye): NSZ: B R NC BLM: HANEF AL MLER NE GRE RK N TANIMI: K NC BLM:
HANEF AL MLER NE GRE RK N TRLER : irku't-Takrib: a) badette irk: b) taatte irk: c) simlerde irk: d) limde irk: e) Kudrette irk: a) Sucud'da irk: b) Yardm istemede irk: c) Nezirde (adakda) irk: d) simlendirmede irk: e) Byklerine tabi olmada irk: f) Kurban kesiminde irk: g) Sabe ve Bahrede irk: h) Halif (Ahid verme) irki: ) Hacc Allah'tan bakas iin yapma irki: NC BLM: HANEF MAMLARININ TEVH D KORUMAK N SAKINDIRDIKLARI RKE GTREN VES LELER: DRDNC BLM: HANEF MAMLARININ SAKINDIRDIKLARI BAZI RK RNEKLER : 1. irk'in Zahiri Alametleri ve Farkl ekileri: Cahiliyye a nsanlarnn irki ve Dalaletinin Gerei:

2. irk Gerei ve irk Olan Ameller: 3. Kuatc ve Kavrayc bir lim Allah'n Sfatlarndandr: 4. radesi ve Kudretiyle Mstakil Olarak Tasarruf Sahibi Olmak Sadece Allah'a Ait Bir zelliktir: 5. badetler ve O badetlerin zellikleri Sadece Allah'a Mahsustur: 6. Allah'a Kulluk ve Teslimiyete zg Alametler: SONU: