Sylenti ve Yaygarann slam Toplumu zerindeki Etkisi

Trke-Turkish-

Abdullah b. Abdulhamid el-Eseri

Yaynlarndan : Guraba Yaynevi

SYLENT LER * YAYGARALAR VE SLAM TOPLUMU ZER NDEK OLUMSUZ ETK LER Hamd, Alemlerin Rabbi Allaha mahsustur. Salt Selm Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellemn, Ehlinin, Sahabesinin ve de kyamete kadar onlar dost edinen herkesin zerine olsun. Aslsz haberler yaymak, ahs ve toplumlar rten ve ykan en tehlikeli silahlardan birisidir. Bunlar yaymak; saf ve fikir birliini zp paralayacak derecede etkilidir. slam mmetimiz gemite olduu gibi bugn de, Mslmanlar arasndaki sevgi ve birlik bilincini bozmaya ynelik dman planlar ve onlar tarafndan yaylmaya allan aslsz haberlerle kar karyadr. Dmann kulland bu hile ve aldatmaca Peygamber sallallahu aleyhi ve sellemin gnderildii tarihten itibaren sregelmitir ve Allahn diledii vakte kadar da srecektir. Allahu Tel yle buyurur: Onlar eer gleri yeterse, sizi dininizden dndrnceye kadar size kar savaa devam ederler. (Bakara, 2/217) O halde aralar deise de hak ile batl arasndaki dmanlk ve mcadele kyamete kadar devam edecektir. nk Kurann ifadesiyle kafirlerin deimez hedefleri Mslmanlar dinlerinden dndrmektir. Kafirler Mslmanlar dinlerinden evirmek iin srekli olarak planlar yaparlar ve frsatn bulduklar anda bu planlarn uygulama sahasna koyarlar. Kendi batllarn yaymak iin her trl ara ve yola bavurmaktan ekinmezler. Kafirlerin bu abalar garip deildir. Ancak garip olan baz mslmanlarn da onlarn bu oyunlarna alet olmalardr. Burada mslmanlardan kastmz szde mslmanlar deildir. Bu kimseler zaten slam dmanlarnn direk etkileim alan iindedirler ve slam kalesini ieriden tehdit etmektedirler. Bunlar fitneye sratle icabet ederler. Bu gibi kimseleri biz zaten terk etmiizdir. Ve onlara zlyor da deiliz. Burada bunlardan deil baz samimi mslmanlardan bahsediyoruz. Bunlar kimi olaylar karsnda maneviyat ve hamaset hislerine kaplp er snrlar amakta ve bylece aslsz haberleri dorulamak veya yaymak suretiyle oalan bu sylentiler ray hzla kavuran ate gibi mmetin bedeninde yaylan yarann daha da derinlemesine neden olmaktadrlar. Bu aslsz haber ve yaygaralar, mmetin varlk ve dirliini tehdit eden byk bir tehlike olunca, zelde daveti genelde de tm mslman kardelerimizi bu konuda uyarmak iin bu mtevazi risaleyi kaleme almay uygun grdk. Allahu Teldan bizi sz ve amellerimizi de ihlsl klmasn dileriz...1 Kastettiimiz Aslsz Haber ve Yaygara: nsanlarn doruluunu aratrmadan birbirlerine naklettikleri, kayna belirsiz ve aslnda belli bir amaca ynelik olarak bilinli bir zamanlama ile ortaya atlm szleri yaymaktr. 2 Tarihte Sylenti ve karlan Yaygaralar: Aslsz haberler yayma ii insanlk tarihi kadar eskidir ve insan var olduka devam edecek gibidir. Tarihte yaygara ve sylentilerin olmad bir toplum yoktur. nk insan nefsi slam ile terbiye edilmedike buna meyyaldr. Peygamberler tarihi buna ahittir. te Nuh aleyhisselam; kavmi tarafndan yle itham edildi: Size stn ve hkim olmak istiyor. (Mminun, 23/24). Benzer yaygara ve aslsz dedikodular ile Hud aleyhisselamda muhatap olmutur. Musa aleyhisselam ise Firavun tarafndan sihir yapmak ve kendisine kar oyun oynamakla itham edilmi ve bu haber halk arasnda yaylmtr. Azizin uygulad ar gizlilik ve sansr politikasna ramen, Yusuf aleyhisselam olay Msrl hanmlar arasnda yaylmtr. Kuran- Kerimin bize aktard peygamberler ve salihlerin kssalarnda bu hususta daha baka bir ok rnekler mevcuttur. Peygamber sallallahu aleyhi ve selleme gelince; davetinin balangcndan itibaren byk bir yalan ve iftira kampanyas ile kar karya kald. Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem bu kampanyann Mekke ayanda delilik, sihir ve yalan gibi iftiralara maruz kald. Fakat Allah onlarn bu tavrlarn gzetlemekte olup yedi kat gklerden indirdii ayetlerle onlarn yalanlarn rtmekte ve Peygamber sallallahu aleyhi ve sellemini dosdoru olduunu bildirmekteydi. Medine dneminde ise yaygara ve iftiralar, errin nderleri Yahudi ve Mnafklar tarafndan organize bir ekilde idare edilmesiyle artt. Eer slam toplumu salam bir bnyeye sahip olmasayd bu iftira ve yaygara seli nnde dayanmas mmkn olmazd. Fakat toplumun slam ile terbiye edilmi olmas, Mslmanlarn birbirlerine smsk kenetlenmeleri ve peygamber sallallahu aleyhi ve selleme itaat ediyor olmalar, Allah dmanlarnn amalarna ulamalarna engel olmutur. Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem dneminde sava meydanlarnda karlan yaygaralar ise, alnacak dersler bakmndan ayr bir risale konusudur. Ki bugnde bu silah slam dmanlar tarafndan olduka etkili bir biimde kullanlmaktadr.3 Sylentiler Ve Yaygaralarn Kaynaklar:

1 2

Abdullah Yolcu, Sylentiler, Yaygaralar Ve slam Toplumu zerindeki Olumsuz Etkileri, Guraba Yaynlar El Brorleri. Abdullah Yolcu, Sylentiler, Yaygaralar Ve slam Toplumu zerindeki Olumsuz Etkileri, Guraba Yaynlar El Brorleri. 3 Abdullah Yolcu, Sylentiler, Yaygaralar Ve slam Toplumu zerindeki Olumsuz Etkileri, Guraba Yaynlar El Brorleri.

Aslsz haber eklindeki szler genellikle kiiler veya basn yayn aralar vastasyla yaylr. nsanlar aralarndaki haberleri bu yollarla yayarlar. Dolaysyla kiinin duyduu ve bir bakasna verecei haberin doruluundan iyice emin olmas gerekir. Asl olan mslmann beraatdr. Dolaysyla bir mslman hakknda gelen olumsuz bir haberi hemen tasdik etmeden nce onun doruluunu ve meselenin hakikatini renmek gerekir. Haber ak ve kesin delillerle teyit edilmedike, hakknda olumsuz haber bulunan kii tam bir beraat iindedir. 4 Sylenti Ve Yaygaralarn Nedenleri: karlan yaygaralarn bir ok nedenleri vardr. Bunlardan bazlar unlardr: * Dmann bana gelene sevinmek: Kii dmannn bana gelen musibete sevinerek onunla ilgili olumsuz haberleri sada solda yayar... Bundan Allaha snrz. * Ar merakllk: Her trl yaygaray yayan en byk kesim ise lafa sze merak, kendilerinde adeta hastalk halini alm kimselerdir. Konuulanlar azlar ak dinleyileriyle hem anlatann konumasn aslsz eylerle sslemesini tevik ederler, hem de kendileri onu bakasna anlatrken abartmaktan zevk alrlar. * Vakit ldrmek iin konumak: Meclis iinde anlatmaya deer bir ey bulamayp susmak durumunda kalan baz kimseler, bunu kendileri iin bir eksiklik kabul edip susmaktansa bir eyler anlatm, sze itirak etmi olmak iin getirecei vahim sonular dnmeden asl astar belli olmayan szleri anlatrlar. 5 Sylenti Ve Yaygaralarn Yaylmasnn Sebepleri: * Dinleyicilerin fuzuli ve gereksiz szleri dinlemek iin istek gstermeleri. * nsanlarn bu tr haberleri ilgi ile dinlediklerini gren anlatcnn, ilgi toplama merak. * Haberin yalan olmas durumunda douraca vahim sonular dnememe. * Sylentiyi yayan kimselerin gerekli slami uurdan yoksun olmalar. * nsanlarn nefislerini muhasebe ve kontrol etmeleri. 6 slamn Yaylan Sylentiler Ve kan Yaygaralar Karsndaki Tavr Allahu Tel yle buyurdu: Ey iman edenler! Eer bir fask size bir haber getirirse onun doruluunu aratrn. Yoksa bilmeden bir toplulua ktlk edersiniz de sonra yaptnza piman olursunuz. (Hucurat, 49/6) Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem de yle buyurdu: Her duyduunu sylemesi kiiye yalan olarak yeter.7 mam Malik yle dedi: Bilinmez ki insann her duyduunu konumas byk bir fesattr. Munvi de yle dedi. Dinledii eyin yalan veya gerek olmas ihtimalinden dolay, insan her duyduu eyi konutuu taktirde mutlaka baz yalanlar da konumu olur. Yalan, bir eyi olduundan baka ekilde anlatmaktr. Kii kasten byle yaparsa gnah ilemi olur. Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem her duyduunu bakalarna nakledenler hakknda yle buyurdu: Kiinin, iddialar binek edinmesi ne kt bir eydir.8 Hadiste geen zeamu/iddia ettiler. kelimesi kafirlerin szlerindendir. nk onlar ilimsiz olarak iddialarda bulunuyorlard. Allahu Tel onlar yle zemmetti. nkar edenler, kesinlikle diriltilmeyeceklerini ileri srdler. (Taabun, 64/7). mam Beavi bu ayetin aklamasnda yle dedi: Allah Subhanehu ve Tel bu kelimeyi zemmetti. Zira bu kelime genellikle insanlarn dillerine doladklar aslsz iddialar ifade iin kullanlr: Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem insanlarn ihtiyalarna ulamak iin szlerinin bana getirdikleri zeamu/iddia ettiler ifadesini, maksatlarna ulamak iin kullandklar binek hayvanna benzetti. Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem, kiinin naklettii haberlerin doruluundan emin olmasn, bu konuda ihtiyat elden brakmamasn ve gvenilir olmayan kimselerden hadis rivayet etmemesini emretti. mam Abdurrahman b. Mehdi de yle dedi: Kii duyduu eylerden bazlarn insanlara anlatmaktan imtina etmedike insanlarn uyduu bir imam olamaz.9

4 5

Abdullah Yolcu, Sylentiler, Yaygaralar Ve slam Toplumu zerindeki Olumsuz Etkileri, Guraba Yaynlar El Brorleri. Abdullah Yolcu, Sylentiler, Yaygaralar Ve slam Toplumu zerindeki Olumsuz Etkileri, Guraba Yaynlar El Brorleri. 6 Abdullah Yolcu, Sylentiler, Yaygaralar Ve slam Toplumu zerindeki Olumsuz Etkileri, Guraba Yaynlar El Brorleri. 7 Mslim. 8 Sahih Ebu Davud. 9 Mslimin mukaddimesi. Abdullah Yolcu, Sylentiler, Yaygaralar Ve slam Toplumu zerindeki Olumsuz Etkileri, Guraba Yaynlar El Brorleri.

Sylentileri Bakalarna Aktaran Kimselerin Ne Yapmalar Gerekir? * Syledii ve yapt her eyde Allahtan korkmas, nefsini murakabe etmesi ve syledii her kelimeden hesaba ekileceini hatrlamas gerekir. Allahu Tel yle buyurdu: unu iyi bilin ki zerinizde bekiler var. ( nfitar, 82/10) Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem de yle buyurdu: Kim bana iki sakal ve iki baca arasndaki ey hususunda garanti verirse, ben de cennet hakknda ona garanti veririm.10 * Mslman kardei hakknda hsn zan beslemeli ve onu kendi konumuna indirmelidir. * Aktard haber hususunda maksadnn salkl olmas ve nefsani amalar gderek sz gezdirmemesi gerekir. Allahu Tel yle buyurdu: Bilin ki, Allah, gnlnzdekileri bilir. Bu sebeple Allahtan saknn. (Bakara, 2/235) * Mevcut sylenti hususunda ncelikle ilim ve fazilet ehli ile grp onlarn grlerini almaldr. Zira ilimleri ve tecrbeleri nedeniyle maslahat daha iyi tespit edebilirler. * Aktard haberin doruluunu aratrmas ve haberi aktard kimselere de bu hususu aklayarak onlarn da grlerinden faydalanmas gerekir. * Yaygaray aktaran kiinin oturup kalkt meclisleri iyi ayrt etmesi gerekir. Zira bir mecliste konuulan, baka bir mecliste konuulmaz. * Haberi aktaran kiinin dinleyicileri, bu haberi kendisinden doru bir ekilde nakletmeleri iin tevik etmesi gerekir. nk kendisi haberin ilk kaynadr. Bundan sonra kacak olan szler hep ona mal edilecektir. Mmkn mertebe sz olduu gibi aynsyla aktarmak gerekir. Eskiler yle derlerdi: Haberlerin afeti, rivayet edenlerdir. * Aktard haberin doruluunu aratrmal ve sabit olduu haliyle anlatmal, anlatrken eklemeler yapmadan anlatmaldr. * Duyduu her eyi hemen bakalarna anlatmak iin acele etmemelidir. Eer mslmanlar duyduklar sylentileri bakalarna aktarmasalard, toplumu yaralayan bu szler lm olurlard. * Yalanclarn, mnafklarn, gybetilerin ve hasta kapli insanlarn szlerine kulak vermemek ve onlardan yz evirip yaptklarna rza gstermemek gerekir. Bu ekilde davranld takdirde aslsz yaygaralarn slam toplumuna zarar vermesi engellenmi olur. 11 Sylenti Ve karlm Bir Yaygara le Karlaan Mslmann Ne Yapmas Gerekir. 1) Olay aktaran kimsenin durumuna baklmaldr. Adil mi, fask m, yoksa ikisi arasnda m? Allahu Tel yle buyurdu: Ey iman edenler! Eer bir fsk size bir haber getirirse onun doruluunu aratrn. Yoksa bilmeden bir toplulua ktlk edersiniz de sonra yaptnza piman olursunuz. (Hucurat, 49/6) 2) Olay aktaran kiiyi, syledii her szden Allah katnda sorumlu olaca ve olay doru bir ekilde anlatmas yahut acele etmemesi ynnde Allahu Tel ile korkutmaldr. 3) zellikle de deliller ve karineler yeterli derecede ikna edici deilse, sylenenleri hemen tasdik etmemeli ve insanlara duyurmak konusunda acele edilmemelidir. Aksi takdirde Allahu Telnn u hitab ile kar karya kalnaca bilinmelidir. nk siz bu iftiray, dilden dile birbirinize aktaryor, hakknda bilgi sahibi olmadnz eyi azlarnzda geveleyip duruyorsunuz. Bunun nemsiz olduunu sanyorsunuz. Halbuki bu, Allah katnda ok byk (bir su)tur. (Nur, 24/15) 4) Yaygara zellikle hayr ile tannan biri hakknda ise, bunun hsn zan zere deerlendirilmesi ve er bir zr olabilecei dnlmelidir. Eer er bir zr yok ise, bu durumda olay aktaran kiiye, olay yaymak yerine, dedikodusunu yapt kiiye nasihatte bulunmas ve onu tevbeye davet etmesi gerektii hatrlatlmaldr. 12 Hakknda Dedikodu Edilen Kiiye Gelince: Dedikodusu yaplan kii bilinen veya bilinmeyen bir kiidir. Eer bilinen biri ise ve zellikle de alimlerden veya mttaki mslmanlardan ise, yaygaralar aktaran kiinin Allahtan korkmas ve bu kimselerin namusuna leke srmemesi gerekir. zellikle de Kuran ve Snnete bal, ilmi ile amil alimler hakknda ok dikkatli olunmaldr. Zira onlar mmetin nderleri ve nur kaynaklardr. Alimlerinin kymetini takdir etmeyen bir toplumda hayr yoktur. Kim yokluunda bir kardeinin namusunu savunursa, onu cehennemden azat etmesi Allah zerine bir haktr.13 Hakknda yaygara bulunan kimse hayrl

10
11 12

Buhari. Abdullah Yolcu, Sylentiler, Yaygaralar Ve slam Toplumu zerindeki Olumsuz Etkileri, Guraba Yaynlar El Brorleri. Abdullah Yolcu, Sylentiler, Yaygaralar Ve slam Toplumu zerindeki Olumsuz Etkileri, Guraba Yaynlar El Brorleri. 13 Sahih, mam Ahmed.

birisi deil ise yine aktarcnn o kii onun dman dahi olsa olay abartarak anlatmamas gerekir. Zira bu yalan ve zulm olmu olur. Allahu Tel yle buyurdu: Bir toplulua duyduunuz kin, sizi dil davranmamaya itmesin. Adaletli olun; bu, Allah korkusuna daha ok yakan (bir davran)tr. (Maide, 5/8) ayet ahs tanmadmz biri ise, gerek u ki tandnz kimse hakknda geerli olan hkm aynen bu kii iin de geerlidir. Kii tanmad biri hakknda dahi olsa, doruluu saptanmadka sylentiyi yayma hakkna sahip deildir. nk cehalet, nakleden kiinin ben yle duydum trnden szlerle snabilecei bir mazeret deildir. Yine bu haber o kiiye, senin hakknda falan yle szler yayyor eklinde ulap hi yoktan dmanla da sebep olabilir. 14 Sylenti Ve Yaygaray nlemenin Yolu: * Sylentileri yayp, kan yaygaralara kaplan kimseye Allahu Tel hatrlatmal, bilmedii konulara dalmamas konusunda ve konuulan konunun gerek veya abartl olmas halinde douraca vahim sonular konusunda o uyarlmaldr. ... sonra yaptnza piman olursunuz. (Hucurat, 49/6). * Gerekli sorular sormadan veya itiraz etmeden yaygaralar dorulamakta acele edilmemelidir. * Bu sylentileri tekrarlamaktan kanmaldr. Zira tekrar edildike yaylr ve yayldka iine bir ok yalan ve ilaveler karr. * Yaygarann kayna aratrlmal ve sorumlular bulunup; hesap sorulmal gerektiinde cezalandrlmaldr. * Sylenti duyulduu anda, kaytsz kalmak veya ar aknlk gstermekten kanmak gerekir. Bu, yaygaray aktaran kiinin onu yaymadan nce kendi nefsine dnmesini salar. 15 Sylenti Ve Yaygaralarn slam Toplumu zerindeki Etkileri: Bunlarn toplum zerinde bir ok olumsuz etkileri vardr. Ksaca yle zetleyebiliriz: * Gnahsz bir kimseyi haksz yere itham etmek. * Dilleri ve zimmetleri aslsz olaylar ile kirletmek. * Toplumda karlkl gvenin yitirilmesi. * Cahilleri sevindirmek. zellikle de yaygaralar, davetiler ve slami uyan genlii hakknda ise, yaygaralarn vahim sonular hakknda daha fazla bilgi edinmek isteyenler yaygaralarn ba saylan fk Hadisesini gzelce bir okumaldr. 16 Son Olarak: Yaadmz yzylda da slam ve mslmanlar aleyhine birok dedikodu ve yaygaralar retilmi ve bunlar mmetin varl ve birlii asndan byk zararlar vermitir. Hele bu yaygaralar, iimizdeki cahiller veya hevasna tapanlar tarafndan retildii zaman daha da olumsuz etkileri olmutur. slam dmanlar da, zellikle mslman alimler, davetiler ve liderler hakknda eitli iftiralar ve yaygaralar reterek, halk onlardan soutmaya ve uzaklatrmaya almlardr. Nice alimlerin ajan, mal ve makam dkn olduu yaygaralar karlmtr?! Ayn ekilde ilm ve amel baz hatalar tespit ederek ve bunlar abartarak insanlar arasnda yayyorlar. Habbeden kubbe yapyorlar... Allah yardmcmz olsun!.. Allahm genelde tm mslmanlarn ve zelde de btn alimlerin, davetilerin ve mslman genliin kalplerini birletir ve aralarn dzelt... Onlar tek bir yumruk, tek bir kelime ve tek bir saf kl... Gzelliklerin nimeti ile tamam olduu Allaha hamd olsun. 17

14 15

Abdullah Yolcu, Sylentiler, Yaygaralar Ve Abdullah Yolcu, Sylentiler, Yaygaralar Ve 16 Abdullah Yolcu, Sylentiler, Yaygaralar Ve 17 Abdullah Yolcu, Sylentiler, Yaygaralar Ve

slam Toplumu zerindeki Olumsuz Etkileri, Guraba Yaynlar El Brorleri. slam Toplumu zerindeki Olumsuz Etkileri, Guraba Yaynlar El Brorleri. slam Toplumu zerindeki Olumsuz Etkileri, Guraba Yaynlar El Brorleri. slam Toplumu zerindeki Olumsuz Etkileri, Guraba Yaynlar El Brorleri.