NTE1: OKLU ORTAM UYGULAMALARININ KURAMSAL TEMELLER oklu Ortam Kavram Dz metin yannda; sesin, duraan ve hareketli resimlerin,

animasyonlarn, grafik-tablo v.b. formlarn, birden fazlasnn etkili, verimli ve dikkat ekici bir bilgi sunumu iin bilgisayar ortamnda birlikte ie koulmasdr. retim sisteminin merkezinde bilgisayarlarn yer ald ve retimin birbirini tamamlayan tmleik kaynaklarla sunularak rencinin etken klnd eitsel bir uygulamadr. oklu Ortamla renmenin Bilisel Kuram

-Duyusal b., resimler ve yazl metinlerin grsel imgelerini alarak ksa bir sre iin iitsel-duyusal bellekte tutulmasna olanak verir. -alan b., bilgilerin geici olarak tutulduu ve bilinli olarak maniple edildii blmdr. -alan b.in aksine uzun sreli bellek, daha uzun sreli ve byk bilgi ynlarn depolayabilir. oklu ortamla renmenin bilisel kuram iki kanal, snrl kapasite ve aktif ileme varsaymlarn dayanmaktadr; ki kanal Snrl kapasite nsanlar grsel ve iitsel enformasyonu ilemek iin ayr kanallara sahiptir. Her kanaln birim zamanda ileyebilecei enformasyon miktar snrldr. nsanlar, ilgili enformasyona ulaarak seilen enformasyonu ilgili zihinsel yaplar ile organize eder ve nceki zihinsel yaplar ile btnletirerek aktif renirler.

Aktif leme

A. ki Kanal Varsaym ki kanal varsaymna gre, grsel ve iitsel materyaller ile sunulan bilgileri ilemek iin insan zihni iki ayr kanal kullanmaktadr. Duyusal biim yaklam, sunulan materyalin gzler ile mi (resimler, video, animasyon veya basl metinler) yoksa kulaklar ile mi (seslendirilen szckler veya arka plan sesleri) alnarak ilenmeye balad ile ilgilidir. Gsterim biimi yntemi, materyal iinde sunulan uyarcnn, szl m (seslendirilen veya basl szckler gibi) yoksa szsz m (resimler, video, animasyon, arka plan sesi gibi)olduu ile ilgilidir. B. Snrl Kapasite Varsaym -Her kanaln birim zamanda ileyebilecei enformasyon miktarnn snrl olmasdr. -Bilisel kapasiteyi lmek amacyla yaplan hafza genilik testlerinde, her ne kadar bireysel farkllklar olsa da, bireyin ortalama hafza geniliinin yaklak olarak 5 ile 7 birim arasnda olduunu sylemektedir. r, basamak genilik testinde farkl basamakta saylar saniyede bir say olacak ekilde okunur (8-7-5-3-9-6-4) ve bu saylarn ayn srada geri sylenmesi istenir. Yanl yaplmadan sylenen en uzun basamakl saynn basama, bireyin basamak iin hafza genilii olarak kabul edilir. Bilisel yk: Ksa sreli bellekte bir kerede gerekleen zihinsel etkinlikler btndr. Bilisel yk etkileyen en nemli faktr ise, dikkat gerektiren nesnelerin/birimlerin saysdr.

C. Aktif leme Varsaym - nsanlarn deneyimlerinin tutarl bir zihinsel gsterimini oluturabilmeleri iin bilisel srece aktif olarak katlmasn belirtir. -Aktif ilemci, kendi bili yapsnn ve renme zelliklerinin farknda olarak yrtc bili ve yrtc kontrol sistemini kullanan bilgi edinimde sorumluluk sahibi ve etkin bir bireydir. - Aktif renme, renenin yeni bilgiyi bilisel srelerden geirmesiyle gerekleir. Aktif bilisel ilemlerin kts, birbirleri ile balantl zihinsel yaplarn oluturulmasdr. Zihinsel Yaplar oluturmada kullanlan yaklamlar Ad Sre Karlatrma Tanm Neden- sonu ilikilerini aklama ki veya daha ok enin farkl boyutlarda karlatrlmas Olaylarn listelenmesi Olaylarn listelenmesi Bir alana ait kme ve alt kmelerin zmlenmesi Gsterimi Ak diyagramlar Matrix rnek Kulan nasl altnn aklanmas Yaklamlar renen ve retici asndan karlatrlmas Bir hastaln kantlarla sunulmas oklu ortam tasarm ilkelerinin listelenmesi Canllarn snflandrlmas

Genelleme Listeleme Snflama

Dallanan aa Liste Hiyerari

Aktif renmenin bilisel ilemleri sim Seme Tanm renenin; oklu ortam mesaj iinde ilgili szck ve resimlerle szck ve imge taban oluturmak iin dikkat gstermesi. renmenin; seilen szckler arasndaki resimler arasndaki tutarl grsel modeller oluturmak iin i balantlar kurmas. rnek renmenin, seslendirilen bir animasyonda her admdaki szck ve resimlere dikkat etmesi renenin; szckler ve resimler iin nedensonu ilikilerini dzenlemesi.

Dzenleme

Btnletirme

renenin; szel resimli modeller ve n bilgileri dsal balantlar oluturmas.

renen; szel ve resimli balar iinde gerekli admlar atarak balant kurar ve elektrik hakknda temel bilgileri dorular.

renen, oklu ortamla renmede 5 bilisel adm uygular: 1.Szel alan bellekte ilenecek szcklerin seimi, 2.Grsel alan bellekte ilenecek szcklerin seimi, 3.Seilen szcklerin szl zihinsel yaplar ile dzenlenmesi, 4.Seilen imgelerin grsel zihinsel yaplar ile dzenlenmesi, 5.Szl ve grsel edinimlerin var olan bilgiler ile btnletirilmesi.

oklu Ortamla renmede Tasarm lkeleri Konu D lemleri Azaltma lkeleri Tutarllk Dikkat ekme Gereksizlik Konumsal Yaknlk Zamansal Yaknlk Temel Sreleri Ynetme lkeleri Paralara Blme lkesi n-Altrma Biim lkesi retici Sreleri Gelitirme lkeleri oklu Ortam Kiiletirme Ses Resim

1. Konu D lemleri Azaltma lkeleri a. Tutarllk lkesi -Bu ilke, tasarmda nemli konulara ilgiyi eken ses, resim ya da mesajlarn kullanlmas, konu ile ilgisi olmayan her trl materyal ve mesajn tasarmdan karlmas anlamna gelir. -Kuramsal Gerekesi; Konu d materyaller, renenlerin ilgi ve dikkatini databilir, materyalin organize edilmesini gletirebilir, hatta materyalin uygun olmayan bir tema ile ilikilendirilmesine neden olabilir. Tutarllk lkesi, birbirini tamamlayan, alt ilke ile aklanabilir: -lgin ancak, konu ile ilgisi olmayan szck ve resimler karlrsa, -Sesler ve mzikler karlrsa, -Gereksiz szckler ve semboller oklu ortam sunumundan karlrsa daha iyi renme gerekleir. -Kullanm Koullar; zellikle dk alan bellek kapasitesi ve dk bilgi alanna sahip renenler iin nemli olabilir. b. Dikkat ekme lkesi -Bu ilkeye gre, nemli szck ve resimler vurgulandnda renenler daha iyi renirler. -Kuramsal Gerekesi; renenlerin dikkatini dersteki anahtar elere, kavramlara eker ve bu eler arasnda balantlar kurmasn salayarak konu d ilemleri azaltr. -oklu ortam materyallerinde dikkat ekme stratejileri; Szel; nemli yerlerin altn izme, balklandrma, koyu yazarak belirginletirme, trnak iaretleri arasnda belirginletirme, italik yazma. Grsel; ok kullanma, ayrt edici renklerden yararlanma, nemli yerlere yanp snme efektleri ekleme, materyalin dier yerlerini karartma yntemleri rnek verilebilir. -Kullanm Koullar; arya kamakszn yeterli miktarda kullanld, renenlerin dk okuma becerilerine sahip olduu ve oklu ortamn dzensiz ya da konu d materyaller ierdii durumlarda nemlidir. c. Gereksizlik lkesi -Bu ilkeye gre, resimlerin ve szl anlatmn birlikte kullanld durumlarda, resim szl anlatm ve metnin birlikte kullanld durumlara gre daha iyi renirler. -Kuramsal Gerekesi; renenler resimleri ve ekrandaki metni ayn anda grsel olarak taramak zorunda kalacaklar iin grsel kanala ar yklenecektir, bilisel ykn artmasna neden olacaktr. -Kullanm Koullar; tasarmda kullanlan balklar birka szck olacak ekilde ksa ve betimledikleri resmin hemen yanna yerletirilirlerse, szl metnin ve yazl metnin e anlaml sunulmas yerine nce szl metin sunulursa, ya da herhangi bir resim kullanlmaz ve szel blmlerde ksa tutulursa gereksizlik ilkesi daha az uygulanabilir.

d. Konumsal Yaknlk . -Bu ilkeye gre birbiri ile ilikili metinlerin ve resimlerin sayfada ya da ekran zerinde birbirlerine yakn olduu durumlarda, birbirlerinden uzak olduu durumlara gre renenler daha iyi renirler. -Kuramsal Gerekesi; Birbiri ile ilikili metinlerin ve resimlerin sayfada ya da ekranda birbirine yakn konumda olmas durumunda renenler her ikisini alan bellekte ayn zamanda tutabileceklerdir. -Kullanm Koullar; materyale renenin tandk olmad, diyagramn szckler olmakszn tam olarak anlalamad ve materyalin karmak olduu durumlarda kullanlr. e. Zamansal Yaknlk . -Bu ilkeye gre birbirleri ile ilikili metinlerin ve resimlerin ayn anda (ezamanl)sunulduu ortamlarda, ilgili metin ve resimlerin ard arda sunulduu ortamlara gre renenler daha iyi renirler. -Kuramsal Gerekesi; Szl anlatmn ve animasyonun birbiri ile ilikili blmlerinin ayn zamanda sunulmas durumunda renenler szl anlatm ve animasyonun zihinsel gsterimini alan bellekte ayn anda tutabilecekler ve bylece grsel ve szel sunumlar arasnda zihinsel balantlar daha iyi kurabileceklerdir. 2. Temel Sreleri Ynetme lkeleri a. Paralara Blme . -Bu ilkeye gre, konunun kendilerine uygun bir biimde blmlere ayrld durumlarda, konunun devam eden formda verilmesine gre renenler daha iyi renirler. -Kuramsal Gerekesi; renenlerin sreteki adm ve bir sonraki adm arasndaki nedensel ilikiyi grebilmesi iin yeterli zamanlar olamayabilir. -Kullanm Koullar; materyalin karmak, sunumun hzl admda ilerledii, renenin, materyal konusunda deneyimsiz olmas durumunda uygulanabilir. b.n-Altrma . Bu ilkeye gre, renilecek anahtar kavramlarn ve bu kavramlarn zelliklerinin nceden bilinmesi durumunda renenler daha iyi renirler. -Kullanm Koullar; renilecek materyalin karmak, hzl admda ilerleyen ve renenin, materyalin konusuna yabanc olmas durumunda daha etkilidir. c. Biim . Bu ilkeye gre, resim ve anlatmn birlikte sunulduu ortamlarda; resim ve yaznn birlikte sunulduu durumlara gre renenler daha iyi renirler. - Kuramsal Gerekesi; Yaznn ekranda birlikte sunulduu animasyonlarda, hem resim hem de szckler renenin bilisel sistemine gzleri araclyla girerler. Szl anlatmn ekranda birlikte sunulduu animasyonlarda, szckler szle kanala geerler, bylece renenler grsel ve szel kanalda bilgileri tam olarak ileyebilirler. - Kullanm Koullar; renilecek olan materyalin karmak, sunumun hzl admla ilerledii durumlarda etkilidir. 3. retici Sreleri Gelitirme lkeleri a. oklu Ortam . -Bu ilkeye gre, resim ve yaznn birlikte sunulduu ortamlarda; sadece yazdan oluan renme ortamlarna gre renenler daha iyi renirler. -Kuramsal Gerekesi; Resimler ve yazlar birlikte sunulduunda renenler, szel ve grsel olarak zihinsel modelleri oluturabilir ve bunlar arasnda ilikiler kurma frsatna sahip olurlar. - Kullanm Koullar; oklu ortam ilkesi dk bilgi dzeyindeki renenler iin daha etkilidir. nk dk bilgi dzeyine sahip renenlerin, resimsel ve szel sunumlar arasndaki ilikileri oluturmada rehberlie gereksinim duyma olaslklar yksektir.

b. Kiiletirme . -Bu ilkeye gre, gnlk dil kullanlan ortamlarda, akademik dil kullanlan ortamlara gre renenler daha iyi renirler. -Kuramsal Gerekesi; renenler yazarn kendilerine hitap ettiini hissederler. Yazar onlar iin gnlk konuma dili kullanan bir ortak/arkada gibidir. Bu nedenle renenler, yazarn sylediklerini daha mantkl ve anlaml bulma eilimindedir. -Kullanm Koullar; Kiiletirme ilkesi, ar kullanlmad srece ve renenlerin yeni balayanlardan olutuu durumlarda daha etkilidir. c. Ses . Bu ilkeye gre, szl anlatmn insan sesi ile verilmesi durumunda, makine sesi ile verilmesine gre renenler daha iyi renirler. d. Resim . Bu ilkeye gre, konuan kiinin resminin grlmesi, renenlerin daha iyi renmelerini salamaz. oklu Ortamla renmede Kullanlan Yaygn Formatlar zel retici Yazlmlar Snf ii retimi desteklemesinin tesinde tamamen retmen rol stlenerek ieriin renenlere aktarlmasn salayan yazlmlardr. zel retici yazlmlar belirli bir konunun sonunda; -rencini dikkatini ekmek , -renciyi konudan haberdar etmek, -n renmelerini hatrlama , -Yeni gerekleri sunma, -Klavuzluk yapma, -Davran ortaya karma, -Davran deerlendirme, -Kalcl salama gibi basamaklar izleyerek geleneksel retimdeki retmenin ilevini gerekletiren,yz yze retimle ayn yapda hazrlanm yazlmlardr.

zel retici yazlmn ileyii

Giri

Bilginin Sunumu

Soru ve Yant

Prg.dan k

Dnt

zel . y. yararlar -renenler, konu ierii ile istedikleri zaman etkileime geebilir. -Altrma-uygulama etkinlikleri yapabilir. -Kendi renmeleri hakknda dntler alabilir. -Kendi hzlarnda renebilirler.

Yantn Drlendrl m

zel . y. zararlar -Kaliteli rnlerin olmamas -Tek bir retim yaklamn yanstmas -Oluturmaclarn eletirisi

Altrma ve Tekrar Yazlmlar Altrma ve tekrar yazlmlar, nceden renilen konu hakknda renenin Altrma ve uygulama yapmasn salayarak bu konular pekitirme ve varsa renilen konular ile ilgili yanl renmelerin ortaya karlp dzeltilmesi iin tasarlanm tasarmlardr. Altrma ve t. yazlmn ileyii

Giri

Soru Mad. Seimi

Soru ve Yant

Yantn Drlendrl m Yazlm hazrlanrken dikkat edilmesi gereken hususlar; - Kullanlan ynergeler ak ve anlalr ekilde sunulmal -renciye ksa yant gerektiren sorular sorulmal -Soru maddeleri ekran tasarm ilkelerine ve dilbilgisi kurallarna uygun tasarlanmal - Soru maddeleri zorluk derecelerine gre homojen datlmal -renciye sunulan sorular ve geribildirimler oklu o. eleriyle desteklenmeli -renciye verilen geribildirimler annda, ksa, dzeltici ve olumlu olmaldr. -Yazlmda kullanlan etkinlikler, imek kart, dallanma, kapsaml dnt Dnt
Altrma ve t. y. yararlar -rin yeni rendikleri bilgileri ksa s. b.ten uzun s. b.e aktarmalarna, kalc bilgiler elde etmelerine yardmc olur, -Kt-kalem uygulamalarna oranla daha fazla sayda altrmay rencilere sunar, -Yazlm rencilere annda dnt salar, -retmenler zamandan tasarruf salar, -Yaz yazmay sevmeyen renciler iin gdleyici olabilmektedir. Altrma ve t. y. snrllklar -Altrma ve tekrar yazlmlarnn amacnn dnda kullanlmasdr. -Oluturmaclar, rencilere kendi yaplandrdklar bilgi ve becerileri yine kendi oluturduklar projeler ierisinde kullanma ve uygulama olana sunamadn belirtmektedir. Benzeim Yazlmlar Eitim ortamlarnda benzeim yazlmlar, rencinin gerek yaamda gzlemlemesinin veya denemesinin zor, tehlikeli, masrafl ve olanaksz olduu durumlarda srecin nasl ilediini gstermek iin kullanlr. -Maliyet Zaman mkanszlk Tehlike Benzeim y.nn ileyii

Prg.dan k

Giri

Senrynun Sunulmas

stenen Davrn

Dzeltme Eklemele r

rncnn Davran

 Bir konuyu anlatan benzeimler Fiziksel benzeimler -Bu tr benzeimlerde fiziksel bir nesne ya da sre ekranda gsterilir. -En ok kimya/ fizik deneyleri iin kullanlr. Tekrarlamal benzeimler -Bu tr benzeim yazlmlar, rencilerin renmeleri gereken sreleri gzlemleyebilmelerine olanak tanmak amacyla olayn zamann hzlandran ya da gerekleme sresini yavalatan yazlmlardr. -r: Bebein anne karnndaki geliimi v.s. Bir olayn nasl yaplabileceini anlatan benzeimler Sre benzeimler -Bu yazlmlar belirli bir ii gerekletirebilmek iin yaplmas gereken ilem basamaklarn retir. -Tbbi ya da mekanik problemlerin kaynaklarnn tanmay rendikleri tan yazlmlar, uak simlasyonlar v.s. Durumsal benzeimler -Bu tr yazlmlarda rencilere varsayma dayal problem durumlar verilir ve onlardan bu problemi zmesi istenir. r: bir iyerini ynetmek veya borsada oynamak v.s. Benzeim y. yararlar -Deneyleri gvenilir klma, -Olanaksz olanakl klma, -Zaman azaltma, -Sreci yavalatma, -Para ve teki kaynaklardan kazan salama, -Farkl durumlarda yinelenebilme, -Karmak srelerin gzlemlenebilmesi, -renciyi ortama katma olarak sralanabilir. Benzeim y. snrllklar -Sistemleri karmakl hakknda eksik ya da yanl bak alar gelimesine sebep olabilir, -Yazlmn yanl veya gereksiz kullanlmas, -rencileri sistematik zmlemeden ok deneme yanlma yntemine itmesi denilebilinir. Eitsel Oyun Yazlmlar renme-retme srecine oyun kurallar ile elendirme ve gdleme faktrleri eklenerek, rencilerin oyun ierisine gizlenen retimsel mesaj farknda olmadan almalarn ve iselletirmelerini salayan yazlmlardr. Etkili ve verimli retme sreci iin -rencinin, eitsel oyunu bitirdikten sonra hangi becerileri kazanaca ak ve net bir ekilde sunulmaldr. -renciye bir takm kontrol olanaklar verilmelidir( ses, yaz karakteri vs.) -Koullar ve hedefler aka belirtilmelidir. -renciyi gdleyen ve dikkatini ekebilen mekanizma olmaldr, -Yardm mens kolay ulalabilinir olmaldr, -Uygun olamayan davran ve dil rntlerini barndrmamaldr, -dl basamaklar aka belirtilmelidir. Eitsel o. y. yararlar -retimsel srecin keyifli gemesini salar, -Motivasyonu canl tutar, -Konuya olan ilgiyi arttrr, -Okul ncesi rencilerine el gz koordinasyonlarn gelitirme ve zihinsel becerilerini arttrmada yararl olur. Eitsel o.y. snrllklar -renmeye kar elenme, -Oyun kurallar ile gerek yaam kurallarnn karlatrlmas, -Yetersiz renmeye sebebiyet verebilir

Problem zme Yazlmlar Bir problemi; bilimsel yaklamla, yaparak ve yaayarak zme biiminde gerekleen, analiz, sentez, deerlendirme, tmevarm ve tmdengelim gibi yntemlerle, yaratc dnmeyi gelitiren yazlmlardr. renciye kazandrlmak istenen beceriler -e ve olgular arasndaki ilikiler, -Sonu karma, uzaysal ilikiler, zm yntemleri, -Hipotez oluturma, -Veri derleme ve dzenleme, -nemli ipularnn belirlenmesi, -Dnce ve yntemlerin karlatrlmas, -Kurallarn belirlenmesi, snflamalar Problem . y. Yararlar -Bu yazlmlar gnlk hayatla ilikili olunca baar oran ve verim ykselir, -renciler bilgiyi bularak elde etmeye gdlenirler, -Grupla yaplan problem zme yazlmlar, rencilerin birbirleri ile etkileimlerini ve iletiimlerini destekler, sosyal geliime yardmc olur. Problem .y. snrlllar -Yazlmlarn hangi becerileri gelitireceine ynelik aklamalar net olmamasndan yazlm amac dnda kullanlm olur, -Hedef kitlenin bireysel ve geliimsel zelliklerine ynelik tasarmlarn oluamamas, -Kendi bireysel problem zme yntemini gelitirmi rencide ters etki yapar, -Gerek yaamla iliki kurulamayabilinir.

NTE 2: BLSEL YK KURAMI VE OKLU ORTAM TASARIMI Bilisel Mimari nsan bilinci be balk altnda incelenebilir: 1. Bilgi Depolama lkesi ve Uzun Sreli Bellek 2. dn Alma lkesi ve Bilgi Transferi 3. Bilginin Oluumu Balamnda Rastgelelik ve Bilgi Yaratma 4. Snrl Deiim lkesi ve Ksa Sreli Bellek 5. evreye Uyum ve Balant Kurma lkesi 1. Bilgi Depolama lkesi ve Uzun Sreli Bellek - evremizi alglama ve yorumlama biimimiz, uzun sreli bellekte var olan bilgi birikimine gre deimektedir. -Bilisel yk kuramcs, John Sweller satran rnei; gerek oyun senaryolarndan alnan hamle olaslklarnn ustalar tarafndan ok daha iyi bir biimde hatrlandn, deneyimsiz oyuncularn ise daha az hamle hatrladn ortaya koydu. Uzmanlarla acemiler arasnda llebilir hibir fark olmad, tek farkn uzun sreli bellekteki birikim miktar olduu ne srld. Bir sorun ile daha nce defalarca karlam birinin sorunu zmeye ilikin beceri ve yaklamlar, daha nce o sorunla karlamam birinden ok daha farkl olmaldr. - Satran, bir satran ustasnn bile hayatnn yalnz bir blmn oluturduuna gre uzun sreli bellein snrlarnn tahminlerin ok tesinde olmas beklenmektedir. -Uzun sreli bellek; insan bilisel mimarisinin ve sorun zmenin temelini oluturan merkezi bir ynetim birimidir. 2. dn Alma lkesi ve Bilgi Transferi -Bir bireyin uzun s. belleinde tuttuu anlaml bilgilerin neredeyse tamam, dier bireylerin uzun s.b.den dn alma yoluyla transfer edilmitir. -Her birey bakalarna grsel - iitsel olarak bilgi aktarmak ya da bakalarndan bilgi almak iin zel mekanizmalara sahiptir. -Birey olarak bakalarnn yaptklarn taklit eder, sylediklerini dinler, yazdklarn okuruz. -Uzun sreli bellekteki bilgilerin ou bakalarndan alnmtr. Alnan yeni bilgi daha nce uzun sreli bellekte yer alan bilgi ile birletirilir. 3. Bilginin Oluumu Balamnda Rastgelelik ve Bilgi Yaratma -Bilginin aktarlabilmesi iin ncelikle aktarlacak bilginin olumas gerekmektedir. -Hibir n bilgi ve deneyim yoksa bilgi yaratma sreci tamamen rastlantsal deneme yanlma yollarna muhtatr. --Rastgele yaratm olduka yava bir retme yntemidir. 4. Snrl Deiim lkesi ve Ksa Sreli Bellek -Bellein etkili almas iin, ayn anda ilenen yeni bilgilerin says snrl olmaldr. -Yeterli bilgi ya da nbilgi hi yoksa ksa sreli bellein kapasitesi olduka snrldr. -Bilim adamlarna gre ksa sreli bellek ayn anda yedi bilgi ile ba edebilir. Eer karlatrma veya bilgiler arasnda btnletirme yaplrsa ayn anda ilenen bilgi iki veya e inmektedir. 5. evreye Uyum ve Balant Kurma lkesi -Bulunduumuz evrede verimli bir i grebilmek iin bilgilerimizi nasl kullandmz ile ilgilidir. -Ksa sreli bellek, evre koullarna bal olarak uzun sreli bellekte yer alan hangi bilginin o evre koullarna uygun olduunu belirler ve organizmay o evreye uygun olan etkinlie gtrr. -Bireyi depolanm bilgileri doal evreye uygun olarak kullanma konusunda ynlendirir.

Bilisel Yk Kuram Bilisel yk kuram; snrl kapasiteye sahip olan ksa sreli bellee sahip olduumuzu ne srmektir. -Ksa sreli bellek insanlarn bilinli olarak ileyiini izleyebildii bellek trdr. r: Tarih Dersi -Ancak ksa sreli bellek ayn anda en fazla 7 bilgiye aktr. Gruplamalar ve btnletirmeler yaplrsa bilgi snr 2 veya 3e inebilir. - n bilgi varsa uzun s.b. yeni bilgiyi direk iler. Bylece ksa s. b.in snrll ortadan kalkar ve kapasitesi artar. - Baarl performans ya da bir sorunu zmede ustalama her geen gn daha da karmak emalarn yaratlmasna baldr. - Dzenli pekitirmeler sonrasnda karmak ilemler tamamen bilinaltnda gereklemeye balar. Bylece ksa s.b.in yk azalr. Bilisel yk trleri; 1. Asl/kendine zg bilisel yk - Materyalin sahip olduu karmaklk dzeyidir. - Tek tek szck ezberlemek ok karmak deildir. Ancak dilbilgisi kurallarna uygun kullanlmas, cmlenin anlamna ve dier kelimelerin durumuna gre deiir. r: Narsizm 2. Konu d bilisel yk - Gereinden karmak bir tasarm sunarak renciyi yormaktadr. Bu durum renme kapasitesini drr. -Ksa s.veya uzun s.bellekte gereksiz yklenmelere neden olur. r: 3. Etkili bilisel yk -Tasarmn etkili bir ekilde sunulmasn anlatmaktadr. -Tasarm motivasyonu artrc etkisi olmaldr. - renmeyi olumlu etkiler. oklu Ortam Tasarmna likin Bilisel Yk Kuram lkeleri oklu Ortam Tasarmna likin B.Y.K. lkeleri -retim tasarmclarnn ncelikle dn alma ve transfer srecini kolaylatrmaya almalar gerekmektedir. -oklu o. tasarlarken sunulan bilgilerin uzun s. b.e kolayca aktarlmas salanmaldr. Bylece konu d bilisel yk azalr, etkili bilisel yk artar. 1. zlm rnek Etkisi: r: iki renciyi inceleyecek olursak. 1.ye tm konu anlatldktan sonra problem veriliyor ve zmesi isteniyor. 2.ye yine tm konu anlatldktan sonra zml rnekler veriliyor daha sonra problem veriliyor. Sonu olarak 2. rencinin problemi zmede daha baarl olduu grlyor. 1 renci ise deneme yanlma yolunu kullanarak ksa s.b.ni gereksiz yere zorluyor. 2. Blnm Dikkat Etkisi: -retilecek bilgi, birden fazla oklu ortam eleri ile anlatlyorsa, bu elerden herhangi biri eksik ise ya da bu eler farkl yerde bulunuyorsa konunun btnl bozulur. -r: Grntnn olup sesin olmamas 3. oklu Kanal Etkisi: Blnm dikkat etkisi ile oklu kanal etkisinin dayand mantk ayndr. oklu ortam eleri birbirinden ayr sunulduu zaman materyali anlamak zorlayorsa, bu eler birlikte verilmelidir. Farkl ve uyumlu iki kanaln birlikte sunulmas ksa sreli bellein ykn azaltr.

4. Gereksizlik Etkisi: -Ayn anda bilgiyi veren birden ok oklu ortam esinin retim tasarmna dahil edilmesiyle yaanr. -Birden ok bilgi kayna birbirinden ayr verildii zaman bile tek balarna anlalabiliyorlarsa bunlarn her birinin ayr ayr sunulmas gereksizlik etkisi yaatr. -Gereksiz bilgi renmeye hibir katks yoktur. -En etkili oklu ortam tr seilip dier kaynaklar tasarm dnda braklmaldr. r: Sesle birlikte altyaz kullanlmas 5. Uzmanln Ters Tepme Etkisi: -leri dzey bir renci iin gereksiz olan bilgi, balang dzeyindeki bir renci iin yaamsal nem tayabilir. -Balang dzeyi rencileri iin etkili olan tasarm, renciler uzmanlanca etkisini yitirir. -Tasarmda ne kadar detaya yer verileceine ve hangi oklu ortam trnn ne miktarda kullanlacana renci deneyim dzeyine gre karar verilmelidir. 6.Rehberlii Azaltma Etkisi: -Balang dzeyindeki renciler zlm rneklerle daha etkili alrken ileri dzey renciler dorudan problemi zerek daha etkili almaktadrlar. -Balang dzeydeki renciler iin etkili olan materyaller renci deneyimi arttka etkisini yitirir. 7. Hayal Gc Etkisi: -zellikle ileri dzeydeki rencilerden problemi zmeden nce zm yollarn hayal dnyalarnda canlandrmalar istenir. -Bu yol problemi dorudan zmekten daha etkilidir. -Hayal gc ksa sreli bellekteki bilginin uzun sreli bellee transferini kolaylatrr. 8. e/Bileen Etkileimi Etkisi: -Ayn anda dikkate alnmas gereken etkileimli bileen says nemlidir. r: Otomobil Motor Paralar -retim tasarmnn hammaddesi karmak, zor, yksek e etkileimli renme materyalleri olduu zaman, bilisel yk etkilerinin yaamsal nemi daha iyi anlalr. 9. Yaltlm Etkileimli eler Etkisi: -e etkileimi yksek olduu zaman materyali anlamak olanakszlar. -eleri tek tek retip aralarndaki ilikilerin retimine sonradan gemekte yarar vardr.

NTE 5: OKLU ORTAM PROJES HAZIRLAMA oklu Ortam Uygulamalarnda Grsel Tasarm oklu ortamlar veri ve bilgi aktarmnda yaz, ses, grafik, mzik, animasyon, video, benzeim grnt vb. deiik uygulamalar sanal platformlarda birletirerek sunarlar. Grsel Tasarm ve Grsel Alg Grsel Tasarm: nsann kulland nesneler ile yaad evreyi ve fiziksel ve ruhsal gereksinimleri dorultusunda an estetik ve teknik deerleri ile yeniden retmesi ya da dzenlemesidir. Grsel Alg: Bireyin, evresindeki grsel olay, olgu ve kavramlar hissetmesi ve farkna varmas olarak aklanabilir. Bireyler, gerek grsel gerek dnsel, gerekse fonksiyonel olarak kendilerine hitap eden kavramlara ulamak isterler. oklu Ortam ve Grsel Tasarm Kullancya verilmek istenilen mesaj etkili bir grsel iletiim sreci ile kullanc iin ekici hale getirme amacn tayan bir sretir. oklu ortam uygulamalarnda grsel tasarm alan 3 temel bileen kapsamnda aklanr; 1. Kavramsal bir fikir gelitirmek, 2. Grsel bir mesaj gelitirmek, 3. Etkili bir grsel iletiim sreci gelitirmektir. oklu o. uygulamalarnda grsel tasarmlarn zellikleri -Farkl duyu organlarna hitap etmektedir. -Soyut kavramlarn gerek durumlara aktarlmasn salamaktadr. -Sunulan ierii elenceli, farkl ve ilgi ekici hale getirmektedir. -Kullanclarn motivasyonunu arttrmaktadr. -Kullanclarn etkin katlmn salamaktadr. -Kullanclara dinamik bir alma ortam salamaktadr. -Geni ve etkili bir ierie ok ynl eriimi salamaktadr. oklu o. uyg.da grsel tasarm oluturulmasndaki aamalar -Ne amala oluturacann ve ne tr bilgiler iereceinin belirlenmesi, -Oluturulaca hedef kitle niteliklerinin belirlenmesi, -Ne tr grsel tasarm uygulamalarnn gelitirileceinin belirlenmesi, -erikte kullanlmas dnlen grsel tasarm gelerinin (fotoraf, resim, yazlar, renk v.b) belirlenmesi, -Grsel tasarm gelerine ilikin sunum eklinin belirlenmesi, -G. t. . ilikin etkileimlerin ve geribildirim etkinliklerinin belirlenmesi Tasarlanmas beklenilen grsel tasarm uygulamalarnda ltler -Bireysel farkllklarn gz nnde bulundurulmas, -Bamsz kullanm ve uygulamaya uygun olmas, -Bireysel zgrlk olana tanmas, -Motivasyonu artrc nitelikte olmas, -Uygulama srecinde yeterince etkileim olanana sahip olmas, -Bireysel ilerleme hzna uygun olmas gibi birtakm ltlere dikkat edilmelidir. * Etkili oklu ortam tasarmlar oluturmak iin; tasarm elerinin, tasarm ilkeleri kapsamnda birbirleri ile ilikilendirilmesi salanmaldr.

oklu Ortam Tasarmlarnda Grsel Tasarm eleri . O. uyg. da grsel tasarm sreci; -Tasarm amacn tanmlama, -Tasarm oluturma nedenlerini aklama, -Tasarmn hedef kitlesini analiz etme, Tasarmn snrlarn belirleme, -Tasarlama srecindeki ana temalar ve nitelikleri belirleme, -Tasarmn hedef kitlesinin niteliklerini tasarm ierii ile ilikilendirme, -Alternatif tasarm nerileri oluturma, -Oluturulan alternatifleri gelitirilen ltler belirleme, -Gelitirilen ltleri kullanarak rn ortaya koyma, -rn ortaya koyma srecini tanmlama ve deerlendirme, -Tasarm srecini ve ieriini gelitirmektir. * Tasarm sreci; -Tasarm eleri iin; Btnlk, grsellik, ilgi ekicilik, zgnlk. -Hedef Kitle iin; Fiziksel, sosyolojik, psikolojik, ekonomik. Tasarm eleri: Nokta, izgi, Renk, Doku, ekil, Form, Leke 1. Nokta -eitli byklkteki yuvarlaklar, merkezi dengeye sahip yzey etkisi, iki izginin kesitii yer ya da dairesel benek/leke olarak tanmlanmaktadr. -Farkl byklkte, renkte, grsel dzenlemelerle bir araya getirilerek farkl etkiler oluturulabilir. 2. izgi -Noktann belirli ynde izlemi olduu yndr. -Ba ve sonu vardr. -Ayrma amal kullanlabilir. -Yatay, dikey, kesik, eik, kaln, kavisli, krk trleri vardr. -Gllk, sabitlik duraan, hareket etkisi vardr. 3. Renk -In cisimlere arptktan sonra yansyarak gzmzde brakt etki olarak tanmlanmaktadr. -Tasarma belli bir kimlik, sreklilik, alglanrlk ve btnlk kazandrmaktadr. -Tasarmnn amacna ya da tasarmcnn tercihine gre dzenlenebilir. - Tasarm zerinde vurgulanmak istenen birtakm benzerlikler, farkllklar ve nemli noktalara dikkati ekilebilir. 4. Doku -Doadaki tm varlklarn grsel ve dokunulduunda hissedilen yzeysel etkilerine denir. -Grsellerin ou iki boyutludur. Bu grsellerde doku ve desen kullanarak 3. bir boyut eklemek mmkn olabilir. -Grselin hem daha gereki gzkmesine, hem de zeminle cisim arasnda oluan farkllk sayesinde daha rahat alglanmasna yardmc olur. 5. ekil -ekil; bir yzey zerine yaratlan iki boyutlu biimlerdir. -Nesnelerin d izgisidir. -ekillerin genilii ve ykseklii vardr. - Farkl ekiller bir araya gelerek anlaml bir btn oluturabilirler. -ekiller kimi zaman herhangi bir cismin sadece kenar izgileri ile grntlenmesinde kullanlrlar (Siluet). r: Dik, kare, elips, dzensiz ekil

6. Form -Genilii, ykseklii, derinlii olan ekillere denir. Drt boyutlu ekiller olarak da nitelendirilebilirler. -r: Kp, kre, koni, silindir

7. Leke -Grsel eler zerindeki koyu-orta-ak ya da kl-yar kl-ksz alanlar leke olarak nitelendirilmektedir. -Resim sanatnda yzeyin homojen biimde tek renk kullanlarak rtlm parasdr. Tasarm lkeleri: Yn, Boluk, Denge, Orant, Hiyerari, Vurgulama, Devamllk, Btnlk 1. Yn Grsel tasarm srecinde yn, tasarm gelerinin btnsel ve ayr ayr oluturduu yatay, dikey, erisel ya da diyagonal algsal etkilerdir. 2. Boluk Kompozisyon ierisinde arka plan ya da beyaz alan olarak nitelendirilen alan olarak tanmlanr. r: Google 3. Denge -Kompozisyon ierisinde kullanlan resim, fotoraf, yaz gibi elerin oluturduu hareketin, tasarmn btnln bozmayacak bir ekilde bir araya getirilmesidir. -Simetrik ve asimetrik denge olarak ikiye ayrlr. -Simetrik Denge: tasarmn btn ierisindeki her bir eye ayrlan alann tekrarl olarak oluturduu biimsel dzenlemelerdir. -Asimetrik Denge: Tekrarlar yerine eitli tasarm elerinin tasarmn btnn bozmayacak ekilde konumlandrlmas ile oluturulan dengedir 4. Orant -Oran-Orant: Tasarm elerinin boyutlar arasndaki ilikiler olarak tanmlanabilir. -Etkili bir tasarmda, tasarm oluturan elerin birbiriyle olan boyut ilikisi byk nem tar. 5. Hiyerari -Hiyerari: Tasarm zerinde en ok vurgulanmak istenen enin boyut, renk, biim vb. zelliklerinin etkin hale getirilmesi ile n plana karlmasdr. 6. Vurgulama Tasarm eleri ierisinde dikkatin en ok ekilmesi istenilen noktaya ilikin boyut, renk, biim zelliklerinin deitirilmesi ile elde edilen etkidir. 7. Devamllk -Grsel imajlar asndan biimsel, renk, boyut, konumlandrma ve znrlk gibi birtakm zelliklerin tasarmn btnnde benzerlik gstermesi ile tasarmn genelinde salanan etkidir. -Kompozisyondaki yzey etkisi yani arka plan ve sayfa dzeni bakmndan dier sayfalar aras geite eler arasnda kesintisiz ak anlamna gelir. 8. Btnlk Grsel elemanlar ve bunlarn fonksiyonlar arasndaki iliki btnl oluturur. Her bir grsel unsur, bir mesaj iletmedeki fonksiyonu gz nne alnarak yerletirilmelidir.

.o. tasarlama srecinde g. tasarmn btnln ve etkililiini belirleyen tasarm eleri ; -Kompozisyon(Arka plan ve sayfa dzeni), Renk, Tipografik eler, Grsel majlar(resim, grafik, fotoraf) , Doku, Ynlendirmeler (butonlar, linkler), Hareketli grntler(grsel efektler, canlandrmalar, gerek grntler),Sesler 1. Kompozisyon(Arka plan ve sayfa dzeni) -Bir ekran tasarmndaki btn tasarm elerinin birbirleriyle ve arka planla oluturulan ilikidir. -.o. uyg.daki tasarm elerinin bir btn olarak alglanmasn salar, bilginin ve ieriin gruplanmasn salar. Bir kompozisyon; -Bir tasarm esi olarak dier tasarm elerini desteklemeli,

-Metinlerin okunurluunu glendiren, imajlarn alglanabilirliini arttrmal, -Tasarm ierisinde bir btnlk oluturarak dikkati toplamaldr. Arka plan(- alan, beyaz alan); Ekran tasarm zerinde yer alan metin, grafik, animasyon gibi tasarm elerinin dnda kalan boluklar ifade etmektedir. Sayfa Dzeni; Ekran tasarmnn boyutu ierisindeki dzenlemeleri kapsamaktadr. 2. Renk -Dier grsel tasarm elerinden farkl olarak tek bana mesaj verip ynlendirilebilir. -Tasarlama srecinde renk, dier tasarm elemanlarn n plana iterek belirginletirir ya da arka plana iterek grsel hiyerariyi oluturmaya yardmc olur. Renk kullanmn etkileyen iki temel etken vardr -Hedef kitleye uygunluk -Ekran tasarmnda kullanlan renklerin birbirleriyle uyumu -Ana renkler; Krmz, sar, mavi -Ara renkler; Turuncu, yeil, mor. -Ntr renkler; Beyaz, siyah, gri. -Tasarm ortamnda zellikle arka plan esi olarak kullanlabilirler. -Dier tm renkler ile uyumludur ve btn tasarm elerini daha etkili hale getirebilir. -Kullancnn dikkatini oklu ortam tasarmnn ieriine ekebilir. -Scak renkler; Sar, krmz, turuncu (Dikkati canl tutar, t. elerini etkili hale getirir, uzun kullanmda gz yorar) -Souk Renkler; Yeil, mor, mavi (sakinletirici, dinlendirici, arka planla etkili sonular) -Zt renkler; K-Ye, Mo-Sa, Ma- Tu -Renk seiminde; renklerin uyardklar hisler, hedef kitlenin beklentileri, g. tasarmn nitelii, sunum biimine dkkt. Bilg. Ekrannda rengin niteliini 3 deiken tanmlar 1. R. Tonu(koyu ve ak) 2. R.Doygunluu (griden saf parlakla doru) 3. R.Younluu(Parlak-mat) Tasarm plan yaplrken hangi rengin ne iin kullanldnn belirlenmesinde dikkat edilmesi gereken noktalar -Renklerin kullanmnda snrllk -Hangi rengin ne amala kullanldnn belirlenmesi -Rengin, tasarmn kullanlmasna ipular verir nitelikte kullanlmas -Renk kullanmlarnda tutarllk 3. Tipografik eler Tipografi; dnce, bilgi ve msjlar, anlalabilir bir biimsel dzen ile grsel bir dil olrk ortya koyan tasarm esidir. -Kolay okunur, alglanr olmas ve grsel adan hedef kitleye uygun olmas nemlidir. Tipografik nemli eler: Font, Font boyutu, Font rengi 4. Grsel majlar(resim, grafik, fotoraf) -. o. tasarmlarnda grsel olarak resimler, grafikler, fotoraflar ve hareketli grntler kullanlmaktadr. -Grsel imajlar mesaj doruca iletebilmekte ya da bir metnin aklayc esi olarak kullanlmaktadr. -Grsel tasarm ieriindeki dier eler ile btnlk ierisinde olmas gerekmektedir. -Resim: gerek grnt ve olaylarn resmedilmesi ile oluan grsellerdir. -Resimler biimsel ve ieriksel niteliklerinin farkllna gre somut, grafiksel ve soyut resimler olarak e ayrlabilir. -Somut r.; bakldnda ne olduu anlalan ve vermek istedii mesaj dorudan veren resimlerdir. -Grafiksel r.; verilmek istenen mesaj resimsel olarak sade ve ayrntlarndan arnm olarak sunan resimlerdir. -Soyut resim; armsal olarak ierikle ilikilendirilebilen resimlerdir. - Kullanlacak imajlara younluk, byklk ve rengine gre karar verilir. -Grafik: anlatmlarn tablolatrlarak ya da emalatrlarak grselletirildii grsellerdir. -Fotoraf: grsel dnyann birebir olarak film, kat gibi alglayc maddeler zerine yanstlmasdr. 5. Doku Tasarm zerindeki tekrara dayal mat, przl, parlak, saydam gibi biimsel etkiler uyandran bir tasarm esi olarak tanmlanabilir. Grsel tasarm srecinde doku, dier tasarm elerini destekler nitelikte olmaldr.

6. Ynlendirmeler (butonlar, linkler) Tasarm ierisinde farkl blmlere gei, baa dn, ileri ve geri gidi gibi imkanlar salamak iin kullanlan metin ya da ikon temelli elerdir. 7. Hareketli grntler(grsel efektler, canlandrmalar, gerek grntler) -Hareketli Grntler; gerek grntlere dayal videolar, izgi filmler, canlandrmalar, simlasyonlar gibi farkl uygulamalar kapsamaktadr. -Hareketli grntler tasarmn niteliine gre retim, altrma benzeim ve oyun ierikli olarak snflandrlabilir. -Bu elerin oluturulmasnda ilk aama hangi trde bir hareketli grnt ihtiyacn olduuna karar verilmesidir. -Sonrasnda bu konuya ilikin bir senaryo yazlr. 8. Sesler -oklu ortam uygulamalarnda yaygn olarak iitsel efektler, mzikler, insan sesleri ve anlatc sesleri iitsel e olarak kullanlmaktadr. -itsel efektler; tklama, hareket ettirme, seme gbi eylem sesleri. -Mzikler; ntro, fon mzii. nsan sesleri;

NTE 6: OKLU ORTAM UYGULAMALARINDA KULLANICI DENETM oklu Ortam Uygulamalarnda Etkileim nsan-bilgisayar etkileiminin amalar ve ele ald konular -Arayz tasarm iin yntem ve sreler -Arayz uygulama yntemleri -Arayz deerlendirme ve karlatrma teknikleri -Yeni arayz ve etkileim tekniklerinin gelitirilmesi -Betimsel ve tahminsel modeller ile etkileim teorilerinin gelitirilmesi Grafiksel Arayz Tasarm Arayz; kullanc ile makine arasndaki iletiimi salayan bir yazlm uygulamasdr. Bir arayz temel olarak, kullanclardan veri girii ile ald komutlar, ait olduu bilgisayar uygulamasna aktaran ve bilgisayar tarafndan ilenen veriyi kt olarak yine kendisi zerinden kullancya ileten bir aka sahiptir. Baarl bir grafik arayz tasarm iin temel ilkeler unlardr: -Kullanclarn karakteristik zelliklerini anlamak -Farkl bak alarna sahip kullanclar konusunda dikkatli olmak -Son kullanc iin ak ve anlalr olmak -Kullanclarn nceki bilgileri ile tutarl ve uygun olmak -Kullanclar iin grsel geri bildirim salamak -itsel geri bildirimi, kullanclar yanllar dorultusunda uyarma amal kullanmak -Etiketler, yanl mesajlar ve yardm gibi durumlarda metin mesajlar az ve z kullanmak -Kullanclarn yazlm zerinde bulunduklar yeri tanmlayan izlenebilir yollar salamak -Kullanclar iin klavye destei salamak -Kullanclarn gemi deneyimlerine gre arayz elerini alglamas ile grnmn tutarl olmasn salamak -Diyalog kutularn gereine uygun biimde kullanmak Kullanc denetimleri ve denetim yntemleri -Menler, dmeler, kaydrma ubuklar gibi denetim aralar yardmyla kullanclar ile bilgisayar ve dolaysyla .o. uygulamas arasnda karlkl bir etkileim oluturulmaktadr. - Kullanc denetimleri, kullanclara kendi renme hzlarn belirleme ve ayn zamanda kullancya kendine gven duygusu ierisinde renme olana salar.

Kullanc denetimler i Ara Komutlar ubuklar Yazl Tam Ekran ereve Gizli komutlar Menler menler Menler Pull-down Pop-up Tu menler menler komutlar Tear-off menler Menler Dmeler Dier Resimler Denetimle r Kaydrma ubuklar Onay Kutular Seenek dmeleri

Grafik arayz tasarmnda faydalanlabilecek grsel tasarm ilkeleri ekil/zemin ilikisi (figure/ground); kartlk kavramna baldr ve nesneleri ait olduu arka plan ile birlikte tanmlama biiminde aklanabilir. Yaknlk (proximity);Bir zemin zerinde yer alan nesnelerin algsal olarak birbirine olan yaknlklarna gre gruplandrlmasdr. Tamamlama (closure); Bireylerin biimsel olarak tamamlanmam ekilleri grsel olarak tamamlama eiliminde olmasdr. Benzerlik (similarity); Birbirine renk, byklk, ekil gibi eler bakmndan benzeyen nesnelerin grsel olarak birbiriyle ilikili biimde alglanmasdr. Sreklilik (continuation);nsan algsnn gz ile bir izgi, kvrm veya sra ierisinde birbirini izleyen nesneleri ilikili olarak alglamasdr. Menler: Sadece metin tabanl olabildii gibi, kullanclara, ara ubuklar zerinden simgeler yardm ile de sunulabilir. Tam ekran Menler -Kullanclar bu men yardm ile dolam aralarn kullanarak uygulama ieriini bir btn olarak grme ansna sahip olurlar. - kullanclara uygulama ieriine ilikin genel bir yap ve ilerleme/dolam bilgileri sunulmu olur. Gizli Menler .o.uyg.da birok ilem, var olan ekran zerinde dorudan grlemeyen, ancak kullanc tarafndan fare, klavye gibi aralar yardm ile grntlenebilen gizli menler aracl ile gerekletirilmektedir. Bunlar; -Pull-down (aa ekilir) menler -Pop-up (alr) menler -Tear-off (ayrlabilir) ereve Menler; -Genellikle yatay veya dikey ynde aktif ekrann yaklak 1/3 veya 1/4 orannda belirli bir blm men eleri iin ayrlr. -Kalan blm ise yazlm ieriinin kullanclara sunumu amacyla ayrlr. (ereve yaps) Dmeler (Buton) - Dmeler ekranlar arasnda dolam, kullanc ilemlerinin uygulanmas, ses-video gibi denetimlerin kullanlmas, men oluturma, kullanc-bilgisayar etkileimi gibi farkl amalarla oklu ortam uygulamalarnda kullanlmaktadr. Ara ubuklar - Kullanclarn yazlm denetimi ve eitli ilemler srasnda gereksinim duyduklar temel komutlar, ilevlerine gre grupland ara ubuklar fare gibi iaretleme aygtlar ile seilebilen, sralanm simgelerden meydana gelmektedir. Onay Kutular ve Seenek Dmeleri -Onay kutularnda kullanclar birden fazla iaretleme yapabilirken, seenek dmelerinde ise sunulan seenekler arasndan ancak uygun olan birini seebilmektedirler. r: oktan semeli bir snav, kullanclarn ilgi alanlar Tu Komutlar -. o. uyg. da dahil olmak zere bilg. yazlmlarnn hemen hepsinde, klavye zerinde yer alan tulardan da faydalanlr. -r:MS Word uygulamasnda Ctrl+S tuu ile belgeyi kaydetmek. Kaydrma ubuklar -Kaydrma ubuklar yuk/a veya sa/sol ynlerinde kullanc tarafnda fare yardm ile hareket ettirilerek pencere ierisinde sunulan ieriin tamamnn grntlenmesini salar. r: Tasarmdaki ses, video gibi elerin oynatlmas Veri girii ve Geri Bildirim -Bilg. tabanl tm uygulamalar, kendilerinden istenen birtakm ilemleri gerekletirebilmek iin kullanc tarafndan veri ve komut giriine gereksinim duymaktadrlar.

7. NTE OKLU ORTAM ERKLERNN TASARIMI .o. uygulamalarnda retim ierii oluturulurken, iki ve boyutlu duraan grseller, film, animasyon gibi hareketli grseller, metinler ve iitsel efekt, seslendirme gibi iitsel eler yaygn olarak kullanlmaktadr. ki ve Boyutlu Grsellerin Tasarm .o. uygulamalarnda grsel eler; -Bireylerin dikkatlerini canl tutar. -renen bireylerin dikkatini ekerek onlar gdler. -Anlalmas zor olan kavramlar basitletirir. -ekiller yoluyla bilginin alnmasn ve dzenlenmesini kolaylatrr. -Bir kavramla ilgili eler arasndaki ilikileri rgt emalar ve ak emalar yoluyla rahatlkla verebilir. -Duygusal tepkiler vermelerini salar. -retilen kavramlar somutlatrr. renen, . o.destekli renme ortamlarnda, -Seme: materyalde sunulan metin ve grsellerden, konu ile ilikili olanlarn seilerek ksa s. bellee alnmas -Organize etme: seilen szck ya da imajlarn dzenlenmesi -Kaynatrma: materyallerin var olan bilgilerle ilikilendirilmesi; olarak isimlendirilen 3 farkl bilisel ilem gerekletirir. -. o. uyg.da kullanlan 2 boyutlu grseller ounlukla; basl malzemelerden, internetten ya da saysal olarak oluturulan grntlerden elde edilir. jpeg, png, gif, eps, psd, tiff gibi formatlar kullanlmaktadr. -3 boyutlu grseller, maket yaplrken bilgisayarn yatay ve dikey eksenine ilave olarak nc bir eksen olan derinlik ekseni de ilave edildii iin maket 3 boyutlu olarak nitelenir. ki ve Boyutlu Grsellerin Dzenlenmesi Grsel eler arayzle, konu ieriiyle uyumlarna gre aadaki ilemlere tabi, tutulur -Biimlendirme aamasnda grselin ierie katk salayacak blmnn kadrajaierikte verilmesi salanr. -Renklendirme aamasnda grsel ile arayz arasnda matlk/parlaklk yada pastel/canl renk farkll sz konusu olursa grselin ok fazla n plana kmamas iin dzenlemeler yaplr. -leklendirme; grsellerin ekranda uygun alana, uygun byklkte yerletirilme ilemleri yaplr. Hareketli Grsellerin Tasarm 1. Grsel efekt; Metinlere ve grsellere canl bir yap kazandrmak ve kullancnn metni ve grseli izlemesini kolaylatrmak iin metin ve grsellerin, gerek ekrana gelirken sergiledikleri koordinata dayal hareketle, gerekse puntolarnda, renklerinde, alarnda meydana gelebilecek deiikliklerle hareket etkisi uyandrmaktr. 2.Film; Belirli bir konunun anlatmn grsel olarak canlandrmak; bir duruma ilikin grsel alg oluturmak ve anlatma rnekleme yapmak iin . o. uyg.da yaygn olarak kullanlrlar. 3. izgi film; ounlukla kk yataki hedef kitle iin gelitirilen oklu ortam uygulamalarnda yaygn olarak kullanlrlar. 4. Hareketli gif; ounlukla sreklilik arz eden eylemleri gstermek iin hareketli gif kullanlmaktadr. r: Bir tklama hareketini gsteren hareketli ok iaretli ve ynlendirme aralar 5. Flash animasyon; . o.uyg.da en sk karlalan hareket esi flash animasyonlardr. Adobe Flash yazlm kullanlarak gelitirilen animasyonlarda istenen bir duruma ilikin vektrel bir hareket oluturulur. Vektrel olmas her boyutta znrlk sorununu ortadan kaldrmaktadr.

 Animasyonlar -Bilginin alglanmasn gelitirirler. -renme motivasyonunu artrrlar. -renmeyi pekitirirler. -Bilginin hafzada kalmasna yardmc olurlar. -Eitimin ekiciliini artrrlar. -Geri bildirimlerin ksa srede alnmasna yardmc olurlar. Hareketli Grsellerin Dzenlenmesi Animasyonlarn sunumu; Pasif ierik; kullancnn balatma hareketini gerektirmeden kendiliinden balayan hareket trdr. Aktif ierik; dorudan kullanc denetiminin sz konusu olduu hareket trdr. Kullanc hem hareketin balangcnda hem de izleyen admlardaki denetimde tek yetkilidir. Karml ierik; kullancnn hem aktif hem de pasif konumda yer alabildii ierik trdr. Bu tip ierikte kullancya hem kendi kontrol dnda balayan hareket hem de o harekete ilikin baz noktalarda kontrol olana sunulur. itsel elerin Tasarm 1. itsel Efektler; Tklama, hareket ettirme, seme gibi kullanc denetiminde olan eylemlerde ya da metinlerin- grsellerin ekrana gelirken sergiledikleri hareketi pekitirme amal kullanlmaktadrlar. itsel efekt, temel olarak gerektiinde ve rahatsz etmeyecek bir biimde kullanldnda ierie renk katabilir, rahatsz edici ses kullancy ierikten uzaklatracaktr. 2. Mzikler; ntro olarak isimlendirilen, ksa animasyonlarla desteklenmi ve . o. uyg.na motive edici girii salayan blmlerde fon mzii olarak kullanlrlar. -Elendirici yada eitici zellikteki oyunlarda da kullanlmaktadrlar. 3. nsan sesleri; Anlatc sesiyle birlikte pekitirme ve gdleme amal kullanlan seslerdir. Kullancy ynlendirme amacyla yada verecei cevaplara geribildirim salama amacyla kullanlrlar. 4. Anlatc sesi; . o. ieriklerinin en nemli iitsel bileeni anlatc sesleridir. Anlatc, . o. ieriini seslendiren, gerektiinde ynergeler veren, kullancnn uyg.daki ilerleyiini aklayan, renciye rehberlik eden bir rehber retmen konumundadr. Yazl elerin Tasarm Metin kullanm gerektiren durumlarda dikkat edilmesi gereken temel zellikler; -Metinler paragraflar kullanarak deil, okumay ve alglamay kolaylatrmas iin satrlar kullanarak oluturulmaldr. -Satrlar iin madde iaretleri kullanlmaldr. -Satrlarda tamamlanmam ve dier elerle birlikte anlaml hale gelecek metin bekleri kullanlmaldr. -Satrlarda en fazla 8-9 kelime ve 50-60 civarnda karakter kullanlmaldr. 1.Font, punto ve satr aralklar; Font bilgisayarn kulland yaz karakteridir. Punto ise fontun bykldr. Genelde kullanlan fontlar; Arial, Verdana, Tahoma, MS Sans Serif vs. 2. Metinlerin yerleimi ve hizalama; Metinlerin okunabilirliini engellememek iin sola hizalamadr. ki yana hizalanan metinler blok halinde grnrler, grnt itibariyle balang ve biti snrlar girinti/knt olmayacak biimde nettir fakat metinler otomatik olarak saa ekilirken kelimeler arasndaki boluklarda bu hizalamadan etkilenir ve kelimeler arasnda dzensiz boluklar oluur. 3. Byk/kk harf kullanm; Byk harfler uzun sreli okumaya uygun deildir, metin ksa tutulmaldr. Kk harfler ise okuma iin daha uygundur. Fakat ideal olan sadece kk harflerin kullanlmas deildir. Sayfada 1 fazla balk varsa ana balk byk harf dierlerinin sadece ilk harfi byk olmal. 4. Metinleri vurgulama; Vurgulama sadece metinlerin gerekli grlen nemli blmlerinde ve az miktarda kullanlmaldr. Bir metni koyu yazdktan sonra metnin altn izip, bir de italik yapmak metnin vurgusunu pekitirmeyecek, karmaa yaratacaktr.

NTE 9: OKLU ORTAM UYGULAMALARINDA LME VE DEERLENDRME lme ve deerlendirmede elde edilen bilgiler birok kararda veri olarak kullanlr. Bunlar; 1.retimle ilgili 2. Not verme ile 3. rencilerin geliim dzeylerini, ilgilerini, yeteneklerini tehis etmeye ynelik 4. rencileri seme ile 5.rencileri yerletirme ile 6. Rehberlik ve ynlendirme ile 7. retim program ile 8.Ynetim ile Temel Kavramlar lme: Bir bykln gzlemlenip ayn cinsten bir birimle gsterilmesidir. lme sreci; Varlklarn/Olaylarn zellikleri Gzlem Say veya sembollerle ifade edi lme r: Nesnenin arlnn l (kg/g), renci boyunun l, futbol sahasnn uznl l. Eitim srecinde lme: lemi bireylerin renemediklerini eitli snavlar araclyla snama ilemidir. Deerlendirme: lmlerden bir anlam karmak ve llen nesneler hakknda bir deer yargsna ulamaktr. Bilgi toplama, toplanan bilgilerden yola karak belli kararlar verme iidir. r: Ahmetin boyu 140 cmdir ve snf ortalamas 135 cm den uzundur. Deerlendirme sreci; lme Sonucu: LM- Kriter LT-Deer Yargs-KARAR Deerlendirme Trleri yi bir lme iin; 1.Hangi kavram, bilgi ve becerileri leceim 2.rencilerim neyi bilmeli? 3.rencilerim hangi dzeyde performans gstermeli 4.Hangi tip bilgi llecek (dnme, hatrlama, sre) retmenler, renci deerlendirmeleri iin; -retim ncesinde sonrasnda kavram hakknda anladklarn yazmas -r.in dersi, tartmay, okuma parasnn zetlemesi -r.in ders sonunda problem, soru cevaplamas -Snf iinde ksa yazma snavlar -Bireysel ya da grup grmeleri Biimlendirmeye ynelik deerlendirme; lmeye ynelik deerlendirme; -retim sreci iinde gerekleir -Yl sonu, program sonu, kur sonu verilen kararlardr. -Ders sreci iinde rencilerden alnan yantlardr. -rencinin konuyu renip renemediinin -Ksa testler, ksa snavlar,ders iinde verilen devler, ev deerlendirilmesidir. devleri. -Biimlendirmeye y. d.ye gre daha ciddidir. -Az soru, annda geribildirim -Biimlendirmeye y. d.den elde edilen verileri kullanr Geerlilik lme aracnn, lmek zere hazrland konuyu lebilme derecesidir. lme aracnn geerliliini etkileyen faktrler; -madde says ve lme yntemi -gvenirlik -puanlayc yanll -uygulama koullar 1.Kapsama Geerlilii -Testin ve testteki her bir maddenin amaca ne derece hizmet ettiini gsterir. -Testte yer alan maddelerin her birinin konu alanna uygun olup olmad, testin konuyu temsil edip etmedii ile ilgli. 2.Yordama Geerlilii -Test sonularyla daha sonra llecek kriterler arasndaki benzerlikle ilikilidir. 3.Grn Geerlilii O testin lmek istedii eyi lyor grnmesidir. Gvenirlik Belli bir zellik, bir lme aracyla deiik zamanlarda lldnde ayn ya da yaklak lmler elde edilmesi. Gvenirlii etkileyen faktrler -lme aracndan kaynaklanan hatalar -lmeyi yapan kiiden k. h. -Gvenirlik belirleme yntemlerinden k.h. -Testi alan kii ya da gruptan k.h. -Testin uygulama koullar.

Geerlilik-Gvenirlik karlatrlmas Geerli bir test oluturulmas iin gvenilir test gelitirilmeli. Testin gvenilir olmas geerli olacan garanti etmez. Kullanlk Bilgisayar Destekli lme ve Deerlendirme nternet Destekli D<A Tabanl D< Bilg. Temelli D< Bilg. Destekli D -le aralarnn uygulanmas srecinde bilg. ve evre birimlerinin ie koulmasdr. -Test ynetim sistemi ve test ulatrma sistemlerinden oluur. r: rgn eitimde uygulanana bir testin optik forma iaretlenen yantlarnn bilg. Yardmyla deerlendirilmesi. r: renci portfolyolornn (ahrddsk usb bllk yardmyla )toplanp bilgisayarda deerlendirilmesi. -nt. Tab. d. r:Bilg. yeterli dzeyde bilen kullanclar iin ECDL, a iin CISCO, yabanc dil TEOFL-IELTS Bilg destekli d sreci; -Snavn rn.e ulatrlmas, uygulanmas, analiz edilmesi -Baar durum raporlarnn analiz edilmesi, kayt altna alnmas -Optik okuyuculardan elde edilen verini toplanp analiz edilmesi -A zerinden uygulanan deerlendirme etkinliklerinin ulatrlmas, uyg.s, analiz edilmesi oklu o. destekli deerlendirme faydalar; -rencilere gerek yaam deneyimleri sunar -r.in motivasyonunu, performansn artrr. -Zamandan tasarruf salar, deerlendirme maliyetini drr. oklu Ortam lme ve Deerlendirme Yntemleri Bilg. .d. srecine girmesiyle ortaya kan yntemler; 1. Gster ve iaretle tr ynergeli sorular: Checkbox, radio, ya da bir seim 2. Srkle brak tr y.s.: resim, yaz, forml, nesnenin alana srklenmesi 3. Metin giri tr y.s.: Tanmlanan ksa yantn, belirli yere yazlmas 4. Nesne izim tr y.s.: Fareyi kullanarak resim izme

lme ve Deerlendirme Srelerinde Kullanlabilecek Soru Trleri 1. Ksa Yantl Testler: Kelime, rakam, cmle ile yantlanabilen sorular. -Her ksa yant maddesinin tek doru yant olmal -Soru ifadelerinde ipular verilmemeli -Biri dierinin yant olacak ifade olmamal -Eksik cmle yazma yoluna girilmemeli -Yantlarn yazlmas iin ayrlan boluk eit olm. 2.Eletirme Maddeleri: Senklrden olun iki listeden oluur, rnc eletirir. -ki listenin geleri birbirleriyle benzemeli -Madde says en az 6 en ok 15 olmal -Uzun ifadeler ncl olarak kullanlmaml -ncl sol, yant sada olmal -Harfin yazlaca boluk nclden nce. -Alfabetik ya da byklk sras

3.D-Y Testleri: doru yanl -Her madde tek fikri belirtmeli -fade kesinlikle d ya da y olmal -Olumsuz ifade kullanlmamal -Szel ipucu verilmemeli -Kan ifadeleri kaynaa dayadrlmal Maddeler ayn uzunlukta olmal fadeler ders kitaplarndan aynen aktarlmamal. D_Y says = eit olmal. -Belli rntye gre yerletirilmemeli.

4.oktan Semeli T.: Bir soru kkne ba 1 den fzla snk Her madde, ders hedefleryle ilgili dvrn lmeli Seenekleri okumadan fark edilen temel fkir olmaml Belirsizlik, yoruma ak olamaml Madde kk yaln, ak dille ifade edlmeli Madde kk gereksiz ilgisiz szcklrle iirilmemli Testteki maddeler dier sorulara yant vermemli Madde seenekleri bamsz olmal Seeneklerde tek doru yant olmal.

NTE 10: OKLU ORTAM UYGULAMALARINDA KULLANILABLRLK Kullanlabilirlik Kavram Belirli amalar dorultusundaki ilevlerin etkili, verimli, memnuniyet uyandrc ekilde yerine getirilme derecesidir. Etkili:Kullanclarn uygulama araclyla yapmas gereken ii ne derecede baarabildiini ifade eder Verimli: Kullancnn .o. uygulamsn kullanarak herhangi bir ii ne kadar zamanda ve ne gibi admlarla tamamlad. Memnuniyet: Kullanclarn o.o. uyg.n kullanrken oluturduklar olumlu dnceleri ifade eder. Kullanlabilirlik; -retkenlii artrr -Uygulamann renilebilmesi iin gereken zaman azaltr -rn satn ve salanan geliri artrr -rn gelitirme sresini ve maliyeti dr. Bakm maliyetini azaltr -Kullanc memnuniyetini salar. Gelitirme sreci kullanlabilirlik asndan 1.Planlama: kullanc grubunun ihtiyalarn, bireysel bilgilerini, deneyimlerini belirlemiyi kapsar 2.Gereksinimleri belirleme ve analiz: Odak gruplar, gzlemler, anketlerle deerlendirmeler yaplr. 3.Tasarm: lk prototiplerin olutrldu aamadr. Bir sonraki aamada kullanlabilirlii deerlendirilecek prototiplere ilikin test ve anket hazrl 4. Deerlendirme: gelitirilen prototiplerin, kullanlabilirlik asndan deerlendirilmesi 5.Srekli Dzenleme Elde edilen verilerin analizi Prototiplerin oluturulmas Kullanlabilirliin deerlendirilmesi Kullanlabilirlii Deerlendirme Teknikleri Kart sralama, ieriksel grmeler, odak grup toplantlar, bulusal deerlendirme, bireysel grmeler, paralel tasarmlar, sanal kiiler, prototip oluturma, anketler, grev analizi Kart sralama -Kullanclarn dnce yapsna uygun uygulamalar gelitirebilme iin gerekli verileri salar. -Kartlar; kolay okunabilmeli, ieriin anlalmasn salayacak kadar ayrnt tamal, dikkat datmayan madde numara bulundurmal, 100 den az olmal. -Nicel nitel veriler salar. eriksel grmeler -Ama: kullancdan bir ya da daha fazla oturumda onlardan veri toplamak. -Olaylarn kendi balamlarnda incelenebilmelerini salar. -Nicel nitel veriler salar. Odak grup toplantlar -Aratrma srecinde konu, durum, rnn nasl alglandn ortaya karmak iin kullanlr. -En az 4 en fazla 12 katlmc -Katlmclar birbirini tetikleyerek harekete geirebilecekleri ortam oluur. -1-2 saat srecine yaylabilir. Bulusal deerlendirme -Gelitirilen uygulamay kullanlabilirlik asndan inceler, sorunlar belirler. -Az zaman az kaynak gerektirir. -5 katlmc yeterli olur. -Uygulama; kullancya yol gsteriyor mu, gerek dnya ile uyumlu mu -Kullanc uygulama zerinde kontrol sahibi mi zgr m -Kullancnn eleri tanmasn salayacak yardm ve dkmanlar salanm m? Bireysel grmeler -Soru sorup yantlama arzna dayanr. -Aratrmaclar iin esnek veri toplama ortam -Yz ifadesi vcut davranlar gzlenebilir -Veri toplama ortam zerinde kontrol sahibi olunur -Grlen bireyin anlk tepkileri kayt altna alnabilir. -Derinlemesine bilgi toplanr.

Paralel tasarmlar -ok sayda gelitiri grubu olduunda kullanlr -Belirli bir rn elde etmek iin her tasarmc grubnun bamsz habersiz tasarm gelitirmesi -Sonunda bu tasarmlar bir arada deerlendirilir. Yeni tasarm oluur ve bunu da grubun tamamyla alrlar Sanal kiiler -Hedef kitleyi oluturacak ekilde oluturulmaldr. -nternet haber forumlar takip edilerek oluturulabilir. -Sanal kii isme sahip olmal, sosyal kiilii, eitimi, oklu o. uygulamas ile ilgisi belirtilmeli, grseli olmal Prototip oluturma -Kaynaklarn boa harcanmas riskini azaltan taslaklardr. -oklu o. uyg. nn son hallerine ulatrlmas maliyetli ve zaman alc olabilri. -Taslaklar izilmi resim ya da temel zellkleriyle alan uyg. da olabilir. -Kaynaklarn doru ynde kullanlmasn salar, toplam gelitirme maliyetini drr. Anketler -Kullanclar hakknda demografik bilgiler -Kullancnn gelitirilen .o. uyg. ile ilgili memnuniye durumu -. o. uyg.nn en ok ve en az begenilen ynleri -.o. uyg.n gelitirmeye ynelik fikir neriler -Ankette ok fazla soru maddesi olmamal, 10 dk lk sre yeterli, ak ulu kapal ulu sorular bir arada olmal, sunum grsel adan ekici olmal, e-posta adresleri alnabilir, elde edilen verilerle bireysel grme de yaplabilir. Grev analizi -Kullanlabilirlikten doan yanllklar tespit etmek iin uygulanan yntemdir. -Katlmcya uygulamay kullanarak tamamlamas gereken grevler verilir. -Katlmcnn grevi yerine getirmesi gzlenir. -Katlmcnn hangi yollar izledii belirlenebilir. Tekniklere Genel Bak Analiz; Kart sralama, ieriksel grmeler, odak grup topl, bulusal d.,bireysel gr.,sanal kii,anketler, grev analizi Tasarm; Kart sralama, odak grup topl, bireysel g., paralel tasarmlar, prototip oluturma, anketler Test; Kart sralama, bulusal d.,bireysel grm., prototip oluturma, anketler

NTE 11: WEB ORTAMINDA OKLU ORTAM TASARIMI CD, ADSL,3G, Hypertext, lk Andrew Lippman 1978 yaz+fto 1990 Mosaic internet taraycs; oklu o. rnlerinin aktarm 1995 Netscape Navigator 2.0 ereve teknolojisi HTML web tasarmnn gerekletirildii yazarlk dili Web 2. 0 zellikleri -Teknik bilgi gereksinimi -cretsiz olmas -Ykleme ve gncelleme kolayl -oklu etkileim -Bloglar, sosyal a siteleri,, ak video paylam siteleri,wikiler(konu ile ilgili youn bilgi verimi) Tasarm platformlar: forum siteleri,ierik ynetim sist(zengin ierik sist.), renme yn. sist.(renme ortam, eitim sreci aamalar) r: moodle Web 3.0(Anlamsal Web) zellikleri nternet ortamnda bilginin yorumlanarak anlaml hale gelmesidir. -Folksonomi, facebook, arkada ekleme nerisi, GPS yol tarifi, google earth yaplan yerlere yorumlar, -Kullanc z.ne gre farkl ortamlardan alnanoklu o. geleri ile oluturulan karma internet altyapsn ortaya karacak. Folksonomi kullancnn belirledii etiketlere gre ortaya kan snflandrma -Folksonomi mant ile dier kullanclarn yapt aramalar, o kullancnn daha nce yapm olduu sorgulama gemiini dikkate alarak arama sonularn retecektir. -ok ynl bilgi aktarmna odakl, bireysel farkllklar dikkate alan, alternatifler sunan, insanlar tarafndan tercih edilebilen ierikler aktarlacaktr. Web Ortamnn Salayaca Yararlar -Zaman mekan snrnn ortadan kaldrlmas -Bilgiye eriim kolayl -Gncelleme kolayl -Gncel geerli bilgi sunumu Ekonomiklik ok ynl etkileim NTE 12: OKLU ORTAM UYGULAMALARININ SEM Teknolojik, Dolam, Eriilebilirlik, Grsel ekicilik, Teknik destek, Pedagojik, erik bilgisi,(doruluk, nesnellik, gvenilirlik)