You are on page 1of 6

OKLU ORTAM UYGULAMALARININ KURAMSAL TEMELLER Konular oklu ortam kavram oklu ortamla renmenin bilisel kuram oklu

ortamla renmede tasarm ilkeleri oklu ortamla renmede kullanlan yaygn formatlar Amalar oklu ortam kavramnn aklayabilecek oklu ortamla renmenin bilisel kuramn tartabilecek oklu ortamla tasarm ilkelerini sralayabilecek Eitsel yazlm trlerini sralayp yapsn aklayabilecek Eitsel yazlmn kullanm alanlarn aklayabilecek Eitsel yazlmn trlerini ve snrllklarn belirleyebilecek 1. oklu Ortam Kavram -Brooksa gre; film, slayt, mzik ve klandrma gibi birka ortamn zellikle eitim veya elence amacyla kullanm olarak tanmlanmtr. -Schwartz ve Beichnera gre; farkl ortam formlarnn birlikte kullanlmas olarak aklamaktadr. -Alessi ve Trollip oklu ortamn, metin, szel anlatm, izim, fotoraf, mzik, animasyon ve sesli/sessiz video ierdiini sylemektedir. -Jonassen, Howland, Moore ve Marra (2003) e gre; iletiim srecinde birden fazla ortamn btnletirilerek sunulmasdr. -Hortone gre; metin, resim, ses ve hareketli resimlerin tek bir sayfada bir araya getirilmesidir. -Mayera gre; szcklerin ve grsellerin sunum materyalinde kullanlmas anlamna gelmektedir. Bilgi, szel semboller ve resimlerle birlikte sunulduunda, sadece zel sembollerle sunulduundan daha etkili bir renme salanr. Bir oklu ortamda bireyin anlaml renmesi, onun fiziksel etkinliklerinden ok bilisel etkinliklerine baldr. r: herhangi bir konuma ya da hikye anlatma etkinlii, bilgisayar ekranndaki yaz ya da ses efekti, kitaptaki yazl metin gibi elerin hepsi birer zel semboldr. Resimlerden kast ise izimler, grafikler, haritalar, hareketli resimler, animasyonlar, videolar gibi tm grsel elerdir. Mayer (2009) n yapm olduu bu tanm, btn oklu ortam uygulamalarn kapsayacak geniliktedir ve materyallerin hem grsel hem de szle biimde sunulduu teknolojiyi ifade etmektedir. Bu tanmlardan yola karak; oklu ortam, dz metin yannda, sesin, duraan ve hareketli resimlerin, animasyonlarn, grafik, tablo vb. formlarn birden fazlasnn, etkili, verimli ve ekici bir bilgi sunumu iin bilgisayar ortamnda birlikte ie koulmas olarak tanmlanabilir. 2. oklu Ortamla renmenin Bilisel Kuram oklu ortamla renmenin bilisel kuram, insanlarn bilgiyi nasl iledikleri ve nasl rendikleri ile ilgilidir. Bir oklu ortam mesaj oluturacak kii, insan zihninin nasl alt konusunda bilgi sahibi olmaldr. oklu ortamla renmenin bilisel kuramna gre, tek kanal zerinden snrsz enformasyonun aktarld ve renenin pasif olduu durumlar insann renme yapsna uygun deildir.

ekilde grlen 3 adet kutu; duyusal bellek, alan bellek ve uzun sreli bellei temsil etmektedir.

1.a. Duyusal Bellek Resimler ve szckler, d dnyadan gzler ve kulaklar ile alglanarak duyusal bellee aktarlr. Duyusal bellek, resimler ve yazl metinlerin grsel imgelerini alarak ksa bir sre iin iitsel-duyusal bellekte tutulmasna olanak verir. -Resimlerden gzlere doru izilen ok, gzler araclyla alglanan resimleri; - Szcklerden kulaklara doru olan ok, kulaklar aracl ile alglanan sesli metinleri, gzlere doru olan ok da yine gzler araclyla alglanan yazl metinleri temsil etmektedir. 1.b. alan Bellek -alan bellek, oklu ortamla renmenin en nemli bileenidir. -alan bellek, bilgilerin geici olarak tutulduu ve bilinli olarak maniple edildii blmdr. -alan bellee sol taraftan, resimlerin grsel imgeleri ve szcklerin iitsel imgelerinden oluan ham bilgiler girmektedir. Bu, grsel ve iitsel yntem olarak tanmlanan iki farkl duyusal yntemi aklamaktadr. -alan bellein sa taraf ise, alan bellekte oluturulan bilgiyi temsil etmektedir. Bu, grsel ve szel olarak tanmlanan iki farkl gsterim yntemini belirlemektedir. -Seslerden grsel imgelere doru olan ok, bir sesin grsel bir imgeye zihinsel dnmn gstermektedir. -Grsel imgelerden seslere doru olan ok ise, bir grselin iitsel bir imgeye dnmn belirtmektedir. 1.c. Uzun Sreli Bellek -Uzun sreli bellek ise, kiini bilgi deposunu belirtmektedir. -alan bellein aksine uzun sreli bellek, daha uzun sreli ve byk bilgi ynlarn depolayabilir. -Uzun sreli belekten alan bellee doru olan ok, uzun sreli bir bellekteki bir materyal hakknda dnmek iin ncelikle bu bilginin alan bellee getirilmesi gerektiini gstermektedir .

oklu ortamla renmenin bilisel kuram iki kanal, snrl kapasite ve aktif ileme varsaymlarn dayanmaktadr. Varsaym Tanm nsanlar grsel ve iitsel enformasyonu ilemek iin ayr kanallara sahiptir. Her kanaln birim zamanda ileyebilecei enformasyon miktar snrldr. nsanlar, ilgili enformasyona ulaarak seilen enformasyonu ilgili zihinsel yaplar ile organize eder ve nceki zihinsel yaplar ile btnletirerek aktif renirler. Makale Paivio,1986 Baddakey, 1992 Baddaley,1992 Chandler ve Sweller Mayer2008 Wittrock,1989

ki kanal Snrl kapasite

Aktif leme

A. ki Kanal Varsaym ki kanal varsaymna gre, grsel ve iitsel materyaller ile sunulan bilgileri ilemek iin insan zihni iki ayr kanal kullanmaktadr.

Enformasyon gzler tarafndan alndnda , (gsterim, benzeim, video veya ekran metni gibi) bilgi grsel kanalda, kulaklar tarafndan alndnda ise (seslendirme gibi) bilgi iitsel kanalda ilenmeye balar. -ki kanal arasndaki farkllklarn kavramsallatrlabilmesi iin iki yol vardr. 1.si duyusal biim, 2. de gsterim biimi yaklamdr. Duyusal biim yaklam, sunulan materyalin gzler ile mi (resimler, video, animasyon veya basl metinler) yoksa kulaklar ile mi (seslendirilen szckler veya arka plan sesleri) alnarak ilenmeye balad ile ilgilidir. Duyusal biim yaklamna gre, bir kanal grsel olarak sunulan materyali, dier kanal ise iitsel olarak sunulan materyali ilemektedir. Gsterim biimi yntemi, materyal iinde sunulan uyarcnn, szl m (seslendirilen veya basl szckler gibi) yoksa szsz m (resimler, video, animasyon, arka plan sesi gibi)olduu ile ilgilidir. Gsterim biimi yaklamna gre, bir kanal szel materyali ilerken dier kanal resimli materyali ve szsz sesleri ilemektedir. B. Snrl Kapasite Varsaym oklu renmenin bilisel teorisinde ikinci varsaym, her kanaln birim zamanda ileyebilecei enformasyon miktarnn snrl olmasdr. Bilisel kapasiteyi lmek amacyla yaplan hafza genilik testlerinde, her ne kadar bireysel farkllklar olsa da, bireyin ortalama hafza geniliinin yaklak olarak 5 ile 7 birim arasnda olduunu sylemektedir.

r, basamak genilik testinde farkl basamakta saylar saniyede bir say olacak ekilde okunur (8-7-5-3-9-6-4) ve bu saylarn ayn srada geri sylenmesi istenir. Yanl yaplmadan sylenen en uzun basamakl saynn basama, bireyin basamak iin hafza genilii olarak kabul edilir. Ayn ekilde, bireye saniye bana bir izim gsterilerek (ay, kalem, tarak, elma, sandalye, kitap vb.) bu izimlerin sras ile geri saymas istendiinde, bireyin yanl yapmadan sayd en uzun liste, bireyin resim iin hafza genilii olarak kabul edilir. Ksa sreli bellein zaman ve depolayabildii veri asndan snrl bir kapasiteye sahip olmas, oklu ortam materyalinin renende bilisel yk miktarn artrmayacak ekilde tasarlanmasn zorunlu klmaktadr. - Bilisel yk, ksa sreli bellekte bir kere de gerekleen zihinsel etkinlikler btndr. - Bilisel yk etkileyen en nemli faktr ise dikkat gerektiren nesnelerin/birimlerin saysdr. - Her ne kadar ksa sreli bellein saklayaca bilginin miktar snrl olsa da, ksa sreli belleini birim olarak artrmak olanakldr. Gruplama, ilemsel bilgilerin otomasyonunu salama ve srekli tekrar yapma bunun iin kullanlabilecek farkl stratejiler arasnda saylabilir. Sweller (1999) ve Chandler (1994)renme esnasnda bilisel ykn isen ve dsal nedenlerden kaynaklandn aklamtr. - sel bilisel yk, materyalin sahip olduu eleman says ve bu elemanlarn birbirlerini etkileme biimleri gibi materyalin doasndan kaynaklanan zorluklardr. - Materyal iinde kullanlan bir e says arttka ve elerin birbirleri ile olan ilikisi karmaklatka isel bilisel yk artar. C. Aktif leme Varsaym -Aktif ileme varsaym, insanlarn deneyimlerinin tutarl bir zihinsel gsterimini oluturabilmeleri iin bilisel srece aktif olarak katlmasn belirtir. -Mayere gre bu aktif bilisel ilemler dikkat ekme, gelen bilgilerin organize edilmesi ve yeni bilgilerin var olanlar btnletirilmesidir. Bu bilisel sreleri yaayan insanlar da aktif ilemciler olarak tanmlanmaktadr. -Aktif ilemci, kendi bili yapsnn ve renme zelliklerinin farknda olarak yrtc bili ve yrtc kontrol sistemini kullanan bilgi edinimde sorumluluk sahibi ve etkin bir bireydir. - Aktif renme, renenin yeni bilgiyi bilisel srelerden geirmesiyle gerekleir. Aktif bilisel ilemlerin kts, birbirleri ile balantl zihinsel yaplarn oluturulmasdr. Bu nedenle aktif renme bir model oluturma sreci olarak da grlebilir. Zihinsel Yaplar oluturmada kullanlan yaklamlar

Ad Sre Karlatrma

Tanm Neden- sonu ilikilerini aklama ki veya daha ok enin farkl boyutlarda karlatrlmas Olaylarn listelenmesi

Gsterimi Ak diyagramlar Matrix

rnek Kulan nasl altnn aklanmas Yaklamlar renen ve retici asndan karlatrlmas Bir hastaln kantlarla sunulmas

Genelleme

Dallanan aa

Listeleme

Olaylarn listelenmesi

Liste

oklu ortam tasarm ilkelerinin listelenmesi Canllarn snflandrlmas

Snflama

Bir alana ait kme ve alt kmelerin zmlenmesi

Hiyerari

renenler, bu yaklamlar kullanarak bilgileri yaplandrabilir ve renme srecine aktif olarak katlabilirler. Ancak renenlerin gelen bilgileri srelerden geirebilmesi iin yeni bilginin sunulduu oklu ortam tasarm rnn u zellikleri iermesi gerekir; Sunulan materyal tutarl yapya sahip olmaldr. Sunulan mesaj, renenlere yapy nasl oluturacaklarna ilikin rehberlik yapmaldr. renenler, oklu renme ortamlarnda bilgiyi yaplandrarak ve aktif renme salamak iin balca ilem gerekletirirler; 1. lgili materyalin seilmesi 2. Seilen materyalin dzenlenmesi 3. Seilen materyaller ile var olan bilgilerin btnletirilmesi Aktif renmenin bilisel ilemleri sim Seme Tanm renenin; oklu ortam mesaj iinde ilgili szck ve resimlerle szck ve imge taban oluturmak iin dikkat gstermesi. renmenin; seilen szckler arasndaki resimler arasndaki tutarl grsel modeller oluturmak iin i balantlar kurmas. rnek renmenin, seslendirilen bir animasyonda her admdaki szck ve resimlere dikkat etmesi renenin; szckler ve resimler iin neden-sonu ilikilerini dzenlemesi.

Dzenleme

Btnletirme renenin; szel resimli modeller ve n bilgileri dsal balantlar oluturmas.

renen; szel ve resimli balar iinde gerekli admlar atarak balant kurar ve elektrik hakknda temel bilgileri dorular.

renen, oklu ortamla renmede 5 bilisel adm uygular: 1.Szel alan bellekte ilenecek szcklerin seimi, renen grd veya duyduu enformasyonun sadece belli bir miktarn ksa sreli belleine alabilecektir. Bu nedenle renen, ncelikle hangi szcklerin nemli olduunu belirlemek zorundadr. 2.Grsel alan bellekte ilenecek szcklerin seimi, Bilisel sistemin snrl kapasitesinden dolay renen; sunulan resmin, gsterimin ya da animasyonun sadece belli bir blmn ksa sreli bellee aktarabilecektir. Bu nedenle renen ncelikle hangi grsellerin nemli olduunu belirlemek zorundadr.

3.Seilen szcklerin szl zihinsel yaplar ile dzenlenmesi, renen, setii szckleri ksa sreli bellei kullanarak anlaml bir btn haline getirip szel bir model elde etmektedir. Bu admda renenler, oluturduklar tutarl bilgiler arasnda birtakm balantlar kurarak anlamlandrmay gerekletirirler. 4.Seilen imgelerin grsel zihinsel yaplar ile dzenlenmesi, Bu admda renenler; grsel yollarla ulatklar resimleri ya da grselleri imgelere dntrrler. Sonra bu imgeler arasndan setiklerini ksa sreli belleklerinde neden-sonu ilikisi gibi birtakm balantlar kurarak resimse model olarak adlandrlan tutarl bilgi yaplarna dntrrler. 5.Szl ve grsel edinimlerin var olan bilgiler ile btnletirilmesi. Bu admda iki kanalda seilen ve organize edilen szel ve grsel bilgiler, nceki bilgiler ile aralarnda neden sonu ilikileri kurularak btnletirilir. Bu durumun doal sonucu olarak da bilginin transferi ve kalcl artar. Baarl bir oklu ortamla renme iin renenlerin bu be ilemi takip etmesi ve dzenlemesi gerekmektedir. Sonu olarak oklu ortamla renme, renenin bilisel bilgi ileme sisteminde gereklemektedir. Bilgi ileme sisteminde grsel ve szel ilemler iin iki ayr kanal bulunmaktadr. Bu kanallarn kapasiteleri snrldr. Aktif renmelerin gerekletirilebilmesi iin kanallarda meydana getirilen bilisel ilemlerin birlikte dzenlenmesi gerekmektedir. Seilen ilgili szck ve resimler, szl ve resimli gsterimlerin dzenlenmesi ve bunlarn var olan bilgilerle btnletirilmesi ile oklu ortamla renmenin bilisel ilemleri tamamlanm olacaktr.

You might also like