DRT MAMIN T KATLARI AYNIDIR

Dr. Nasr Abdullah El- Kffari

Kitabn orjinal ad Usuluddin inde eimmetil erbaa vahidetun

DRT MAMIN T KATLARI AYNIDIR ............................................................................................................ 1 HUTBE- HCE ..................................................................................................................................................... 3 NSZ ................................................................................................................................................................... 4 G R ...................................................................................................................................................................... 5 USULUD D N KAVRAMI ................................................................................................................................... 6 Usulud Dinin eri Hakikat ......................................................................................................................... 6 Usulud Dinin Batl Yorumu ........................................................................................................................ 6 Usulud Dinin eri Hakikati Konusunda Cehaletin Etkisi............................................................................. 6 Usulud Dinin Dier simleri ....................................................................................................................... 7 DRT MAMIN TANITIMI .................................................................................................................................. 7 Drt mam Teriminin Anlam .................................................................................................................... 7 Drt mam Tanyalm ................................................................................................................................... 8 Ebu Hanife (H. 80-150) ................................................................................................................................. 8 Malik B. Enes: (H.93-179) ............................................................................................................................ 8 mam afii ..................................................................................................................................................... 8 mam Ahmed (H.164-241) ............................................................................................................................ 9 mamlarn tikat Birlii .................................................................................................................................. 9 Dier mamlar Ve mmetin Selefinin tikad Birlii: ................................................................................ 10 Ehli Snnet Mezhebinin zellikle Baz mamlara Nisbet Edilmesinin Nedeni: ......................................... 11 Bu Alanda Drt mamn ne kmasnn Nedeni: ...................................................................................... 12 Peygamberlerin De tikatlar Birdir: ............................................................................................................ 13 Peygamberlerin Davetteki ncelikleri De Ayndr: .................................................................................... 16 mamlarn Kaynak Birlii:........................................................................................................................... 17 tikad Birlii Ehli Snnetin zelliklerinden Biridir: .................................................................................. 18 mamlarn tikatleri Kyamete Kadar Var Olacaktr: ................................................................................... 18 Dzeltilmesi Gereken Baz Hatal Dnceler: ........................................................................................... 18 Hile Ve Oyun:.............................................................................................................................................. 19 mamlarn tikatlarndan Baz Cmleler ki Eberleri ttifaklarna Tanklk Etmektedir- ............................ 23 mam Edu Hanifenin tikad: ...................................................................................................................... 25 Beyanus Snne (Snnetin Beyan) ............................................................................................................ 25 mam Ebu Cafer Ahmed bn Muhammed b. Selame et-Tahavinin tikad: ................................................ 25 mam Malikin tikadndan Baz Cmleler: .............................................................................................. 30 mam afiinin tikad: ............................................................................................................................... 30 mam Ahmedin tikad: .............................................................................................................................. 33 Son Sz: ....................................................................................................................................................... 37

HUTBE- HCE Hamd, ancak Allah iindir. Ona hamdeder, Ondan yardm ve mafiret dileriz. Nefislerimizin errinden, kt amellerimizden Ona snrz. Allah kimi hidayete erdirirse onu saptracak yoktur, kimi de saptrrsa onu hidayete erdirecek yoktur. Allahtan baka ilh olmadna ehdet ederim. O, tektir ve orta yoktur. Ve ehdet ederim ki, Muhammed Onun kulu ve Resldr. Ey iman edenler! Allahtan, Ona yarar ekilde korkun ve ancak Mslmanlar olarak can verin (l-i mrn, 3/102) Ey insanlar! Sizi bir tek nefisten yaratan ve ondan da eini yaratan ve ikisinden birok erkekler ve kadnlar retip yayan Rabbinizden saknn. Adn kullanarak birbirinizden dilekte bulunduunuz Allahtan ve akrabalk haklarna riyetsizlikten de saknn. phesiz Allah sizin zerinize gzetleyicidir (Nis, 4/1) Ey iman edenler! Allahtan korkun ve doru sz syleyin. Ki, Allah ilerinizi dzeltsin ve gnahlarnz balasn.Kim Allah ve Raslne itaat ederse byk bir kurtulua ermi olur(Ahzb, 33/70-71) phesiz, szlerin en dorusu Allahn kelm, yollarn en gzeli Muhammedin sallallahu aleyhi ve sellem yolu ve ilerin en kts sonradan karlanlardr. Sonradan uydurulup dine sokulan her yenilik bidat ve her bidat sapklktr.ve her sapklk da atetedir.1

Hutbe-i Hace ismiyle mehur olan bu duay, cuma hutbelerinde vesair konumalarnda okuyan Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem bizzat sahabelerine de retmitir. Hadisi, Tirmizi, Ebu Davud, Nesai, Ebu Yala, Beyhaki, mam Ahmed sahih bir senedle rivayet etmi ve bir ksm da Sahih-i Mslimde yer almtr.

NSZ Allaha hamd olsun, Ona kreder, Ondan yardm ister, Onun balamasn dileriz. Nefislerimizin errinden ve kt amellerimizden Ona snrz. Allah (c.c.) kimi hidayete erdirirse onu saptracak, kimi de saptrrsa Ona hidayet edecek yoktur. ahadet ederim ki Allahtan (c.c.) baka ibadete layk ilah yoktur. Yine ahadet ederim ki Muhammed (sav) Allahn kulu ve resuldr. Bundan sonra: Drt imamn itikatlarnn ayn olduunu aklayan bu risaleyi aslnda 5 Cemadilula 1414 ylnda Kualalumpur da dzenlenmesi planlanan kinci slam Dncesi Sempozyumu iin hazrlamtm. Fakat daha sonra bilmediim nedenlerden dolay bu sempozyum iptal edilince, genel faidesinden dolay baz eklemeler de yaparak yaynlamaya karar verdim. Cenab- Hakdan, bu risaleyi benim iin, kendi rzas iin yazlm, ahiret az klmasn ve mmetin faydasna sunmasn diliyorum. nce ve sonra hamd Allaha dr. Nasr el- Kffari 10/ 7 / 1414. M.

GR mmetin zerinde icma ettii asl ve kaynamasn salayan esas; akide birliidir. Corafi ve siyasi snrlar ayr olsa da, dilleri ve yurtlar farkl olsa da, onlar paylatklar ortak akide ile tek bir mmettirler. Fakat dilleri, yurtlar, tarihleri ve snrlar ayn olup akideleri farkl olursa, srekli ihtilaf ve dmanlk iine derler. Bu sylediimizin en doru kant ve tan gemite ve gnmzde yaanan olaylardr. Allah (cc)n nimetlerindendir ki, mmet yaamnda akide birliini salayan unsurlar gayet salam ve canl olarak devam etmektedir. mmet, Rabbinin kitab ve peygamberinin snneti ile top yekn bir sapklktan korunmutur. Bu mmet iinde kyamet gnne kadar hak zere sabit bulunan bir taife var olmaya devam edecektir ki, bu da, Allahn zafer ve kurtulu verdii hak taifedir. slam'n temel usulnden biri de cemaate yapmak, ayrlk ve ihtilaflardan saknmaktr. Rabbimiz bir, Peygamberimiz bir, kitabmz bir ve dinimiz birdir. Din usul konusunda selef ve mmetin imamlar arasnda herhangi bir ihtilaf yoktur. Cenab- Hak kullarn hak zere toplanmaya armaktadr: Hep birlikte Allahn ipine smsk yapn; paralanmayn mmet sadece hak ve hidayet zere birleebilir. Ortaya kan tm ihtilaflar, Allahn kitab ve peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) in snneti ile gidermek mmkndr. nk Cenab- Hak yle buyuruyor: Eer bir hususta anlamazla derseniz Allaha ve ahirete gerekten inanyorsanz - Onu Allaha ve resulne gtrn. Ayrlk ve paralanmlk; Resulullah (sallallahu aleyhi ve sellem) in izgisinden sapanlarn yoludur. nk Cenab- Hak yle buyuruyor: Dinlerini para para edip, guruplara ayranlar var ya, senin onlarla hi bir ilikin yoktur. mmetin selefi ve imamlar arasnda, itikat konusunda messir herhangi bir ihtilaf yaanmamtr. Bu ihtilaflar daha sonra gelen mteahhirin arasnda ba gostermitir. Ehli snnetten bazlarnn, baz itikadi veya ameli konularda hatalar olabilir. Fakat Allaha hamd olsun ki Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) in de haber verdii gibi hata zerine toplanm deillerdir. Cahil veya kt niyetli birtakm kimseler baz imamlara birtakm batl szler isnat etmilerdir. Bu hususta alimlerden biri yle dedi: Bil ki, eser sahiplerinden biroklar imamlara onlarn sylemedikleri nice szler nispet ettiler. zellikle mam afii, Malik, Ahmed ve Ebu Hanife ye birtakm baz yanl itikatlar tasvip anlamna gelebilecek baz kimi ifadeler nisbet edilmitir. mamlara birtakm baz batl szler nisbet eden bu kimselere, bu szlerin hangi sahih kanallar vastasyla rivayet edildii sorulunca, aynen Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem)e, snnetinde olmayan bidat ve batl szler izafe edenler gibi, onlarnda hemen orackta yalanlar anlalm olur.2 Masum yle dedi: Sonradan gelen bazlar kendiliklerinden uydurduklar birtakm meseleleri imamlara nisbet etmilerdir.3 eyhulislam bn Teymiyye kendilerini ehli snnet ve drt mezhebe nisbet eden birok bidatnn, snnet ve drt mezhebe aykr olarak kendiliklerinden uydurduklar birok batl grleri akla kavuturarak reddetmitir.4 Bu almamda sayn okuyucularn dikkatlerini bu alanda gizlice yrtlen zararl faaliyetler ve hilelere ekmeye altm. Allaha hamdolsun ki aleyhteki bu oyunlar, Allahn inayetiyle mmetin tamam zerinde etkili olmamtr. Allah (cc), her dnemde dine yneltilen batl ve zararl faaliyetlerle mcadele eden sadk mminler var etmitir. Dolaysyla ilim ehli yle demitir: Bizden nceki mmetler dneminde, din bozulunca, Cenab Hakk hakk beyan etmek zere yeni peygamberler gndermitir. Bu mmetin ise peygamberinden sonra baka bir peygambe olmayacak; fakat Allah (cc) Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem)in dini koruma ve beyan etme iini yrtecek salih alimler varedecektir. Bu nedenle Cenab Hakk mminlerin yolunu, Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem)e itaatle beraber zikretmitir. Kendisi iin doru yol belli olduktan sonra, kim Peygambere kar kar ve mminlerin yolundan baka bir yola giderse, onu o ynde brakrz ve cehenneme sokarz; o ne kt bir yerdir. (Nisa 4/115)

2 3 4

Eddrers-Seniyye 2/206 Helil Mslim.....sh.9 El-Fetava 30/384

USULUD D N KAVRAMI5 Usulud din terimi, tefrika ve bidatlerin yaygnlamasndan sonra mcmel bir kelime olarak hak ve batl anlamlarda kullanlmtr. Usulud Dinin eri Hakikat Usulud din teriminin hakikat Resulullah (sallallahu aleyhi ve sellem)in Cibril hadisinde ifade ettii imann asl, alt esastr ki bunlar: Allaha, meleklerine, kitaplarna, elilerine, ahiret gnne, kaderin hayrna ve errine iman etmektir.6 te dinin asl ve imann ruknu, Kurann da ifade ettii bu alt esastr: Gnderilen peygamberler, rabbi taarafndan kendisine indirilene iman etti, mminler de iman ettiler. Onlardan her biri Allaha, Onun meleklerine, kitaplarna, peygamberlerine iman ettiler. (Bakara: 2/285) Gerek iyilik, yzlerinizi dou ve bat tarafna evirmeniz deildir. Asl iyilik, o kimsenin iyiliidir ki, Allaha, ahiret gnne, meleklere, kitaplara, peygamberlere inanr. (Bakara: 2/177) Biz her eyi bir lye gre yarattk. (Kamer: 54/49) Usulud Dinin Batl Yorumu Bazen bu terimden batl anlamlar murad edilmektedir. zellikle baz Kelamclar kendi uydurduklar aslsz itikadlara Usulud din adn vermilerdir. Baz tahkk ehli bu konuda yle demilerdir: Usulud din byk bir isimdir. Fakat bazlar bu byk ismi, iinde dini fesat eden bir unsurun bulunduu kendi grleri iin kullanmaktadrlar. Hak ehli, onlarn bu tutumlarna kar knca da bunlar usulud dine kar kyorlar, diye yaygara koparyorlar. Oysa onlar gerekte usulud dine deil, bunlarn uydurduklarna kar kmaktadrlar ki. Bunlar onlarn babalarnn uydurduklar isimlerden ibarettir. Din, Allah ve Resulnn teri klddr. Allah Resul (sallallahu aleyhi ve sellem) dinin usul ve teferruatn beyan etmitir. Resulllah (sallallahu aleyhi ve sellem) dinin teferruatn beyan edip te asln beyan etmemesi dnlemez.7 Usulud Dinin eri Hakikati Konusunda Cehaletin Etkisi Usulud dinin eri hakikati konusundaki cehalet, imamlar arasnda aslen olmayan ihtilaf ve tartmalar bulunduu vehmine yol amt,. mamlarn kelam ilmine dalan baz ballar, usulud din ad altnda ortaya baz meseleler atmakta, hatta bazen bu grlerin vehim ve cehaletlerinden dolay bal olduklar imamlara nisbet etmilerdir. Onlarn nakletikleri bu ihtilaf ve tartmalar okuyanlar, bunlarn imamlarn grleri olduu izlenimine kaplmaktadrlar, Hatta imamlarn baz ballar kimi imamlara akca muhalefet ettikleri halde, bu grlerini de imamlara mal etmekten kanmamlardr. eyhul slam bn Teymiyye yle dedi: mam Ebu Hanife, Malik, afi ve Ahmedin yle ballar var ki, bunlar birtakm grler ne srmekte ve bu grlere muhalefet edenleri tekfir etmektedirler. Oysa gerekte ncelikle bal bulunduklar imamlar bu grlere muhaliftirler. Bu kimseler bazen de yle szler reddetmekte ve bu szleri syleyenleri tekfir etmektedirler ki, bu szler, Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem)e aittir. Bu tartma ve inkar, zellikle esma ve sfat (isimler ve sfatlar) konusunda yaanmtr. nk Cehmiyyenin bu konudaki batl grleri bir ok insan derinden etkilemi ve bunlar bu grler uruna Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem)in szlerini inkardan ekinmemilerdir.8 nk onlar usuluddini asli kayna dnda arayarak usuluddinden usuluddin olmayana kaydlar. Usuluddinden olan bir hususu inkar bir ve hak olan itikattan uzaklatlar. Eer Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem)in getirdii esaslara sarlsalar mankul ve makula uymu ve asl zerine sabit kalm olurlard. Fakat usul kaybettiler ve usulden mahrum oldular.

5 Usul: Asln ouludur. Asl ise zerine bina klnan temel demektir. ube , kol, dal, budak anlamlarnda da kullanlr. Dinde amellerin kabul ve shhatinin zerine bina edildii temel, asl itikattr. Bu kelime fkh ilminde eitli anlamlarda kullanlr. a- Delil anlamnda: Bu meselenin asl kitap ve snnettir cmlesinde olduu gibi. b- Tercihe ayan anlamnda: Kelimede asl olan mecaz deil, hakikattr cmlesinde olduu gibi. c- stimrar eden kaide anlamnda: Asln hilafna l eti yenilmesi cmlesinde olduu gibi. ey iin kullan l r: Bu nedenle k yas feri asla ilhak etmek d- Kendisiyle k yas yap lan olarak tarif edilmi tir. (Bkz. erhul Kevkebil Mnir) 6 Buhari ve Mslim Ebu Hureyreden rivayet etmi lerdir. 7 eyhul slam bn Teymiyye, Fetava 6/56-57 8 Dert Tearudil Akl ven Nakl 2/308

Usul, Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem)in getirdiklerine uymaktr. 9 Usulud Dinin Dier simleri Usulud dinin bir dier ismi de snnet dir. mamlarn itikat konusunda yazdklar baz eserler bu ismi tamaktadr. Bu ekilde isimlendirmelerinin nedeni, meselenin byk neminden dolaydr. bn Receb10 (radiyallah anh)n dedii gibi, bu hususta muhalif kalanlar helakn snrndadrlar. Usulud din in bir dier ismi de Furu fkhna nisbetle Fkh ekber dir. Bu konuda imam Ebu Hanife ve imam afiye nisbet edilen kitaplar vardr.11 Ayrca akide, tevhid, usl, iman ve daha baka isimlerde kullanlmaktadr.12 Usulud din ilminin isimlerini bilmenin bir dier faidesi de boylece bu sayede bu ilmin asli kaynaklarn tanmak mmkn olacaktr. nk bu ilmin bir ok kayna bugn yaygn olmayan dier isimlerle mevcuttur. Mesela imamlarn bu konuda yazdklar bir ok eser Snnet adn tamaktadr. bn Ebi Asmn snneti, Hallaln snneti, imam Ahmedin snneti, mam Abdullah'n ve bakalarnn snnetleri bu kabildendir.13 Usulud din ilminin hakikatini bilmenin en tabi ve ilmi yolu onu bu asli kaynaklarndan okumaktr. DRT MAMIN TANITIMI Drt mam Teriminin Anlam Bugn drt mam denilince mam Ebu Hanife, imam Malik, mam afii ve mam Ahmed anlalmaktadr. Tabi-i Tabiin dneminde ise, bu deyimle, bn Teymiyye'nin, kendi dnemlerinin "dnya imamlar" dedii u drt imam anlalmakta idi. 1- Malik b. Enes14 (Hicaz blgesinden) 2- Evzai15 (am'da) 3- Leys b. Sad16 (Msr) 4- Sevri17 (Irak) Ebu Ubeyd el- Kasm b. Selam dneminde de drt imam'dan unlar kastedilirdi. 1- afii18 2- Ahmed19 3- shak20 4- Ebu Ubeyd21
Mecmuu Fetava eyhul slam 13/157 Keful Kurbe sh.12 11 Baz ara t rmacilar F khul Ekber ad yla bilinen ve Ebu Hanifeye nisbet edilen kitab n gerekten Ona ait olup olmad hususundan phe etmektedirler. Bu konuda mam afiiye nisbet edilen kitap ise kesinlikle ona ait de ildir. Kelamc lara ve yntemlerine iddetle kar kan mam n onlar n gitikleri yoldan gitmesi mmkn de ildir. 12 Bkz. Mebahis fil tikad (Dr. Nasr el-Akl) 13 Bkz. Mebahis fil tikad (Dr. Nasr el-Akl) 14 Hayat tercmesi ileride gelecek. 15 Abdurrahman b. Amr b. Muhammed Ebu mer el- Evzai. slam imamlarnn byklerinde biridir. mamlar ondan vg ile bahsetmilerdir. Malik onun insanlarn kendisine uyduu byk bir imam olduunu sylemitir. Mslmanlar onun adalet ve imameti konusunda mttefiktirler. 157 ylnda Beyrutta snr beklerken lmtr. Bkz: el-Bidaye ven-Nihaye: 10/115. bn Nedim el- Fihrist: 1/227. Tehzibul-Esma vel-Lugat: 1/298. Enes Mansur: mam elEvzai. 16 Zehebi yle dedi: Leys b. Sad, Msr diyarnn eyhi imam ve hafz. Msr valisi O'nun szlerini dinlerdi 175 ylnda vefat etti. Bkz. Tezkiretul Huffaz: 1/227. Vefiyatul-Ayan: 1/348. Tehzibut-Tehzib: 8/459. Tarihul-Badat: 13/3. H lyetul-Evliya: 7/318. 17 Sfyan b. Said b. Mesruk es-Sevri (Ebu Abdullah) Kendisine uyulan slam imamlarndan birisidir. Baz imamlar onun iin: O hadis ilminde mminlerin emiridir dediler. mam Ahmed mam Syan es-Sevridir, dedi. bn Mubarek de: kendilerinden hadis yazdm 1100 eyhin en efdali odur, dedi. H.161 ylnda Basrada vefat etti. Bkz: el- Bidaye ven-Nihaye: 10/134. el- H lye: 6/1. Tehzibut Tehzib: 111. 18 Tercme-i hayatlar ileride gelecek. 19 Tercme-i hayatlar ileride gelecek. 20 mam ve byk hafz. Merk ehlinin eyhi. bn Rahaveyh olarak tanlr. ( shak b. brahim b. Muhalled b. brahim el- Merzevi Ebu Yakub) Ahmed yle dedi : Irakda shaka denk bir alim bilmiyorum. Buhari de yle dedi. 77 yanda aban aynn ortasnda 238 ylnda vefat etti. Bkz. Tezkiretul-Huffaz: 2/433. el-Kamil ( bn Esir) 7/23. Tehzibut-Tehzib: 1/216. El-H lye: 9/234. 21 mam Mctehid Kasm b. Selam el- Badadi eitli eserlerin yazar. Zehebi yle dedi: Ebu Udeydin kitaplarn okuyanlar onun hfz ve ilimdeki yerini anlam olurlar. O, hadis hafz, fkh alimi, dil ve kraat imam idi. H. 224 ylnda Mekkede vefat etti.
10 9

Sonra drt imam terimi u isimler zerinde istikrar bulmutur: Ebu Hanife, Malik, afii ve Ahmed.22 Drt mam Tanyalm Bu drt imam, hretlerinden dolay ayrntl olarak tantlmaya ihtiyalar yoktur. Biz bu konuya ksaca deinecek ve bu konuda daha geni bilgi almak isteyenler iin her bir imamn hayat hakknda yazlm nemli kaynaklarn isimlerini vereceiz. Ebu Hanife (H. 80-150) mam, fakih, Irak alimi, slam'n imamlarndan ve byk alimlerinden biri. Ebu Hanife Numan b. Sabit b. Zoti el-Kf. H. 80 ylnda kk sahabeler dneminde dodu ve Kfeye gelen Enes b. Maliki grd. Hadis talebine nem verdi ve bunun iin yolculua kt. Fikh ve meseleleri konusunda byk bir otorite ve sz sahibi idi. Bu hususta dier insanlar Onun talebeleri gibidirler. Birok insan Ondan rivayet almtr. Hayat hakknda yazlan baz kitaplar unlardr: Menakibi mamul Azam Ebi Hanife (Muvaffk el-Mekk) Menakibu mamul Azam ( bn Bezzar) Fadailu Ebi Hanife (Abdullah es-Sadi) Fi Menakibu Ebi Hanife en-Numan (Abdulalim el-Kurbet) Ebu Hanife (Ebu Zehra) Elmatalibul Mnife. (Mustafa Nureddin) Ebu Hanife Batalu'l Hurriyeti vet Tesamuh (Abdulhalim el-Cund) Hayatul mam Ebi Hanife (Seyyid Afif) Bu konuda yazlm daha baka birok eser vardr.23 Malik B. Enes: (H.93-179) mam, hafz ve mmetin fakihi, eyhul slam, hicret yurdunun imam. Ebu Abdillah Malik b. Enes b. Malik elMeden. Zeheb yle dedi: Malik kadar menkbeleri ok olan baka birisini bilmiyorum. Bu menkbelerden bazlar unlardr: 1) Uzun bir mr 2) Mthi bir zeka ve geni bir ilim. 3) mamlarn onun hccet ve rivayetinin sahih olduu hususundaki ittifaklar 4) Dindarl, adaleti ve snnete ittibas konusunda ki icmaa 5) Fkh, fetva ve sahih kaideler hususundaki ncl.24 Hayat hakknda yazilan baz eserler unlardr: Fadailu Malik (Ebul Hasan Fihr el-Msr) Malik b. Enes: Hayatihi ve Asrihi...(Muhammed b. Ebi Zehra) Ve Emin el-Hul ve Mustafa e-ekann kitaplar. Ayrca Fasta mam Malik konulu bir seminer dzenlenmi ve burada yaplan almalar ciltlik bir eserde derlenmitir. Kad Iyaz da Tertib'ul Medarik isimli eserinde mam Malike geni yer ayrmtr.25 mam afii Asr'nn alimi ve mmetin fakihi26, Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem)in nesebinden ve snnetinin savunucularndan27 kinci yzyl mceddidlerinden28 lmin imam ve mmetin ilim okyanusu. Ebu Abdillah

Bkz. Tezkiretul Huffaz: 2/417. Tehzibut Tehzib 7/315. Vefiyatul Ayan 1/417. 22 Drt mam teriminin e itli dnelerde muhtelif imamlar iin kullan ld na dair bilgi iin bn Teymiyyenin Fetavas na (5/39) ve Siyretul Elamun Nbelaya (8/76) bakabilirsiniz. 23 u kaynaklara baklabilir: Tabakatul Halife: 167. Tarihi Badat: 13/323. Elkamil fit Tarih: 5/585. Vefiyatul Ayan: 5/415. Tezkiretul Huffaz: 1/168. Tabakatul Fukaha: 67. Elbidaye ven Nihaye: 1/107. uzuratuz Zeheb: 1/228. 24 Tezkiretul Huffaz: 1/212 25 Bu konuda bavurulabilecek kaynaklardan baz lar : Cimaul lm (afii) 242. Tarihu'l Hlefe: 1/432. Tehzibul Esma ves S fat: 2/75-79. Tertibul Medarik: 1/1102. el-H lye: 6/316. Tabakatul Fukaha sh. 42. el-Elam: 2/128... 26 Zehebi: Siyeru Elamun Nbela: 10/5-6 27 Zeheb: Tezkiretul Huffaz: 1/361 28 Bkz. Siyeru Elamun Nbela: 10/46.

Muhammed b. dris b. Abbas b. Osman b. afii b. Saib b. Ubeyd b. Iyd Yezid b. Haim b. Muttalib el-Kur. eitli ilmi eserler yazd, ilmi tedvin etti, snneti neretti, usul fkh ve fru konularnda eserler yazd. Kendi dnemindeki ilim ehline nderlik yapt. Birok faziletleri vardr. Hayat ve menkbeleri hakknda birok eser yazlmtr. Sbki yle dedi: Bana ulatna gre mam afiinin menkbeleri hakknda ilk kez eser yazan Zahiriyenin iman mam Davud b. Ali el- sfahandir. Bu konuda daha sonra onu u alimler takip etmilerdir: Zekeriyya b. Yahya es-Sac ve Abdurrahman b. Ebi Hatim sonra Ebul Hasan Muhammed b. Hseyn b. brahim el-Abar, Hakim Ebu Abdillah, Ebu Ali Hasan b. Huseyn b. Hamkaf el-Esbahan, Ebu Abdillah b. Ebi akir el-Kattan, mamuz Zahid smail b. Muhammed es-Serahs, sonra biri mamn menkbeleri, dieri de mamn baz ynlerini eletiren Hanefi alimi Crcanye cevap niteliinde iki kitap yazan Ebu Mansur Abdulkahir b. Tahir elBadad, sonra byk hafz Ebu Bekr el- Beyhak ve yine byk hafz Ebu Bekr el-Hatb sonra mam Fahruddin er-Raz, Hafz Ebu Ubeyd Muhammed b. Muhammed b. Ebi Zeyd el-Esbahan ve Hafz Ebul Hasan b. Ebil Kasm el- Beyhaki.29 ada yazarlardan da bu konuda eser yazanlar vardr. Bunlara rnek olarak Muhammed b. Ebi Zehrann afii: Hayatuhi ve asruhi ile Mnir Edhemin Rhletul mam e- afii isimli eserlerini verebiliriz. Bu konuda baka bilgi kaynaklar da mevcuttur.30 mam Ahmed (H.164-241) eyhul slam, Hafzul Hccet ve kendi dneminde Mslmanlarn nderi. lim, amel, sabr ve sebat timsali. Snnetin destekisi ve bu uurda karlat zorluklara gs geren; mam Ebu Abdillah Ahmed b. Muhammed b. Hanbel b. Hilal b. Esed e-eyban. Ali b. el-Medin Onun iin yle dedi: Allah bu dini riddet dneminde Ebu Bekr es-Sddk ile mihnet dneminde ise Ahmed b. Hanbel ile teyid etmitir. mam afiide yle dedi: Fkh, vera, zhd ve ilim bakmndan Ahmedden daha sn baka birisini grmedim. Hayat ve eserleri hakknda mstakil eserler yazlmtr. Bunlara rnek olarak Beyhak, bn Cevz ve eyhul slam el-Ensarnin kitaplarn gsterebiliriz. amzda bu konuda yazlan balca eserler ise unlardr: Ebu Zehra bn Hanbel Hayatuhi ve Asruhi Ahmed Abdulcavvad ed-Dum Ahmed b. Hanbel Beyne Mihnetid-Din ved-Dnya Muhammed Recebel-Betum bn Hanbel Muhammed el-Baha el-Hul el- mamul Mmtehn Ayrca bu konuda yazlm baka kaynaklar31, makaleler32 ve mteriklerin33 eserleri mevcuttur. mamlarn tikat Birlii Din zaruretlerden biri de itikadn sadece Allah ve Resulnden alnacan bilmektir. Bu nedenle ehl-i snnetin yolu, sahih nastan dnmemek, makul ve flann sz iin nassa muhalefet etmemektir. Buhar (radiyallah anh) yle dedi: Hamidnin yle dediini duydum: afii (radiyallah anh)nin yanndaydk, adamn biri gelip bir mesele hakknda soru sordu. mam, Rasulullah (sallallahu aleyhi ve sellem) bu meselede yle yle hkm verdi dedi. Adam, afiiye Sen ne diyorsun? deyince, afii kzarak Subhanallah! Beni kilisede mi gryorsun?! Beni havrada m gryorsun?! Beni znnar takanlarn arasnda m gryorsun?! Ben sana Resulullah (sallallahu aleyhi ve sellem) hkm verdi diyorum, sen ise sen ne diyorsun? diye soruyorsun?! dedi.34
29 30

Tabakatu afiyye: 1/185 Bkz. Tarihul-Badad: 2/56-73, el-Fihrist: 1/209-210, Vefiyatul-Ayan: 1/565-568, Tehzibul-Esma vel-Luat: 1/44-67, Mucenul Edibb: 17/281-327, el- ntika: 65-121, el-H lye: 9/63-161, enNucumuz Zahire: 2/176-177, el-Lbab: 2/5, Tehzibut Tehzib: 9/25-35, el-Kamil fit Tarih: 6/122, el-Bidaye: 10/251-254, Tezkiretl Huffaz: 1/329-330 31 -u kaynaklara baklabilr: Tarihul Badad: 4/412, Vefiyatul Ayan: 1/63, Tabakatul Hanabile: 3/11, el-Hlye: 9/161, Tezkiratul Huffaz: 2/17, Tehzibul Esma vel Lat: 1/110, Tehzibut-Tehzib: 1/72. El-Bidaye: 10/320, uzuratz-Zeheb: 2/96, Miratul-Cenan: 2/132. 32 Muhammed en-Nevev Mecelletl Ezher say : 25 Ahmed Emin es-Sakafe say 639 Abdulhamid Ubade Latul Arab say7 vs. 33 Arapa okunu uyla Volt r Batun (Ahmed b. Hanbel ve Mihnet). Bu kitab arapaya Abdulaziz Abdulhak tercme etmi tir. 34 slam Dininde Allah ve Rasulnn sznden sonra bir bakasnn szne yer yoktur: Peygamber size ne verdiyse onu aln, size ne yasakladysa ondanda saknn Ey iman edenler, Allah ve Resulnn huzurunda ne gemeyin Yahudiler ve Hristiyanlar ise, Allahn helallarn haram, haramlarn da helal klan din adamlarnn bu tutumlarn kabullenerek onlar Allahtan baka Rabler edindiler:

Seleften buna benzer birok sz gelmitir. nk bu tavr, ibadeti Allah'a has klmann bir gereidir. Cenab Hakk yle buyurdu: Allah ve Resl bir ie hkm verdii zaman, inanm bir erkek ve kadna o ii kendi isteklerine gre seme hakk yoktur. Her kim Allah ve Reslne kar gelirse, apak bir sapkla dm olur (Ahzab: 33/36) mam afii yle dedi: Kendisine Resulullah (sallallahu aleyhi ve sellem)in snneti beyan olan kiinin bir bakasnn szne uymasnn caiz olmad konusunda alimler icmaa etmilerdir35 Buradan hareketle imamlarn itikatlar ayndr; nk telakki kaynaklar da ayndr. Bunlarn itikat birlii ilim ehli tarafndan bilinen ve kabul edilen bir husustur ki bu konuda Subk yle dedi: Aralarndan itizal ve tecsim dncesine sapanlar hari, Allaha hamd olsun ki bu drt mezhebe tabii olanlarn itikatlar ayn hak zeredir, selef ve halef ulamasnn hsn kabul ile karladklar Ebu Cafer et-Tahavnin akidesini benimserler.36 Dier mamlar Ve mmetin Selefinin tikad Birlii: Sadece drt imam deil, tm imamlar ve mmetin selefi ayn hak itikat zeredirle. nk onlarn hepsi bu konuda ilmlerini direkt Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem)den alan sahabenin mezhebi zeredirler. Sahabe (Allah hepsinden raz olsun) Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) zamannda tek bir itikat zerine idiler. nk onlar vahiyi ve sahabe olma erefini idrak etmilerdir37 tikatlarn tek bir kaynaktan, vahiy kaynandan aldlar. Baka maddeler ile bu temiz kayna kirletmediler. Bu nedenle: Allaha hamd olsun ki simler, Sfatlar ve Fiiller meselelerinden her hangi bir mesele zerinde kesinlikle ihtilaf etmemilerdir. Bilakis Kitab ve Snnetin ifade ettii her hususu ispat etmilerdir....38 mmetin geri kalan selefi ve imamlar da ihsan zere onlara tbi olmulardr. Madem ki durum byle, o halde bilinen ve zerinde ittifak bulunan bu konuyu niin gndeme getiriyoruz? Ben derim ki: Bu hakikatin baz insanlar tarafndan grlmesini engelleyen birtakm belirsizlikler zuhur etmitir. yle ki bazlar fkh mezheplerin eitliliinin itikatta da eitlilik gerektirdiini sanmlardr.39 Hatta 7. yy. da baz kimseler imam'a gelerek O'na itkatlar muhtelif olan iki kiinin durumunu ve kendisinin itikadn sordular. mam (radiyallah anh) bu soruya yle cevap verdi: afii (radiyallah anh) ve Malik, Sevr, Evza, bn Mubarek, Ahmed b. Hanbel, shak b. Rahaveyh gibi selefin itkatlar Fudeyl b. Iyad, Ebu Sleyman ed-Daran, Sheyl b. Abdillah et-Tuster'nin ve dierlerinin itikatlar, kendilerine tabi olunan imamlarn itikatlaryla ayndr. Bu imamlar arasnda usulud din hususunda herhangi bir tartma veya ihtilaf yoktur. Ebu Hanife (radiyallah anh)ninde itikad ayndr. Tevhid, kader vesair meselelerde O da yukarda ismi geen imamlarla ayn itikad paylamaktadr. Tm bu imamlarn itikatlar sahabe ve ihsan ile onlara tabi olanlarn itikatlarnn aynsdr. Ki bu da Kitap ve Snnetin dile getirdii itikattr40 mmet tarafndan kabul gren hibir alimin bilerek Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem)in en kk bir snnetine dahi muhalefet etmesi mmkn deildir. nk onlar Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem)e ittibann vacip olduu ve Resulullah (sallallahu aleyhi ve sellem) dnda herkesin sznn kabul ve red edilebilecei hususlarnda tam bir yakin zeredirler.41 mamlarn, kendi szlerinden ancak Kitab ve Snnete uyan szlerin alnabilecei ve asl olann Allah ve Resulnn sz olduu ynnde saysz ifadeleri mevcuttur. mam Malik(radiyallahu anh) yle dedi: Ben her beer gibi hata ve isabet edebilirim. Szlerime bakn, Kitab ve Snnete uyanlarn aln ve o ikisine uymayan szlerimi terkedin.42 mam afiinin de yle dedii tevatren sabittir: Hadis sahih olduu zaman benim szm aln duvara arpn43 Dier imamlardan da buna benzer szler rivayet edilmitir. Bu nedenle ilim ehli, baz imamlardan sahih hadise aykr bir sz geldii zaman bunun mutlaka bir zrnn bulunduunu belirtmilerdir. Bu zrler snftr: 1- O sz gerekten Resulullah (sallallahu aleyhi ve sellem)in sylemi olduuna inanmamak.
Allah b rak p hahamlar n ve rahiplerini rabler edindiler.

Bkz. erhut Tahaviye 336, Hlyetul Evliya: 9/106, Menakibul Beyhak: 1/474 vs. 35 lamul Muvakkn : 2/282, el- kaz/83, Fethul Mecid: 555, er-Risale: 539, 541, 598. 36 Muidun Niam:22-23. 37 Miftahus Saadet: 22-23. 38 lamul Muvakkin: 1/49 39 lerideki sahifelerde bu konuyu ayr nt lar yla ele alaca z. 40 el-Fetava: 5/256 41 Reful Melam: 10. 42 Mana Kavlul mam: 105. 43 lamul Muvakkin: 2/282.

2- O sz ile bizzat szkonusu meselenin kast edilmi olduuna inanmamak. 3- Bu hkmn nesh edilmi olduuna inanmak. Dier zrler bu ana zrden kaynaklanmtr.44 mamlar bidat yoluna deil, ittiba yoluna tabi oldular. Onlar kendilerine rnek ve lider olarak Resulullah (sallallahu aleyhi ve sellem)i setiler. Bir kul Allahn azabndan ancak u iki ey ile kurtulabilir: Allah birlemek ve gnderdii eliye uymak. Mslman Allah ve Resulnn hkmnden baka hkm kabul etmez. Allah ve Resulnn emir ve haberlerini uygulamak ve tasdik etmek iin eyhinden, imamndan veya byk kabul ettii kimselerden izin almaya gerek grmez. eyhinin veya imamnn szlerine uymayan naslar tevil ve tahrif etmeye kalkmaz. Kulun Rabbinin huzuruna -irk hari- tm gnahlarla gitmesi, byle bir eyle gitmesinden daha hayrldr. Mslmana den sahih bir hadis duyar duymaz onu sanki Resulullah (sallallahu aleyhi ve sellem)in dilinden dinliyormu gibi hemen gereini yerine getirmektir. Yoksa bakalarnn grlerine uygun dmyor diye bu naslar tevil etmek deil. Bilakis bakalarnn szleri naslara uymad zaman reddedilmelidir. Makul denilen bir hayal iin Allah Resulnn szleri terkedilemez. Onun (sallallahu aleyhi ve sellem) szleri, kim olursa olsun hi kimsenin tasdiine tabi tutulamaz. Vacib olan, haber verdii eyleri tasdik ederek, emrettiklerine uyarak, yasaklarndan saknarak ve Allaha onun gibi ibadet ederek tam anlamyla Resulullah (sallallahu aleyhi ve sellem) teslim olmaktr.45 Nasl ki La ilahe illallah ehadetinin gerei Allah rububiyeti, uluhiyeti, isim ve sfatlar ile birlemek ise; Muhammedur Resulullah ehadetinin gerei de budur. te Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) e ittiba ve teslim olmann en mkemmel ekli budur. Ki kendilerine uyulan slam imamlarnn Ona (sallallahu aleyhi ve sellem) uymadaki halleri byle idi. Allahn onlara ikram ettii en byk nimetlerden birisi de Kitab ve Snnete sarlmalardr. Sahabe ve ihsan zere onlara tabi olanlarn zerinde ittifak ettikleri temel usulden biri de, rey, zevk, makul, kyas ve saire hangi nedenle olursa olsun Kurana aykr hibir gr kabul etmemektir. Onlar kesin deliller ve kati ayetlerle yakinen biliyorlard ki Resul (sallallahu aleyhi ve sellem) Hak Din ve Hidayet ile gelmitir ve Kuran en doru yola iletmektedir46 mamlarn usul ve temek lleri budur. Onlar dindeki imamet derecesine Seyyidul Mrselin (Gnderilmilerin efendisi)nin izgisini takip ederek nail oldular. Bu nedenledir ki: mam el-Lalka erhu Usuli tikad Ehlis Snnet isimli deerli eserine koyduu ilk balk udur: Resulullah (sallallahu aleyhi ve sellem)dan sonra snnet, davet ve istikamet izgisinde yryen imamlar. Mellif bu balk altnda sahabe ve onlardan sonra deiik slam lkelerinde deiik zamanlarda yaam bir grup imamn isimlerini zikretmitir ki bunlarn tamam hakka tabi, hak zere mttefik ve toplanm imamlardr. Zaten dindeki imamet derecesine de bu zellikleri sayesinde nail olmulardr. Fakat mademki itikat konusunda mmetin selefi ve imamlar Allah ve Resulnden aldklar ekliyle ayn itikat zere iseler, o halde baz imamlar niin bu konuda daha ne kmakta ve ehli snnet mezhebi -bazen- onlara nisbet edilmektedir? Bu soruyu u ekilde cevaplayabiliriz: Ehli Snnet Mezhebinin zellikle Baz mamlara Nisbet Edilmesinin Nedeni: Bu konuda baz imamlarn n plana kmasnn nedeni; kendi dneminde yaygnlk kazanan bidatlere ve bidat ehlinin bu yolda srdrdkleri youn faaliyetlere kar verdikleri mcadele nedeniyledir. Bu imamlar, karlatklar bidatlerle hak yoldan mcadeleye tutuarak onlarn batl grlerine kar snneti savunmular ve mam Ahmed rneinde olduu gibi bu yolda birok eziyet ve skntlara maruz kalmlardr. Bu onlarn isimlerinin daha n plana kmasna neden olmutur. Es-Sefarin yle dedi: Selefin mezhebi tm imamlarn, tabiin ve sahabden, onlarn da Resulullah (sallallahu aleyhi ve sellem)den aldklar mezhebin ayns ise o halde niin kendisinden nceki imamlar deil de zellikle mam Ahmed bu mezhep ile mehur olmutur? diye sorduktan sonra bu soruya, ikinci hicri yzylda devlet yneticilerinin de desteiyle ortal kasp kavuran Mutezile fitnesi ve bu fitneye kar mam Ahmedin gsterdii byk direni sonucu fitnenin yklp, selefin mezhebinin galip gelmesi hadiselerini anlatarak cevap verdi. te mam Ahmed (radiyallahu anh)in bu konudaki hretinin nedeni budur. yle ki Ebul Hasan el-Ear (radiyallahu anh) dahi onun bu konudaki mametini kabul etmekte ve kendisini ona nisbet etmektedir47 mam el-Ear (radiyallahu anh) yle dedi: Bizim szmz ve dinimiz Aziz ve Celil Rabbimizin kitabna ve Peygamberimiz (sallallahu aleyhi ve sellem)in snnetine sarlmaktr. Biz Sahabe, Tabiin ve Hadis mamlarndan gelen rivayetlere balyz. Ebu Abdillah Ahmed b. Muhammed b. Hanbelin -Allah Onun yzn aydnlatsn, derecelerini ykseltsin ve
44 45 46 47

Bkz. erhut Tahaviye: 1/228-229. Ayr nt l bilgi iin Bkz: Reful Melam sh. 10 ve sonras . el-Fetava: 13/28. Bkz. Levamiul Envar 1/65-57

sevaplarn oaltsn- sylediklerinin aynsn biz de sylyoruz. Onun szlerine muhalif olanlara biz de muhalifiz. nk O hakk aydnlatan, dallet, bidat, erilik ve phe ile mcadele eden faziletli bir imam ve kamil bir liderdir. Allah Ona rahmet etsin.48 Dier imamlar da ayn yolda yrdkleri halde mam el-Ear, hretinden dolay selef mezhebini mam Ahmede nisbet etmitir. Onlar ve onlara tabi olanlarn hepsi snnet imamlardr ve kyamete kadar onlara katlanlarn hepsi de snnet ehlidirler. Bu nedenledir ki Sen mam Ahmedin itikadn tasnif ediyorsun diyenlere eyhul slam bn Teymiyye yle cevap vermitir: Ben zel olarak sadece mam Ahmedin deil tm Selef-i salihin itikadn tasnif ediyorum. mam Ahmed sadece Resulullah (sallallahu aleyhi ve sellem)in getirdii ilmin teblicisidir. Eer mam Ahmed, Resulullah (sallallahu aleyhi ve sellem)in snnetine aykr olarak kendiliinden bir ey demi olsayd biz bunu reddederdik49 mam Ahmedin hadis ilmindeki byk mevkisi ve snneti savunma yolunda ektii skntlar onun bu alanda daha mehur olmasna neden olmutur. Baz marib alimleri yle demilerdir: Mezheb Malik ve afiinin, zuhur ise Ahmed b. Hanbelin dir. Yani bazlar bu alanda daha ok mehur olsalar da Ahmed ve dier imamlarn mezhebleri ayndr. Bu Alanda Drt mamn ne kmasnn Nedeni: Selef, dier imamlar ve onlara tabi olanlar da ayn itikat zere olduklar halde niin zellikle drt imam n plana kmaktadr? Drt imamn n plana kmasnn nedeni; ilimlerinin genilii, makamlarnn ycelii, bu yolda verdikleri mcadele, sahabe ve tabiin dnemine yaknlklar, slam Alemindeki etkileri ve mezheblerinin yaygnl nedeniyledir. Ayrca bu ekilde imamlarn itikad birliini ve bunun snnet ve sahabenin grlerine uygunluunu beyan ederek, bu imamlara tabi olduklarn iddia ettikleri halde gerekte onlarn yollarna uymayan kimseler zerine hccet ikame edilmektedir. nc bir dier husus ta udur: Bu byk imamlarn itikatlarn, muteber kaynaklarn esas alarak aklyoruz. Bylece bu imamlardan herhangi birisine nisbet edilen baz batl szlerin aslsz ve uydurma olduunu kantlam oluyoruz. afii mamlarndan eyhul Harameyn Ebul Hasan Muhammed b. Abdilmelik el-Kerc50 bu konuda el-Fusul fil Usul anil Eimmetl Fuhul lzamen li-Zevil Bida vel Fudul isminde bir kitap yazmtr. eyh bu kitabnda afii, Malik, Sevr, Ahmed b. Hanbel, Buhar, Sfyan b. Uyeyne, Abdullah b. Mubarek, Evza, Leys b. Sad ve shak b. Rahaveyhin snnet usul konusundaki szlerini beyan ederek itikadlarn tesbit etmi ve her birinin hayat tercemesini vererek bu imamlarn slamdaki byk mertebelerini gzler nne sermitir. eyhul Harameyn kitabnn bir yerinde yle diyor: Dierlerinden deil de sadece bu imamlardan nakil yaplmas, dousu ve bats ile tm slam Aleminde bu imamlarn mezheplerinin yaylmas ve bu imamlarn da, nderlik ve imametlik artlarna dier imamlara gre daha ok sahip olmalar nedeniyledir. Bu imamlar hfz, basiret, zeka, Kitap, snnet, icma, sened, rical, ahval, arab dili, dilin tarihi geliimi, nash, mensuh, menkul, makul vs konularnda tam bir yeterlilik sahibi idiler ve ayrca emanete riayet ve dindarllklar ile temayz etmilerdir. Bu imamlarn bir dier zellikleri de sahabe ve tabiin dnemine yaknlklar ve ilimlerini onlardan alm olmalardr. Aklamak istediimiz nc bir husus da udur: Bu imamlarn mezheplerini ispatlayarak onlara uyuyormu gibi grldkleri halde itikadi konularda onlara muhalefet edenler aleyhine hccet sunmaktr. Bir imamn itikadn inkar edip mezhebine uymak eran ve teban hayret verici bir eydir. Kim ki ben, eran afiiye, itikaden Eariiye tabi oluyorum derse ak bir elikiye dm olur. nk afii, hibir zaman Earii deildi. Ben furuu da Hanbel usulde Mutezilyim demek de mam Ahmede hakarettir. nk Ahmed mr boyunca Mutezile ile mcadele etmitir. Ve yine yle dedi: Ve yine Malikilerden bazlar da Ear mezhebinin fitnesine kaplmlardr ki bu onlar iin byk bir ar ve vebaldir. nk bu byk imamlarn mezhepleri, Cehmiyye, Mutezile, Kadriyye, Vakifiyye ve Lafziyye mezheplerini inkara dayanr. Yazar daha sonra lafz meselesi zerinde durduktan sonra yle diyor: Dier selef imamlarnn mezhepleri daha sonra unutulup, hibir tabisi kalmadndan onlardan nakil gerei duymadk. Eer denilse ki: O halde niin mezhepleri yaygnlk kazanan hadis ashabndan sadece u imamlardan nakilde bulunmadnz: afii, Malik, Sevri ve Ahmed? nk Evza, Sevr ve dierlerinin hibir tabisi kalmamtr. Denilir ki: nk bu zikrettiklerimiz dndaki dier imamlar genel mezheb imamlardrlar. Ki bunlar kendi dnemlerinde nder idiler; fakat bunlarn mezhebleri daha sonra dier byk imamlarn mezheblerine ilhak edilmitir. yle ki bn Uyeyne nder bir imam olmasna ramen tercih ettii hkmler konusunda herhangi bir
48 49

el- bane/15. el-Fetava 3/169 50 Kercnin bu kitab n bize eyhul slam bn Teymiyye nakletmi tir. (Bkz. el-Fetava 4/175180). Kitab n asl ise eyh Hammad el-Ensarnin dedi ine gre kaybolmu tur.

eser yazmamtr. Onun yerine afii, Ahmed ve shak yazmlardr. Dolaysyla bn Uyeynenin mezhebi bu ahslarn mezheblerine karmtr. Leys b. Sadn rencileri ise onun mezhebini srdrememilerdir. afii yle dedi: Onun arkadalar olmad. Ancak mezhebi Malik ve Sevrinin mezheblerine yakndr. Dolaysyla Onun mezhebi de bu ikisinin mezhebine karmtr. Evzanin szleri ise mutlaka Malik, Sevr veya afiiden birisinin szlerine uymaktadr ki dolaysyla Onu mezhebi de bu mezhebe karmtr. Ayn ekilde shakn grleri de Ahmedin grleriyle ayn paraleldedir. Denilse ki bu imamlarn mezheblerinin dier byk imamlarn mezheblerine dahil olduunu tafsilatl bir ekilde kim aklamtr? Derim ki: Bunu eyh Ebu Hamid el-Esferain Beyanl Ahkam isimli byk ve deerli eserinde aklamtr Ebu Zera ve Ebu Hatim'in namaz ve dier hkmlerdeki tercihleri okuduum ve grdm kadaryla Ahmedin grlerine uygundur. Buharye gelince; bu konuda Hafz Muhammed b. Tahirin yle dediini iittim: Buharnin hkmler ve meseleler konusundaki seimleri Ahmed ve shakn tercihlerine uygundur. te; zellikle bu imamlar zikretmemizin nedeni onlarn imamet artlarna daha ok sahip olmalar nedeniyle uyulmaya daha layk olmalar ve dierlerinin onlarn imamet derecelerine ulaamam olmamalarndan dolaydr. Yazar daha sonra ayr bir blm halinde yle diyerek imamlarn deerlerini zetledi: mamlarn usul ve itikatlerini aratrp ilmi deliller ile ispat edip, bunu blmler halinde akladm ve her blme imametlerine delil olacak, onlara uymay gerektirecek, muhalefetten sakndracak vglerle baladm. Gnmzde usul konusunda isimlerini andnz imamlara uymak sahabe ve tabiinden gelen icmaaya uymak gibidir. Hibir mslman bunun hilafna hareket edemez ve bu konuda hibir zr beyan edemez. Onlar hak zeredirler ve bu mmetin mezheblerinin bykleridirler. Onlar nder alimler, din ve diyanet, sdk ve emanet, byk ilim ve ictihad erbabdrlar. te bu nedenlerden dolay mmet onlar batac etmi, usul ve furuu da onlara uymutur. Yine yle dedi: Kitabn banda da akladmz gibi biz kesin olarak biliyoruz ki bu imamlar, imamlk artlarna haiz olmalar, derin bilgileri ve Resulullah (sallallahu aleyhi ve sellem)in dnemine yaknlklar nedeniye Allah Resul (sallallahu aleyhi ve sellem)in ve Sahabesinin itikatlarn kesinlikle herkesten daha iyi biliyorlard. Sonra yle devam etti: Sonra baz kardelerin sorular tevcihleri dorultusunda bu kitabn balklarndan birini imamlarn baz szlerine ayrdm. mamlarn naslarn iki blmde topladm: 1) Snnet ve faziletinin beyan hakknda 2) Bidat ve ehlini terki hakknda Birinci Fasl: Bil ki snnet Resulullah (sallallahu aleyhi ve sellem)in yoluna uymak ve gittii yoldan gitmektir ki bu da ksmdr: Szler, ameller ve akaid. Szler: Zikirler ve tesbihat bu ksmdandr. Ameller: Namazn ve orucun snnetleri, mezkur sadakalar ve ayrca ho davranlar ve edeb kurallar vs gibi ki bu son ikisi istihbab ve sevab kazanma babndandr. nc ksm akaid snnetidir ki buda inanlmas gereken kaidelere imanetmekir. eyh yle devam etti: te onlardan bize ulaan szleri Allah'n yardmyla mmkn olan en veciz ekilde, ezberlemek isteyenlerin dikkatlerine sunuyorum: Snnete uymak isteyenler bilmelidirler ki akaid snneti ksmdr. 1) Allahn isimleri, zat ve sfatlar. 2) Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem)ile ilgili hususlar. 3) slam ehli ile ilgili hususlar. eyh, sonra da bu ksmn aklamasna geti.51 Peygamberlerin De tikatlar Birdir: Tm bunlardan, drt imamn ve hatta tm imamlar ve mmetin fakih selefinin itikatlarnn ayn olduu anlalmaktadr. nk onlar ayn kaynaktan almlardr ki o kaynak da Resulullah (sallallahu aleyhi ve sellem)dir. Resulullah (sallallahu aleyhi ve sellem)in itikad ise dier peygamber kardelerinin itikatlar ile ayndr. eriatleri deise de tm peygamberlerin (Tamamna salat ve selam olsun) dinleri birdir. Ebu Hureyreden gelen sahih hadiste Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) yle buyurdu: Biz peygamberler topluluunun dini birdir. Nevev yle dedi: Cumhuru ulema yle dedi: Peygamberlerin iman ve eriat uslleri birdir. Onlar tevhid usul konusunda mttefik fakat eriatin teferruatlar konusunda muhteliftirler52. bn Hacer de yle dedi: Sz, eri teferruatlar konusunda ihtilaf etseler de, dinlerinin asl ayndr anlamndadr53
51

Bkz. Buhari 4/203, Mslim: 2365, Ahmed: 2/ 406.

Cenab Hakk birok ayeti kerime ile bu hususu aka beyan etmitir: Senden nce hibir resl gndermedik ki ona: Benden baka lh yoktur; u halde bana kulluk edin diye vahyetmi olmayalm. (Enbiya, 21/25) Andolsun ki biz, Allaha kulluk edin ve Tuttan saknn diye (emretmeleri iin) her mmete bir peygamber gnderdik. (Nahl, 16/36). Bu nedenle yine yle buyurdu: Dini ayakta tutun ve onda ayrla dmeyin diye Nuha tavsiye ettiini, sana vahyettiimizi, brahime, Musaya ve saya tavsiye ettiimizi Allah size de din kld. Fakat kendilerini ardn bu (din), Allaha ortak koanlara ar geldi. Allah dilediini kendisine (peygamber) seer ve kendisine yneleni de doru yola iletir. (ura, 42/13) Allahn, Muhammed (sallallahu aleyhi ve sellem)in mmeti iin kld slam Dini, tm peygamberlerin dinidir.54 Allah nezdinde hak din slmdr. (Al-i mran, 3/19) Allah (cc) daha nce Nuh, brahim, Musa, sa ve dier peygamberlere verdii dinin aynsn Muhammede (sallallahu aleyhi ve sellem) de vermitir. Dini ayakta tutun buyruundan maksat Allahn tevhidi, itaati zerine olmak, peygamberlerine, kitaplarna ve ahiret gnne ve inanlmas gereken dier hususlara inanmaktr. eriatler ise mmetlerin karlar gerei zamanlara gre deiiklik gsterebilir. Tpk Hakk Tealann buyurduu gibi: (Ey mmetler!) Her birinize bir erat ve bir yol verdik. (Maide, 5/48). Pegamberler; itikadi ve genel amel usuller itibariyle ayn din zeredirler. tikadi olarak: Allaha, peygamberlerine ve ahiret gnne iman gibi. Ameli olarak ise; Enam, A'raf ve srailoullar surelerinde zikredilen amelleri rnek olarak verebiliriz. Enam suresinin ayeti kerimesinde yle buyruldu: De ki: Gelin Rabbinizin size neleri haram kldn okuyaym: Ona hibir eyi ortak komayn, ana-babaya iyilik edin, fakirlik korkusuyla ocuklarnz ldrmeyin -sizin de onlarn da rzkn biz veririz-; ktlklerin ana da gizlisine de yaklamayn ve Allahn yasaklad cana haksz yere kymayn! te bunlar Allahn size emrettikleridir. Umulur ki dnp anlarsnz. Rd ana eriinceye kadar, yetimin malna, sadece en iyi tutumla yaklan; l ve tarty adaletle yapn. Biz herkese ancak gcnn yettii kadarn ykleriz. Sz sylediiniz zaman, yaknlarnz dahi olsa adaletli olun, Allaha verdiiniz sz tutun. te Allah size, iyice dnesiniz diye bunlar emretti. phesiz bu, benim dosdoru yolumdur. Buna uyun. (Baka) yollara uymayn. Zira o yollar sizi Allahn yolundan ayrr. te saknmanz iin Allah size bunlar emretti. Dier rnekler: Rabbin, sadece kendisine kulluk etmenizi, ana-babanza da iyi davranmanz kesin bir ekilde emretti. Onlardan biri veya her ikisi senin yannda yalanrsa, kendilerine of! bile deme; onlar azarlama; ikisine de gzel sz syle. ( sra: 17/23. Ve tavsiye devam eden sonraki ayetler.) Ve ayrca u rnekleri de verebiliriz: De ki: Rabbim adaleti emretti. Her secde ettiinizde yzlerinizi Ona evirin ve dini yalnz Allaha has klarak Ona yalvarn. lkin sizi yaratt gibi (yine Ona) dneceksiniz. (Araf, 7/29). De ki: Rabbim ancak ak ve gizli ktlkleri, gnah ve haksz yere snr amay, hakknda hibir delil indirmedii bir eyi, Allaha ortak komanz ve Allah hakknda bilmediiniz eyleri sylemenizi haram klmtr. (Araf, 7/33). Zikredilen bu hususlar zerinde tm peygamberler mttefiklerdir. Ayrca Mekk surelerde genel hatlaryla tm peygamberlerin zerinde mttefik olduklar usulleri ihtiva etmektedir.55 te tm peygamberlerin zerinde mttefik olduklar bu din, slam Dinidir. Hakk Teala yle buyurdu: Allah nezdinde hak din slmdr. (Al-i mran, 3/19) Allah, ncekilerden ve sonrakilerden hi kimseden, bu dinden baka bir din kabul etmez. Kim, slmdan baka bir din ararsa, bilsin ki kendisinden (byle bir din) asla kabul edilmeyecek ve o, ahirette ziyan edenlerden olacaktr. (Al-i mran, 5/85). Nuh (aleyhisselam)dan peygamberimiz Muhammed (aleyhisselam)a kadar tm peygamberler ayn slam zeredirler. Cenab Hakk Nuh ile ilgili olarak yle buyurdu: Onlara Nuhun haberini oku: Hani o kavmine demiti ki: Ey kavmim! Eer benim (aranzda) durmam ve Allahn yetlerini hatrlatmam size ar geldi ise, ben yalnz Allaha dayanp gvenirim. Siz de ortaklarnzla

52 53

erhu Sahihi Mslim: 15/120. Fethul Bar: 6/489. 54 zellikle Nuh, brahim, Musa ve sahibi ulul azm peygamberler olmas 55 Fetava: 15/159-160.

sa peygamberlerin zikredilmesinin nedeni bunlar n nedeniyledir. Bkz. Ruhul Mean: 25/19.

eriat

beraber toplanp yapacanz kararlatrn. Sonra iiniz banza dert olmasn. Bundan sonra (vereceiniz) hkm, bana uygulayn ve bana mhlet de vermeyin. Eer yz eviriyorsanz, zaten ben sizden bir cret istemedim. Benim ecrim Allahtan bakasna ait deildir ve bana mslmanlardan olmam emrolundu. (Yunus, 10/71-72) brahim ile ilgili olarak da yle buyurdu: brahimin dininden kendini bilmezlerden baka kim yz evirir? Andolsun ki, biz onu dnyada (eli) setik, phesiz o ahirette de iyilerdendir. nk Rabbi ona: Mslman ol, demi, o da: Alemlerin Rabbine boyun edim, demiti. Bunu brahim de kendi oullarna vasiyet etti, Yakub da: Oullarm! Allah sizin iin bu dini ( slm) seti. O halde sadece mslmanlar olarak lnz (dedi). (Bakara: 130-132) Musa ile ilgili olarak da yle buyurdu: Musa dedi ki: Ey kavmim! Eer Allaha inandysanz ve Ona teslim olduysanz sadece Ona gvenip dayann. (Yunus, 10/84). Ve Mesihin haberi: Hani havrlere, Bana ve peygamberime iman edin diye ilham etmitim. Onlar (da), man ettik, bizim Allaha teslim olmu kimseler (mslmanlar) olduumuza sen de ahit ol demilerdi. (Maide, 5/111). Tevrat indirdik. Kendilerini (Allaha) vermi peygamberler onunla yahudilere hkmederlerdi. (Maide, 5/44). Belksn da yle dedii bildirildi: Rabbim! Ben gerekten kendime yazk etmiim. Sleymanla beraber lemlerin Rabbi olan Allaha teslim oldum. (Neml, 27/44). slam, sadece Allaha teslim olmak demektir. Hem Allaha hem de bir bakasna teslim olan mriktir. Allaha teslim olmayan Ona ibadet etmekten byklenmektedir ki, Ona irk koan ve Onun ibadetine kar byklenen kimse kafirdir. Sadece Ona teslim olmak; sadece Ona ibadet etmek ve sadece Ona itaat etmeyi de iine alr. te bu slam Dinidir ki Allah Ondan baka din kabul etmez. Bu da, her zaman diliminde Allaha, o zaman dilimi iinde emrettii gibi ibadet etmekle olur. nce Sahra (Aksa)ya dnerek ibadet etmek emredilmi iken daha sonra Kabeye ynelerek ibadet etmek emredilmitir. te bu her iki fiili de emredildii zamanda yapmak slamn gereindendir. Allah (cc), nce gelen peygamberlerin kendinden sonra gelecek peygamberleri mjdelemelerini ve onlara iman etmelerini, sonra gelen peygamberlerin de kendilerinden nceki peygamberleri tasdik edip onlara iman etmelerini dinin bir gerei klmtr. Hakk Teala yle buyurdu: Hani Allah, peygamberlerden: Ben size Kitap ve hikmet verdikten sonra nezdinizdekileri tasdik eden bir peygamber geldiinde ona mutlaka inanp yardm edeceksiniz diye sz alm, Kabul ettiniz ve bu ahdimi yklendiniz mi? dediinde, Kabul ettik cevabn vermiler, bunun zerine Allah: O halde ahit olun; ben de sizinle birlikte ahitlik edenlerdenim, buyurmutu. (Al-i mran, 3/81). bn Abbas yle dedi: Allah gnderdii tm peygamberlerden ayet onlar hayatta iken Muhammed (aleyhisselam) gnderilirse, ona iman ve yardm etmek zere misak ald. Ayn misak O da mmetinden ald. Hakk Teala yle buyurdu: Sana da, daha nceki kitab dorulamak ve onu korumak zere hak olarak Kitab (Kuran) gnderdik. Artk aralarnda Allahn indirdii ile hkmet; sana gelen gerei brakp da onlarn arzularna uyma. (Ey mmetler!) Her birinize bir erat ve bir yol verdik. (Maide, 5/48). Allah (cc) iman bir btn kld ve dini paralamann kfr olduunu bildirdi: Allah ve peygamberlerini inkr edenler ve (inanma hususunda) Allah ile peygamberlerini birbirinden ayrmak isteyip Bir ksmna iman ederiz ama bir ksmna inanmayz diyenler ve bunlar (iman ile kfr) arasnda bir yol tutmak isteyenler yok mu; te gerekten kfirler bunlardr. Ve biz kfirlere alaltc bir azap hazrlamzdr. (Nisa, 4/150-151). Ve yle buyurdu: Yoksa siz Kitabn bir ksmna inanp bir ksmn inkr m ediyorsunuz? Sizden yle davrananlarn cezas dnya hayatnda ancak rsvaylk; kyamet gnnde ise en iddetli azaba itilmektir. Allah sizin yapmakta olduklarnzdan asla gafil deildir. (Bakara, 2/85) Hakk Teala bize yle hitab etti: Biz, Allaha ve bize indirilene; brahim, smail, shak, Yakub ve esbta indirilene, Musa ve saya verilenlerle Rableri tarafndan dier peygamberlere verilenlere, onlardan hibiri arasnda fark gzetmeksizin inandk ve biz sadece Allaha teslim olduk deyin. Eer onlar da sizin inandnz gibi inanrlarsa doru yolu bulmu olurlar; dnerlerse mutlaka anlamazlk iine dm olurlar. Onlara kar Allah sana yeter. O iitendir, bilendir. (Bakara, 2/136-137). Allah (cc) bize tm peygamberlere iman etmemizi emretti. Muhammed (sallallahu aleyhi ve sellem)in risaleti kendisine ulat halde kim iman etmez ise, o kimse asla mmin ve mslman deildir. stedii kadar aksini iddia etse de.

Kim, slmdan baka bir din ararsa, bilsin ki kendisinden (byle bir din) asla kabul edilmeyecek ve o, ahirette ziyan edenlerden olacaktr. (Al-i mran, 3/85) Yahudi ve Hristiyanlarn Bizler mslmanz56 dedikleri zikredildi. Bunun zerine Cenab Hakk u buyruunu indirdi: Yoluna gc yetenlerin o evi haccetmesi, Allahn insanlar zerinde bir hakkdr. Bunun zerine Biz haccetmeyiz dediler. Hakk Teala da yle buyurdu: Kim inkr ederse bilmelidir ki, Allah btn lemlerden mstanidir. (Al-i mran, 3/97). Allahn emri gerei evini haccetmeksizin tam anlamyla Ona teslimiyet gereklemi olmaz. Ki Resulullah (sallallahu aleyhi ve sellem) slamn zerine bina edildii be temelden birinin de hacc olduunu bildirdi.57 Allah u buyruunu Resulullah (sallallahu aleyhi ve sellem) Arafatda vakfeye durduu zaman indirdi. Bugn size dininizi ikmal ettim, zerinize nimetimi tamamladm ve sizin iin din olarak slm beendim. (Maide, 5/3) nsanlar gemiteki Musa ve sa peygamberlerin mmetlerinin mslman olup olmadklarn tarttlar. Bu yzeysel bir tartmadr. Allahn Muhammed (sallallahu aleyhi ve sellem)i gnderdii ve Kuran eriatn kapsayan zel slamdr ve bugn slam denilirken kastedilen de budur. Genel slam ise, tm peygamberlerin getirdiklerinin genel ismidir. Mutlak olarak slamn temeli Allahtan baka ilah olmadna ahadet etmektir ki tm peygamberler bu kelime ile gnderilmilerdir. Hakk Teala yle buyurdu: Andolsun ki biz, Allaha kulluk edin ve Tuttan saknn diye (emretmeleri iin) her mmete bir peygamber gnderdik (Nahl, 16/36) Senden nce hibir resl gndermedik ki ona: Benden baka lh yoktur; u halde bana kulluk edin diye vahyetmi olmayalm. (Enbiya, 21/25) Bir zaman brahim, babasna ve kavmine demiti ki: Ben sizin taptklarnzdan uzam. Ben yalnz beni yaratana taparm. nk O, beni doru yola iletecektir. (Zuhruf, 43/26-27). brahim dedi ki: yi ama, neye taptnz (biraz olsun) dndnz m? ster siz, ister eski atalarnz yi bilin ki onlar benim dmanmdr; ancak lemlerin Rabbi (benim dostumdur) (uara, 26/75-76) brahimde ve onunla beraber olanlarda, sizin iin gerekten gzel bir rnek vardr. Onlar kavimlerine demilerdi ki: Biz sizden ve Allah brakp taptklarnzdan uzaz. Sizi tanmyoruz. Siz bir tek Allaha inanncaya kadar, sizinle bizim aramzda srekli bir dmanlk ve fke belirmitir. (Mmtehine, 60/4) Cenab Hakk yine Nuh, Hud, Salih ve dier peygamberlerin yle dediklerini zikretti: Andolsun ki Nuhu eli olarak kavmine gnderdik. Dedi ki: Ey kavmim! Allaha kulluk edin, sizin ondan baka tanrnz yoktur. Dorusu ben, stnze gelecek byk bir gnn azabndan korkuyorum. Ad kavmine de kardeleri Hdu (gnderdik). O dedi ki: Ey kavmim! Allaha kulluk edin; sizin Ondan baka tanrnz yoktur. Hla saknmayacak msnz? Semd kavmine de kardeleri Salihi (gnderdik). Dedi ki: Ey kavmim! Allaha kulluk edin; sizin Ondan baka tanrnz yoktur. Size Rabbinizden ak bir delil gelmitir. O da, size bir mucize olarak Allahn u devesidir. Onu brakn, Allahn arznda yesin, (isin); ona ktlk etmeyin; sonra sizi elem verici bir azap yakalar. Medyene de kardeleri uayb (gnderdik). Dedi ki: Ey kavmim! Allaha kulluk edin, sizin ondan baka tanrnz yoktur. (Araf Suresi). Ashab Kehf ile ilgili de yle buyruldu: Biz sana onlarn bandan geenleri gerek olarak anlatyoruz. Hakikaten onlar, Rablerine inanm genlerdi. Biz de onlarn hidayetini arttrdk. Onlarn kalplerini metn kldk. O yiitler (o yerin hkmdar karsnda) ayaa kalkarak dediler ki: Bizim Rabbimiz, gklerin ve yerin Rabbidir. Biz, Ondan bakasna tanr demeyiz. Yoksa sama sapan konumu oluruz. u bizim kavmimiz Allahtan baka tanrlar edindiler. Bari bu tanrlar konusunda ak bir delil getirseler. (Ne mmkn!) yle ise Allah hakknda yalan uydurandan daha zalimi var m? (Kehf Suresi). Ve yle buyurdu: Allah, kendisine ortak koulmasn asla balamaz; bundan bakasn, (gnahlar) diledii kimse iin balar. Allaha ortak koan kimse byk bir gnah (ile) iftira etmi olur. (Nisa, 4/48). Peygamberlerin Davetteki ncelikleri De Ayndr:

56 57

Bkz. Taber Tefsiri: 6/570 Mttefekun aleyh hadis.

Tm peygamberlerin itikatlar ayn olduu gibi davetlerinin esas ve davet ettikleri temel ilke de ayndr ki bu da, sadece orta olmayan bir tek Allaha kulluk etmektir. Her peygamber davetine u cmle ile balyordu: Allaha kulluk edin, sizin ondan baka tanrnz yoktur. Allah (cc)n haber verdii gibi Nuh, Hud, Salih, uayb ve dier tm peygamberler davetlerine bu kelime ile yani tevhid ile balamlardr. Zaten dinin temeli de budur. Gnmzde de davetin bu esas zerine yaplmas ve insanlarn ncelikle sadece Allaha kulluk etmeye arlmalar gerekir. nk her bakmdan nder ve lider olan Allahn elileri yle yapmlardr ve bizim yaratl gayemiz sadece Allaha ibadet etmektir. Ben cinleri ve insanlar, ancak bana kulluk etsinler diye yarattm. (Zariyat, 51/56). Fakat gnmzde davet iini yrtenlerin az bir ksm mstesna, ou bu nemli esastan gafildirler. Hilafetin 1924de yklmas slam Cemaatlerinin buna tepki olarak tm almalarn hilafet ve imamet meseleleri zerinde younlatrmalarna ve Peygamberlerinin davetlerini asl ve temelinden uzaklamalarna neden olmutur ki bunun aada ifade ettiimiz birok vahim neticeleri olmutur: 1) slam Aleminde her trl irkin yaylmasnn hz kazanmas. 2) Bidatilerin metodlarnn benimsenmi olmas. yle ki Rafiziler dinlerinin esasn mamet meselesi zerine bina ederlerken, Mutezile de emri bilmaruf ve nehyi anil mnker zerine bina etmitir. 3) Mslman genlerin idam sehpalarn ve hapishaneleri doldurmalarna neden olarak, istemeyerek de olsa, zalim yneticilerin daha da glenmelerine sebep olunmutur. Peygamberlerin tevhid esas zerine yrttkleri davet metoduna uyarak baarya ulaan davete, mamul Mceddid eyhul slam Muhammed b. Abdilvahhabn davetini verebiliriz. Ki O davetini u iki esas zerine yrtmtr: 1) Sadece Allaha kullua ararak ve irkten kandrarak itikad dzeltmek. Bu onun temel amac idi. 2) Mslman yneticiler ile maruf zere yardmlamak ki bu konunun detaylarna burada girmeyeceiz. mamlarn Kaynak Birlii: tikad birlii; ilim kaynann ve istidlal metodunun bir olmas ile salanr. te selef ve imamlar ve ehli snnetin ilim kaynaklar ayndr. Bu kaynaklar da Kuran, Snnet ve cmadr. Onlarn itikadlarnn esas Kurandr. Onlar ncelikle Kuran Kuran ile sonra snnet, sonra sahabe ve tabiinin sahih szleriyle tefsir ederlerdi.58 Kurann aklaycs olan snnet, onlarn kabul ettikleri ikinci esastr. Buhari ve Mslimin sahihleri, Ebu Davud, Nesa, bn Macenin snnetleri, Dariminin sneni, Malikin Muvattas ve Ahmedin Msnedi gibi hadis kitaplar bu alandaki temel kaynaklardr. Onlarn itikadlarn aldklar nc kaynak cmadr. mmet asla sapklk zere icma etmez. Fakat mmetin bir ksm sapkla debilir. nk hatadan korunma peygambelere mahsustur. Vahiy sahibi hari herkesin sz alnabilir de reddedilebilir de. Fakat Allaha hamdolsun ki mmetin tamam dalalet zere birlemez. Fakat kyas, istihsan, zevk, kef, nazar ve akl59 gibi unsurlar itikada esas tekil etmez .Allah dinini tamamlam ve bize din olarak slam semitir. Bugn size dininizi ikmal ettim, zerinize nimetimi tamamladm ve sizin iin din olarak slm beendim. Resulullah (sallallahu aleyhi ve sellem) yle buyurdu: Gecesi gndz gibi olan ok aydnlk bir eriat zere terkedildiniz. Bundan ancak helak olan yzevirir.60 Ebu Derda yle dedi: Allah ve Resul doru syledi. Aydnlk bir yol zere brakldk.61 mam afii de yle dedi: Her konuda Allahn kitabndan bir delil mevcuttur.62 bn Hazm da yle dedi: Resulullah (sallallahu aleyhi ve sellem) Dini, Allahtan ald gibi eksiksiz olarak olduu gibi beyan ve tebli etti.63 Hakk Teala yle buyurdu: Ey Resl! Rabbinden sana indirileni tebli et. Eer bunu yapmazsan Onun eliliini yapmam olursun. (Maide, 5/67) Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem)in usul-furu, zahir-batn, ilim-amel gibi dinin tamamn beyan ettiine inanmak slamdan bilinmesi gereken zaruri eylerden biridir.64
bn Teymiyye/Mukaddimett-Tefsir (Fetava, 13/363). Yani ak l tek ba na itikad konular bilmenin kayna de ildir. slamda vahiy akla hitab eder. eyhul slam bn Teymiyye yle dedi: Sarih, yani phe ve ehvetlerden salim ak l, hibir ekilde sahih nakille eli mez. 60 bn Mace (1/16), Ahmed, (4/126), Hakim, (1/96). 61 bn Ebi As m, Kitabus snne (1/26) da rivayet etti. 62 er-Risale, sh. 20. 63 el-Muhalla, 1/26. 64 Bkz. Mearicul Vusul sh. 2 ve Muvafakatu Sahihul Mankul li Sarihil Makul: 1/13.
59 58

tikad Birlii Ehli Snnetin zelliklerinden Biridir: tikad birlii ehli snnetin zelliklerinden birisidir. nk onlar kendisinde ihtilafn olmad lah vahye tabi olurlar. Allahn vahyinde hibir eliki yoktur. Eer o, Allahtan bakas tarafndan gelmi olsayd onda birok tutarszlk bulurlard. (Nisa, 4/82). Bu nedenle ehli snnet imamlar hak zere yryor ve hak zere birleiyorlard. Onlarn dalalet zere bir araya gelmeleri mmkn deildir. nk onlar Kurann indirilmesine ahitlik eden, anlamn vastasz olarak Resulullah (sallallahu aleyhi ve sellem)den renen, dosdoru yolda yryen sahabe, onlara tabi olan sekin tabiin, ehli hadis ve nesiller boyunca onlara tabi olan fakihler ve onlara uyan halktr. (Allahn rahmeti onlarn zerine olsun). ttifak ve birlik, ehli snnetin zelliinden olduu gibi ihtilaf, ayrlk ve tekfir de bidat ehlinin zelliklerindendir. Ehli snnetin cemaat olarak isimlendirilmesinin nedeni de budur. nk onlar birbirlerini tekfir etmezler, aralarnda birbirlerinden tebrie ve birbirlerinin tekfirini gerektirecek kadar ihtilaf yoktur. Hak zere mttefiktirler. Cenab Hakk, hakk ve ehlini korur. Harici, Rafizi, Kaderi gibi bidatiler ise srekli bir ihtilaf ve buz iindedirler. Hatta bir mecliste bir araya gelen bidati yedi firka meclisten birbirlerini tekfir ederek ayrlmlardr.65 nk onlar ounlukla dinlerini asli kaynaklarndan deil de, kendi akl ve grlerinden almaktadrlar. Bu da tabi olarak ayrlk ve ihtilaf dourmaktadr. mam Ahmed bidatileri yle tanmlamtr: Kitabda ayrlk zeredirler ve Kitaba aykrdrlar. Kitaba aykrlk hususunda ise mttefiktirler. Allah ve Kitab konusunda bilgileri olmadan konuurlar. Mteabih meseleler zerinde konuarak insanlardan cahil olanlar aldatrlar. Saptrclarn fitnesinden Allaha snrz.66 mamlarn tikatleri Kyamete Kadar Var Olacaktr: mamlarn Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem)den alarak zerinde birletikleri itikatlar korunmutur. nk Allah bu itikadn kaynan koruma altna ald: Kur an kesinlikle biz indirdik; elbette onu yine biz koruyacaz. Kyamet saatine kadar bu itikad zere kalan mminler bulunacak ve onlar atom sava, byk felaketler gibi toplu lmlerle yok olmayacaklardr. Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) mmetini bu hususta mjdelemitir: Dnekler ve muhalifleri onlara zarar vermeksizin bu mmetten bir taife kyamet gnne kadar var olmaya devam edecektir.67. Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) ayrca her yzyln banda bu mmetin dinini yenileyecek mceddidler geleceini mjdelemitir.68 Dzeltilmesi Gereken Baz Hatal Dnceler: mamlarn itikad birlii hakknda mutlaka dzeltilmesi gereken baz hatal dnceler olumutur ki bunlar yle sralayabiliriz: 1) Baz insanlar fkh mezheblerdeki eitliliin, itikadda eitlilik gerektirdiini tevehhm ettiler. bn Teymiyyeye yneltilen bir sorudan bu vehmin eskilere dayandn anlyoruz. Adamn birisi sorduu bir soruda eyhul slamdan itikad kendisine afii mezhebine gre anlatmasn taleb etmitir. eyh ona yle cevap verdi: Bu konuda afiinin mezhebi dier imamlarn mezhebleri ile ayndr. mamlarn mezhebleri ise sahabe ve ihsan zere onlara tabii olan tabiinin mezhebidir ki onlar da mezheblerini Kitab ve Snnetten almlardr. Bir munazara esnasnda eyhul slama Sen mam Ahmedin itikadn tasnif ediyorsun ... diyenlere yle cevap vermitir: Bu, imamlar ve mmetin selefinin Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem)den aldklar Muhammed (sallallahu aleyhi ve sellem)in akidesidir69 Mesele sadece bir ksm avamn zannndan te bir hal alm ve gnmzde bunun iin cemiyetler kurulmu, kitap ve makaleler neredilmitir. Mesela, Msrda amac alt mezhebi yani Hanefi, Maliki, afii, Hanbeli, Zeydi ve sna Aera mezheblerini birbirlerine yaknlatrmak olan Darut Takrib cemiyeti kurulmutur. Bu cemiyet, ehli snetin drt fkhi mezhebi ile dier iki bidati mezhebi birbiriyle eit tutmaktadr. Bu, fkhi mezhebler arasnda olmayan ihtilaf fitilini tututurmak ve bidati frkalarla arasndaki usuli-itikadi ayrlklar sanki basit birer fikhi ihtilaflarm gibi gstermek cihetiyle byk bir hatadr. Onlara gre Hanbeli ve afii mezhebleri arasndaki ihtilaf, Rafize ile olan ihtilaf gibidir. Yani ictihadi meselelerdeki ihtilaflar itikad usulndeki
65 66 67 68 69

el-Fark Beynel F rak: 2/361. er-Red alel Cehmiyye: sh. 52. Sahihul Buhar, (Feth ile): 13/293. Ebu Davud: 11/385-386. Fetava, 3/170.

ihtilaflara ayn tutmaktadrlar. Bu, Rafizilerin itikatlarn kabul anlamna gelir ki her bakmdan ok sakncaldr. Hatta Rafizilie aldanm insanlarn, hakk aratrma ve bulma frsat nndeki kaplar kapatmaktr. Yani ehli snnetin kendi bozuk itikatlarn tasdik ettiini gren bir Rafizinin artk hakk ehli snnet iinde aratrmasna gerek kalmam olur. Byle bir insan akl ve ftrata ters olan Rafizi inanlarn tamamen kabullenmek ile, slam tamamen red arasnda bir seim yapmak zorunda kalr. Takrib Cemiyetinin kurulu tznn ikinci maddesi yledir: Cemiyetin amac; slam mezhebler ve slami taifeler arasndaki kesinlikle iman edilmesi gereken akaid konularda olmayan, gr ayrlklarn birbirine yaknlatrmaktr.70 Grld gibi slam mezhebleri, slam taifeleri olarak tefsir edilmitir. Oysaki taife kavram Mutezile, ia ve Hariciler gibi akmlar iin kullanlr. Drt fkh mezheb ile bu taifeler arasnda byk fark vardr. Bu cemiyet yaynlad tm bror ve kitaplarda snni drt fikh mezheb ile bu taifelerin ayn olduuna dair yanl dncesini yaymaya almaktr. Bu iin hakikat udur: itikalar ayn olan tek bir ehli snnet mezhebi ile birbirleriyle elien eitli ii mezhebleri vardr. Sonra, Takrib Cemiyetinin iddia ettii gibi, iann kendisi dnda baka bir mezheble yaknlamas gerei gibi, ehli snnetin hidayet rehberi imamlarndan miras kalan fkh mezheblerin birbirine yaknlatrlmas ihtiyac var mdr? Drt fikh mezhebin imamlarnn Kitab, Snnet, cma ve Kyas ile amel ederek dine hizmet eden ayn ailenin fertleri olduklarn gz nne aldmz zaman, zaten birbirine yakn olan bu mezhebleri birbirine yaknlatrmaya almak, tahsili hasl nevinden beyhude bir davrantr. Ehli snnet ile ia arasndaki ihtilaflarn akaid olmad gr de vakaya uygun deildir. nk Rafiziler oniki imamlarnn imametlerine inanmayanlar tekfir etmektedirler. Bu demektir ki Rafizilere gre Ehli Snnet itikad aslnda onlara muhaliftir. Sonra ia'nn Allahn kitab ve Resulullah (sallallahu aleyhi ve sellem)in snnetine kar tavrlar itikad bir konu deil midir? Ehli Snnet ve ia arasndaki ihtilafn akaidi olmad iddias, eyh Reid Rzann da dedii gibi sadece Ehli Snnete zarar vermektedir.71 nk bu, Ehli snnetin iann din ve akideye muhalif tm arlklarn kabullenmesi anlamna gelir. 2) Baz insanlar mamlarn szlerindeki baz ihtilaflarn ayrlk ve kavgay gerektirdii vehmine kapldlar. Oysa ihtilaf iki trldr: a) eitlilik htilaf: Gerekte ihtilaf bile deil, bir olan hakkn deiik ynleriyle ifade edilmesidir. lim ehlinin temyiz edebildii bu kabil ihtilaflara u rnekleri verebiliriz: -Metinlerin aklanmasnda lafz ve ibaredeki ihtilaflar. -eitler ve sfatlarn zikredilmesindeki ihtilaflar. - tibarat hususundaki ihtilaflar. Tm bunlar ve ictihadi meselelerindeki ihtilaflar tenevvu (eitlilik) kabilinden ihtilaflardr. b) Zdlar veya tenakuz ihtilaf: Biri hak dieri batl birbirine zd iki ayr szdr.72 3) Baz insanlar, mezheb mensuplarnn imamlarna nisbet ettikleri birtakm szlerden delil getirme yoluna gitmektedirler. Mslmanlarn saflarnda fitne karmak isteyen bidatiler bu yola ska bavurmulardr. Fakat kendisini Hanefi veya afii diye tantan herkesin her syledii dinde delil olamaz. Furuda imamlara uyup da usulde baka grlere tabi olan birok insan vardr. Meselan baz Keramiyenin Hanefi mezhebinden olmas, mam Ahmedin mezhebinden bazlarnn Haeviye ve Mcessime grlerine tabi olmalar ve 7. yy. daki baz Krtlerin afii mezhebinden olduklar halde Mcessime itikadn benimsedikleri birer vakadr.73 Hatta Malikiler iinde de baz Muattlann bulunduu bilinmektedir. Snnet mamlardan birisinin mezhebine uymakla deil, Kuran ve Snnete uymakla gerekleir. Kim, Kuran, Snnet ve cmaya tabi oluyorsa o, imamlardan birisine uymasa da, ehli snnet vel cemaattendir. man bir dilek ve temenni deil, kalpte yer eden ve amel ile dorulanan eydir. Hile Ve Oyun: Bu hususta perde arkasndan birok hile ve oyunlar sergilenmektedir. ki bunlarn batl hedeflerinin deifre edilmesi gerekir. mmeti blmek ve snnetten uzaklatrmak iin ehli snnet itikadna ynelik eskiden beri sren batini bir oyun mevcuttur. Ehli snnete mntesib grnen baz cahil ve gafil kimseler de kimi zamanlar bilerek veya bilmeyerek bu oyuna alet olmulardr. Hatta bu kimselerden bir zat Mezhebsiz slam74 adnda bir
Risaletul slam: 14/151. Bu dergi Takrib Cemiyetinin grleri dorultusunda yay n yapmaktayd . 71 Mecelletl Menar: 9/433. 72 Ayr nt iin Bkz. Mecmuul Fetava 6/58. erhut Tahaviye, 610. 73 Fetava, 3/197. 74 Bu kitab n yazar me hur arab edebiyat hocas Mustafa ekad r. Mezheblerden ar nd r lm bir slam fikrini benimsedi ve ihtisas d na karak sz konusu kitab yazd . Kitab nda
70

kitab yazarak ehli snnetin fkh mezhebleriyle kafir smailiye mezheblerini bir arada deerlendirmitir. Dier mehur bir ahs da aynen drt mezhebe uymak gibi ia mezheblerine uymann da caiz olduuna dair fetva vermitir.75 Hatta baz bidati ve batini guruplar Ehli snnetin drt fkh mezhebine intisab ederek, sapk fikirlerini yaymak iin kendilerine daha daha elverili ortamlar oluturmular ve imamlara kendi sapk eilimlerini teyid anlamna gelecek birtakm szler nisbet etmekten dahi geri durmamlardr.76 Bu bidatilerden bazlar bu mezheblerin fkh ile ilgili kitablar yazarak, hadisleri reddedip bunun yerine kyasya amel, fuhun baz eitlerine cevaz gibi rezil fikirleri sanki o mezhebin grym imi gibi yaymaya alrlar. Tuhfe-isna Aeriyye kitabnn yazar Muhtasar isimli bir kitab yazarak bunu mam Malike isnad ettiklerini itiraf etmitir. Bu kitabta mam Malikin adn karalamak iin kle ile livatann caiz olduunu yazmtr.77 Bunlardan Sleyman el-Hanef en-Nakibend Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem)in Bu din, hepsi Kureyten gelecek olan on iki halifeye kadar aziz ve gl olacaktr. hadisini78 ia akidesine uygun bir ekilde aklamtr. Bu nedenle amz iilerinden Muhammed Hasan ez-Zeyn e-ia fit-Tarih79 isimli kitabnda ii itikadn zahiren Hanef ve Snn olan bu ahsn grleri ile teyid etmitir. Fakat gerek u ki Ehli Snnetin bu aklamalarla hibir ilgisi yoktur. Bu, bir dier ii Mustafa Kamil e-eybnin de ifade ettii gibi ia eilimli tasavvufularn grdr ki, Nakibendiyye tarikat da onlardandr.80 Mellifin Hanef sfatna aldanmamak gerekir. Ayrca bu hadisin, iann on iki imam inancyla hibir ilgisi yoktur.81 Drt mezhebden birine bal grnerek ortaya gerek inancn teyid edecek fikirler atp bu yolla batl taifelerine hizmet edenlerin says az deildir. eyh Muhammed Ebu Zehrann tesbitine gre Necmddin et-Tuf (v. 716 h.) de maslahatn nassa mukaddem olduu konusundaki iddialaryla aslnda ayn grteki ia'nn propagandasn yapmay hedeflemitir. nk iaya gre Rasulullah (sallallahu aleyhi ve sellem)in vefatndan sonra, imam nass ibtal veya nesh edebilir. Ebu Zehrann da dedii gibi Tuf, imam kelimesini anmadan iilerin bu konudeki fikirlerini aynen sahiplenmi ve nassn nesh veya maslahat mrsele ile tahsisi fikrini ne srerek, slam Cemmatinin arinin naslarna verdikleri kudsiyeti hafife alarak izale etmeye almtr.82 Bazen de mehur snn imamlar ile kendi nderleri arsndaki isim, lakab ve knye benzerliini kullanarak, kendi nderlerinin szlerini snn imamlara nisbet ederler. in hakikatn bilmeyenler Kuran ve Snnete aykr bu szlerin gerekten slam mamlarna ait olduunu sanrlar. Oysaki gerekte bu szler Rafizi eyhlerine aittir. Rafizilerin isim, knye ve lakab benzerliklerini insanlar dinde aldatmak iin kullandklarn ilk farkedenlerden birisi mam ed-Dehlev ve arkadalardr. Bunlar yle dediler. Rafizlerin hilelerinden birisi de: smen snn imamlara benzeyen kendi adamlarnn uydurduklar hadisleri, imamlara nisbet etmektir. Ehli Snnetten durumun farknda olmayanlar ismi geen ahsn kendi imamlarndan birisi olduunu zannetmekte ve bylece bu rivayeti kabul etmektedirler. Mesela; iki tane Sdd vardr. Bir tanesi Byk Sdd, dieri de kk Sdddir. By Ehli Snnetin sika imamlarndan83, k ise hadis uydurmakla mehur ar Rafizilerdendir.84

amac n n slam birli ini sa lamak olarak ifade etti. Fakat slam ile hibir ilgisi olmayan smailiye, Kad yaniye, Nusayriyye gibi ulaman n kfrlerinde ittifak ettikleri sap k ak mlar da slam mezheblerinden kabul etmek gibi byk bir hata i ledi. Fakat daha sonra kitab n n be inci bask s nda, Drzlerin gerek inanlar na vak f olduktan sonra bu bask da onlara yer vermedi. yle inan yoruz ve temenni ediyoruz ki gerek yzlerini rendikten sonra di er sap k ak mlar da kitab ndan karacakt r. 75 Bu fetvan n sahibi me hur alim eyh eltutdir. iiler bugn dahi bu fetvay milyonlarca adet bast rarak her yere da t yorlar. Fakat ben takrib Meselesi isimli kitab mda da a klad m gibi eyh eltut di er kitaplar nda bu fetvaya ayk r gr ler beyan etmi tir. eyh Abdurrazzak el-Afifinin dedi ine gre eyh eltut kolay aldanan bir ah sm . Her halde iilerin takiye ve tatl dillerine aldanm t r. 76 Minhacus Snne: 2/179. 77 Tuhfe: sh. 45. 78 Mslim, Kitabul mara. 79 e -ia fit Tarih: sh.118 80 es-S la beynet Tasavvuf vet-Teeyyu, sh. 110. 81 Minhacus Snne, 4/206. 82 Ebu Zehran n bn Hanbel isimli eseri, sh. 326. 83 smail b. Abdirrahman es-Sdd, Hicaz, tabiinden. Kfede oturdu. Mslim ve Snen Ashab ondan hadis rivayet etmilerdir. H. 127 y l nda vefat etti. Bkz. e -Hulasa, sh. 35. 84 Muhammed b. Mervan b. Abdillah b. smail el-Kf. Hadis uydurmakla me hurdur. Bkz. elCerh vet Tadil: 8/86. El- Hulasa: 358.

Ayn ekilde iki tane bn Kuteybe vardr. Bir tanesi ar Rafizi Abdullah b. Kuteybe, dieri ise ehli snnet imamlarndan Abdullah b. Mslim b. Kuteybedir.85 Snni bn Kuteybe el-Maarif isimli bir kitab yazmasndan sonra bu Rafizi de insanlar saptrmak amacyla ayn isimde bir kitap yazmtr.86 iilerin bu ekilde isim benzerliklerin suistimal etmeleri birok ehli snnet alimi gibi byk imam Muhammed b. Cerir et-Taberyi de derinden yaralamtr. yle ki Onunla ayn zaman ve ayn beldede yaayan Muhammed b. Cerir b. Rstem et-Taber isimli bir i, bu isimle iilii teyid eden baz kitaplar yaynlad. Bu isimle sadece mam bn Ceriri tanyan halk ve hatta baz alimler bu kitaplar onun yazdn sanarak ona kar cephe aldlar. yle ki mam bn Cerir vefat ettii zaman halkn tepkisinden korkularak gece evine gmlmtr.87 te imam bn Cerir bu olaydan bylesine ok eziyet grmtr. Bu nedenle bn Kesir yle dedi: Onu Rafizilik ve hatta baz cahiller de ilhad ile suladlar, ki o bu iftiralardan beridir. Bilakis O, Allahn kitab ve Resulnn snnetini ilim ve amel olarak bilip yaayan en byk slam alimlerinden birisidir. 88 iiler mam bn Cerire ayaklara meshin cevaz ve ayrca iki ciltlik bir hadis kitab isnat etmilerdir. 89 bn Cerire isnat edilen ia kaynakl bir dier kitap da el-Msterid fil mame isimli kitaptr.90 bn Kesir bu gizli oyuna dikkat ekerek yle dedi: Baz alimler biri mam bn Cerir, dieri de ii bn Cerir olmak zere iki ayr ahsn bulunduunu ve sz konusu kitaplarn ii olana ait olduunu sylediler.91 bn Kesirin iaret ettii bu hususun kesin bir hakikat olduu, bugn artk ayan beyan aa kmtr. ia kaynaklar Muhammed b. Cerir b. Rstem b. Cerir et-Taber Ebu Caferin H 310 ylunda Badadda vefat eden imamiye alimlerinden olduunu yazmaktadr.( mam bn Cerir de ayn tarih de vefat etmitir.) Bu iinin el- Msterid fil mame ve Nurul Mucizat fi Menakibil Eimme sna Aere gibi kitaplar vardr.92 Ebu Cafer et-Taber denilen bir baka ii daha vardr ki o da ayn hileli yola bavurmutur.93 6 yzylda iann nderliini yapan, Muhammed b. Ebil Kasm b. Ali Et-Taber denilen bir dier ahs ise slam mmetini tekfir etmitir. yle diyor: Kim Alinin Ebu Bekre kar stnlnden phe ederse, mslman grnse ve zerinde slam ahkam cari olsa dahi, o kimsenin hakknda kfr ile hkm verilir.94 Bazlar95 bunun ile bir nceki Rafiziyi birbirlerine kartrmlardr fakat aralarnda iki yzyl zaman fark vardr. iilerin bir benzer hileleri de Snni imam bn Kuteybeye yneliktir. ii bn Kuteybenin yazd el- mame ves Siyase adl kitab mehur snni alim bn Kuteybeye nisbet etmilerdir ki bu durum birok kiiye gizli kalmtr. yle ki snni bir alimin kitabnda iileri destekleyici grler beyan etmesi, birok aratrmacy hayretlere sevketmi, bundan dolay da mellifin gerek kiiliini aratrmlar, fakat net bir bilgiye ulaamamlardr.96 Kitapta sahabeye yneltilen sulamalar ve Alinin, Ebu Bekrin hilafetini raddettii yolundaki ak ia taraftarlna ramen, baz aratrmaclar bu hileleri dikkate almayarak kitabn yazarnn Malik olduunu sylemilerdir.97 te iann bu hilesini ilk kefedenlerden biri de, onlar yakndan tanyan ve onlarn yahudilerden daha hilekar olduklarn syleyen Tuhfetu sna Aeriyye kitabnn yazar Allame ed- Dehlev olmutur. mamlara ynelik bir dier iftira da, hibir delile dayanmakszn sadece hasmlarnn dedikodularndan hareketle, imamlarn baz konularda snnet ve cemaatten ayrldklar iddiasdr. Bu ekilde birok imama nice iftiralar atlmtr. mamlarn mam Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem)e iftira atlr da tabiilerine atlmaz m? Son alarda en ok iftiraya maruz kalan imamlardan biri de mam Muhammed b. Abdulvahhab (radiyallahu anh)dr. mamn yneltilen iftiralar bildikten sonra, Onun yazd kitaplar inceleyenler, iftiralarn ne denli byk olduunu grrler. Davetinin hakikatini bilmeden dedikodulardan yola karak mam iddetle eletiren bir hocaya, mamn hakikatn bilen bir rencisi, bir gn mamn Tevhid isimli kitabndan imamn ismini sildikten sonra onu hocasna gsterir. Hoca yazarn bilmedii bu kitab okur ve ok beenir. Bunun zerine zeki

Ebu Muhammed Abdullah b. Mslim b. Kuteybe. H. 276 y l nda Badadda vefat etti. Birok eserlerinden baz lar unlard r: Tevilu Muhtelifil Hadis, El-Maarif, M kilul Kuran... 86 Bkz: Muhtasarut Tuhfe sh. 32. 87 el-Bidaye ven Nihaye: 11/146. 88 el-Bidaye ven Nihaye: 11/146. 89 el-Bidaye ven Nihaye: 11/147. 90 Bkz. el-Fihrist ( bn Nedim) sh. 3335. 91 el-Bidaye ven Nihaye, 11/147. 92 Bkz: Tenfihul Makal:2/91, Mukaddimetl Bihar: 1/177. 93 sim benzerli inden dolay Medine gazetesi 4621. Say s nda ona ait bir makale yay nlam t r. 94 Biaretl Mustafa, sh. 51. 95 Prof. Fuad Sezgin, Kltr Tarihi isimli eserinde: 2/260. 96 Abdullah Useylan, el- mame ves Siyase: sh. 20 97 Abdullah Useylan, el- mame ves Siyase: sh. 20

85

talebesi bu kitabn, onun srekli eletirdii eyh Muhammed b. Abdulvahhaba ait oluunu syler. Hoca mahcup olur hatal olduunu anlayp, gerei grr. Bir ziyaretim srasnda Malezyal bir hakim bana yle dedi: Siz lkenizde Vahhab itikadn okutuyorsunuz. Ben de ona yle karlk verdim: Suudi Arabistanda yaygn olan fkh mezheb Hanbel mezhebidir. tikadda esas aldmz temel eser ise Hanefi alimi Ebu Cafer et-Tahavnin Akidett Tahaviyesi ve yine Hanef bir alim olan mam Ali b. Ali b. Ebil zzin bu kitaba yazd erhdir. Grld gibi bu kitabn yazar ve aklaycsnn ikisi de fkhta Hanefi mezhebine mensupturlar, fakat itikaden hepsi ayn ailenin deiik fertleridirler. mam Ahmedin mam Ebu Hanifeden veya dier imamlardan hibir fark yoktur. nk kaynak ve merebler ayndr. Ayn ekilde mam Muhammed b. Abdulvahhabn da onlardan hibir fark yoktur. Eer bu imamlardan bize Allah ve Resulnn szlerine aykr szler gelmi olsayd, hi durmaz o szleri alp duvara arpar, Allah ve Resulnn szlerine uyardk. Aksi taktirde Allahn gazap ve cezasna urarz. mamlarn kendi eserlerine bavurulduunda onlara kar yrtlen hile ve desiselerin farkna varlacaktr. Bir gn el-Ezher Dergisi genel yayn ynetmeni Abdulcelil elebiyi ziyaret etmitim. Bana yle dedi: Sana tavsiyem, hibir gr ve mezheb hakknda asli kaynaklarn incelemeden fikir beyan etme. Ben daha nce Muhammed b. Abdulvahhab hakknda pek iyi dnmyordum. Ancak ne zaman ki yazd kitaplar okudum, ite o zaman iin gereini renmi oldum. Bidatiler imamlar ve mezhebleri hakknda her dnemde yalan ve iftiralar dzmekten geri durmamlardr. Fakat bunlarn yalan olduu, imamlarn kendi asli kaynaklarna bavurulduu zaman hemen anlalr.98 Kendi inanlarn yanstan eserler yazp sonra bunu Snn alimlere nisbet etmek Batinlerin ve Rafizlerin teden beri bavurduklar hilelerdendir. mam evkan el-Fevaidul Mecmua isimli eserinde bu hususa dikkat ekmitir. Ayn noktaya dikkat ekenlerden biri de, Tuhfenin yazardr. iilerin iinde batl inanlarn bulunduu Srrul Alemin ismindeki bir kitab mam Ebu Hamid el-Gazalye nisbet ettiklerini, sonrada bu kitaptan ehli snnete kar delil getirdiklerini tesbit etmitir.99 Bu kitab H.1314 ylnda Bombay, H.1324 ve 1327 yllarnda Kahire ve tarihsiz olarak Tahranda baslmtr.100 Dr. Abdurrahman Bedev baz msteriklerle beraber kendisinin de bu kitabn Gazalye ait grnde olduunu bildirmektedir.101 nk kitabn 82. Sahifesinde yazar el-Mearrnin sohbetlerine katldndan bahsetmektedir. Fakat bu doru deildir. nk Mearr 448de vefat ederken, Gazal 450 ylnda domutur. Dolaysyla onun sohbetlerine katlmas mmkn deildir.102 Sveyd, batl grleri ieren daha baka birok kitabn bu yolla ehli snnet alimlerine nisbet edildiini syler. Ki bunu ancak ilimde ince zevk sahibi olanlar farkedebilirler.103 Bidat eklinin bir dier hilesi de, mmeti blmek amacyla bidatlerini teyid anlamnda birtakm szler uydurarak onlar imamlara nisbet etmeleridir. Alusinin, zamannn bir tanesi, en byk alimi dedii Hoca Nasrullah elHind olarak mehur eyh Muhammed, Rafizilerin bu hilelerine yle dikkat ekiyor: Hi var olmayan birtakm kitap isimleri vererek oradan sahabeyi yerici ve iay vc ibareler naklederler. Bazen de ehli snnete muteber kitaplarn isimlerini vererek, o kitaplarda asla bulunmayan, kendi uydurduklar cmleleri naklederler.104 Ve yle diyor: Keful umme isimli eserinde Erdebil sksk bu hileli yollara bavurmaktadr. Bir dier hileleri de udur: Ehli snnet grnmnde kitaplar yazarak iine hendi inanlarn teyid eden cmleler serpitirirler. mam ed- Dehlev yle diyor: Rafizilerin bavurduklar bir dier hile de udur: inde sahih hadislere de yer verdikleri kitaplar yazarlar ve bu kitaplarda Drt Halifeden de vgyle bahsederler. Sonra drdnc halife Ali (radiyallahu anh)den bahsederlerken dier halifelerden yle olumsuz bir ekilde bahsederler ki okuyucu arp kalr ve ehli snnetin de ilk halife hakknda baz iddialar kabul ettiini sanr.105 Bir dier hileleri de udur: Sahih birtakm hadislere veya imamlarn muteber szlerine kendi inanlar dorultusuna eklemeler yaparlar. Mesela; Resulullah (sallallahu aleyhi ve sellem)in Tebk harbinde Aliyi Medineye halife brakmas olayna u eklemeyi yapmlardr: (Sen Medinede halife olmadka benim gitmem mmkn deldir).106 Oysa sahih hadisler ve tarihen sabittir ki Resulullah Tebukden nce ve sonra birok gazvede Aliyi Medinede halife brakmam bilakis, yannda cihada gtrmtr. Bidatilerin gizli hilelerinden biri de hayali hadis ve metinler uydurarak bunlar muteber kitaplardan aldklarn iddia etmeleridir.
98 99 100 101 102 103 104 105 106

Dr. Abdulaziz b. Abdillatifin Davetul Mnaviin... isimli eserine bkz. Muhtasarut-Tuhfe, sh. 33. Abdurrahman Bedev, Mellifatul Gazal sh.225. Abdurrahman Bedev, Mellifatul Gazal sh 271. Abdurrahman Bedev, Mellifatul Gazal sh 271. Nakdu Akaidu ia. Sh.25. Muhtasarus Savak i: sh.51 Bak n z: Minhacul Kerame, Rafizi bn Mutahher el-H ll, sh. 133. Bkz. Minhacs Snne: 3/907, 3/16, 4/94.

Buna rnek olarak bn Mutahher el-Hllnin Minhacul Kerame adl eserini verebiliriz. bn Mutahher kitabnda ehli snnetin muteber kaynaklarndan alntlar yapacan iddia etmesine ramen, kitabnda sahihten ok mevzu hadis ve itimada ayan olmayan kaynaklara yer vermitir.107 Salebnin tefsirinden108 ve Ebu Nuaymin Hilyesinden109 ayrca Havarizim, Firdevs ve Maazilden mevzu hadisleri seerek alm ve bunlarn sahih olduklarn iddia etmitir. eyhul slam bn Teymiyye Minhacnn zellikle de son cildinde bu hususa dikkat ekerek bu kitaplardaki yanllklar110 dzeltmi ve yle demitir: Nasl ki nahiv, kraat ilminin, dil ilminin ve tp ilminin erbab varsa, hadis ilminin de onlardan daha stn erbab vardr ve bu konuda onlara mracaat edilmelidir. Onlarn shhatinde ittifak ettikleri hak, zayfl ve uydurulduu konusunda icmaa ettikleri ise batldr. zerinde ihtilaf ettikleri hususlar ise adalet zere aratrma ve inceleme sahasdr. Bu ilmin erbabndan bazlar unlardr: Malik, ube, Evza, Leys, ki Sfyan, ki Hammad, bn Mubarek, Yahya el-Kattan, Abdurrahman b. Mehd, Vek, ibn Ilye, afii, Abdurrazzak, Feryab, Ebu Nuaym, Kaneb, Humeyd, Ebu Ubeyd, bn Medin, Ahmed, shak, bn Muin, Ebu Bekr b. Ebi eybe, Zhl, Buhar, Ebu Zra, Ebu Hatim, Ebu Davud, Mslim, Musa b. Harun, Nesa, bn Huzeyme, Ebu Ahmed b. Adiy, bn Hibban, Darakutni ve daha birok ilim, nakil, rical, cerh ve tadil alimi. Buradan hareketle, ehli tarafndan tevsik edilmedike Rafiz, Batin ve dier bidatilerin ehli snnet kitaplarndan yaptklar nakillere gvenilemeyecei aka ortadadr. mamlarn tikatlarndan Baz Cmleler ki Eberleri ttifaklarna Tanklk Etmektedirmam Esfehan (radiyallahu anh) yle dedi: Muhtelif zaman ve mekanlarda yaam ehli snnet alimlerinin itikad zerine yazdklar eserler incelenecek olursa glecekir ki bu kitaplarn sluplar, konular, szleri, yaptklar alntlar tamamen ayndr ve az dahi olsa kesinlikle aralarnda hibir fark yoktur. Bunlarn tamam sanki tek bir kalemden km gibidir.111 eyhul slam Ebu smail es-Sabunde Akidetus-Selef isimli eserinde imamlarn itikatlaryla ilgili baz cmleler zikrettikten sonra yle dedi: Naklettiim bu cmleler tm imamlarn itikatlardr ve bu konuda aralarnda en kk bir ayrlk yoktur.112 mam el-Lalka imamlarn itikad konusundaki szlerini u uzun balk altnda derledi: Siyak ma ruviye anil masur ans selef.... Bu balk altnda u imamlaen itikatlarn zikretti: Sevr, Evza, bn Uyeyne, Ahmed b. Hanbel, bn Medin, Ebu Sevr, Buhar, Ebu Zra, Ebu Hatim, Tister, bn Cerir et-Taber ki hepsinin itikatlar da ayndr.113 Bundan nce de mam Ebu Cafer et-Tahav tm mmetin takdirini kazanan nefis bir risale yazarak selefin, mam Ebu Hanife ve rencileri Ebu Yusuf Yakub b. brahim el-Humeyr el-Ensar ile mam Muhammed b. Hasan eeybannin itikatlerini beyan etti.114 Ebu Hanife ve rencilerinin itkatlar da selefin itikatlarnn aynsdr. Usulud din konusunda imamlar ittifak halindedirler.115 nk daha ncede iaret ettiimiz gibi itikad ayn kaynaktan almlardr. bn Teymiyyenin de haber verdii gibi seleften bazlar itikad konusunda varid olan hadis ve eserleri (sahabe szlerini) derlemilerdir.116 Bu ii ilk yapanlardan olan mam Hammad b. Seleme h. 167 ylnda vefat etmitir.

Minhacul Kerame, sh.119. Minhacul Kerame, sh. 149, 158, 161, 162. 109 Minhacul Kerame, sh. 150, 155, 160-165. 110 rnein, Eer ikiniz de Allaha tevbe ederseniz, (yerinde olur). nk kalpleriniz sapmt. Ve eer Peygambere kar birbirinize arka verirseniz bilesiniz ki onun dostu ve yardmcs Allah, Cebrail ve mminlerin iyileridir. Bunlarn ardndan melekler de (ona) yardmcdr. (Tahrim: 66/4) ayeti kerimesindeki Mminlerin iyileri ifadesinden muradn Ali olduunu syledi ve yle dedi: Mfessirler mminlerin iyisinin Ali olduu konusunda icma ettiler. Sonra baz aklamalar yaparak bunu Ebu Nuayme isnad etti. Minhacus Snnesinde (4/79) bn Teymiyye bu konuda icmaa bulunduu yalann reddederek bu rivayetin mevzuu olduunu bildirdi. Buna u rnekleri verebiliriz: bn Teymiyye Saleb hakknda yle dedi: Cumhur ulema Saleb ve benzerlerinin rivayetlerinin hccet tekil etmedii hususunda ittifak ettiler... Ancak hadisin sbutunun baka yolla bilinmesi hari... (Minhacus Snne: 4/25) Ebu Nuaymin Hilye veya Fadailul Hlafada rivayet ettiklerinin ounun batl ve mevzu rivayetler olduu hadis ilminden nasibi olan herkesin bildii bir husustur. (Minhacus Snne: 4/10) bn Teymiyye Minhacnn birok yerinde Havarizm, Firdevs ve Maazilinin durumlarna da deinerek onlarn yalan ve hadis uydurma ehlinden olduklarn beyan etti. (Minhacus Snne: 4/4-5, 38) Nesainin Alinin faziletleri konusundaki baz hadisleri mevzuudur. Tirmizinin de Alinin faziletleri konusundaki baz hadisleri zay ft r. bn shak ve benzeri siyer alimlerinin faziletlerle ilgili rivayet ettikleri hadislerin ou zay ft r. (Minhacus Snne: 4/48). 111 el-Hucce fi beyanil Mahacce, 2/224-225. 112 Akidetus Selef, sh.111. 113 Bkz. erh Usul tikad Ehlis Snne, 1/151. 114 erhut Tahaviye, 1/13. 115 Deru Tearudil Akl ven Nakl: 2/308. 116 Bkz. Akidetu Ehlis Snne: sh.19-20.
108

107

Zeheb yle dedi: bn Ebi Urube ile beraber ilk eser tasnif eden odur.117 Ehli Snnet itikad konusunda hadis ve eser derleyen dier baz imamlar unlardr: Abdurrahman b. Mehd. Vefat H.198. mam afii O'nun iin yle dedi: Dnyada O'nun bir benzerini bilmiyorum. Ali b. El-Medin de yle dedi: nsanlardan hadisi en iyi bilen Abdurrahman b. Mehddir. Bir dier mam Abdullah b. Abdirrahman ed-Darimdir. Semerkantda eyhul slam, Msnedul Ali ve Tefsirin sahibi. Mslim, Ebu Davud ve Tirmiz ondan hadis rivayet ettiler. H. 255 ylnda vefat etti.118 Ve Osman b. Said ed-Darim: Hafz ve Heratn muhaddisi, sika alimlerden. er-Red alel Cehmiyye, er-Red ala Bir el-Mrisi ve Msnedin yazar. H. 280 ylnda vefat etti.119 Ebu Bekr Ahmed b. Muhammed b. Han: Esrem olarak tannr. mam Ahmedin talebelerinden byk hafz. Zehebi Onun iin yle dedi: Yazd kitaplar zelliklede Sneni, imametine ve ilminin geniliine delalet eder.120 Ebu Abdirrahman Abdullah b. Ahmed b. Hanbel: mam ve hafz. Snnet kitabnn sahibi. H. 290 ylnda vefat etti.121 Ebu Bekr Ahmed b. Muhammed b. Harun: Hallal olarak mehurdur. Snnet ve Camii kitaplarnn yazardr. H. 311 ylnda vefat etti.122 Ebul Kasm Sleyman b. Ahmed b. Eyyub b. Mutayyr et-Tabaran: Mucemul Kebir, Mucemul Evsat, Mucenus Sair, Snnet, Delilun Nbvve, er-Red alel Cehmiyye ve Tefsir kitaplarnn sahibi. H. 360 ylnda vefat etti.123 Ebu Muhammed Abdullah b. Muhammed: Ebu eyh el-Esbahan olarak bilinir. Hafz, imam, sika, muhaddis ve mehur mfessir. el-Izze kitabnn ve baka eserlerin sahibi. H.369 ylnda vefat etti.124 Ebu Bekr Muhammed b. Huseyn el-Acir: e-eria, et-Tasdik bin Nazar ile Allahi fil Ahire isimli kitaplarn yazar. H.360 ylnda vefat etti.125 Ebul Hasan Ali b. mer ed-Darakutn: mam, eyhul slam, Snen sahibi mehur hafz. Es-Sfat, Ehadisus Sfat, Ehadisun Nuzul, Fadailus Sahabe ve Menakbihim, en-Nususul Mteallika bi Ryetil Barii Subhanehu gibi eserleri vardr. H.385 ylnda vefat etti.126 Ebu Abdillah Muhammed b. eyh: Ebu Yakub shak b. Hafz. Deiik slam lkelerinde 1700 hocadan dersler ald. Kitaplarndan bazlar unlardr: Kitabut Tevhid ve Marifeti Esmaullahi ve Sfatih, ve er-Red alel Cehmiyye. H. 395 ylnda vefat etti.127 Ebul Kasm Hibetullah b. Hasan b. Mansur el-Lalka: mam, hafz, fakih ve Badadn muhaddisi. Snen kitabnn sahibi. H.418 ylnda vefat etti.128 Ebu Abdillah Ubeydullah b. Muhammed el-Akber: bn Batta olarak tannr. banetul Kbra ve banetus Surann sahibidir. H. 387 ylnda vefat etti.129 Ebu mer Ahmed b. Muhammed el-Meafir: Kurtubal alim. Bidat ve heva ehline kar iddetli mcadelesiyle tannr. Zehebnin dedii gibi snen hafz ve usulud diyane imam idi. H. 429 ylnda vefat etti.130 Ebu Nuaym Ahmed b. Abdillah b. Ahmed el-Esbehan: Byk hafz ve zamannn muhaddisi. Hilyetul Evliya, el-Mutekad, Fadailus Sahabe, Delailun Nbvve gibi eserlerin sahibi. H.430 ylnda vefat etti.131 Ebu Zerr Abdullah b. Ahmed b. Muhammed el-Ensar: mam, allame ve hafz. es-Snne ves Sfat, el-Camii ve Delailuu Nbvve kitaplarnn yazar. H. 434 ylnda vefat etti.132 Ebu Bekr Ahmed b. Huseyn b. Ali b. Musa el-Beyhak: mam, hafz, allame, Horasan eyhi Zeheb onun iin yle dedi: Daha nce benzeri hi yazlmam kitaplar yazd. Bu kitaplardan bazlar unlardr: Esma ves Sfat, es-Snenl Kbra, es-Snen vel Asar, uabul mam, Delailun Nbvve, es-Snens Saire, el-Bas vel Mtekad... H.458 ylnda vefat etti.

117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132

Tezkiretul Huffaz: 1/202. Hayat tercimesi iin bkz. Tehzibut Tehzib: 6/279. Bkz.Tezkiretul Huffaz: 2/354, Tehzibut Tehzib: 5/294-296. Tabakatu afiiyye: 2/302, Miratul Cinan: 2/193. Tezkiretul Huffaz: 2/570-571, Tarihu Badad: 5/110-112. Tabakatul Hanabile: 1/180, Tehzibut-Tehzib: 5/141-143. Tezkiretul-Huffaz: 3/786, el-Bidaye ven Nihaye: 11/148. Vefiyatul Ayan: 2/407, Tezkiretul Huffaz: 3/912. Tabakatul Huffaz: 3/945, en-Nucumuz Zahire: 4/136, Tarihut Turas: 2/326. Tezkiretul Huffaz: 3/396, Tarihu Badad: 2/243, Tarihut Turas: 1/314. Tarihu Badad: 12/34, Tezkiretul Huffaz: 3/991, Tarihut Turas: 1/509. Tezkiretul Huffaz: 3/1031, Lisanul Mizan: 5/70-71, Tarihut Turas: 1/353. Tarihul Badad: 14/70-71, Tezkiretul Huffaz: 3/1083, Tarihut Turas: 2/194. Tabakatul Hanabile: 2/134-153, el-Minhecul Ahmed: sh. 69-73. Tezkiretul Huffaz: 3/1098, uzuratuz Zeheb: 3/243-244. Bkz. Tezkiretl Huffaz: 3/1092, Lisanul Mizan: 1/201.

Ve bu alanda eser yazan daha baka birok imam vardr ki tm bu kitaplar imamlarn itikat birliini ve bu konuda Resuluullah (sallallahu aleyhi ve sellem)in snnetine itimat ettiklerini gsterir.133 mamlarn itikatleri mcmelen yledir: Allaha, meleklerine, kitaplarna, peygamberlerine, ldkten sonra dirilmeye, hayr ve erriyle kadere iman etmek. Bunun tafsilatlarn ise yukarda zikrettiimiz kaynaklarda bulmak mmkndr. Her bir mamn yle dedii de unutulmamaldr: Benim mezhebim sahih hadistir. Fakat terif cihetinden burada imamlarn itikat konusundaki szlerinden baz satrlar aktarmay uygun grdk. unu da gzard etmemeliyiz ki itikat onlardan da deil, bilakis Allah ve Resulnden alnr. mamlardan birisi syle dedi: tikat, ne benden ne de benden daha byklerinden alnmaz. Bilakis Allah ve Rasulnden alnr. Kuranda bulunan, mmetin selefinin zerinde ittifak ettikleri ve Buhar, Mslim gibi sahih hadislerde gelen hususlara iman etmek gerekir.134 tikat sz konusu oduu zaman, imamlar kimseyi Hanbel veya Maliki mazhebi gibi herhangi bir mezhebe armazlard. Bir imam yle demitir: Hayatmda u ana kadar, usulud din noktasnda insanlar kesinlikle Hanbel veya bir baka mezhebe armadm. Bilakis mmetin selefinin zerinde ittifak ettikleri hususlara ardm.135 Baz alimler imamlarn itikat hususunda syledikleri szleri derlemilerdir. Mesela Hallal Ahmedin itikad konusundaki szlerini derlerken, Beyhak Camiun Nusus min Kelami afii adl eserinde mam afiinin szlerin toplad.136 Tahav ise Akidetut Tahaviye isimli eserinde mam Ebu Hanifenin szlerine yer vermitir. mam Edu Hanifenin tikad:137 mam Ebu Hanifenin itikadn nakleden en salam kaynak H. 321 ylnda vefat eden mam Tahavnin Akidetut Tahaviye veya Beyanus Snne adndaki eseridir. Burada nemine binaen mmetin hsn kabulne mazhar olan bu risalenin eyh Abdullah b. Hamid tarafndan dier nshalar ile karlatrlarak talik yazlan nshasn aynen nakledeceiz. Yardm Allahtandr! Beyanus Snne (Snnetin Beyan) mam Ebu Cafer Ahmed bn Muhammed b. Selame et-Tahavinin tikad: 321 ylnda vefat etmitir. Allah rahmet etsin! Rahman ve Rahim olan Allahn adyla: Hamd alemlerin rabbi olan Allaha mahsustur. En gzel sonu, her eit ktlklerden saknan mminlerindir. Hayr dualar, Efendimiz Peygamberimiz Muhammed (sallallahu aleyhi ve sellem) ve onun btn aile efradna olsun. mam ve Hccetl- slam Ebu Cafer at-Tahavi (radiyallahu anh) akaid risalesi hakknda unlar syler: Bu risale, Ebu Hanife Numan b. Sabit el-Kfi, Ebu Yusuf Yakub b. brahim el-Ensari ve Ebu Abdillah Muhammed b. Hasan e-eybaninin (radiyallahu anh) mezhebine; Alemlerin Rabbi Allaha olan imanlar ve yaadklar inan esaslarna uygun olarak Ehli Snnet vel-Cemaatn inanlarnn aklamasndan ibarettir. Allahn Birlii hususunda, yine Allahn bizi baarya ulatracana kesinlikle inanarak deriz ki: Allah Birdir ve hi bir orta yoktur. Ona benzeyen hi bir ey yoktur. Onu aciz brakacak hi bir eyde yoktur. Ondan baka hi bir ilah mevcut deildir. Allah, balangc olmayan Kadim138 ve sonu gelmeyecek ekilde devamldr. Allahn varl hi bir ekilde son bulmaz ve yok olmaz. Ancak Onun diledii olur. Allaha vehimler ve zanlar ulaamaz; dnceler Onu idrak edemez. Allah, hi lmeyecek olan Hayy (Diri), hi uyumayan Kayyum dur. Yaratt eylere ihtiya duymayan yaratan ve yarattklarnn rzkn gle dmeden verendir. Allah, korkuya kaplmadan ldren (Mmit) ve hi bir gle dmeden yeniden diriltendir.

Bkz. Tezkiretl Huffaz: 3/1103, Tarihut Turas: 1/388. Tezkiretl Huffaz: 3/1132, Tabakatu afiiyye: 4/8-16. 135 bn Teymiyye, Mecmuul Feteva: 3/161. 136 Bkz. Levamiul Envar: 1/66. 137 Usulud din noktasnda Ebu Hanifenin itikad dier imamlardan, iman meselesi hari, kesinlikle farkl deildir.Tahav arihine gre ise iman meselesindeki ihtilaf da lafzidir. mamn itikadn daha ayrntsyla incelemek iin Dr. Muhammed el-Humeysin Akidetu mam Ebu Hanife fi Usulid din isimli deerli eserine baklabilir. 138 Musannif (Rahimullah) Kadim yerine Evvel deseydi daha ok isabet etmi olurdu. nk Cenab Hakk kendisini Evvel ve Ahir olarak tan tm t r.
134

133

Allah, yarattklarndan nce, sfatlar ile birlikte Kadim idi. Allahn sfatlarndan, nce yok iken mahlukatn var olmas ile sonradan var olup ilave olunan hi bir sfat yoktur. O sfatlaryla ezeli olduu gibi ayn ekilde bu sfatlar zere ebedidir. Allah, mahlukat yarattktan bu yana Halik ismini beriyyeyi de yaratmasndan bu yana Bari ismini alm deil. O, bunlardan nce de Halik ve Bari idi. Allahn yaratc ve terbiye edici sfat vardr. Buna karlk yaratlmlk ve bytlp terbiye edilmi anlam yoktur. Nitekim Allah, mahlukat dirilttikten sonra Muhyil-Mevta (lleri dirilten) ismini alm deildir. Ayn ekilde bunlar ilk defa icad etmesiyle Halik ismini almam olup O bunlardan nce de lleri dirilten ve mahlukat yaratan idi. Btn bunlar, Allahn her eye gcnn yetmesinden, tm eyann Ona muhta olmasndan ve bu ilerin Allaha kolay gelmesindendir. Allah hi bir eye muhta deildir. Allahn hi bir benzeri yoktur. O Semi ve Basir dir, her eyi hakkyla duyar ve grr. Allah mahlukat ezeli ilmine uygun olarak yaratmtr. Allah mahlukatn kaderini tayin etmi, onlar iin belli ller koymutur. Mahlukatn ecellerini de tayin etmitir. Yaratklar daha yaratlmadan nce, ileyecekleri fiillerden hi bir ey Allaha gizli kalm deildir. Allah, mahlukat yaratmadan nce onlarn yapacaklar eyleri kesinlikle bilmektedir. Bunun zerine Allah, onlarn kendisine itaat etmelerini emretti ve Ona kar gnah ilemekten de nehyetti. Her ey Onun kudreti dilemesi (meiet) ile meydana gelir. Olup bitenler hakknda ancak Allahn meieti geerlidir. Allahn dilediinden baka kullarn hi bir iradesi yoktur. Allahn insanlar iin diledii olur, dilemedii ise olmaz. Allah kendisinden bir fazilet olarak, dilediini doruya iletir, korur ve afiyet baheder; ve yine adaletinin gerei olarak dilediini yardmndan mahrum eder, imtihana tabi tutar ve saptrr. Bunlarn tm, fazileti ve adaleti arasnda Allahn maieti dairesinde dnp dolanr. Allah, kendisine zt ve benzer olabilecek eylerden ok ok yce ve beridir. Allahn kazasn reddedecek olan hkmn tehir edecek olan ve emrine stnlk salayacak olan hi bir kimse yoktur. Biz bunlarn tmne iman ettik ve hepsinin Allah tarafndan olduuna kesinlikle kanaat getirdik Tevhid konusunda olduu gibi deriz ki: Muhammed (sallallahu aleyhi ve sellem) Allahn sekin kulu, stn nebisi ve kendisinden raz olduu Rasuldr. Muhammed (sallallahu aleyhi ve sellem), peygamberlerin sonuncusu, mtteklerin imam, peygamberlerin nderi ve alemlerin Rabbi olan Allahn Onun peygamberliinden sonra ortaya atlacak olan her eit peygamberlik davas sapklk ve nefsin arzusuna uymaktan ibarettir. Muhammed (sallallahu aleyhi ve sellem), cinlerin ve insanlarn tmne gnderilmi olup hak ve hda, nur ve ziya ile gelen iki cihan peygamberidir. Kuran, Allah Taalann kelamdr ve Ondan nasl olduu bilinmeksizin sz olarak km, Allah bunu peygamberine vahiy olarak indirmi ve mminler de bu minval zere tasdik etmiler ve Kurann, Allahn hakiki kelam olup mecaz olmadna kesinlikle iman edip kanaat getirmilerdir. Kim Kuran dinler ve dinledii Kurann insan sz olduunu iddia ederse kfre girmi olur. Allah bu tr iddia sahibini Onu cehenneme atacam diyerek knam, ayplam ve onu cehennemle tehdit etmitir. Allah, Kuran iin Bu, beer sznden baka bir ey deil (Mddesir, 74/25) diyeni cehennem ile tehdit edip o kiinin cehennemlik olduunu bildirince biz anlam oluyoruz ki, Kuran, beerin yaratcsnn szdr ve insan sz Kurana asla benzemez. Kim Alah insanda bulunan sfat ve anlamda vasfederse mutlaka kfre girmi olur. Bu gerei gren biri ibret alr da artk kafirlerin ileri srd bu tr szlerden kanr ve neticede anlar ki, Allah Talann sfatlar var diye insana benzeyecek deildir. Cennetlik Mminlerin Allah grmesi, Rabbimizin Kuranda O gn Rablerine bakan prl prl yzler vardr (Kyamet, 75/23) buyurduu gibi ihata ve keyfiyet sz konusu olmakszn haktr. Bu ayetin tefsiri, Allah Teaalann murad ettii ve bildii eyden ibarettir. Peygamberden (sallallahu aleyhi ve sellem) bu konuda varid olan sahih hadisler gibidir. Bunlarn manas Peygamber bu hadislerden ne kasdetti ise ondan ibarettir. Bu konuya, grlerimizle tevil ederek ve tahminlerimizle zanlarda bulunarak girmeyiz. nk dini konuda selamete eren kimse, Allah (c.c) ve Resulne (sallallahu aleyhi ve sellem) teslim olan ve kendisine kark gelen hususu o konuyu iyi bilene havale eden kimsedir. slamn varl ancak teslimiyet ve itaat ile mmkn olur. yleyse her kim renilmesi yasak edilen eyi renmeye meyleder ve anlay teslimiyet ile kanaat getirmezse onun bu arzusu kendisini Allahn birliine olan katksz Tevhid inancndan saf bilgi ve sahih imandan alkoyar. Bunun zerine kii, kfr ile iman, tasdik ile tekzib, ikrar ile inkar arasnda vesveseci, dank pheci bir ekilde ne tasdik eden ne de inkar eden bir yalanc durumuna gelmeden bocalar durur

Bir kimsenin cennetliklerin Allah grmesine dair iman, ruyetin tahakkukunu vehmetmesi yahut tevil etmesi suretiyle sahih olmaz. nki ruyetin ve Allaha ait manann tevili, ancak ve ancak tevili terkedip teslimiyete sarlmak suretiyle olur. Peygamberlerin getirdii dinler de bundan ibarettir. Allahn sfatlarn inkar etmekten ve Allah mahlukatna benzetmekten saknmayan kimse saptr ve tenzih akidesine varamaz. Zira Yce Rabbimiz Vahdaniyet ve Ferdaniyet sfatlar ile mevsuftur. Mahlukattan Onun sahip olduu sfatlara sahip olan hi bir kimse yoktur. Allah snr ve gayelerden139, erkan, aza ve edavattan beridir. Alt yn, mahlukat kuatt gibi Allah kuatamaz. Mira haktr. Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) gece yolculuuna gtrld ve uyank halde ahs ile semaya kartld. Daha sonra Allahn diledii yce makamlara gtrld. Allah kendisine diledii eyle ikramlarda bulundu ve kuluna vahyetmi olduu eyleri vahyetti. Allah Tealann, Hz Muhammed (sallallahu aleyhi ve sellem) mmetine bir rahmet olarak ikram etmi olduu Havuz haktr. mmet-i Muhammed iin hazrlad efaat de hadislerde anlatld ekliyle haktr. Allah Tealann Adem (aleyhisselam)dan ve zrriyetinden alm olduu misak haktr. Allah Teala ezelde, cennete gireceklerle cehenneme girecek olanlarn saysn bilmi ilmi ile ihata etmitir. Bu say ne artrlabilir ne de noksanlatrlr. Ayn ekilde insanlarn yapacaklar fiilleri de Allah ezelde toptan bilmektedir. Herkese kendi iin yaratlan ileri yapmaya imkan verilir. Ameller ise son ilenen amele gre deerlendirilir. Said ve aki, Allahn hkm ve takdiri ile cennetlik ve cehennemlik olmutur. Kaderin esas, Allah Tealann mahlukat hakkndaki srrndan ibarettir. Bu srra ne bir meleki mukarreb ve ne de bir nebiyy-i mrsel muttali olmu deildir. Bu konuda derinlemek ve dnceye dalmak baarszln sebebi, sapkla gtren merdiven ve azgnla giden bir yoldur. yleyse bu hususta gr, fikir ve dnce beyan etmekten kann. nk Allah Teaala, kader ilmini insanlardan gizlemi ve kader hakknda bilgi edinme isteinden de onlar menetmitir. Nitekim Allah Teaala erefli kitabnda yle buyuruyor: Allah yaptndan sorumlu tutulmaz, insanlar ise yaptklarndan dolay sorguya ekileceklerdir. (Enbiya, 21/23) yleyse Allah bir eyi neden byle yapt diye soran kimse kitabn hkmn reddetmi olur. Kitabn hkmn reddeden ise artk kafirlerden saylr. te, Allah dostlarndan kalbi nurla dolmu olan kimselerin ihtiya duyduu eylerin tm bundan ibarettir. Bu ilimde ihtisas sahibi kiilerin elde ettii derecedir. Zira ilim iki ksmdr. Birisi, mahlukat arasnda mevcut olan ilim, dieri de mahlukatta mevcut olmayan ilimdir. Mevcut olan ilimin inkar ve gayb ilminin de mevcudiyetinin iddia edilmesi kfrdr. man, ancak mevcut ilmin kabul ve kader ilmi olan mefkud ilminin istenmesinin de terkedilmesi ile olur. Levhe, Kaleme ve Levhte yazlm olanlarn tmne iman ederiz. Mahlukatn hepsi bir araya gelse Allah Tealann Levhte varolacan yazd eyin yok olmas iin urasa buna gleri yetmez. Yine Allahn olmasn yazmad bir eyin olmas iin toplanp urasalar buna muvaffak olamazlar. Kyamete kadar olacak eyleri kalem yazmtr. Kulun bana gelmeyen ey, demek ki ona isabet edecek deildir. yleyse kulun zerine den yaratklarndan var olacak her ey hakknda Allahn ilminin ne getiini bilmesidir. Kul bilmelidir ki, Allah bu ilmini dilemesi ile kesin ve kanlmaz bir ekilde takdir etmitir. Onun bu ezeli ilmine dayal takdirini mahlukatndan tehir edecek, giderecek, bozacak, noksanlatracak ve fazlalatracak olan hi bir kimse yoktur. te kulun bu tutumu iman akdinden dinin temellerinin bilinmesinden, Allah Teaalann Birliini ve Rububiyetinin itiraf edilmesinden dolaydr. Nitekim Yce Allaha kitabnda O her eyi yaratp belli nizama koymu gemiini geleceini taktir etmitir (Furkan, 25/2) ve Allahn emri takdir edilmi bir kaderdir (Azhab, 33/38) buyurmutur. Kader konusunda Allaha hasm olana ve bu hususta grne temel olarak hasta bir kalp hazrlayan kimseye yazklar olsun. Bu kimse kuruntusu ile gayp ilminin aratrlmas konusunda gizli olan srra ynelmi ve bu hususta syledii fikirlerden dolay iftira eden bir yalanc durumuna dmtr. Allahn Kuranda beyan etmi olduu zere, Ar ve krsi haktr. an yce Allahn Ara ve daha aasndaki eylere ihtiyac yoktur. Allah her eyi ve bunun zerindeki Ar ihata etmitir. Kendisini ihata etmekten ise mahlukatn aciz brakmtr. Allah Tealann, Hz. brahimi dost edindiini ve Hz. Musayla da konutuunu bir iman, tasdik ve teslimiyet olarak ifade ediyoruz. Meleklere, peygamberlere ve peygambere indirilen kitaplara iman eder peygamberlerin apak doru zere olduklarna ahadet ederiz. Kblemize doru namaz klanlarn Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) in getirdii ve kendisine ait olarak syledii, haber verdii eyleri itiraf ve tasdik ettikleri mddete mslman olduklarn kabul ederiz.
139

Bu sz hak ve bat l anlama gelebilir. Selefin yolu, Allah ve Rasulnn isbat etti ini isbat etmek, nefyetti ini nefyetmek ve sukt etti i konularda da sukt etmektir.

Yce Allah hakknda mnakaaya dalmayz. Allahn dini konusunda da birbirimizle ekimeyiz. Kuran hakknda mcadele etmeyiz. Biliriz ki Kuran Alemlerin Rabbinin kelamdr. Onu, Ruhul-Emin olan Cebrail indirmi ve peygamberlerin efendisi Muhammed (sallallahu aleyhi ve sellem)e retmitir. Yine bilmekteyiz ki, Allahn kelamna mahlukatn kelamndan hi bir ey denk olamaz. Kurann yaratlm olduuna inanmayz ve bu hususta Ehli Snnet vel-cemaata muhalefet etmeyiz. Ehli kbleyi gnah helal saymad mddete hi bir eit gnahtan dolay tekfir etmeyiz, yani kafir olduunu sylemeyiz. man etmekle birlikte, gnah ileyene bu gnahn zarar vermeyeceine de inanmayz. Mminlerden gzel amel ileyen kimseleri Allahn affetmesini ve onlar rahmeti ile cennete sokmasn umarz. Onlar hakknda emin olamayz ve cennete gireceklerine ehadet edemeyiz. Ktlk yapm olanlarn affedilmesini diler, endie duyarz ama onlardan mit kesmeyiz. Her hal karda amellerinin kabul edilip cennete gireceinden emin olmak ve Allahn rahmetinden midini kesmek kiiyi dinden karr. Buna karlk ehli kble iin hak mit ve yeis arasndadr. Kul ancak kendisini iman dairesine sokan eyleri inkar etmekle imandan kar. Allah Tealann Kurann eriat ve din olarak indirdii ve Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) 'in de bu hususda sahih olarak beyan ettii eylerin tamam haktr. man tektir iman eden kimseler de imann aslnda eittirler.140 Gerekte mminlerin arasndaki stnlk ise takva Allaha kar gelmekten korkmak, nefsi arzulara uymamak ve daha layk olana smsk balanmak suretiyle elde edilir. Mminlerin tm Allahn dostudur. Allah katnda en deerlileri ise daha itaatkar olanlar ve Kurana en ok uyanlardr. man konular, Allaha meleklerine kitaplarna peygamberlerine ahiret gnne iman etmek ldkten sonra dirilmeye, kader yani hayr ve er ac ve tatl her eyin Allahtan geldiine inanmaktan ibarettir. Biz bunlarn tmne iman ederiz ve Allahn peygamberlerinden hi birini dierinden ayrd etmeyiz. Hepsinin de Allahtan getirdii eyleri tasdik ederiz. Hz. Muhammed (sallallahu aleyhi ve sellem) in mmetinden olan byk gnah sahipleri tevbe etmemi bile olsalar, iman edip Allah tandktan sonra tevhid inancna sahip olarak ldklerinde cehennemde ebedi braklmazlar. Bunlar Allahn dilemesi ve hkmne tabidirler. sterse onlar kitabnda: phesiz ki Allah kendisine ortak koulmasn affetmez. Bunun dnda diledii kimseyi affeder (Nisa, 4/48) eklinde buyurduu gibi fazileti ile affeder ve balar; isterse onlara adaleti ile cehennemde azap eder daha sonra da bunlar cehennemden kendi rahmeti itaatkar kimselerden olan efaatilerin de efaati ile kartr ve cennetine gnderir. te Allahn bu muamelesi kendini tanyanlarn dostu olmasndan ve bu kullarn Allahn hidayetini yitiren O'nun dostluuna eriemeyen inkarc kimseler gibi bir tutmamasndan ileri gelir. Ey slamn ve mslmanlarn sahibi olan Allahm bizi slamdan ayrma. Ehli kbleden olan her iyi ve facir kiinin arkasnda namaz klmay ve bunlardan lenlerin cenaze namazn da klmay da caiz grrz. Ehli kbleden hi birini ne cennete sokar ne de cehenneme atarz. Onlardan irk, kfr ve nifak gibi her hangi bir ey belirmedii mddete kafir olduklarna, irk kotuklarna ve mnafk olduklarna ehadet etmeyiz. Onlarn gizli kalan eylerini Allah Tealaya brakrz. Hz. Muhammed (sallallahu aleyhi ve sellem) in mmetinden, katli vacip olanlar hari hi birine kl ekmeyi caiz grmeyiz Devlet idarecimiz olan imamlarmza ve ilerimizi slenen yneticilerimize zulmetseler bile kar kp isyan etmeyiz. Aleyhlerinde bulunmayz ve onlara itaat etmekten geri durmayz. Gnah ilemeyi emretmedikleri mddete onlara itaat etmeyi yce Allaha itaat etmek gibi farz biliriz. Onlarn islah olmalar ve dzelmeleri iin dua ederiz. Snnete ve ehli snnet cemaatine uyar, ayrlktan, ihtilaftan ve paralanmaktan kanrz. Adil davranan ve emanete riayet edenleri sever, zulm ileyen ve emanete hainlik edenlere kalben kin besleriz. Bilinmesi bize kark ve g gelen eyler hususunda Allah daha iyisini bilir der ve ylece inanrz. Hadisi erifte anlatld gibi yolculukta ve mukm iken mestler zerine meshetmeyi caiz grrz. Hac ve cihad mslmanlarn imamlarndan ister iyi, ister facir olsun ullemir ile birlikte kyamete kadar devaml yaplacak olan iki farzdr. Bu iki farz ibadetini hi bir ey iptal edemez ve kaldramaz. Kiramen katibin meleklerine ve Allahn onlar zerimize koruyucu ve yaptklarmz yazan erefli varlklar olarak tayin ettiine iman ederiz. Btn canllarn ruhlarn almakla grevlendirilmi olan lm meleine iman ederiz. Hak edenlerin kabir azab ve nimetini greceine; Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) in hadisleri ile ashabndan (radiyallahu anh) gelen haberlere gre lye kabrinde Mnker ve Nekir meleklerinin kiinin Rabbinden, dininden ve peygamberinden sal soracana da iman ederiz. Kabir ise ya cennet bahelerinden bir bahe ya da cehennem ukurlarndan bir ukurdur.
140

Mellif bu konuda mam Ebu Hanifenin grne tabi olmutur. Gerekte ise insanlar imanda birbirlerinden stndrler.

ldkten sonra dirilmeye, kyamet gn amellerin karlnn verileceine, dnyada yaplan amellerin sunulacana, hesabn grleceine, amel defterinin okunacana, sevaba, azaba, Srata ve Mizana iman ederiz. Cennet ve cehennem yaratlm olup ebediyyen sona ermez. Allah cennet ve cehennemi mahlukattan nce yaratmtr. Bu ikisine girecek olanlar da yaratmtr. yleyse bu kimselerden dilediini fazileti ile cennete atar dilediini de adaleti ile cehenneme atar. Zaten insanlardan her biri kendileri iin takdir edilmi bulunan cennet yahut cehennemi hak edecek olan ileri yaparlar. Hayr ve erde nceden kullar hakknda takdir ve tayin olunmutur. Fiilin meydana gelmesi iin gerekli olan istitaat (yani kudret ve kuvvet) fiil ile beraber bulunur. Bu istitaat fiiilin meydana gelmesi iin kesin baar asndan sz konusu olup bununla mahlukatn vasfolunmas caiz deildir. Fakat shhat, g, fiile elverili durum ve azalarn salam oluu cihetinden sz konusu olan istitaat fiilden nce bulunur. Kiiyi sorumlu tutan hitap ta bunlara baldr. Nitekim Yce Allah: Allah bir kimseyi ancak gcnn yettii ile mesul tutar. buyurmutur. (Bakara: 2/286) Kullarn fiilleri Allahn yaratt eyler olup kullar asndan da kendilerine mal ettikleri ileridir. Allah Teaala kullar ancak g yetirebilecek eylerden sorumlu tutar. Onlar da Allahn kendilerini muktedir kld eylere g yetirebilirler. Bu da (la havle ve la kuvvete illa billah) G ve kuvvet ancak Allahtan dr sznn tefsiridir. Allaha isyan etmekten korunmak iin hi bir kimsenin Allahn yardmndan baka ne bir kudreti ne bir hareketi ve ne de bir aresi mevcut deildir. Yine bir kimsenin Allaha itaat etmesi ve itaatinde devam etmesi iin Allahn muvaffak klmasndan baka bir kudreti yoktur. Her ey Allah Tealann dilemesiyle, ilmi kazas ve kaderi ile meydana gelir. Allahn dilemesi her trl dilek ve iradeye stn kar. Yine onun kazas her eit hile ve areye galip gelir. Allah diledii eyi yapar ve ebediyyen de zalim deildir. O her trl ktlk ve zulmden uzaktr. Her eit ayp ve kusurdan beridir. Allah yaptklarndan sorumlu deildir; kullar ise yaptklarndan sorulacaklardr. Sa olanlarn yaptklar dua ve verdikleri sadakalarnda ller iin fayda vardr. Allah Teaala dualar kabul eder ve ihtiyalar giderir. Allah her eyi mlk edinir. Buna karlk hi bir ey Onu mlk edinemez. Allaha gz ap yumacak kadar bir zaman iin bile ihtiya duymamak olacak ey deildir. Kim Allahtan bir an bile mstani kalacak olursa kfre girer ve hsrana urayanlardan oluverir. Allah Teala hem gazaba gelir kzar ve hem de razlk gsterip honut olur. Fakat Onun kzmas ve raz olmas insanlardan hi birininkine benzemez. Rasulullah (sallallahu aleyhi ve sellem)in ashabn sever onlardan hi birinden uzaklamaz ve sevgisinde de ar gitmeyiz. Onlara buz edenlere ve onlar hayr dnda bir eyle ananlara biz de buzederiz. Biz Sahabeyi ancak hayrla yadederiz. Onlar sevmek din, iman ve dinde samimiyet; onlara buzetmek ise kfr, mnafklk ve azgnlktr. Allah Rasulnden sonra hilafetin mmet-i Muhammedin en faziletlisi ve en nde geleni olarak Ebu Bekire (radiyallahu anh) ait olduunu, ondan sonra mer b. el-Hattaba (radiyallahu anh) ondan sonra Osman b. Affana (radiyallahu anh) sonra da Ali b. Ebi Talibe (radiyallahu anh) ait olduunu kabul ve beyan ederiz. Bunlar Hulefa-i Raidin ve insanlar doruya ve hidayete erdiren imamlardr. Allah hepsinden raz olsun. Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) in cennetlik dedii ve cennete gireceklerini mjdeledii on kiinin Rasulullahn ehadeti zerine cennete gireceklerini mjdeledii on kiinin Rasulullahn ehadeti zerine cennete gireceklerine ahidlik ederiz. Bu konuda Peygamberin sz haktr. Bu on kii de unlardr: Ebu Bekir, mer, Osman, Ali, Talha, Zbeyr, Sad, Said, Abdurrahman b. Avf ve Ebu Ubeyde b. Cerrahtr ki O bu mmetin eminidir. Allah hepsinden raz olsun. Rasulullah (sallallahu aleyhi ve sellem)in ashab ezvac- tahirat (temiz zevceleri) ve zrriyetleri hakknda gzel sz syleyen nifaktan uzak durmu demektir. Sahabe Tabiun ve onlardan sonra gelen hayr ve eser sahibi fkh ve dnce ehli olan selef alimleri de ancak gzellikle yadedilirler. Kim onlar ktlkle anarsa doru yoldan km demektir. Evliyadan hi birini peygamberlerden (aleyhisselam) hi birine stn tutmayz. Bize gre bir tek peygamber btn velilerden daha stndr. Evliyann kerametlerinden ve gvenilir ravilerden ulaan rivayetlerine ait eylere iman ederiz. Deccalin kmasna, sa (aleyhisselam)n gkten inmesine iman eder ve yine kyamet alameti olarak gnein batdan doacana ve Dabbetl-Arzn yerinden kacana inanrz. Kahin ve mneccim ile kitap snnet ve icmai mmete muhalif herhangi bir ey iddia edenleri asla tasdik etmeyiz. Birlii ve beraberlii hak grr paralanmay sapklk ve azap olarak grrz. Gk ve yerde Allahn dini tektir o da slam dinidir. Nitekim Allah Teala: phesiz Allah katnda din slamdr (Al-i mran, 3/19) ve yine Din olarak size slam setim. (Maide, 5/3) buyurmutur. slam Dini, ifrat ile tefrit, Allah mahlukata benzetme inanc ile Allahn sfatlarn inkar etmenin; Cebriyye ile Kaderiyye ve aldrmayacak kadar emin davranma ile mititsizlik arasnda orta bir yoldur. te gizli ve ak olarak dinimiz ve itikadmz bundan ibarettir. Biz, buraya kadar sylediimiz ve akladmz inan esaslarna aykr dnenlerden uzaz.

Allahu Tealadan slam zerine devaml kalmamz ve son nefesimizi slam ile yaamamz diler, bizleri eitli batl arzulardan, yanl fikirlerden, Mebbihe, Mutezile, Cehmiyye, Kaderiyyeye sapp Ehli Snnet vel Cemaatin dna sapmaktan korumasn niyaz ederiz. Biz onlardan uzaz. Onlar, bizce sapktrlar. Ve kabule ayan deillerdir. Batldan korunmak ve Hak yolda muvaffak olmak Allahtandr.141 mam Malikin tikadndan Baz Cmleler: mam (radiyallahu anh)n bu konudaki baz szleri yledir: ..Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem)in u sz tevhiddir. La ilahe illallah deyinceye kadar insanlarla savamakla emrolundum142 Mal ve kan koruyan tevhid hakikatdr. Allah gktedir ve ilmi her yerdedir143 Kuran Allahn kelamdr ve Allahn kelam Ondandr ve mahluk deildir144 Kim Kuran mahluktur derse dvlr ve tevbe edinceye kadar hapse atlr.145 Dilersek itaat ve dilersek de isyan ederiz diyenler Kaderiyye mazhebindendirler146 Onlar hakkndaki grm udur: Tevbeye arlrlar, tevbe etmedikleri taktirde ldrlrler.147 Bidatine aran Kader, Haric ve Rafizilerin tanklklar caiz deildir148 man sz ve ameldir, artar ve eksilir.149 Resulullah (sallallahu aleyhi ve sellem)den sonra insanlarn en hayrls Ebu Bekr, sonra mer, sonra da zulmen ldrlen Halifedir...150 Kim Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem)in ashabna saygszlk eder veya mslmanlara kin beslerse ona mslmanlarn feyinden hibir hak yoktur. Bunlarn arkasndan gelenler yle derler: Rabbimiz! Bizi ve bizden nce gelip gemi imanl kardelerimizi bala; kalplerimizde, iman edenlere kar hibir kin brakma! Rabbimiz! phesiz ki sen ok efkatli, ok merhametlisin! (Har, 59/10). Sahabeye dmanlk ve kin besleyenlerin feyden hibir haklar yoktur.151 Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem)in ashabna kin gdenler u ayeti kerime ile muhatap olurlar: Muhammed Allahn elisidir. Beraberinde bulunanlar da kfirlere kar etin, kendi aralarnda merhametlidirler. Onlar rkya varrken, secde ederken grrsn. Allahtan ltuf ve rza isterler. Onlarn nianlar yzlerindeki secde izidir. Bu, onlarn Tevrattaki vasflardr. ncildeki vasflar da yledir: Onlar filizini yarp karm, gittike onu kuvvetlendirerek kalnlam, gvdesi zerine dikilmi bir ekine benzerler ki bu, ekicilerin de houna gider. Allah bylece onlar oaltp kuvvetlendirmekle kfirleri fkelendirir. Allah onlardan inanp iyi iler yapanlara mafiret ve byk mkfat vdetmitir. (Feth, 48/29)152 Din hakknda kelam ve sz mekruhtur. Memleketimiz alimleri tpk Cehmiyye ve Kaderiyye ve bunlara benzer dier frkalar gibi kelam etmeyi ho grmezler. Allah ve din hakknda amele iletmeyen kelam konumaktansa susmay tercih ederim.153 Bidatten ve bidat ehlinden iddetle kannz ki onlar Allahn sfatlar, kelam, ilmi ve kudreti hakknda konuurlar da sahabe ve tabiinin skut ettii bu konularda skut etmezler.154 mam afiinin tikad: mam afii (radiyallahu anh) yle dedi: Allaha hamd olsun ...Ki o kendisini tanmlad gibidir ve halkn tanmlamalarnn zerindedir.155

141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155

Burada as l olarak Matbatu ark yye (Cidde)nin 23/11/1344 H. Bask s n Buhar: 3/263. Mslim: 1/51. Harav, Zemmul Kelam: sh. 63. Bkz. Mesailu mam Ahmed sh. 363. mam Abdullah, es-Snne: 1/107. Tertibul Medarik: 1/174. mam Abdullah, es-Snne: 1/107. El- ntika: sh. 35. Tertibul Medarik: 2/48. erhu tikad Ehlis snne: 2/701. bn As m, es-Snne: 1/87-88. El-H lye: 6/326. Tertibul Medarik: 2/47. el- ntika: sh. 34. Tertibul Medarik: 10/173-174. Tertibul Medarik: 2/44-45. H lyetl Evliya: 6/327. H lyetul Evliya: 6/327. bn Abdilberr, Camiiu Beyanul lm ve Fadlihi: sh. 415. es-Sabun, Akidetus Selef: 54.

esas akd k.

Benim de benimsediim, Sfyan ve Malik gibi grdm ve ilim aldm ehli hadisin, snnet konusundaki grleri udur: Allahtan baka ilah olmadna, Muhammed (sallallahu aleyhi ve sellem)in Allahn elisi olduuna ehadet etmek ve Cenab Hakkn gkte arnda olduuna ve kullarna diledii gibi yaklatna ve yine diledii gibi dnya semasna indiine inanrz.156 Kurann ve snnetin isbat ettii bu sfatlar biz de ispat ediyor ve Allah kendi zatndan uzak tuttuu gibi, biz de tebihi ondan uzak tutuyoruz. Allahn bir benzeri yoktur.157 Allahn kitap ve snnette bildirilen isim ve sfatlar vardr. Bu isim ve sfatlar kendisine, kitab ve snnet hccetleriyle sabit olduu halde kim bunlardan birisini inkar ederse kafir olur. Ancak haber cihetiyle hccet sabit olmam ise, bu durumda cehaleti nedeniyle mazurdur. nk bu gibi eylerin akl, fikir yrtmekle bilinmesi mmkn deildir. Cenab Hakkn iitici olduu, veya iki eli olduu haberleri de byledir. Hakk Teala yle buyurdu: Bilkis, Allahn elleri aktr, diledii gibi verir. (Maide, 5/64). Ve u kavli ile Allahn sa vardr: Gkler Onun sa eliyle drlm olacaktr. (Zmer, 39/67). Ve vechi vardr: Onun vechinden baka her ey yok olacaktr. (Kasas, 28/88). Ancak azamet ve ikram sahibi Rabbinin vechi bki kalacak. (Rahman, 55/27)....158 Ve kullarn dilemeleri Allahn dilemesiyledir. Kullar ancak Alemlerin Rabbinin dilediklerini dileyebilirler ve kendi amellerini yaratamazlar. Her ey gibi kullarn fiileri de Allah tarafndan yaratlmtr. Hayr ve erri ile kader Allahtandr. Kabir azab, kabirdekilerin sorguya ekilmeleri, dirili, hesap, cennet, cehennem ve hakknda snnetlerin bulunduu bu gibi eylerin tamam haktr.159 man sz, amel ve kalp ile itikattr. Cenab Hakkn u szn grmyor musunuz?! Allah sizin imannz asla zayi edecek deildir. Bu ayeti kerimede Beytul Makdise ynelinerek klnan namazlar iman olarak ifade edilmitir. Namaza imam denilmitir ki o da, sz, amel ve inantr.160 man sz ve ameldir. Artar ve eksilir. ...Kendisinden baka ilah olmayan Allaha iman, amel derecelerinin en ykseidir ve en ereflisidir. mann eitli halleri, dereceleri ve tabakalar vardr ki bunlardan bazlar udur: Tamam tam olan, eksii ak olan ve tercih edilip tercihi fazla olandr....Allahn kullar iin kld farzlarn en by imandr. Allah iman insann deiik organlarna muhtelif ilevler grecek tarzda farz klmtr. Bu organlardan bir tanesi kalptir ki insan onunla akl ve idrak edip, onunla anlar. Kalp beden lkesinin emirlerine itaat edilen padiahdr. Dier organlarndan bazlar ise kendisiyle grd iki gz, iittii kulaklar, tuttuu elleri, kalp ve dilin isteklerini yerine getiren ferci ve yznn olduu ba. Tm bu organlarn farzlar ayr ayrdr. Allahn kalbe ykledii iman farzna gelince: Allahtan baka ilah olmadna, erikinin bulunmadna, e ve ocuk edinmediine, Muhammed (sallallahu aleyhi ve sellem)in onun kulu ve elisi olduuna ikrar getirmek, buna inanmak, rza ve teslimiyet gstermektir. Ve de Allah tarafndan gnderilen tm peygamberler ve kitaplar ve bunlarn getirdiklerini kabul etmektir. te Allahn kalbe farz kld iman ve kalbin ameli budur: Kim iman ettikten sonra Allah inkr ederse -kalbi iman ile dolu olduu halde (inkra) zorlanan baka- fakat kim kalbini kfirlie aarsa, ite Allahn gazab bunlaradr; onlar iin byk bir azap vardr. (Nahl, 16/106) Bilesiniz ki, kalpler ancak Allah anmakla huzur bulur. (Rad, 13/28) inizdekileri aa vursanz da gizleseniz de Allah ondan dolay sizi hesaba ekecektir. (Bakara, 2/284). te kalbin iman ve ameli budur. Allahn dile ykledii farz: Kalbin inancn sz ve ifadeye dkmektir. Hakk Teala yle buyurdu: ... inandk ve biz sadece Allaha teslim olduk deyin.(Bakara, 2/136). nsanlara gzel sz syleyin (Bakara, 2/83). Allahn dile ykledii iman farz budur. itme organlarnn farz: Allahn haram kld eyleri dinlemekten kanmasdr. Hakk Teala yle buyurdu: O (Allah), Kitapta size yle indirmitir ki: Allahn yetlerinin inkr edildiini yahut onlarla alay edildiini iittiiniz zaman, onlar bundan baka bir sze dalncaya (konuya geinceye) kadar kfirlerle beraber oturmayn; yoksa siz de onlar gibi olursunuz. (Nisa, 4/140) Fakat unutularak yaplanlar mazur grlmtr. Ayetlerimiz hakknda ileri geri konumaya dalanlar grdnde, onlar baka bir sze geinceye kadar onlardan uzak dur. Eer eytan sana unutturursa, hatrladktan sonra artk o zalimler topluluu ile oturma. (Enam, 6/68)
156 157 158 159 160

er-Risale: sh.7-8. ctimaul Cuyuul slamiye, sh: 165. Siyer Elamun Nbela: 20/341. Beyhak, Menakibu afii: 1/412-413. Beyhak, Menakibu afii: 1/415.

Tuta kulluk etmekten kanp, Allaha ynelenlere mjde vardr. Kullarm mjdele: kullarm ki, onlar sz dinlerler, sonra da en gzeline uyarlar. te onlar, Allahn doru yola ilettii kimselerdir. Gerek akl sahipleri de onlardr. (Zmer, 39/17-18) Gerekten mminler kurtulua ermitir; Onlar ki, namazlarnda hu iindedirler; Onlar ki, bo ve yararsz eylerden yz evirirler; Onlar ki, zekt verirler (Mminun, 23/1-4) Onlar, bo sz iittikleri zaman ondan yz evirirler (Kasas, 28/55) te iitme organnn grevleri de unlardr. Gzlerin farzlar: Onlarla Allahn haram kld eylere bakmaktan saknmaktr. Hakk Teala yle buyurdu: (Reslm!) Mmin erkeklere, gzlerini (harama) dikmemelerini, rzlarn da korumalarn syle. nk bu, kendileri iin daha temiz bir davrantr. phesiz Allah, onlarn yapmakta olduklarndan haberdardr. Mmin kadnlara da syle: Gzlerini (harama bakmaktan) korusunlar; namus ve iffetlerini esirgesinler. Grnen ksmlar mstesna olmak zere, zinetlerini tehir etmesinler. Ba rtlerini, yakalarnn zerine (kadar) rtsnler. Kocalar, babalar, kocalarnn babalar, kendi oullar, kocalarnn oullar, erkek kardeleri, erkek kardelerinin oullar, kz kardelerinin oullar, kendi kadnlar (mmin kadnlar), ellerinin altnda bulunanlar (kleleri), erkeklerden, ailenin kadnna ehvet duymayan hizmeti vb. tbi kimseler, yahut henz kadnlarn gizli kadnlk hususiyetlerinin farknda olmayan ocuklardan bakasna zinetlerini gstermesinler. Gizlemekte olduklar zinetleri anlalsn diye ayaklarn yere vurmasnlar (Dikkatleri zerine ekecek tarzda yrmesinler). Ey mminler! Hep birden Allaha tevbe ediniz ki kurtulua eresiniz. (Nur, 24/3031) mam yine yle dedi: Gzleri haramdan sakndrmak da imann bir gereidir. u ayeti kerime kalp, iitme ve grme duygularna birden hitap etmektedir. Hakknda bilgin bulunmayan eyin ardna dme. nk kulak, gz ve gnl, bunlarn hepsi ondan sorumludur. ( sra, 17/36) Fercin farz, onu Allahn haram kldklarndan temastan korumaktr. Ve onlar ki, iffetlerini korurlar (Mminun, 23/5). Siz ne kulaklarnzn, ne gzlerinizin, ne de derilerinizin aleyhinize ahitlik etmesinden saknmyordunuz, yaptklarnzdan ounu Allahn bilmeyeceini sanyordunuz. (Fussilet, 41/22). Burada derilerden maksat, insanlarn ferleri, yani iffet yerleridir. Ellerin farzlar: Allahn haram kldklarna dokunmamak ve onlarla Allahn emrettii sadaka, slay rahim ve cihad grevlerini ifa etmektir. Bu hususta Cenab Hakk yle buyurdu: Ey iman edenler! Namaz klmaya kalktnz zaman yzlerinizi, dirseklerinize kadar ellerinizi, balarnz meshedip, topuklara kadar ayaklarnz ykayn. Eer cnp oldunuz ise, boy abdesti aln. Hasta, yahut yolculuk halinde bulunursanz, yahut biriniz tuvaletten gelirse, yahut da kadnlara dokunmusanz (cins birleme yapmsanz) ve bu hallerde su bulamamsanz temiz toprakla teyemmm edin de yznz ve (dirseklere kadar) ellerinizi onunla meshedin. Allah size herhangi bir glk karmak istemez; fakat sizi tertemiz klmak ve size (ihsan ettii) nimetini tamamlamak ister; umulur ki kredersiniz. (Maide 5/,6). (Savata) inkr edenlerle karlatnz zaman boyunlarn vurun. Nihayet onlara iyice vurup sindirince ba skca balayn (esir aln). Sava sona erince de artk ya karlksz veya fidye karl salverin. (Muhammed, 47/4) nk ellerin ilac vurmak, harb, sadaka ve slay rahimdir. Ayaklarn farzlar: Allah (cc)n haram kld eylere yrmemektir: Yeryznde bbrlenerek dolama. nk sen (arlk ve azametinle) ne yeri yarabilir ne de dalarla ululuk yarna girebilirsin. ( sra, 17/37) Yzn farz: Gece, gndz ve namaz vakitlerinde Allaha secde etmektir. Yeryznde bbrlenerek dolama. nk sen (arlk ve azametinle) ne yeri yarabilir ne de dalarla ululuk yarna girebilirsin. (Hacc, 22/77) Mescidler phesiz Allahndr. O halde, Allah ile birlikte kimseye yalvarmayn (ve kulluk etmeyin) (Cinn, 72/18). Mescid, Ademoullarnn namazlarnda secde ettikleri yerlere denilir. te Allahn bu organlara kld farzlar bunlardr. Allah (cc) kitabnda temizlik ve namazlar iman olarak isimlendirdi. Kblenin yn Mescidi Harama evrilmeden nce mslmanlar 16 ay boyunca Mescidi Aksaya ynelerek namaz klmlard. Kblenin deimesinden sonra mslmanlar Resulullah (sallallahu aleyhi ve sellem)e gelerek Ya Resulallah! Daha nceki namazlarmzn durumu ne olacak? diye sordular. Bunun zerine Hakk Teala u ayeti kerimeyi indirdi: Allah sizin imannz asla zayi edecek deildir. Zira Allah insanlara kar efkatli ve merhametlidir. (Bakara, 2/143).

Bylece namaz iman olarak isimlendirildi. Kim namazlarn ve organlarna yklenen farzlar muhafaza ederek Allaha kavuursa imann kemale erdirmi olarak kavumu ve cennete girmi olur. Bunlardan bazlarn kasten terkederek Allaha ylece kavumu olanlar ise, Allaha naks bir imanla gitmi olurlar. mam yle dedi: mann eksik ve tamam byle ise, ziyadelii nasldr? mam afii yle dedi: Cenab Hakk yce kitabnda yle buyurdu: Herhangi bir sre indirildii zaman onlardan bir ksm der ki: Bu sizin hanginizin imann artrd? man edenlere gelince (bu sre) onlarn imanlarn artrr ve onlar sevinirler. Kalplerinde hastalk (kfirlik ve mnafklk) olanlara gelince, onlarn da inkrlarn bsbtn artrr ve onlar artk kfir olarak lrler. (Tevbe, 9/124-125). Hakikaten onlar, Rablerine inanm genlerdi. Biz de onlarn hidayetini arttrdk. (Kehf, 18/13). afii yle dedi: manda eksiklik ve ziyadelik olmasayd insanlar bu konuda eit olurlard ve stnlk olmazd. Fakat imann tamam ile mminler cennete girer ve imanlarndaki stnle gre cennette derece kazanrlar. manlar noksan olanlar ise cehennemle cezalandrlrlar. afii yle dedi: Tpk atlarn yarmalar gibi kullarda iman ve amelde yarrlar ve yarmadaki baarlarna gre derece ve mkafat alrlar. mmetin tm fertleri bu ekilde bir msabaka ve buradaki baarlarna gre derece sahibidirler. Herkes kendi derecesine gre stnlk kazanr.161 Allah (cc) Kuran, ncil ve Tevratta Resulullah (sallallahu aleyhi ve sellem)in ashabn vd. Resulullah (sallallahu aleyhi ve sellem)de onlarn fazilet ve stnlklerini beyan etti ki onlardan sonra hi kimsenin onlarn derecelerine ulamas mmkn deildir. Sddklar, ehidler ve salihlerin en stn mertebesinde onlar bulunmaktadrlar. Resulullah (sallallahu aleyhi ve sellem)in snnetlerini onlar bize ulatrdlar. Vahyi bizzat yaayp anlamlarn direkt Allah Rasul (sallallahu aleyhi ve sellem)den rendiler. Bizim bildiklerimiz ve bilmediklerimizin tamamn onlar bildiler. lim ve ictihad, vera ve akl, istidrak ve istinbat bakmndan onlar bizden stndrler. Onlarn grleri bize bizim kendi grlerimizden daha evladr.162 Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem)den sonra insanlarn en stn Ebu Bekr, sonra mer sonra Osman ve sonra Alidir. (radiyallahu anhm)163 Ebu Bekrin hilafeti haktr. Allah gkte byle hkmetmi ve yerde insanlarn kalplerini bu hkm zerine toplamtr.164 ...Kim iman szdr derse o Mrce, kim Ebu Bekr ve mer imam deildir derse o Rafiz, ve kim de meieti kendisinde gsterirse o da Kaderdir.165 irk hari hibir gnah kelamdan daha byk deildir.166 irk hari, kulun Allaha tm gnahlarla kavumas hevasndan bir eyle kavumasndan daha hayrldr.167 Bir ucundan kelama bulap da sonra felah bulan hi kimse grmedim168 mam Ahmedin tikad: mam Ahmedin itikat konusundaki szlerini ihtiva eden en nemli eser mam Hallaln es-Snnet isimli kitabdr. eyhul slam bn Teymiyye yle dedi: Ahmedin usulud din konusundaki szlerini Ebu Bekr Ahmed b. Muhammed b. Harun el- Hallal toplamtr.169 Burada mam Ahmedin itikad ile ilgili olarak iki metin nakletmekle yetineceiz .Bunlardan biri Abdus b. Malikin mam Ahmed hakndaki risalesidir ki bunu Tabakatl Hanabile (1/241) de mam bn Ebi Yala, erhu tikad (1/156) da mam Lalka ve Menakibu mam Ahmed (sh.216) de bn Cevz ve bakalar rivayet ettiler.170 Bu konuda ayrntl bilgi iin el-Mesailu ver Resailul Merviyye an mam Ahmed fil Akide isimli esere mracaat edilebilir.171 mam Lalka senedi ile Abdus b. Malikden yle rivayet etti. Abdus yle dedi: mam Ahmed b. Hambelin yle dediini iittim: Bizde usulus snnet udur: Resulullah (sallallahu aleyhi ve sellem)in ashabnn grlerine sarlmak, onlarn yolundan gitmek ve bidatleri terketmektir. nk her bidat bir dalalettir... Ayn zamanda husumeti, heva ehli ile beraber olmay, cidali ve din hususunda husumeti terk etmektir. Snnet,

161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171

el- ntika: sh. 81. Menakibu afii: 1/385, Siyer Elamun Nbela: 10/32, Tehzibul Esma vel lat: 1/66. Menakibu afii: 1/387-393. Menakibu afii: 1/442. Menakibu afii: 1/433. Fetava: 5/53, ctimaul Cuyuul slamiyye: sh.165. Siyer E'lamun Nbela: 10/31 bn Ebi Hatim, Menakibu afii: sh.186, erh Usul tikadi Ehlis Snne: 1/146. Fetava,12/325. Adabu afii: sh. 187, Menakibu afii ( bn Kesir): sh.185, Tevalt Tesis: sh. 64. el- banetul Kbra: sh. 535-536.

Resulullah (sallallahu aleyhi ve sellem)in szleri, Kurann tefsiri ve delilleridir. Snnette kyas olmaz, misal verilemez. Snnet akl ve heva ile idrak edilemez. Bilakis o ittiba ve hevay terkten ibarettir. Snneti lazime'den bir de hayr ve erri ile kadere iman ve bu konuda varid olan hadisleri tasdiktir. Kii inand halde bundan bir haslet terk ederse bunun ehlinden deildir. Bu konuda niin ve nasl sorular sorulmamal, sadece iman ve tasdik edilmelidir. Bu konuda varid olan hadisin tefsiri bilinmese dahi akla uyuyor ise ona iman ve teslimiyet gsterilmelidir. Kader ve ruyet konusundaki baz hadisler bu kabildendir. Sikattan geldii halde akla aykr gzken hadislere de yine iman etmek ve bu konuda tartma ve cedele girmemek gerekir. Kader, Ruyet ve Kuran ve dier snnet meselelerinde kelam yapmak mekruh ve yasaktr. Kelamc baz szlerinde isabet etse de, kelam ve cidal terk edip, hadislere uymadka ehli snnet deildir. Kuran Allahn kelamdr ve mahluk deildir. Bu konuda bidate sapanlarla kesinlikle tartmaya girme. Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem)den gelen sahih hadislerde geldii gibi kyamet gn Allahn grleceine (ruyet) ve Resulullah (sallallahu aleyhi ve sellem)in Rabbini grdne inanmak gerekir. Bu konudaki hadisler sahihtir. Katade krimeden O da bn Abbasdan rivayet etti. Ve Hakem b. ban krimeden O da bn Abbasdan rivayet etti. Ve yine Ali b. Zeyd Yusuf b. Mihran Oda bn Abbasdan rivayet etti. Bizice hadis Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem)den geldii gibi zahiri zerinedir ve bu konuda kelam etmek bidattir. Geldii gibi zahirine inanrz ve bu konuda kimseyle tartmayz. Kyamet gn mizanna yani insanlarn amellerinin tartlacana inanrz. Biz eserde de172 varid olan bu hususa inanr ve bunu tasdik ederiz, inkar edenlerden yz evirir ve onlarla bu konuda bir tartmaya girmeyiz. Ve yine Allahn kyamet gn, O ve kullar arasnda hibir tercman bulunmakszn, kullaryla konutuuna inanr ve bunu tasdik ederiz. Ve yine Havza ve hadislerde geldii gibi Resulullah (sallallahu aleyhi ve sellem)in mmetini etrafnda toplad, genilik ve uzunluu ayn olan byk bir havuzu olduuna inanrz. Kabir azabna ve mmetin kabirde fitneye maruz kalacana, Allahn diledii ve irade ettii ekilde Mnker ve Nekir melekleri tarafndan iman, slam, Rabbinin ve peygamberinin kim olduu konularnda sorgulanacana iman ve tasdik ederiz. Ve Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem)in efaatine iman ederiz. Bir topluluun eserde de geldii gibi, Allahin diledii ekilde cehennemde yanp kmrletikten sonra, cennete gireceklerine iman ederiz. Deccalin iki gz arasnda kafir olarak yazlm olduu halde geleceine ve bu konuda varid olan hadislere sa (as)n inip onu ldreceine iman ederiz. man sz ve ameldir, artar ve eksilir. Hadislerde yle varid olmutur: Mminlerin ahlak bakmndan en kamili, ahlak bakmndan en gzel olanlardr.173 Kim namaz terk edere muhakkak ki kfretmi olur. Namaz dnda terki kfr olan baka hibir amel yoktur. Kim namaz terkederse o kafirdir ve ldrlmesi helaldir. Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem)den sonra bu mmetin en hayrls Ebu Bekr es-Sddik, sonra mer b. Hattab sonra da Osman b. Affandr. Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem)in ashab gibi, biz de o n takdim ederiz. Bu nden sonra stnlk be kiilik ura heyetindedir ki onlar da unlardr: Ali b. Ebi Talib, Zbeyr, Talha, Abdurrahman b. Avf, Sad b. Ebi Vakkas. Bunlarn tamam Hialafete ehil ve imam zatlardr. Bu konuda bn merin hadisi delildir: Resulullah (sallallahu aleyhi ve sellem) hayatta iken dahi mmetin efdali olarak Ebu Bekr sonra mer sonra Osman grrdk ve sonraki konusunda sukut ederdik.174 ura ashabndan sonra fazilet srasnda, Bedir ehli Muhacirler ve sonra da Bedir ehli Ensar gelir. Onlardan sonra da Mslman olma ve hicret etme nceliine gre Resulullah (sallallahu aleyhi ve sellem)in dier ashab gelir. Velev ki bir saat dahi Resulullah (sallallahu aleyhi ve sellem)in sohbetinde bulunan veya gren kimse Onun sahabesi saylr. Bunlar arasndaki fazilet mslman olma ncelii ve daha fazla sohbetinde bulunma nceliine gredir. man ettii halde gzleriyle bir saat dahi Resulullah (sallallahu aleyhi ve sellem)i grme erefi kazanm an alt derecedeki bir sahabi dahi, tabiinin en st derecesinde bulunan bir mslmandan daha faziletlidir. mamlar dinleyip itaat etmek gerekir. Emirul Mminin: Mttaki veya facir, hilafet makamna oturan ve insanlar tarafndan kabul edilip, rza gsterilen kimsedir. Kl zoruyla bu makama geen kii de Emirul Mminin olarak isimlendirilir. Takval veya gnahkar olsun, Emirul Mmininle beraber cihad etmek kyamete kadar bakidir ve yrrlktedir; terkedilemez.

Bunu ayn ekilde Cilaul Ayneyn (sh.227)de Numam mam Ahmed (sh.19)de bn Bedran zikretti. 173 Derleyen ve tahkik eden Abdul lah el-Ahmeddir. 174 erhut Tahaviye,sh: 483.

172

el-Alus

ve

el-Medhal

ila

Mezhebi

Feyin datm ve hadlerin ikamesi mamn yetkisindedir. Bu konuda kimsenin onlara kar kma hakk yoktur. Zekatlarn da onlara verilmesi caiz ve uygundur. Mttaki veya asi olsun, zekatlarn onlara veren sorumluluunu yerine getirmi olur. Cuma namazn iki rekat olarak onlarn veya grevlendirdikleri ahsn arkasnda klmak caizdir. Kim Cumay onlarn arkasnda kldktan sonra tekrar iade ederse bidat ilemi ve snnete muhalefet etmitir. Cuma namaznn faziletinden yoksun kalmtr. Snnet, cumay Mttaki veya facir imamn arkasnda iki rekat olarak klmak ve bunun tam olduuna inanmaktr. Bu konuda pheye kesinlikle yer yoktur. Herhangi bir ekilde hilafeti elinde bulunduran ve insanlarn da kendisini halife olarak benimsedikleri mslmanlarn imamna isyan bayra kaldrmak caiz deildir ve snnete aykrdr. Asi bu hal zere lrse cahiliyye zere lm gibidir. Sultana kar kmak ve onunla savamak hi kimseye helal deildir. Bunu yapan kimse snnete muhalif bir bidatidir. Mal ve canna kar saldrya urayan kiinin kendini savunmas ve bu yolda savamas caiz ve haktr. Fakat kaan saldrganlar takip etme ve yakalama ii, mslmanlarn mam ve dier yneticilerine aittir. Cann ve maln savunurken ldrlen kiinin, hadislerde de getii gibi ehid olarak gitmi olduu umulur. Bu konudaki naslardan u hkmler anlalmaktadr: Saldrya urayanlarn saldrgan bailerle savamalar caizdir. Fakat katklar zaman onlar takip etmek veya yenildikleri zaman ldrmek veya had uygulamak ahslarn hakk deildir. Esir alnan bailer, muhakeme edilmek zere yneticilere teslim edilir. Kble ehlinden muayyen kimsenin kesin olarak cennete veya cehenneme gireceine ehadet etmeyiz. Fakat salih amel sahibinin cennete gireceini mid eder ve cehenneme girme ihtimalinden de korkarz. Gnahkarlarn da cehenneme girmesinden korkar fakat ayn zamanda onlar iin rahmet mid ederiz. Gnah ileyen cezasn grr, tevbe eden affolunur. Allah kullarnn tavbelerini kabul eder ve gnahlarn balar. Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem)in haber verdii gibi, iledii sutan dolay dnyada kendisine had uygulanan kimseye bu had gnahndan kefaret olur. Gnahlara dalp, tevbe etmeden len kimsenin ii Allaha kalmtr; dilerse ona azab eder ve dilerse de affeder. tiraf ettii veya delillerle tesbit edildii zaman zina eden evli kimselerin recmedilmeleri haktr. Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) ve Raid Halifeler recm cezasn tatbik etmilerdir. Herhangi bir sebepten dolay Resulullah (sallallahu aleyhi ve sellem)in ashabna saygszlk eden veya onlara kin besleyen kimse bu tavrndan vazgemedike bidat ehlindendir. Nifak (mnafklk), Allahtan bakasna tapt ve inanmad halde inanyormu gibi grnmektir ki bu da kesin kfrdr. Resulullah (sallallahu aleyhi ve sellem) dnemindeki mnafklar da byle yapyorlard. Resulullah (sallallahu aleyhi ve sellem) de yle buyurmutur: u haslet kimde bulunursa o mnafktr...175 Bu ve aadaki u sahih hadislerin tefsirlerini bilmesek de bunlara iman ederiz. Bu nevi hadislerden bazlar yledir: Benden sonra birbirinizin boynunu vurarak kfre dnmeyin.176 ki mslman kllaryla kar karya gelirlerse katil de maktul da cehennemdedir.177 Mslmana svmek fsk ve onu ldrmek kfrdr.178 Kim kardeine Ey kafir derse ikisinden biri kafirdir.179 Nesebden teberr eden kfretmitir, incelse de.180 Bu ve benzer dier sahih hadislere bir aklama getiremesek de iman ederiz; fakat bu konuda kimseyle tartma ve cedele girmeyiz. Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem)in de hadislerinde buyurduu gibi, cennet ve cehennem mahlukturlar ve halen yaratlm olarak mevcutturlar: Cennete girdim ve bir saray grdm, Ve kevseri grdm, Cehenneme baktm ve iindekilerin ounun kadnlardan olduklarn grdm. Kim cennet ve cehennemin yaratlmadn iddia ederse Kuran ve Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) in hadislerini yalanlam olur. Bu kiinin cennet ve cehenneme inandn sanmyorum. Kble ehlinden len kimsenin cenaze namaz klnr ve onun iin mafiret dilenir. Byk veya kk gnahlarndan dolay hibir kble ehlinin cenaze namaz terk edilmez. Hesab ise Allaha kalmtr. ki: mam Ahmedin tikad ile ilgili olarak aktaracamz ikinci metin, mam Ahmedin Msedded b. Mserhede gndermi olduu risaledir ki bn Teymiyye bu risale hakknda yle dedi: Bu risale hadis ve snnet ehli arasnda olduka mehurdur. Alimler bu risaleyi hsn kabulle deerlendirmilerdir. Abdullah b. Batta bane isimli kitabnda zikretti ve Kad Ebu Yala gibi birok alim buna itimad ettiler.181 Risale yle balyor: Rahman ve Rahim olan Allahn adyla balarm.

175 176 177 178 179 180 181

Ebu Davud (rakam 4682), Tirmizi ve sahihledi. (2612), Ahmed: (2/250). Buhar (Feth ile beraber. Rakam 33655), Ebu Davud (4627), Tirmiz: (3707). Bkz. Babul Alametul Mnaf k, Sahihul Buhar: 1/14. Buhar (Feth ile, rakam 121), Mslim (605). Buhar (21), Mslim (2888). Buhar (48), Mslim (116). Buhar (6103), Mslim (111).

Her zaman diliminde, saptanlar hidayete aran, ktlkleri nehyeden, Allahn kitab ile lleri, Peygamberinin snneti ile de cahalet ve riddet ehlini dirilten alimler var eden Allaha hamd olsun. blisin katlettii nice insanlar onlar ditilttiler. Saptmlar yola getirdiler. Arlarn ve bidatilern dine ynelik tahriflerini onlar dzelttiler. Fitneyi onlar giderdiler. Fitne ehli Kitabda ihtilaf ettiler ve Allah hakknda ileri geri konutular ki Allah (cc) zalimlerin dediklerinden mnezzeh ve ycedir. Her saptrc fitneden Allaha snrz. Salat ve selam Peygamberiz Muhammedin ve linin zerine olsun! Bundan sonra: Allah bizi ve sizi raz olduu eyler zerine sabit klsn ve gazab ettii her eyden sakndrsn. Ve yine bizi ve sizleri, Onu bilenlerin ve Ondan korkanlarn amelleri gibi amel ilemeye muvaffak klsn! Size ve kendi nefsime yce Allahn takvasn, snnet ve cemaate sarlmay tavsiye ederim. Buna muhalefet edenlerin balarna neler geldiini biliyorsunuz. Bize Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem)in yle dedii ulat: Allah kulunu sarld bir snnet sebebiyle cennete girdirir. Size hibir eyi Allahn kelam olan Kurann nne geirmemeyi emrediyorum. Allahn kelam buyurduu ey mahluk deildir. Gemi zamanlarla ilgili verilen haberler mahluk deildir. Levhi mahfuzda bulunan eyler mahluk deildir. Mahluktur diyen Allaha kfretmitir. Bunlara tekfir etmeyenler kafirdir. Kurandan sonra Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem)in snneti ve ashabnn ve onlardan sonra da tabiinin Ondan rivayet ettikleri hadisler gelir. Peygamberlerin getirdiklerini tasdik etmekle sorumluyuz. Snnete tabi olmak kurtulutur. Snnet tabaka tabaka ilim ehli tarafndan bize nakledilmitir. Cehmin grlerinden saknnz. O rey ve husumet sahibidir... man sz ve ameldir, artar ve eksilir. yilik ilediiniz zaman artar, ktlk ettiiniz zaman da azalr. Kii imandan islama kar ve tevbe ettii zaman tekrar imana dner. Fakat slamdan yce Allaha irke veya farzlarndan birini inkara kmaz. Fakat ihmal ve tembellik yznden farzlar terk edenlerin ileri Allaha kalmtr. Dilerse af, ve dilerse azab eder.... Hayr ve erri ile beraber kaza ve kadere iman ederiz. Tatls ve acs Allahtandr. Allah cenneti dier halk yaratmadan nce yaratt ve cennet ehlini yaratt. Cannetin nimetleri daimidir. Cennetin daimi olmadn syleyen kafirdir. Allah cehennemi ve cehennem ehlini yaratt. Cehennemin azab da daimidir. Allah (cc) bir topluluu Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem)in efaati ile cehennemden karacaktr. Cennet halk Rablerini gzleri ile greceklerdir. Allah Musa ile konutu. brahimi kendisine halil (dost) edindi. Mizan haktr. Srat haktr. Peygamberler haktr. Meryemin olu sa Allahn kulu ve elisidir. Havz ve efaate iman ederiz. Ar ve krsiye iman ederiz. lm meleine ve onun nce insanlarn ruhlarn kabz ettiklerine sonra da iman, tevhid ve elilerden sorgulanmak zere ruhlar cesetlere geri iade ettiklerine iman ederiz. Sura fleneceine iman ederiz. Sur, srailin fledii boynuza denilir. Medinede bulunan ve yannda Ebu Bekr ile merin bulunduu bilinen kabir Resulullah (sallallahu aleyhi ve sellem)in kabridir. Kullarn kalpleri Allah'n parmaklarndan iki parma arasndadr. Deccal bu mmetin dneminde kacaktr. sa b Meryem inerek onu Babul Lddde182 ldrecektir. Ehli snnet alimlerinin redettikleri eyler, ktdr. Tm bidatlerden kann. Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem)den sonra gzler Ebu Bekrden daha hayrlsn grmedi. Gzler Ondan sonra, mer ve Ondan sonra da Osmandan daha hayrlsn grmedi. (Ahmed yle dedi: bn merin tafdil hadisinden dolay Ebu Bekr, mer ve Osman der, sonra sukt ederdik.) Ahmed yle dedi: Vallahi bunlar raid ve mehdi halifelerdir. Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem)in cennetle mjdeledii on kii unlardr: Ebu Bekr, mer, Osman, Ali, Talha, Zbeyr, Sad, Said, Abdurrahman b. Avf, Ebu Ubeyde b. Cerrah. Namazda elleri kaldrmak ve imamn veladdalin demesinden sonra cehri olarak amin demek iyilik ve gzel davrantandr. Mslmanlarn imamnn salah iin dua edilir ve ona kar silahl eyleme geilmez. Fitne dneminde savaa itirak edilmez. Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem)in cennetle mjdeledii on kii dnda mslmanlardan hi kimse iin flan cennettedir, flan cehennemdedir denilemez. Allah kendini nasl vasfediyorsa siz de Onu ylece vasfedin. Allahn kendinden nefyettiini siz de Ondan nefyedin. Heva ehli ile cidale girmekten ve Resulullah (sallallahu aleyhi ve sellem)in ashab hakknda sui zandan kann. Onlarn aralarnda geen kt olaylar deil, faziletlerini konuun. Din konularda bidat ehline danmayn ve onlarla yolculua kmayn. Velisinin iznini almadan ve iki adil ahit olmadan nikah yapmayn. Muta nikah kyamete kadar haramdr. Mttaki ve facir imamn arkasnda vakit, cuma ve bayram namazlarn klnz. Ehli kbleden vefat eden herkesin namazn klnz. Onlarn hesaplar ise Allaha kalmtr. Cihad veya hacca kan mamla bereber knz. Cenaze tekbiri drttr. Eer mam Ali b. Ebi Talib gibi beinci kez tekbir getirirse siz de onunla beraber tekbir getirin. Abdullah b. Mesud yle dedi: mam tekbir getirdike siz de tekbir getirin. mam Ahmed yle dedi: afii bu konuda bana muhalefet ederek yle dedi: mam drtten fazla tekbir getirirse namaz iade edilir. afii bu konuda Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem)in cenaze namaznda drt tekbir getirdii hadisini delil getirdi. Misafir iin mesh gn ve gecedir. Mukim iin ise bir gn ve gecedir. Gece ve gndz namazlar ikier ikier klnr. Bayram namazndan nce nafile namaz klnmaz. Mescide girdiiniz zaman iki rekat tahiyyetul mescid namaz klmadan oturmayn. Vitir tek rekat ve ikamet teklidir.
182

Ahmed: 2/210, Darim: 2864.

Ehli snneti sev. Allah bizi ve sizi slam ve snnet zerine ldrsn. Bizi ve sizi ilim ile rzklandrsn, sevdii ve raz olduu ameller ilemeye muvaffak klsn.183 Son Sz: te bunlar Drt mamn itikatlarndan baz cmlelerdir. Daha ncede belirttiimiz gibi imamlar ve mmetin selefinin itikad usul ayndr. Bu nedenle mam Buhar onlarn mezheblerin anlatrken yle dedi: Hicaz, Mekke, Medine, Kfe, Basra, Vast, Badad, am ve Msr diyarlarnda deiik zamanlarda ve birok kere binden fazla alimle grtm. Krk alt yl boyunca onlar idrak ettim. am, Msr ve Cezire alimleriyle iki kere, Basra alimleriyle iki senede drt kere, Hicazda alt yl boyunca, Kfe ve Badada ise aralarnda u Horasan muhaddislerinin de bulunduu ahslarla beraber saysz kereler gittim ve burann alimleriyle grtm. Bunlar: Mekk b. brahim, Yahya b. Yahya, Ali b. Hasen b. akik, Kuteybe b. Said ve ihab b. Muammer. amda grtklerim: Muhammed b. Yusuf el-Feryab, Ebu Msehher Abdul Ela b. Msehher, Ebu Muire Abdilkudds b. Haccac, Ebul Yeman Hakem b. Nafi ve daha biroklar... Msr: Yahya b. Kesir, Ebu Salih-Leys b. Sadn katibi-, Said b. Ebi Meryem, Asba b. Ferc ve Naim b. Hammad. Mekke: Abdullah b. Yezid el-Mukr, Mekke Kads Sleyman b. Harb, Ahmed b. Muhammed el-Ezrak. Medine: smail b. Ebi veys, Mutrif b. Abdillah, Abdullah b. Nafi ez- Zbeyr, Ahmed b. Ebi Bekr eba Musab ez-Zheri, brahim b. Hamza ez-Zbeyr ve brahim b. el- Mnzir el- Huzzam. Basra: Ebu Asm ed-Dahhak b. Muhallid e-eyban, Ebul Velid Hiam b. Abdilmelik, Haccac b. Minhal ve Ali b. Abdillah b. Cafer el-Medin. Kfe: Ebu Naim Fadl b. Dekin, Ubeydullah b. Musa, Ahmed b. Yunus, Kubeysa b. Ukbe, bn Numeyr, bn Ebi eybenin iki olu Abdullah ve Osman. Badad: Ahmed b. Hanbel, Yahya b. Muin, Ebu Muammer, Ebu Haysme, Ebu Ubeyd el-Kasm b. Selam. Cezireden: Amr b. Halid el-Harran. Vastdan: Amr b. Avn, Asm b. Ali b. Asm. Moro184dan: Sadka b. Fadl, shak b. brahim el-Hanzel. htisar amacyla sadece bu isimlerle iktifa ediyorum. Tm bu alimlerin u hususlarda birletiklerini grdm: *Din, sz ve ameldir. Cenab Hakk yle buyurdu: Halbuki onlara ancak, dini yalnz Ona has klarak ve hanifler olarak Allaha kulluk etmeleri, namaz klmalar ve zekt vermeleri emrolunmutu. Salam din de budur. (Beyyine, 98/5) *Kuran Allahn kelamdr ve mahluk deildir. Hakk Teala yle buyurdu: phesiz ki Rabbiniz, gkleri ve yeri alt gnde yaratan, sonra Ara istiv eden, geceyi, durmadan kendisini kovalayan gndze bryp rten; gnei, ay ve yldzlar emrine boyun emi durumda yaratan Allahtr! (Araf, 7/54) Ebu Abdillah Muhammed b. smail yle dedi: bn Uyeyne yle dedi: Allah (cc) u buyruuyla halk ve emri birbirinden ayrd: Bilesiniz ki,yaratmak da emretmek de Ona mahsustur. Alemlerin Rabbi Allah ne ycedir (Araf, 7/54) *Hayr ve er kader iledir. Hakk Teala yle buyurdu: De ki:Ben aaran sabahn Rabbine snrm, Yaratt eylerin errinden (Felak: 113/1-2) Oysa ki sizi ve yapmakta olduklarnz Allah yaratt, dedi. (Saffat, 37/96) Biz, her eyi bir lye gre yarattk. (Kamer, 54/49) *Gnahtan dolay hibir kble ehlini tekfir etmeazler. nk Cenab Hakk yle buyurdu: Allah, kendisine ortak koulmasn asla balamaz; bundan bakasn, (gnahlar) diledii kimse iin balar (Nisa, 4/48) *Onlardan hi kimsenin Muhammed (sallallahu aleyhi ve sellem)in ashabn yerdiini grmedim. Aie yle dedi: Onlar iin istifar etmek emrolundu. Hakk Teala yle emretti: Bunlarn arkasndan gelenler yle derler: Rabbimiz! Bizi ve bizden nce gelip gemi imanl kardelerimizi bala; kalplerimizde, iman edenlere kar hibir kin brakma! Rabbimiz! phesiz ki sen ok efkatli, ok merhametlisin! (Har, 59/10) *Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem)in snnetine aykr bidatlerle mcadele halinde idiler. Hakk Teala yle buyurdu: Hep birlikte Allahn ipine ( slma) smsk yapn; paralanmayn. (l-i mran, 3/103)
183

bn Cevz, Menakibul mam Ahmed: sh.216. Minhecul Ahmed: sh 87. Cilaul Ayneyn, 186. bn Bedran, El-Medhal ila Mezhebi Ahmed, sh: 9. 184 Moro, Horasanda mehur bir kenttir. (Bkz. Mucemul Bldan, 5/12.)

Eer ona itaat ederseniz, doru yolu bulmu olursunuz. (Nur, 24/54) *Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem)in snnetine uymaya tevik ederlerdi. yle buyurdu: phesiz bu, benim dosdoru yolumdur. Buna uyun. (Baka) yollara uymayn. Zira o yollar sizi Allahn yolundan ayrr. te saknmanz iin Allah size bunlar emretti. (Enam, 6/153) *Ehli olanlarla emr konusunda mcadeleye girilmez. Hakk Teala yle buyurdu: Ey iman edenler! Allaha itaat edin. Peygambere ve sizden olan ullemre (idarecilere) de itaat edin. (Nisa, 4/59) Bir hadisi erifte de Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem): Allah iin ihlasla amel ilemek, Mslman idarecilere itaat etmek ve cemmate yapmak emredilmitir.185 *mmeti Muahmmed (sallallahu aleyhi ve sellem)e kl ekilmez. Fudeyl yle dedi: Eer kabul edilecek duam olsayd bunu mam iin yapardm. nk mam salah bulursa lke ve halk emniyet iinde olur. bn Mbarek yle dedi: Ey hayr muallimi senden baka buna kim cesaret edebilir. mam Buharinin Ehli Snnetin genelinin itikadn beyan etmesi gibi, Lalikanin senedi ile Ebu Muhammed Abdirrahman b. Ebi Hatimden rivayet ettii gibi Ebu Zra ve Ebu Hatimde ilim ve snnet ehlinin itikatlarn beyan etmilerdir: Babama ve Ebu Zra Ehli Snnetin Usulud Din hususundaki mezheblerini, imamlarn ve kendilerinin bu konudaki grlerini sordum. Bana yle cevap verdiler: Hicaz, Irak, am ve Yemen gibi Tm slam diyarlarnn alimlerini idrak ettik. Onlarn mezhebleri yledir: * man sz ve ameldir. Artar ve eksilir. *Allahn kelam olan Kuran hibir ynyle mahluk deildir. *Kader hayr ve erri ile Allahtandr. *Peygamber (sav)den sonra mmetin en hayrls Ebu Bekr es-Sddk, sonra mer b. Hattab, sonra Osman b. Affan ve sonra Ali b. Ebi Talibdir. (Hepsine selam olsun!) Bu drd Raid ve Mehd halifelerdir. Peyganber (sallallahu aleyhi ve sellem) bilinen on sahabeyi cennetle mjdelemitir. Bu haktr. Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem)in tm ashabna sevgi ve sayg gstermek, aralarnda geenler iin onlar knamaktan skut etmekle sorumluyuz. *Allah (cc) kendisini kitabnda ve Elisinin diliyle tantt gibi Arnn zerindedir. Fakat nasil diye sorulamaz. O her eyi ilmi ile ihata etmitir. Onun benzeri hibir ey yoktur. O iitendir, grendir. (ura, 42/11) *Allah Tebareke ve Teala ahirette grlecektir: Allahn diledii ekilde Cennet ehli Onu grecek ve kelamn iiteceklerdir. Cennet ve cehennem haktr. Her ikisi de mahlukturlar ve ebedi olarak yok olmayacaklardr. Allahn baladklar hari, cennet dostlarnn sevap yeri, cehennem de gnaha dalanlarn azab yeridir. *Srat haktr. *Mizan haktr. ki kefesi olan bu mizanda (terazide) kullarn amelleri tartlr. *Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem)in havuzu haktr. *efaat haktr. *ldkten sonra dirilmek haktr. *Byk gnah sahiplerinin ii Allahn dilemesine almtr. *Kble ehlini gnahlar nedeniyle tekfir etmeyiz. Gizliliklerini ise Allaha havale ederiz. *Her zaman ve dnemde cihad ve hac farzlarn mam ile beraber eda ederiz. * mamlara kar silahl bakaldry ve fitne dneminde savamay caiz grmeyiz. Allahn bamza geirdii yneticiye itaat ederiz. Snnet ve cemaate uyar; ihtilaf ve ayrlklardan saknrz. *Cihad, Allahn Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem)i gnderdii gnden kyamet gnne kadar geerlidir. Bamzda bulunan mamla beraber cihad ederiz. Hibir ey cihad iptal edemez. *Hacc da byledir. Zekat mslmanlarn mamna veririz. *Ahkam ve miras hukukunda insanlarn zahiri dikkate alnr ve mmin muamelesine tabi tutulurlar. Allah katndaki durumlarn ise yine Allaha havale ederiz. *Kim kendisine hakiki mmin derse o bidatidir. Kim de kendisinin Allah katnda mmin olduunu sylerse o yalancdr. Fakat kim Allaha hakikaten inandn sylerse o isabet etmitir. *Mrcie, bidati ve sapk bir frkadr. *Kaderiye, bidati ve sapk bir frkadr. Bunlardan kim Allahn bir eyi olmadan nce bilmeyeceini sylerse o kafirdir. Cehmiyye kafirdir. *Rafiziler slam reddettiler. *Hariciler dinden kmlardr. *Kim Kurann mahluk olduunu sylerse o dinden kp kafir olmutur. Anlad halde onlarn kfrnden phe eden de kafirdir.
185

Bu hadis bir grup sahabeden rivayet edilmitir. Snent Tirmiz: 2658, el-Msned: 4/80.

*Kim Allahn kelamndan phe eder ve mahluk olup olmadn bilmiyorum derse o kimse Cehmdir. Bu konuda bilgisiz olanlar ise tekfir edilmez, retilirler. *Kim Kuran lafz ile mahluktur derse o da Cehmdir. Ebu Muhammed yle dedi: Babamn yle dediini iittim: Bidatilerin alametleri yledir: Zndklarn alameti, ehli snneti Haaviye olarak isimlendirmesidir. Bununla snnet ve eserleri iptal etmeyi amalyorlar. Cehmiyyenin alameti: Ehli snneti Mebbihe olarak isimlendirmesidir.186 Kaderiyenin alameti: Ehli eseri Mcebbire olarak isimlendirmesidir.187 Mrcienin alameti: Ehli snneti Muhalife ve Noksaniye olarak isimlendirmesidir.188 Rafizenin alameti: Ehli Snneti Nasibe olarak isimlendirmesidir.189 Oysa Ehli Snnet tm bu isimlerden uzaktr ve tek bir isim zere toplanmlardr. Ebu Muhammed yle dedi: Babam ve Ebu Zrann, bidat ve dalalet ehlini terk etmeyi emrettiklerini, bu konuda iddetli davrandklarn ve sahabe szlerine bavurmadan, sadece reye dayanarak kitap yazlmasn yasakladklarn grdm. Ayrca kelam ehli ile oturmaktan ve kelamclarn kitaplarn okumaktan men ederlerdi. Her ikisi de Kelam sahibi kesinlikle kurtulamaz derlerdi. Ebu Muhammed yle dedi: Ben de bu szlere aynen itirak ediyorum. Ebu Ali b. Hubey el-Mukr yle dedi: Ben de bu szlere aynen itirak ediyorum. eyhimiz ( bn Muzaffer) yle dedi: Ben de aynen itirak ediyorum. Tarisiti yle dedi: Ben de aynen itirak ediyorum. eyhimiz es-Selefi yle dedi: Ben de aynen itirak ediyorum. Ebu Hatim Muhammed b. dris b. Mnzir el-Hanzal er-Razinin baz kitaplarnda yle yazdn grdm: Mezhebimiz ve ihtiyarmz Resulullah (sallallahu aleyhi ve sellem) e, Sahabesine, tabiine ve onlardan sonra ihsan zere onlara tabi olan alimlere uymak ve bidatlerden kanmaktr. Ebu Abdillah Ahmed b. Hanbel, shak b. brahim, Ebu Ubeyd el-Kasm b. Selam ve afii gibi eser alimlerinin mezheblerine uyarz. Kitab ve Snnete sarlr ve deiik lkelerdeki u imamlara tabi oluruz: Medinede Makik b. Enes, amda Evza, Msrda Leys b. Sad, Irakda Sfyan es-Sevr ve Hammad b. Ziyad. Hadis olmayan konularda Sahabe ve Tabiinin grlerine bavururuz. Bidatilerin, tezvircilerin ve yalanclarn grlerine itibar etmeyiz. Kerabisin190 kitaplarn okumaktan ve onun arkadalaryla tartmaktan saknrz. Kuran Allahn kelamdr. Allahn ilmi, isimleri, sfatlar, emir ve yasaklar hibir bakmdan mahluk deildir. Kim byle olduunu iddia ederse, o kimse dinden km ve kafir olmutur. Bilip anlad halde onun kfrnden phe duyan da kafirdir. Vakfiyye ve Lafziyye firkalar Cehmiyyedendir. Ebu Abdillah Ahmed b. Hanbel byle dedi. Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem)den ve ondan sonra Sahabe ve ihsan zere onlara tabi olanTabiinden gelen eserlere (szlere) tabi oluruz. Kelamclar ve meclislerini, eserlere itibar etmeyip kendi grleriyle kitap yazanlar terkederiz. Tercihimiz udur: man, sz ve ameldir. Dil ile ikrar, kalp ile tasdik ve organlar ile ameldir. Namaz, mal olanlara zekat, g yetirenlere hac, ramazan orucu ve Allahn kullarna ykledii dier tm farzlar buna dahildir. Bunlar yerine getirmek imandandr. man artar ve eksilir. Kabir azabna iman ederiz. Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem)e ikram edilecek havuz haktr. Kabir sorgusuna iman ederiz. Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem)e mahsus efaate iman ederiz.

nk ehli snnet Allah Onun kendisini vasfetti i eylerle vasfederler. Ehli snnet her eyin Allah n kaderi ile oldu unu inand klar ndan, kaderiyye bunun kullar cebr anlam na geldi ini iddia etmi tir. Oysa Ehli snnet inkarc Kaderiye ile a r Cebriyye aras nda orta bir yol zeredir. 188 Ehli Snnetin iman n art p eksilebildi ini sylemesi nedeniyle bu ismi yak t rm lard r. Mrcie ise iman n paralanamayaca n iddia etmi tir. Ehli snnet bu konuda da Mrcie ile Harici ve Mutezili Vaidiler aras nda orta bir yol tutmu tur. 189 Ebu Bekr ve meri ne geirmeleri nedeniyle iiler Ehli Snnetin Ali ve Ehli Beyt d man olduklar n iddia etmi lerdir ki ehli snnet bundan beridir. Gerekte ise Ehli snnet sadece naslara uymaktad r ve Ehli Beyt sevgisi Ehli Snnet vel Cemaat itikad ndan bir czdr. Ehli Snnet bu konuda da Rafiziler ile Hariciler aras nda orta bir yol zeredirler. 190 mam Ahmed rencilerinin bu adamla konumalarn yasaklamtr. (Tarihu Badad: 8/64-67).
187

186

Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem)in tm sahabelerine sayg duyarz ve u lahi buyruktan dolay onlarn hibirine svmeyiz: Bunlarn arkasndan gelenler yle derler: Rabbimiz! Bizi ve bizden nce gelip gemi imanl kardelerimizi bala; kalplerimizde, iman edenlere kar hibir kin brakma! Rabbimiz! phesiz ki sen ok efkatli, ok merhametlisin! (Har, 59/10) Allahn arnda kullarnn fefknde olduuna inanrz. Onun benzeri hibir ey yoktur. O iitendir, grendir. (ura, 42/11) mamlara kar silahl bakaldry tasvip etmeyiz. Fitne dneminde savamayz, Bamzda bulunan yneticiye itaat ederiz. Namaz, hacc, cihad imamla beraber eda ederiz ve hayvanlarn zekatlarn mama veririz Hadislerde de getii gibi muvahhid bir topluluun efaat ile cehennemden kp cennete gireceklerine inanrz. Biz Allaha inanyoruz deriz. Sfyan es-Sevr ve Evza kiinin ben hakiki mminin ve imanm tamamlamm demesini ho grmediler. Bidat ehlini alameti: Ehli esere satamasdr. Cehmiyyenin alameti: Ehli snneti Mebbihe ve Nabite olarak isimlendirmesidir. Kaderiyenin alameti: Ehli snneti Mcebbire olarak isimlendirmesidir. Zndklarn alameti: Ehli snneti Haeviye olarak isimlendirmesidir. Bylece Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem)den gelen eserleri iptal etmek istiyorlar. Allah bizi ve tm mminleri raz olduu sz ve amelleri ilemeye muvaffak klsn. Salat ve selam Peygamberimizin zerine olsun.191 Bundan sonra: mamlar ve mmetin selefinin ayn itikat zerinde toplanm olmalar alacak bir ey deildir. nk onlar ilimlerini, hi deimemi olan, kendisine batln asla yaklaamad ayn kaynaktan ve hevadan deil, kendisine gelen vahiyden konuan ayn vahiy sahibinden almlardr. Allah katnda olan eyde ne ihtilaf ne de deitirme sz konusu deildir. Hla Kuran zerinde gerei gibi dnmeyecekler mi? Eer o, Allahtan bakas tarafndan gelmi olsayd onda birok tutarszlk bulurlard. (Nisa, 4/82) Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem)in itikad konusunda getirdikleri, kendisinden nce gelen dier peygamber kardelerinin getirdiklerinin bir devamdr. Dini ayakta tutun ve onda ayrla dmeyin diye Nuha tavsiye ettiini, sana vahyettiimizi, brahime, Musaya ve saya tavsiye ettiimizi Allah size de din kld. (ura, 42/13) Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem)in de buyurduu gibi Peygamberler kardetirler: Peygamberler kardetirler...192 Resulullah (sallallahu aleyhi ve sellem)in buyurduu gibi dinleri ayndr. Biz Peygamberler topluluu olarak dinimiz birdir193 Bir nceki Peygamber bir sonrakini mjdeler, sonraki de ncekini destekler. slam mmeti tek bir mmettir. Hakikaten bu (btn peygamberler ve onlara iman edenler) bir tek mmet olarak sizin mmetinizdir. Ben de sizin Rabbinizim. yle ise bana kulluk edin. (Enbiya, 21/92) Salat ve selam kyamet gnne kadar Peygamberimiz Muhammede, aileine ve ashabna olsun...

Bu metin aynen mam Lalkanin al nm t r. 192 Buhar: 4/142 ve bakakar . 193 Tahrici daha nce geti.

191

erhu

Usuli

tikadi

Ehlis

Snne

simli

eserinden