Ehl-I Sünnet Ve On İki İmam

EHL SNNET VE ON K MAM
Ebu Muaz Seyfullah Erdomu

TAKDM
phesiz hamd yalnz Allah'adr. O'na hamdeder, O'ndan yardm ve mafiret dileriz. Nefislerimizin erlerinden, amellerimizin ktlklerinden Allah'a snrz. Allah'n hidayet verdiini kimse saptramaz. O'nun saptrdn da kimse doru yola iletemez. ehadet ederim ki, Allah'tan baka hibir ilh yoktur. O, bir ve tektir, O'nun orta yoktur. Yine ehadet ederim ki, Muhammed Allah'n kulu ve Rasldr. Bundan sonra; Muhakkak ki, szlerin en dorusu Allahn Kitab, yollarn en hayrls Efendimiz Muhammed Sallallahu aleyhi ve sellemin yoludur. lerin en erlisi sonradan ortaya karlan bidatlerdir. Her bidat, sapklktr, her sapklk ise atetedir. Ehli Beytin faziletine dair birka tane sahih rivayet vardr. ia ve Sufiyye on iki imam hakknda ar gidip, ia masumiyeti ve gaybdan haber vermeyi on iki imama izafe ederken, sufiler dier eyhlere de bunlar atfetmilerdir. iiler; mam ma'sum olmazsa, ma'sum olan bir imama muhta olur. Derlerken, Sufiler; eyh seyyid deilse, seyyid bir eyhe muhta olur demektedirler. iaya mahsus olan dier sapk itikadlar; takiyye(gerek itikadlarn gizleyerek yalan sylemek), Ebu Bekr ve mer radyallahu anhuma bata olmak zere baz sahabelere hakaret
2
etmeleri ve dier baz itikadi ve siyasi meselelerdir. Hak yoldan sapmaktan, saptrmaktan ve saptrlmaktan Allaha snrz. iann sna Aeriyye kolunun On iki mam olarak inand zatlarn hayatn hepsini bir arada deerlendiren akademik bir alma yok gibidir. Ehli snnet peygamberlerden baka kimseyi masum kabul etmez, fakat hakk takdir edilmesi gereken imamlar da her hangi bir sayda snrlamaz. mamlar on iki says ile snrlmay gerektiren bir delil de yoktur. iann on iki imam olarak kabul ettii ahsiyetler hakknda, Ehli snnetin cahil kesimleri arasnda da batl bir takm inanlar yaylmaya alld iin, bu imamlarn hayatlar hakkndaki abartlara ve yalanlara dikkat ekip, gvenilir kaynaklardan derleyerek bir alma yapmak istedim. Naklettiklerimin kaynan gsterdim. Gemi ulemadan bize kalan, Muhammed Ali es Sabbann safur Raibin, Heyteminin es Savaikul Muhrika, iilerden; Molla Caminin evahidn Nbvve, eblencinin Nurul Ebsar, Hulvinin Lemazat, Sleyman brahim Kunduzinin Yenabil Mevedde, Hucvirinin Keful Mahcub gibi eserlerinde, On iki mamdan bahsedilmektedir. Bu kitaplarda pek ok aslsz, ia kaynakl rivayetler vardr. Ad geen eserlerden istifade etmekle beraber, ben, hadis ricali kitaplarn, Tasavvuf ve tarih kaynaklarn da inceleyerek bir nebze olsun, on iki imam hakknda, en salam rivayetleri semek suretiyle bu boluu doldurmaya gayret ettim. Kusurlarmn affn Allahtan dilerim. Ehl-i snnet kaynaklarda ehl-i beytin on iki imam hakknda sahih bir hadis rivayeti yoktur. Ancak Tabiinden Kabul Ahbarn yle dedii nakledilir; On iki Mehdi
gelecektir. Sonra Ruhullah (sa A.s.) nzul edecek ve Deccali ldrecektir.1 Bu israiliyat trnden bir haberdir. Mesrukun rivayetine gre de, bir adam bni Mesud radyallahu anhn yanna gelip; Peygamberiniz, kendisinden sonra halifeliin ne kadar olacan anlatt m? diye sormu, o da yle cevap vermitir; Evet, o halifeler, Musa aleyhisselamn on iki nakibi gibi, seilmi ve temiz birka kii olacak.2 Cabir bn-i Semure Radyallahu anh diyor ki, Peygamber Sallallahu aleyhi ve sellemin yle buyurduunu duydum: "Bu din, on iki halifenin elinde olduu srece aziz ve gl kalacaktr." Cabir diyor ki: "Halk tekbir getirerek aladlar. Daha sonra Resulullah yavaa bir ey syledi. Dedim ki; ey baba, Peygamber Sallallahu aleyhi ve sellem ne syledi? Babam dedi ki, Peygamber Sallallahu aleyhi ve sellem; "Bu on iki imamn hepsi Kurey'tendir" buyurdu."3 Bu on iki kiiden Rafz'lerin kastettikleri on iki imam anlamak doru deildir. nk, Rfizlerce imam kabul edilen bu on iki kiinin zamannda mslmanlarn ileri hibir zaman dzenli gitmedii gibi, zlim, hatta kafirler tarafndan zulme
1 2
bni Hacer el Askalani Fethul Bari(13/213) Ahmed(1/398) Msedded Bin Mserhed, Bezzar(5/320) Nuaym Bin Hammad Fiten(1/95) bni Hacer Askalani Metalibu Aliye(2040) Busayri thaf(4933) Heysemi Mecmauz Zevaid(5/190) bni Kesir el Bidaye(6/340) bni Adiy el Kamil(3/15) Aie radyallahu anhadan; Mnavi Feyzul Kadir(2/458) 3 Buhari(ahkam 51) Mslim(3/1452) bni Hibban(15/43) Hakim(3/715) Taberani(1/283,2/195) bni Ebi Asm El Ahadu vel Mesani(3/126) Ebu Davud(4279) Tirmizi(2224) Deylemi(7562) Hatib Tarih(14/353) Ahmed(4/95) Ebu Yala Mucem(1/79) Ebu Yala Msned(13/456) Hallal Snnet(2/431) Ebu Avane(4/369) Fethul Bari(13/211) Ebu Amr ed Dani Snenl Varide(2/492) sahih. 4
uramlardr. Buna karlk hak sahipleri olan mslmanlar yahudilerden daha gsz dmlerdir. Halbuki, Rfizlerce muntazar imamn velayeti kyamete kadardr.4 Dier baz rivayetler de u ekildedir; Mehdiden sonra on iki halife olacak, onlar ahir zamanda kacak5 bnul Mnadiden de bunun ayns nakledilmitir.6 Ehli Kitabn (israiliyat) bilgilerine sahip bulunan Ebu Celd dedi ki; Aralarnda on iki halife kncaya kadar bu mmet helak olmayacaktr. Halifelerin hepsi de hidayet ve hak din ile amel edeceklerdir. Bu halifelerden ikisi Ehl-i Beyttendir. Bunlardan biri krk sene, dieri otuz sene yaayacaktr.7 Kabul Ahbar dedi ki; Dorusu Allah Teala, smail Aleyhisselama kendi soyundan on iki kayym bahetti ki, bunlarn en faziletlisi; Ebu Bekr, mer ve Osman radyallahu anhumdur.8 Bu da israiliyat trndendir. Huzeyfe radyallahu anh dedi ki; Osman radyallahu anhten sonra, Emevilerden on iki hkmdar gelecektir. Dediler ki; Halifeler mi gelecek? Huzeyfe R.a.; Hayr, hkmdarlar! dedi.9 Beyhaki ve Ebu Nuaymn bni Amr Radyallahu anhumadan u rivayeti isnad zayf olmakla birlikteilgintir;
4 5
Bkz. bni Kesir el Bidaye(6/339) Fethul Bari(13/213) Feyzul Kadir(2/459) 6 Fethul Bari(13/211) 7 Hatib Tarihul Badat(4/37) ed Dani Snenl Varide(2/490) Fethul Bari(13/213) bni Kesir el Bidaye(6/342) Metalibu Aliye(4552) 8 Nuaym Bin Hammad Fiten(1/96) bni Kesir el Bidaye(6/343) 9 Nuaym Bin Hammad Fiten(1/96,135) bni Kesir el Bidaye(6/342) 5
Rasulullah Sallallahu aleyhi ve sellem buyurdu ki; inizde on iki halife kacak. Benden sonra Ebu Bekir ok az kalacak! Arab yurdunun deirmeninin sahibi vlm olarak yayacak, ehit olarak lecektir! O kimdir, ey Allahn Rasul! diye sorduklarnda; mer Bin el Hattab! buyurdu. Sonra Osman Radyallahu anha dnerek; Sana gelince, insanlar senden Allahn giydirdii gmlei karman isteyecekler. Beni hak ile gnderene yemin ederim ki, eer onu karrsan, deve ine deliine girinceye kadar cennete giremezsin!10 mam Celaluddin Suyuti: On iki imamdan maksat, slam yaad mddete, yani kyamete kadar gelip hak ile amel edecek olanlardr. Bunlarn birbiri ardnca gelmesinin zarureti yoktur demekte ve szlerine unlar eklemektedir: Bu on iki kiiden sekiz kiisi unlardr: Drt halife, Hasan, Muaviye, bn-i Zbeyr ve mer b. Abdulaziz... Abbasi halifesi Mehdide bunlardan biri olabilir. Zira o da Abbasiler arasnda Emevilerin arasnda yer alan mer b. Abdulaziz gibidir. Adaleti sebebiyle Abbasi halifesi Tahir de bunlardan biri olabilir. Ayrca iki kiinin de bunlardan olmas muhtemeldir ki bu iki kiiden biri Ehl-i Beytin Mehdisidir.11 ia kaynaklarda ise u ekilde aslsz hadisler nakledilir; Ehli Beytimden olan on iki imama, Allah, benim anlay, ilim ve hikmetimi vermitir. Onlar benim
10
bni Ebi eybe(6/363) Taberani(1/54,90) Taberani Evsat(8/319) bni Ebi Asm es Snnet(2/548) Mecmauz Zevaid(5/178) Zehebi Siyeri Alam(10/411) bnl Cevzi Safvetus Safve(1/236) Muhibbt Taberi Ryadun Nadra(1/290) Suyuti Hasais(s.712) Kenzul Ummal(33065) zayf. 11 Suyuti Tarihul Hulefa(s.12) bkz.: bni Hacer Fethul Bari(13/212) 6
tynetimden yaratmtr. Onlara kar kibirlenene akrabalk bam kesene efaatim ulamaz. 12
ve
Benden sonra imamlar on iki kiidir. Ey Ali! lkleri sen, sonlar ise Kaim(Mehdi)dir. Allah onun eliyle yeryznn dou ve batsn fethedecektir.13 Bu hadisin ikinci ksm Ehli Snnet hadis kaynaklarnda varid olmutur. lk ksm ise, gvenilir bir kaynak saylmayan, uydurmalarla dolu olan Yenabil Meveddede geer.14 Ayrca akidelerini uydurma rivayetlere dayayan Sufiyye frkasndan smail Hakk Bursevinin u sz ile mutabktr; Ruhlarn velayet cihetinden evveli Ali Radyallahu anh, sonu Mehdi aleyhis selamdr.15 Uydurma bir rivayette Enes r.a.n Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellemden yle naklettii geer; Ben peygamberlerin sonuncusuyum, ey Ali sen de velilerin sonuncususun.16 Her halukarda, ehli beytin on iki imamndan bir ka, zamanlarnda hidayet imamlar olmulardr. Nitekim sahih hadislerde belirtildii gibi, hakiki hilafet zahiri ynetimden ayrlm, drt halifeden sonra src sultanlk balam, Rasulullah Sallallahu aleyhi ve sellemin hilafeti ise, ilim
12
el htisas(s.204) Muhammed Bakr el Meclisi Biharul Envar(36/243 no; 52) 13 bni Babeveyh el Kummi Uyunu Ahbarir Rza(1/53) 14 Sleyman brahim Yenabil Mevedde(s.91) 15 Bursevi Silsilename-i Celvetiyye(s.57) mam Rabbani der ki; Ali Radyallahu anh velayet yolunun nderidir. bkz.: Mektubat Rabbani(Osmanlca tercemesi;3/123) mam Rabbani yine burada der ki; Velayet yolunda vasta lazmdr ki, bu vasta on iki imamdr. Ondan sonra velayet yolunun merkezi Abdulkadir Geylani(K.S) olmutur. Mektubat(3/123) 16 Hatib Tarih(10/356) Tenzihu eria(1/321) Fevaidul Mecmua(320) Hatib der ki; bunu mer Bin Vasl uydurmutur. 7
meclislerinde, peygamber varisi olan hadis alimleriyle devam etmitir. Bizlere de Kurann, Snnetin ve bunlara muvafk olduklar mddete Ehli Beytin tarafnda bulunmak, onlara sayg ve ihtiramda bulunmak, onlarn yolunu tutmak, onlarn ahlakyla ahlaklanmak, bunda da haddi amamak, Kitap ve snnetin snrlarn gememek der. Tevfik Allahtandr. Ebu Muaz Seyfullah Erdomu ubuk/Ankara 2003
EHL BEYTN FAZLET
Ehlibeyt; genel anlamda btn takva sahibi Mslmanlar, zelde ise kendilerine sadaka haram olan kimselerdir. Bunlar da Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellemin hanmlar, ocuklar, torunlar ve Abdulmuttalib oullarndan mslman olanlardr. Allah Teala buyuruyor ki; Ey Ehli Beyt! Allah, muhakkak ki sizden eksiklii gidermek ve sizi tertemiz klmak ister. (Ahzab; 33) Allah sizden eksiklii (kiri) gidermek ister cmlesinin manas; maddi kirlerden, ve sizi tertemiz klmak ister. fadesi de manevi kirlerden arndrlmas demektir.17 Zeyd Bin Erkam radyallahu anh naklediyor; Rasulullah Sallallahu aleyhi ve sellem hutbesinde buyurdu ki; Ben size iki arlk brakyorum; biri Allahn Kitabdr ki, onda hidayet ve nur vardr. Allahn Kitabna tutunun ve ona smsk sarln. kincisi de Ehli Beytimdir. Size Ehli Beytimi hatrlatrm, Size Ehli Beytimi hatrlatrm, Size Ehli Beytimi hatrlatrm! Zeyd Bin Erkam r.a.e ehlibeytin kimler olduu sorulduunda; kendilerine sadakann haram olduu kimselerdir. Demitir. 18 bni Ebi Muleykeden; Halid Bin Said, Aie r.a.ya sadaka malndan bir sr gndermiti. Onu reddetti ve dedi
17 18
Safvetut Tefasir(5/83) Fahreddin Razi Mefatihul Gayb(terc.:18/260) Mslim(Fazailus Sahabe 36) Ahmed(3/14) Deylemi(194) bni Asakir(5/439) Tirmizi(menakb 31) Ceml Fevaid(9015) safur Raibin(s.119) Camis Sair(2361) Ramuzl Ehadis(144/5) 9
ki; Biz ehli beytiz, bize sadaka helal deildir.19 Burada Aie r.a.nn da ehlibeyte dahil olduunu reniyoruz. Ebu Hureyre Radyallahu anhden; Rasulullah Sallallahu aleyhi ve sellem buyurdu ki; Sizin en hayrlnz Benden sonra ehli beytime en hayrl olannzdr.20 Abbas radyallahu anhden; Rasulullah Sallallahu aleyhi ve sellem buyurdu ki; Vallahi kii, ehli beytimi bana olan akrabalklar sebebiyle sevmedike, kalbine iman girmez!21 mam Zehebinin, el-Munteka adl eserinde yle bir blm geer; Rfiz yle diyor: Onuncu delil cumhurun rivayet ettii u hadistir: Ben size kendilerine smsk sarldnz mddete saptmayacanz iki ey braktm: Allahn kitab ve benim soyumdan gelenler. Her ikisi havuz bana gelinceye kadar birbirinden ayrlmayacaklar. Baka bir hadiste de: Ehl-i Beytim, Nuh'un gemisi gibi aranzda bulunuyorlar. Bu gemiye binen kurtulur. Ondan ayrlan batar buyururlar. Ehl-i Beytinin efendisi de Ali olduuna gre, herkesin Ona itaat etmesi vaciptir. Binaenaleyh imam Ali olmaldr.
19 20
bni Ebi eybe Musannef(3/214) sahih isnadla rivayet etti. Hakim(3/311) Ebu Yala(10/5924) bni Ebi Asm es Snne(2/616) Hatib Tarih(7/277) Heysemi Maksadul Ali(1357) Mecmauz Zevaid(9/174) Busayri thaf(7544) safur Raibin(s.120) hasendir. 21 Tirmizi(3758) Hakim(4/85) Ziyaul Makdisi Muhtare(8/382,389) Ahmed(1/207) Ahmed Fadailus Sahabe(2/926,940,943) bni Mace(140) Misbahuz Zcace(1/21) Deylemi(6350) Taberani(11/433,20/285) bni Ebi eybe Musannef(6/382) Hatibul Badadi Tarih(3/376) bni Kani Mucemus Sahabe(2/194) Ceml Fevaid(8767) Savaikul Muhrika(s.228 terc.s.385) safur Raibin(s.122) Yenabil Mevedde(s.62,102) sahihtir. 10
Ey Rfiz! Mslimde bulunan ve Zeyd b. Erkam'n rivayet ettii hadisin lafz yledir: Rasulullah (sallallahu aleyhi ve sellem) adir Hum'da bize hitab ederek yle buyurdular: Ben size, kendisine smsk sarldnz mddete saptmyacanz birey braktm. O da Allah'n kitabdr. (Muvatta, Kader: 3). Soyumdan gelenler mnsndaki tret lafz ise Tirmiz'de mevcuttur. Tirmiz'deki hadisi yalnz Zeyd b. Hasan el-Enmt rivayet etmitir ki, Ebu Hatim, bu ztn mnkerl hadis olduunu sylemitir. Tirmizdeki hadis, bn-i Fudayl, A'me, Hubeyb b. Ebi Sabit, Zeyd b. Erkan, Atiyye, ve Ebu Sad tarikiyle rivayet edilmitir. yle ki: Ebu Said yle der: Rasulullah (sallallahu aleyhi ve sellem) yle buyurdu: Ben size kendilerine smsk sarldnz mddete benden sonra asla saptmyacanz iki ey braktm. Biri dierinden de daha byktr. Bunlardan biri Allah'n kitabdr ki, semadan yeryzne sarktlan Allah'n ipidir. Dieri de, soyumdan gelenlerdir. Bu ikisi havuz bana gelinceye kadar birbirinden ayrlmayacaklar. Dikkatli olunuz, nasl olur da bu iki konuda bana muhalefet edersiniz? (Tirmizi Menakb: 77). Tirmiz, bu hadis iin hasendir, demitir. Gemiden bahseden hadis ise sahih deildir. Mutemed kitaplardan hibirinde de mevcud deildir. Rasulullah (sallallahu aleyhi ve sellem)'in: Soyumdan gelenlerle, Allah'n kitab birbirinden ayrlmayacaklar eklindeki beyanlar ise, bunlarn icm'larnn hccet olduuna dellet eder. Baz limlerimiz de bu grtedirler. Kad, El-Mu'temed adl eserinde yle diyor:
11
Hadiste geen tret kelimesinin muluna btn him oullar girer. Bunlar, Ali, Abbas ve Haris b. Abdlmuttalip'in evladdr. Bunlarn efendisi de Rasulullah (sallallahu aleyhi ve sellem)'dir. bn-i Abbas da, peygamber ailesinin en fakhi idi. Birok meselede Ali'ye (r.a.) muhalefet etmitir. Ali (r.a.) de, fetva verdii hususlarda hi kimsenin kendisine itaat etmesini vcip klmamtr. Kald ki, itre (Haimoullar), ne Ali (r.a.)' nin imameti ve ne de stnl zerinde ittifak etmilerdir. Aksine bn-i Abbas ile bizzat Ali (r.a.) yle diyorlard: mmetin en stn Ebubekir sonra mer'dir. Her ikisinin hilafeti haktr. Hatta Abbasiler, Ali taraftarlarnn ou, Hasan ile Hseyin, Ali b. Hseyin, Onun olu ile torunu Ca'fer esSdk'n ayn grte olduklar hususunda mtevtir nakiller vardr. Sonra mmetin cma' da itirazsz olarak hccettir. Bunlarn da en stn Ebubekir (r.a.) olduuna gre icma' hccet olan mmetin en stnne ittiba etmek vaciptir. Bunu da kabul etmiyorsanz Ali'nin (r.a.) imametiyle ilgili olarak zikrettikleriniz de tamamen hkmszdr.
12
EHL- BEYT SEVGSN STSMAR EDENLER
Rasulullah Sallallahu aleyhi ve sellem Ali Radyallahu anhe buyurdu ki; Ya Ali! phesiz sen ve seni sevenler cennettesiniz. Fakat bir gruh insan seni sevdiklerini iddia edecekler, fakat slam kmseyecekler, onu terk edip bir tarafa atacaklar, slamdan okun yaydan kt gibi kacaklardr. Onlara Rafza denilecektir. Eer onlarla karlarsan, onlarla sava! Zira onlar mriktirler. Ali Radyallahu anhn bu rivayetin ardndan yle dedi; Bizleri, Ehli beyti sevdiklerini syleyecekler, lakin byle deildir. Onlarn alameti Ebubekr ve mer radyallahu anhumaya svmeleridir. 22 Darekutni bu hadisi bir ok tarikleri ile Msnedi Fatma adl eserinde kaydettiini belirtir.
22
Ebu eyh Tabakat(2/74, 4/122) Taberani(1/319) Abdullah Bin Ahmed es Snne(2/548) Deylemi(8301) Mecmauz Zevaid(9/131, 10/22) Zehebi Mizanul tidal(7/171) Allame ed Dani Snenl Varide Fil Fiten(3/616) bni Adiy el Kamil(7/213) Muhibbut Taberi Ryadun Nadra(1/363,385) Metalibu Aliye(2974) Kenzul Ummal(36360) Heytemi Savaik(s.364) Berzenci el aa(s.89) safur Raibin(s.129) Ramuzl Ehadis(1748) 13
mm Seleme radyallahu anha dedi ki; Bir gece Rasulullah Sallallahu aleyhi ve sellem yanmda iken Fatma ile beraber Ali (radyallahu anhuma) geldi. Ali radyallahu anhe buyurdu ki; Sen ve arkadalarn cennettesiniz. Sen ve seni sevenler cennettesiniz. Dikkat et! Seni seven bir kavim dilleri ile syledikleri eyler sebebiyle slamdan dar frlayacaklar. Okuduklar Kuran boyunlarndan aa gemeyecek. Onlar Rafza diye isimlendirecekler. Onlarla karlatn zaman, onlarla mcadele et. Zira onlar mriklerdir. Dedim ki; Ey Allahn Rasul! Onlarn alameti nedir? buyurdu; Cumay ve Cemaati terk edecekler ve (sahabeler ve tabiinden ibaret olan) selefe hakaret edecekler.23 Dier bir rivayette alametleri hakknda yle buyrulur; Onlar sende olmayan eyle seni verler. Dier sahabelerime ise dil uzatr ve sverler.24 Ebu Sleyman el Hemedani rivayet ediyor; Ali radyallahu anh dedi ki; Bizden sonra bir kavim gelecek, sevgimizi istismar ederek yolumuzu bozacaklar. Zira onlar Ebu Bekr ile mer radyallahu anhumaya sveceklerdir. Onlarn rafza diye lakaplar vardr. Bize bal olduklarn syleseler de bizden deildirler!25
23
Taberani Evsat(6/335) bni Ebi Asm esSnne(2/475) Hatib Tarihul Badat(12/358) Muhibbut Taberi Ryadun Nadra(1/364) Mecmauz Zevaid(10/21) Savaik(s.364) safur Raibin(s.129) Berzenci el aa(s.89) 24 bni Ebi Asm es Snne(2/475) Bezzar(2/139) Ahmed(1/103) Berzenci el aa(s.89) bni Ahmed es Snne(2/546) Yenabil Mevedde(s.24) 25 Abdullah Bin Ahmed es Snne(1/441) bnl Cevzi Telbisu blis(s.145) Berzenci el aa(s.90) Yenabil Mevedde(s.23) 14
bni Abbas radyallahu anhumadan; Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem buyurdu ki; Ahir zamanda Rafza diye anlan, slam terk eden bir grup zuhur edecek. Onlar grdnzde onlarla savan. Zira onlar mriktir.26
Ali radyallahu anh buyurdu ki; Bizim urumuzda iki frka helak olacak; birisi bizi ar derecede sevenler, dieri de bize iftirada bulunanlardr.27 Muhammed Bin Suka radyallahu anh naklediyor; Ali Kerremallahu vecheh dedi ki; Bu mmet yetmi frkaya
26
Ebu Yala(4/459,12/116) Taberani(12/242) Heysemi Maksadul Ali(1456) Buyetul Bahis(2/945) Mecmauz Zevaid(10/22) Metalibu Aliye(2973) bni Ebi Asm es Snne(2/475) Haris Bin Ebi same Msned(1043) Abd Bin Humeyd(1/232) Ebu Nuaym Hilye(4/95) bnl Cevzi lel(1/160) Berzenci el aa(s.90) Muhibbut Taberi Ryadun Nadra(1/364) hasendir. 27 Ahmed(1/160) Ebu Yala(1/534) bni Ebi Asm es Snne(2/476) Mecmauz Zevaid(9/133) Mikat(9063) Maksadul Ali(1319) Suyuti Hasais(2/283) Berzenci el aa(s.90) Busayri thaf(7470) Metalibu Aliye(3970-71) Bursevi Silsilename(s.196) hasendir. 15
ayrlacak, en ktleri de bizi sevdiklerini iddia edip te yolumuzdan ayrlanlar olacak.28 EHL BEYT SEVENLERN ALAMETLER mam Musa Rza radyallahu anh dedi ki; Bizim sevdiklerimiz o kimselerdir ki, Allah ve Rasulne itaat ederler ve bizim gibi amelde bulunurlar.29 Ali radyallahu anh dedi ki; Bana olan sevgi ile Ebu bekr ve mer radyallahu anhumaya olan kin bir mminin kalbinde bir arada olamaz.30 Cndeb Bin Nasr ile Hemmam Bin Ubbad Bin Heysem anlatyorlar; Bir gn imam Ali radyallahu anh mescide kmt. Bir kavim gelip kendisine selam verdiler. Selamlarn aldktan sonra, onlarn kim olduklarn sordu. Onlar da; Seni sevenleriz dediler. Onlara dedi ki; Bu gzel bir ey ama neden bize olan muhabbetinizin alametini sizlerde gremiyorum? Bunu duyunca mahcup oldular. Cndeb dedi ki; Sizi seven ianzn alameti nedir ey mminlerin emiri! Ali radyallahu anh cevap vermedi. badete daha dkn olan Hemmam ayn soruyu tekrarlaynca, Ali radyallahu anh, elini Hemmamn omzuna koydu ve dedi ki; Bizim cemaatimiz Allah bilirler, emirlerini yerine getirirler, fazilet ve ahlak sahibidirler. Onlar hep doruyu sylerler. Yedikleri ancak ihtiya kadardr. Giydikleri
28 29
Bursevi Silsilename(s.197) Berzenci el aa(s.91) bni Hacer el Heytemi esSavaik(s.364) Bursevi Silsilename(s.197) Berzenci el aa(s.91) bkz.: Ebu Nuaym Hilye(3/184) 30 Kenzul Ummal(13/245) Keful Hafa(2/371) Molla Cami evahidun Nbvve(s.275) Safuri Mehasinul Mctemea(s.208) bnl Cevzi Telbisu blis(s.143) safur Raibin(s.129) Savaikul Muhrika(s.160) Berzenci el aa(s.92) 16
sradan, normal elbiselerdir. Mtevaz bir ekilde yrrler. Kendilerini Allaha adamlardr. Ona kulluk etmek zere boyun emi, haram kld eylere gzlerini yummulardr. Onlar kulaklarn, dinlerini renmek iin iyi amtr. Allahtan gelen her eye raz olurlar. Bela ve musibetler karsnda mitsizlie dmezler. Eer Allah onlarn mrlerine bir ecel takdir buyurmasayd, Allaha kavumak iin, ruhlar bir gz krpmas kadar bile durmaz. Gzlerinde yce Allah bytrler, Ondan bakasna nem vermezler. Onlar cenneti dndkleri zaman ierisinde nimetlenir gibi, cehennemi dndkleri zaman iine dm gibi azab hissederler. Zorluklar karsnda bir mddet sabredip, sonra rahat ederler. Dnya onlar aldatmak ister, fakat onlar dnyaya yz vermezler. Onu yenmek isteyince hemen yere alarlar. Geceleri namaz iin kyamda durur, uzun uzun Kuran okurlar. Kurann tlerinden faydalanr, hastalklarna onunla ifa isterler. Bazen da Allah korkusundan gzlerinden yalar boanr. Onlar gndzleri alim, hikmet sahibi, zne szne sadk kiiler olarak dolarlar. Allahtan o derece korkarlar ki, yzlerine baktn zaman onlar hasta zannedersin. nsanlara karm gezerler lakin, Rablerinin azametinden o derece ekinirler ki, onlara dikkatle baktn zaman bambaka kiiler olduklarn anlamakta glk ekmezsin. Bu vecd hallerinden ayldklarnda, hemen temiz ve ihlasl amellerle Allaha koarlar, az amele raz olmazlar. Ne kadar ok amel ederlerse etsinler, yine de bir ey yapmadklarna inanrlar. Her zaman kendi nefislerini sularlar. yiliklerini anmaktan ve gstermekten korkarlar. Onlar dinde kuvvetli, yumuak huylulukta kararl, ilme dkn, din hkmlerini anlayan, bildiklerinde dikkatli olan, aratran, orta yoldan ayrlmayan, mevcudu israf etmeyen, iddet karsnda sabreden, ibadette huu zere bulunan,
17
her zaman hakka teslim olan, doru yoldan ayrlmayan, Hakk tutan kimseler olarak grrsn. O, bilmiyorum diye kendini salvermez, ok iyi i yaptm diye kendini brakvermez, Salih amelinden dolay; Acaba bir ey yapabildim mi? diye korku iindedir. Sabah akam zikre devam eder, gaflete dalmamak iin geceleri krle geirir, sabah olunca; Allahn rahmet ve affna nail oldum diye sevinir, ilmi amelle, hkm ilimle tamasn bilmitir. O, her zaman canl ve hareketlidir. Tembellikten son derece nefret eder. Emeli; yakine ermek, kalbi korku iinde Rabbini zikrederek, dilini koruyarak, fkesini yutarak ecelini beklemektir. Onun yanlmas azdr. Komusu kendisinden emindir. Herkese kar yumuaktr. Kibri yoktur. Sabr meydandadr. Zikri oktur, ameline riya karmamtr. nsanlardan utand iin ameli de terk etmez. te bizim adamlarmz, sevdiklerimiz, iamz, bunlardr. Bu gibileri bizdendir ve bizimledir. Hemmam bu szleri vecd iinde dinledikten sonra avaz kt kadar haykrd ve ruhunu teslim etti. Ali radyallahu anh onu ykad, kefenledi ve yanndakilerle birlikte cenaze namazn kld.31
31
bnu Kuteybe Tevilu Muhtelefil Hadis(s.446) Heytemi es Savaik(s.152 terc.s.349) Berzenci el-aa(s.93) Bursevi Silsilename(s.199) Yenabil Mevedde(s.209) Benzeri iin bkz.: Cz' bn Mahled (no:12) bn Asakir Tarihu Dmek (62/304-306) Ebu Nuaym Hilye (8/53) 18
EHL BEYTE ZEL BR LM VERLM MDR? eyhul slam bni Teymiye rahimehullah diyor ki; Rafziler, iiler ve ilimlerini bunlardan alan kimselerin, Ehli Beytten aldklarn iddia ettikleri ya dini ilimlerle ya da tabii ilimlerle ilgili bir takm srlar ve hakikatlara muttali olduklarn iddia ettiklerini grrsn. Onlar byle bir iddiay, gizlenmesinin tlenmesi ve hakikat bilinemeyen bu srlara iman edilmesi gerekli bir takm hususlardan dolay ileri srmektedirler. Halbuki iddialarnn tamam uydurulmu bir yalan ve atlm bir iftiradr. Bu Rafziler, eitli gruplar iinde en ok yalan uyduran ve en ok gizli ilim iddiasnda bulunanlardr. Bu sebeple Batniler ve karmatiler de Rafzi saylmlardr. Rafziler, ilk olarak Emirl Mminin Ali radyallahu anh dneminde kmlar ve Ali radyallahu anhn zel olarak baz ilimlere ait srlara ve vasiyete sahip olduu iddiasnda bulunmaya balamlardr. Bunun zerine Ali r.a. n ileri gelen yaknlar ona byle bir eyin olup olmadn sormular, Ali r.a. de, byle bir eyin olmadn bildirmiti. Daha sonra evrede byle bir szn sylendiini renen Ali r.a. halka bir konuma yapm ve kendisinin byle bir srra ve vasiyete sahip olmadn aklamt32 Cafer es Sadktan geldiini iddia ettikleri srlar ve yalanlara gelince, bunlar en byk yalanlardr. Hatta yle denebilir; Cafer es Sadk ra. a atfen yalan uydurulduu ve iftira edildii kadar, baka hi kimseye iftirada bulunulmamtr. Ona nispet edilen hususlardan birisi Kitabul Cefrdir. Ki bunlar, mam Caferin bu kitapta baz olaylar, olacak
32
bkz.: Buhari(cihad 171, Diyat 24,31, Cizye 17, Fadailu Medine 4) Mslim(man 131, Hacc 464, Itk 20) 19
eyleri yazdn iddia ederler. Cefr, kei yavrusu, olak anlamna gelmektedir. Bunlarn iddiasna gre mam Cafer bu hususlar bir olak derisi zerine yazmtr. mam Cafere atfen uydurulan Kitabul Heft, hilal ile ilgili olan Kitabul Cedvel, Marib lkelerinden bnul Hlli ve benzerlerinin iddia ettii Kitabul Bitaka ve Kuran tefsiriyle ilgili bir ok nakiller ve benzeri hususlarda da durum ayndr33 On iki imamlarna bu imamlarn dahi kabul etmeyecei sfatlar uyduran ii'ler bir taraftan imamlarn beeriyyetin stnde bir mertebede olduunu iddia ederken te yandan Resulullah (SAV)'n Allah'n vahyettii gklerin yaratlmas, cennet ve cehennemin vasflar gibi gayba dair haberlerini inkar ediyorlar. Kahire'de yaklatrma merkezinin kard Risaletul slam dergisi drdnc senesi drdnc say 368 inci sayfasnda Lbnan'daki ii yksek mahkeme reisinin kalemiyle bu inkarlarn tescil etmilerdir. Bu asrn byk alimlerinden olduunu kabul ettikleri bu zat "Imamiyye ias itihadlarndan" ad al tnda bir makale yazm ve orada mtehitlerinden Muhammed Hasan El-itiyani'den "Bahrul - Fevaid" kitabnn 267 inci sayfasnda yle dediini nakletmitir: "Peygamber; abdesti bozanlar, hayz ve nifas ahkam gibi er'i hkmleri haber verirse onu tasdik etmek ve haber verdiiyle amel etmek vaciptir. Eer gklerin ve yerin yaratlmas, huriler, kkler gibi gayba ait eylerden haber verirse (bu haberin Peygamberden sadr olduunun shhati) zan yoluyla deil kesin olarak bilinse dahi ona inanmak vacip deildir." Ne garip deil mi? imamlarna iftira ederek subutu kesin olmad halde imamlarnn gayb bildiine iman
33
bni Teymiye Mecmuul Fetava(4/80 v.d.) 20
ediyorlar ve delaleti kesin olan ayet ve sahih hadislerle sabit olan gklerin yaratlmas, cennet ve cehennemin evsaf gibi Resulullah (SAV)'dan sahih olarak gelen gayba dair haberlere inanmamay kendilerine mubah sayyorlar. Halbuki Resulullah (SAV)'n kendi heva ve hevesinden konumayaca ayetlerle sabittir. Resulullah (SAV)'den sahih olarak gelen gaybiyyat ile imamlarna nispet ettiklerini mukayese eden kimse Resulullah'dan Kur'an'da ve mtevatir hadislerde sabit olanlarn iilerin imamlar hakknda inandklarnn bir kk parasna dahi yetiemeyeceini apak anlar. Gayb haberlerini rivayet eden iiler ehli snnet Cerh ve Tadil ulemas nezdinde yalanc olarak bilinmektedir. Fakat iiler buna hi aldr etmez ve onlarn imamlardan rivayet ettiklerini tasdik ederler. Yaklatrma merkezinin kard Risalet-l-slam dergisi, Lbnan ii Yksek mahkemesi reisi ve mctehidleri Muhammed Hasen el-ltibani Resulullah'dan sahih rivayetlerle sabit olan gayb haberlerine inanmann vacip olmad davasn alklyor ve Peygamberlik grevini abdest hayz nifas ve benzeri fkhi meselelere hasretmeyi istiyorlar. bni Abbas r.a.den rivayet edilen hadiste buyrulur ki; Yldzlara bakan ve ebced harfleriyle uraan kimselerin Allah katnda hibir nasibi yoktur.34 Yine bni Abbas r.a.n rivayet ettii merfu hadiste buyrulur ki; Kim yldzlardan bir ilim elde ederse, sihirden bir ube elde etmitir.35
34
sahihtir. bni Ebi eybe(6/129) Fethul Bari(11/351) Suyuti tkan(2/26) merfuan zayf senedle; Taberani(11/41) Deylemi(3250) Camis Sair(4408) Kenzul Ummal(29154) ancak bu rivayetin de ahitleri vardr. 21
Cifr, ebced, cmmel vs. gibi adlar verilen rakam deerli harf sistemiyle olaylarn zamann, yerini, durumunu, srrn kefetmek iin yaplan bu hurfecilik ilemine hurflik adn verebiliriz. Tarihte bu adla nlenmi bir ekol de bulunmaktadr. ranl Fazlullah Hurf (. 1394) adl bir eyhin kurduu bu tarikatta, grlmeyen gleri harekete geirmek ve tabiat st kuvvetleri kullanmak iin birtakm harf, rakam ve ekillere zel anlamlar yklenir. mam atbi r.a. diyor ki; Bir ok insan Kuran zerindeki iddialarnda snr amlar ve ona tabiat ilimleri, matematik, mantk, ilm-i huruf gibi ncekilerin sonrakilerin btn ilimlerini yklemilerdir. Bu iddia yanltr. Kald ki, sahabe, tabiun ve selefi Salihin, Kuran ve Kuran ilimlerini, Kuranda bulunan esrar en iyi bilen kimselerdi. Bununla birlikte onlardan hi kimsenin bu iddia dorultusunda sz ettii bize gelmemitir. Onlar, Kurandan sadece tevhid delilleri, teklifi hkmler, ahiretle ilgili hkmler ve bunlarla ilgili konularn ispatna almlardr. Eer onlarn bu iddia dorultusunda abalar olsayd meselenin esasna delalet edecek eyler mutlaka bize ulard. Byle bir ey ulamadna gre bu iddiann onlarda mevcut olmad anlalr. Bu da Kuranda onlarn iddia ettii gibi btn ilimlerin esaslarnn bulunmadna bir delildir. Evet Kuran baz ilimleri iermektedir, ancak bunlar Araplarn bildikleri ilimlerdir. Yahut onlarn bildikleri ilimler zerine kurulu olan ve akl sahiplerinin taaccp ettii, iaretleri gsterilmedike yollar aydnlatlmadka stn akl sahiplerinin dahi kavrayamayaca trdendir. Kurnda bunlarn dnda baka bir eyin bulunmas noktasnda ise cevap; hayr olacaktr.
35
Sahihtir. bni Ebi eybe(6/129) Elbani Sahiha(793) Ebu Davud(3905) bni Mace(3726) Ahmed(1/227,311) Harbi Garibul Hadis(5/195) 22
ddia sahipleri muhtemelen kendilerine u ayetleri delil getirirler; Sana; her eyi aklayan, hidayet ve rahmet, mslmanlara da bir mjde olan kitab indirdik.(Nahl 89) Biz, kitabta hibir eyi eksik brakmadk.(Enam 38) Ayrca onlar surelerin banda bulunan harfleri ki bunlar Araplarn yabanc olduklar eylerdi zellikle Ali r.a. olmak zere seleften bazlarndan nakledilen szleri delil getirmektedirler. Delil olarak kullandklar ayetlerden maksat, mfessirlere gre ykmllk ve Allaha kar kulluk icrasnda gerekli olan hususlarla ilgili eylerdir. kinci ayette ise levhi mahfuzdan bahsedilir Sure balarndaki harflere gelince, alimler bunlar hakknda Araplarn bilgisi bulunduunu gerektirecek ekilde aklamalar getirmilerdir. Mesela bunlara siyer melliflerine gre, Araplarn ehli kitaptan rendikleri cmmel hesab gibi yorumlar yaplmtr. Yahut bunlarn Allahtan baka kimsenin bilemeyecei mteabihattan olduu sylenmitir. Bunlar Araplarn hi bilmedii eklindeki yorumlara gelince, bu asla caiz deildir ve seleften hi kimse byle bir iddiada bulunmamtr. Dolaysyla iddiaclarn elinde kendi davalarna delalet edecek hibir delilleri yoktur. Ali r.a.den ve bakalarndan nakledilen eyler sabit deildir. Kurann gerektirdii eylerin inkar caiz olmad gibi, ona onun gerektirmedii eylerin nispeti de caiz deildir. Dolaysyla onu anlamak iin zellikle Araplara nispet edilen ilimlerle yetinmek gerekir. Kurandaki hkmlere ancak bu yolla ulalr. Kuran anlamak iin bundan baka yollar arayanlar, onu asla anlayamayacaklar, Allah ve Rasulne kasdetmedikleri anlamlar nisbet edecekler, onlara sylemediklerini syleteceklerdir.36
36
atbi Muvafakat(2/77-79) 23
Bazlarna gre sure balarndaki bu harflerden maksat, bu mmetin ecelini belirleyen say remizleridir.(cifir hesab gibi) bu iddiann dikkate alnabilmesi iin, Kuran indii srada araplarn harflere belli saylar ykleyerek tarih drme ya da zaman belirleme gibi bir usul bildikleri sabit olmaldr. Halbuki onlarn byle bir ey bildikleri asla sabit deildir. Bunun asl, siyer melliflerinin dedii gibi Yahudilere dayanmaktadr lme intisap ettiklerini, hatta eyann hakikatine keif yoluyla vakf olduklarn syleyen baz kimseler, bu grleri Kuran hakknda ileri srdkleri iddialarna hccet kabul etmiler ve bunlardan bir ksmn da Ali r.a.a isnad etmilerdir. Bunlar, sz edilen yorumlar, ilimlerin asl, dnya ve ahiret hallerine mkaefe yoluyla vakf olabilmenin kayna sanmlardr. Gariptir ki bu kimseler, bu konuda hibirey bilmeyen mmi arap halkna ynelik olan ilahi hitaptan Allahn muradnn bunlar olduunu iddia etmilerdir. Haydi diyelim ki onlar, ksmen sure balarnda murad olsun, peki onlarn eitli ekillerde terkip edilmesi ve birbiri ile arplmas yoluyla her hal ve durum zerine delalet ettiklerine, onlarn drt tabiata nispetine ve varlk aleminde etkin olduuna, her mufassaln z, her mevcudun unsuru olduuna delil nerede? Onlar bu konuda eitli tertipler yapmaktadrlar ve onlarn hepsi de keif ve gayba ttla esas zerine dayandrlmaktadr. Keif iddias, eri konularda kesin olarak bir delil deildir. Kald ki eriat dnda dier hususlarda da delil saylmamaktadr.37 rnek verecek olursak; bazlar kyametin anszn manasna gelen kelimesinin ebced deeri olan 1407 hicri ylnda kopacan sylemiler, fakat kyamet bu tarihte kopmamtr. ayet insanlar ebced ve cifir hesabn delil kabul edip Kuran kyametin 1407 ylnda kopacan belirtiyor diye iddia etselerdi, bu tarihte de kyamet
37
atbi Muvafakat(3/383-384) 24
kopmaynca Kuran yalanlansayd kopacak fitne akla hayale gelmezdi. Yine Muhyiddin Arabi getikten sonra mehdi kar demi, bunun ebced deeri olan h.683 ylndan beri mehdi kmamtr. arani de mehdinin h.1255 yl aban aynda kacan sylemi, tarih aksini gstermitir. Cifir yoluyla haber verilen baz eylerin km olmas, cifrin hak olduunu gstermez. nk bir kimse, olmas muhtemel olan pek ok eyi haber verirse, phesiz bunlarn bazs doru kar. Eer cifir hak olsayd, bu yolla verilen her haberin doru kmas gerekirdi. Allah Teala buyurur ki; Onlar, ancak zanna uyarlar ve yalnz yalan syleyip dururlar. (Enam 116) De ki: Rabbm, ayla, gizlisiyle tm hayaszlklar, gnah, Allah'a irk komanz ve Allah'a kar bilmediiniz eyleri sylemenizi haram klmtr.(Araf 33) Hakknda bilgin olmad ey zerinde durma. nk kulak da, gz de, kalb de btn bunlar ondan sorumludurlar.(sra 36) Rabbndan apak bir burhan zerinde bulunan kimse; iledii ktlkleri kendisine gzel gsterilen ve heveslerine uyanlar gibi midir?(Muhammed 14) eytanlarn kime indiini size bildireyim mi? Onlar, 'gerei ters yz eden,' gnaha dkn olan her yalancya inerler.(uara 221-222) Bununla beraber onlarn ou, sadece bir zan peinde gider, ama zan gerek adna hibir ey ifade
25
etmez! phesiz Allah onlarn ne yaptklarn ok iyi biliyor.(Yunus 36) Sana kitab indiren O'dur. O'nun baz ayetleri muhkemdir ki bunlar; kitabn anasdr. Dier bir ksm da mteabihlerdir. te kalblerinde erilik bulunanlar; fitne karmak ve te'vile yeltenmek iin mteabih olanlara uyarlar. Halbuki onun gerek te'vilini, ancak Allah bilir. limde derinlemi olanlar: Biz ona inandk, hepsi Rabbmzn katndadr, derler. Ancak akl sahibleri dnebilirler.(Ali mran 7) Acaba gaybn bilgisine sahiptir de o alemin srlarn m gryor?(Necm 35) Halbuki onlarn bu hususta bilgileri yoktur. Onlar, sadece zanna uyarlar. Zan ise hi phesiz gerekten bir ey ifade etmez.(Necm 28) Eslem Bin Sehl el Vastinin38; Hasen Bin ebib bin Raid39 Muhammed bin Ziyad40 Furat bin Ebi Furat41 Muaviye bin Kurre babas merfuan isnadyla naklettii uydurma hadiste; Ebcedin tefsirini renin. Onun tefsirini bilmeyen alime yazklar olsun diye geer. 42 Ancak bu tr aslsz rivayetlerde bile ebcedin tefsiri; matematik deerler deil, baz kelimelerin ba harfleri olarak ifade edilir.
38 39
hicri 292de vefat etmitir. Hadiste zayftr. Batl hadisler rivayet etmekle bilinir. 40 Hadis uydurucudur. 41 Zayftr. 42 Eslem bin Sehl Tarihu Vast(s.206) benzer bir uydurma hadis iin bkz. Deylemi(2247) 26
A
ilik bid'at:43 nceleri ilik yani Hz. Ali taraftarl gayet mutedil ve normal idi. Nitekim sahabe arasnda bile halifelik noktasnda Hz. Ali'yi Hz. Osman'a takdim eden, ona ncelik verenler bulunuyordu. Fakat bu Kimseler, yine de Hz. Ali'den nceki halifelere herhangi bir saldrda bulunmuyor ve dil uzatmyorlard. bn Teymiye (r. a.) bu noktada yle diyor: Ali (r.a.)'dan tevatrle gelen haberde "Hz. Peygamber (s.a.v.)'den sonra bu mmetin en hayrls Hz. Ebu Bekir ile Hz. mer r.a.dr. diyor. Nitekim iin bu yn tm eski iler arasnda ittifakla kabul edilmektedir. nceki iler'in tm Hz. Ebu Bekir ile Hz. mer'i stn kabul ediyorlard. Tartma sadece Hz. Ali ile Hz. Osman'n halifelii noktasnda meydana gelmitir. Buda her ikisinin farkl farkl taraftarlar olmas yznden domutur. Hz. Ebu Bekir ile Hz. mer'e gelince, her ikisinin de Hz. Osman ile Hz. Ali anlamnda bir taraftarlar olmamtr. Aksine mmetin tm hatta Haricler bile, her ikisinin halifeliinde ittifak halindedirler."44
43
Bir kimsenin ias demek, o kimsenin yardmclar ve taraftarlar demektir. "ia" ad Hz. Ali taraftar olan, ona yardm eden ve onunla birlikte hareket eden ve onu savunanlara verilmektedir. Bunlar Hz. Ali'yi Hz Osman'a takdim ederler. Sonradan kabuk deitirerek byk bir topluluk oluturdular. Kendilerine gre inanlar, farkl metodlar vardr. Bk. Makalt: 1/165, el-Farku Beyne'l-Firak: 21-29; el-Milel: 1/146. 44 Bk. en-Nbvvt: 132. 27
Daha sonra ortalarda Abdullah b. Sebe adnda bir Yahudi belirdi.45 Mslman olduunu ileri sryor ve kendisince Ehl-i Beyti sevdiini iddia ederek, Hz. Ali noktasnda arla gidiyordu. Hz. Ali'nn halifelii konusunda bir vasiyyetin varln savunuyordu. Sonralar ise Hz. Ali'yi ilahlk derecesine karmtr. Badadi, bu konuda unlar sylyor: "Sebeiyye: Hz. Ali ile ilgili olarak ok ar hareket eden ve arla sapan Abdullah b. Sebe'in taraftarlarna denir. Abdullah b. Sebe'nin o derece arlklar olmutur ki, Hz. Ali'nin peygamber olduunu, hatta daha da ileri giderek, onun bir ilah olduunu ileri srmtr." Ebu'l-Ferac el-Bagdad devamla der ki: "bn Sevda yada baka bir ifadeyle bn Sebeh esasen Hireli bir Yahudi'dir. Gya mslman olduunu sylemi bylece Kufeliler katnda bir yeri ve mevkii olsun istemitir. Onun hakknda anlatlanlara gre, kendisi gya Tevrat'a her peygamberin bir vasisinin olduunu, Hz. Muhammed (s.a.v.)'in de vasisinin Hz. Ali olduunu, okuduunu belirtmitir."46 Baz iiler bni Sebe diye birisinin gerekte yaamadn, hayal rn bir ahsiyet olduunu, onun hakkndaki btn rivayetlerin zayf bir ravi olan Seyf bin mer vastasyla geldiini iddia etmektedirler.47 Lakin bu iddiann elle tutulur bir taraf yoktur. Nitekim bni Asakirin
45
Abdullah b. Sebe' Yemen'in San'a blgesinden bir Yahudi olup, srf slm' bozmak iin Hz Osman dneminde mslman olduunu sylemi, asl amacn gizlemitir. Buna yalnzca iler uymulardr. Yce Allah, Ehl-i Snnet eliyle dinini bundan korumutur. 46 Bk. el-Farku Beyne'l Firak(235). 47 Bkz.: Murtaza el-Asker Abdullah Bin Saba Masal Terc.: Abdulbaki Glpnarl 28
Tarihu Dmekinde ve baka kaynaklarda Seyf dnda baka raviler yoluyla da bni Sebeden bahsedilmitir.48 ehristani'nin belirttiine gre de: "bn Sebe, Hz. Ali'nin imametine ilikin olarak ilk sz syleyen kimsedir." Yine onun anlattna gre Sebeiyye: "Frka olarak ilk kez tevakkuf, gaybet (kaybolan imam) ve ric'at (imamn bir gn geri dnecei) grn ileri srendir,"49 Sebeiyye'nin ihtilafna ve farkl farkl frkalara blnmesine ramen bir zaman sonra onlarn bu grlerine ia sahiplendi. ia bundan byle Hz. Ali'nin imametine ve halifeliine sahip km ve bunu savunur olmutur. Bununla ilgili olarak kendilerince nass (delil) sunmular ve vasiyyetin varln ileri srmlerdir. Bu grler de aslnda bn Sebe'n geriye brakt grlerdi.50 Daha sonralar ialk birbirinden olduka farkl onlarca frkalara ayrlmtr. te bylece ia vasiyyet, ricat, gaybet ve hatta daha da ileri giderek imamlarn ilahlklarn bile ortaya atan bir bid'at meydana getirmitir.51 meyye isyanlarna kar Kufe Hilafetine destek veren Mslmanlarn bir ksm meyye'nin saltanat yllarnda da muhalefetini srdrd. Hseyn radyallahu anh'in Kerbela'da ehadetinden (.680) sonra devrimci izgi bir sre ie kapand. Peygamber soyunun yaayan bykleri etrafnda bir sevgi halkas, karizma, belki batni bir ekicilik grlmeye balad. mamlarda batni bilgi, bir nevi vahyin devam demektir. Ama bu eriat getiren zahiri deitiren bir vahy deil. el-Gazali yapt tartmada bu tr bilginin Ali radyallahu anh'e has olmad, Ebu Bekr, mer radyallahu anhuma gibi isimleri de sayarak Sufilie vurgu
48 49
bni Asakir Tarihu Dmek(29/3-10) Bk. el-Milel: 1/174. 50 Bk. el-Milel:1/146; Makalatu'l-slmiyyn: 1/65-89. 51 Bk. Usl'l-Kf, 3/240-271. 29
yapar. Bylece tasavvuf iilikten etkilenerek bir ok sapkla kap am, kimileri vahdeti vcuda, kimileri ittihad ve hulul kfrne, eyhleri hakknda; onlar mahfuzdur, eyhine kalben bile itiraz eden iflah olmaz diyerek masumiyet atfetmeye, mzii ve raks caiz grmeye ve daha bir ok sapklklara dmlerdir. Gneydou Asya, ran ve Irak'ta yaygnlk kazanan iilik Yunan, ran, Hint kltrel ikliminde geliti. Ali-Hasan hilafeti ve Hseyni imamet muhalefi, ia olarak adlandrlacak okullamay dourdu. Ali'nin nass ile tayinine inanlyordu. Ali sahabenin en stn idi. Emeviler bu devrik hanedan mmetin vicdannda mahkum etmeyi baaramadlar. Kufe'deki deiik ia muhalefeti u tr ilkeler zerinde younlamaya balad: 1- mamet, mmetin seimine braklan bir kurum deildir. Tayin Peygamberin mutlaka yapmas gereken bir grevi idi.52 Ve Ali, talimatla seilen ilk mamdr. Her imam bir sonrakini tayin eder.53 mamlar Ali'nin soyundan gelmelidir.54 2- mam, byk ve kk gnahlardan masumdur. Dolaysyla icraatlar kutsaldr. "Eer Ali r.a., onlardan honutsuzluunu ifade etmi ve hilafetlerini meru olarak tanmay reddetmise, Ali'den nce halifelikte bulunmu Ebu Bekr, mer ve Osman da bu hkme dahildir. O'nun doru olarak grd eyleri biz istisna kabul edemeyiz. Ali r.a. ve Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem arasnda, ikincisinin Peygamberlie
52
bnu Haldun/ Mukaddime , ehristani/ Kitab el-Milel ve'lNihal(1/162) 53 E'ari/ Makalat el-slamiyyin(s.6 ve devam) 54 ehristani/ Kitab el-Milel ve'l-Nihal(1/163) 30
muhatap olmas istisnas dnda bir ayrlk gzetmeyiz; geriye kalanlar iinse Ali, Peygamber gibi ayn derecede saygya deerdir."55 R. Strothman56 Arapa ve Farsca el-yazmas katologlardan ve Brockelmann, GAL' den yararlanarak konuyla ilgili zengin bir literatr sunar. 57
55 56
E'ari/ Makalat el-slamiyyin(s.6 ve devam) slam Ansiklopedisi, 1993, st, MEB C.11 57 E.G.Browne / A History of Persian Liretature in modern Times (1924) s.353, v.dd. (burada ii hal tercmeleri ve bibliyografyas deerlendirilmitir) Ignaz Goldziher/ Vorlesungen (nr.Babinger), Heidelberg, 1925, s.196 v.dd. Gobineau/ Les religions et les philosophies dans l'Ase centrale (Paris, 1866) s.63, v.dd. Mez/ Die Renaissance des Islams (Heidelberg, 1922) s.55 v.dd.; Babinger, ZDMG, LXXVI, 126 v.dd., Nldeke, Isl, XIII, 70 v.dd. Andrae/ Die Person Muhammeds in Lehre und Glauben seimer Gemeinde (1918), bk.fihrist Buhl/Alidernes Stilling til de Shi'tiske Vevaegelser under Umajjaderne, Kgl. Danske Vidensk. Selshabs Forhandlinger (1910 nr.5). al-Navbahti/ Firak al-i'a, nr.Ritter= Bibliotheca Islamica,4 Muhammed b.Omar al-Kai /Ma'rifat ahbar al-rical (eyh Tusi semeleri, Bombay, 1317) al-Nacai (.450=1058) /Marifat ilm al-Rical (Bombay 1317) al-Tusi /Asma al-rical (Tahran 1271) ve Fihrist kutub al-ia (nr.Sprenger ve Mawlawy Abd al-Haqq) Kalkute, 1853-1855 bn ahraub (.588=11929/ Maalim al-ulama (nr.Abbas Eghbal), Tahran 1353/1934 bn al-Mutahhar al-Hilli /Hulasat al-Makal (K.al-Rical d,ye de bilinir), Tahran 1310 Mirza Muhammed b.Ali al-Astarabadi (.1028/1619) / Manhac al-Makal (Tahran 1307) Muhammed b.Ali al-Hurr al-Amili /Amal al-amil fi zikr ulama Cabal Amil (Tahran, 1307) 31
R.Strothman58 Kerbela'dan sonra Ali evladnda ortaya kan "passion" zdrap ekme dncesinin abartldn, Hz. Hasan, Cafer es-Sadk'n hayatlarnn zehirletilerek nihayetlendiine inanmak istediklerini syler. Nitekim almamzn metninde grlecei gibi, iiler her imam hakknda zehirletildii ya da ldrld yolunda rivayetler kaydetmiler, Snni literatre de bu haberler szmtr.
Hvandemir /Habib al-Siyar (Farsca te'lif tarihi 929/ 1523), Bombay, 1273 tr.yer al-Tafrii/ Nakd al-Rical (telifi 1015/ 1606), Tahran, 1318 Yusuf b. Ahmed al-Bahrani (.1187/1773) /Lu'luat al-Bahreyn (Tahran 1269, Bombay ts.) Muhammed Bakir al-Hvansari/ Ravzat al-Cannat (telifi 1287/ 1870) Tahran 1306 Muhammed b. Sadk b. Mahdi /Nucum al-sama (Farsca), Laknav, 1313 Husayn al-Kenturi (.1286/ 1870) / Kaf al-Hucub va'l- Astar, nr. Hidayet Husayn, kalkute, 1912-1914 mamlar Hakknda: Abu'l-Farac al-sbahani / Makatl al-Talibiyyin (Tahran 1307), bu eserin ilk yars Fahr al-Din Ahmed b.Ali al-Nacafi/ al-Muntahab fi'lMarai va'l-Hutab, Bombay, 1314) in haiyesinde Ahmed b. Ali b. Muhanna (.828/1424) / Umdat al-Talib fi Ansab Al Abi Talib (Bombay, 1318) Abd Allah b.Nur Allah /telif tarihi 1240/1824-25) /Makal alAvalim (tab.1295) Hadisler Yahya b.al-Hasan b. al-Birtik (.600/1204) /Hasais vahy al-Mubin fi Manakb Amir al-Mu'minin (tab 1311) ayn mll/ al-Umda fi Uyun sihat al-ahbar (Bonbay 1309) Nur Akidesi zerine Yeni Eserler: al-Husayn b.Murtaza'l-Yazdi al-Tabatabai/ al-Rakk alMansur va lavami al-Zuhur (Bombay 1303) Mahmud ukri al-Alusi (.1270/1853) /Muhtasar al-Tuhfat alsna Aeriya (Tab. 1301, yeri belli deil) R.Strothmann /Die Zwlfer-Schia (Leipzig, 1926) Duvight M.Donaldson/ The Shi'ite Religion (London 1933) 58 slam Ansiklopedisi, 1993, st, MEB C.11 32
Hseyn ve mam Zeyd destekilerinin ihanetine uramlard. Muhammed ibnu Hanefiyye, Muhtar esSakafi, Muhammed ibnu Tabataba ve Muhammed ibnu Zeyd, Ebu's-Saraya tarafndan isyana tevik edildiler. Zeynelabidin ve Muhammed Bakr'a ilk Medinelilerle birlikte I. Akabe'de bey'at eden Cabir ibnu Abdullah elEnsari yanamt. O, gen Ali oullarna, Muhammed elBakr'a Cafer es-Sadk ve Musa Kazm'a Maherde efaat edeceine dair teminat almt. Cabir ibnu Yezid el-Cufi, Hiam ibnu el-Hakem, eski bir harp esiri olan Hiam ibnu Salim el-Cavaliki ve el-Yaktin ibnu Musa'nn mevlas Yunus ibnu Abdurrahman gibi din alimleri intisab etmilerdi. Yunus ayn zamanda Ali Rza'nn byk evresine de mensuptu. nanlarn Hadislerle belgelediler. Gadir el-Hum rivayetinde geer: "Ali, Harun'dur, Ali, Allah ve Muhammed tarafndan tayin edilen vasidir, mevladr" "Ehli Beyt, Nuh'un gemisidir. Ehi Beyt ve Kur'an dnyann iki hazinesidir. Muhammed, Ali, Fatma, Hasan ve Huseyn be brde ashabdr." sa'nn hayatna benzer bir tasavvur geliti. Acy Hseyin ekti, gaybeti 12. evlat yaad. Kimi iiler de ricat inanc geliti. Kusayyir(.105/723) Muhammed ibnu Hanefiyye'nin ricatn bekliyordu. Kumayt(.126/743) Adem vastasyla Muhammed zerinden mukaddes aileye intikal eden nuru terennm eder. Seyyid el-Himyeri neidelerini bu sevgiye tahsis eder. Dabel, Hseyn'in ehadetine ait bir kasidesinde Kaim'i beklemektedir: "Eer bugn veya yarn tahakkuk edeceini umduum ey olmasayd, kalbim acdan paralanrd: Hi phesiz huruc edecek bir mamn hurucu, Allah'n adna ve saadetle zuhur etmesi.."
33
Tecelli ve imamn efaati hakkndaki dnceleri bnu shak'a gre, daha bir ka ilk islami devre airinin Peygamber'in ahsna baladklar benzer tasavvurlarn ne lde dorudan doruya devam olduu bilinmez. Yani 632 den ne kadar sonra dodu? bnu Sebe'de bu tr temayller grlr. Sffn'de Ali tarafnda savam olan Ebu'l-Esved ed-Deli "Ebu'l-Huseyn'in yzne baktmda, seyredenlerin kalbini hrmet telkin eden bir hayranlkla dolduran bir dolunay gryordum. imdi Kureyliler nerede bulunurlarsa bulunsunlar senin din ve dine hizmet bakmndan hepsinin en asili olduunu bilirler." der. mamiler iin mam, bir insan olarak kalmakla beraber onun iinde ilahi bir nur cevheri vardr. Drziler indinde, ilahlatrlm olan varln sadece bir kendinden geii demek olan mam'n lm, mamilerce lmeyi sevinle telakki etmek iin de dini bir kuvvet olmaktadr. mam ihtiyaryla lm seer, tpk Hseyinin Kerbelada lm meleine, Rabbinin huzuruna gitme dileini bildirmesi gibi.
mamilerde Vakfya, Kttiya( Katiya) Kuram:

Vakfyya mam'n lmnden phe etme temayldr. En mehuru Caferiyye'dir. Ayrca Musaviyye, Rzaiyye'den de bahsedilir. Katyye ise 11.mamdan sonra vakfetti. Muhammed Huccetullah'n lmediine inanlr. mamilerden Hiam ibnu Salim el-Cevaliki tecessde inanyordu. Dnemin kelam tartmalar ia iinde mamlarn kanaatlarna dayanlarak sona erdiriliyordu. rnein Kur'an hakknda Cafer'den menkul szler: " Kur'an ne yaratcdr, ne de yaratlmtr, o yaratann kelamdr." ia iinde zahiri lafzclndan Hanefi usulcle dein deiik tonlar grmek mmkn. Kabirlere peresti yaygn bir halk iasdr. rann ialamas ok sonradr. Erken dnem iileri Gney Araplardr (Yunus, iki
34
Hiam, Dabel gibi). ki asr sonra bile Mufid "Arabca konuan ilk insan olan Yektan" dan neet etmekle nmektedir. Gulat bir ok frka retti. Karmatiler, smaililer, Drziler, Nusayriler ve Aliallahiler. Keysaniye frkas Peygamber soyundan olmayan Muhammed ibnu elHanifiye'yi mam tandlar. Hasan'n soyundan I.dris ibnu Abdullah 171 de Fas'ta ynetime geldi. Bu bir ia doktrinine dayanmaz. Ge Dnem: 297/ 909 da Afrika'da smaili Fatm devleti teekkl etmi ve ayn sralarda da Karmati zmreleri Kuzeydou ve Gney Arabistan'da toplanmaya balamlardr. Irak ahalisinden yarsndan fazlas ve dank ii zmreleri dnda Hindistan ve Suriye' deki byk ii cemaatleri mami'dir. Cafer es Sadk ve Ali el-Rza'ya atfedilen bir takm vukela (vekiller)in sahihlii tartmaya aktr. mamlar tagayyub ettiklerinde Sefirlerin durumu nem kazanyordu. 260/873 senesinden sonra 4 Sefir geldi. 4. sefir olan Ali ibnu Muhammed es-Sammuri 329/940 ylnda lnce Gaybeti Sura bitti. Bu dnemde Safevilerin dini devletleri iin bir eyhulislam tayin etmelerinden nce bir ok kitap yazld. Horasan'n smail tarafndan zapt 290/903 de gereklemiti. Musul ve Haleb Hamdanileri 317/929 dan itibaren ia iin rahatlama yllar oldu. ii Bveyholu Ahmed Muizzd-Devle 334/945 de Badad'a girdiinde burada uzun zamandan beri oturan ve mesela Kerh mahallesini igal eden Hilafet payitahtnn iileri iin de
35
byk bir devir balam oldu. Muteber hadis kitaplar yazld. ii Edebiyat 1. Kuleyninin (.328-29 / 939-40) el-Kafi'si 59 usul ve furu blmlerindeki 16.000'den fazla hadisden, sonralar 5072 si sahih, 140 hasen, 1118 i musned, 302 si kuvvetli ve 9288 i zayf addolunmutur. 60 Makbul erhi, Halil ibnu Gazi el-Kazvini'nin yazd el-Safi'dir. 1057/1647 de Mekke'de telifine balanlm ve el-Safi nvan ile yazar tarafndan farsca olarak kaleme alnmtr. 2.Muahhar bnu Babuya (.382/991-2) nin Man la yazhuruhu'l-fakih 61 Hacim bakmndan el-Kafi'den kktr. 6000 kadar hadisten takriben 4000'i mselsel isnad'a sahiptir. Bu mecmua son zamanlarda Bihar el-Envar mellifinin babas Muhammed Taki el-Meclisi tarafndan, arapas Ravzat el-Muttakn ve Farscas Lavami i Sahib Kirmani adlar ile bir arada tab ve erholunmutur. Buna karn, 1135/ 1722-23 de len Abdullah ibnu Salih el-Samahici'nin Man la yahzuruhu'l-Nakih nvanl erhi tamamlanamad. ii Fihrist'in mehur mellifi Ebu Cafer Muhammed ibnu Hasan et-Tusi'nin eseri olup her ikisi de aslnda 413 /1022'de len Mufid'in el-Muknia fi'l-Fkh'na erh olarak tasarlanm; 3- el-stibsar fi mahtulifa min el ahbar hacimli olan;
59 60
62
ve daha
Tahran bas. 1312-1318 R.Strothman/slam Ansiklopedisi, 1993, st, MEB C.11 61 Tahran bas. 1324 36
4- Tahzib el-Ahkam . 63 Her iki eserde pek muazzam olan rivayet malzemesini tanzim ve tasnif gayretini gdlmekte olup bu da tabiatyla tenkidi olarak deil, muteber ve mer'i akde ile tevafuk derecesine gre yaplmtr. Tehzib, 381 /991-2 de len Muhammed ibnu Ahmed ibnu el-Cuneyd el-skafi'nin, kyas gerektiinden ok kullanld iin bir kenara braklm olan fkh kitab Tehzib el-ia ile kartrlmamaldr. bnu Babuya'nn, daha byk olan mecmuas Medinat al-lm sadece nadiren 5.Kitap olarak kabul edilir. al-Saduk olarak anlan Muhammed ibnu Ali ibn Babuya, babasnn ricas zerine "gizli" 12. imamn efaati sayesinde domu olduunu iddia ettii sylenir. Bu zat 2. asrda bile iddetli ii taraftar olup, 300 yllarn ilerine kadar hala ounluu snni olan ran iinde istisna tekil eden ehirlerden Kum iilerinin eyhi idi. Eserlerinden oluna hitaben kaleme ald Risala fi'l-erai'den, olu "Man la yahzuruhu'l-fakh' e istifade etmitir. Badad'da oul bnu Babuya, mami akdesini siyasi gayeleri iin kullanabilecek olan Bveyholu Rukneddevle' ye intisab etti. Muahhar bnu Babuya'nn tilmizleri arasnda Necai'nin babas da bulunuyordu. Oul bnu Babuya'nn 300 eserinden, gz dolduran bir miktar, bu arada iyi ve kt hasletlere dair olan elHisal64, lal el-arai ve Mehdi'nin gizlendiine dair Kemaleddin vetemamel-Ni'me65 basld. Onun Mecalis ve zellikle
62 63
Luknov, tarihsiz Tahran, 1314 64 Tahran 1302 65 Tahran 1301, bu eser iin kr. E.Mller, Beitraege zur Mahdilehre des Islam, Heidelberg, 1901 37
Uyunu Ahbar el-Rza66 adl eserleri pek maruftur. Bu kitaplarn ilahiyata, menkbevi-ahlaki unsurlara ve ahsi mnakaalara ynelik zellikler yannda bir ok fkhi meseleleri de iermesine karn zel ve hacimli bir Fkh alRda67 da el-Mufid Muhammed ibnu Muhammed ibnu elNuman ibnu Abdusselam el-Ukbari el-Arabi tarafndan vucuda getirildi. Sahip olduu Araplk gururu bu zat Bveyhoullarndan zzuddevle'ye intisabtan alkoyamamtr. ldnde 413/1022 cenazesini erif Murtaza Alemelhuda Ebu'l-Kasm Ali ibnu el-Hseyin kldrd. erif el-Murtaza ile Badad ias en yksek noktasna erimiti. Musa Kazm'n dorudan doruya neslinden olan bu zat, resmi nakip sfatyla Alioullarnn herkese tannm mmessili olup ii ba vasilii ve hac emirlii yapt. Haiz olduu nufuz, gerek zel meclislerde ve gerekse hilafet sarayna vaki ziyaretlerine byk dini ve siyasi nem verilmesine neden oldu. Devaml ve canl bir muhabere onu Musul, Deylem , Crcan ile Haleb ve Trabluam'a kadar Suriye ilerinde bulunan Sadk taraftarlarna balamakta idi. Trablusam, ayn zamanda yaayan Nasr Husrev 68 in tanklna gre, tamamiyle ii idi. Mekke'de yaplan Haccn menzillerinde, tilmizleri ile akdettii meclislere dair Gurar al-Favaid ve Durar al-Kalaid basld 69. Vezir Amideddin'e ithaf olunan ntiar' 70, Amali'si de baslmtr. lk 3 halifeye kar mcadelesini, erif elMurtaza el-Safi 72 adl eserinde yrtr. Ecdadnn meftun
71
66 67
Tahran 1317 2 cilt, Tebriz, 1274 68 Safarname, nr. Schefer, s.12 69 Tahran,1312 70 Tahran,1315 71 Kahire, 1325 72 Tahran 1301 38
bulunduu Kazimeyn Kabristannda defninden nce cenazesini Nacai ykamt. 80 yldan fazla yaayan Murtaza yannda, O'nun ve Mufid'in talebesi Tusi Ebu Cafer Muhammed ibnu Hasan "eyh" daha 28 yl sreyle Badad'da bulundu. Turul Bey 447/1055'de Badad'a girince ia'nn durumu gleti. Necef'e hicret etti. 458-60 /1065-68 de vefat etti. Bu eserlerde imamet, en eski Halifelerin, Cemel ve Sffn savalarnda kar tarafta bulunanlarn dini-hukuki durumu, gayba ve ihtilaf eden imamla ilgili her husus, muta nikah temettu ile birlikte ifade eden mut'ata, Kur'an tefsirleri yannda 42/22 33/33 24/35 ayetlerinin zel tefsirleri, ia ii muhalefet ilendi. Muahhar bnu Babuya, Peygamberler ve mamlarn tali meselelerinde sahve yaplabileceklerini kabul ve hatta bunun aksine dnmeyi guluva atlacak il adm addetmiti. O'nun bu fikrine kar, sonralar bu meseleye sk sk temas edilmi olmasna mukabil, dierleri arasnda Mufid, bir zel risale ile Peygamber ve imamlarn kaytsz artsz hatadan salim olduklarn savundu. smaililerin ana eseri Daaim el-slam uzun mddet itibarn korudu. Bunun mellifi Numan ibnu Muhammed ibnu Mansur ibnu Hayyan (.363/973-74) her ne kadar Cafer es-Sadk'dan daha muahhar hibir sened zikretmez ise de, muahharlarn bu ekilde eksiklii Seb'iye'nin zel imam da eksik olduuna gre, Kahire'nin bu Fatmi kadsnn szde takiyesine atfederek mazur grlmtr. Bununla beraber 588/1192 de len bnu Sahrasub elMezandarani kesin olarak "o, imami deildir" hkmn vermi ve Tafrisi gibi daha muahhar olanlarda onun hkmne uymulardr. Ebu Ali el Fazl et-Tabersi (.548-52/ 1153-58) nin Tahran'da baslan Mecma el-Beyan ve Cami el-Cevami
39
tefsirleri daha el-Kuleyni' nin yaad sralarda kaleme alnm olan, ok mcmel ve ii zellikleri kesif bir ekilde zetleyen bir eser, el-Kummi Ali ibnu brahim ibnu Haim'in Tefsir73 i hala kullanlmaktadr. Bizzat ok mellif yetitirmi bir aileye mensup olan Fazl, Tus'ta, dier kimseler meyannda bnu ahrasub'un ve emsali ok olan bir ii Kitab el-Fazail ve'l-Menakb 74 mellifi bulunan Ebu'lFazl azan ibnu Cibril'in de dahil olduklar bir ii ilim evresinin merkezi idi. ia'nn ran'da yaylmasna ve kuvvetlenmesine Fazl, Sabzavar'a hicretiyle hizmet etti. Tus'da Rza'nn mehedine defnolundu. el-Muhakkik Ca'fer ibnu el-Hasan ibnu Ya'kub ibnu Said el-Hlli (.676/1277). O'nun Badad'daki nufuzu, son Abbasi halifesi Mu'tasm'n en yakn evresine kadar uzanmt. Te'lifat bakmndan da ok canl bir Seyyid ailesi olan Beni Taus'tan bir ok kimse de O'nun evresine mensuptu. Beni Taus, bugun bile ok tutulan el-Muctena min el-Dua 75 ve el-kbal 76 gibi dua, fal ve nsha kitaplarnn mellifi, o zamanki nakib Ebu'l-Kasm Ali ibnu Musa'l-Tusi'nin de mensup olduu ayn ailedir. Bugnk ia srekli Arapa ve Farsca erhleri yazlan en kullanl el kitaplarndan arai'l-slam77 Cafer el-Hlli'ye medyundur. Cafer el-Hlli'ye nasl bu furu eseri devaml bir nem salam ise, onun ksaca el-Allama diye anlan Hasan ibnu Yusuf ibnu Mutahhar el-Hilli de bilhassa byk bir usul alimi olarak tannmaktadr. Bu sfatla daha nce bu zatn babas, Ca'fer'in de hazr bulunduu bir mecliste filozof, riyazeci, astronom olan Nasruddin Tusi (.672/1274) ye Hulagu'nun bu mutemed adam, eskiden beri koyu ii olan Hilla (Babil yaknlarnda) ile temasa
73 74
Tahran 1301 Tebriz 1302 75 Bombay, 1317 76 Tahran 1314 77 Kalkuta, 1839, Tahran 1274, I.ksm, nr ve trc. Kasemburg, Petersburg, 1862 40
getiinde, takdim olunmutu. Bizzat Nasruddin'e, Hraca'ye gelince, o pek de kolay anlalr eyler olmad halde, bugn bile iilerce okunan dini yazlar ile itihar etmi deildir. Hahailer'in kaleleri olan Alamut ve Maymunidiz'in Moul Han'nn eline gemesine yardm ve O'nun ordusuyla Badad seferine itirak ederek putperest hkmdar, son Abbasi Halifesini idama tevik ve tahrik etmitir. Bu sebeple Nasruddin Tusi, bugnk ia'nn gznde hala, iki byk dman, Gulat' ve Abbasileri, imha etmi olmak erefini tayor. O, i iin msbet anlamda gelitirdii ihtimam be ilgiyi, O'nun araclyla Han ailesi ile temasa geen ve sonralar iilerin reisi sfatyla Olcaytu Han'a intisap eden ibnu el-Mutahhar'a intikal ettirmitir. ii nanc, ami ifadesini, ehid menkbeleri, makatil, hacc takvimleri, cennete'l-huld ve kendine eza ve cefa, taziyelerde bulmaktadr. Bunlarn uydurmalar da pek oktur. Aslnda btn islam aleminde sevilen, sk sk tab ve erh olunan Ali'nin iirleri ve hikmetleri78 ile erif Murtaza'nn kardelerinden birisi olan Muhammed elRza'nn Nehc el-Belaa'snda toplanm olan Ali'ye ait hikmetler bu cmleden deildir; buna mukabil Ali Zeynelabidin ve mam Ali Rza'nn bir ok sahifesi byledir. Buna ek olarak Ali'nin Hadisi Kudsi'si ve nihayet, mutahhar ibnu Babuya'nn istimalinde mazhar grmedii, buna mukabil baz sonrakilerce haklarnda kuku duyulan Cafer Sadk adna veya Tefsir el-Askeri nvan ile 11.mam adna ortaya atlan Kur'an tefsirleri saylabilir. lszler iinde nceki Halifeleri lanetleyenler, belki Ali'nin uluhiyetine kail olanlar da kmtr. ia iinde zgn bir tezi Zeyd'in izleyicileri oluturdular.
78
kr. Fleischer, Alis 100 Sprche..., 1837) 41
Mslmanlar dnce, kanaat ve gayelerinde bir araya getirip birletirmek slam'n en byk hedeflerinden biri olduu gibi, slam'n kuvvetlenmesini, kalknmasn ve ilerlemesini salayan nemli bir faktrdr. Ayn zamanda bu yaklama her yerde ve her zaman mslman topluluklarnn yararlarnadr. Bu yaklamaya yaplan ar, baz art niyetlerden uzak ise ve bu yaklamadan hasl olacak fayday, ortaya kan zarar kapatmyorsa hi phesiz her mslmann bu arya komas ve bu yaklamann baars iin almas gerekir. Son senelerde bu ar hakknda sylenenler o kadar artt ki, bu ar ve hakknda sylenenler, drt mezhep bals Ehl-i Snnet'in en byk merkezi olan Ezher'i dahi etkiledi. Salahaddin Eyyubi'den beri takip ettii sistemi aan bir tavrla bu mevzuyu ele ald. Bata mamiyye ias olmak zere drt mezhebin dndaki mezhepleri tanma iine koyularak onlara yaklama iini balatp yllardr takip ettii izgiden kt Onun iin bu tehlikeli mevzu; meseleyi, doacak aksaklklar ve neticeleri mdrik kimselerin aratrma, inceleme ve tartmasna muhtatr. htilaf mevzuu dini meselelerin hallinde doru szl, ileri grl ve istikamet sahibi olmak gerekir. Bu meseleleri aratrmaya teebbs edenler de meselelere sokuturulan eyleri ok iyi bilmesi, Allah iin samimi olarak almas, aratrma ve hkmde insafl olmas gerekir ki almann gayesi gereklesin ve faydal neticeler elde edilsin inaallah. Baar sebeplerinin en kuvvetlisi iki taraf veya mevzuyla ilgili taraflar arasnda karlkl anlay bu konuda -ve bu konuyla ilgili her hususta- mlahaza ettiimiz ilk eydir. Bu mlahazaya Ehli Snnet ve ia'y yaklatrma meselesinden bir misal verelim :
42
ia ve Ehli Snnet'i yaklatrmak iin ii bir devletin resmi btesiyle Msr'da bir merkez at grld. Bu cmert ii devleti bu gibi merkezi kendi propaganda ve yaylma yerleri olan Tahran, Kum, Necef, Cebel Amil veya benzeri merkezlerinde deil Ehli Snnet merkezinde aarak kendi mezhep mntesiplerine gstermedii cmertlii bize gstermi oldu. Bu cmertlik bir defa deil muhtelif asrlarda tekrar etmitir. Bu gayeyle gnderdikleri davetiler mezhepler aras birleme ve yaknlamay salamaya deil kendi mezheplerini yaymaya almlardr. Bu almalar neticesinde Irak'ta ii'ler aznlkta Snni'ler ounlukta iken ii'ler ounlukta Snni'ler aznlkta kalmlardr. Celal EsSuyuti zamannda bu maksatla ran'dan Msr'a bir daveti gelmitir ki Suyuti bu daveti sebebiyle "Miftah ul-Cenneti fil-i'tsam bis-Snneti" (Cennetin Anahtar Snnete Balanmakladr) isimli risalesini yazmtr, "EI-Havi lilFetava" isimli kitabnda bu davetiye iaret etmitir79 Yukarda ismi geen ii propaganda merkezlerinden son senelerde yaklama fikrini ykc, engelleyici kitaplar kmtr. Misal olarak Necef ulemasnn u cz halinde nerettikleri "Zehra" isimli kitab zikredebiliriz. Bu kitapta Mminlerin Emiri Hz. mer b. Hattab'n erkek suyundan baka ifas olmayan bir hastala mptela olduunu yazmlardr Bunu Cezayir ulemas bakan olan El-Beir El-brahim Irak'a yapt ilk ziyaretinde grmtr. Bu misli mezhep taassubuyla hareket eden kirli ruhlar yaklama fikrine bizden daha ziyade muhtatrlar Yok eer Ehli Beyt'e onlar daha ziyade bal -iddialarna gre - olduklarn ileri srerek aramzdaki esas ayrlma noktasnn Ehli Beyt'e olan sevgileri ise nasl oluyor da slam'n omuzlarnda ykseldii Ashab Kiram hakknda bu derece kin besliyorlar ve Hz mer hakknda bu kirli szleri syleyebiliyorlar.
79
(Mniriyye Matbaas Cilt: 1. Sh. 330). 43
Mezhepleri yaklatrma mealesinde nce ia'nn slam'n ilk bykleri hakkndaki kinlerini hafifleterek ve Ehli Snnet'in, Ehli Beyt'e gsterdii sevgiye, onlara kar sayg grevlerinde kusur etmemelerine teekkr ederek balamalar gerekirdi. Ehli Snnetin su kadar kusuru var ki, bizler; Ehli Beyt'i Allah'n yan sra ilah edinmemi onlara tapnmamzdr. Kendilerinin bu katlklar karsnda bizden yumuama bekleyerek yaklamamz istiyorlar. Yaklama ve anlamas istenen noktada iki tarafn da anlay gstermesi arttr. Yoksa zt kutuplarn bir araya gelmesiyle anlay gereklemez. Ve bu ar, ar olmaktan ve bugn olduu gibi iki tarafn deil bir tarafn bu ii gerekletirmesi iin alm olmasndan teye geemez. Yaklatrma merkezinin propagandas ii merkezlerinde kurulmadan sadece Ehli Snnet'in merkezi olan Msr'da kurulamayaca gibi, mezhepleri yaklatrma dersi u okullarnda okutulmadka Ehli Snnet okullarnda da okutulsun denemez Yok eer imdi olduu gibi bunu btn taraflar deil de sadece bir taraf yaparsa bundan baar beklenemez. Tabii bundan hite iyi olmayan baz aksulameller ortaya kmazsa Bu yaklama meselesinin en gln taraf da esas brakp teferruat ile ise balanmasdr slam Hukuku Ehli Snnet ve ia nezdinde iki tarafn mtereken kabul ettii esaslara dayanmamaktadr. ia'nn hukukta kabul ettii esaslar Ehli Snnet imamlarnn kabul ettii esaslar deildir. Teferruata gitmeden nce her iki taraf arasnda bu esaslar zerinde anlama salanmadka, her iki taraf ilmi messeselerinde bu esaslar ve usul hakknda gerekli birletirici almalar yapmadka teferruatla vakit ldrmekte hi bir fayda yoktur. Usul derken Fkh usuln (asllarn) deil her iki tarafa kabul edilen dinin temel esaslarn kastediyoruz.
44
Takyye: Samimi olarak karlkl anlamann ilk engeli "Takyye" diye isimlendirdikleri inanlardr. Zira bu dini inan onlara inanmadklar eylere inanm gibi grnmelerini mubah klmaktadr. Anlama istemedikleri halde istiyormu gibi grnmeleri bizim saf kalblilerimizi aldatabilir nk onlar anlamaya raz olmadklar gibi bu anlamay kendi saflarna katlmakta olduunu grrler ve zerre kadar kendi taassuplarndan vazgemezler Takyye ocaklar temsilcileri bizleri anlamaya doru adm attklarna ikna etseler dahi ia taifesinin hepsi, st tabaka olsun, avam tabakas olsun bu glne oyunun temsilcilerinden ayr kalacak ve onlarn kendileri namna konumalarn kabul etmeyeceklerdir Kuran hakknda iftiralar: Birlie yaklama hususunda onlarn ve bizim ortak kaynamz olmas gereken Kur'an- Kerim'i dahi kabul ettikleri din esaslarna gre, Sahabe (RA)'n Peygamber (SAV)'den anladnn tam tersine yorumlamakta ve ayetlerin manalarn saptrmaktadrlar. Bunun da tesinde Necef ulemasnn byklerinden birisi olan Hac Mirza Hseyin b Muhammed Takyyin-Nuri Et-Tabersi ki ia bu alime ok sayg duyar ve severdi. Hatta ldnde(1320) onu Necef'te en mukaddes saydklar El-Mehed elMurtazavi binasnda Sultan Nasr Lidinillah kz Banu elUzma'nn odasna defnetmilerdir. te bu Necefli alm 1292 senesinde imam Ali'ye nispet ettikleri kabrin yan banda "Fasl-ul-Htab fi ispati Tahrifi Kitab-i Rabbil-Erbab" (Rabler Rabbinin Kitabn Tahrifi ispatta Son Sz) isimli kitab telif etmitir. Bu kitapta eitli asrlarda yaam ia ulema ve mtehidlerinin Kur'an- Kerim'in eksiltildiine, baz ayetlerin karlp baz ilaveler yapldna dair yzlerce nass ve delillerini zikretmitir. Bu kitap ran'da basldnda grlt koparmlard nk onlar Kur'an hakkndaki bu pheye
45
drc inanlarnn kendi st tabakalarnda ve muteber kitaplarnda dank olarak kalmasn istiyorlard. Bu inanlarn ortaya koyan delilerin bir kitapta toplanp binlerce baslarak hasmlarnn eline gemesini ve aleyhlerinde delil olmasn istemiyorlard. ia ileri gelenleri bu dncelerini aklaynca mellif lmeden iki sene nce kitabn mdafaa iin bir reddiye kitap daha yazd ve "Reddu Ba'z -buhat an Fasl-lHtab fi ispat Tahrifi Kitab Rabbil-Erbab" (Rabbler Rabbinin Kitabn Tahrifi ispatta Son Sz Kitab zerindeki phelerin Bazlarna Cevap) diye isimlendirdi. Bu Kur'an'n muhraref olduunu ispat eden almasna mkafat olarak onu Necef'deki (kendilerince) mukaddes mekana defnettiler Bu Necefli alimin Kur'an'da noksanlk olduunu beyanlarndan birisi "Velayet Siresi" ismini verdikleri surenin Kur'an'da bulunmamasdr. Bu surede Hz Ali'nin velayeti zikredilmektedir Surenin ba ksmndaki ayet: "Ey sizleri doru yola gtrsn diye size gnderdiimiz Peygamber ve veliye inananlar., vs."80 Msr Adalet Bakanl uzmanlarndan Muhammed Ali Suudi buna muttali olmutur Muhammed Abduh'un ileri gelen talebelerinden biri de, Msterik Brayn, ran basml bir mushafta ayn sureyi grmtr Bu mushafta ayetlerin zerine Fars'a tercme yaplmtr. Kur'an'da tahrif olduunu Tabersi mehur kitabnda yazd gibi, ayn iddia Muhsin Fani El-Kemiri'nin farsa yazd "Debistan Mezahib" isimli kitabnda da vardr.81
80 81
Sayfa : 180. Bu kitap ran'da defaatla baslmtr. Bu uydurma sureyi Msterik Noldke "Tarihul-Masahf" isimli kitabnda (cilt: 2. Sh : 102) Debistan Mezahib'den nakletmitir Ve EI-Asyaviyye el-Fransiyye gazetesi de 1342 senesinde 431-439 saylarnda neretmitir. 46
Necef'li alim Kur'an'n muharref olduunu Velayet suresinin karldyla ispat ederken "El-Kafi"82 isimli kitaplarnn 289 uncu sayfasndaki (1278 ran bask) u satrlar nakletmitir: "Bizimkilerden birka Sehl b. Ziyad'dan. o da Muhammed b. Sleyman'dan, o da baz arkadalarndan, onlar da Ebul-Hasan (A.S.)'dan (Yani ikinci Ebul Hasan 206 senesinde vefat eden Ali b. Musa Er-Rza) yle dediini rivayet etmilerdir: "Ona, sana canm feda olsun, bizler Kur'an'da yle ayetler iitiyoruz ki bizde iittiklerimiz gibi deil ve sizden bize ulat gibi de okuyamyoruz. Bunun iin gnahkar olur muyuz? Dedi ki: Hayr, nasl rendiyseniz yle okuyun. Zira size onu reten birisi gelecektir." Bu sz ia'nn, imamlar Ali b. Musa Rzaya uydurduklar bir ey olduunda phe yoktur. Fakat bunun manas onlara gre Osman mushafndan renilip okunmasnn gnah olmadna dair bir fetvadr. Soma ia'nn ileri gelenleri birbirlerine hangi ksmn kand imamlarnca var olduunu, hangi ksmn karldn reteceklerdir. ia'nn Takyye inancna gre gizledikleri Kur'an'lar ile Mslmanlar arasnda yaygn olan Hz. Osman Mushaf'nn farkn beyan etmek iin Tabersi yukarda ismi geen kitabn yazmtr. Yine ia Takyye inanc gerei bu kitab kabul etmediklerini syleseler de, bu kitap muteber kitaplarndaki alimlerinin yzlerce grn topladndan onlarn Kur'an' m tahrif edildii inanlarn ispat etmektedir. Kur'an hakkndaki bu inanlarn yaylarak aleyhlerinde kullanlmasn istememektedirler.
82
Kafi kitab ia'nn muteber hadis kitabdr. Bizdeki Buhari'ye olan itimadmz onlarda bu kitabadr. 47
Onlara gre iki Kur'an vardr. Birisi ortada yaygn olan dieri ise gizli olan hususi Kur'an ite bu gizli Kur'an Velayet suresini de iine almaktadr Bu gizli Kur'an imamlar Al b. Musa Rza'ya isnat ederek uydurduklar "Nasl rendiyseniz yle okuyun Zira size onu reten birisi gelecektir" sznden karyorlar. ia'nn iddialarndan biri de, inirah suresinden "ve caalna Alyyen shrake" (Ali'yi sana damat kldk) diye uydurduklar bir ayetin karlddr inirah suresinden byle bir ayetin karldn iddia ederken bu surenin Mekki surelerden olduunu, Hz Ali'nin ise Mekke'de iken Peygamberimiz'e damat olmadn bildikleri halde utanmadan bu iddiay srdrrler Mekke'de Peygamberimizin tek damad El-As b. er-Rab' el-Emevi'dir. Resulullah (SAV); Hz. Ali. Ebu Cehil'in kzyla evlenmek istediinde Hz. Fatma babasna (SAV) ikayet etmiti de Resulullah (SAV) de Medine'deki mescidinin minberinde As b Rab' methetmiti Hz Ali Resulullah'n bir kzn almsa Hz Osman iki kzn almak suretiyle Resulullah'a (SAV) yaklamtr. Hatta ikincisi de vefat edince Resulullah (SAV) ona "Eer bir nc (kzmz) olsayd seni onunla evlendirirdik" buyurmutur. ii alimlerinden Ebu Mansur Ahmed b Ali b Ebi Talb Et-Tabersi (588 senesinde vefat eden bnu ehr ub'un hocalarndan bindir) "hticac ala Ehli-Lucac" isimli kitabnda Hz Ali'nin zndklardan birine (ismini zikretmiyor) yle dediini sylyor : Senin bana isyann, kar gelmen "Vein hftum ella tuksitu flyetama fenkhu ma tabe lekum mnennisa" (Himayeniz altndaki yetim kzlarla evlendiinizde onlara hakszlk yapmaktan korkarsanz hounuza giden baka kadnlarla iki. ve drde kadar evlenebilirsiniz) ayetine aykrdr Yetim kzlara adaletli davranmak baka kadnlarla evlenmeye benzemez. Btn kadnlar da yetim deildir. Daha nce sylediim gibi o ayetteki "filyetama" kelimesi ile "fenkihu" kelimesi arasnda
48
Kur'an'n te birinden fazlasna denk miktarda ayet mnafklar tarafndan Kur'an'dan karlm. Ebu Mansur burada mnafklar szyle Resulullah'n (SAV) ashabn kastetmektedir. Bu ashab Kur'an' toplam ve Osman mushafnn yazmasyla bizzat Ali b Ebi Talb halifeliinde uramtr "El-ihticac ala Ehli Lcac" isimli kitapta Hz Ali'ye nispet edilen bu uydurma sz hakikaten Hz. Ali'den sadr olsa bu onun slam'a ihaneti demektir Kur'an'n te biri gibi bir blmn saklyor. En azndan halifelii zamannda sakl olan ksm insanlara tebli etmiyor ve onunla ameli terk ediyor demektir Halbuki halifelii zamannda onun nnde bunlar yapmakta hibir engel yoktu. Kur'an'dan bu miktar ayetleri kendi rzas ile isteyerek saklamas (haa) nifak demektir. Hz Ali'ye bu szleri isnat eden Ebu Mansur etTabers bu kitabyla aslnda Hz Ali'ye ihanet ve kfr damgas vurarak btn ashab kiram mnafklkla sulamaktadr. Yukardaki iddia Hz Ali'nin halifelii boyunca elinde imkan olduu halde Kur'an'dan karldn iddia ettikleri ksm aklamamas ve onunla insanlar amel etmeye davet etmemesi iftirasnn delilidir. "Fasl-ul-Htab fi spati Tahrifi Kitabi Rabbi-l-Erbab" isimli kitap Iran, Necef ve dier blgelerde yaynlandnda Hristiyan misyonerler bu kitabn nerine sevinerek kendi dillerine evirdiler. nk bu kitap Kur'an'n muharref olduunu beyan ediyordu Bu da misyonerlerin tam arzulad bir eydi.83
83
Bu durumu Muhammed Mehdi isfahani el-Kazm "Ahsenul-Vedia" isimli (Ravzatul Cennat isimli kitabn zeylidir) kitabnn ikinci cild sh. 90'da zikretmitir 49
ia'nn Buhari'si El-Kafi (1278 ran bask sh 54) de iki sarih nass vardr. yle : "Cabir El-Ca'fi'nin yle dedii rivayet olunur: Ebu Cafer (Aleyhisselam)' yle derken iittim: KUR'AN'IN NDRLD EKLDE TOPLANDIINI YALANCILARDAN BAKASI DDA ETMEMTR. ONU NDRLD GB AL B EB TALB VE ONDAN SONRAK MAMLARDAN BAKASI HIFZ EDP TOPLAMAMITIR." ia nezdinde bizdeki Sahihi Buhari kadar deerli olan bu Kafi kitabn her ii okur ve bu nassa da iman eder. Biz de deriz ki: ia kesin olarak Ebu Cafer'e iftira etmektedir Zira Hz. Ali (RA) Kufe'deki hilafeti mddetince Hz Osman (RA)'n toplad mushaftan baka bir ey ile amel etmemitir. Ve baka bir mushaf neretmemitir. ayet elinde baka bir mushaf olsayd onu en azndan halifelii zamannda nereder onunla amel edilmesini emrederdi. Eer kendisinde baka bir mushaf var "e bunu da mslmanlardan sakladysa o zaman Allah'a. Peygamberine ve slam dinine ihanet etmi olurdu mam Ebu Cafer Muhammed el-Bakr'dan bu irkin szleri duyduunu syleyen Cabir el-Ca'fi, ia'ya gre ne kadar gvenilir olsa da Ehli Snnet nezdinde yalanc olarak bilinmektedir. Ebu Yahya el-Hamani dedi ki, Ebu Hanife'nin yle sylediini iittim: Grdklerim arasnda Ata'dan daha faziletli. Cabir el-Ca'fi'den daha yalanc kimse grmedim.84 Yukardaki nasstan daha korkuncu ayn kitapta Cafer es-Sadk'dan rivayet edildiini uydurduklar u nastr: "Ebu Busayr'dan rivayet olunmutur, dedi ki: Ebu Abdullah'n yanna girdim... Ebu Abdullah (yani Cafer esSadk) dedi ki ;
84
(Mecelletl-Ezher, Say : 308, Sene : 1372) 50
- Bizde Fatma aleyhisselamn mushaf vardr. - Fatma mushaf da nedir? dedim. Dedi ki: - Sizin u mushafnz gibi misli (byk bir) mushaftr. Allah'a yemin ederim ki onda sizin u Kur'an'nzdan bir harf bile yoktur."85 Ehli Beyt imamlarna yaplan bu iftiralar ok eskidir. Bu iftiralar bin sene evvel Muhammed b. Yakub el-Kleyni "el-Kafi" isimli kitapta toplad. Halbuki bu iftiralar Kleyni' den daha eskidir. nk o yalanyla mehur olmu seleflerinden ve iiliin temelini atan mhendislerden rivayet etmektedir. spanya slam hkm altnda iken imam Ebu Muhammed b. Hazm orada bulunan papazlarla, kitaplar ncil'in muharref olduu hakknda mnazara eder deliller getirirdi. Papazlar da cevap olarak ia'nn Kur'an'n muharref olduuna karar verdiklerini syleyerek delil getirdiklerinde bni Hazm onlara u cevab vermitir: A'NIN DDASI NE KUR'AN ALEYHNE NE DE MSLMANLAR ALEYHNE DELL OLAMAZ! NK 'LER MSLMAN DELDR86 Halifeler hakknda: Dikkat edilmesi gereken noktalardan bin de mamiyye sna aariyye ia's (Caferi diye de isimlendirilirler) Peygamberimiz (SAV)' den bugne kadar Hz, Ali'nin hkmeti hari btn hkmetler gayri er'i olduu esasna dayanmaktadr. Ve hibir ii'nin bu ana kadar gelmi hkmetlere samimi olarak balanmas caiz deildir. Onlara dmanlk besleyip takyye yapacaktr. nk hepsi gelmi
85 86
(Sh. 238, 1381 Baskda, Sh 57, 1278 Iran basks) (Kitabul Fasl Fi-l-Milel ven-Nihal, Cilt: 2, Sh, : 78 ve Cilt : 4, Sh, : 182 bni Hazm Kahire'deki ilk bask) 51
gemi, gelecek olan ve u andaki hkmetlerin hepsi gasiptr. ia dininde seri idareciler itikatlarna gre sadece on iki imamlardr, idareyi ele alm olsunlar veya olmasnlar. Bunlarn dnda mslmanlarn idaresini stlenenler Hz. Ebu Bekir ve mer (RA)'dan bugne kadar ne kadar idareci geldiyse, ne kadar slam'a hizmet ederse etsinler, slam hudutlarn ne kadar geniletirse geniletsinler, Allah yolunda ne kadar alrsa alsnlar onlarn hepsi mstebittir ve gasptrlar.(!) ia Hz, Ali (RA)'dan baka idareyi ele alan herkese Hz Ebu Bekir ve mer (RA) dahil lanet ederler, mam EbulHasan Ali b. Muhammed b Ali b. Musa'ya iftira ederek Hz. Ebu Bekir ve mer (RA)'a Taut demelerini dostlarna rettiini sylemektedirler.87 "Es-Serair" kitabnn sonunda Muhammed b idris elHuliy "Mesail el-Rical ve Mkatebethm ila Mevlana ebi'lHasen b, Muhammed b. Ali b, Musa Aleyhisselam" kitabndan Muhammed b. Ali b. Isa meseleleri arasnda naklediyor ki Muhammed b. Ali b. Isa yle dedi : "Ona yazdm ve Nasb' (Ehli beyte dmanlk edene verdikleri isim) sordum. Bir kimsenin Nasb olduunu Cibt ve Taut (Hz. Ebu Bekir ve mer'i kastediyor)'u stn tutmas ve imamlklarn sahih itikat gasbetmenin hesabn soracaklar. nk onlara gre slam'da idare Resulullah (SAV) vefat ettikten sonra sadece onlarn hakkdr. Onlardan bakas bu hakka sahip deildir. Mehdi bu tautlar (!) muhakeme ettikten sonra onlara ksas uygular ve her asr iin bin idareci idam edinceye kadar be
87
Bunu en byk Cerh ve Tadil kitaplar olan "Tenkhul Mekal fi Ahval'ir-Rical" isimli kitabn yazar Caferi taifesinin eyhi Allame-i Sani Ayetullah el-Mamkani 207 inci sayfada zikretmitir. (Murtazaviye Matbaas, Necef 1352). 52
yzer be yzer onlar ldrr, Bu hadise onlara gre kyamette ba's gnnden nce olacaktr. lenler ldkten ve idam edilenler idam edildikten sonra maher iin byk ba's (dirili) balar. Bundan sonras ya cennettir ya da cehennem. Cennet, ehli beyte ve u yukardaki inanlar tayanlara, cehennem ise ii olmayan herkese. ia buna diriltme, muhakeme ve ksasa RC'AT ismini vermitir. Bu inan hibir ii'nin zerre kadar phe etmedii temel inanlarndan biridir. Baz saflar ia'nn bu inanlar son zamanlarda terk ettiini zannetmektedirler ki bu byk bir hatadr, gerek ile badamamaktadr. ii'ler Safevi devletinden bugne kadar bu inanlara sk skya baldrlar. Bugn ise ya bu inanlara ayn ekilde sk skya ballar yahutta ada bir retim ile bu hurafelerden vazgeip komnizme bel balamlardr. Irak'taki komnistler ve ran'daki komnist Tudeh Partisi ballar nceleri ii iken inanlarnn batl olduunu grerek komnist olan iiler'dir. iiler de orta yolu takip eden bir yol yoktur. Ya mezhebinin baz menfaatlerini dnerek Takyye yapar veya yine Takyye ile diplomatik, partisel ve ahsi menfaatlar iin gizlediklerinin aksini gstermeye alrlar. Ric'at inanlarn bilmen iin sana ii nderlerinden eyh-i Mfid diye isimlendirdikleri Ebu Abdullah Muhammed b. Muhammed En Numan'n "El-rad fi Tarihi Hucecillah ala-l-Ibad" kitabnda yazdklarn zikredeyim88 El FazI b. azan, Muhammed b. el-Kufi'den o da Vehb b. Hafs'dan Ebu Busayr'n yle dediini rivayet etti: Ebu Abdullah (yani Cafer-i Sadk) dedi ki: Kaim (On bir asr nce doup hl lmediini zannettikleri on ikinci imamlar. Onlara gre* bu imam kalkacak ve hkm srecektir) yirmi
88
(S.398 - 402 ran ta baskl tarihi belli deil, Muhammed Ali Muhammed Hasen el-Klbabki hattyla basl). 53
nc gece, ismiyle arlr. Ve aure gn kalkar. Muharrem'in onuncu gnnde onu Kabe'de rkn ile makam arasnda grr gibiyim. Cebrail sanda, Allah iin biat" diye nida eder. ii'ler yeryznn drt bir yanndan ona biat iin gelirler. Yeryz onlara drlr bklr ki kolayca gelsinler O Mekke'den Kufe'ye gelir ve Necef'imizde konaklar sonra da oradan askerlerini dier ehirlere gnderir. Haccal Sa'lebe'den o da Ebu Bekir el Hadrami'den Ebu Cafer (Muhammed Bakr)'n yle dediini rivayet etmitir: Kaim aleyhisselam Kfe Necef'ine Mekke'den be bin melekle yrdn grr gibiyim. Cebrail sanda, Mikail solunda m'minler nnde, askerlerini lkelere gnderiyor Abdulkerim el-Ca'fi rivayet ederek dedi ki; Ebu Abdullah'a (Cafer-i Sadk) : - Kaim aleyhisselam ne kadar hkm srecek? diye sordum. - Yedi sene. Seneler uzar, hatta onun senesiyle bir sene sizin on senenize denk olur Hkm srd seneler sizin senelerinizle yetmi sene miktarndadr, dedi. Ebu Buseyr ona: - Allah seneleri nasl uzatr? diye sordu. O: - Allah gezegenlere beklemesini ve yava hareket etmesini emreder. Bylece gnler ve seneler uzar. Kaim'in gelmesi yaklatnda Cemaziyel ahire aynda ve Receb'in on gnnde mahlukatn eini grmedii bir yamur yaar. Allah m'minlerin etlerini ve bedenlerini kabirlerinde bitkinin bitmesi gibi kartr. Onlar kabirlerinden kalknca salarnn topran silkeler vaziyette grr gibiyim diye cevap verdi Abdullah b. Mure, Ebu Abdullah (Cafer-i Sadk) aleyhisselamn yle dediini rivayet etti :
54
- li Muhammed'den Kaim geldiinde Kurey'ten be yz kiiyi kaldrr ve boyunlarn vurur Bunu alt defa tekrar eder. - Bunlarn saylar bu kadar var mdr? dedim (Abdullah b Mure'nin buna amas o zamana kadar Hulefai Raidin, Emevi, Abbasi ve dier mslman idarecilerin says bu saynn onda birine bile vasl olmamasndandr). Cafer-i Sadk dedi ki : - Evet onlardan ve onlarn dostlarndan (Baka bir rivayette) Bizim devletimiz devletlerin sonuncusudur. Bizi grdklerinde "Bizim elimizde hkm olsayd biz de bunlar gibi yapardk" dememeleri iin onlar bizden nce devlet kurup hkm srdler. Cabir el-Ca'fi Ebu Abdullah'n yle dediini rivayet etti: li Muhammed'in Kaim' geldiinde Kur'an'n indii gndeki ekliyle retildii adrlar kurar. O gn Kur'an' ezberlemek bugnknden daha zordur. (Yani o gn Cafer-i Sadk zamannda bulunan Osman mushafnn dnda bir mushaf retecek. nk retecei mushaf iiler'e gre u anda bizde bulunan mushaf deildir. Onlara sormak gerekir : Bekledikleri on ikinci imam slam'a birinci imam kabul ettikleri Hz. Ali'den daha m vefakrd. Neden byle bir Kur'an vard da Hz. Al halifeliinde elinde imkn olduu halde mslmanlara retmedi. Bu inanlaryla Hz. Ali'ye dahi leke srmekte, onu ihanetle sulamaktadrlar. Abdullah'tan Ebu Abdullah aleyhisselamn yle dediini rivayet etti: "li Muhammed'in Kaim'i (onikinci imam) geldiinde Davud aleyhisselamn hkmyle hkmedecektir.." (Halbuki Allahu Teala bu ekilde hkm ho grmemi ve "Davud kendisini denediimizi sanmt da, Rabbi'nden mafiret dileyerek eilip secdeye kapanm tevbe etmi Allah'a ynelmiti" buyurmutur. Sad suresi ayet: 24)
55
Mufaddal b mer de Ebu Abdullah'n yle dediini rivayet etti :Kufe'den Musa kavmine mensup yirmi yedi (!) ehli kehfden yedi kii, Yua b. Nn, Sleyman, Ebu Dane el-Ensari Mikdat ve Malik el-Eter, Kaim aleyhisselam ile Kufe'den karlar ve onun huzurunda ona yardmc ve idareci olurlar. u yukardaki naslar Alimlerinin en ulusu olan eyhi Mufid'den (uydurma olduunda phe bulunmayan) senedleriyle harfiyyen nakledilmitir. Bu sylenenler ehli beyte yaplan iftiralardr. Ehli beytin en byk musibeti bu tip insanlarn kendilerine sahip karak bu trl yalanlar onlara ithaf etmeleridir. eyhi Mfid'in bu eseri ran'da baslmtr. Ricat inanc: Ric'at inanc (Mslman idarecilerin muhakemesi) iiler'in temel inanlarndan olduundan alimleri "Emali elMurtaza" kitabnn mellifi Seyyid Murtaza (bu zat erif Rza air'in kardeidir. Ayn zamanda Nehcl Belaa'y tahrif edip ziyadeler yapp sahabeye sataarak kitaba te biri kadar ziyadede ortaklk yapan zattr), ite bu Seyyid Murtaza "El-Mesail en-Nasryye" isimli kitabnda unlar yazmtr: "Mehdi (li Muhammed'in Kaim'i diye isimlendirdikleri on ikinci imamlar) zamannda Ebu Bekir ve mer armha gerilirler. armha gerildikleri aa ya iken onlar gerildikten sonra kurur." ii bykleri ve alimleri asrlar boyu Resulullah'n iki veziri Hz. Ebu Bekir ve mer, dier slam halifeleri, idarecileri, kumandanlar mcahit ve alimleri hakknda bu iren tutumlarnda devam edegelmilerdir.
56
Yaklatrma merkezinde alan davetilerini dinledik. u yukardaki inanlarn aratrmaya vakti olmayanlar o davetinin dedii gibi bunlarn eski olduunu imdi ise deitiini zannederler. Bu zan yalandr, hiledir. nk ilmi merkezlerin hepsinde okuttuklar kitaplarda btn yukarda saydklarmz mezheplerinin kanlmaz esaslar olarak okutulmaktadr. Necef, Iran ve Cebel-i Amil ulemasnn zamanmzda telif ettikleri eserler eskilerinden daha kt, yaklamay ve anlamay ykmada daha an bir tutum iindedir. Buna sabah akam mezhepleri birletirme ve yaklatrmaya altn ilan etmekte devam eden, Msr'da ve baka lkelerde bu fikri tayan arkadalar bulunan Muhammed b. Muhammed Mehdi el-Halisi isimli zat ile misal verelim. Birlie ve anlamaya davette alan bu zat "Ihyau'-eriati fi Mezhebi'-ia" isimli kitabnda Hz. Ebu Bekir ve mer'in m'min dahi olmadklarn yazarak onlardan iman sfatn dahi kaldrmaya kadar taassubunda koyudur. Baknz ne yazyor89: "Ebu Bekir ve mer'in; Kur'an'da haklarnda Allah'n kendilerinden raz olduuna nas bulunan Rdvan biati ehlinden olduunu syleseler de biz deriz ki : ayet Allahu Teala (Sana biat edenlerden Allah raz olmutur) yahut (Aa altnda sana biat edenlerden raz olmutur) deseydi o zaman kendisine biat eden herkesten raz olduuna delalet ederdi. Fakat Allah (Sana biat ettiklerinde m'minlerden raz olmutur) dediinden, ayette sadece m'min diye zikredildiinden hakikaten iman edenlerden bakasna delalet yoktur." Bunun manas Hz. Ebu Bekir ve mer hakikaten iman etmemilerdir. Onun iin de ayetin manas onlar iine almaz. Bu iki muasr ii alimi slam ve mslmanlarn korunmas hususunda mslmanlarn menfaatlerini n plana aldklar davasnn mdafileri olduunu syleyen bu
89
kitabnn Cilt: 1, Sn.: 63-64 nc sayfalarnda 57
iki ada ii alimi yazdklar eserlerinde Resulullah (SAV)'den sonra mslmanlarn en stn ve faziletlisi veya en azndan mslmanlarn en hayrls olan Hz. Ebu Bekir ve mer hakknda inanlarn byle aklarken mezhepler arasnda nasl bir yaklama ve anlay beklemektedir. Bu adamlar mslmanlarn kalesinde dman hesabna alan casuslar deil de nedir? Resulullah'n ashabn, tabiileri ve Mslman idarecileri, slam binasn ayakta tuttuklar ve slam alemine o erefli gnleri yaattklar halde bu aa derekelere indirirken kendi imamlarna imamlarnn dahi kabul etmeyecei eyleri ithaf ediyorlar Kafi kitabnda Kleyni on iki imama yle vasflar ve sfatlar vermektedir ki imamlar insanlk evsafndan syrlarak eski cadaki Yunan tanrlar derecesine karlmaktadr. Kafi ve dier muteber kitaplarndaki bu vasflar bir araya toplasak koca bir cilt ortaya kar. Onun iin biz sadece Kafi kitabndaki konularn (bab) balklarn zikretmekle yetineceiz : "mamlar; meleklere, nebi ve resullere verilen ilimlerin hepsini bilirler."90 "mamlar ne zaman leceklerini bilirler. Ve onlar kendi istekleri olmadka lmezler"91 "mamlar olmu ve olacak her eyin ilmini bilirler. Onlara hibir ey gizli deildir."92 "mamlarda btn kitaplar vardr ve onlar eitli dillerde olmasna ramen anlarlar, bilirler."93
90 91
Kafi. Sh : 255. Kafi, Sh : 258 92 Kafi, Sh : 260. 93 Kafi, Sh : 227. 58
"Kur'an' imamlardan bakas toplamamtr. Onlar Kur'an ilimlerinin hepsini bilirler."94 "mamlarn sahip alametlerindendir."95 olduu eyler peygamberlerin
"mamlarn durumu ortaya knca Davud ve li Davud'un hkm ile hkmederler. Delil istemez ve sormazlar."96 "mamlardan kanlar hari insanlarn elinde bulunan her ey batldr, imamlardan kmayan her ey de yine batldr."97 "Yeryznn hepsi imamndr."98 mamlarnn mertebelerini kendisine vahy inen Resulullah (SAV)'n mertebesinden stn tutarlarken bunlarla bizim aramzda hangi yaklama mmkn olacak bilmiyoruz. Asrlar boyunca iilerin yksek tabakasnda olsun halk tabakasnda olsun slam hkmetlerine kar eer hkmet kuvvetli ise menfaat elde etmek iin Takyye inancn kullanarak mhim merkezlere geldikleri ve hkmet zayfladnda veya hcum edildiinde hemen aleyhine geip dman tarafna intikal ettikleri tarih boyunca iilerin her tabakasnda mlahaza edilen eylerdendir. Abbasiler Emeviler aleyhinde ayaklannca ia'nn tutumu byleydi. Hatta Abbasiler'in isyan, iilerin tevikleriyle olmutu Ayn eyi Abbasi devleti Hulagu tarafndan tehdit
94 95
Kafi, Sh : 228. Kafi, Sh : 231 96 Kafi, Sh : 297. 97 Kafi, Sh : 399. 98 Kafi, Sh : 407. 59
edilince Abbasilere yaptlar slam halifesine, mslmanlarn bakentine, ilim ve irfan merkezine kar putperest Hulagu ile birletiler. ia alimlerinden En-Nusayr et-Tusi Abbasi halife Mutasm'a san ban yolarak methiyeler, iirler yazarken ok gemeden 655 senesinde hemen aleyhine gemi, slam'n Badad'da bir an nce yklmasn gzlemeye balam ve maalesef Hulagu'nun yannda yer alarak en n safa gemi, Hulagu ile mslmanlarn boazlanmasn kontrol etmi ve slam kitaplarnn Dicle'de boulmasna rza gstermitir. ii eyhi En-Nusayr et-Tusi'ye bu byk ihanetleri irtikabnda iki arkada daha itirak etmitir. Birisi ii bir vezir olan Muhammed b. Ahmed el-Alkami, dieri ise Alkami'nin sa kolu olan Mu'tezile mezhebine mensup iiler'i bu hususta geride brakm birisi olan Abdulhamid b. Ebi-l-Hadid. Bu zat mr boyunca Resulullah'n ashabna dman olarak yaad. Nehcul-Belaa kitabna slam tarihini tesvit eden yalanlar doldurarak yapt edepsizce erhiyle Ashaba dman olarak hayat srd, slam'n mazisindeki gerekleri slam'a sokuturulan fikirleri bilmeyenler bunlarn yazdklarna hl kanmaktadrlar. Hatta baz zeki ve faziletli melliflerimiz dahi bunlara inanmakta. Halife Mutasm vezir yaparak ikram etmesine, iyilikte bulunmasna karlk ona ihanet eden bnu Alkami ihanetini ve iyilie kar ktlkle cevap vererek asl gizledikleri dnceleri aa vurmutur. Hlagu musibetinde slam'n bana gelenlere sevinen iiler bu asra kadar slam'a dmanlk beslemekte ve bundan lezzet almaktadr. Dileyen iiler'in yazd btn Teracim kitablarndan En-Nusayr et-Tusi'nin tercme-i halini okusun. En son telifleri bu hususta El-Hunsari'nin "Ravzatu-lCennat" kitabdr. Bu kitab Moollar, hainleri vg ve slam'n bana gelenlere sevindiklerini beyanla doludur. By k btn iiler'in Mslmanlarn katliamyla
60
ferahladklar, ocuk ihtiyar demeden Mslmanlarn ldrlmesine en azl dman dahi sevincini gsteremezken, kalbi vahi hayvanlardan daha sert olanlar dahi utanrken iiler'in bu duruma sevindiklerini beyanla doludur. Bu mevzuyu yaklatrma konusuyla ilgili bir nakil yapalm da her mslman bu tip mezheplerle zellikle de iiler'le yaklamak ve anlamann nasl imkansz olduunu grsnler. Bu onlarn sarih itiraflardr: "Ravzatu-l-Cennat" kitabnda ii nderlerinin tarihiliini yapan El-Hunsari, En-Nusayr Et-Tusi'nin tercme-i halini yazarken naklettiklerinden birisi de udur99; Diyor ki: "Tusi'nin gerek ve aratrma rn olan sz frka-i naciyeyi tayin ederken yetmi frkadan sadece mamiyye'nin frka-i Naciye olduunu beyan ettii szdr. Tusi dedi ki: "Ben btn mezhepleri inceledim, ahvalini, fer'i meselelerini tahkik ettim, mam iye'nin dndaki tm mezheplerin iman hususunda - ispat ve nefyi msavi olan baz hususlarda ihtilaf etseler de- mterek olduklarn grdm. Sonra, imamiye taifesini hepsine muhalefet eder buldum. Eer onlardan bakas Naciye olsayd hepsinin Naciye olmas gerekirdi. Bu da gsteriyor ki frka-i Naciye mamiye'dir, bakas deildir." El-Hunsari yle diyor: (Yukardaki ibareyi naklettikten sonra) Es-Seyyid Nimetullah el-Musevi dedi ki: "Bunun manas btn frkalar (Kim lailahe illallah derse cennete girer) hadisine dayanarak ehadeteyni getiren herkesin kurtulacan sylemektedirler. Bu imamiye frkas ise kurtuluun ehli beyte ve onikinci imama balanmakta, onlarn dmanlarndan beri olmakta olduuna ittifak
99
sayfa 579'da (1367 kinci Bask Tahran). 61
etmilerdir. (Yani Hz Ebu Bekir, mer ve btn mslmanlardan, ia olmayan herkesten teberri edeceksin, alkay keseceksin ki kurtulasn). Kurtuluun yolu olan bu itikadla imamiye btn mezheplerden ayrlr." Tusi, Musevi ve Hunsari hem doru hem de yalan sylyorlar, slam mezheplerinin temelde birbirine yakn baz teferruatta fark bulunduunu sylerken doru sylyorlar. nk temelde birbirine yakn mezhepler arasnda yaklama ve anlama mmkndr. Ama bu yaklama ve anlama iiler'le imkanszdr. nk iiler mslmanlara temelde muhalefet etmektedirler. iiler; mslmanlardan Ebu Bekir ve mer'e lanet etmedike ve ii olmayan herkesten ber olduunu ilan etmedike raz olmazlar. Onlarn raz olmas iin Hz. Osman'n zevceleri olan Resulullah'n kzlarna, Peygamber'in methettii As b. Rab'e dman olmak gerekir. Kur'an'n muharref olduunu iddia gibi. buna benzer sapk itikadlarna inanmayan ehli beytten dahi. imam Zeynel abdin b. Hseyn b. Ali gibi herkesten mslmanlarn uzaklamas lazm ki iiler bizden raz olsunlar. Asrlar boyunca her tabakada Kur'an'n muharref olduuna inananlarn bu inancn "Faslul-Htab" isimli kitabyla ortaya koyan Tabersi gibi inanmadka iiler mslmanlardan raz olmazlar. (Muire b. ube'nn kabri yannda Hz. Ali'nin kabri diye bu kitab yazma cinayetini ilemitir). iiler kendileriyle anlamamz ve bizden raz olmalar iin bize Resulullah'n ashabna lanet etmemizi, kendi dinleri zere olmayan herkesten hatta Peygamberimiz'in kzlarndan ve mbarek neslinden gelenlerden bata da Zeyd b. Zeynelabidin'den teberri etmemizi, onlara dman olmamz art kouyorlar. te Nusayr Tusi'nin gerek yn budur. Onu Seyyid Nimetullah Musevi, Mirza Muhammed Bakr el-Musevi ve el-Hansari el-lsbahani takip etmitir. Bu akideye, bu inanca takyye inancn aklayan veya takyye inanc arkasna gizlenen hi bir ii muhalefet etmemektedir.
62
Yukarda hem doru hem de yalan sylyorlar demitik. Dorularn anlattk. Yalan sylediklerine gelince: ia'nn dnda kalan taifelerde kurtulu yolunun ehadeteyni sylemeye bal olduunu iddia etmeleridir. Eer onlarda biraz akl olsayd ehadeteynn biz de slama girmenin ad olduunu harbi de olsa ehadeteyni getirince maln cann koruyacan, kurtuluun ise ancak imanla olacan, imann da -mer b. Abdulaziz'in buyurduu gibifarzlar, snnetleri, hududu olduunu, bunlar tamamlayann imann tamamlayacan, tamamlamayann imann da tamamlamayacan bilmeleri gerekirdi. ddia ettikleri onikinci imamlar ise tamamen hayali bir ahstr. ocuk brakmadan vefat eden Hasan el-Askeri'ye nispet ettikleri bir yalandr. Kardei Cafer terekesini ocuu olmad halde tasfiye etmitir. O zaman Alevileri doduka kaydeden siciller vard. Hasan el-Askeri'ye byle bir ocuk kaydedilmemitir. O ada yaayan Aleviler de Hasan elAskeri'nin vefat ettiinde erkek ocuk braktn bilmiyorlar. Fakat Hasan el-Askeri ocuksuz olarak vefat ettiinde Imamyye'nin imamet silsilesi durmu oldu. Mezheplerinin onun lmyle ldn, imamlar olmad iin imamsz kaldklarn grdler. Bu durumda eytanlarndan birisi olan Beni Nmeyre klelerinden Muhammed b. Nusayr ortaya Hasan elAskeri'nin sirdapta (babasnn evinde) gizli bir olu bulunduu fikrini ortaya att ki kendisi ve arkadalar iiler'in halk tabakasndan ve zenginlerinden imam adna zekat toplayabilsinler ve bylece de kendilerinin imamiye olduu iddiasn devam ettirsinler. Bu Muhammed b. Nusayr hayali sirdabn kaps olmay hayali imam ile iiler arasnda zekat toplamak grevini kendisi stlenmek istedi. Arkadalar ona muhalefet ettiler ve bab (kapnn) Hasan el-Askeri'nin evi yaknnda bulunan Hasan Askeri'nin al veri yapt bir yac olmasnda srar ettiler.
63
Bu anlamazlk ba gsterince Muhammed b. Nusayr onlardan ayrlarak kendisine nispet edilen Nusayriyye mezhebini tesis etti. Arkadalar ise hayali onikinci imamn evlenmesini ondan ocuklar ve torunlar olmas hilesini dnerek imamln devam etmesi ve bylece de mamiye mezhebinin devam hilesini dnyorlard. Fakat bunun Alevileri kaydeden grevliler tarafndan yalanlanaca, yalan olduu ortaya kaca anlalnca, bunun Abbasiler ve emirleri tarafndan anlalacana kanaat getirince onikinci imamn sirdapda kaldn onun "Gaybubeti Sura" (Kk kaybolu) ve "Gaybubeti Kbra" (Byk kaybolu) olmak zere sirdabda kaldn iddia ettiler. Ve btn mslmanlardan Allah'n akl bahettii insanlardan bu yalana inanmalarn istiyorlar ki onlarla anlama veya yaklama olsun. Heyhat. Bu, ancak btn slam alemi bir akl hastanesine dnrse o zaman belki mmkndr. Akl nimetini verdii iin Allah'a hamd olsun Akl sahih imandan sonra ne byk nimet! Mslmanlar iman sahih her m'mini severler ve onu dost kabul ederler. Ehli beytin salihleri de herhangi bir adet zikredilmeksizin hepsi ayn hkme dahildir. Mslmanlarn sevdii m'minlerin banda Resulullah'n cennetle mjdeledii aare-i mbeere vardr iiler'in kfir olduklarna hi delil olmasa Resulullah bu on kii cennettedir dedii halde Resulullah'a muhalefetleri kfrleri iin yeterlidir. Mslmanlar slam iin alan ve slam aleminin omuzlarnda ykseldii dier sahabileri de sever ve onlara baldr. Hakkn ve hayrn slam topraklarnda kanlaryla yeerdii bu sahabenin Hz. Ali ve evladna kar dman olarak yaad iftirasn da yine iiler atmlardr. Bu sahabe Hz. Ali ile kardee, birbirini severek ve birbirlerine yardmlaarak yaamlar ve ayn ekilde de vefat etmilerdir. Bunu Allah'n kelamndan daha gzel ifade eden yoktur.
64
Fetih Suresi, ayet: 29; "Kafirlere iddetli, kendi aralarnda merhametli." Hadid Suresi, Ayet: 10; "Gklerin ve yerin miras Allah'ndr. Mallarnz Allah yolunda niin sarfetmiyorsunuz? iinizden Mekke'nin fethinden nce sarf eden ve savaan kimseler, daha sonra sarf edip savaan kimselerle bir deildirler. Berikiler daha stn derecededirler, Allah hepsine cenneti vadetmitir. Allah ilediklerinizden haberdardr." Allah vadinden dner mi? Al-i mran suresinde ise yle buyurdu -. "insanlar iin ortaya karlan en hayrl mmetsiniz." M'minlerin emiri Hz, Ali'nin kendinden nceki halifelere sevgisini inkar mmkn deildir. Hasan, Hseyin ve bnu'l-Hanefiyye'den sonra evlatlarna isim verirken birine Ebu Bekir, dierine mer, bir dierine ise Osman isimlerini semitir. Kz mm Klsm el-Kbra'y Hz. mer ile evlendirmi, ahadetinden sonra da amcasnn olu Muhammed b Cafer b. Ebi Talip ile, o da lnce onun kardei Avn b. Cafer ile evlendirmi ve mm Klsm onun zevcesi iken vefat etmitir. Abdullah b. Cafer (Tayyar) oullarndan birine Ebu Bekir, bir dierine Muaviye ismini vermitir. Bu Muaviye (Muaviye b. Abdullah b Cafer b. Ebi Talib) oullarndan birine Yezid ismini vermitir. Zira bazlar Yezid'in siyretinin dzgn olduunu sylemektedirler. Muhammed b. El-Hanefiyye b. Ali b Ebi Talib buna ehadet etmektedir. iiler'in bizden istedii teberri, aramzdaki yaklamann karl olacak ve diledikleri ahslardan biz ilgimizi keseceksek bata ilk imamlar Hz. Ali, ocuklarna Ebu Bekir, mer ve Osman ismi vermekle hata etmi ve kzm Hz. mer'le evlendirmekle hatada daha da ileri gitmi olacaktr. Ayn ekilde bnu Zbeyr'in davetisi Abdullah b. Muti gelip Yezid'in rak itiini, namaz terk ettiini ve kitaba,
65
snnete aykr davrandn iddia ettiinde Muhammed b. El-Hanefiyye Yezid lehine ahadet ederken yalan sylemi olurdu. Abdullah b. Muti'e "Zikrettiiniz eyleri ben onda grmedim. Yannda bulundum ve onunla bir arada ikamet ettim. Namaza devam ettiini, hayr aratrdn, fkh hkmler sorduunu ve snnete bal olduunu grdm" diye cevap verdi, bnu Muti ve beraberindekiler ona: Sana tasannu iin yle yapmtr dediklerinde "Sylediiniz iki ime hadisesini size gsterdi mi? Eer sizin yannzda iti ise sizler onun orta saylrsnz. Yok sizin yannzda imediyse bilmediiniz, grmediiniz eye ahitlik yapmanz size helal deildir." demi. Onlar: Grmedi isek de bu bizce malumdur dediklerinde de "Allahu Teala ahitlere bunu yasaklam ve buyurmutur ki "Bildikleri halde (bilerek) ahitlik yapanlar hari, sizin bu iinizden herhangi bir ey (biliyor) deilim." Hz. Ali'nin olu Muhammed b. El-Hanefiyye Yezid iin byle ahadet ederken, ia'nn bizden istedii ilgi kesme ile bu hakikat nasl badar. ia bizden Yezid'in babasndan ve babasndan da hayrl stn Ebu Bekir, mer, Osman, Talha, Zbeyr, Amr b. As ve dier sahabeden teberri etmemizi, ilgimizi kesmemizi istiyorlar. Kitap ve snneti muhafaza eden ashaptan yz evirmemizi istiyorlar. iiler'in yaklamak iin bizden istedikleri fiyat ok pahal, hibir ey almyoruz her eyimizi veriyoruz. Hileli mal getirmek isteyen kimseyle muamele yapan kimse ahmaktr. Nusayr Tusi'nin tespit ettii Nimetullah Msavi ve el-Hunsari'nin destekledii ve ia dininin esas olan velayet ve beraatin (ehli beyte ve oniki imama ballk, sahabeden ilgi kesmek ve onlara dmanlk) manas slam dinini deitirmek ve slam binasn omuzlarnda ykseltenlere dmanlktan baka bir ey deildir. Evet sadece her
66
eyleriyle herkese muhalif olan kendilerinin frka-i Naciye olduunu sylemekle yalan sylemilerdir. smailiyye de ayn ia gibi mslmanlara muhalefette mamiye ia'snn yolunu takip etmektedir. Sadece ehli beytten baz isimleri tayin hususunda ia'dan ayrlyorlar, mamiye Caferi Sadk'a kadar smaliye'nin baland btn imamlara balanyorlar ve kabul ediyorlar. Caferi Sadk'tan sonra ayrlyorlar, imamiyye Musa b. Cafer ve onun nesline, smailiye ise smail b. Cafer ve onun soyundan gelenlere mvalat ediyorlar. Balanyor ve itaat ediyorlar, smailiyye taifesinin smail ve neslinden gelenlere ar ball Safevi devleti gnlerinden beri ia'nn hasedine sebep olmutur. Ve bunun zerine onlar da Meclisi ve yardmclarnn elinde yuvarlanmlar, eski devirlerde arlar (ulat) aznlk iken, bundan sonra istisnasz hepsi ar (ulat) ballar haline gelmilerdir. Bu gerei Cerh ve Tadil alimleri Ayetullah elMamkapi eski ulat hakknda yazd kitapta itiraf ederek bu mevzunun getii her bahiste eskiden ar kabul edilen inanlarn bugn imamiye ias'nn mezhepte zaruri olarak inanlmas gereken eyler olduunu ilan etmitir. Demek oluyor ki. mamiye, smailliye ile taassubunda, arlnda birleiyor, ancak baz isimler zerinde ihtilaf ediyorlar. Aralarnda Peygamber mertebesinden daha yukar mertebelere karttklar baz isimler zerinde ihtilaftan baka farklar yok. Kendi imamlarn ve zellikle hayali onikinci imam ilahlk derecesine kartrken Resulullah (SAV)'n gaybiyyattan Allah'n kendisine bildirdiklerine inanmamay Muhammed Hasen el-ltilaninin diliyle ilan ediyorlar. Nusayr Tusi'nin tespit edip, Nimetullah Musevi ve Bakr Hunsari'nin teyidlerinde itiraf ettikleri gibi ia taifeleriyle Mslman taifelerin birbirine yaklamasnn imkanszl ia taifelerinin mslmanlara temelde
67
muhalefet etmesi sebebiyledir. Bu durum Bakr Meclisi'nin ada olan Nusayr Tusi zamannda byle ise bugn daha kt, daha zordur. unda phe yok ki iiler kendileri yaklamak istemiyorlar. Bunun iin de yaklama fikrini ehli snnet diyarnda yaymaya alyor, ii blgelerinde bunun iin bir adm dahi atmyorlar, bir kelime dahi konumuyorlar, ilmi merkezlerinde bu yaklamann eserine, izine dahi rastlanmyor. Bu ar faz toprana, topra fazna birlemeyen elektrik kablolarna benziyor. Bu sebepten de bu uurda yaplacak her alma ocuk oyunu gibi hibir fayda getirmeyen lzumsuz bir alma olarak kalacaktr. Sadece ehli snnetten, tek tarafl tutumdan bundan baka semere beklenemez. Ancak ia Peygamberimiz (SAV)'den bu yana ii olmayan herkesten ber olduu akidesinden. Ebu Bekir ve mer (RA)'ya la netten vazgemedike bu almalar bounadr. Yine iiler imamlarnn beeriyet sfatlarndan arndrp ilahlk mertebesine karan inanlarndan vazgemedike yaklama mmkn deildir. nk bu inan slam dininden kmak. Peygamber ve ashabnn gsterdii yoldan sapmak demektir. iiler slam'a, slam inan ve tarihine ters den bu azgnl terketmedikce mslmanlarn kabul ettii temel ve esaslara muhalif temel ve esaslaryla yalnz kalacaklar ve btn Mslmanlar onlar terkedecektir. Daha evvel bir geree iaret etmitik: Komnizmin Irak'ta ve ran'da, dier slam lkelerine oranla daha abuk gelimesinin sebebini iilie balamtk. Bu iki lkedeki komnistler o lkelerin ii evlatlarndan oluuyorlard. Zira ia mezhebini anlalmayan hurafe yalan ve hayali eylerle dolu grnce. tekilatl, her dilde yayn yapan, belli ilmi ve iktisadi metotlar takip eden komnizm tuzana dtler. Eer slam dinini iiliin dnda doru olarak
68
Peygamber'den geldii gibi renseydiler bylesine dmeyeceklerdi.
bu ukura
Yz sene kadar evvel ran'da Bab fitnesi zuhur edip de Muhammed irazi kendisinin Mehdiyi Muntazarn (beklenen mehdinin) kaps olduunu iddia edip daha sonra da Mehdi olduunu ne srnce bir yn ranl ii ona inanm ve etrafnda toplanmt. Bunun zerine ran hkmeti bu zat hurafe ve yalanlardan uzak Hanefi snnilerin ounlukta olduu Azerbaycan'a srm, baka ii bir ehre srmemiti. nk Ehli Snnetin olduu yerlerde byle sapk iddialara kulak verecek batl inanlar yaamazd. nk iiler byle iddialara hemen kanacak akidelere sahiptirler. Ayn ekilde bu hurafe inanlar geen asrda Babilik ve Bahailiin yaylmasna da sebep olmutur. Okuyan ve kltr sahibi olan ii ocuklar da uyanarak iiliin sebebiyle slam'dan souyorlar ve akln kabul etmeyecei bu inanlar karsnda komnizme kayyorlar. Bu yzden de ran ve Irak'ta komnizm dier slam lkelerine oranla hzl gelimitir. Mslmanlarn nasihat etmek iin Allah'a, Resulullah'a ve btn mslmanlara verdii sz gereince bu konuda yazabildiklerim bunlardr. Allah kyamete kadar dinini, milleti slamiyeyi, slam'n varln ykc ve hilekarlarn errinden korusun.
69
EHL SNNET VE A ARASINDAK FARKLARIN ZET100
KUR'AN-I KERM Ehli Snnet'e Gre: Ehil Snnet Kur'an'n shhatine, ziyade ve noksan olmadna ittifak etmitir. Kur'an Arap dili kural ve usullerine uygun olarak anlalr. Ehli Snnet Kur'an'n Allah'n kelam olduuna, hadis ve mahluk olmadna, iinde batl bir eyin bulunmadna ve mslmanlarn inan ve muamelatta ilk kaynann Kur'an olduuna inanrlar. iiler'e Gre: Bazlarna gre Kur'an shhatli deildir Kur'an ii inanlarndan herhangi biriyle attnda mezheplerine uygun garip teviller yaparlar. Bu yzden bunlara "Mteevvile" ismi verilmitir. Daima Kur'an toplanrken ortaya kan ihtilafa iaret etmeyi severler. Kendi imamlarnn szleri onlara gre gvenilen teri kaynadr. HADS Ehli Snnet'e Gre: eriatta ikinci kaynak ve Kur'an' aklayc mahiyettedir Peygamber (SAV)'den sahih olarak gelen herhangi bir hadise muhalefet etmek caiz deildir. Hadislerin sahih olduunu anlamak slam mmeti alimlerinin Hadis Usul hususunda ittifak ettii kurallara dayanr. Bunun yolu da senedin tahkikidir. Kadn ve erkek ayrdedilmeksizin adil ahslarn ehadetiyle gvenilir olup olmadklar incelenir. Her hadis rivayet edenin belli bir tarihi, rivayet ettii hadislerin sahih olup olmad tespit edilmitir. Yalancdan, mehul ahslardan srf akrabalk vasfyla
100
Muhibbuddin el-Hatib elHututul Ariza
70
hadis kabul edilmez. nk hadis rivayeti her trl itibarn zerinde byk bir emanettir. iiler'e Gre: Resulullah (SAV)'n ehli beytine nisbet edilen ve siyasi savalarnda Hz. Ali'nin yannda bulunanlarn rivayet ettii hadislerden bakasn kabul etmezler Hadislerin kabulnde sahih olup olmadna, senedine ve ilmi metoda ehemmiyet vermezler. ok defa mehul ahslardan rivayet ederler ve derler ki: Muhammed b. smail'den .o da ashabmzdan birinden, o da bir adamdan rivayet etti ki yle dedi..." Kitaplar shhatinin ispat mmkn olmayan on binlerce hadisle doludur. Ve bu hadisler zerinde dinlerini bina etmilerdir " Bu tutumlaryla Snnet-i Nebeviye'nin drtte nden fazlasn inkar etmilerdir. Bu nokta iiler'in dier mslmanlardan ayrld en mhim noktadr SAHABE Ehli Snnet'e Gre: Ehli Snnet sahabeye hrmet edilmesi ve onlardan raz olduklarna ittifak etmilerdir. kan anlamazlklar samimi olarak yaptklar ictihad kabilindendir. Ve o ortam gemitir. Onlarn anlamazlklarn ele alarak nesiller boyu kin beslemek caiz deildir, Zira sahabileri Allahu Teala hayrla zikretmi ok yerde methetmi ve bazlarn tahdit ederek beraatlarn beyan etmitir. Bu sebepten de kimsenin onlar itham etmesi helal olmaz ve bunda kimsenin de bir menfaati yoktur. iiler'e Gre: Resulullah'tan sonra parmak saysn amayacak kadar az bir topluluun dnda btn sahabenin kafir olduuna inanrlar Hz Ali'ye ok zel bir makam verirler. Bazlar vasi, bazlar peygamber bazlar da ilah mertebesinde olduuna inanrlar Sonra da kalkar mslmanlar hakknda Hz. Ali hususunda inanlarna gre
71
hkm verirler. Hz. Ali'den nce halife seilenler ya zalim veya kafirdir. Hz. Ali'ye fikrinde muhalefet eden zalim veya kafir veyahut da fasktr. Hz. Ali'nin zurriyetinden gelenlere muhalefet etmek de byledir. Bylece tarihte nesiller boyu devam eden bir dmanlk ve iftira kaps atlar ii'lik bu retilerle devam eden tarihi bir ekol haline geldi. TEVHD (ALLAH'I BRLEME) NANCI Ehli Snnet'e Gre: Allah'n bir olduuna, orta, benzeri olmadna, kul ile Allah arasnda vasta bulunmadna iman ederler. Sfat hususundaki ayetlere tevil, inkar ve tebih yapmakszn inanrlar. Allah dini tebli iin peygamberler gndermitir. Onlar da dini tebli etmiler hibir eyi gizlememilerdir. Gayb sadece Allah'n bildiine inanrlar. efaatin Allah'n izni artna bal olduuna, duann, adan ve kurbann sadece Allah iin olacana, Allah'dan bakasna caiz olmadna inanrlar. Hayr ve errin Allah'n mlknde olduuna, Allah'tan bakasnn diri olsun l olsun kainatta tasarruf ve yetkisinin olmadna, herkesin Allah'n fadl ve rahmetine muhta olduuna inanrlar. Allah' bilmek ise akldan nce eriat ve Allah'n ayetleriyle olacana inanrlar. Her zaman hakk bulmas mmkn olmayan aklyla insan imann kuvvetlendirir. iiler'e Gre: Allah'n birliine iman ederler fakat bu inanc baz irke gtren tutumlaryla bulandrrlar Allah'tan bakalarna, kullara dua eder onlardan isterler ve "Ya Ali, Ya Hseyin, Ya Zeyneb" derler. Allah'tan bakasna kurban keserler ve adak adarlar llerden ihtiyalarnn giderilmesini isterler Kendilerince malum dualar vardr. Bu dualarla ibadet ederler imamlarnn masum olduuna ve gayb bildiklerine inanrlar, imamlarnn kainat idare ettiklerine inanrlar. Bu batl inanlarn bina etmek iin de kendilerine gre bir tasavvuf yolu icad ederler.
72
Evliyann, kutuplarn ve Ehli beytin (Allah'n kudretinin dnda) hususi g ve kuvvetlerinin olduuna inanrlar. Dinde imtiyazl bir tabaka olduunu yayarlar ve bu imtiyazn veraset yoluyla oullarna getiini retirler. Allah' bilmenin akl ile olduuna Kur'an ayetlerinin akln te'kidi mahiyetinde olduuna. Kur'an'n yeni ey getirmediine inanrlar. Onlara gre Kur'an akln eritii marifeti kuvvetlendirir. RYETULLAH (ALLAH'I GRMEK) Ehli Snnet'e Gre: Ahirette grmek mmkndr. Zira Kur'an'da : "O gnde baz yzler parlaktr (nk) Rablerine bakmaktadrlar" buyurulmaktadr. (Ayrca bu hususta sarih hadisler vardr). iiler'e Gre: Ne dnyada ne de ahrette grmek mmkn deildir GAYB Ehli Snnet'e Gre: Gayb Allah'tan bakas bilemez. Allah gayb kendisine has klmtr Ancak bata Hz. Muhammed olmak zere peygamberlerine gayba ait baz eyleri bildirir. "Dilediinden baka onun ilminden hi bir eyi kavrayamazlar." iiler'e Gre: Gayb bilmenin sadece kendi imamlarnn hakk olduuna inanrlar (Gaybtan haber vermek Peygamberin hakk deildir) Bu sebepden bazlar imamlarna ilahlk nisbet etmektedirler. RSULULLAH'IN L (EHL BEYT, TABLER) Ehli Snnet'e Gre: (En sahih kavle gre) slam dini zerine kendine tabi olanlardr. Bir rivayette mmetin en
73
muttaki olanlardr. Baka bir rivayete gre de Beni Haim ve Beni Abdul-Muttalip'ten m'min olan akrabalardr. iiler'e Gre: Sadece damad Al ve onun baz ocuklardr. Sonra onlarn oullar, daha sonra da torunlardr ERAT VE HAKKAT Ehli Snnet'e Gre: eriat, hakikattir; hakikat, eriattr. Resulullah mmetinden hibir eyi gizlememitir. Btn hayrlar gstermi ve tm serlerden sakndrmtr. Cenab Hak "Bugn size dininizi tamamladm." buyurmutur. Dinin kaynaklar Kur'an ve Snnet'tir. Tamamlayc baka bir eye ihtiya yoktur. Amel, ibadet ve Allah'a kavumann yolu vastasz olarak aktr. Kullarn hakikatini sadece Allah bilir. Peygamberden baka her ahsn sz alnr veya reddedilir. nk Peygamber masumdur. iiler'e Gre:eriat Peygamberin getirdii ahkamdr. Ve sadece avam tabakas ile sathclar ilgilendirir. Halbuki Hakikat veya ilmi Has Ehli Beyt'in imamlarndan bakas bilemez. Onlar Hakikat ilmini veraset yoluyla nesilden nesile elde ederler Ve onlarn nezdinde sr olarak kalr imamlar hatadan masumdurlar ve amellerinin hepsi dindir. Onlarn her tasarrufu caizdir. Allah'a kavumak vastasz (imamlar olmakszn) tamam olmaz. Bu yzden kendilerine verdikleri isim ve lakaplarda ileri giderek "Veliyyullah. Babullah. Hccetullah. Ayetullah El-Masum vs." gibi isimler verirler FIKIH (HUKUK) Ehli Snnet'e Gre: Ehli Snnet Kur'an ahkamna btn dikkatleriyle inceden inceye baldrlar. Kur'an ahkamn Peygamber'in snneti aklar. Resulullah'n sz ve fiillerinden sonra sahabenin ve gvenilir (sika) tabiilerin
74
szleri de byk ehemmiyet kesbeder. nk bu tabaka Resulullah'a zaman bakmndan insanlarn en yaknlar ve ona en ballardr. Allah bu dini tamamladktan sonra hi kimsenin yeni ahkam getirmeye hakk yoktur. Fakat tafsilatn anlalmasnda ve yeni meselelerin zmnde slam alimleri Kur'an ve Snnet'in altnda gayret sarfederler. Yoksa kendiliklerinden yeni eyler getiremezler. Mutlaka ayet veya hadise dayanmas gerekir. iiler'e Gre: Hukukta kendi imamlarna nispet ettikleri kendi kaynaklarna dayanrlar Kur'an ayetlerini mmet-i Muhammed'in galibiyetine muhalif olarak tevil ederler ve hukukta bunlara dayanrlar. Mctehid ve masum imamlarnn yeni hkmler ihdas etme hakk olduuna inanrlar Aadaki hususlarda ii imamlar yeni ahkam getirmilerdir: 1 - Ezan, namaz vakitleri, namazn heyet ve keyfiyeti. 2 - Oru vakitleri, orucu ama zaman. 3 - Hac ve ziyaret ileri. 4 - Zekat meseleleri ve sarfolunacak yerler 5 Miras Ehli snnete muhalefet etmeye son derece dikkat ederler ve anlamazlk dairesini geniletmeye zen gsterirler. VELA (BALILIK) Ehli Snnet'e Gre: Vela tam ballk demektir. Ehli Snnet "Resul'e itaat eden Allah'a itaat etmitir" ayeti gereince Resulullah'tan bakasna vela gstermezler. Resulullah'n dnda kalan her kese eriat kaidelerinin hkmne gre balanrlar. nk Allah'a isyanda kula itaat yoktur.
75
iiler'e Gre: Velay imann rknlerinden biri olarak kabul ederler Onlara gre vela : Oniki imam tasdik etmektir. Ehli beyte bu anlay iinde vela gstermeyen onlara gre iman vasfyla vasflanamaz Arkasnda namaz klnmaz. Farz zekattan kendisine verilmez Ancak kafirlere de verilen adi sadakalardan verilebilir TAKIYYE: (NSANIN KORKUDAN NANDIININ AKSN SYLEMES VEYA YLE GRNMES) Ehli Snnet'e Gre: Ehli snnete gre bir mslmann dier mslmanlar szyle veya fiiliyle kandrmas, aldatmas caiz deildir. nk Resulullah "Aldatan bizden deildir" buyurmutur. Takyye din dman kafirlerden bakasna yaplamaz caiz deildir. Bu da sadece harp esnasnda olur. nk harp hiledir. Mslmann hak hususunda cesur ve doru szl olmas, riyakar, yalanc ve sahtekar olmamas tam tersine iyilii emredip ktlkten nehyetmesi gerekir. iiler'e Gre: Takyye iiler'in btn frkalarnda mezheplerinin gerei olarak kabul edilen bir farzdr. Takyye usuln gizli ve ak olarak reniyorlar ve onunla amel ediyorlar. zellikle de kt artlarda. Bu durumlarda kendilerine gre ldrlmeyi hak etmi kimseleri medih ve senada mbalaa ederler. Kendi mezheplerinden olmayana kfr hkm tatbik ederler. Onlara gre gaye her trl vastann mubah olmasdr Bu insanlar yalan, hile ve iki yzlln btn sluplarn mubah saymaktadrlar mamlarndan rivayet ederler ki yle demilerdir: -Takyye benim ve babalarmn dinidir.- -Takyyesi olmayann dini yoktur.- Mutemet kitaplarndan -slam Kurtulu ve Seadetin Yolu- isimli kitabn 109 uncu sayfasnda unlar vardr Mkellefin nefsinde yahut malnda bir zarara girme ihtimali varsa veya umumi dzene bir halel gelecekse onun emri bilmarufu terketmesi vaciptir. Bu hkm ia'nn zelliklerinden biridir ve Takyye diye isimlendirilir.76
MAMET VE DEVLET RESL Ehli Snnet'e Gre: Devleti, Kureye mensup mslmanlarn arasndan, seilen halife idare eder. Ve halifede denklik yani akll, bilgili, salih olarak bilinmesi, emin olmas ve bu mesuliyeti yklenecek gte bulunmas gerekir. Mslmanlardan onu hal ve akd ehli seer. Adaletle hkmetmez ise veya kitap ve snnet ahkamn inerse onu azledebilirler. Btn mslmanlarn ona itaati gerekir. dare klfet ve mesuliyettir, mkafat ve ganimet deildir. iiler'e Gre: dare Hz Al ve Hz Fatma'nn ocuklarnda veraset usulyle devam eder. ite bu idare meselesi yznden iiler hibir idareciye halisane balanmazlar nk inanlarna gre Patma evlad olmayan idareci olama? Bu dncelerinin tarihte gereklememesi zerine bu inanlarna Ric'at nazariyesini eklediler. Ric'atn manas- Son imamlar olun EI-Kaim ahir zaman yerden karak btn siyasi hasmlar secek ve ia'ya dier frkalar tarafndan tarih boyunca gasbedilen haklarn geri verecek..
77
ZEYDLER Hseyn ibnu Ali'nin ehadetinden (h.61) sonra Tevvabun hareketi rgtlendi. meyye ile Mcadelede yenik dtler. Muhtar ibnu Ebi Ubeyd es-Sakafi (67), Muhammed ibnu Hanefiye' nin( 81) mamln ne srd. Mehdilik, gaib imam, ric'at, beda' tezlerini iledi. Ali ibnu Hseyn (94) zhd hayatn tercih etti. Olu Zeyd (80-122) ise Kral Hiam'a kyam etti. Ebu Hanife, Zeyd'i destekliyordu. Zeyd bir defasnda Kral Hiam' ziyaret eder. Hiam O'nu bir cariye ocuu olduu halde hilafet istemekle itham eder. nl cevab yle oldu: "Annelerin hr veya cariye olmalar, insanlarn gayelerine ulamalarna katiyyen bir engel tekil etmez. smail'in annesinin cariye olmas Allah'n smail'i Peygamber gndermesine ve O'nun Araplarn ceddi olmasna ve yine "Hayrul-Beer" Muhammed a.sn O'nun sulbnden gelmesine engel omad. Bir de kalkm bana, Fatma ve Ali'nin oullar olduum halde byle konuuyorsun." Kiiyi korku yldrr ve deerini drr. Hrler de, savamay ho karlamayanlar da byledir zaten. Harpten kaarken arkasndan vurulan, ar sevgiden ikayet eder. Kllarn ve Mzraklarn ular onu delik deik edip datr. Artk bir kimse iin, lmde bir rahatlk vardr. Kald ki herkesin bana lm gelecektir. Allah onun bana bir devlet kuu kondursa bile, O, dmann brakt ganimetleri terkederek kl gibi savurur.
78
Kufe'ye geip isyan iin nabz yoklar. Kardei Muhammed Kufe'lilere gvenilemeyeceini syler. Ebu Hanife 30.000 dirhemle O'na yardm eder. syann Peygamber'in Bedr'deki kna benzetir. Kendisine bey'at eden 15.000 kii ile Hiam'n Kufe- Basra valisi Yusuf ibnu mer es-Sakafi(127) ye kar ayaklanr. Hiam'n casuslar, Zeydin taraftarlar arasna fitne sokarlar. Zeyd ilk iki halifeye tan etmeyince ondan ayrlrlar. O'nun kyam Hseyn'in katilleri ve Harra gnnde Medine'yi mancnklarla atee verenlere kardr. Ayrlanlar Rafzi diye anlacaklardr. Az sayda insanla son nefesine kadar arpr. ehidimizin cesedi kabrinden karlp idam edilerek yaklmtr. Selam olsun O'na. Olu Yahya savatan kurtulur. Horasan'a geer. Orada yakalanarak Czran' da ldrlr.(125) Tarih iinde Zeyd taraftarlar frkalara ayrldlar: Carudiyye, Sleymaniyye=Ceririyye, Betriyye. Abbasiler dneminde Yemen'de ayaklanrlar. Kuzeyde Taberistan'da Zeydi hanedan el-Utru'un vafatna kadar (305) hkm srerler. Gney'dekilerin varl bugne kadar geldi. Kasm ibnu brahim er-Ressi ve torunu el-Hadi'lHak zamannda fikri geliimlerini tamamladlar. 6. yy.da snrlar Tihame'ye kadar uzand. Sonra Osmanl egemenliine girdiler. Bugnk Yemen'in Resmi mezhebidir.
79
Zeydilerin Grleri:
Allah'n mam'n ahsnda tecellisini, tamamyla akliyeci bir manada, sadece ilahi "hidayet" ile tahdit ederek, ilahi bir ksm nurun mucizevi surette, muayyen bir Ali-olu ahsna akn reddederler; imamlarn ehid olmalar bunlarca, daha ok siyasi anlamda, sonunda insanolunun klc ve Allah'n yardm ile Ali oullarnn hakimiyeti hedefine ulamak iin yeniden tekerrr eden tecrbeler olarak telakki olunur. Kendi ilerinde de zuhur eden, avdedinden sonra kyametten nce devletini kuracak olan Mehdi'ye intizara ynelik eitli inanlarla baarl olarak mcadele etti. Gulat'n hululcu dncesiyle Zeydiler de mamiler de mcadele ettiler. Zeydiler asndan 246/860 da vefat eden Kasm ibnu brahim ibnu Tabataba el-Rassi, bir dini devlet kurmak iin akdevi ve hukuki temelleri tesbit etmi ve bunu onun torunu Yahya ibnu Huseyin 288/901 de Yemen'de gerekletirdi. O'nun talimat ksmen Hazer denizi sahilinde daha nce 250/864 de kurulmu olan Zeydi devletinde de kabul olunmutur. Zeydi gayretlerinin sonucu olarak 250/864 den beri Taberistan ve Deylem'de 288/901 den itibaren ise, Yemen'de, birbirlerinden uzaklklar sebebiyle elbette ne bir birlie, ne de beraberlie sahip olabilen, kk hkmdarlklar teekkl etti. Mstakil devlet haline gelemiyen, buna mukabil genellikle halifeler devletinde haiz olduklar byk nufuzla bu mahrumiyetlerini telafi eden Irak Zeydileri ise, mesela takiyeyi veya kitman' daha ciddiyetle tatbik etmek suretiyle oradaki artlara uymak zorunda kaldlar
80
Zeydi Sleyman Kaderiye'dendi.
ibnu
Cerir
ayn
zamanda
Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem ismen birini tayin etmedi. Bahsettii vasflar tayan kii ise Ali'dir. Ali ile gelen ilim zel deil kisbidir. (kazanlarak elde edilir) mamlarn ismet vasf yoktur. Cemel ve Sffn da iki taraftan biri mutlak hakszdr. mam, Haimi olmaldr. Hasan ya da Hseyn soyundan olabilir. mametini akca ilan etmesi gerekir. Bizzat babasnn mam olmadn sylemitir. Mefdul grn ortaya att. Ali'nin daha stn olmas Ebu Bekr'in hilafetini geersiz klmazd. Byk Gnah ileyenler hakknda Mu'tezile ve Hariciler gibi dnr. el-Mecmuu'l-Fkh kitab mam Zeyd' e nisbet edilir. Fkhlarnda Mestler zerine mest caizdir. Herkesin ardnda namaz klarlar. Mut'a yasaktr. Ehli Kitab' n kestii yenir.
81
ia Tarihi zerine Kronoloji

11 Hz.Fatma Rasul'den 95 gn sonra vefat etti. 40 19 Ramazan Ali ibnu Ebi Talib ehid edildi 41 Hasan ibnu Ali Hilafetten ekildi 50 29 Safer Hz. Hasan stle zehirlendi. 61 10 Muharrem Kerbela Katliam 95 12 Muharrem Zeynelabidin Ali ibnu Hseyn zehirlenerek ldrld. 101 24 Receb Muhammed Bakr zehirlenerek ldrld 121 1 Safer Zeyd ibnu Ali 40 yanda ehid edildi 125. Yahya ibnu Zeyd ehid edildi 132 Abbasiler Dnemi 133 smail ibnu Ca'fer'in lm: Bir ksm iiler O'nun olu Muhammed'i imam tandlar. 148 Cafer ibnu Muhammed zehirlenerek ehid edildi. 150 Ebu Hanife'nin lm 170 16 R.evvel Musa Kazm ld 179 Malik ibnu Enes ld 182 Ebu Yusuf'un lm 189 Muhammed ibnu Hasan e-eybani ld 202 30 Safer Ali Rza zehirlenerek ehid edildi 204 mam afii'nin lm 232 Hasanu'l-Askeri'nin doumu 241 Ahmed ibnu Hanbel'in lm 254 3 Receb Ali ibnu Muhammed Nakiy'in lm 255 15 aban Muhammed el-Mehdi'nin doumu 260 8 R.evvel Hasan el- Askari ld 328 15 aban 73 yllk Gaybetin sonu
82
iann Kur'an Tahribi eyh Saduk'un Kitablarndan Risalutl-tikaadatul101 mamiyye: "Kur'an hakkndaki itikadmz udur: Allah'n kelamdr. O'nun tarafndan indirilmitir. O'nun szdr. O'nun Kitabdr ve phesiz nnden de bir batl gelmez sonundan da. Hkm ve hikmet sahibi, hereyi bilen Allah tarafndan indirilmitir ve phesiz O gerek kssadr ve phesiz o hereyi aklayan szdr, aka deil ve kutlu, ulu Allah onu sylemitir, indirmitir ve Rabbi, onu koruyandr, o szle seyleyendir." "Ulu Allah'n Peygamberi Muhammed'e, Allah O'nu ve soyuna rahmet etsin, esenlikler versin, indirdii Kuran, phesiz cildin iki kapa arasnda mevcud bulunan ve halkn elinde olan Kur'andr, bundan daha fazla deildir. Surelerin halk katnda says 114 dr. Bizce ed-Duha ile eerh bir suredir, Kurey ile el-Fil bir suredir, Bize onlarca Kur'an bundan fazladr diyen yalancdr." et-Tabressi: "Kur'an'da fazlalk yoktur , noksana gelince: Bazlar tayir ve noksan olduunu rivayet etmilerse de ashabmzn mezhebi, bunun hilafnadr. Seyyid Murtaza Alemul-Huda, Mesailu't-Tarablusyyat'ta bunu etraflca anlatmtr. Kur'an, Mucizeyi Nebeviyye'dir, er'i bilgilerin kaynadr, dini hkmlerin mehazdr. Bilginler, irabnda kraatna, hatta ayetlerinde ve harflerin saysnda byk bir titizlikle incelemede bulunmulardr. Gene Seyyid Murtaza, Kur'an'n Rasulullah zamannda toplanm ve tertib edilmi bulunduunu, tedris edildiinde ezberlendiini Hz. Rasule okuyup hatmettiklerini bilmekteyiz ki btn bunlar bize Kur'an'n toplanm ve tertib
101
Ethem Ruhi Flal ,Ank.lah.141.Kitab sh.98-99 83
edilmi olduunu isbat eder. Kur'anda noksan ve ziyade bulunduu dair hadislerin shhatine inanmamza imkan yoktur. Kur'an' Mecid'de ait btn bilgiler asr saadetten 102 itibaren malum ve mazbuttur"
ii Klliyat zerinde Usul Eletirisi
103
"Mutahhari, "slam Dncesinin Artlmas"na ilikin konumasnda, hadislerin Kur'an' Kerim'e vurulmas, ltnn nemini ve bu amaz lte yalnzca slam'n sahip olduunu belirtmekte idi. ii evrelerde, zellikle Ehli Beyt yolu ile gelen rivayelere ncelik tanndndan, hadis says ve dolaysyla uydurma hadis saysnn daha az olabilecei dnlebilir. Kasdedilen Ehli Beyt imaml denen Oniki mam'a tabi olanlardr. Batniler ise Kur'an Kerim'in zahir anlamn elden yitirdiklerinden ve dolays ile yine Kur'an ltne vurulmayan uydurma rivayetlere kapldklarndan bu hesaptan haritirler. Ancak, bu demek deildir ki On iki mam Mezhebi Hadis Klliyatnda yer alan btn hadisler dorudur, uydurma deildir. Akl bir yana brakanlar ve ii Selefisi olanlar, zel adlar ile Ahbariler, Oniki mam Mezhebi erevesinde de, Kur'an Kerim'in dnlerek ve akl kullanlarak anlalmasn nlemeye ve bunun yerine Kur'an Kerim'in ancak Kur'an ltne vurulmakszn kabul edilen haberler araclyla anlalabilecei inancn yerletirmeye kalktlar. ehid Mutahhari, bu akm hakknda, zetle, u bilgiyi verir: "Drt asr kadar nce iiler arasnda Ahbarilik akm meydana geldi . Bugn bu akm mensuplarnn says ok azdr, ancak bu akm iki asr kadar etkili olmu, nice mcadele ve kann dkmelere yol amtr. Ahbarilik akmnn kart noktas ise tihaddr. Ahbariler, ictihad ve taklid bid'attr derler, sadece haberlere,
102 103
/Mecmuaul-Beyan, Mukaddimesi Hatemi, H./Temel Kaynaklardan Yararlanmada Yntem, sh.82-86
84
rivayetlere bavurulmasn caiz grrlerdi. ii hadis bilginleri de eldeki btn rivayetlerin gvenilir olmadn ve bunlarn baz blmlere ayrlmak gerektiini sylemilerdir. Ahbariler ise btn rivayetlerin sahih olduunu iddia etmiler, zellikle Snni Mezhebi'nde sahih saylan hadis kitaplarna kar bazlarnn syledii gibi, bunlar da drt ii temel hadis kaynann birinde yer alan rivayetlerin hibirisine itiraz edilemeyeceini sylemekte idiler. Mutahhari akca hibir yuvarlak sze bavurmakszn yle der: "el-Kafi'de ve dier kitaplarda yle rivayetler vardr ki bunlarn muhtevasna baktmzda bozuk olduklarn, uydurma olduklarn anlarz. Bir ksmnn da senedi zayftr. el-Kafi'de vardr, yer almaktadr diye her rivayet dorudur mu diyeceiz? Mctehidler "Hayr, byle diyemeyiz, binlerce yalanc ve hadis uydurucu vardr" derler. Abdulkerim ibnu Ebi'l-Evca adndaki hadis uydurusu drt bin uydurma hadis kartrdm demitir. Yine Mutahhari der ki: "Mctehidler, "Tarih'te bunca hadis uydurdular ve kendi yararlarna hadis uyduran akmlar var olduktan sonra nasl olur da her rivayet her hadis dorudur diyebiliriz?" diye dnrler. Kendisi de nemli bir kii olan Yunus ibnu Abdurrahman, gerek ve sahih bildii btn hadis ve rivayetleri toplayarak bir derleme meydana getirdi. Bu kitab mam Rza'nn huzuruna gtrd ve "Atalarmzdan gelen btn rivayetleri topladm" dedi. mam, bunlardan ounu izerek "bu izdiklerim yalandr" buyurdu. Ahbariler btn bu delillere kulak vermediler. Haber ve rivayetlerde ahmakca bir taassup gstermekte direndiler. ctihad taraftarlarnn akla verdikleri nemi eletirerek "akl yanlr, biz bir hadis grdmzde aklmz yz kez bu hadisin doru olmadn haykrsa bile, biz senin bu ie karmaya hakkn yoktur demeliyiz" derler. Bu ise dorudan doruya Hristiyanlarn szdr. Hristiyanlar, "akln din alannda sz hakk yoktur" derler.
85
Hz. sa'nn Tanr olduunu, Tanr'nn tek ve ayn zamanda olduunu sylerler. Bunun akla smadn syleyenlere ise, akln bu konuda mdahale hakk olmadn ileri srerler. te Ahbariler de byle bir tutum takndlar, srailiyyat aktarclarnn ve hadis uydurmada garaz sahiplerinin uydurup ellerine tututurmu olduklar her uydurmaya sarldlar. Anlmas utan verici rivayetler uyduruldu. Mtehidler olmasa idi, bu Ahbarilik akmnn elinden ok ekeceimiz vard. Bunlar, Kur'an' Kerim'in ilahi Kitap olduunu, vahya dayandn inkar edemedikleri iin, "Kur'an insan anlaynn zerindedir. Kur'an' Kerimi ancak mamlar anlayabilir. Kur'an sadece onlarn anlamas iin indirilmitir. Biz ise sadece onlardan rivayetlerini okuyabiliriz" dediler. Bylece, Kur'an Kerim'in d anlamlarn huccet olmaktan , delil ve kaynak olmaktan fiilen kardlar. arap ve kumarn haram oluu iin bile Kur'an Kerim hkm ve beyan ile yetinmeyip bu konuda rivayet aradlar. ctihad tamamen reddettiler. Hatta Kur'an Kerim'in baz ayet ve surelerin aslnda baka trl nazil olduunu ileri sren uydurma rivayetler grdklerinde tashih ettikleri bir Kur'an Kerim basmaya bile kalktlar. Merhum Ayetullah Burucerdi bunu haber ald ve derhal baslmasn nledi. Bu ekilde Kur'an Kerim'in tahrif edilmediini ileri sren mslmanlarn kendi aralarnda bu yeni Kur'an metnine bakn" diyeceklerdi. Bu Ahbariler, "Kur'an' Kerim'i okumayn" demediler, "Okuyun, pn, ancak anlamayn!" dediler. Kur'an Kerim'i tefsir etme evkini krdlar. Sahih ve zayf rivayetlerini ahmakca bir taassup ile ayn deerde saydlar. Mutahhari, daha sonra, Ahbarilik akmnn , Safeviler ile sk ve samimi ilikileri olduu srada Bat devletlerinin ran'a aladklar bir akm olmas ihtimalini Ayetullah Burucerdi'den nakletmektedir. Olabilir. Bugn de nitekim zellikle Snni evrelerde pratik olarak ayn sonuca varan akmlar desteklenmekte ve glendirilmektedir.
86
Snni Kitaplardaki ii Raviler: Baz cahiller ehli snnet mensuplarnn ii ravileri dlayarak onlardan hadis almadn, onlarn rivayetlerinde de baz gereklerin mevcut olabileceini sylyorlar. Aada ismi geen raviler, ehli snnet hadis kaynaklarnda kendilerinden hadis alnan ravilerdir. Bununla beraber bu raviler, bugnk manada yalan sylemeyi din edinmi sapk ii-Rafzilerden deildir. Onlarn ial sadece Ali r.a. taraftarlndan ibarettir. Ehli snnet hadis ulemasnn bidat frkalarndan hadis alma konusundaki art, bidatlerine davet eden kimseler ve yalan caiz gren kimseler olmamalardr. Aada ismi geen ve iilie nisbet edilen ravilerin bazs ska=gvenilir, hatta bazlar hadiste imamdr. Genelde bni Kuteybenin el Maarif(s.444) adl eserinden aldk; 1- Atiyyetul Avfi 2- Ali bin Zeyd Bin Cdan 3- Eban ibnu Talib 4- brahim ibnu Yezid 5- Ebu Abdullahil-Cdeli -ar rafizilerdendir 6- Ahmed ibnu Mufaddl 7- brahim en-Nehai 8- smail ibnu Eban 9- smail ibnu Huleyfe 10- smail ibnu Zekeriyya 11- smail ibnu Abdurrahman 12- smail ibnu Musa 13- Ebu Hamza Sabit' es-Sumali 14- Seleme bin Kuheyl 15- Sveyd ibnu Ebi Fahite 16- Cabir ibnu Yezidu'l-Cufi -ar rafizilerdendir 17- Cerir ibnu Abdilhamid 18- Cafer ibnu Ziyad 19- Cafer ibnu Sleyman 20- Haris ibnu Hureyra
87
21- Habib ibnu Ebi Sabit 22- Hakem ibnu Ubeyde 23- Hammad ibnu sa 24- Halid ibnu Muhalled 25- Ebul Haccac ibnu Ebi Avf 26- Zubeyd ibnu Haris 27- Zeyd ibnu Hubab 28- Salim ibnu Ebil-Ca'd 29- Haris el-Aver 30- Sasa Bin Suhan 31- Esba bin Nebate 32- Ebu Sadk 33- Habbe Bin Cuveyn 34- Tavus 35- Sleyman el-Ame 36- Ebu shak es-Sebii 37- Mansur bin Mutemir 38- Sfyan es-Sevri 39- ube bin Haccac 40- Ftr bin Halife 41- Hasen bin Salih 42- reyk 43- Ebu smail el-Mellai 44- Muhammed Bin Fudayl 45- Veki Bin el-Cerrah 46- Humeyd er-Ruasi 47- Fadl Bin Dkeyn 48- el-Mesud el-Asgar 49- Ubeydullah Bin Musa 50- Abdullah Bin Davud 51- Heym 52- Sleyman et-Teymi 53- Avful Arabi 54- Cafer ed-Dubei 55- Yahya bin Said el-Kattan 56- bni Lehia 57- Hiam bin Ammar 58- Maruf el-Kerhi
88
59- Abdurazzak 60- Mamer Bin Raid 61- Ali bin Cad 62- Haris ibnu Abdullah HALD BADAD NN, BR A ALM LE MNAZARASI ii mezhebini kuvvetlendiren mehur ii alimlerinden, ok talebesi bulunan smail Ka, Halid-i Badadi ile uzun ve etin mnakaa ve mubaheseye giriti. Sonunda Kai, btn talebesinin nnde mahcub oldu. Yenildiini bildirmemeye alyor, talebesinin gz nnde o duruma dmek istemiyordu. Sonuta mahcup oluyor, siliniyordu. Ehli snnetin hak olduu gne gibi meydana kyor, bozuk itikat zulmetleri dalyordu. Sonunda syleyecek tek sz bulamayp, sustu. Halid Badadi birok ii tefsir kitaplar okumu, Kur'an- Kerim'in birok ayet-i kerimelerinin iiler tarafndan deitirilmi olduunu, tahrif edilmi bulunduunu grmt. Mesela: "Bedir gazasndaki esirleri salverdiin iin Allah Teala seni afveyledi." ayeti kerimesini, Hz. Ebu Bekr'i Sddk (R.A) hakkndadr, eklinde tefsir eylemilerdir. Badadi, smail Kaiye hitaben, peygamberlerin masum olmas hakknda ne dersiniz? diye sordu. Kai btn peygamberler masumdur, ilemezler, dedi. Halid Badadi dedi ki, gnah
peki Allah Teala'nn: "Bedir gazasndaki esirleri salverdiin iin Allah Teala seni affeyledi" ayeti kerimesinde af sylendiine gre, gnah ilenmi demektir,
89
manasna geliyor. Halbuki peygamberlerdeki gnah olan bir i meydana gelmemitir" deyince Kai, bu ayeti kerime Ebu Bekr'i (R.A) azarlamaktadr, onun hakkndadr. Peygamberimiz (SAV) hakknda deildir, dedi. Halidi Badadi; "Ey ia taifesi: Eer sizin dediiniz gibi ise, Allah Teala Sddk' Azam' (R.A) affeyledim, buyuruyor da, siz niin affet miyorsunuz?" deyince, Kai hi bir cevap bulamayp skut etmitir.104
104
Reahat aynel hayat
90
TASAVVUF LE LK ARASINDAK BA slm'n ilk asrnda Araplar arasnda tasavvuf diye bir olayn bulunmad, byle bir eyin ikinci asrn ortalarna doru balad ve ilk temsilcilerinin acemler olduu bir gerektir. Nitekim slm tarihinde tasavvuf akmnn bariz temsilcileri olan mesela Kueyri, Kelabazi, Suhreverdi, Gazali, Bistami, et-Tsi, Tebrizi, Celaleddin-i Rmi ve Muhasibi gibi kiiler de acem (ranl) olduu bir vakadr. Bu da ister istemez tasavvufun iilikle balants meselesini gndeme getirmektedir. Bunu aydnla kavuturmak iin tasavvuf ile iilik arasndaki bala ilgili bilgileri Abdurrahman Abdulhalik'in kitabndan buraya almay uygun grdk. LK TASAVVUFULAR VE LKLE LKLER Dr. Kmil Mustafa e-eyb "es-Slatu Beyne'tTasavvuf ve't-Teeyyu'" adl kitabnda slm'da sofu adn alan ilk kiinin Cabir bn Hayyan, Ebu Haim el-Kf ve Abduk es-Sf olduunu belirtmektedir. Cabir bn Hayyan, Caferi Sadk'n rencisi veya klesiydi. ia Cabir bn Hayyan'n ia'nn byklerinden ve imam adna konuan anlamnda Bab olduunu kabul ederler. iilikle ilgili kitaplar yazdn sylerler. Zhdde zel bir ekol olmutur. hbaru'l-Ulema bi Ahbari'l-Ulema kitabnn yazar el-Kft Cabir bn Hayyan'n bir ok felsefi bilgilere sahip bulunduunu, Haris el-Muhasibi, Sehl bn Abdullah et-Tusteri gibi tasavvufularn yolu olan batn ilmi yolundan gittiini syler. Bu adam kimya ilminde ok mahirdi. kinci adam olan Ebu Haim el-Kfi ise Remle'de tasavvufular iin ilk defa tekke ina eden kiidir. Rahipler gibi ynden uzun elbise giyer, hristiyanlar gibi hulul ve ittihad savunurdu. Ne varki hristiyanlar hulul ve ittihad
91
sadece Hz. sa iin kabul ederken Ebu Haim el-Kfi bunu kendisi iin iddia etmitir. Ebu Haim'le ilgili sylenenlerden anlalyor ki hakknda haberler azdr. Bununla beraber bu haberler, Cabir bn Hayyan'a dair haberler kadar yekun oluturmaktadr. Ebu Haim, Cafer es-Sadkn, yani Cabir bn Hayyan'n adayd. ia onu tasavvufun mucidi (babas) olarak adlandrr. Cafer es-Sadk'n onun hakknda yle dediini naklederler: "Akidesi gerekten bozuktur. Tasavvuf adnda bir mezhep uydurmu ve irkin akidesi iin yol yapmtr." Tabii ki bu sylenenler, tasavvufun bir ii'nin eseri olduunu nefyetmek iindir. nc adam olan Abduk es-Sfi ise, Kfe'de kurulmu yar ii yar tasavvufi bir frkann kurucusu olduu kaydedilmektedir. "Sufiyye" kelimesi Muhasibi ve Hafz'n eserlerinde bu frkann ad olarak kullanlmtr. Abduk esSufi zahid ve mnzevi bir kii olup hicri 210 ylnda Badad'da lmtr. Sofu ad verilen ilk kii olarak bilinir. O tarihlerde bu isim Kufe'de baz iiler ve skenderiye'de baz isyanclar iin kullanlrd. Abduk, Bir bn el-Haris el-Hf ve es-Ser es-Sakati'den nce byk eyhlerdendi. Dnyann tmyle haram olduu ve adaletli imamlarn gittikleri yoldan gitmek gerektii ve azk dnda ondan bir ey almann caiz olmadn iddia eden zndk bir frkann lideri olduu, adaletli bir imam olmadan dnyann helal olamyaca, ehli ile muamelenin haram ve azk miktar dnda dnyadan bir ey almann caiz olmad dncesini savunan bir frkann reisi bulunduu belirtilmitir. Abduk isminin, aslnda Abdulkerim olduu ve torunu Muhammed bn Abduk'un da ia'nn nde gelen kiilerinden bulunduu belirtilmitir. Bylece Abduk'un Kfe'de yaylan ve zhdle kark iilik'ten kaynaklanan deiik ynleri ahsnda toplayan bir kii olduu anlalmaktadr.
92
Netice olarak, yeni aratrmaclarn sf (yn) kelimesinden geldiine kesin gzyle baktklar sf kelimesinin, ilk olarak Kfe'de kullanld anlalmaktadr. nk Kfe'de btn zahidler yn giymilerdir. Tasavvuf da sf kelimesinden tremitir. Yn giymenin de iiliiyle, Hz. Ali soyundan gelen imamlara hakszlk yapanlara kar kl, sz ve nefretle, muhalefeti ve savalaryla mehur Kfe ortamnda ortaya kt anlalmtr. Btn bunlar ilk kaynaklarnda ve temellerinde tasavvufun iilikle balantl olduunu gstermektedir. 105
105
Kamil Mustafa e-eyb, es-Slatu Beyne't-Tasavvuf ve'tTeseyyu', 272, kitabndan naklen, Kmil Mustafa e-eybi'nin kendisi ii'dir. 93
LKLE TASAVVUFUN ORTAK YNLER Tasavvuf akmlarna ve ia mezhebinin gereklerine vakf olan bir insan ikisinin yaklak olarak ayn kaynaktan kaynaklandna, neticede ayn gayeyi gttklerine ve her iki taraf mensuplarnn tad inan ve hkmlerin genelde ortak olduuna ahit olur. te bunlardan bazlar: a- zel ilimler iddias: ia'nn dier mslmanlardan farkl olduunu iddia ettii eylerin banda kendilerine mahsus ve dier insanlarda bulunmyan birtakm ilimlere sahip olduklarn sylemeleri gelmektedir. Bu ilimleri bazan Hz. Ali'ye nisbet ederler. nk onlara gre Hz. Ali dinin srlarna sahiptir ve dier mslmanlara amad bilgileri Hz. Peygamber ona amtr. Bazan Hz. Fatma ve Hz. Ali'nin ocuklar imamlarn ilimlerine sahip olduklarn, bu imamlarn gayb bildiklerini, hata ve unutmaktan masum bulunduklarn, slm' imamlarn yolu dnda kimsenin anlyamayacan, Kur'n srlarnn ve din hakikatinin sadece imamlarda bulunduunu iddia ederler. Bazan da "Fatma Kur'n'" adn verdikleri zel bir Kur'n'a sahip bulunduklarn ve bunun mslmanlarn elindeki Kur'n'n kat kadar olduunu106, bugn mslmanlarn elinde bulunan Kur'n'dan onda bir tek harfin bulunmadn ileri srerler. Bazan da btn ilimlerin iinde yazldn iddia ettikleri bir deri olan Cefr'e107 sahip olduklarn iddia ederler. Bazan da sadece kendilerinin sahip olduu ve baka hibir kimsede bulunmyan dini bilgilere sahip olduklarn
106 107
el-Hc Mirza el-Hir el-Ahkf, ed-Din Beyne'-Sil ve'l-Mucb(89) Birtakm mslmanlarn cifir hesab dedikleri ve ona dayanarak baz hesaplar yaptklar bu cefr'dir. ia'nn sama bir anlay olduu grlmektedir. 94
iddia ettikleri gibi, Kur'n yetlerinin gerek tefsirine kendilerinin sahip olduklarn sylerler. Hatta yce Allah'n Hz. Muhammed'i tenzil (Kur'n harfleri) ile Hz. Ali'yi de te'vil (yani tefsir) ile gnderdiini ileri srerler. 108 Tasavvufular da ayn yolu izlemilerdir. Baka insanlara kar vndkleri ve dillerine doladklar eylerin banda, ancak kendilerinin muttali olduklar ve tarikata mensup olmyan baka insanlarn elde edemiyecei ledunn birtakm bilgilere sahip olduklarn iddia etmeleri gelir. Dier mslmanlarn, hatta ilimleri yannda bizzat peygamberlerin ilimlerini hor grrler. Mesela mehurlarndan Ebu Yezid elBistami yle diyor: "Peygamberlerin sahilinde bekledikleri bir denize daldk." Yine yle devam ediyor: "lminizi llerden aldnz, biz ise ilmimizi lmiyen diri (Allah)'dan aldk. Biriniz, falan bize filandan nakletti, der. Hani falan filan derseniz, ld derler. Biz ise kalbim bana rabbimden nakletti, deriz."109 Bu ekilde tasavvufular kendilerinin kef ve ledunni ilim sahibi olduklarn, pelerinden gidenlerin onlardan alp yararlandn iddia ederler. Hatta eyhten ledunni ilmi almas iin mridin kalbini eyhin kalbine baladklarn, eyhin de ledunni ilimleri Raslullah'tan almas iin mridin kalbini Raslullah'a baladn sylerler.110 Tasavvufular, Kur'n ve hadisin batn tevillerini zel ilimlerinin kayna yapmlardr. nk bazan bu te'vili Allah'tan aldklarn, bazan melekten aldklarn, bazan da ilham olduunu iddia ederler. Ayn ekilde batn ilimlerini Kur'n'daki mukattaa harflerin srlarn bilmeye, yahut
108 109
en-Nevbaht, Firaku'-ia, 38, Baknz, et-Tasavvufu'l-slm, 77 110 Gnmzde de birtakm tarikat mensuplarnn yaptklar rabta bundan baka bir ey deildir. 95
Hzr'dan almaya, hatta bazan dorudan doruya levhi mahfuzdan telakki etmeye nisbet ederler. ia da imamlar iin ayn eyleri iddia etmitir. Onlarn gayb bildiklerini, bilgileri dnda bir yaprak bile dmediini, ezelden ebede kadar btn olaylarn bilgileri dahilinde meydana geldiini iddia ederler. Tasavvufular da ayn eyleri kendileri iin sylerler. Aktab ve Ebdal'in grevlerinin banda da bunlarn geldii bilinmektedir. Bu ekilde batn lmi konusunda ia akidesi ile tasavvuf akidesi ortak olmaktadr. ia, imamlar hakknda unutmaz ve hata etmez derler. Hak ederek, vehbi, ihtisas ve ictiba yolu ile elde ederek Allah nezdinde makamlara sahiptirler. Bu imamlar hakknda arla giderek btn anlamlaryla ilah kelimesinin tad mnda ilahlar ve rabler sayarlar. Kainatn btn zerrelerinde tasarruf ederler, dilediklerini cennete, dilediklerini de cehenneme sokarlar. smailiyye ve Nusayriyye'de olduu gibi kimi Rafiziler Allah'n ruhunun imamlara hulul ettiini sylerler. Kimileri de onlarn mertebesini peygamberler ve btn meleklerin mertebesinden stn tutarlar. Mesela kitabnda Humeyni yle der: "mamlarmz yle bir makamdadrlar ki ona ne mukarreb melek ne de gnderilen peygamber ulaabilir. mamlar bu kainat hakknda kararlar verirler."111
111
Baknz, Ayetullah el-Humeyn, el-Hukumetu'l-slamiyye, 54. Humeyni'den nce Kazmeyni-i Burucerdi'nin yazd Cevahiru'lVelaye, kitabnda bu ifadelerin yerald grlmektedir. rad- Deylem kitab bunlar nakletmektedir. u szlere bakalm: "Hz. Rza semaya buyurdu: Kyamet gn hir zaman peygamberinin ve masum imamlar olan onun ocuklarnn efaatine muhta olmyacak melek-i mukarrab ya da peygamber-i mrsel veya mmin kalmyacak. Dnyada nebilerin ou, glk ve skntda 96
Ayn inanlar tasavvufular alm ve veli dedikleri kiiler hakknda kullanmlardr. Rafiziler imamlara uluhiyyet ve rububiyyet sfatlarn giydirdii gibi tasavvufular da veli olduklarn iddia ettikleri kiilere uluhiyyet ve rububiyyet sfatlarn giydirmilerdir. Tepeden trnaa kadar kainatta tasarruf ettiklerini, gayb tmyle bildiklerini, dnya ilerinden byk kk hereyin bilgi ve iradeleri dahilinde olduunu, makamlarna melekler ve peygamberlerin ulaamadn, aleminde Allah'n vekilleri ve yaratklarnn ilerinde tasarruf sahibi olduklar, dilediklerini atee ve dilediklerini de cennete soktuklarn kabul ederler.112 Rafziler, imamet makamndan sonra gelen ve onlarn vekilleri olan nakipler makamn kabul etmilerse, tasavvufular ayn inanc alarak veliyyi a'zam makamn kabul etmi ve ona avs, kutup adn vermilerdir. Bunu da
peygambere ve onun ehli beytine tevessl arayp onlar efaat olarak benimsiyorlar, skntlardan kurtuluyor, hacetlerine nail oluyorlard. "Bkz. Ali eriati, Ali ia's Safevi ia's, 150, terc. Feyzullah Artinli, Yneli, 1990, st. "Bu delil, imamlarn enbiya- ululazmdan daha stn olduunu aka gsterir." Age. 148. 112 Ahmed Dede, et-Tuhfetu'l-Behiyye fi't-Tarikati'l-Mevleviyye, kitabndan Celaleddin er-Rmi'ye dair baz rnekler verelim: "Bugn cennete gitmek onun rzasna ve cehenneme girmek de onun gazabna baldr." S. 29. Yine zerine trbe yaplmasn ve kubbesinin ykseltilmesini tavsiye ederek yle demitir: "Kubbemi uzaktan grp bana fatiha okuyana kyamet gn efaat ederim ve onu cennete koyarm." S. 56. Yine yle der: "Yedi yanda sabah namaz klyor ve Kevser Sresi'ni okuyup alyordum. O anda Allah bana tecelli etti ve aklm bamdan gitti. Aklm bama geldiinde gaybtan bir ses bana: "Ey Celaleddin! Seni mahade makamnda kldm, bugnden sonra senden mcahede istemiyorum" dedi. S. 37. Yine, "phesiz Tur da Allah'n bir bakyla yerinden oynayp param para oldu. gn iinde celal gneiyle on yedi defa bana tecelli edince zayf vcudum nasl sarslmasn!" S. 41. stanbul niversitesi Ktphanesi, A.Y.No. 3905. 97
kutup izler, onlar da yedi ebdal, onlar da yetmi nuceba' izler ve bu silsile byle devam eder. Btn bunlar iann imam ve velileri iin yaptklar tertipten almlardr. Bu ekilde imamet konusunda ii itikad ile velayet konusunda tasavvufu inan ayn izgide birlemektedir. Mukaddime'sinde bn Haldun yle der: "Kef ve duyarlar tesinden sz eden mteahhir tasavvufular bu ie ok dalmlardr. Birou hulul inancna sapm ve duyular tesi ilerde buna dalmlardr. Yine biroklar hulul ve vahdet (vahdeti vcud) inancna gitmitir. el-Makamat kitabnda el-Herevi'nin yapt gibi, bu ilerle sayfalar doldurmulardr. bn Arabi, bn Seb'in ve onun talebesi bn Ebi Vsl, sonra bn el-Afif, bn el-Farid ve en-Necm elsrail kasidelerinde onlar izlemilerdir. Bunlarn selefi (eskileri) de hulul ve imamlarn ilahlna inanan mteahhir Rafziler'den smailiyye (batnyye) mensuplarna karmlardr. Her iki mezhep birbirine karm, szleri ve inanlar birbirine benzemitir. Tasavvufularn szlerinde kutup inanc ortaya kmtr ki ariflerin ba anlamndadr. lnceye kadar marifette kimsenin ona denk olamyacan iddia aderler. lnce makamna irfan ehlinden biri varis olur. bn Sina art kitabnn tasavvuf blmnde buna iaret etmi ve yle demitir: "Hak (Allah) yle ycedir ki eriat ancak bir kiiye olur ve ona ancak bu bir kiiden sonra gelen bir kii muttali olur." (Yani eriatta sz sahibi herkes deil, bir kii olur ve bu da imamn kendisidir.) Halbuki byle bir sz ne akli bir delile, ne de er bir hccete dayanr. Sadece ileri srlen bir iddia ve lafzdr. Bu inan Rafziler'in, imamlarn verasetle olacaklarna dair inanlarnn aynsdr. Bu zmrenin Rafziler'in inanlarn nasl aldklarn ve benimsediklerini gryorsunuz. Sonra ia'nn nakipler hakkndaki inanc gibi kutuptan sonra sra ile ebdaln olduunu sylyorlar. Hatta tarikatlarna ve inanlarna temel yapmak iin tasavvuf hrkasn Hz. Ali'ye giydirmeleri de bunun iindir. Yoksa
98
ashab arasnda Hz. Ali'nin elbisede veya ahslarda kendine mahsus ne bir mezhebi, ne de bir tarikat olmutur. Belki Hz. Ebu Bekir ve Hz. mer insanlar arasnda Raslullah'tan sonra en zahid ve abid kiilerdir. Dinde de sadece kendilerine mahsus ve onlardan nakledilen hibir ey yoktur. Aksine btn ashap dindarlkta, zhd ve mcehedede rnektir. smailiyye frkasnn imamet konusundaki inanlar ortaya knca, Irak'ta tasavvufular bunu onlardan iktibas ederek zahir ile batn arasnda denge eklinde kabul etmi, imameti de ahlakta ve eriata ballkta yarma saymlardr. eriatta ihtilaf meydana gelmemesi113 iin bunu ayr mtalaa etmilerdir. Allah marifetini retmesi iin de kutup inancn kabul etmilerdir. nk kutup ariflerin badr. Zahirde onu imama benzetmi ve batnda onun ayarnda sayarak bu yetkiyi ona tanmlardr. Marifetin ekseni saydklar iin ona kutup adn vermilerdir. Benzerliin tam olmas iin ia'daki nakiplere paralel; tasavvufular ebdali kabul etmilerdir. El-Fatm konusunda syledikleri ve nceki tasavvufularn hakknda msbet veya menfi bir sz bulunmad halde, kitaplarn onun hakknda doldurmalar bunun ahididir. Btn bunlar
113
bn Haldun, Rafziler'in imamet konusundaki inanlarna iaret etmektedir. Onlara gre mutlaka masum bir imamn bulunmas ve onu da masum bir imamn izlemesi gerekir. Raslullah'tan sonra din ve dnya idaresi bu ekilde ancak masum imamlarla olur. Bylece insanlar ihtilafa dmekten kurtulur ve ileri mutlaka yanlma ihtimali bulunan itihada kalmam olur. Bu grn yanll aktr. nk Raslullah'tan sonra masum bir kimse yoktur. ia'nn masum olduklarn iddia ettikleri imamlarnn da birok yanllar olmutur ki ia da bunu kabul eder veya takiyye olarak yahut korkudan ilediklerini syler. 99
ia'dan, Rafiziler'den almlardr."114
ve
kitaplarndaki
bilgilerden
Bu ekilde bn Haldun gizli ilim, velayet mertebeleri, hulul ve ittihad konusunda ia ile tasavvufun benzerliini kaydetmektedir. Dr. Mustafa Kamil e-eybi "es-Slatu Beyne'tTasavvuf ve't-Teeyyu'" kitabnda yle devam ediyor: Tasavvufa ismaili baka bir inan daha girmitir. O da nukaba (nakipler) inancdr. Bunlar on iki adamdr. Huccece (huccetler) diye adlandrlr. mamn varl veya yokluunda daveti yayarlar. Bunlar mukaddestir ve saylar sabittir. Bir zincirde yedi imamn saysn destekledii gibi alemin doal yaps da onlar desteklemektedir. El-Makrizi, iddialarna gre, bunlarn yeryzne daldklarn ve yeryzn bunlarn idare ettiini, saylarnn daima on iki olduunu belirtir.115 Bu ekilde ilimde, davette ve ilahi destekte hccet (ebdal) imama ortaktr. Ebdal ve kutup inanc buradan tasavvufa girmitir. te bn Arabi, Futuhat Mekkiye'de smailiyye hakknda Makrizi'nin sylediinin aynsn tasavvufu olarak sylyor. Mesela nakipler hakknda "Her zaman on iki nakiptirler. On iki bur saysnca ne azalr, ne artarlar"116 diyor. Tasavvufularn kutsal saydklar bu makamlar smailiyye mezhebinden aldn gstermeye bn Arabi'nin tek bu sz yeterlidir.
114 115
bn Haldun, Mukaddime 875-877 Hutatu'l-Makrizi, 489 116 Futuhat Mekkiyye, 2/9 100
Daha nce bn Teymiyye, tasavvufularn bu terimleri ve isimleri smailiyye mezhebinden aldklarn belirterek bu isimlerin Raslullah'tan gelen isimler olmadn syler. bn Haldun da, bilhassa bn Arabi olmak zere bn Kss, Abdulhak bn Sebn ve onun rencisi bn Ebi Vasl gibi tasavvufularn kutup, ebdal ve nakipler inancn smailiyye frkasndan aldklarn belirtir.117 b- Dinin zahiri ve batn vardr inanc: Dinin bir zahiri bir de batn olduu konusunda ia ile tasavvufularn inanc ayndr. Zahir, avam halkn naslarn zahirinden hemen anlad manadr. Batn ise, naslardan kastedilen ve hakiki ilim kabul edilendir ki, onu da ancak imamlar ve veliler bilir. Mesela Allah'n "Namaz klnz ve zekat veriniz" szndeki zekattan maksat, seri l ve artlar belirtilen zekat mallarnzdan verinizdir. yetin zahiri anlam budur. Ama ia ve tasavvufular Kur'n ve hadisin zahirinden avam halkn (ii ve tasavvufu olmyan dier mslmanlarn) anlad manann imamlar ve velileri ilzam edemiyecei, nk imam ve velilere kastedilen manalarn nazil olduu inancndadr. Zaten ia Muhammed'in Kur'n'n lafzn, Ali'nin ise tefsirini getirdiini sylemektedir. Ondan sonra da Kur'n'n manasn ancak imamlarn bildiini iddia ederler. Bunu mantkl gstermek iin de Kur'n'n bir zahiri, bir de batn olduunu, zahirini avamn,
117
Dr. Mustafa Kamil e-eyb, Age. 209. Tasavvufun ia'dan alndn bn Arabi'nin u szleri de aka gstermektedir: "Ali Allah'n verdii ve bakalarn bilemedii ilim sahiplerindendir." Futuhat Mekkiyye, 1/260. bn Acibe de kazu'l-Himem fi erhi'lHikem kitabnda yle der: "Tasavvuf ilmi vahiy ve ilham ile Allah'n rasl tarafndan kurulmutur. Cebrail nce eriat getirdi, eriat yerleince arkasnda hakikat getirdi. Onu da sadece bazlarna verdi. Tasavvuf konusunda ilk defa sz eden ve ortaya karan Hz. Ali'dir. Hasan el-Basri ondan almtr." S., 1/5, 101
batn manasn ise ancak imamlarn ve velilerin bildiini sylerler. Mesela yukarda geen "Namaz klnz" sznden maksadn masum imama biat etmek, "Zekat veriniz" sznden maksat da imama kar samimi ve itaatkr olmak demektir" derler. Her iki tarafn iddia ettii ve inand eylere uygun dmesi iin de Kur'n yetlerini heva ve heveslerine gre aklamlardr. Tasavvufular naslarn bu ekilde batn tarzda aklanmasna hakikat, dier zahiri tarzda aklanmasna da eriat adn vermi, hakikatin velilere, eriatn avam halka olduunu sylemilerdir. Bu yolla Kur'n ve hadis naslarn oyunacaa evirmi ve sapk inanlarna uymas iin canlar istedii ekilde aklamlardr. nsafla syliyelim, "tn"in Raslullah, "zeytun"un Hz. Ali, "Trisinn"in Hz. Hasan, "Hze'l-Beledi'l-Emn"in Hz. Hseyin olmasyla ne ilgisi vardr? Yine "Meraca'l-Bahrayni Yeltakiyan" yetinden maksadn Hz. Ali ve Hz. Fatma, "Yahrucu Minhuma elLu'luu ve'l-Mercan" yetinden maksadn Hz. Hasan ve Hseyin olmas nasl makul olabilir? Dr. Kamil e-eyb her iki tarafn bu nevi sapk tevillerine kitabnda bir blm am ve birok misaller getirmitir. Onlardan bazlarn buraya rnek olarak alalm. yle der: "El-Havasr bu nevi te'villerden birtakm misaller nakletmitir. Mesela abdest imama ballkla, teyemmm hccet olan imamn yokluu halinde onun yerine mezun olan kiiden almakla, namaz konuanla -ki bu da rasuldrihtilam (uyurken cnup olmak) kastsz srr yabancya amakla, gusl ahdi tazelemekle, zekat anlaylarndaki dini renerek nefsi tezkiye etmekle, Kabe Peygamberle, Kap
102
Ali ile, Mikat ve Telbiye arana icabet etmekle, Kabe'yi yedi defa tavaf yedi imama taraftar ve bal olmakla, cennet vcutlarn tekliflerden rahat etmesiyle, cehennem mkellefiyetleri yerine getirerek meakkat grmekle118, tefsir etmenin din ve mantkla ne ilgisi vardr? Btn bunlar dinin bir ahsa itaat, namaz ve zekatn birtakm ahslardan kinaye olduunu syliyen Gulat (arlar)'n sylediklerinden ibaret olduunu sylemeye gtrmyor mu? Bilindii gibi smailiyye frkas imam olmamalarna ramen nakiplerin Allah'n desteini aldklarn, imamlarn says yedi olduu gibi her zaman bunlarn saysnn on iki olduunu, her imam zamannda bunlarn yer yzne daldklarn ve yeri onlarn idare ettiklerini sylemektedir.119 smailiyye frkasndan Ebu Yakub esSicistani, Peygamberin ilim mirasnn vasiye, ondan da imama, ondan da hccete intikal ettiini sylemektedir.120 Makrizi'nin u ifadeleriyle mesele daha da aklk kazanmaktadr: "mamn varl ruhani alemdedir. Ona maarifte riyazat ile ularz."121 Bu manay smailiyye'den olan es-Sicistani u szleriyle dile getirmektedir: "Bu ilimler habei veya hintli olsun, mstahakkna ancak riyazatla ular."122 Btn bunlarla te'vilin hakikatine akli riyazat yolu ile mridin ulamas salanr -ki imamn sahip olduu ilme nazip veya hccetin ulama yolu da budur- eklindeki smailiyye'nin suluk dncesi aklk kazanmaktadr. Tasavvufta kiilerin akli riyazat ve mcadeleye ne kadar ok yer verdikleri herkesin malumudur.
118 119
el-Havansari, Ravdtu'l-Cennt, 731 Hutatu'l-Makrizi, 2/231, 233 120 Ebu Yakub es-Sicistani, Kefu'l-Mahcub fi erhi Kasideti'lCurcani, 65 121 Hutatu'l-Makrizi, 2/233 122 Kefu'l-Mahcub fi erhi Kasideti'l-Curcani, 92 103
Bu anlaylarn tasavvuftaki anlay ve ilkelere ne kadar paralel olduu aktr. Oryantalist Goldziher bunu farketmi ve her iki tarafn anlayn dile getiren Mevlana'nn u ifadelerini misal olarak nakletmitir. "unu bil ki Kur'n'n yetleri kolaydr. Ancak kolaylna ramen ardnda ok gizli ve sakl bir anlam bulunmaktadr. Bu gizli manaya nc bir mana baldr ki gl anlay ve derin kavray karsnda aciz kalr. Drdnc manay, benzeri olmyan ve yeterlilii byk Allah'tan bakas ihata edemez. Bu ekilde ard sra sralanan yedi manaya ulayoruz. Onun iin oulcuum, eytanlarn Hz. dem'den ancak amurdan yaratlan bir yaratk oluunu grmeleri gibi, zahiri manay anlama ile kaytl kalma. Kur'n'da zahiri mana dem'in vcuduna benziyor. Ondan grdmz, gizli ve sakl ruhu deil, zahiri eklidir."123 Naslarn zahir ve batn anlamlar olduu inancna dair Dr. Ebu'l-Ala' el-Aff yle demektedir: "Kayna itibariyle eriat-hakikat ikilemi, eriatn zahiri ve batn ikilemine racidir. slm'n banda mslmanlar bu ayrm yapmadklar gibi byle bir eyi yapanlar tekfir etme de szkonusu olmamtr. Bu ayrm her eyin zahir ve batn olduu gibi Kur'n'n, hatta Kur'n'dan her yetin ve her kelimenin bir zahiri bir de batn olduunu syliyen ia ile balamtr. Batn (gizli) Kur'n'n srlarn kendilerine at ve bu ltfula mkafatlandrd Allah'n kullarndan havassa ancak ak olur. Onun iin Kur'n'n tefsir ve te'vilinde ia'nn zel bir yolu olmutur. Bu yol Kur'n yetlerinin ve din hkmlerinin batni tarzda te'villerinden ve baka yollarla saliklere grnen gaybi manalarda olumaktadr. ia buna batn ilmi adn vermi ve iddialarna gre Raslullah onu Hz. Ali'ye, o da kendilerine varisler adn verdikleri batn ilim ehline miras brakmtr.
123
Goldziher, el-Akide ve'-aria fi'l-slm, 216
104
Tasavvufular da bu tarz te'vil yolunu izlemi ve ia'nn terim ve yollarn byk lde kullanmlardr. Btn bunlardan ia ile tasavvuf arasndaki sk balar ve byk benzerlik anlalmaktadr."124 Tasavvuftaki Allah'ta fena bulmak ve onunla ittihad inanc da tmyle smailiyye-Batnyye inancna dayanmaktadr. mamlarnn Allah'n grnen tezahr ve temsilcisi olduunu batniler syledii gibi tasavvufular da aka Allah olduklarn sylemektedir. Bu inancn Gulat ia'dan balad, smailiyye frkasnn bunu dzenleyip felsefesini yapt ve tasavvufularn bunu onlardan iktibas ettii ak bir gerektir.125 c- Kabirlerin edinilmesi: kutsallatrlmas ve ziyaretgh
slm leminde grlen, kabirleri kutsallatrma ve ziyaret etme de ia'y taklitten baka bir ey deildir. irke ara ve yol olmamas iin slm, kabirler zerine yaplan tapnaklar ve binalar ykt halde, onlar zerine bina ve mescid yapmay ilk defa ia balatmtr. Hz. Peygamber yle buyurmutur: "Allah yahudi ve hristiyanlara lanet etsin, peygamberlerinin ve salih kiilerinin kabirlerini mescid yaptlar" (muttefekun aleyh). Sahih-i Mslim'de u olay kaydedilmektedir: "Hz. Ali, Ebu'l-Hiyac el-Esed'yi Yemen'e gnderir ve kendisine yle der: Raslullah'n beni gnderdii bir i iin seni gnderiyorum. Yerden yksek ne kadar kabir varsa yk ve ne kadar heykel varsa yerle bir et."
124
Dr. Ebu'l-Ala' el-Afifi, et-Tasavvuf ve's-Sevratu'r-Ruhiyye fi'l-slm, kitabna baknz 125 Batnyye-smailiyye'de akl evvel, ilahi akl, insanda hulul ve ittihad konusunda bilgi iin baknz. Abdurrahman Abdulhalik, elBikru's-Sufi 105
Ancak ia Hz. Ali, Hz. Hseyin ve ehl-i beytten imam diye adlandrdklar kiilerin kabirlerini ykseltmi ve zerinde binalar yapmlardr. Onlar zerine yksek kubbeler ve sandukalar yaparak ziyaret ve ant haline getirmilerdir. Nitekim hvan- Safa risalelerinde, ia'dan kssac ve beki gibi birtakm kiiler bunu bir kazan yolu yaptklar, trbedarlk ve kabir ziyaretini kendilerine iar edindikleri anlatlmaktadr.126 Kabirler zerine bina yapmak, kabirleri kutsallatrmak ve bunu iar edinmek hicri nc asrn balarnda olmutur. Ancak Abbasi halifelerinden bazlar ia'nn uydurduu ve ykselttii, bu kabirleri ykmaya balam ve kar kmtr. bn Kesir el-Bidaye ve'n-Nihayede Abbasi halifesi el-Mutevekkil'in hicri 236 ylnda Hz. Hseyin'e nisbet edilen kabri ve etrafndaki ona bal btn yaplar yktrd ve gnden sonra orada kimi bulursa ldrp kabre koyacan ilan ettii, sonunda orada kimsenin kalmad ve tarlaya dntrld kaydedilir.127 Bu kabir ia-smailiyye frkasndan Mirza'nn kabri olup onu sk sk ziyaret eder, daha sonra imamlarnn kabirlerini ziyaret iin Selemiyye'ye128 giderlerdi.129 Ondan sonra tasavvufular ayn yolu izliyerek kabir ve yatrlar ziyaret etmeyi, etrafn tavaf edip ta, toprayla teberruk etmeyi, iinde yatan llerden yardm istemeyi kendilerine iar edindiler. Tasavvufun mehurlarndan Maruf el-Kerhi'nin kabrini kendilerine ziyaretgh yaparak, "Maruf'un kabri denenmi bir panzehirdir" dediler.
126 127
Resailu hvani's-Safa, 4/119 el-Bidaye ve'n-Nihaye, 1/315 128 Suriye'nin dalk blgesinde bir ky. Gemite ve bugn Batnyye frkasnn nemli merkezlerindendir. Gnmzde smailiyye frkasnn karargh saylr. 129 el-ber, 3/361 106
Hatta tasavvufular bu kabirleri bina etme ve ykseltmeyi, onlar kutsallatrp yceltmeyi, onlar ziyaret etmesi iin insanlar tevik etmeyi, etrafnda tavaf yapmay, sandukalarla kaplamay ve trl rtlerle rtmeyi, ta toprayla teberruk etmeyi ve Allah yerine onlara dua edip medet ve yardm onlardan istemeyi, dinlerinin bir temeli ve grevi yapmlardr. Denilebilir ki taraftarlar ve izleyicileri bulunan hibir tasavvuf eyhi ve mehuru yoktur ki kabri zerine bir kubbe, bir sanduka yaptrm ve oray bir makam haline getirmi olmasn. Bu ekilde slm'n sava at ve kkn kuruttuu eski cahiliyye irkini tekrar diriltmilerdir. d- slm devletini ykma ve ii bir devlet kurma: Bu abalar iin tasavvufun mehurlarndan Hallac Mansur'u rnek vereceiz. Ondan sonra amzdan da bir rnek arzedeceiz. es-Slatu Beyne't-Tasavvuf ve't-Teeyyu' kitabnda Dr. Kamil e-eybi yle diyor: "Hallac ile ia arasndaki ba, kendi szlerinin ia imamlarnn szlerine benzer olmakla kalmam, bu ba btn ia mezheplerinin boyasn tamtr. Yeni hulul akmnda btn ia'nn boyasn tam ve hicri drdnc asrn balarnda yeni bir gulat (ar) akmn ncln yapmtr. yle diyor Hallac: "Hibir zaman imamlardan birinin mezhebini tam olarak almadm. Ancak her mezhebin en zor ve en etin yanlarn aldm. imdi de ayn durumdaym." Hallc, hicri 138 ylnda Kfe'de ldrlen ve gulat ia'dan olan lider Ebu'l-Hattb'n bir kopyasdr. sna Aeriyye ile ilikisini de et-Tsi'nin, eski Kum ehrine Hallac'n gittiini ifade etmesi gstermektedir. ii Ebu'l107
Hasan en-Nevbahti ile Hallac arasndaki akrabalk da oraya gitmesine bir vesile olduu gibi, Ebu'l-Hasan' da kendisi davet ediyor ve "Ben imamn elisi ve vekiliyim" diyordu."130 E-eybi yle devam ediyor: "ldrld zaman Hallac'a yneltilen sulamalardan biri de Hallac'n hac iin fiilen Mekke'ye gitmeyi inkar etmesi ve onun yerine kiinin halis bir niyetle evinde kalbi ile ona ynelmesi yolundaki arsdr. Yolculuun skntlarna katlanmadan kiinin evinde bu ii niyetle yapacan sylyordu. Kad et-Tenuhi bunun Hallac ekolnde mehur birey olduunu sylyor. Dorusu, metod ve yol olarak te'vili ve batn ilmini kendine seen Batniyye-smailiyye frkas iin bu anlay ve inan uzak grlmemektedir. Hallac ile ia arasndaki bu sk ilikiyi u olay dorulamaktadr: Karmatiler hicri 318 ylnda Mekke'ye saldrm ve Hallac'n ldrlmesinden dokuz sene sonra Mekke'yi yamalyarak Haceri Esved'i alp gtrmlerdir. Bylece Hallac'n mezhebini uygulamlardr. Belki de bu onlarn mezhebiydi ve Hallac bunu erken bir zamanda aa vurmutu." Kad et-Tenuhi, Hallac'n adamlarndan birine haber gndererek yle dediini kaydeder: "imdi, yer ve gk ehlinin ihata ettii anl Fatm devletine arman zaman geldi. Hakkn maskesini indirmesi ve adaletin egemen olmas iin tertemiz kitlenin Horasan'a yrmesi iin davet et."131 El-Hatib el-Badadi ve bn Kesir ran halknn Hallac'la "Ebu Abdillah ez-Zahid" takma ismiyle yaztklarn kaydederler. Bu knye Msr devletine dnmeden nce
130 131
es-Slatu Beyne't-Tasavvuf ve't-Teeyyu', 368 Kad et-Tenuhi, Mevru'l-Muhadara, 86
108
Ubeydiler devletinin kurulmasnda hizmeti geen smailiyye frkasndan mehur Ebu Abdillah e-ii'nin knyesidir. yle anlalyor ki smaililer ayn knyeyi tayan iki propagandiste dayanyorlard. Bunlardan biri olan Hallac douda, dieri de maribde smailiyye mezhebine mensup olmadan nce tasavvufu olduunu bizzat smailiyye mensuplarnn rivayet ettii Ebu Abdillah e-ii'dir.132 Ammar el-Hanbeli'nin syledikleri de bu bilgileri pekitirmektedir. Hallac hicri 309 ylnda ldrlm ise de Fatmi ar o zamana kadar yaylm ve tehlikesi etraf sarmt. Fatmi devletinin propagandisti ve ibirlikisi smailiyye frkasndan Karmati Ebu Tahir el-Cenab hicri 311 ylnda Basra'ya, iki yl sonra da Kfe'ye girmitir. Ayn ekilde Hallac'n ldrlmesinden dokuz yl sonra Karmatiler Mekke'yi igal etmi, Kabe'nin etrafnda mslmanlar ldrm ve Haceri Esved'i alp gtrmlerdir. Balarnda Ebu Said el-Karmati
132
Kad et-Tenuhi, Age. 73 el-Badadi, tasavvufularn ounun Hallac' tasavvufa nisbet etmeyi red ettiini ve zndkla nisbet ettiini kaydeder. S. 8/112-141. Dedesinin mecusi olduu ve Hindistan'a gidip sihirbazlk rendiini, Kur'n gibi syleyip yazabileceini ve Kur'n'a nazire yazmaya altn da syler. Btn bunlar ve dier mel'anetleri hakknda geni bilgi iin baknz. Hatib elBadadi, Tarihu Badad, 8/112-141. Daru'l-Kitabi'l-Arabi, Beyrut, bn Kesir, el-Bidaye ve'n-Nihaye, 11/132-144, Mektebetu'l-Maarif, Beyrut, 1966, bn el-Esfr, el-Kmil fi't-Tarih, 8/126-128, Beyrut, 1966, Hallac'n hulul ve ittihad anlamlaryla dolu iirlerinden aldmz baz rneklerin tercmesini veriyoruz: "Nadide miske anber kart gibi ruhun ruhumla yorulmutur, Sana bir ey dokunursa bana dokunmu olur, zira sen benim ve hi ayrlmyoruz, Duru suya ikinin kart gibi ruhun ruhuma karmtr, Sana birey dokunursa bana dokunmu olur, zira her halukrda sen benim." Ad geen yerlere baknz. 109
bulunuyordu. Bu arkadayd.133
kii
Hallac
Mansur'un
cancier
Onun iin bn en-Nedim yle diyor: "Hallac hkmdarlara ia mezheplerinden, halka tasavvuf mezhebinden grnyor ve uluhiyyetin kendisinde hulul ettiini iddia ediyordu."134 Btn bunlara ramen tasavvuf eyhlerinden hicri 371 ylnda len Muhammed bn Hafif'in "Hseyin bn Mansur (Hallac) rabbani bir alimdir"135 dediini gryoruz. Yine Hallac'n syledii batn zrvalarn tasavvufi ilminin zirvesi olduunu syliyen kiiler olduunu mahade ediyoruz. Mesela, "Kur'n'da hereyin bilgisi vardr. Kur'n'n bilgisi sre balarndaki hurufi mukattadadr. Bu harflerin bilgisi de elif lam'dadr." gibi.136 Tasavvufu Hallac ve ii Ebu'l-Hattab'da hululu incelediimiz zaman ikisinde de ayn ve ortak olduunu gryoruz. Hallac dua ederken yle diyor: "Ey ilahlarn lah ve rablerin Rabbi, ey kendisini uyku ve uyuklama almyan! Kullarn benden dolay yoldan kmamas iin nefsimi bana geri ver. Ey kendisi ben ve ben kendisi olan! Benim kiiliimle senin hviyetin arasnda hads ve kadm olma dnda hibir fark yoktur."137 Yine Hallac'n yannda bulunan bir katta "Rahman ve Rahim olandan falan olu filana..." ibaresi yazl bulunmutur. Btn bunlar Rafzi Ebu'l-Hattab e-ii'nin mezhebiyle karlatrrsak aradaki ortaklk ve benzerlik
133 134
Feriduddin Attar, Tezkiratu'l-Evliya, 2/109 bn en-Nedim, el-Fihrist, 269 135 Tabakatu's-Sufiyye, 307 136 Tashihu'l-tikad, 218 137 Erbau Nususin Tetealluku bi'l-Hallac, 59 110
kendiliinden aa kar. Bu adam Allah'n Ali ve evlidann ruhunu yaratt, alemin ilerini onlara brakt, onlar da yeri ve gkleri yarattklarn iddia eder. Onun iin rukuda 'sbhane rabbiyel azim', sucudda da 'sphane rabbiyel a'la' diyoruz, nk Ali ve evladndan baka ilah yoktur, en byk ilah ise, onlara alemin idaresini brakn ilahtr, der.138 phe yok ki bu szlerle Hallac'n szleri ayn kaynaktan kaynaklanyor, ayn inanc dile getiriyor ve ayn hedefi hedefliyor. O da mslmanlar gerek inanlarndan uzaklatrmak, irke bomak, devletlerini ykmak, birlik ve beraberliklerini datmaktr. Btn bunlardan anlalyor ki hicri nc asrda tasavvufularn mezhebi ile ia mezhebi inan ve yol olarak ayndr. Hallac, Cuneyd el-Badadi ve e-bl gibi hicri nc asrda yaam tasavvuf mehurlarnn arkada ve srda idi. Bizzat Cuneyd el-Badadi, idam edilirken Hallac'a "Sen rububiyyetin srlarn ifa ettiini (akladn) iin Allah seni demirle cezalandrd" eklinde yazmtr. E-ibli de yle anlatyor: Ben ve Hallac ayn idik. Ancak o konutu, ben ise sustum."139 Belirttiimiz gibi tasavvufular inan ve hedef olarak ia ile bir olmulardr. kisi de hulul inancn tamtr. Ama Allah'n ruhunun kimde hulul ettii konusunda ihtilaf etmilerdir. Ortak hedefleri de mslmanlarn inanlarn bozmak, slm devletini ykmak, Mslmanlarn birliini bozmaktr.140 Gemite byle olduklar gibi tasavvufular amzda da ayn amaca hizmet etmilerdir. imdi de ada rnekler zerinde duralm:
138 139
tikadatu Fraki'l-Muslimin ve'l-Mrikn, 57 Tarihi Badad, 8/121 140 Abdurrahman Abdulhalik, el-Fikru's-Sufi fi Dav'i'l-Kitab ve'sSunne, 413-432. Bundan sonras Muhammed Fahr akfe'nin etTasavvuf Beyne'l-Hakk ve'l-Halk, 185 kitabndan alnmtr. 111
Gemite olduu gibi amzda da tasavvuf evrelerinin birou zalim yneticilerin ve emperyalist igalcilerin yannda yer alm ve onlarla ibirlii iinde olmutur. Zalim yneticilerin ve emperyalist igalcilerin kendilerine bol keseden verdii mallarla daima kazanlar kaynam, bolluk ve refah iinde yaamlardr. Halklar uyuturmas ve kolay yutulan bir lokma haline getirmesi iin zalimler ve smrgeciler onlar kullanm ve ibirlii yapmtr. Rahatlar bozulmad mddete, insanlarn ektii ile ve skntlar grmezlikten gelmi ve duymamaya almlardr. stelik bu tavr tasavvufun bir ilkesi ve hareket metodu haline getirmilerdir. Tasavvufun mehurlarndan Abdulvahhab e-a'rani bunu yle dile getirir: "Zamana ve ehline uymay, dnya ileri ve idaresinde de olsa balarnda bulunan kiilere (yneticilere) kt bakmamay kardelerimize emretmeye sz verdik. Btn bunlar, o kiileri ycelten Allah'a kar bir edeptir. nk ykselttii herkesi bir hikmetle ykseltmitir. Sonra kendilerini kimse dinlemediine gre, onlara kt gzle bakmann ne anlam olur? Verilen bu sze bal kalp onunla amel edenler insanlardan ok azdr. Hisbe grevlisi, vezir ve bakalar iin "Bu alaklar neden bizden stn olsunlar ki biz onlarn babalarn biliyoruz, falan kiinin babas p, filan kiinin babas gemi tayfas, falann babas ifti idi, gibi hezeyanlarda bulunurlar. Bugn insanlara bu ly kim tatbik ederse zamannn bereketinden mahrum kalr."141 e-a'rani yine yle diyor: "Bir sultan veya emir yahut bir bykle bir araya geldiimiz zaman, kendisi salih bir kii olmasa bile ondan bizim iin dua etmelerini istemek
141
El-Bahru'l-Mevrud, 292'den naklen et-Tasavvufu'l-slami fi'l-Edebi ve'l-Ahlak, 2/301 112
zerimizde bir bortur.142 nk Allah, halklar arasnda byk olan bu insanlarn dualarn red edip onlar utandrmaktan utan duyar. nsanlardan bu srrn farkna varanlar pek azdr. Gnmzn Msr hkmdar olan Davut Paa'ya dokuzyz krkbe ylnda aylardr halledemediim birtakm iler iin Kale'de bavurduumda bu ilerimin halli iin bana dua etmesini istedim. Kale'den iner inmez bu ilerimin hepsinin halledildiini grdm. Bunu bil ve onunla amel et."143 slm yolundan sapm birtakm tarikatlar, tarihte putperest zencilerden bile daha ok emperyalizme boyun emi ve onunla ibirlii yapmtr. Fransz smrgecilerden bakan Philip Foundacy yle der: "Afrika'daki idarecilerimiz ve askerlerimiz dini tarikatlar daha ok yaymaa ve oaltmaya mecbur kalmlardr. nk Bilido, Hacun adyla bilinen putperest birok tarikattan veya zenci mehur sihirbaz ve kahinlerden daha ok Fransz ynetimine kar itaatkar ve onunla ibirlii iindeydiler."144 Tarihu'l-Arab el-Hadis ve'l-Muasr kitabnn yazar "Cezayir'de Fransa ile ibirlii yapanlar" bal altnda unlar sylemektedir: "Bu kitle Fransz okullarnda okuyan
142
1979 ylnda Msr devlet bakan Enver Sedat toplumun muhtelif kesimlerinin temsilcileriyle toplantlar yapyordu. Bu toplantlar televizyonda halk gsteriliyordu. Din adamlaryla yapt bir toplantda alimler slm hkmlerinin gzetilmesini ve toplumda egemen klnmasn isterken, aralarnda bulunan tarikatlar konfederasyonu bakan eyh es-Sutuh, Enver Sedat'a binlerce methu sena ve duada bulunduktan sonra Msr'da tasavvufun ve tarikatlarn daha ok yaylabilmesi iin devlet btesinden kendilerine daha ok yardmlarn yaplmasn istedi. Btn Msr halk televizyonda buna ahit oldu. Enver Sedat'n slm ve mslmanlar hakknda ne kadar hayr dnd mslmanlarn malumudur. 143 el-Bahru'l-Mevrud, 293'den naklen et-Tasavvufu'l-slami, fi'l-Edebi ve'l-Ahlak, 2/309 144 el-stimaru'l-Frans fi Afrika es-Sevda', 52 113
ve emperyalizmin Araplar'la ilgili btn balarn krelttii genlerden oluur. Birtakm hurafe ve bidatlar yayan, mcadele alannda hezimet ve teslimiyyet ruhunu yayan, emperyalizm lehine casus olarak alp onunla ibirlii yapan tasavvuf tarikatlar yannda ilerinde Fransz ynetimiyle ibirlii halinde bulunan memur, parlamenter ve subaylardan bir kitle de bunlara ilave edilebilir."145 phe yok ki Avrupallar bunu kavram ve tarikatlar emperyalizm iinde kullanmlardr. Msr mill kahramanlarndan Mustafa Kmil "el-Meseletu'-arkiyye" kitabnda okuyucunun kulana unlar sylemektedir: "Franszlar'n Tunus'ta Kayravan ehrini igal etmeleri ok enteresandr. Fransz bir adam slm'a girmi ve Seyyid Ahmed el-Hadi adn alm, slm' renmeye alm, iyi bir seviyede rendikten sonra Kayravan'da byk bir caminin imam olmutur. Fransz askerleri Kayravan'a yaklanca halk savunmak iin hazrlanm, mescidde bulunan bir yatrn kabrine bu konuda danmas iin bu imama bavurmulardr. Bunun zerine imam Seyyid Ahmed yatrn sandukasna girmi, bir sre sonra karak byle bir ie girimeleri halinde balarna gelecek byk felaketten kendilerini iddetle sakndrmtr. Onlara "eyh size teslim olmanz sylyor, nk memleketin malup dmesi artk kesinlemitir," dediini nakletmitir. Cahil halk onun szne uymu ve Kayravan ehrini hi savunmamlardr. Bylece Franszlar 26 Ekim 1881 ylnda elini kolunu sallayarak ehre girmilerdir." (1) Nitekim Ticani tarikatnn eyhleri ve mensuplar Cezayir'de Fransa'nn karlar iin en fazla abalayan kiiler olmulardr. 1870 ylnda Orly adnda Fransz bir kadn, Ticani tarikatnn zaviyesine kadar szarak zaviye eyhi Seyyid Ahmed'le evlenebilmitir. Seyyid Ahmed lnce kardei Seyyid Ali ile evlenmitir. Bylece Fransz
145
Tarihu'l-Arab el-Hadis ve'l-Muassr, 373
114
kadn Ticaniler nezdinde kutsallam ve kendisine "Zevcetu's-Seyyideyn (iki seyyidin ei) knyesini vermilerdir. Katolik bir hristiyan olarak kalmasna ramen getii topra pm ve onunla teberruk etmilerdir. Fransa bu kadna ark madalyas vermitir. Bunu vermenin sebepleri arasnda da unu belirtmektedir: Bu Fransz kadn Fransa'nn istedii ve beendii tarzda Ticani zaviyesini idare etmi, o olmasayd Ticani Cezayirliler'in elinden kmas imkansz gibi grnen byk iftlikleri, meralar ve verimli topraklar Fransa'ya kazandrmtr. stelik Fransa iin birbirine kenetlenmi bir saf halinde savaan Ticani birok mrid ve mcahidi de Fransa'ya kazandrmtr." (2) Ticani tarikatnn kurucusu Ahmed et-Ticani'nin halifesi ve en byk Ticani postunun sahibi eyh Muhammed el-Kebir bu tarikatn merkezi saylan Ayn Madi ehrinde Fransz delegasyonu huzurunda 26 Zilhicce 1320 hicri tarihinde yapt konumada unlar sylyordu: "Gnllerimizin sevgilisi Fransa'ya maddi, askeri ve siyasi olarak yardm etmek bize bortur. Onun iin baa kakma veya iftihar olarak deil, belki grevi yerine getirme ve karln Allah'tan bekleme kabilinden sylyorum ki Fransa memleketimize gelmeden ve erefli askerleri topraklarmz igal etmeden nce atalarmz Fransa'ya katlmak ve ondan yana olmakla ok iyi etmilerdir."146 Bu tarikatn kurucusu Ahmed et-Ticani'nin de slm inanlarna kar amansz bir dmanlk besledii sapklklarla dolu kitaplarndan anlalmaktadr. Cevahiru'lMaan isimli kitabnda unlar sylyor: "Kafirler, mcrimler, facirler ve zalimler hepsi Allah'n emrini yerine getiriyorlar ve
146
Mehazi'l-Veliyyi'-eytani, 13 115
onun emri dna km deildirler."147 Yine "Arif bir eyh kendi cesedinden ruhunu baka bir adamn cesedine nakledip o adam diledii ilerde kullanabilir."148 Ayn kitapta yine yle diyor: "Tarikatmza giren kiiye arkadandan yahut veli olsun bakas olsun, baka kiilerden dnya ve ahirette hibir korku yoktur. Dnya ve ahirette ne eyhinden, ne bakasndan, ne Raslullah'tan, ne de Allah'tan ona kimse zarar veremez."149 el-fadetu'l-Ahmediyye adl kitabnda da "Dnya yaratld gnden, sur'a frlnceye kadar Allah'n ne kadar velisi varsa u iki ayamn altndadr"150 der. Cevahiru'l-Maani kitabnda da "Cuma ve pazartesi gnleri yzmze bakan kimse hesapsz ve cezasz cennete girer."151 "Kafir ise, mmin olarak lr."152 demektedir. Bu neviden samalklar saymakla bitmiyecek kadar oktur. Uzaklara gitmeye gerek yok. Suriye'deki tarikat mensuplarnn Fransz igali karsnda kllar bile kprdamad, aksine din adna Franszlar iin ayin ve trenler dzenledii hepimizin malumudur. Onun iin Franszlar bu tarikatlar gittikleri yerde tevik etmi, hatta Ticani tarikatn Suriye'ye kendileri sokmulardr. nk halkn uyuturulmas ve hamiyet damarlarnn ldrlmesi iin en etkili silah olduunu ok iyi biliyorlar.153
147 148
Cevahiru'l-Maani, 221 Cevahiru'l-Maani, 16 149 Cevahiru'l-Maani, 104 150 el-fadetu'l-Ahmediyye, 63 151 Cevahiru'l-Maani, 170 152 Cevahiru'l-Maani, 163 153 Franszlar'n Merake'i igali srasnda Ticani tarikat ve baka tarikat mensuplarnn onlarla ibirlii iinde olmalar ve duyarsz 116
Tasavvufularn emperyalistler ve zalim yerli tautlarla ibirlii iinde olduklar, onlara kar kacaklar yerde methu senalarla yaltaklk yaptklarna dair ada rneklerden biri de Msr tasavvufularnn Kral Faruk'a kar tavrlardr. eyhlerine bir hrka balad iin Kral Faruk'a yapmadklar dua ve yaltaklanma kalmamtr. eyhlerinin szlerine kulak verelim: "Efendimiz! Bu hrka Allah'n size verdiklerinin bir sembol, Faruk'un temiz kalbine Allah'n sat byk ltuflardan bir ltuftur. Allah'n sizi ne kadar pakladn ve ruhunuzun ne kadar aklandn gstermektedir. Tasavvufulara bu ikramnz, temiz kalbinizden, bir nurdan baka bir ey deildir. O nur yolumuzu aydnlatyor, bizi doru yola iletiyor. Nurumuzu senden alyoruz, hidayetinle hidayet buluyoruz, hidayet ve ilham yce ruhunuzdan alyoruz. Bugn, huzurunuzda bulunmaktan eref duyduum u anda sz veriyorum ki yce ahsnza sonuna kadar ihlasla bal kalacam. Allah seni katndan bir ruh ile desteklesin, eref hullesini sana giydirsin, ordularyla desteklesin, yardmlarn senden esirgemesin ve daima korumas altnda bulundursun."154 Rahatlar bozulmadka ve smr arklar durdurulmadka memlekette hakim olan kiinin yolu, inanc, uygulamas ve cinsiyeti onlar iin hi nemli deildir. Zalimlere, tautlara ve igalcilere kar bir tedbir alma ihtiyacn bile grmezler. Nitekim tasavvufun mehurlarndan olan Ataullah el-skenderi -ki tasavvufular hep tazim ve tebcille anarlar- tedbir almann gereksizliini
kalmalar konusunda baknz. Tantavi Cevheri, el-Cevahir fi Tefsiri'lKur'ni'l-Kerim, say 8, c. 30, aban 1385, sayfa 21 154 Muhammed Fahr akfe, et-Tesavvuf Beyne'l-ve'l-Halki, 216, 25/3/1947 tarihli Msr gazetelerinden naklen, 117
savunarak bu konuda "Kitabu't-Tenvir fi Iskati't-Tedbir" kitabn yazm ve teslimiyeti bir inan olarak sunmutur. En yce hikmetlerden saydklar baz szlerine baknz: "Tedbir alaym diye abalama, bakasnn yapt ii kendin yapmaya kalkma", "Himmetlerin yarmas kader surlarn geemez." Btn bunlardan dolay zalim tautlarn ve emperyalistlerin tasavvufular mallara boduklar ve en yaknlarndan yaptklarn grnce amamak lazmdr. Bakyoruz, devlet ricalinden ve igalcilerden nice mehurlar memleketin gerek savunucusu ve slm iin alan mslmanlar karlamak yahut onunla grmekten fersah fersah kaarken, lkenin cra bir kesinde yaplacak tasavvufi bir tren iin yzlerce kilometre yola katlanarak uzak yerlere gittikleri ve orada saatlerce siyasi manevralar yaptklarn gryoruz.155 Ayn ekilde Allah'n dini iin alan ve memleketlerinin ykselmesi yolunda hibir zorluktan ylmayan samimi mslmanlara zalimler ve tautlar dnyay zindan ve hayat cehennem yaparken, onlar kendine en byk dman ilan eden ve nefis tezkiyesiyle uratn syliyerek vatandalarn gzlerini boyayan, siyasetle iimiz yoktur felsefesi sahibi tarikat evrelerinin slm aleminin her tarafnda serbeste rgtlendiklerini, toplant ve ayinler yaptklarn, hatta devlet adamlaryla kol kola girdiklerini, kitlelerin yzlerce kilometre yol alarak toplant ve ziyaretlerine gittiklerini, btn bunlara ramen ynetici
155
Memleketimizde her yl yaplan Mevlana ve Hac Bekta trenleri bunun bildiimiz arpc rnekleridir. slm aleminin her tarafnda durum budur. Msr'da malum devlet bakanlarnn halka bu gibi yerlerden siyasi mesajlar veya dini tebrikler yaynladklar, kamera nnde deiik pozlar verdikleri malumdur. Ayn ekilde Suriye ve Irak devlet bakanlarnn zaman zaman bu nevi ayinlere katlarak halka birtakm mesajlar verdikleri bilinmektedir. 118
evrelerin veya igalci kesimlerin olanlara gz yumduunu mahade ediyoruz.156 Tasavvuf ile ia arasndaki balar ve benzerlikleri zet olarak yle sralyabiliriz: Batn ilim, masumiyet, keramet, hrka, takiyye, tarikat, hulul ve ittihad. Bunlar misallerle ksaca aklayalm. Batn ilim: Cuneyd el-Badadi bizzat kendisine ledunni ilmin verildiini syler.157 Bu ilim, tasavvufularn sahiplendikleri ve kendi tekellerinde kabul ettikleri ilimdir. nk sadece kendilerinin Allah'n ehli olduklarn Kur'n ve hadiste bulunan batn ilim srlarnn sadece kendilerine verildiini iddia ederler. Btn tasavvuf kitaplarnda ve tasavvuf erbabnda bu amaz bir ilkedir ve yukarda da akland gibi onlara ia'dan gemitir. Masumiyet: ia'da masum imam inanc olduu gibi tasavvufa gemitir. Tasavvufular bu masumiyeti eyhlerine, evliya dedikleri kiilere ve byklerine tanrlar. Nitekim mam Cafer es-Sdk'n masum olduunu syliyen ilk ii, Kufeli ia kelamcs Hiam bn el-Hakem'dir.
156
Suriye'de mslmanlardan bir kesime ynetimin Hama kentini mezar yaptn btn dnya biliyor. Buna mukabil yine Suriye'de ikamet eden ve geni bir nfuza sahip olan bir eyh efendi etrafna binlerce mrid toplyarak trenler ve ayinler yapar, can istedii zaman Suriye sahasyla yetinmiyerek lkemizi de kolaan eder, her kesimden binlerce insan etrafna toplar, her trl bidat ve hurafeleri yayarken, iki ynetimin de buna seyirci kald bilinmektedir. nk eyh efendi iki yakaya da siyasetle ii olmad, Hama'da binlerce mslmann ldrlmesinin yerinde bir uygulama olduu, sadece nefis tezkiyesiyle urat mesajn vermitir. Bunun rnekleri pek oktur. Tasavvufi birer tarikattan ibaret olan Kadiyaniler'in, Bahailer'in ve benzeri kitlelerin ngiliz emperyalizmine hizmetten baka rolleri bulunmad herkesin malumudur 157 el-Luma', 9-12, Muhammed Fahr akfe, et-Tasavvuf Beyne'lHakki ve'l-Halk, 134-140 119
Tasavvufun mehurlarndan Kelabz yle diyor: "Nebilerini masum klmas ve evliyasn fitneden muhafaza etmesinde Allah'n letaifi saylamyacak kadar oktur."158 Grld gibi bu masumiyeti Kelabazi kurnaz bir ekilde baka bir slupla dile getirmektedir. Masumiyet konusunda ia ile tasavvuf arasndaki ba bn Arabi'nin u szleri aka gstermektedir: "Batn (gizli) imamn artlarndan biri masum olmasdr. mamdan baka birisinin byle bir masumiyeti olmaz."159 Nitekim bn Arabi felsefesini olutururken ia'nn kavram ve anlaylarn oluduu gibi alm bulunmaktadr. Mesela bunlardan mehdilik konusunu ele alm, fasl ve blmler halinde incelemi ve buna dair "Anku Marib" adnda bir de kitap yazmtr. Ayn ekilde Futuhat Mekkiyye kitabn tasavvufi klf giydirdii ia'nn grleriyle doldurmutur. Mesela Hakikat Muhammediyye dncesini ia'dan alm ve vahdet-i vcud felsefesinde yine Hakikat Muhammediyye dncesine dayanmtr. Yine ia'nn nr dncesini felsefesinin temeli yapm ve evliyann Muhammed'in nurundan doan nurani varlklar olduunu sylemitir. "Selman bizim ehli Beyt'tendir" hadisini ele alarak Selman- Farisi'nin insanlar iin nuriyye
158 159
et-Taarruf, 99 Ayn ekilde Celaleddin er-Rmi de Hallac Mansur'un masum olduunu sylemitir. nk ona gre sofunun kalbi Allah'n emrinin yeridir ve Allah dilemedike sofu dileyemez. Bkz. Ahmed Eflaki, Menakibu'l-Arifn, 302, Terc. Tahsin Yazc, Hrriyet Yaynlar, st. 1973. Celaleddin er-Rmi, Hallac' byk tazimle ve saygyla anar. Onun iin yle der: "Ben Hakkm, sz Mansur'un dudanda nurdu." Ben Allah'm, sz Firavn'n dudanda ise yaland." Bkz. Mesnevi, c. 2, beyit 1264 Yunus Emre de Hallac' ayn ekilde vmektedir. Bkz. Ord. Prof. M. Fuad Kprl, Trk Edebiyatnda lk Mutasavvflar, s. 268. Geni bilgi iin bkz. Hasan Kk, Tarikatlar, s. 220, st. 1980, TRDAV yaynlar. 120
nurunun kapsamlna dair en ideal rnek olduunu belirtmitir. bn Arabi ia mezhebini yakndan tanmtr. yleki ia'nn cevheri saylan grlerini eletirerek zahir imamn deil, gizli imamn masum olmas gerektiini sylemi ve Hiam bn el-Hakem'in nbvvetten kard masumiyet inancn bn Arabi zahir imamdan gizli imama giydirmitir. Onun iin denilebilir ki bn Arabi tasavvufi fikirlerini ii bir kalba dkmtr. bn Arabi'nin tasavvufta ia ile balarn u szleri daha ak bir ekilde gstermektedir: "phesiz Ali (gizli) ilim ashabndandr. Bakalarn bilmediklerini Allah'tan bilen kiilerdendir."160 Keramet: Tasavvufularn karakteristik vasf keramete sarlmalardr. Keramet dedikleri eylerle ia'nn imamlar iin kabul ettii mucizeler arasnda tpatp benzerlikler bulunmaktadr. Bunun rnekleri saylamyacak kadar oktur. Mahade etmek iin mesela, Menakibu'l-Kulub fi Muameleti Allmi'l-Guyb, ifau'l-All Tercemetu'l-Kavli'lCeml, el-Envaru'l-Kudsiyye fi-Menakibi'n-Nakibendiyye, et-Tabakatu'l-Kbra (Levakihu'l-Envar) gibi kitaplara bakmak yeterlidir. Bu alanda, din, akl ve mantk ls tanmamaktadrlar. Takiyye: Bilindii gibi takiyye ia mezhebinin temel ilkelerindendir. Bir tehlikenin varl halinde korkudan gerekleri gizlemek ve konumamak demektir. Tasavvuf da ilke olarak bu prensibi alm, ama insanlardan sakl tutmutur. Hulul ve ittihad inancna sapt ve kendisini bekliyen tehlikeyi grd anda bundan dolay eziyet grmemek iin tasavvufular -basit insanlara kar da olsabunu gizlemeye ve kar tavr taknmaya gitmilerdir.
160
Futuhat Mekkiyye, 1/260 121
Mesela, Cneyd el-Badadi'nin kendisi takiyye yapar ve onunla gizlenirdi. yle ki tevhid ilminden ancak evinin iinde ve evinin kapsn kilitleyip anahtarn yastn altnda sakladktan sonra ancak szederdi. Halkn Allah'n velilerini ve has kiilerini yalanlayp onlar kfr ve zndklkla itham etmesi hounuza gider mi? derdi.161 e-a'rani, bunun sebebinin halkn Cuneyd' hakknda ileri geri konumas olduunu sylemi162, lnceye kadar da fkh maskesini kullanmtr.163 Takiyye konusunda durum bu ekilde ak olmasna ramen bu gerek hicri drdnc asrn balarna kadar biroklarna gizli kalm veya zerindeki perde yrtlmamtr. Ancak Hallac yakalanp onun ilah olduuna inanan birtakm kiilerle beraber yarglandklarnda bu gerek olduu gibi aa kmtr. Bunlar Hallac'n lleri dirilttiine inandklarn itiraf etmelerine ramen, Hallac bunu takiyye yaparak inkar etmitir. Nitekim e-ibl de takiyye yapan bu kiilerdendi. "Ben ve Hseyn bn Mansur el-Hallac birdik. Ama o aa vurdu, ben ise gizledim." demitir.164 Hrka: Tasavvufular Hz. Ali'nin hrkay Hasan elBasri'ye giydirdiini ve tarikata bal kalacana dair ondan sz aldn, onun da Cuneyd el-Badadi'ye verdiini iddia ederler. bn Haldun bu konuda yle der: Bu da kesin olarak gsteriyor ki tasavvuf ia ile balantldr. Bunu ashaptan sadece Hz. Ali'ye tahsis etmeleri iilik kokusu tamaktadr.165
161 162
e-a'rani, et-Tabakatu'l-Kubra, 1/10 e-a'rani, et-Tabakatu'l-Kubra, 1/10 163 e-a'rani, et-Tabakatu'l-Kubra, 1/10 164 Erbau Rususin Teteallaku bi'l-Hallac, 19, Tarihu Badad, 8/12 165 bn Haldun, Mukaddime, 233 122
Tarikat: Tarikatlarn ia ile balantl olduunu btn kaynaklar kaydetmektedir. Zaten tarikat eyhlerinin ou ehli beyte nisbetlerini iddia eder ve tasavvufun Hz. Ali yolu ile geldiini sylerler. Tpk ia'nn imamet ve masumiyet gibi zelliklerin Hz. Ali ve soyu yolu ile geldiini syledii gibi. Yine ia'da imamet konusunda olduu gibi tarikat reislii de babadan oula gemektedir. Bata Bektai tarikat olmak zere tarikatlarn genelde ia'nn prensiplerini benimsedii, Bektai tarikatnn on iki imam inancn ve dier inanlarn tadklar bir gerektir. Ayn ekilde Rifai tarikat prensiplerinden olan gizli halvet de bu tarikatn ia ile benzerliini gsterir. Bu tarikat mensuplar her sene yedi gn itikafa ekilirler ki ilki Muharrem aynn on biridir. Bugn de Hz. Hseyin'in ehid edildii gndr.166 Bu uygulama ia'nn uygulamasnn aynsdr. Tasavvufun ia ile beraberliini gsteren ynlerden biri de kutsal mertebeleridir. Tasavvufular piramitsel mukaddes bir sra oluturmulardr. Bu sra kutupla balar ki iann imamna tekabl eder. Bu sra Ebdal, Evtad, Efrad, Rukban, Kelametiyye v.b. snflarla devam eder. Nitekim Ahmed Emin, tasavvufun bu makamlarnn mehdilik dncesi ve dallarna bal ve benzer olduunu, mehdiliin kutupluun esas olduunu belirtmitir. Tasavvufular hortlaklar lkesi gibi ruhlardan bir lke tasarlamlardr. Bu lkenin bana da kutbu getirmilerdir ki ia'daki mehdi veya imamn mukabilidir.167 Hulul ve ittihad: Hulul ve ittihad inancnn ia'da erken bir dnemde balad, ve gulat ia'nn bariz niteliklerinden
166 167
el-Esraru'l-lahiyye, 48 Ahmed Emin, Duha'l-slm, 3/245. Tasavvufun zellikle bu alanda ia ile btnl konusunda hemen btn kaynaklar ittifak etmektedir. Rifai ve Bektai tarikatlarnn ia ile balants hakknda baknz. Abdurrahman Abdulhalik, el-Fikru's-Sufi fi Davi'l-Kitab ve'sSunne, 370-388, 433-446, 123
olduu bilinmektedir. Hatta Sebeiyye frkasnn bu ite nclk ettii malumdur. Batnyye, Nusayriyye, smailiyye gibi ia'nn sapk dier kollarnda hulul ve ittihad inanc temel inanlardandr. Bu inan ia yolu ile tasavvufa gemi, deiik isimler ve klflarla bunu tarikatlar prensip edinmitir. Hallac'n, Bistami'nin, Suhreverdi'nin, bn Arabi ve tabilerinin vahdet-i vcud inanc, hulul ve ittihad anlayndan baka bir ey deildir. Daha nce bunlardan rnekler verildii iin ayrca zerinde durmyacaz. Sadece Ticani tarikatnn eyhinden bir rnek vermekle yetineceiz. Cevahiru'l-Maani kitabnda Ahmed bn Harazim yle der: "Zahirde Allah'tan bakasna ibadet veya secde eden herkes ancak Allah'a ibadet ve secde etmi olur. nk o elbiselerde tecelli eden (grnen) Allah'tr. O mabudlarn tm Allah'a ibadet ve secde etmekte, celal salvetinden korkmaktadr. Celal salveti kullarn ibadet etmesi iin bu mabudlarda tecelli etmeden asli yapsyla kullara aka grnseydi, uluhiyyet nisbetini Allah bakasna vermedii iin bir anda bile bu mabudlar (varlklar) yerle bir olurdu. Allah Hz. Musa'ya "phesiz ben Allah'm, benden baka ilah yoktur, bana ibadet et" demitir. Lgatta ilah, gerek mabud demektir. "Benden baka ilah yoktur" demesi, benden baka mabud yoktur, demektir. Onun iin putlara tapanlar da ancak bana tapm, tezellul ve boyun emede ancak bana boyun emilerdir."168 Yine yle diyor: "Ariflere gre kesret vahdetin ayns ve vahdet kesretin aynsdr. Varlklarn okluuna ve unsurlarnn dalna bakan kimse, okluuna ramen hepsine bir bak yapm olur, vahdetin kendisine bakan da kesretten sonu olmyan kesretle bakm olur. Bu bak, perdeliler iin deil, sadece arifler iindir, vehdeti eklen
168
Ahmed bn Harazim (Ticani eyhinin vird, zikir ve biyografisini yazan bir ticani mridi), Cevahiru'l-Maani, 1/184-185 124
deil zevk olarak grenler iindir. Bu ise szle ifade edilmez."169 Netice olarak biz de bn Haldun'un dedii gibi tasavvufularn slm'a yabanc bu sistemi ia'dan iktibas ettiini belirtmek istiyoruz. Zaten tasavvuf hrkasn giymeyi Hz. Ali'ye isnad etmekle onu tarikat ve inanlarnn temeli yapm ve Hz. Ali'yi tasavvufun imam saymakla onu ilahlatran ar iiler'le birlemi olmaktadrlar. Ksaca Hz. Ali ar iiler'in mabudu sayld gibi tasavvufun da imam kabul edilmitir. Nitekim Cuneyd el-Badadi'nin tarikat, days Seriy es-Sakati'den, o da Maruf el-Kerhi'den, o da Ali bn Musa er-Rza'dan aldn sylemektedirler. Zaten ia, tasavvufular daima barna basmtr. Dier taraftan eyann tabiat, iilikle tasavvufun birbirine yakn olmasn gerektirmektedir. nk ia siyasi alanda hezimete uram, tasavvufular da hayat alannda hezimete dmlerdir. Hezimette ortaklk da nefisleri birbirine yaklatrr. Zaten zayfn zayftan yana olmas yaygn bir olgudur. Hayatn gerekleri de gstermitir ki kii hezimete urad zaman tasavvufu olmakta ve hayata ksmektedir.170
169 170
Ahmed bn Harazim Cevahiru'l-Maani, 1/184-185 Bu ksm Muhammed Fahr akfe'nin et-Tasavvuf Beyne'l-Hakki ve'l-Halk, 185-192, kitabndan alnmtr. 125
1. AL BN EBU TALB RADIYALLAHU ANH Ali r.a., Peygamber efendimiz Sallallahu aleyhi ve selleme peygamberlik gelmeden on sene nce, Mekkede domutur.171 Nesebi; Ali Bin Ebu Talib Bin Abdulmuttalib Bin Haim Bin Abdimenaf Bin Kusay Bin Kilab Bin Murre Bin Kab Bin Leyydir. Annesi Fatma Binti Eseddir. Ebu Talib, amcasnn kz ile evlendiinden, hem baba, hem de anne tarafndan Haimidir. Ali Radyallahu anh, Rasulullah Sallallahu aleyhi ve sellemin amca oludur.172 Hilyesi; Abdullah Bin Ebi Ferveden; Esmer renkli, iri gzl, bann tepesinin salar dkk, hafif dolgun, sakal gr, orta boylu, kaln pazulu, srekli glmseyen bir simas vard.173 Lakab ve Knyeleri; Ali r.a.in ismini Rasulullah Sallallahu aleyhi ve sellemin koyduu rivayet edilir. Lakab ve knyeleri ise; kahramanl ve ok cesur olmasndan dolay tekrar tekrar dmana saldrmas sebebiyle;"Kerrar", Haydar(aslan), Allahn galip aslan manasnda; "Esedallahl Galib", Seyfullahil Meslul(Allahn, knndan km klc) ve Ebut Turab(topran babas) lakablar verilmitir. Ayrca takdiri ilhiyeye gsterdii tam rzadan
171
bni Sad(3/21) Taberi Tarihi(2/213) Hakim Mstedrek(3/111) bni Abdilberr el stiab(3/1093) bnl Esir el Cezeri sdl Gabe(4/92) bni Hiam Siyra(1/262) Asr Seadet(5/55) Hasen brahim Hasen slam Tarihi(1/340) 172 bkz.; Hatib Tarihu Badat(1/143) sdl Gabe(4/91) bni kuteybe el Maarif(s.139) 173 bnu Kuteybe Maarif(s.144) Hatib Tarihu Badat(1/145) eblenci Nurul Ebsar(s.86) bnl Cevzi Safvetus Safve(1/162) 126
dolay da kendisine "Mrteza" denilmitir. Knyesi; Ebul Hasen(Hasenin babas)dr.174 Doumu; Hicretten yirmi sene nce (M. 579) senesinde Mekke-i Mkerremede, Kabe'nin iinde Receb-i erif aynn 13'nc Cuma gn sabaha kar domutur. Safuri, bni Sabban Fusull Mhimme Fi Marifetil Eimme adl eserinden naklediyor; Ali Radyallahu anhn annesi Fatma Binti Esed, Kabenin iinde dourdu. Bu Allahn, bir stn klmasdr. Annesinin doum sancs iddetlenince Ebu Talibe ki ad Abdimenaftr geldi. O da onu Kabenin iine soktu. Onu Fil senesinden 30 yl sonra ve Peygamber Efendimiz Sallallahu aleyhi ve sellemin Hatice Radyallahu anha ile evlenmesinden sene sonra, Receb aynda, Cuma gn dourdu.175 Mslman oluu; Enes r.a. dedi ki; Peygamber Efendimiz Sallallahu aleyhi ve sellem, pazartesi gn peygamber oldu, Ali radyallahu anh de, henz ocuk iken, Sal gn Mslman oldu.176 bnl Cevzi dedi ki; O srada yedi yanda idi. 177 Daha byk olduu da sylendi. Babas Ebu Talib ona diyordu ki; Amcann oluna tabi ol. Zira phesiz O, ancak hayr
174
Firuzabadi Fadailul Hamse(1/205) Hatib Tarih(1/143) emseddin Sivasi Menakbu ehar Yari Gzin(s.250) T.D.V..A.(2/374) Nurul Ebsar(s.85) 175 Safuri Muhtasarul Mehasin(s.156) eblenci Nurul Ebsar(s.85) Molla Cami evahidun Nbvve(s.306) 176 Hatib Tarihu Badat(1/144) Muhibbut Taberi Ryadun Nadra(1/102,3/141) Suyuti Tarihul Hulefa(s.166) Hakim(3/112) el stiab(3/1095) sdl Gabe(4/93) Taberi Tarih(2/221) bni Kesir el Bidaye(3/26) Mecmauz Zevaid(9/103) Safuri Mehasin(s.157) 177 Bunu Muhammed Bakr r.a. sylemitir.; Hatib Tarihu Badat(1/144) 127
emreder. Bana gelince, ayrlamam.178
ben babalarmn
dininden
LM, ANLAYII VE HKMET Said Bin Mseyyeb radyallahu anhden; mer Radyallahu anh dedi ki; Alinin bulunmad bir zamanda bir mkil ile karlamaktan Allaha snrm.179 Peygamber Sallallahu aleyhi ve sellem, Fatmatz Zehray, mam- Ali (r.a.)'ya nikahlad zaman Fatmatz Zehra Radyallahu anha babasna buyurdu ki: Beni hibir nesnesi olmayan fakir bir kimseye nikahladn. Nebi Sallallahu aleyhi ve sellem buyuruyorlar ki: Ya Fatma! Sen raz olmaz msn ki, seni mmetimin islam ilk kabul eden, bilgisi en ok olan, Hilmi en stn olan ferdi ile evlendirdim.180 Ali r.a.'n ilmi konusundaki aslsz rivayetlere gelince yledir; bni Mesud Radyallahu anh der ki; Rasulullah Sallallahu aleyhi ve sellemin yannda idim. Ona Aliden soruldu. Buyurdu ki; Hikmet on paraya ayrlmtr. Dokuzu Aliye, biri de dier insanlara verilmitir.181-uydurmadr-
178
bnl Cevzi Safvetus Safve(1/308) bkz.: Hatib Tarihu Badat(1/144) Safuri el Mehasinul Mctemea(s.157) bni Hiam es Siyra(1/264) Taberi(2/213) Ryadun Nadra(2/210) 179 bni Sad(4/156) el stiab(3/1103) Hayatus Sahabe(3/744) el Bidaye(7/553) es Savaik(s.289) Serrac el Luma(s.139) Yenabil Mevedde(s.118) 180 Dulabi Zrriyett Tahira(90) Ahmed(5/26) Mecmauz Zevaid(9/101,114) Muhibbt Taberi Ryadun Nadra(3/185) Safuri Mehasin(s.187) 181 Sahih deildir. Ebu Nuaym Hilye(1/65) Deylemi(4666) sdl Gabe(4/100) Ryadun Nadra(2/256) el stiab(3/1104) bni Kesir el 128
Tirmizinin zayf bir rivayetine gre, Taif gn Rasulullah Sallallahu aleyhi ve sellem, Ali Radyallahu anhn kulana bir eyler fsldam, insanlar bunu merak edince de buyurmutur ki; Ona gizli eyi ben deil, Allah sylemitir.182 Bu rivayet, ravilerinden Eclah sebebiyle zayftr. Abdullah Bin Hasenden; Anlayl kulaklar duyup anlasn diye. (Hakka 12) ayeti nazil olunca, Rasulullah Sallallahu aleyhi ve sellem, Ali radyallahu anhe; Ya Ali! Yce Allahtan, senin kulaklarn, o duyup anlayan kulaklardan yapmasn istedim. Buyurdu. Ali Radyallahu anh de bunun zerine; Bundan sonra duyduum hibir eyi unutmadm. Hem Rasulullah Sallallahu aleyhi ve sellem byle buyurduktan sonra unutacak ta deildim. Demitir.183-batldrAli radyallahu anh dedi ki; Yce Allahn indirmi olduu ayetleri niin ve nerede indirdiini bilirim. Zira Allah bana, sezgi ve anlay yksek bir kalp, ok soran bir dil ihsan etmitir.184-batldrZeyd Bin Eslem radyallahu anh naklediyor; Rasulullah Sallallahu aleyhi ve sellem, Ali Radyallahu
Bidaye(7/353) Kenzul Ummal(13/146) Camil Kebir(2/550) Feyzul Kadir(3/46) Mizanul tidal(1/266) Keful Hasis(1/51) bnl Cevzi lell Mtenahiye(1/241) Safuri Mehasin(s.179) evahidun Nbvve(s.305) Yenabil Mevedde(s.69) 182 Tirmizi(3726) Ebu eyh Tabakat(4/125) Taberani(2/202) bni Kesir el Bidaye(7/549) Ceml Fevaid(8693) Nablusi Vucudul Hak(s.314) Kemaleddin elBekri Es Salavatul Hamia(558) hasendir. 183 snad kopuktur. Tefsirut Taberi(29/36) bni Kesir(8/238) Suyuti Drl Mensur(6/260) Deylemi(8338) Ebu Nuaym Hilye(1/67) bni Hacer Zherl Firdevs(4/297) Kenzul Ummal(36525) Avariful Maarif(s.7) Nurul Ebsar(s.87) 184 snad ok zayftr. Ebu Nuaym Hilye(1/66) bni Sad(4/154) es Savaik(s.290) Ryadun Nadra(2/255) el sabe(2/262) Kenzul Ummal(4740) el stiab(3/1107) Yenabil Mevedde(s.119) 129
Anhe; Ey Ali! Bu kapda bekle ve kimseyi yanma sokma! Zira meleklerden bir grup beni ziyarete gelmek iin Allahtan izin istediler. Bunun zerine O, kapda durdu. mer radyallahu anh gelip ieri girmek istedi. Ali R.A. buna izin vermedi ve dedi ki; Meleklerden bir grup Rablerinden izinle, Rasulullah Sallallahu aleyhi ve sellemi ziyarete geldi. mer R.A. saylarn sordu. Dedi ki; 360 melektir. Sonra kap alnca mer radyallahu anh durumu, Rasulullah Sallallahu aleyhi ve selleme syledi. Efendimiz Sallallahu aleyhi ve sellem, Ali radyallahu anhe onlarn saysn nasl bildiini sordu. O da dedi ki; 360 farkl ses iittim dedi. Efendimiz Sallallahu aleyhi ve sellem buyurdu ki; Evet ey Ali! Allah ilmini ve imann artrsn. 185-ok zayftrAli radyallahu anh anlatyor; Ya Rasulullah! Bana tavsiyede bulun dedim, buyurdu ki; Rabbim Allahtr de, sonra dosdoru ol. Ben de dedim ki; Rabbim Allahtr, baarm ancak Allahn inayetiyledir. Ona tevekkl ettim ve Ona yneliyorum. Rasulullah Sallallahu aleyhi ve sellem duam duyunca buyurdu ki; lim senin iin mbarek olsun ey Huseynin babas! Sen ilmi, su ier gibi imi ve ondan kanmsn.186 batldrAli radyallahu anh dedi ki; Bana semalarn yollarndan sorunuz. Gerekten ben onlar, yeryznn yollarndan daha iyi tanrm. Benim kalbim ilimle doludur. Bu ilim, azmda bulunan, Rasulullah Sallallahu aleyhi ve sellemin mbarek aznn suyundandr187 Batldr-
185
bni Hacer Metalibu Aliye(3955) Busayri thaf(7482) Heysemi Buyetl Bahis(988) evahidn Nbvve(s.329) isnad zayftr. 186 Sahih deildir. Ebu Nuaym Hilye(1/65) Kenzul Ummal(36524) Suyuti, isnadnda bulunan Kedimiye dikkat ekilmitir. 187 bni Neccardan; Kenzul Ummal(36502) Shreverdi Avarif(s.608) evahidn Nbvve(s.305) Yenabil Mevedde(s.96) 130
Rasulullah Sallallahu aleyhi ve sellem, Ali radyallahu anh, Yemene kad gnderecei zaman dedi ki; Ya Rasulullah! Ben daha gencim. Kadlk hakknda bilgim yoktur. Buyurdu ki; Allah senin kalbine hidayet verecek, dilini sabit klacaktr. Bundan sonra Ali radyallahu anh devaml kadlk yaptn ve pheye dmediini belirtmitir.188 -zayftrHittan Bin Abdullahtan; Ali Radyallahu anh dedi ki; Cehennemin kaplarnn nasl olduunu biliyor musunuz? bundan sonra yle yledir dedi ve eliyle de onu tarif etti.189 zayftrAli Radyallahu anhn yle dedii nakledilir; Yalnz Fatiha suresi hakknda bildiklerimi yazsam, yetmi deve yk kitap olur.190-asl yokturNAMAZI mam- Ali Hz.leri namaz klaca zaman titrer, rengi kaar, baygnlk hali gelirdi. Bu kendisine sorulunca yle anlatrd: Yerin ve gn kabul etmedii emaneti yerine getirmek kolay deildir. Nitekim bu hususta buyurulmutur: Eer biz bu Kur'an' hir dan zerine indirseydik, muhakkak o da Allah korkusundan ba emi paralanm grrdn. (El-Har: 21) 191Dorusu bu menkbenin Zeynel Abidine ait olmasdr.
188
Ebu Davud(3582) Tirmizi(1331) Nurul Ebsar(s.88) el Bidaye(7/553) Ceml Fevaid(4916) es Savaik(s.280) 189 Ahmed Bin Hanbel Zhd(no;696) 190 Ruzbehan Bakli Araisul Beyan(1/3) Nablusi Vucudul Hak(s.106) 191 Serrac el Luma(s.139) Hucviri Keful Mahcub(s.437) Maverdi Edebid Dnya ved Din(s.121) Seyyid Ahmed er Rfai Haletu Ehlil Hakika(s.354) 131
FAZLETLER Zeyd bnu Erkam radyallahu anh anlatyor: "Reslullah aleyhissaltu vesselm yle buyurdular: "Ben kimin dostu (mevlas) isem, Ali de onun dostudur."192 Sa'd bnu Ebi Vakkas radyallahu anh anlatyor: "Reslullah aleyhissaltu vesselm Tebk seferine knca Hz. Ali'yi geride (Medine'de) brakmt. "Ey Allah'n Resl, siz beni ocuklarn ve kadnlarn arasnda m brakyorsunuz?" dedi (kalmak istemedi). Bunun zerine Aleyhissalatu vesselam: "Sen, Hz. Harun'un, Hz. Musa yannda ald yeri, benim yanmda almaktan raz deil misin? u farkla ki, benden sonra peygamber yok!" buyurdular."193 Mslim ve Tirmizi'nin bir rivayetinde yle gelmitir: "Reslullah aleyhissaltu vesselm Hayber gn buyurdular ki: "Yarn sanca yle bir kimseye vereceim ki, O, Allah' ve Resln sever, Allah ve Resl de onu sever." Ravi devamla der ki: "Bu sz zerine (beni mi seer midiyle, Aleyhissalatu vesselam'a grnmek iin) boyunlarn uzattlar. Ama o: "Bana Ali radyallahu anh' arn!" buyurdular. Ali getirildi ama gzlerinden rahatsz idi. Hemen gzlerine tkrd ve sanca ona verdi. Allah Tela Hazretleri onun eliyle fethi myesser kld." Ravi devamla der ki: "u ayet indii zaman "Gelin, oullarmz ve oullarnz aralm..." (Al-i mran 61) Reslullah aleyhissaltu vesselm hemen Ali'yi, Fatma'y,
192
Tirmizi(3713) Nesai Hasaisu Ali(s15) Ahmed(4/281) Mace(1/121) Sahihul Cami(6523). 193 Buhari(menakb 27) Mslim(s.2404) Tirmizi(3731). 132
bni
Hasan ve Hseyin'i (radyallahu anhm ecmain) ard ve: "Allahm, bunlar benim ailemdir!" buyurdu."194 Zirr bnu Hubey rahimehullah anlatyor: "Hz. Ali radyallahu anh'n yle sylediini iittim: "Daneyi aan, canllar yaratan Zt- Zlcelal'e yeminle sylyorum: mmi peygamberim aleyhissalatu vesselam, bana u hususu garantiledi: Beni m'min olan sevecek, mnafk olan da bana buzedecektir."195 ZAHDL Dnyadan ve zinetten kaard. Gece karanl ile lfet eder, her konuda nefsini siaya ekerdi. Geceleri az uyur, namazla geirirdi. Namazdan sonra sakaln kavrar, bir saa bir sola sallanr, hazin hazin alard. Bylece sabah ederdi. Dnyay muhatap alp derdi ki; Beni brak, bakasn aldat. Seni talak ile boadm. mrm ksa, seninle oturmak dk bir i, tehliken ok. Ah ah, azk az, yol uzun ve korkulu196 Ali Radyallahu anhe; zhd nedir? diye sordular. Dedi ki; Dnyay ister Mslman, ister kafir yesin buna aldrmamandr.197 Ali Radyallahu anh, buyurdu ki; Elinde bol dnyalk varsa, onunla ferahlanma. Eer dnyalk malndan kaybedersen zlme. Btn gayretini lmden sonras iin harca.198
194
Mslim(s.2404) Tirmizi(3724) Ceml Fevaid(8685) Dulabi Zrriyetut Tahira(131) bni Kesir el Bidaye(7/531). 195 Mslim(1/78) Tirmizi(3736) Nesai(8/117) Ceml Fevaid(8690) 196 bni Abdilberr el-stiab(3/1107) Ryadun Nadra(2/281) arani Tabakat(1/69) Mesudi Murucuz Zeheb(2/433) 197 Glabadi et Taarruf(s.142) 198 arani Tabakat(1/70) bkz.: Ebu Nuaym Hilye(1/91) 133
Ali Radyallahu anh yle buyurmutur; Dikkat edin! Dnya, arkasna dnerek giderken, Ahiret ne dnk olarak yaklamaktadr. Dnyay dnenler de vardr, ahireti dnenler de. Sizler ahireti dnenlerden olun, sakn dnyay dnenlerden olmayn. Dikkat edin! Sizler dnyada zahidlerden ve ahirete ynelenlerden olun! Ahirete rabet edenler dnyay bir yayg, topra bir dek, suyu da lezzet edinirler. Dnyay kafanzda ykn. Dikkat edin! Kim cennete zlem duyarsa, dnyevi ehvetlerden uzak durur. Kim de cehennem ateinden korkarsa haramlardan saknr. Kim dnyada zhd sahibi olursa, musibetler ona hafif gelir. Kim de ahireti murakabe ederse, hayrlarda dierleriyle yarr!199 Ali Radyallahu anh, dirheme satn ald bir gmlei giydi ve onu baparmayla yrtt. cretle alr ve cret olarak ald bir md ls hurmay Rasulullah Sallallahu aleyhi ve selleme azk yapsn diye gtrrd.200 Zeyd Bin Vehb anlatyor; Ali Radyallahu anh gzel dokunmu bir gmlek giymiti. Kollarnn kvrmn atnda parmak ularna kadar uzanyordu. Hariciler bu sebeple kendisini aypladklarnda; Beni bunun iin mi ayplyorsunuz? Halbuki bu kibirden uzaktr ve Mslmanlarn bana uymalar iin de en uygun elbisedir. Dedi.201 Ali Radyallahu anh, dedi ki; Sizin iin korktuum eylerin en banda, nefsinin hevasna uymak ve uzun emelli olmak gelir. Birincisi Hak yoldan alkoyar, ikincisi ise
199
Mesudi Murucz Zeheb(s.432) Esad Sahmerani et Tasavvuf(s.81) 200 Serrac el Luma(s.139) Keful Mahcub(s.125) Ryadun Nadra(2/306) Ebu Nuaym Hilye(1/82) bkz. Ahmed Bin Hanbel Zhd(693,707) 201 Avariful Maarif(s.462) Ebu Nuaym Hilye(1/82) Ahmed Zhd(705) bni Mbarek Zhd(756) arani Tabakat(1/69) 134
Ahireti unutturur. Takva hataya devam brakmak, aldanmamaktr, ilimsiz yaplan ibadette, anlay vermeyen ilimde, tefekkre gtrmeyen Kur'an- kerim okumada hayr yoktur.202 Ali Radyallahu anh, dedi ki; Ben Rasulullah Sallallahu aleyhi ve sellem ile birlikte alktan karnma ta baladm biliyorum. Halbuki o gnlerde verdiim sadaka krk bin dinar idi.203 Rasulullah Sallallahu aleyhi ve sellem, Ali Radyallahu anha; Gerekten sen dnyaya deer vermeyen, ok zahid birisin buyurmutur.204 Ali Radyallahu anh, dedi ki, Hayrl kullarn alameti; rengin sarl, gzlerin yal, dudaklarn solgunluudur.205 brahim en Nehai anlatyor; Mminlerin emiri Ali Radyallahu anh, Kufe mescidine girdiinde bir adamn, insanlara bir takm kssalar anlatmakta olduunu grd ve; Bu nedir? diye sordu. Bir adam konuma yapyor dediler. O da; Bu adam; ben falancaym, beni iyi tanyn demek istiyor buyurdu.206
202
Ahmed Zhd(692) bni Ebi eybe(8/155) Beyhaki Zhd(565) Veki Bin Cerrah Zhd(2/439) bni Mbarek Zhd(s.68) Ebu Nuaym Hilye(1/76) Fethul Bari(9/236) arani Tabakat(1/67) Sahmerani et Tasavvuf(s.82) Nehcl Belaga(s.83) 203 Ebu Nuaym Hilye(1/85) Ahmed(1/159) Ahmed Zhd(710) Ceml Fevaid(8706-7) Safuri el Mehasin(s.180) bni Kesir el Bidaye(7/552) 204 Begavi Mealimut Tenzil(8/60) Taberi Tefsiri(14/20) evkani Fethul Kadir(7/191) Avariful Maarif(s.535) 205 arani Tenbihul Muterrin(s.143) 206 Ebu Nuaym Hilye(2/140) arani Tenbihul Muterrin(s.190) Sahmerani et Tasavvuf(s.88) 135
Ali Radyallahu anh, buyuruyor; leride yle zamanlar gelecek ki, sava ve zulm olmadka hkmdarlk elde edilemeyecek, lgnlk ve cimrilik etmeden zengin olunamayacak, kiilerin arzularna uymadka da insanlarla sohbet etmek mmkn olmayacak. Kim bu zamana yetiirse, sabr gstermekte dirensin ve kendini korusun. Bu takdirde Allah Teala ona elli sddk sevab verir.207 Yine diyordu ki; Ahir zamanda mmin, halk arasnda adn unutturmadka rahat edemeyecektir.208 Derdi ki; Her kim ktle engel olur, gnahkara kzar ve Allahn yasaklar ilendiinde fkelenirse, Allah da, o kulunun lehine fkelenir.209 Ali Radyallahu anh; Rasulullah Sallallahu aleyhi ve sellemden sonra insanlarn en hayrllar; Ebu Bekr ve merdir. Ben ise, sadece Mslmanlardan biriyim. Demitir.210 GYM EKL Ali Radyallahu anh, takkesinin zerine siyah sark sarar, bir ucunu da sarktrd.211 Beyaz gmlek ve ketenden iki izar giyerdi. rgl san iki yanna salard. 212
207 208
arani Tenbihul Muterrin(s.315) arani Tenbihul Muterrin(s.316) 209 arani Tenbihul Muterrin(s.335) 210 Safuri el Mehasin(s.181) 211 bni Sad Tabakat(3/30) 212 bni Sad(3/26) bnl Esir sdl Nadra(2/205) 136
Gabe(4/123)
Ryadun
KERAMETLERNDEN; Ali Radyallahu anh, Muaviye Radyallahu anha kendisi hakknda ispiyonculuk yapan bir ahsa; neden yaptn? dedi. O ahs bunu inkar edince, Ali Radyallahu anh, ondan yemin etmesini istedi, o da yemin etti. Ali Radyallahu anh; Eer yalan yere yemin ettiysen, Allah senin gzn kr etsin! dedi ve adamn gz kr oldu.213 Rivayete gre; Ali Radyallahu anh, mahlukatn zikrini iitirdi. Bu hususta yle bir rivayet vardr; bir defasnda Ali Radyallahu anh, kilise annn sesini iitmi ve yanndakilere yle demitir; Bu ne diyor biliyor musunuz? Sbhanallah, Hakk, Hakk, phesiz Mevla Sameddir, Bakidir diyor.214 KUVVET Hayber savanda, kale kapsn skp kalkan olarak kullanmt. Fetihten sonra yere att o kapy, yedi kii yerinden kmldatamad. O kapy ancak krk kii tayabilirdi.215 ZKR TELKN ALMI MI(!) Aslsz bir rivayette yle anlatlr; mam- Ali Radyallahu anh Hz.leri Nebi Sallallahu aleyhi ve selleme: Ya Reslallah! Bena Allah'a (CC) ve yollarn en yaknn ve en kolayn ve Allah (CC) yannda en efdali olann gster. dedi. Resl-i ekrem Efendimiz Sallallahu aleyhi ve sellem de: Benim ve benden nceki Peygamberlerin sylediklerimizin efdali "Lailaheillallah"dr.
213
Ahmed Zhd(702) evahidn Mevedde(s.52) 214 Kueyri Risale(s.527) 215 bni Kesir el Bidaye(7/362)
Nbvve(s.317)
Yenabil
137
Ya Ali yanma otur, dizini dizime getir. ki gzn kapat ve benden kere dinle ve sonra sen kere syle, ben dinleyeyim. buyurdu. Sonra Peygamberimiz Sallallahu aleyhi ve sellem gzlerini kapatp yksek sesle kere "Lailaheillallah" dedi. mam- Ali Radyallahu anh dinledi. Sonra mam- Ali Radyallahu anh, Onun gibi syledi. Reslllah Efendimiz Sallallahu aleyhi ve sellem de dinledi.216 Bu metinle sadece tasavvuf ehli cezm siasylarivayet etmitir. "Ya Ali yanma otur" ibaresine kadar olan ksm isnadl olarak Taberani tarafndan rivayet edilmitir. Kalan ksmnn asln bulamadm. Suyuti ve bni Hacerin sahih dedikleri nakledildiyse de, hadisin ilk ksm iin sahih demi olabilirler.
Kahinler hakknda:
Abdullah bin Avf Bin Ahmer rivayet ediyor; Ali r.a.n yannda Musafir Bin Avf Bin Ahmer vard. Nehrevana gitmek isteyince dedi ki; Ey mminlerin emiri! u saatte yola kma yoksa senin ve arkadalarnn bana zararl bir i gelir. Fakat saat getikten sonra gidersen zaferyab olursun. Ali r.a. dedi ki; Sen u atn karnndakinin erkek mi, dii mi olduunu bilir misin? dedi ki; Hesaplayarak bilirim. Ali r.a.; Senin bu szn Kuran yalanlad halde kim tasdik edecek? Sen Muhammed sallallahu aleyhi ve sellemin
216
Uydurmadr. Ahmed er Rfai el Burhanul Meyyed(s.58, terc. S.102) Abdulkadir Geylani Srrul Esrar(s.62) Yahya et Tadifi Kalaidul Cevahir(s.48) Muhammed el Hani Behcetus Seniyye(s.210) Hulvi Lemazat(1/42) Sefinetl Evliya(1/29) 138
iddia etmedii ilmi iddia ediyorsun. Allah Azze ve Celle buyuruyor ki; Kyamet vakti hakkndaki bilgi, ancak Allah'n katndadr. Yamuru O yadrr, rahimlerde olan O bilir. Hi kimse yarn ne kazanacan bilemez. Yine hi kimse nerede leceini bilemez. phesiz Allah, her eyi bilendir, her eyden haberdardr.(Lukman 34) sen hangi saatte yola klnca faydal veya zararl olacan bildiini mi iddia ediyorsun? o da; Evet dedi. Bu szn kim tasdik eder? nk sen bela ve musibetleri Allahn defettiine inanmyorsun; bunu saatlara balyorsun. Kim de bu konuda sana inanrsa o Allaha deil sana gvenmi olur. Sen yola kan kimselerin her trl ktlkten kurtulaca saati bildiini sylyorsun ki ben bu szne inanan kimselerin Allaha irk komu saylmayacandan emin deilim: Rabbim! Ktlk ve er ancak senin takdirinle olduu gibi hayr da ancak sendendir. Senden baka ilah yoktur. Ey mneccim! Biz seni yalanlyoruz! Bunun iin de sana muhalefet ederek bu saatta yola kyoruz. Sonra da insanlara dnerek unlar syledi: Ey insanlar! Mneccimin misali sihirbaz gibidir, sihirbaz kahin gibidir, kahin de kafir gibidir. Kafir ise atetedir. Vallahi bir daha senden byle bir ey duyarsam sa olduka seni hapseder, ba almaktan mahrum ederim. Sonra Ali r.a. yola kt ve zafer kazand. Sonra dedi ki; ayet mneccimin dedii saatte ksaydk, insanlar; mneccimin sayesinde zafer kazand diyeceklerdi.
139
Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellemin mneccimi yoktu, ondan sonra bizim de olamaz.217 HLAFET VE EHADET bn-i shak dedi ki: Osman Radyallahu anh katlolunduu zaman Ali b. Ebi Talib Radyallahu anh Ammenin beyat ile Resul'llah Sallallahu aleyhi ve sellem'in mescidinde beyat olundu. Basra halk O'na biat etti. Medine'de Talha ve Zbeyr de ona Biat ettiler. Aie Radyallahu anha , Osman Radyallahu anh'n etraf kuatld bir srada hac iin Medine'den kmt .Sonra hac'dan dnnce Seref'de bulunduu bir srada Osman Radyallahu anh'n katli, Ali Radyallahu anhn ise beyat olunmas haberiyle karlat. Hemen dnerek Mekke'ye gitti. Talha, Zbeyr, Mervan b. Hakem, Abdullah b. Amir b. Kreyz ve Yemen valisi Ya'la b. Mnebbih buna iltihak ettiler. Mekke'de tamam olduklar zaman Osman Radyallahu anh'n kann istemeleri hususunda mavere yaptlar. am' kastederek buradaki Muaviye'nin mekanna gitmek istediler. Fakat Abdullah b. Amir onlar bundan vazgeirerek Basraya evirdi. Bunlar oraya yneldiler. Ali'nin buradaki amili bulunan Osman b. Huneyf'i yakaladlar ve onu hapsettiler. Onunla beraber olan ve Beyt'l-Mal ile dier bir takm ileri zerinde bulunan memurlarndan elli adam katlettiler. Birok hadiseler kardlar. Bunlarn bu davranlarndan Ali Radyallahu anh haberdar edildii zaman sr'atle onlara doru yrd. Kufe
217
Ebu eyh Azamet(4/1231) Taberi Tarihi(3/119-120) Msnedi Hris(Buyetul Bahis-2/601 no:564) Busayri thaf(4700) Kurtubi Tefsiri(19/29) Alusi Ruhul Meani(23/106) bni Kayym Miftahu Daris Seade(2/135,215) Htibul Badadi Kitabun-Ncmda; Kenzul Ummal(5/235) Muhammed Yusuf Kandehlevi, Hayatus-Sahabe, Aka Yaynlar:(4/440-441) bunu Ebu eyhin rivayet metnine gre Terceme ettim. Harisin metninde az bir farkllk vardr. Taberi ise baka bir tarikten daha detayl ekilde rivayet etmitir. 140
halkndan da yardm etmelerini istedi. Sonra bunlarla Basra'ya yrd. Bunlar o zaman on bine yakn bir haldedirler. Bunun karsna Talha, Zbeyr ve Aie Basra halk ile birlikte ktlar. iddetli bir ktal yaptlar. Bu srada Talha Radyallahu anh katlolundu. Beraberinde olanlar da yenilgiye uradlar. Zbeyr Radyallahu anh de geri dnd ve Vadi's siba'da katlolundu. Onu Amr b. Crmz katletti. Aie'nin de etraf kuatld ve yakaland. Ali Radyallahu anh beraberindekilerle birlikte Basra'ya girdi ve hemen Basra halk ona biat ettiler. Osman b. Huneyf Radyallahu anh de serbest brakld. Onun burada artk ikameti ok olmad. Nihayet Kufe'ye gitti. Ali Radyallahu anh Basra'ya Abdullah b. Abbas Radyallahu anh' vali tayin etti. Muaviye Radyallahu anh ile harp iin hazrlk yapt. Irak halkyla ve dier insanlardan ona tabi olanlarla birlikte yrd. am halk ve kendisine tabi olan dier kimselerle beraber bulunan Muaviye ile karlat. Sffin Vak'as oldu. Sonra Hakeman olay cereyan etti. Ali aleyhis selam lnceye kadar harbe devam etti. Harple meguliyeti dolays ile hilafeti dneminde- hi bir sene hac yapamad. Krk senesinde Ramazan aynn ondokuzuncu (yada onyedinci) gecesine rastlyan Cuma gecesinde 58 yanda iken katlolundu. Hilafeti be seneden ay noksand. Onu Abdurrahman b. Mulcem el-Muradi katletti. Vakidi yle dedi: Gece defnolundu ve kabri belirsiz hale getirildi. Eb'l-Yakazan da yle dedi: Onun namazn Hasan Radyallahu anh kldrd. Kufe'de Mescid'l-Cemaat'n
141
yannda Kasr- mare'de defnolundu.218 Hasen Bin Ali Bin Ebu Talib r.a. onun kabrini Medineye nakletti.219 OCUKLARI Taberiye gre Ali Radyallahu anh'n on drt olu ve on yedi kz vard. Vakdi; Ali Radyallahu anhn soyunun, Hasen, Huseyn, Muhammed el Hanefiyye, Abbas Bin Kilabiyye ve mer Bin Talibiye (Radyallahu anhum ecmain) vastasyla devam ettiini sylemitir. ocuklarnn tesbit edebildiimiz kadaryla isimleri u ekildedir; Hasan, Hseyin, Muhassin, mm Klsm el-Kbra, Zeyneb el-Kbra; Bunlarn anneleri, Resul'llah Sallallahu aleyhi ve sellem'in kz Fatma Radyallahu anhadr. Muhammed; Bunun annesi, Havle bint-i lyas b. Ca'fer'dir. Bu Havle de Hanefiyyedir. Buna Havle bint-i Ca'fer b. Kays denir. Ve denilir ki: Belki bu, Yemame esirlerinden bir cariye idi. Ali'ye intikal etti. Ve bu Benu Hanefiye'nin sind'li siyah bir cariyesi idi. Onlarn kendilerinden deildir. Halid b. Halid b. Velid onlarla ancak kle zerine anlama yapt. Kendileri zerine yapmad. Ubeydullah ve Ebubekir; Bunlarn anneleri de, Leyla binti Mesud b. Halid en-Naheli'dir. mer, Rukiyye; Bunlarn anneleri Talibiyye'dir. Halid b. Velid Radyallahu anh onu Ridde harplerinde esir etmiti. Ali Radyallahu anh de onu satn ad.
218
bnu Kuteybe el Maarif(s.143-144) bkz.: Taberi(5/133) bni Sad(3/37) Fethul Bari(13/46) Hatib Tarihu Badat(1/146) bni Kesir el Bidaye(7/235,285) Ramazan el Buti Fkhus Siyra(s.514,521) 219 Hatib Tarihu Badat(1/147) 142
Yahya, Muhammed el Asgar; Bunun annesi, Esma bint-i Umeys'dir. Ca'fer, Abbas, Abdullah ve Osman; Bunlarn anneleri, mm'l Benin bint-i Haram el-Vahidiyye'dir. Remle ve mml Hasen; bunlarn annesi mm Said Binti Urve Bin Mesud es-Sakafiye'dir. mm Klsm es-Sura, Zeyneb es-Sura, Cumane, Meymune, Hadice, Fatma, mm'l-Kiram, Nefise, mm Seleme, mame mm Ebiha, mm Hani, Remletl Kbra, mm Cafer; Bunlardan baka mm- Veled annelerden domadrlar.220 VASYET Bismillahirrahmanirrahim. Bu, Allahtan baka ilah olmadna, Onun ortaksz olduuna, Muhammed Sallallahu aleyhi ve sellemin de Onun kulu ve rasul olduuna ehadet eden Ali Bin Ebu Talibin vasiyetidir. Mrikler holanmasa da, dinini btn dinlerden stn klmak zere, peygamberini doru yol ve hak din ile gnderen Allahtr. Namazm, ibadetlerim, hayatm ve lmm, alemlerin Rabbi olan Allah iindir. Onun hibir orta yoktur. Byle emrolundum ve ben Mslmanlarn ilkiyim. Ey Hasen, ey btn oullarm ve ey bu yazmn ulat herkes!
220
bni Kuteybe el Maarif(s.145) bni Kesir el Bidaye(7/520,521) Hulasatul ksir(s.17-18) Ryadun Nadra(3/240) 143
Allaha kar takval olmanz, ancak Mslman olarak lmenizi size vasiyet ediyorum. Hepiniz topluca Allahn ipine sarln, dalmayn. Zira ben, Ebul Kasm Sallallahu aleyhi ve sellemin yle buyurduunu duydum; nsanlarn arasn bulmak, onlar namazdan da, orutan da daha faziletlidir. bartrmak,
Akrabalarnza da bakn. Namaznz kln ki, Allah hesabnz kolaylatrsn. Yetimlere hakszlk etmekten saknn. Onlar dinlememezlik etmeyin. Huzurunuzda onlara hakszlk edilmesin. Komularnza hakszlk etmeyin. Zira onlar, peygamberiniz Sallallahu aleyhi ve sellemin size emanetidir. Onlar hakknda o kadar vasiyette bulundu ki, biz onlar bize miras klacak zannettik. Kurann emirleri dna kmayn. Sizden bakalar sizden nce Kuran ile amel etmesin. nce siz amel edin. Namaznza dikkat edin! Zira o, dininizin direidir. Rabbinizin Beytinden (hac yapmaktan) uzak durmayn! Issz kalmasn. Hayatta bulunduunuz srece onu ziyaret edin. Eer onu (hacc) terk ederseniz, size rahmet nazaryla baklmaz. Ramazan ayna dikkat edin! Zira o ayda tutulan oru, cehennem ateine kar bir kalkandr. Allah yolunda mallarnz ve canlarnz ile cihad edin. Zekat dememezlik etmeyin. Zira zekat, Rabbinizin gazabn sndrr. Peygamberiniz Sallallahu aleyhi ve sellemin sahabelerini de kollayn. nk Rasulullah Sallallahu aleyhi ve sellem, onlara iyilik yaplmasn vasiyet etmitir. Yoksullara ve dknlere yardmc olun, onlar geiminize ortak edin. Kle ve cariyelerinize hakszlk etmeyin. Zira Rasulullah Sallallahu aleyhi ve sellem en son olarak onlar hakknda; ki zayf size vasiyet ediyorum; kadnlarnz ve sa elinizin malik olduu (kle ve cariyeler) buyurmutur.
144
Namaza, namaza dikkat edin! Allah yolunda knayclarn knamas sizi korkutmasn. Allah, size ktlk ve hakszlk yapmak isteyenlere kar sizin iin yeterlidir. nsanlara Allahn emrettii ekilde gzel szler syleyin. yilii emir ve ktlkten sakndrmay terk etmeyin. Yoksa ktleriniz baa geer, dualarnza icabet edilmez! Mmin kardelerinizle banz koparmayn. Birbirinize iyilikte bulunun, birbirinize srt evirmekten, ilikilerinizi koparp tefrikalara dmekten saknn. yilik ve takva zere yardmlan. Gnah ve dmanlk zere yardmlamayn. Allaha kar gelmekten saknn. nk Allah, azab etin olandr. Allah sizi, Ehli Beytin ikayetinden muhafaza etsin. Peygamberiniz Sallallahu aleyhi ve sellem, onlar sizin zerinize beki klmtr. Sizi Allaha emanet ediyor, size selam ediyorum. Allahn rahmeti zerinize olsun.221
stidrat: bn-i Abbasn Haricilerle Mnkaas

Abdulkadir el-Muhacir slam mmeti, son zamanlarda, en kymetli eyinde, Allah azze ve celle tarafndan Rasulullah (s.a.v) ile gelen ve sahabenin de onun zerinde yrd akidesinde musibete uramtr. O sahabeyi ayni akide zerinde ncekilerden bir cemaat ve sonrakilerden de biraz takip etmitir. Halen de Rasulullahn haber verdii gibi mmetten bir taife o akide zerindedir. Bu musibetin kkleri ilk asrlara kadar uzanr. Raid halife mer b. el-Hattab (r.a.) in kinci bir Mecusi tarafndan ldrlmesi ile balamtr. Sonra da Osman zinnureyn (r.a.) alaka katledildi. Sonra da kaderin nefyi gr
221
bni Kesir el Bidaye(7/514) eblenci Nurul Ebsar(s.117) Yenabil Mevedde(s.125) 145
ortaya kt. Mslmanlar arasnda fitne atei tututuruldu. Aralarnda savalar oldu. Hariciler irkin bir grle ortaya ktlar. iilik meydana geldi ve taraftarlar dinden uzakla ve arla dtler. Rafzilik slam aleminin eitli yerlerine yayld. Her defasnda bu sapmalar karslarnda, ilim ve ameli, Allah yolunda cihad ahsnda toplam nadide insanlar buldu. Bu insanlar, slamn saf atmosferinde her trl sapmadan ve etkilenmeden uzak yaadlar. Aadaki satrlardaki "eser"[1] mmette ortaya kan tehlikeli bir sapmay ve en byk insanlarn yetitii Rasulullah (s.a.v) medresesinden kan bir zatin nasl bu sapmaya kar koyduunu anlatmaktadr. Bu eserde bir ok incelikler vardr ki hepsinin ortaya konulmas gayesi gdlmemi, bilakis bu aziz okuyucuya braklmtr. Burada ancak bazlarna dikkat ekilecektir. Bu eserin takdiminde tutulan yol, btn rastladm rivayetlerinin ortaya konmas, sonra dier rivayetlerdeki ziyadelerin asil ifadeye katlmas seklindedir. Baz yerlerde asil metindekinden biraz farklsn veriyorsam (baka rivayetten eviren) lafzdaki ziyadede fayda olduundandr. Asil rivayetin metni musannif sahibi hadis ehlinin kullandklar ilk rivayettendir. Eserin metni syle: bn-i Abbas (r.a.) dan, dedi ki: Haruriyye (Haricilerev.) dmanlk zere bir yerde toplandlar ve Ali b. Ebi Talib (r.a.) ve onunla beraber olan peygamberin (s.a.v) ashabna kar kmaya karar verdiler. Dedi ki: Bir adam gelip ey emirl m'minin bu topluluk sana kar gelecek demeye balad. Hz. Ali, bana kar kana kadar brak onlar. Bana kar savaa giriene kadar onlarla savamayacam. Geri yle de yapacaklardr dedi. Bir gn Ali'ye dedim ki: Ey emirl m'minin biraz namaz geciktir ki
146
karmayaym ve bu arada o toplulua gidip konuaym. Sana bir ey yaparlar diye korkuyorum dedi. Dedim ki: Hayr inaallah bir ey yapmazlar. Ben gzel davranp kimseye eziyet vermeyen biriyim. bn-i Abbas dedi ki: Bu yemaniyyeden (bir tr kuma-ev.) en gzelini giydim. (Ebu Zemil dedi ki: bn-i Abbas gzel, yakkl biri idi) bn-i Abbas dedi ki: Yanlarna geldim. le istirahatnda idiler. badette onlardan daha iddetli gayret gsterenini grmedim. Elleri deve dizi gibi idi. (ok ibadetten iz yapmt-ev.) Yzlerinde secde eseri grlyordu. zerlerinde ykanm gmlekler vard. Yzleri uykusuzluktan zayflamt. Yanlarna gelince dediler ki: - Bu zerindeki elbise de ne? bn-i Abbas: - Beni bununla mi ayplyorsunuz? Ben Rasulullahn (s.a.v) zerinde bundan daha gzelini grmtm ve su ayet inmiti: "de ki: Allahn kullar iin yaratt ziynet ve temiz rzklar haram klan kimdir?"[2] - Niye buraya geldin? - Size Rasulullahn ashabndan, onun yannda olup da vahyin zerlerine indii insanlardan bahsetmeye geldim ki aranzda onlardan hi biri yok! Bazlar dedi ki: - Kureyle mnakasa etmeyin. Allah teala buyuruyor ki: "Onlar phesiz kavgac bir millettir."[3] ki kii keke onlarla konusan dediler. bn-i Abbas dedi ki:
147
- Syleyin bana Rasulullahn amca olu ve damad olup, ona ilk iman eden, ashabnn birlikte olduu kiiden alp veremediiniz nedir? Dediler ki: - Biz ona konuda muhalefet ediyoruz. - Nedir onlar? - Birincisi, o Allahn dininde insanlar hakem kildi. Halbuki Allah buyurdu ki: "Hkm ancak Allahndr"[4] Allahn bu sznden sonra insanlarn hkmde ne isi olabilir? - Baka? - Ali insanlarla savat ama ne kle ald ne ganimet. Eer savatklar kafir idiyseler mallarnn Ali'ye helal olmas gerekirdi. Eer mmin idiyseler mminlerin kann dkmek haramdr. - Baka? - Kendisi iin emirl m'minin sfatndan vazgeti. Eer emirl m'minin deilse emirl kafirin demektir. - Baka bir itiraznz var mi? - Bu kadar bize yeter dediler. bn-i Abbas: - Eer size Allahn muhkem kitabndan ve nebisinin snnetinden fikirlerinize kar delil getirirsem dnecek misiniz?
148
- Evet dediler. - Allahn dininde insanlarn hkm vermesi hakkndaki grnze gelince, Allah teala buyuruyor ki: "Ey inananlar ihraml iken av ldrmeyin.." den itibaren "iinizden adil birisi ona hkmetsin"[5] Kadn ve kocas hakknda ise syle buyuruyor: "Eer kari kocann arasnn almasndan endielenirseniz erkein ailesinden bir hakem ve kadnn ailesinden bir hakem gnderin."[6] Simdi Allah'a yemin verdirerek soruyorum size: insanlar birbirlerinin kanna girmekten alkoymak iin, aralarn bulmak iin hkm vermek mi daha evladr, yoksa deeri eyrek dirhem olan tavsan ve bir ka kadn hakknda hkm vermek mi daha evladr? stelik biliyorsunuz ki Allah dileseydi hkm verir, insanlara brakmazd. - Vallahi birbirlerinin kanna girmekten alkoymak ve aralarn dzeltmek daha evladr, dediler. - Ali savat ama kle ve ganimet almad sznze gelince, syleyin anneniz Aise'ye svyor musunuz yoksa baka kadnlarda helal olan onda da helal klyor musunuz? Eer byle diyorsanz kfre dtnz demektir. Yok eer onun mminlerin annesi olmadn sylyorsanz yine kafir oldunuz ve slamdan ktnz demektir. Allah teala buyuruyor ki: "Nebi mminlere kendi canlarndan daha evladr ve zevceleri de (mminlerin) anneleridir"[7] Grlyor ki siz iki sapklk arasnda bocalyorsunuz, hangisini seerseniz sein. Simdi bu grlerinizden vazgetiniz mi? Birbirlerine baktlar ve dediler ki: - Vallahi evet!
149
- Ali'nin kendisi iin emirl m'minin sfatndan vazgetii grnze gelince size bu konuda raz olacanz sz syleyeceim: Hudeybiye gn Rasulullah (s.a.v) Kureys'i aralarnda anlama yazmak iin davet etti. Suheyl b. Amr ve Ebu Sfyan ile yazacaklard. Peygamber dedi ki: ya Ali yaz: Bu Allahn rasul Muhammed'in hkmdr. Dediler ki: Vallahi senin Allahn rasul olduunu bilseydik seni Ka'be'den alkoymazdk, sana kar savamazdk. Onun yerine Muhammed b. Abdullah yaz. Peygamber dedi ki: Vallahi beni yalanlasanz da ben gerekten Allahn rasulym. Yaz ya Ali: Muhammed b. Abdullah. Peygamber Ali'den stnken kendisinin nebi olarak zikredilmemesine raz olduysa bu onu peygamberlikten karmyor. Simdi bu grnzden de vazgetiniz mi? Dediler ki: - Vallahi evet. Bunun zerine iki bini geri dnd. Drt bin kisi ise sapk olarak ldrldler. (Sonraki savalarda. ev.) Bu hadisi Abdurrazzak, Ebu Nuaym ve Beyhaki ve dierleri tahric ettiler.[8] BU ESERDEN STFADE EDLECEK NOKTALAR VE DERSLER: 1. Hariciler ser'i naslar hastalkl bir ekilde anlayarak sapkla dtler. Bunun en nemli sebepleri unlardr: a. Aceleci, yzeysel ve basit bir ekilde, nasslar, maksadlarn dikkatle ve derinlemesine deerlendirmeksizin yorumlamak. Bu yzden nasslar bozuk bir mana ile yorumlama hatasna dtler.
150
b. Delillerin yalnzca bir ksmn gz nne almalar. Tek bir nass alp ser'i dier nasslar dnmeksizin, onunla anlaylarna gre bir meselede hkme varyorlar. (Bu sebeple bn-i Abbas (r.a.) ayni konuda dier delilleri getirip onlar susturdu. Verecek cevap bulamadlar.) Haricilerin sapklk sebepleri Mslmanlardan bir ok taifenin de sapklk sebebidir. atibi rahimehullah ElI'tisam 2/182 de syle der: "Bu sapkln asil sebebi makasidi seriayi bilmemek, manalarda ispatsz bir zanla yanlmak ya da ilk beliren zanna gre hareket etmektir. Byleleri ilimde derinleemezler." 2. Mslmanlarn birliine ve cemaat halinde saflarnn vahdetine gayret gsterme. Bu, Hz. Ali'nin tavrnda gayet aktr. nsanlar ey emirl m'minin bir topluluk size kar gelmeye hazrlanyor dendiinde syle demiti: "Bana kar kana kadar brak onlar. Bana kar savaa giriene kadar onlarla savamayacam. Geri yle de yapacaklardr." nk Ali (r.a.) Mslmanlarn arasnda ayrla sebep olacak, glerini zayflatacak bir atmaya girmemek hususunda --onlar saldrmadka veya bid'atleriyle Mslmanlara eziyet etmedike-- ok dikkatliydi. Ayni tavr bn Abbas (r.a.)'da da onlara gidip anlamaya, phelerini giderip hakka dndrmeye almada belirgindir. te bylece, Mslmanlar da kuvvetlerini zayflatmaktan kanmal, saflarn birlii, szlerin bir araya getirilmesi iin gayret sarf etmelidir. phesiz bu kaide dier bir kaideye yol ayor ki o da sudur: 3. Belki de Mslmanlarn iddetle ihtiya duyduu kaidelerin en nemlisi ve en by birlikte ve saflarn birletirilmesinde tutulacak yoldur. Mslmanlarn birlii her Mslmann, her cemaatin azndaki sz olmutur. Herkes ona aryor, o yolda altn iddia ediyor. Peki bu birliin
151
gerekletirilmesinin yolu nedir? ste buras ihtilafn olduu, ayaklarn kayd, anlaylarn sapt, kalemlerin inhiraf ettii yerdir. Madem ki Mslmanlarn birlii ser'i bir arzudur ve byk bir amatr yleyse ona giden yol da ser'i olmaldr. Mslmanlarn birlii Allah'a bir ibadettir. badet ise ancak eriatn gsterdii ekilde yaplr. Hangi amel eriata gre deilse o Rasul (a.s) in bildirdii gibi merduddur. Mslmanlarn birlii sahih ve ser'i manada hepsinin Allahn kitabna ve rasulnn snnetine doru bir anlayla, salih selefin anlay ile dnmeleri demektir. Birlememiz ancak ve ancak byle mmkndr. Bu, saflarn birletirilmesi iin yegane yoldur. te bu, Hz. Ali'nin ikrar edip bn-i Abbasn tuttuu yoldu (r.anhuma). bn-i Abbas (r.a.) slam safna dndrmek iin haricilere gittiinde onlarla mnakasa etmeden nce doru metodu onlara aklad. Dedi ki: "Eer size Allahn muhkem kitabndan ve nebisinin snnetinden fikirlerinize kar delil getirirsem..." Demek ki kitaba ve snnete rcu etmek... Bundan nce de anlayta ayrla dersek mracaat edeceimiz anlay onlara aklad: "Size Rasulullahn ashabndan ve onun yanndaki, zerlerine vahyin indii kimselerden geldim ki onlar Kur'an'in tevilini en iyi bilenlerdir." Allahuekber! Ne halis bir metod! Ne berrak bir aklk! Salih selefin anlay zere kitab ve snnete bavurmak.. Metodu belirledikten sonra delillerini rtmeye, phelerini gidermeye ve yollarnn bozukluunu izah etmeye balad. Onlardan kim gr ve inancndan vazgeerse, Mslmanlarn cemaatinin itikad zere olursa saffa dnm demektir. Kim de kanr ve kendi itikadnda srar ederse safdan km olur ve onunla birlik artk mmkn deildir.
152
Bilakis haricilerin geri kalanlar ayakland zaman, Ali (r.a.) onlarla savat ve srarda devam etmedi. Mslmanlarn birliine giden yol kitab ve snnette sabit olmu asllar zerinde ittihad etmekle olur. eriatn ikrar etmedii btn dier yollar -ki biz Allahn kullar olup isimizi ona teslim etmiizdiramaca vesile olsun diye gayri ser'i yollar bizim iin caiz olamaz. Esaslarda ihtilafl olan guruplarn birlemesinden doan birlik ve farkl akidelerin zerine kurulu "bir" isimlendirmesi er'i deildir ve bundan doan saf salam olmaz. Allah azze ve cellenin su kelamn dnelim: "Toptan Allahn ipine sarilin" sonra da syle buyuruyor: "ve ayrlmayn"[9] atibi rahimehullah El-I'tisam 2/192 de bu ayetle ilgili olarak syle diyor: "Aktr ki buluma ancak ayni mana ile ilikili olarak meydana gelir. Eer her gurup yekdierinden baka bir ipe sarlrsa ayrlk kanlmazdr. Bu da Allah teala'nin su kelamnn manasdr: "ste bu benim dosdoru yolum ona uyun. (Baka) yollara uymayn ki onun yolundan ayrlmayasnz."[10] yleyse birlik olsun diye temel esaslardan vazgemeye raz olmak ser'i olmayan bir yoldur. Hatta ondan da te aklin da onaylamad bir ameldir. Syle ki: Mslmanlar arasnda phe yok ki ayrlk mevcuttur. Allahn kelam haktir: "Fakat Rabbinin merhamet ettikleri bir yana, hala ayrlktadrlar. Esasen onlar bunun iin yaratmtr"[11]. Rasulullahn su sz de haktir: "Bu mmet 73 frkaya ayrlacaktr."[12] ve "Rabbimden birbirlerine dmemelerini istedim, beni ondan menetti"[13] yleyse gerekte ayrln tamamen kaldrlmas imkanszdr. Bu nasslara inanan her Mslman Allahn takdir buyurduu bu konuda gereksiz bir mide kaplmayacaktr. Fakat bir taife
153
daima hak zere olacaktr. Hal byleyken eer prensiplerimizde haddi aarsak --ki bunda ikaba urarz-- imkanszn peinde koarsak bu akla uyar mi? Her ihlasli, doru Mslman Mslmanlarn haline zlse, kederlense bile Sari'nin gereklemeyeceini kararlatrd bir isin gereklemesi iin temel prensipleri zorlamak bir zm deildir. Nasl olsun ki Allah ar gidip zulme sapan Mslmanlarla savamamz emretmitir. Sava tefrika olmadan meydana gelir mi? Hatta bundan da ar udur ki: "Allah bilir, siz bilmezsiniz"[14] 4. nsanlar hakknda deer vermede l: Haricilerin ok ve ar ibadet ettikleri kimseye gizli deildi. Rasul (s.a.v) syle buyurmutu: "Onlarn namazn grnce kendi namaznz, orularn grnce kendi orularnz kmseyeceksiniz..."[15] Yine getiimiz olayda bn-i Abbas (r.a.) onlar syle vasfetmiti: "badette onlardan daha iddetli gayret gsterenini grmedim. Elleri deve dizi gibi idi..." Btn bunlara ramen tehlikeli bir bid'ata dtler. Mslmanlar arasna ayrlk tohumlar attlar. Selim akideli her Mslman onlar zemmetmektedir. Hi bir alim de kitabnda, onlarn ibadetlerinden etkilenmeksizin, itikadlarnn bozukluunu aklamak ve bid'atlerine kar uyarmak dnda onlardan bahsetmez. slamn metodu aktr. Bu metod bize, insanlar nce akideleri asndan deerlendirmemizi gsterir. Btn dier meziyetler sonra gelir, nce deil. Eer haricileri ibadetlerindeki oklukla deerlendirseydik, yceltmemiz, sayg duymamz, hatta derecelerini sahabelerin stne karmamz gerekirdi. Rasul (s.a.v) hariciler hakknda ashabna ne demiti:
154
"Namazlarn grnce namazlarnz, grnce orularnz kmseyeceksiniz"
orularn
Fakat mesele hi de yle deil. nanlar asndan deerlendirdiimizde doru l beliriyor ve grlyor ki onlar Allahn dininde ok tehlikeli bir bid'at kardlar, ayrlk ve fitne tohumlar attlar. Doru itikad salih amel takip eder. te ehl-i snnet vel-cemaate mensup olan gerek mslman ayrc vasf budur. Mslmann bid'at ve dalalet ehli ile ortak olan dier her trl iyi zellik esas bir l olamaz. Bu temelden sapmann bir neticesi olarak ou slamclar ar bir ekilde Cemaleddin al-Afgani'yi, Muhammed Abduh'u ve bakalarn verken gryoruz. Zanlarnca onlarn slam yaymada, savunmada takdire deer abalar olmas gz nne alnm, asil l ihmal edilmitir. Halbuki bu ahslardan ilki bir iidir ve baz Arap lkelerinde localar am bir masondur. kincisi ise slam savunmadaki samimiyetine ramen, mucizeleri tevil etmi, akli naklin nne almtr ve msteriklerle pheli ilikileri vardr. nsanlarn gzde bytlp kutsallatrlmas bunlardan daha az nemli konularda da yaplmaktadr. Davet yolunda kdemi, elinde slama gelenlerin okluu veya tautlardan grd ikencenin iddeti, ya da zindanlarnda kalma sresinin uzunluu gibi. Bu szlerimizle bu tr amellerin hi kymeti olmadn kesinlikle kastetmiyoruz. Eer temel kaideye uygunluk varsa bu amellerin fazileti byktr. Temel kaideye uyulmasa bile gerei itiraf ederiz ve her fazilet sahibinin hakkini teslim ederiz. Fakat burada mahzurlu olan, sadece sempati hisleri ile baz
155
kimseleri ar bytmemiz, kahramanlatrmamz ve doruluklarna, adilliklerine, przszlklerine sahadet etmemizdir. Hatta bu gibi sebeplerle onlarn cennetlik olduunu syleyenleri bile duymaktayz. 5. Haricilerin balangtaki durumu, gr hatas, ayrdedememe gibi sebeplerle ortaya kt iin, pheleri hemen giderilebilmitir. Mnazarann balamasndan bir ka dakika sonra delilleri rtlmtr. Eer bir ksm hariciler, doru yol kendilerine belli olunca uzatmadan, mnakaaya dalmadan hemen hakka dndkleri iin takdire layk iseler de ayni ekilde ilk basta yanl aratrmadan hemen kabul ettiklerinden dolay tenkide mstehakdrlar. Derinlemesine incelemeden, aratrmadan, sahih ser'i delilleri gz nne almadan bir fikre sarlanlar sk sk fikir deitirirler. ada davet iten ve dtan byk dmanlklarla ve eitli problemlerle kar karyadr. Davetilerin slam gayretkelikleri olsa da fikirlerinde kuvvetli ve eriate uygun olmadka oradan oraya gezen kararszlar onlara inanmayacaklardr. Gerekten de ou davetilerin zihinlerinin her asil fikirden bos, davetlerinin tarihi ve byklerinin hayati ile dolu olduunu, hatta btn yol azklarnn ve aksiyon saiklarnn bunlardan ibaret olduunu esefle gryoruz. Her samimi Mslmana tavsiyemiz odur ki, kendisinin temel konularda salamlamas, ser'i delilleri aramas, onlar doru metodla anlamas, onlar inand ve davet ettii fikirlerden bamsz olarak incelemesi, asil midir yoksa bir tesirden, rabetten tr mdr bakmas gerekir. nk messir yok olursa tesir de kalmaz. Celil sahabi Ka'b b. Malik'den ders alalm: Tebk seferine
156
gitmeyen kiiden biri idi. Rasul (s.a.v) onlar toplumdan ayirmis, Mslmanlar da onlarla selam kesmilerdi. Kendisini taziz eden, iltifat eden mektub Gassan melikinden gelince o mektubu iddetli iman ile atee att. Yine daveti kardelerimize hatrlatalm ki muayyen ve arz sebepler zerine hzla fikir ina edenler, yine baka sebeplerle o fikirleri ayni sratle terk ederler. 6. bn-i Abbas'n haricilere olan tam muhalefeti onu sznde adil olmakdan alkoymad. Susmas mmknd. Ama ondaki adillik -vg zellii tasa bile- kartlarn vasfetmesine yol at. Syle demiti: "Yanlarna geldim. badette onlardan daha iddetli gayret gsterenini grmedim..." Allah'a davet yolunda aksiyon yapanlarn kartlarn adilane vasfetmeleri, iyi ynlerinden bahsetmekten kanmamalar, bilakis o ynlerden yararlanmalar gerekir. 7. Bir baka konu da aslnda ok ak olup, delile gerek gstermiyorsa da slam yolunda amel edenlerin bir ounda nemli bir eksiklik haline gelen cemaatle namazdr. Bir ok iittiimiz durumlarda, ilim talebi bahanesiyle, nemli bir aratrma sebebiyle veya Mslmanlarn nemli bir isi ile urayoruz diyerek cemaatle namaz ihmal etmektedirler. Bylelerinin bn-i Abbasn durumunu ibretle dnmeleri gerekir. bn-i Abbasn (r.a.) Mslmanlarn yararna olacak bir ise giritiinde phe yoktu. Buna ramen cemaatle namaza verdii iddetli nemden dolay Ali'ye (r.a.) "ben gidip onlarla konuup dnene kadar namaz geciktir ki karmayaym" demiti. Bu durumu anlayabiliyor muyuz? Biliyoruz ki dinin btn hkmlerine riayet etmek her ferde vaciptir. Hatta bu, Mslmanlarn en bariz alametlerinden
157
biridir. Allahn haramlarna tazim demektir. yleyse niye Allahn emirlerine uymakta geveklik gsteriyoruz? 8. Allah azze ve cellenin yoluna davet edenlerin, doru metodun ehli olanlarn, sapm taifelerin hakka dnmelerinden midi kesmemeleri gerekir. te iddetli bid'atlerine ramen hariciler (o iddetle ki, onlardan biri olan Abdurrahman b. Mlcem, Allah'a yaklamak etme amacyla Hz. Ali'yi katletmiti!) kendilerine hak beyan edilince bir ou geri dnd. yleyse haktan sapanlarn dnmesinden midimizi kesemeyiz. Bilhassa bykleri, tabi olduklar liderleri kendi mntesiplerini ihlasl insanlar dinlemekten, ayrlmalar veya makamlarnn sarslmas endiesi ile, sakndrrlar. Bylece gerek, bu tr tabilerin ouna aralarnda bir mukayese yaplana kadar, ulamaz. Davetiler, bakalarna, onlarn liderlerinden, ileri gelenlerinden uzak olarak yaklamaya almaldr. Bu hadisede daha bir ok byk dersler vardr. Bid'at ehli ile cedel ve mnazara slubu gibi ki belki baka bir makalede bunun stnde dururuz. Bu yazy bitirirken her ne kadar buras tafsilata girmeye elvermiyorsa da, dier bir ka nemli derse iaret edelim ki bu da akil sahipleri iin yeterli olacaktr: Bir ise ehil olann kendisini o ise gnll klmas, yalnzca ihlasn amelin shhatine yetmemesi, davetinin insanlarn bulunduu yerlere gitmesi, ahsi tenkid edilince sert karlk vermemesi, bir ise kalkacanda kendi emirinden izin almas gibi.. Allah'dan bildiimizle bizi faydalandrmasn dileriz. phesiz ki O, iitendir, dualar kabul edendir...
158
[1]
Eser: Sahabeye ait sz, fiil, haber manasnda (ev.) [2] A'raf 32 [3] Zuhruf 58 [4] Yusuf 40 [5] Maide 95 [6] Nisa 35 [7] Ahzab 6 [8] Burada yazar hadisin eitli kaynaklar ve shhati hakkndaki grleri sralyor. Yazy ksaltmak iin bu ksm tercme edilmedi. Genelde hadisin ricalinin sahih olduu belirtilmi.(ev.) [9] Al-i mran 103 [10] En'am 153 [11] Hud 118 [12] Ebu Davud, Hadis no:4596 [13] Tirmizi, Fiten 14 (Ayni manada. ev.) [14] Bakara 216 [15] Buhari, menakib 25 (Ayni manada, ev.)
159
2. HASEN BN AL RADIYALLAHU ANHUMA Hasen Radyallahu anh, Ali ve Fatma radyallahu anhumann oludur.222 Hicretin 3. yl Ramazan aynn ortasnda domutur.223 Zehebi, aban aynn ortasnda doduuna dair rivayeti daha doru kabul eder.224 Fatma Radyallahu anhann doum zaman gelince, Efendimiz Sallallahu aleyhi ve sellem, ona Esma Binti meys ile dads mm Eymeni gnderdi, onlar da Ayetel Krsi ile Felak ve Nas surelerini okudular.225 Nesefiden yle nakledilmitir; Fatma Radyallahu anha, Hasen Radyallahu anh dourduu zaman, Ali Radyallahu anha; Ona isim ver dedi. O da; Ona ismi ancak dedesi Sallallahu aleyhi ve sellem isim koyacaktr. Dedi. Peygamber efendimiz Sallallahu aleyhi ve sellem; Allah Azze ve Celle ona benden nce isim verecek buyurdu. Bunun zerine, Cibril aleyhis selam ona geldi ve dedi ki; Ya Muhammed! phesiz Allah Teala, bu doumdan dolay seni tebrik ediyor ve buyuruyor ki;
222 223
bni Sad Tabakat(3/19) bnl Cevzi Safvetus Safve(1/385) Musab ez Zbeyri Nesebi Kuray(s.40) bni Abdilberr el stiab(1/303) sdl Gabe(2/9) Hatib Tarihu Badat(1/150) Asm Kksal slam Tarihi(10/43) Muhibbut Taberi Ryadun Nadra(3/180) Safuri el Mehasin(s.193) Ebu Nuaym Hilye(2/32) arani Tabakat(1/88) Menakb bn-i ehraub(4/21,25) Muhammed bn-i Cerir-i Taberi Delail-l mame(s.60) bni Sabba Fusul-ul Mhimme(s.133) Sbt bnl Cevzi Tezkiret-ul Havas(s.193) Tarih-i Yakubi(2/20) 224 Zehebi Siyeri Alamin Nbela(3/246) Diyarbekri Tarihu Hamis(1/470) Dulabi Zrriyetut Tahira(142) 225 Diyarbekri Tarihul Hamis(1/470) Asm Kksal slam Tarihi(10/43) 160
Onu Harunun olunun ad olan Seberin manasnda; Hasen diye isimlendir. Hseyn Radyallahu anh doduunda da Cibril aleyhisselam demitir ki; Ya Muhammed! phesiz Allah Teala, bu doumdan dolay seni tebrik ediyor ve buyuruyor ki; Onu Harunun dier olunun ismi olan Sbeyrin manasnda; Huseyn diye isimlendir.226 bni Sad, mran Bin Sleymandan rivayet ediyor; el Hasen ve el Huseyn cennet ehlinden iki isimdir. Araplar cahiliye dneminde bu isimleri kullanmazd.227 Efendimiz Sallallahu aleyhi ve sellem Onun sa kulana ezan, sol kulana da ikamet okudu, azna yumuak hurma srd ki bu snnete tahnik denir. Yedinci gnde ismini koydu Snnet ettirip, san da kestirip arlnca gm sadaka verildi.228 Akika kesilip kesilmeyeceini soran Fatma radyallahu anhaya Rasulullah Sallallahu aleyhi ve sellem; Hayr! Sen onun san kes ve sann arlnca gm, fakirlere sadaka olarak dat. Buyurdu.229 Akika kurban, Ehli Kitabn adetlerinden idi. Rasulullah Sallallahu aleyhi ve sellem, bunu yasaklamayarak, mubah olarak brakmtr. Baz alimler
226
Diyarbekri Hamis(1/471) Safuri el Mehasin(s.193) evahidn Nbvve(s.324) Lemazat Hulviye(1/88) bkz. Siyeri Alam(3/247) 227 Dulabi Zrriyett Tahire(99) Suyuti Tarihul Hulefa(s.188) bnl Esir sdl Gabe(2/10) 228 bnl Cevzi Safvetus Safve(1/385) arani Tabakat(1/88) bnl Kayym Tuhfetul Mevdud(s.37,207) Hakim(3/189) Siyeri Alam(3/248) Safuri Mehasin(s.193) Ryadun Nadra(3/180) Nurul Ebsar(s.131) Halebi nsanul Uyun(2/275) Tarihul Hamis(1/470) Beyhaki(8/324) 229 Zehebi Siyeri Alam(3/166) bni Teymiye el Mnteka(2/312) Mikatul Mesabih(2/439) bnl Kayym Tuhfetul Mevdud(s.44) 161
akikann iptal edilmi olduunu sylediler. Ancak, Hasen Radyallahu anh iin, akika olarak iki ko kesilmitir. 230 Akikann mstehab olduunu gsteren deliller vardr. smi Hasen, lakab Zeki ve Mcteba, Knyeleri Ebu Muhammed, Taki, Veli, Seyyid, Reyhanetn Nebi ve Sbtun Nebidir.231 Hasen Radyallahu anh, Rasulullah Sallallahu aleyhi ve selleme herkesten daha fazla benzerdi. Bandan gbeine kadar olan ksmnda, Rasulullah Sallallahu aleyhi ve selleme benziyordu.232 FAZLETLER Ebu Bekre Radyallahu anhden; Rasulullah Sallallahu aleyhi ve sellem bize namaz kldrrken henz kk bir ocuk olan Hasen Radyallahu anh gelir, secdeye varm olan Rasulullah Sallallahu aleyhi ve sellemin srtna kard. Rasulullah Sallallahu aleyhi ve sellem de, secdeden yava yava kalkard. Namaz bitirdiinde; Ya Rasulullah! Sen torununa hibirimizin kendi ocuuna gstermedii ilgiyi gsteriyorsun. Dediklerinde buyurdu ki;
230
Nesai(7/166) Hakim(4/237) stiab(1/383) sdl Gabe(2/9) Siyeri Alam(3/164) Tuhfetul Mevdud(s.53) Nurul Ebsar(s.131) 231 Ebu Nuaym Hilye(2/33) Siyeri Alam(3/246) evahidn Nbvve(s324) Dmeyri Hayatul Hayevan(s433) Lemazat(1/87) Nurul Ebsar(s.132) 232 Buhari(4/217) Tirmizi(3776) Ahmed(1/108) Ebu Nuaym Hilye(2/33) Siyeri Alamin Nbela(3/167) arani Tabakat(1/89) Fethul Bari(7/96) Suyuti Tarihul Hulefa(s.188) Nurul Ebsar(s.131) Safuri Mehasin(s.195) 162
Bu benim fesleenimdir. Umulur ki, Allah Azze ve Celle, onun sebebiyle iki Mslman topluluun arasn dzeltecektir.233 bni mer Radyallahu anhumadan; Rasulullah Sallallahu aleyhi ve sellem buyurdu ki; Hasen ve Huseyn, benim dnyada pp kokladm iki reyhanmdr.234 Ebu Said Radyallahu anh, u hadisi nakleder; Hasen ve Huseyn, cennet genlerinin efendileridir.235 Ebu Hureyre Radyallahu anhden; Rasulullah Sallallahu aleyhi ve sellem Hasen ve Huseyn radyallahu anhuma hakknda Allah'm! Ben bu ikisini seviyorum. Sen de sev, onlar seveni de sev. diye dua ederdi236 Enes Radyallahu anh rivayet ediyor; Rasulullah Sallallahu aleyhi ve selleme; Ehli beytinden en ok
233
Buhari(Sulh,9; menakb 25) Ebu Davud(2/519) Tirmizi(menakb 30) Nesai(Cuma 27) Ahmed(5/37,44,47,49,51) Mansur Ali Nasf et Tac(3/662) el stiab(1/384) Siyeri Alam(3/251) Ebu Nuaym Hilye(2/33) es Savaik(s.310) 234 Buhari(4/217) Tirmizi(3770) Ahmed(no;5675) Zehebi Siyeri Alam(3/250) safur Raibin(s.125) Ceml Fevaid(8783) Kenz(5/107) et Tac(3/661) Suyuti Tarihul Hulefa(s.188) es Savaik(s.310) Nurul Ebsar(s.132) 235 Ahmed(3/62) bni Hibban(2228) Tirmizi(3768) bni Mace(mukaddime 11) Ceml Fevaid(8782) Zehebi Siyeri Alam(3/250) et Tac(3/665) Busayri thaf(7585) Metalibu Aliye(3993) Mecmauz Zevaid(9/183) safur Raibin(s.125) es Savaikul Muhrika(s.310) sahihtir. 236 Buhari(4/216) Mslim(s.1883) Tirmizi(3782) Ceml Fevaid(8777) safur Raibin(s.124) Ebu Nuaym Hilye(2/34) et Tac(3/665) es Savaik(s310) 163
sevdiin kimdir? diye sordular. Buyurdu ki; Hasen ve Huseyndir.237 bni Abbas Radyallahu anhuma rivayet ediyor; Rasulullah Sallallahu aleyhi ve sellem, boynu zerinde Hasen Radyallahu anh tad halde kageldi. Adamn biri Hasene; ey ocuk! Ne gzel bir binee bindin. Dedi. Rasulullah Sallallahu aleyhi ve sellem buyurdu ki; O da ne gzel bir binicidir.238 Ebu Hureyre Radyallahu anhdan; Rasulullah Sallallahu aleyhi ve sellem, Hasene dilini karr, ocuk, dilinin krmzln grnce sevinirdi.239 LM Rasulullah Sallallahu aleyhi ve sellem, Ali Radyallahu anhe, parasnn te ikisini kokuya, te birini de dn hazrl iin elbiseye harcamasn emretti. Fatma Radyallahu anhaya, ocuu emzirmede acele etmemesini emretti. Fatma Radyallahu anha dedi ki; Ben Huseyni emzirmede acele ettim. Ama Hasen ise, Rasulullah Sallallahu aleyhi ve sellem onun azna ne olduunu bilmediim bir ey koyduu iin dierinden daha alim idi.240 Hasen Radyallahu anhe denildi ki; Ebu Zerr Radyallahu anh, fakirlii zenginlikten, hastal shhatten
237
Tirmizi(3772) Ceml Fevaid(8778) Siyeri Alam(3/252) safur Raibin(s.125) 238 Tirmizi(menakb 30) Hakim(3/170) sdl Gabe(2/12) Zehebi Siyeri Alam(3/256) es Savaik(s.311) 239 bni Sadden; Suyuti Tarihul Hulefa(s.189) bni Hibban(12/408,15/431) Hennad es Seriy Zhd(2/618) Askeri Tashifatul Muhaddisin(1/383) es Savaik(s.311) 240 Ziya Muhtare(2/307) Ebu Yala(1/290) Heysemi Maksadul Ali(1359) Mecmauz Zevaid(9/175) Metalibu Aliye(3989) isnad sahihtir. 164
daha ok severim diyor Bunun zerine Hasen Radyallahu anh dedi ki; Allah, Ebu Zerre rahmet eylesin. Lakin ben derim ki, Allahn gzel iradesine itimad eden bir kimse, Allahn kendisi iin setii durumdan baka bir ey istemez.241 Hasen Radyallahu anh, kzna ve yeenlerine yle nasihat ediyordu; lme alnz. Ezberlemek zor gelirse, ilmi yazn ve evlerinize gtrn.242 Muhabbeti yle tarif etmitir; Muhabbet, sevgili ne yaparsa yapsn, her eyini Onun yoluna vermektir.243 Ali Radyallahu anh, mam Hasen Radyallahu anh'a Doruluk nedir? deyince; "Ktl iyilikle nlemektir." buyurdu. eref nedir? diye sorduunda; "insanlarla iyi geinmek ve suu stlenmektir." buyurdu. Mrvvet nedir? diye sorunca; "Dini korumak, onur ve ahsiyetine nem vermek, yumuak davranmak, ihsanda bulunmay adet edinmek, haklar eda etmek ve halka sevgi gstermektir." buyurdu. Alaklk nedir? denilince; "Titiz olup, kk kusurlar byk grmek ve deersiz eyleri esirgemektir." buyurdu.
241
Suyuti Tarihul Hulefa(s.191) Zehebi Siyeri Alam(3/262) bni Kesir el Bidaye(8/70) Shreverdi Avarif(s.647) Kueyri Risale(s.338) Hucviri Keful Mahcub(s.285) Nurul Ebsar(s.134) es Savaik(s.314) 242 bni Kesir el Bidaye(8/73) Nurul Ebsar(s.134) arani Tabakat(1/89) 243 Serrac el Luma(s.56) mechul bir rivayettir. 165
knanmaya sebep olan ey nedir? diye sorulunca; "Kiinin kendisini korumas ve hanmn serbest brakmasdr." buyurdu. Cmertlik nedir? diye sorulunca; "Bolluk ve darlkta bata bulunmaktr." buyurdu. Cimrilik nedir? diye sorulduunda; "Elinde olan harcamay israf bimek, baladn da boa gitmi saymaktr." buyurdu. Kardelik nedir? diye sorulunca; bollukta vefal olmaktr." buyurdu. "Zorlukta ve
Korkaklk nedir? denilince; "Dosta kar cesur olup, dmandan ekinmektir." buyurdu. Zhd nedir? denildi; mam: "Takval olmaya rabet etmek (ilgi gstermek) ve dnyaya gnl vermemektir." buyurdu. Hilim nedir? denilince; "fkeyi belirtmeyip yutmak ve kendine hakim olmaktr." buyurdu. Zenginlik nedir? diye sorulunca; "Az olsa bile, nasip ne ise ona raz olmaktr." buyurdu. Fakirlik nedir? diye sorulunca; "Her eye gz dikmektir." buyurdu. Sertlik nedir? diye sorulduunda; "Kendi hkmdarna ve sana zarar vermeye gc yeten kimseye, kar kmaktr." buyurdu. Zillet nedir? diye sorulunca; "Doru konuurken korkmaktr." buyurdu.
166
Cesaret nedir? diye sorulunca; rakiplerin karsnda durmaktr." buyurdu.
"(ekinmeden)
Klfet (kiinin kendisi iin zorluk karmas) nedir? diye sorulunca; "Seni ilgilendirmeyen konularda konumandr." buyurdu. Onur nedir? denildiinde; vermen gerekeni vermen ve suluyu affetmendir. Dedi. Akl nedir? denildiinde; Muhafaza edilmesini istediin her eyi kalbin muhafaza etmesidir. Dedi. Cehalet nedir? denilince; mamna dmanlk etmen ve ona laf evirmendir. Dedi. Ycelik nedir? diye sorulunca; "Gzel ileri yapmak ve kt ileri terk etmektir." buyurdu. Akll olmak nedir? diye sorduklarnda; "Ar bal olmak, yneticilerle geinmek ve insanlara kar suizan etmekten kendini muhafaza etmektir." buyurdu. eref nedir? denildiinde; Kardelere uymak ve komular muhafaza etmektir. Dedi. Aklszlk nedir? denilince; "Alaklara uymak ve sapklarla arkada olmaktr." buyurdu. Gaflet nedir? denilince; Mescidi terk etmen ve fesadcya itaat etmendir. Dedi. Mahrumiyet nedir? diye sorulunca; "Sana sunulan nasibini (hakkn) almamandr." buyurdu.
167
Efendi kimdir? diye sorulduunda; "Malnda ahmaklk yapan ve haysiyetini nemsemeyen kimsedir. Kendisine svlr, ama cevap vermez. Airetinin ilerini yrtmek hususunda srekli alr, yerinden ayrlmaz." buyurdu. Yiitlik nedir? diye sorulunca; "Snm olan kimseyi (mlteciyi) savunmak, sava meydanlarnda direnmek ve zor durumlarda giriken olmaktr." buyurdu. Kerem nedir? diye sorulunca; "Muhta olan kimsenin istemesini beklemeden ona bata bulunmak ve ktlkta yemek vermektir." buyurdu. Adilik nedir? diye sorulunca; "Cimrilik ve irkin konumaktr." buyurdu. Konumada acizlik nedir? diye sorulunca; "Konuurken sakalla oynamak ve boaz ok temizlemektir." buyurdu. ecaat nedir? diye sorulunca; "Rakiplerinden ekinmemek ve sava alannda direnli olmaktr." buyurdu. Bundan sonra Ali Radyallahu anh dedi ki; Ey oulcuum! Ben Rasulullah Sallallahu aleyhi ve sellemin yle buyurduunu iittim; Cahillikten daha iddetli bir fakirlik, akldan daha faziletli bir mal, kendini beenmilikten daha iddetli bir yalnzlk, istiareden daha gvenli bir destek, tedbir gibi akl, gzel ahlak gibi asalet, ekingenlik gibi vera, tefekkr gibi bir ibadet ve haya gibi bir iman (ubesi) yoktur. mann ba sabrdr. Konumann afeti yalandr. lmin afeti unutmak, hilmin afeti sefihlik, ibadetin afeti ara vermek, erefin afeti iddia ve kibirlenmek, cesaretin afeti taknlk,
168
cmertliin afeti baa kakmak, gzelliin afeti gururlanmak ve sevmenin afeti vnmektir. Ey oulcuum! Grdn hibir kimseyi kmseme! Eer senden yaa bykse onu baban say, eer yatn ise kardein bil, senden kk ise, onu olun say.244 bni Sad, Asm Bin Behdeleden nakleder; Hasen Radyallahu anha dedim ki; u iiler, Ali Radyallahu anhn kyamet gnnden nce dirilip geleceini iddia ediyorlar! buna u cevab verdi; Vallahi yalan sylyorlar! Bunlar bizim iamz deillerdir. Eer Ali Radyallahu anhn kyametten nce tekrar dnyaya dneceini bilseydik, onun zevcelerini bakasyla evlendirmez ve maln da paylamazdk.245 GZEL AHLAKINDAN RNEKLER Hasen Radyallahu anh, yce, erefli, halim (yumuak huylu), zahid, sabrl, vakarl, hametli, cmert, vlr bir zat idi. Fitneleri, sava sevmeyen, sakin tabiatl, efendi biriydi.246 Hasen Radyallahu anh, Ben Rabbimin evine yaya olarak gitmeden ona kavumaktan haya ederim diyerek yirmi defa yaya olarak hacca gitmitir.247 O, yaya olarak
244
bni Kesir el Bidaye(8/71-73) Ebu Nuaym Hilye(2/36) eblenci Nurul Ebsar(s.134) 245 Abdullah Bin Ahmed Bin Hanbel Zevaidul Msned(1/148) Siyeri Alamin Nbela(3/263) bni Kesir el-Bidaye(8/74) bni Kesir Camiul Mesanid(19/274) Mecmauz Zevaid(10/22) isnad hasendir. 246 Suyuti Tarihul Hulefa(s.189) Siyeri Alamin Nbela(3/253) safur Raibin(s.193) Es-Savaikul Muhrika(s.312) Yenabil Mevedde(s.125) evahidn Nbvve(s.328) 247 Ebu Nuaym Hilye(2/36) Siyeri Alam(3/253) Dmeyri Hayatul Hayevan(s.434) bni Kesir el Bidaye(8/68) arani Tabakat(1/89) Es Savaikul Muhrika(s.313) Yenabil Mevedde(s.126) evahidn 169
giderken, kleleri binek hayvann yannda ekerek gtrrlerdi. Ayn ey, Huseyn Radyallahu anh iin de rivayet edilmitir. Hasen Radyallahu anh, malnn tamamn Allah yolunda iki defa harcam, defa da maln Allah rzas iin paylamtr. Hatta ayakkabsnn tekini sadaka olarak verip, tekini kendine brakmaya yemin etmitir. Ald her hediye karlnda onun deerinde hediye verir, dilenciyi bo evirdii olmazd.248 Halifelii dneminde, bir namaz eda ederken, Cerrahul Esedi adnda, Hasen Radyallahu anha gizli kin besleyen, ona zarar vermek iin frsat kollayan biri, secdeye vard srada Hasen Radyallahu anh hanerleyerek yaralad. Bu hadiseden sonra Hasen Radyallahu anh, halka yle hitap etti; Ey Irakllar! Hakkmzda Allahtan korkun! Biz Ehl-i Beytiz. Sizin emirleriniz ve misafirleriniziz. Allah Teala, bizim hakkmzda; Ey Ehli Beyt! Allah sizden ancak gnah gidermek ve sizi tertemiz klmak ister. (Ahzab 33) buyurmutur. Bu hutbeden sonra mescitte alamayan kalmad.249 Bir defasnda Mervan, Hasen Radyallahu anha ar laflar etti. Hasen Radyallahu anh hi ses karmad. Sonra Mervan sa eliyle smkrnce, Hasen Radyallahu anh
Nbvve(s.325) Suyuti Tarihul Hulefa(s.190) Hulvi Lemazat(1/89) Nurul Ebsar(s132) safur Raibin(s.193) 248 Ebu Nuaym Hilye(2/36) Siyeri Alam(3/259) bni Kesir el Bidaye(8/68) arani Tabakat(1/89) Es Savaikul Muhrika(s.313) Suyuti Tarihul Hulefa(s.190) Nurul Ebsar(s.132) Dmeyri Hayatul Hayevan(s.435) safur Raibin(s.196) 249 Tefsiru bni Kesir(3/486) Zehebi Siyeri Alam(3/270) Dmeyri Hayatul Hayevan(s.433) es Savaikul Muhrika(s.313-314) Hayatus Sahabe(4/300) Yenabil Mevedde(s.125) 170
ona; Sana yazklar olsun! Sa elin yz iin olduunu, byle hareketler iin sol elin kullanlacan bilmiyor musun? Yuh sana! dedi. Mervan sesini karamad.250 te bu, Hasen Radyallahu anhn, Rasulullah Sallallahu aleyhi ve sellemin ahlak ile ahlaklandn gstermektedir. Zira Efendimiz Sallallahu aleyhi ve sellem de, ahsn ilgilendiren hususlarda kzmaz, eriatn hkmleri inendiinde kzard.251 Bir gn Hasen Radyallahu anhn kapsna dilenci gelmi ve Hasen Radyallahu anh; Neden onu bu duruma drdm, o bana gelmeden nce halini aratrp ihtiyacn gidermeliydim diye hayflanarak alamtr.252 bni Sirin ve Ebu Cafer Radyallahu anhumadan nakledildiine gre, Hasen Radyallahu anh, yemee arlmayan kimseleri yemeine arrd. 253 ONA GSTERLEN SEVG VE SAYGI Rasulullah Sallallahu aleyhi ve sellem, Hasen ve Huseyn Radyallahu anhumaya hitaben buyurdu ki; Dorusu siz, Allahn ruhundansnz. Siz sayg grp sevileceksiniz.254 Hasen Radyallahu anh, kk iken, Rasulullah Sallallahu aleyhi ve sellem, onun dudan perdi. Bazen dilini emer, onu kucaklar, barna basp onunla oynard. Bazen Rasulullah Sallallahu aleyhi ve sellem namazda secde halinde iken Hasen Radyallahu anh gelip Onun
250
bni Kesir el Bidaye(8/70) Suyuti Tarihul Hulefa(s.190) Zehebi Siyeri Alam(3/266) Heytemi es Savaik(s.314) 251 bkz.; Tirmizi email(s.323) 252 Hucviri Keful Mahcub(s.460) 253 Zehebi Siyeri Alam(3/262) bni Kesir el Bidaye(8/69) 254 bni Kesir el Bidaye(8/63) 171
srtna biner, Rasulullah Sallallahu aleyhi ve sellem de, onu srtnda tutmak iin secdesini uzatrd. Bazen Rasulullah Sallallahu aleyhi ve sellem ile birlikte minbere kard. Sahih bir hadiste sabit olduuna gre, Rasulullah Sallallahu aleyhi ve sellem minberde hutbe irad ederken, Hasen ile Huseyn Radyallahu anhumann kendisine dargn durduklarn grnce minberden inip onlar kucaklam, yanna alp minbere karm ve; Allah doru syler; phesiz mallarnz ve ocuklarnz bir imtihandr. Ben bu ikisinin yrrken tkezlediini grnce kendimi tutamadm, yanlarna gitmek iin indim.255 Ebu Bekr Radyallahu anh, Hasen Radyallahu anha sayg gsterir, ikramda bulunur, onu sever ve; Babam sana feda olsun derdi. mer Radyallahu anh de ona bu ekilde davranrd. Vakdinin brahim Bin Haris et Teymiden rivayet ettiine gre mer Radyallahu anh sahabelere maa balarken Hasen ile Huseyn Radyallahu anhumaya Bedir savana katlan sahabelere balanan be milyon dirhemlik maa balamt. Osman Radyallahu anh de ayn ekilde onlara ikramda bulunur, onlar severdi. Osman Radyallahu anh kuatma altna alndnda, Hasen Radyallahu anh klcn kuanarak onun yannda durmu, onu savunmaya balamt. Osman Radyallahu anh da onun bana bir ktlk gelmesinden korktuu iin yemin vererek evine dnmesini talep etmiti ki, Ali Radyallahu anhn gnl rahatlasn. Ali Radyallahu anh olu Hasene ar derecede kymet verir ve ona sayg gsterirdi.
255
bni Kesir el Bidaye(8/63) Zehebi Siyeri Alamin Nbela(3/257)
172
Muaviye Radyallahu anh dedi ki; Rasulullah Sallallahu aleyhi ve sellemi, Hasen Bin Ali Radyallahu anhn dilini emerken grdm. Rasulullah Sallallahu aleyhi ve sellemin emdii bir dil asla azab grmeyecektir.256 bni Abbas Radyallahu anhuma, Hasen ve Huseyn Radyallahu anhumann ata ve deveye binmesine yardm eder ve byle bir grevi nasip ettii iin Allaha krederdi. Hasen ve Huseyn radyallahu anhuma yle sevilirlerdi ki, Kabeyi tavaf edecekleri zaman halk onlar grmek ve selamlamak iin izdiham yapard.257 Hasen Radyallahu anh, ok boayan bir zat idi. Fakat boad btn hanmlar onu ok severdi. Hatta Ali Radyallahu anh, bir gn hutbesinde Hasen Radyallahu anhn ok boamas sebebiyle halk, ona kz vermemesi iin uyarm, halk ise, ehli beyt ile akrabalk kurmak arzusu ile bundan raz ve honut olduklarn sylemilerdi.258
BAZI KERAMETLER
Ebu Hureyre Radyallahu anh rivayet ediyor; Bir gece Hasen Radyallahu anh, Rasulullah Sallallahu aleyhi ve sellemin huzurunda idi. Rasulullah Sallallahu aleyhi ve sellem onu pek ziyade severdi. Ona; Haydi annenin yanna git buyurdu. Ben; Onu ben gtreyim dedim. Rasulullah Sallallahu aleyhi ve sellem; Hayr sen gitme buyurdu. Tam o srada gkten aniden bir imek parlad. Hasen
256
bni Kesir el Bidaye(8/63,67) Muaviye Radyallahu anhn sz iin bkz.: Mecmauz Zevaid(9/177) Zehebi Siyeri Alam(3/259) Hayatus Sahabe(3/45) 257 Ebu Nuaym Hilye(2/33) bni Kesir el Bidaye(8/67) 258 Suyuti Tarihul Hulefa(s.191) Zehebi Siyeri Alam(3/262) bni Kesir el Bidaye(8/69) Nurul Ebsar(s.135) es Savaik(s314) 173
Radyallahu anh da, o imein nda yryerek annesinin evine gitti.259

GZEL SZLERNDEN
Akl olmayann edebi olmaz. Hikmeti olmayann dostluu olmaz. Dini olmayann hayas olmaz. Akln ba insanlarla gzel geinmektir. Kii, akl ile iki cihan seadetini kazanr. Akldan mahrum olan ise hepsinden mahrum olmutur.260 nsanlarn helaki eydedir; kibir, hrs ve hased. Kibir, dini yok eder, iblis kibri sebebiyle lanete uramtr. Hrs, kiinin dmandr. Adem aleyhisselam bu sebeple cennetten karlmtr. Hased ise, ktlklerin gzcsdr. Kabil, Habili hasedi yznden ldrmtr.261 Ebu Bekr Muhammed Bin Keysan el Asam, Hasen Radyallahu anhn birgn arkadalarna yle dediini rivayet eder; Size, insanlar arasnda gzme en ok byk grnen bir kardeimi haber vereceim. Onun gzmde bymesinin sebebi; dnyann onun gzne kk grnmesidir. O, mide ehvetinin hakimiyetini hie saymtr. Bulamad eyi arzulamaz, bulduu zaman da daha fazlasn istemez. Tenasl uzvunun ehvetine hakim olmutur. Akln ve grn hafife almaz, cahilliin hakimiyetinin dna kmtr.
259
Mecmauz Zevaid(9/181) Ebu Nuaym Delailn Nbvve(s.205) bni Kesir el Bidaye(6/152) Suyuti Hasais(2/628) evahidn Nbvve(s.326) Hulvi Lemazat(1/89) Hayatus Sahabe(4/462) Heysem Ahmed ve Bezzar rivayet etti. Ahmedin ricali gvenilirdir dedi. 260 Nurul Ebsar(s134) 261 Nurul Ebsar(s134) 174
Bir eyden mutlaka yarar salayacana inanmazsa, o eye elini uzatmaz. Att adm da mutlaka iyilik yapmak iin atar. fkelenmez, kimseye kzmaz. Alimlerle bir araya geldiinde konumaktan ok dinlemeyi sever. Konumasna engel olunabilirse de, susmasna engel olunamaz. Zamannn ounu susarak geirir. Konutuu zaman konumaclara aldr etmez, onlar kendi haline brakr. Tartmaya girmez. Bakalarna kar delil ne srmez. Ancak, yapmadn syleyen, sylemediini yapan bir kady grd zaman onunla tartr. Bunu da faziletinden dolay yapar, kardelerini unutmaz. Herhangi bir eyde kendini onlara tercih etmez. Bir kimseye ayplanacak bir hususta ikramda bulunmaz. ki eyle karlat zaman hakka en yakn olann tercih eder. Hevesine yakn olana muhalefet eder.262 Giyim ekli; Hasen Radyallahu anh, siyah sark sarar, siyah elbise giyerdi. Yzn sol elinin kk parmana takard.263 OSMAN VE AL RADIYALLAHU ANHUMA DNEMLERNDEK GREVLER Hasen Radyallahu anh, Osman Radyallahu anhn hilafeti dneminde ilerinde Huseyn, bni Abbas, bni mer, bni Amr, Abdullah Bin Cafer ve bni Zbeyr Radyallahu anhum gibi zatlarn bulunduu takviye kuvvetleri ile Afrika ftuhatna katlmtr.264 Hasen Radyallahu anh, Osman Radyallahu anhn kuatld zaman onun yardmna koanlardan idi. 265
262 263
bni Kesir el Bidaye(8/71) Zehebi Siyeri Alamin Nbela(3/267,268,272) 264 Hseyin Algl slam Tarihi(2/369) bkz.: bnl Esir el Kamil Fit Tarih(3/88) Yakubi(2/65) Miratul ber(6/164) 265 Zehebi Siyeri Alam(3/260) bni Kesir el Bidaye(8/67) arani Tabakat(1/88) 175
Hasen Radyallahu anh, ile birlikte Sad Bin Malik, Ebu Hureyre, Zeyd Bin Sabit Radyallahu anhum gibi baz Medineliler, isyanclara kar silahl mcadele taraftar idiler. Fakat Osman Radyallahu anh, buna msaade etmiyor, meseleyi ifahi telkinler ile halletmek istiyordu. Ali, Talha ve Zbeyr Radyallahu anhum, Osman Radyallahu anh ile grmek istedilerse de, bencil emeviler buna mani oldular, Ali Radyallahu anh tahrik etmek istediler. Bu durumda Ali Radyallahu anh ve ellerinde byk kuvvet bulunan fazilet sahibi kimseler uzlete ekilmek durumunda kalyordu.266 Hasen Radyallahu anh, Osman Radyallahu anhn kapsnda asilere kar savam ve yznden yaralanmtr.267 Hasen Radyallahu anh, Ali Radyallahu anhn hilafeti dneminde, babas iin taraftar toplamak zere Ammar Radyallahu anh ile beraber Kufeye gnderilmi ve dokuz bin kadar taraftar toplayarak dnmtr.268 Hasen Radyallahu anh, Ali Radyallahu anhn Cemel, Sffin ve Nehrevan savalarnda kumandanlarndan biri idi.269 HLAFET VE MUAVYE (R.A.) LE SULH bni Mlcem, Ali Radyallahu anh katledince, halk Hasen Radyallahu anhn yanna gelerek;
266
bnl Esir el Kamil(3/162) Cevdet Paa(1/679) Mevdudi Hilafet ve Saltanat(s.479) 267 Taberi Tarihi(5/133) bnl Esir el Kamil(3/178) Dineveri el mame ves Siyase(1/44) Hseyin Algl slam Tarihi(2/438) 268 Taberi(5/190) bnl Esir el Kamil(3/227) Hseyin Algl slam Tarihi(2/484) 269 Taberi(5/238) bnl Esir el Kamil(3/286-293) Algl slam Tarihi(2/537) 176
Ey mminlerin emiri! Halifelii sen al! dediler. Hasen Radyallahu anh; Hayr! Ben sizi bu konuda tpk Rasulullah Sallallahu aleyhi ve sellemin (halife tayin etmeden) brakt gibi brakyorum. Eer Allah size hayr murad ederse, mutlaka sizi hayrnza dokunacak bir karara vardrr. Nitekim Rasulullah Sallallahu aleyhi ve sellem vefat ettikten sonra da sizin, hayrl bir insan zerinde ittifak etmenizi salamtr. Dedi.270 Buna ramen halk, Hasen Radyallahu anh bu ie son derece layk bulduu iin ona biat etti. Daha nce Emirl Mminin olan Ali Radyallahu anh, amllara kar tedbir almak amacyla byk miktarda asker toplamt. O byle bir sefere kma hazrl iindeyken vefat etti. Cenab Allah bir ii tamamlamak istediinde, onu engelleme imkan yoktur. Ali Radyallahu anhn ehid ediliiyle beraber, halk tarafndan biatla halife seilen Hasen Radyallahu anh, Muaviye Radyallahu anh ve amllarn kendi zerine yrmek istediklerini haber ald. Daha nce Ali Radyallahu anha byle bir sefer iin biat etmi olan ordu, Muaviye Radyallahu anh ile karlamak zere Kufeden ayrlmt. Hasen Radyallahu anh bu ordu ile yola kp Mesken denilen yere varp konaklamt. Oradan Medaine varan Hasen Radyallahu anh on iki bin kiilik bu ordunun bana Kays Bin Sad Bin Ubade el Ensariyi tayin etmi bulunuyordu. Hasen Radyallahu anh, kampta dinlenirken birden barmalar duyuldu. Birisi; Kays Bin Sad ldrld! Diye baryordu. Anszn ortalk kart, herkes birbirinin malna saldrd. Hasen Radyallahu anhn bulunduu yere kadar geldiler. Oturduu kilimi ekip aldlar, ona hcum edip yaraladlar. Hasen Radyallahu anh bu vakadan dolay
270
Ebu Nuaym Hilye(2/37) bni Kesir el Bidaye(8/14) 177
isyanclara kar byk bir tiksinti duydu. Bineine atlad, Medaindeki beyaz kasra gitti. Oraya vardnda her yan yara bere iindeydi. Ordu kasrn nne geldiinde, Muhtar Bin Ubeyd (Allah onu rezil etsin) Medainde memur olan amcas Sad Bin Mesuda; erefli ve zengin bir adam olmak ister misin? dedi. Sad; Ne demek istiyorsun? dedi. Muhtar; Haseni al, her tarafndan zincirlere bala ve Muaviyeye gnder dedi. Sad; Allah seni rezil etsin! Senin teklifin ne kt! Benden Rasulullah Sallallahu aleyhi ve sellemin torununu mahvetmemi mi istiyorsun? diye cevaplad. 271 Hasen Radyallahu anh, Irakta yakaland. Irakllar, amllara karHasen Radyallahu anha dayanarak kendilerini savunmak istiyordu. Oysa yaptklar ile istedikleri ey birbiriyle badamyordu. Onlarn asl hsran, birbirleriyle gr ayrl iinde olmalarndan ve bakanlarn dinlememelerinden kaynaklanyordu. Eer biat ettikleri zatn, Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellemin kz olan Fatma Radyallahu anhann olu Hasen Radyallahu anhn kymetini bilselerdi, Hasen Radyallahu anhn Mslmanlar arasnda bir efendi, bir lider konumunda olduunun farkna varsalard, dneklik yapmaz, kargaaya dmezlerdi. Hasen Radyallahu anh, ordusunun dankln ve evresindekilerin kararszln grnce, Muaviye Radyallahu anha bir mektup yazarak bar istediini
271
Ebu Nuaym Hilye(2/37) bni Kesir el Bidaye(8/14 Terc.:8/29-30) bnl Esir el Kamil(3/404) Zehebi Siyeri Alam(3/269) 178
bildirdi. Muaviye Radyallahu anh da o srada kar koymak iin ordusunun bana gemiti. Hasen Radyallahu anh emirlikten ekilmek iin bir takm artlar ne srd. Muaviye Radyallahu anh bunlar yerine getirdii takdirde Hasen Radyallahu anh emirlikten vazgeecekti.272
ANLAMA ARTLARI
1- Irak ve Hicaz halkndan Ali Radyallahu anh taraftar olup, ona sevgi ile bal olanlara kar, intikam siyaseti gdlmeyecek. 2- Muaviye Radyallahu anh, lnceye kadar halife olacak, ldkten sonra meseleyi, ura halledecek. (ia kaynakl bir rivayete gre de; Muaviye Radyallahu anhn lmnden sonra Hasen veya Huseyn radyallahu anhumadan birinin halife olmas art koulmutu.273) 3- Ali Radyallahu anhn ve Hasen Radyallahu anhn tebaasna demeye mecbur olduu giderler, Kufe hazinesinden karlanacak. 4- Hazineden, balanacakt. geinecek kadar bir tahsisat
Rasulullah Sallallahu aleyhi ve sellem; Benden sonra Hilafet otuz senedir. Sonra krallk haline gelir
272
rad- Mfid(s.172) Menakb- bn-i ehraub(4/33) Abdullah b. Mslim b. Kuteybe El-mamet- ves-Siyase(1/163) bni Sabba Fusul-ul Mhimme(s.145) Sbt bnl Cevzi Tezkiret-l Havas(s.197) 273 bkz. bni Kuteybe ed Dineveri-'ye nisbet edilen- el mame ves Siyase(1/140) Berzenci el aa Li Eratis Saa(s.50) rad- Mfid(s.172) Menakb- bn-i ehraub(4/33) Fusul-ul Mhimme(s.145) bnl Cevzi Tezkiret-l Havas(s.197) 179
buyurmutur.274 Hasen Radyallahu anh dnemi ile hilafet otuz yla tamamlanmtr. Hasen Radyallahu anh, Muaviye Radyallahu anh iin Hicri 41. yln Rebiulevvel aynda hilafeti terk etti. te Rasulullah Sallallahu aleyhi ve sellemin vefatndan bu tarihe kadar da tam otuz yl gemitir. Rasulullah Sallallahu aleyhi ve sellem, Hicri 11. yln Rebiulevvel aynda vefat etmiti. Bu da peygamberlik delillerinden bir(mucize)dir. Ayrca Hasen Radyallahu anhn faziletleri blmnde kaydettiimiz hadisi erif te bu mucizeye iaret ederek, iki Mslman topluluk, Hasen Radyallahu anhn hilafetten feragati ile bar salamtr.275 EHADET Hasen edilmitir.276 Radyallahu anh, zehirlenerek ehit
Umeyr Bin shak anlatyor; Kureyli bir adamla beraber Hasen Radyallahu anhn yanna geldik. Defalarca zehirlendim, ama bu sefer ki hepsinden daha ktyd diyordu. O srada Huseyn Radyallahu anh geldi. Hasen Radyallahu anhn yanbana oturdu ve; Ey kardeim! Sana bunu iiren kimdi? diye sordu. Hasen Radyallahu anh; Onu ldrmek mi istiyorsun? dedi. Huseyn Radyallahu anh;
274
Ebu Davud(4446) Tirmizi(fiten 48) bni Hibban(1534) Hakim(3/71) Ahmed(4/185,273,5/44,50,220) Ruyani Msned(25/136) Suyuti Hasais(s.714) bni Kesir el Bidaye(terc.:8/31) 275 bkz.: bni Kesir el Bidaye(8/31) Dmeyri Hayatul Hayevan(s.436) 276 Zehebi Siyeri Alam(3/275) rad-i Mufid(s.174) Menakbi bn-i ehraub(4/42) bni Sabba Fusul-ul Muhimme(s.146) Sbt bnl Cevzi Tezkiret-ul Havas(s.211) 180
Evet dedi. Bunun zerine Hasen Radyallahu anh; Eer bunu u anda, zannettiim adam yapmsa Allahn intikam daha etin olacaktr.277 Hasen Radyallahu anh, ryasnda sanki gzlerinin arasnda hlas suresinin; De ki; O Allahtr, tektir ayeti celilesinin yazldn grnce, ev halkyla birlikte buna sevindi. Sonra bu, bnl Mseyyebe anlatlnca dedi ki; Eer ryas doru ise, yaama mddeti az kald. Bu szn zerinden birka gn getikten sonra Hasen Radyallahu anh vefat etti. Cenaze namazn o gnk Medine valisi Said Bin el As kldrd.278 Vefatnn sebebi dorulanmayan bir rivayete gre yle nakledilmitir; Yezid gizlice Hasen Radyallahu anhn hanm Cade Binti Eas Bin Kays el Kindiye, Hasen Radyallahu anh zehirledii takdirde kendisiyle evlenecei haberini 100 dirhem ile beraber gnderdi. Kadn bu ii yaptktan sonra, Hasen Radyallahu anh, krk gn hastaland. Vefat edince, Cade, verdii sz yerine getirmesi iin Yezide haber gnderdi. Yezid ona; Biz senin Hasen iin bir e olmana raz olmadk ki, seni kendimize e edinmeye raz olalm. Diye cevap gnderdi.279
277
Ebu Nuaym Hilye(2/39) Zehebi Siyeri Alamin Nbela(3/274) bni Kesir el Bidaye(8/76) arani Tabakat(1/90) Heytemi es Savaiq(s.316) Dmeyri Hayatul Hayevan(s.435) evahidn Nbvve(s.328) 278 Suyuti Tarihul Hulefa(s.192) Hatib Tarihu Badat(1/150) bni Kuteybe el Maarif(s.146) bni Kesir el Bidaye(8/76) es Savaiqul Muhrika(s.317) 279 bni Kuteybe el Maarif(s.146) Ebulferec sbehani Makatilut Talibiyyin(s.73) bni Kesir el Bidaye(8/77) Suyuti Tarihul 181
Hasen Radyallahu anh, babaannesi olan Fatma Binti Esed Radyallahu anhann yanndaki mehur kubbesinde defnedildi. Hayat sresi 47 yl olup, bu mddetin yedi yl Rasulullah Sallallahu aleyhi ve sellem ile, otuz yl babas Ali Radyallahu anh ile getikten sonra hilafet makamnda alt ay bulundu. Sonra hilafeti Muaviye Radyallahu anha brakarak 9 yl 6 ay da Medinede yaad. Hicretin 49 veya 50. ylnda vefat etti. Cenazesine byk bir kitle katld. 280 OCUKLARI Havle Binti Manzur Bin Zeban el Fezariye adl hanmndan; Hasen Bin Hasen, Binti Ukbe Bin Mesud el Bedri adl hanmndan; Zeyd ve mml Hasen, Sakafiyeden; mer, mm shak Binti Talha Bin Ubeydullah adl hanmndan; Talha, mm veled analardan; Huseyn el Esrem ve Abdullah adl ocuklar olmutur.281 Hafz Ebu Bir ed Dulabi, brahim ve Amr adl iki olunun daha olduunu kaydetmitir.282
Hulefa(s.192) eblenci Nurul Ebsar(s.136) es Savaiq(s.316) Safuri el Mehasin(s.196) eyh er Radi Sulhul Hasen(s.361) Berzenci el aa(s.55) evahidn Nbvve(s.328) Aie Abdurrahman Bintu at Seyide Sukeyne(s.26) 280 Zehebi Siyeri Alam(3/277) Hatib Tarihu Badat(1/150) bni Kesir el Bidaye(8/44) Tilimsani Cevhere(2/204) arani Tabakat(1/90) Dmeyri Hayatul Hayevan(s.436) Savaiq(s.317) 281 bni Kuteybe el Maarif(s.146) safur Raibin(s.200) 282 Dulabi Zrriyetut Tahira(115) bkz.: safur Raibin(s.201) 182
El-Birmavi; Hasen Radyallahu anhn 11 ocuu olup bir tanesinin kz olduunu sylemi, Mecmaul Ahbab adl eserde de, 15 olu ve 8 kz olduu kaydedilmitir.283
283
Safuri Muhtasarul Mehasinil Mctemea(s.196) Nurul Ebsar(s.136) 183
3. HUSEYN BN AL RADIYALLAHU ANHUMA Fatma Radyallahu anha, Hasen Radyallahu anhn doumundan 50 gn sonra Huseyn Radyallahu anha gebe kalmt.284 Hicretin 4. yl aban aynn beinde, Huseyn Radyallahu anh dodu.285
ST ANNES
Abbas Radyallahu anhn hanm mml Fadl, bir gn Efendimiz Sallallahu aleyhi ve sellemin yanna gelerek; Ey Allahn rasul! Bu gece ryamda senin bedeninden bir parasnn kesilip evime konulduunu grdm. Dedi. Efendimiz Sallallahu aleyhi ve sellem de; Hayr grmsndr inallah. Fatma bir erkek douracak, sen de ona olun Kusemin stn emzireceksin. Buyurdu. Huseyn Radyallahu anh dounca, mml Fadl onu alp gtrd ve debeleninceye kadar ona Kusemin stn emzirdi.286
284
Taberi(3/29) el stiab(1/393) Nurul Ebsar(s.138) Asm Kksal slam Tarihi(11/160) 285 Hatib Tarihu Badat(1/151) Musab ez Zbeyri Nesebi Kuray(s.40) Zehebi Siyeri Alam(3/280) Zehebi Tarih(3/5) arani Tabakat(1/90) Nurul Ebsar(s.138) Lemazat(1/93) safur Raibin(s.202) 286 Hakim(3/176) Mikat(3/264) bni Sad(8/278) Musab ez Zubeyri Nesebi Kuray(s.24) evahidn Nbvve(s.331) Yenabil Mevedde(s.138) Nurul Ebsar(s.139) 184
Lakap ve Knyeleri Knyesi Ebu Abdullahtr. Lakaplar ise; ehid, Seyyid, er Raiyd, et Tayyib, ez Zeki, el Vafi, el Mbarek, et Tabi limerdatillah ve es Sbttr.287
FAZLETLER
Yala el Amiri Radyallahu anhden; Rasulullah Sallallahu aleyhi ve sellem bir gn ashabyla birlikte davet edildii bir yemee gidiyordu. O srada Huseyn Radyallahu anh de, sokakta ocuklarla oynuyordu. Rasulullah Sallallahu aleyhi ve sellem, ashabn geride brakp ilerledi ve ellerini aarak Huseyn Radyallahu anh tutmak istedi. Huseyn Radyallahu anh bir oraya bir buraya kayor, efendimiz Sallallahu aleyhi ve sellem de glyor ve onu tutmaya alyordu. En sonunda tuttu, bir elini ensesine, bir elini de enesinin altna koyup pt ve buyurdu ki; Huseyn bendendir, ben de Huseyndenim. Allahm! Huseyni seveni sen de sev. Huseyn torunlardan bir torundur.288 Cabir Bin Abdullah Radyallahu anhden; Rasulullah Sallallahu aleyhi ve sellem buyurdu ki; Cennetlik genlerin
287
Musab ez Zbeyri Neseb(s.40) evahidn Nbvve(s.328) Nurul Ebsar(s.138) 288 Tirmizi(3777) Ahmed(4/172) bni Mace(142) Buhari Edebl Mfred(364) Zehebi Siyeri Alam(3/283) bni Abdilberr el stiab(3/627) Kenzul Ummal(7/107) bni Hacer el sabe(3/630) bni Kesir el Bidaye(8/336) eblenci Nurul Ebsar(s.139) Hayatus Sahabe(3/347) el Ciylani Fadlullahis Samed(1/459) Heytemi Es Savaikul Muhrika(s.420) 185
efendisine bakmakla mutluluk duyan, Huseyn Bin Aliye baksn289 Ebu Hureyre Radyallahu anh rivayet ediyor; Rasulullah Sallallahu aleyhi ve sellem mescitte oturuyordu. ufaklk nerede? buyurdu ve Huseyn Radyallahu anh odasndan kp, dene kadar yryerek geldi. Parman Rasulullah Sallallahu aleyhi ve sellemin sakalna koydu. Rasulullah Sallallahu aleyhi ve sellem de Huseyn Radyallahu anhn azn aarak azn onun azna koydu. Sonra buyurdu ki; Allahm! Ben bunu seviyorum. Sen de bunu sev ve bunu sevenleri de sev.290 mam- Hasan (RA) Hz.leri ve kardei mam- Hseyin (RA) Hz.leri Reslllah sallallahu aleyhi ve sellem Efendimizin huzurunda greiyorlard. Reslllah sallallahu aleyhi ve sellem Efendimiz mam- Hasan (RA) Hz.lerini tevik ediyordu. Hz. Fatmatzzehra (RA) babasna: Ya Reslallah! Hasan byktr, hep onun tarafn tutuyorsunuz. Nebi sallallahu aleyhi ve sellem: Ya Fatma! Cebrail (AS) Hseyin'e yardm ediyor. buyurdular.291 Molla Caminin rivayetinde, bu esnada Cibril Aleyhisselamn Hasen ve Huseyn Radyallahu anhumaya cennetten iki elma getirdii de kaytldr ki bu ziyadenin asl yoktur.
289
Ebu Yala(3/1874) Zehebi Siyeri Alam(3/283) Heysemi Maksadul Ali(1360) Mecmauz Zevaid(9/187) bni Kesir el Bidaye(8/336) safur Raibin(s.202) Heytemi es Savaik(s.421) Nurul Ebsar(s.139) 290 Buhari(Buyu 49) Mslim(Fadailus Sahabe 57) Hakim(3/196) Buhari Edebl Mfred(1183) el Ciylani Fadlullah(2/567) Nurul Ebsar(s.139) safur Raibin(s.195,202) 291 Zehebi Tarih(3/9) Zehebi Siyeri Alam(3/266) Metalibul Aliye(3994) Lemazat(1/95) evahidn Nbvve(s.330) 186
Fatma Radyallahu anhadan; Rasulullah Sallallahu aleyhi ve sellem buyurdu ki; Hasende Benim heybetim ve ululuk niteliim vardr. Huseynde ise, Benim ecaatim ve cmertlik vasfm vardr.292 Zeyd Bin Erkam Radyallahu anhden; Rasulullah Sallallahu aleyhi ve sellem, Ali, Fatma, Hasen ve Huseyn Radyallahu anhum hakknda buyurdu ki; Bunlarla bark olanla bark olurum, arpanlarla da arprm.293 Rasulullah Sallallahu aleyhi ve sellem bir gn namaz klarken kulana bir ocuk alamas geldi. Namazn abucak bitirip dar kt. Sebebini sorduklarnda buyurdu ki; Bir ocuk alamas duydum. Onu Huseyn zannettim.294 Ebu Hureyre Radyallahu anh, bereketlenmek iin Huseyn Radyallahu anhn ayann toprandan elbisesine sararak tard.295 KERAMETLERNDEN Bir gn Huseyn Radyallahu anh Rasulullah Sallallahu aleyhi ve sellemin yannda idi. Annesine gitmek istedi. Hava yamurlu idi. Rasulullah Sallallahu aleyhi ve sellem dua etti ve Huseyn Radyallahu anh eve gidinceye kadar yamur kesildi.296 Ayns Hasen r.a. hakknda da rivayet edilmiti. Buradaki ifadeye gre, bu Huseyn r.a.n kerameti deil, Allah Rasul sallallahu aleyhi ve sellemin duasnn fazileti anlatlmaktadr.
292 293
bni Kesir el Bidaye(8/252) Heytemi es Savaiq(s.419) bni Mace(145) Zehebi Tarih(3/8) bni Kesir el Bidaye(8/335) 294 Zehebi Siyeri Alam(3/284) evahidn Nbvve(s.331) Lemazat(1/96) 295 Zehebi Siyeri Alam(3/287) 296 bni Kesir el Bidaye(8/337) evahidn Nbvve(s.331) Lemazat Hulviye(1/96) Suyuti Hasais(2/627) 187
Ebu Avn anlatyor; Huseyn Radyallahu anh Mekkeye gitmek zere yola karken bni Muti adndaki birinin yanndan geti. bni Muti o srada kuyusunu temizliyordu. Huseyn Radyallahu anha; Kuyumu geniletiyorum, fakat ne yapsam bir trl doru drst su alamyorum dedi. Huseyn Radyallahu anh; Bana suyundan biraz getir dedi. bni Muti suyu getirince, Huseyn Radyallahu anh nce iti, aznda alkaladktan sonra kuyuya tkrd. Bundan sonra kuyunun suyu hem tatland, hem de oald.297 Ebu Reca el Utaridi Radyallahu anhden; Sakn Ali Radyallahu anha veya Ehli Beytten birine svmeyin! Zira bizim Belheceym halkndan bir komumuz vard. Bir gn Huseyn Radyallahu anh hakknda; Allah Huseyn Bin Ali denen fasn cann alsn dedi. Allah ta onun gzlerini kr etti.298 Vail Bin Alkameden; Kerbela vakasnda bulundum. Adamn biri kalkp; Huseyn aranzda mdr? dedi. Evet dediler. Adam; Seni cehennem ile mjdeliyorum dedi. Huseyn Radyallahu anh;
297 298
bni Sad Tabakat(5/144) Hayatus Sahabe(4/480) Ahmed Bin Hanbel Fadailus Sahabe(2/574) Zevaid(9/196) Hayatus Sahabe(4/398) isnad sahihtir. 188
Mecmauz
ok merhametli bir Rab ve sz geen bir efaati mjdelenmi bulunuyorum dedi. Adama sen kimsin? diye sordular. O da; Ben bni Cavezeyim dedi. Huseyn Radyallahu anh; Allahm! Onu cehenneme gnder diye beddua etti. Duas biter bitmez, adamn at rkt ve kendisi de yere yuvarland. Adamn aya zengide asl kalmt ve at onu srkledii iin vcudu paraland, ayandan baka bir ey kalmad.299 Kelbiden; Kerbelada Huseyn Radyallahu anh su ierken bir adam ona ok atarak avurtlarn yaralad. Huseyn Radyallahu anh; Allah seni suya kandrmasn! diye beddua etti. Bunun zerine adamda istiska hastal (dinmeyen susuzluk) ba gsterdi. Su ie ie nihayet birgn karn patlayp ld.300 Zhri Radyallahu anhden ve bakalarndan rivayet edildiine gre; Huseyn Radyallahu anh ehit edildii gn amda hangi ta kaldrldysa, altnda taptaze kan grlmtr.301
299
Taberi Tarihi(5/431) Mecmauz Zevaid(9/193) bnl Esir el Kamil Fit Tarih(4/66) Hayatus Sahabe(4/531) 300 bnl Esir el Kamil(4/76) Mecmauz Zevaid(9/193) Hayatus Sahabe(5/432) Asm Kksal Kerbela Facias(s.172) 301 Zehebi Siyeri Alam(3/212) Mecmauz Zevaid(9/196) Ikdul Ferid(2/221) Hayatus Sahabe(4/534) evahidn Nbvve(s.336) 189
mm Seleme ve Meymune Radyallahu anhuma, cinlerin Huseyn Radyallahu anh iin yksek sesle aladklarn iitmilerdir.302 Kerbelada Huseyn Radyallahu anha rakip olan herkes mutlaka bir belaya dar olmutur. Bu hadisede pek ok kerametler zuhur etmi olup, kitabn uzamamas iin bu kadar ile yetiniyoruz.
EHADETNN HABER VERLMES
Enes Bin Haris Radyallahu anhten; Rasulullah Sallallahu aleyhi ve sellem buyurdu ki, Benim bu olum Huseyn, Irak topraklarndan birinde ldrlecektir. Sizden herkim ona yetiirse, yardm etsin!303 Enes Radyallahu anhden; Yamur melei Rasulullah Sallallahu aleyhi ve selleme gelmek iin izin istedi. Ona izin verildi. Rasulullah Sallallahu aleyhi ve sellem, mm Seleme Radyallahu anhaya dedi ki; Kapya bak, yanmza kimse girmesin! Derken Huseyn Radyallahu anh geldi ve girmek istedi. mm Seleme ona mani oldu. Fakat o, srad ve ieri girdi. Rasulullah Sallallahu aleyhi ve sellemin kucana oturup boynuna sarld. Melek; Onu seviyor musun? dedi. Rasulullah Sallallahu aleyhi ve sellem de; Evet buyurdu. Ama mmetin onu ldrecek. stersen sana onun ldrlecei yeri gstereyim dedi ve krmz bir toprak
302
bni Hacer Metalibul Aliye(3991) Mecmauz Zevaid(9/199) Hayatus Sahabe(4/536) evahidn Nbvve(s.334) Heytemi es Savaiq(s.427) 303 Kurtubi Tezkira(s.644) arani Muhtasar Tezkira(s.418) Yenabil Mevedde(s.139) 190
getirdi. Rasulullah Sallallahu aleyhi ve sellem, o topra mm Selemeye emanet etti ve o da onu bartsne sard. Sabit Radyallahu anh dedi ki; ittiimize gre, o yer, Kerbeladr.304 Rasulullah Sallallahu aleyhi ve sellem bu topra koklayp; Riyhu kerbin ve belain (znt ve bela kokusu) buyurdu. mm Seleme Radyallahu anhaya dedi ki; te bu toprak Huseynin ldrlecei yerin topradr. Kana buland zaman bil ki Huseyn ehit oldu demektir. mm Seleme Radyallahu anha dedi ki; Ben bu topra yanmdaki bir ieye koydum ve kendi kendime bu topran kana dnecei gn byk (bir bela) gndr dedim. mm seleme Radyallahu anha, Huseyn Radyallahu anhn ehit edildii gn o topran kana bulandn grmtr. Bu hususta bni Abbas, Ali ve Aie Radyallahu anhumden de sahih rivayetler vardr.305
304
Hasendir. Ahmed(3/242) Burada zikredilen isnadnda Memmel vardr. Onun hakknda Ebu Hatem; Saduk, snnette edittir. ok hata eder. dedi. Lakin onun rivayetine eyban Bin Ferruh mutabaat etmitir. Bunu Ebu Yala(3402) bn Hibban(6742) Taberani(3/106) rivayet etmilerdir. Heysemi Mecmauz Zevaidde(9/187) dedi ki; snadnda Umare Bin Zadan vardr. Bir cemaat onu gvenilir sayd. Onda zayflk vardr. Ebu Yalann dier ravileri sahih ricalidir. Dier bir tarikten; Ahmed Fadailus Sahabe(1391)de mm Seleme radyallahu anhadan. Abd Bin Humeyd(1533)de nc bir yoldan rivayet etmitir.Kurtubi Tezkira(s.644) Zehebi Siyeri Alam(3/194) Metalibul Aliye(3999) es-Savaik(s.421) 305 bkz.: Ahmed(1/242) bnl Cevzi el Hadaik(1/396) Zehebi Tarih(3/10) Zehebi Siyeri Alam(3/288) Ebu Yala(1/363) Mecmauz Zevaid(9/187) Maksadul Ali(1364) es Savaiq(s.422) evahidn Nbvve(s.332) Yenabil Mevedde(s.139) 191
YEZDN VELAHT TAYN EDL
Muaviye Radyallahu anh'e, baz valileri ve yaknlar, Yezitin veliahtla layk olduunu syleyerek Muaviyenin kafasn kartrdlar.306 zellikle Mugire Bin ubenin kulis faaliyetleri ona ok etki etti. Mugire der ki; Muaviyenin kafasna hi mi hi olmayacak gibi gzken muhal bir i soktum. Bu i mmetin hayrna bir ey olmad. yle bir gedik atm ki, ebediyen kapanmayacaktr.307 Muaviye Radyallahu anh hicri 56 ylnda aka Yezid iin biat arsnda bulundu. nsanlar Yezidin ahlakszln bildikleri iin raz olmadlar. Herkes kerhen evet dedi. Bu ary Abdurrahman Bin Ebubekr, Abdullah Bin mer, bni Abbas, Abdullah Bin Zubeyr ve Huseyn Bin Ali Radyallahu anhum reddettiler.308 Yezid, krall iyi idare etmesiyle hret bulduu gibi, ok arap imesi, namaz terk etmesi, ehvetine dkn oluu, zalimlii ve fahielerle yatmas ile de mehur olacakt. Yezide babas henz sa iken, tahtnn varisi olacan sz vermiti. Muaviye Radyallahu anh lnce, hicri 60 ylnda Yezid halife olarak biat ald.309 Bylece terr, adam kayrma ve rvetle elde edilen bir mirasa varis oldu. Bulunduu devirde insanlarn en alaklarndan olan Yezid baa gemiti.
306
bni Kesir el Bidaye(8/8) Ebulferec Makatilut Talibiyyin(s.80) Bintu at Seyide Sukeyne(s.31) Huseyin Algl slam Tarihi(3/20) 307 bnl Esir el Kamil(3/504) Suyuti Tarihul Hulefa(s.205) Hasen brahim Hasen slam Tarihi(1/357) 308 bni Kesir el Bidaye(8/80) bnl Esir el Kamil(3/512) bkz.: Taberi(5/301-307) Cevdet Paa Ksas Enbiya(8/180) 309 bnl Esir el Kamil(8/226) Ebulhasen Ali en Nedvi Aliyyul Murtaza(s.207) rad-i Mfid(s.182) Tarih-i Yakubi(2/226-228) Fusulul Mhimme(s.163) 192
Huseyn Radyallahu anh buyuruyor ki; Dnya bir cife(le)dir. Onun talipleri ise kpeklerdir.310
KERBELA FELAKET Fesahat bahesinin blbl, belagat ehrinin durusu, cennetlik genlerin efendisi Huseyn Radyallahu anh Kerbela felaketi ile kar karya kald. Bir avu denecek kadar az yaknlar, yardmclar ve erkek ocuklar ile birlikte o belal beldede ehadet erbetini ierek, Ehli Beyt dostlarnn yreine kyamete kadar ifa bulmayacak bir yara ald. Kerbelada Huseyn Radyallahu anha yaplanlar, btn dnyay kan alatmaya yetti. O acnn
310
Seyyid Burhaneddin Tirmizi Maarif(s.77) Muhadaratu Ragb(1/215) Menhecul Kavi(6/478) erhu Bahril Ulum(6/195) 193
gnllerde yakt ate, dalara talara dseydi, dalar, talar erir, gklere dseydi gkler buhar olup feza boluunda kaybolurdu.311 Huseyn Radyallahu anhn Mekkeye Yerlemesi Muaviye Radyallahu anh hayattayken tannm kiilerden Yezid'e biat almt. Fakat mam Hseyin'e dokunmayp, biat teklifinde bulunmamt. zellikle olu Yezid'e vasiyet etti ki "Hseyin b. Ali biat etmezse fazla srar etme ve ylece brak kalsn." Huseyn Radyallahu anh ehli beytiyle beraber Mekkeye yerleti ve gnlerini ibadetle geirmeye balad. Mazlum olan mam Huseyn Radyallahu anhn Mekkeye girii, halkta znt ve sevincin bir anda kavumasndan mtevellid bir his uyandrd. oktan beri Rasulullah Sallallahu aleyhi ve sellemden ve ehli beytten ayr olan bu mbarek belde, imdi Huseyn Radyallahu anhn gelii ile sanki gklere ykseliyordu. Habibi Kibriyann ak ateiyle yanmakta olan Batha ahalisi alaya alaya Huseyn Radyallahu anh karlamaya kotular. Ehli Beytten byle anl biri ortada iken Yezide yz vermek kimsenin hatrndan bile gemiyordu. Huseyn Radyallahu anhn yksek gayesi; Hakkn, Yezid gibi, Mslman olduuna inanmak zor olan bir fask- gasba terk etmi grnmekten saknmak idi. Zira Medinede kendi halinde oturmakta iken, Yezidin tehdit ve icbar, orada emniyet ve rahatn ortadan kaldrdndan, aresiz Mekkeye snmt. Fakat Mekke ile Medine halknn kendisine ar ball ile meyyeoullarndan olanlarn ve valilerin tela,
311
Kemaleddin Dmeyri Hayatul Hayevan(s.438)
194
Yezid tarafndan Huseyn Radyallahu anhn haa bozgunculua tevikilikle sulanmasna yol amt.312 Kufelilerin Biat Mektuplar Bu arada Kufeliler, Abdullah ile Huseyn Radyallahu anhumann Yezide beyat etmeyerek, Medineden Mekkeye katklarn ve kendi taraftarlarn topladklarn iitmiler, bata Sleyman Bin Surad olmak zere bir ok kii Huseyn Radyallahu anha mektuplar yazmlard. Mektuplarnda, Yezidin zulmnden bktklarn, kendi aralarna gelmesi halinde beyat edeceklerini, Yezidin hilafetini kabul etmediklerini belirtiyorlard. 313 Huseyn Radyallahu anh durumu dnd ve baz zatlar ile istiare yapt. Amcasnn olu Mslim Bin Ukayl Radyallahu anh Kufeye gndermeye karar verdi. Mslim Bin Ukayl Radyallahu anh, Huseyn Radyallahu anhn Irakllara hitaben yazd bir mektupla beraber Kufeye gitti ve byk bir ilgi le karland. Mektubu alayarak dinlediler ve Yezidin adamlaryla arpmak iin yeminler ettiler. lk elde 20.000 civarnda kii Huseyn Radyallahu anh adna ona beyat verdi.314 Yezid, bu durumu haber alnca, hadiseye kar zayf kald iin Numan Bin Beiri Kufe valiliinden azletti ve yerine iddeti seven Ubeydullah Bin Ziyad adl ereften mahrum birini getirdi.315
312
Mehmed Halid Mufassal Tarihi slam(1/335) Taberi Tarihi(5/351) Muhammed Ali es Sabban safur Raibin(s.204) 313 Taberi Tarihi(5/352) bnl Esir el Kamil(4/20) bni Kesir el Bidaye(8/151) Mehmed Halid Mufassal Tarihi slam(1/339) Suyuti Tarihul Hulefa(s.207) rad-i Mfid(s.201) 314 bni Kesir el Bidaye(8/152) Zehebi Siyeri Alamin Nbela(3/292) Menakb- bn-i ehraub(4/89) 315 bni Kesir el Bidaye(8/152) bnl Esir el Kamil(4/26) 195
Mslim Bin Ukayl Radyallahu anh, yeni gelimelerden habersiz olarak, Huseyn Radyallahu anh mitlendirici haberler gnderiyordu. Ubeydullah Bin Ziyad, Kufeye girdiinde hemen iddete bavurdu, tehditler ile Kufelileri sindirdi ve baz korkak, karc kimseleri kullanarak; Huseyni davet edenlerin aa karlmasnda yardmc olacaklarn dllendirileceini vaad etti. Bir jurnalci, Mslim Bin Ukayl Radyallahu anhn sakland yeri bildirince, Ubeydullah, bir grup askerle oray kuatt ve Mslim Radyallahu anh vuruarak ehit dt.316 Bu srada durumdan habersiz olan Huseyn Radyallahu anh Iraka hareket etmiti. bni Abbas ve bni mer Radyallahu anhum gibi mmtaz ahsiyetler, Kufelilerin vaadlerine gvenilemeyeceini hatrlatarak, ona mani olmak istemilerdi.317 Fakat Huseyn Radyallahu anh fikrinden dnmedi ve ehli beytiyle birlikte 8 Zilhicce 60 hicri tarihinde yola koyuldu.318
BLDRLM FTNE YILI
Ebu Hureyre Radyallahu anh derdi ki; Allahm! Beni 60. seneye eritirme! Bana oluk ocuun idareci olaca yl gsterme! O, bu szyle, u hadisi erife iaret ediyordu; mmetimin helaki Kurey ocuklarnn elinden olacaktr.319 Nitekim duas kabul olmu ve Ebu Hureyre Radyallahu anh, bu seneden nce vefat etmitir. Ebu Ubeyde Radyallahu anhden rivayet edilen zayf bir hadiste; Bu devlet ii meyye oullarndan Yezid denilen bir adamn baltalamasna kadar adaletle ayakta
316 317
bni Kesir el Bidaye(8/154) es Sabban safur Raibin(s.204) Taberi Tarihi(5/383) bnl Esir el Kamil(4/37) bni Kesir el Bidaye(8/160) bni Hacer el sabe(1/213) safur Raibin(s.205) 318 rad-i Mfid(s.201) Fusul-ul Mhime(s.168) 319 Buhari(4/178) Ahmed(2/288,324,328,377,520,536) Ceml Fevaid(9856) Suyuti Hasais(2/772) 196
durmaya devam edecektir!320 buyrulmutur. Yakn lafzla Ebu Zerr Radyallahu anhden de rivayet edilmitir. Muaz Radyallahu anhn rivayet ettii isnad zayf olan dier bir hadiste buyrulur ki, Fitneler karanlk gecenin paralar gibi zerinize gelecektir. Bir ksm gidince baka ksm gelecektir. Halifelik kaldrlp krallk yerleecektir. Ey Muaz tut ve say! Bee ulanca; Yezid! Allah Yezide bereket vermesin! buyurdu. Sonra gzleri doldu ve buyurdu ki; Bana Huseynin lm haberi geldi ve bana onun ehit olaca yerin topra verildi. Onun katili de bildirildi. Say ona ulanca; el Velid! Firavun ismidir. slam eriatn ykandr! Onun kann ailesinden biri dkecektir. Buyurdu.321 YEN HABERLERN HUSEYN R.A.E ULAMASI Haberciler Kufede hayli kark durumlarn ortaya ktn, Mslim Bin Ukayl Radyallahu anhn ehit edildiini, Huseyn Radyallahu anhn Kufeli taraftarlarnn sindirildiini haber verdiler. Huseyn Radyallahu anh evresindekilere durumu bildirdi ve kendisiyle gelmek veya geri dnmek arasnda onlar serbest brakt. Ehli beyti ve yakn akrabalar dnda hemen hemen herkes onu terk etti. Yaknlar da, Kufeye gitmenin tehlikeli olduunu sylediler. Fakat Huseyn Radyallahu anh, yola devam etti ve; Kufeliler bizi davet etti, biz de icabet ediyoruz. Karlarlarsa ne ala, yok ilgilenmezlerse geri dneriz diye dnyordu. Tehlike haberleri oalnca, Huseyn
320
Ebu Yala(2/781) Mecmauz Zevaid(7/190) Metalibul aliye(4533) Ahmed(3/417) bni Huzeyme(340) Deylemi(7566) Bezzar(1584) Ceml Fevaid(6071) Suyuti Tarihul Hulefa(s.208) es Savaikul Muhrika(s.470) Maksadul Ali(1785) Suyuti Hasais(2/773) Berzenci el aa(s.63) 321 zayftr. Taberaniden; Mecmauz Zevaid(9/190) Ebu Nuaymdan; Suyuti Hasais(2/773) Berzenci el aa(s.56) bnl Cevzi Mevduat(2/45) Ebu eyhten; Suyuti Lealil Masnua(1/414) 197
Radyallahu anh yalnz bana gitmeyi istedi fakat ehli beyti onu yalnz brakmadlar. Bu arada Huseyn Radyallahu anhn habercisi olan Kays Bin Mshir Radyallahu anh yakaland ve bni Ziyad, onun yksek bir yere kp Huseyn Radyallahu anhn aleyhinde bir konuma yapmasn istedi. O ise, kt ve Huseyn Radyallahu anha vgde bulundu. Bunun zerine Kays yksek bir yerden atp paraladlar.322 KERBELADA KUATMA Huseyn Radyallahu anh Kufe ve yresinin sk gzaltna alndn ve kendisiyle savaacak mcehhez bir ordunun hazrlandn duyunca lmden baka bir yol kalmadn anlad. te burada ehit olmak iin kesin karar aldn aka belirtti. Huseyn Radyallahu anh, Siyrafa geldiinde, Kadisiye taraflarnda, 2000 kiilik bir svari birliiyle karlat. Kumandanlar Hrr Bin Yezid et Temimi idi. Bu birlii Kufe valisi gndermiti ve Huseyn Radyallahu anhn Kufeye sokulmamas, Hicaza dnmesine de frsat verilmemesi, evre ile irtibat, erzak takviyesi ve su temini zor bir sahada konaklamaya zorlanmas, silahl bir vurumaya girilmeksizin kontrol altnda tutulmas gibi gayeler gdyordu.323 Kufe'nin yaklak olarak yetmi kilometre yaknlarnda Kerbela ismindeki bir lde Yezid'in ordusu onlar ablukaya ald. Sekiz gn burada kaldlar. Bu arada gnden gne abluka emberi daralyor ve srekli dmann says oalyordu. Bilahare mam (a.s) ok az ashabyla birlikte
322
bnl Esir el Kamil(4/41) Taberi Tarihi(6/230) Dineveri Ahbar(s.246) rad-i Mfid(s.204) Fusul-ul Mhime(s.171) Makatil-ut Talibiyyin(s.73) 323 bni Kesir el Bidaye(8/172) safur Raibin(s.206) 198
otuz bin kiiden oluan ordunun muhasarasnda kald. Ve Kufe'ye doru hareketini devam ettirdi Bu bir ka gn iinde mam Hseyin (a.s), ordusunun yerlerini ayarlayp dostlarn tasfiye etmeye karar ald. Ashabna seslendi. Ksa bir konumada yle buyurdu: "Bizim lm ve ahadetten baka bir yolumuz yoktur. Ben biatm sizden kaldrdm. Gitmek isteyen, gecenin karanlndan faydalanp kendisini bu tehlikeli meydandan kurtarsn. nk onlar bir tek beni ldrmek istiyorlar." Daha sonra klarn sndrlmesine emir verdi. Maddi maksatlar iin mam Hseyin'e koulanlar sahneyi terkedip daldlar. Fakat hak aklarndan ok az (40 kiiye yakn yaran) ve Beni Haim'den olan akrabalar kaldlar. mam Hseyin yine kalanlar toplayp konutu ve yle buyurdu: "Sizden her kim isterse gecenin karanlndan faydalansn ve kendisini tehlikeden kurtarsn. Onlar bir tek beni istiyorlar." Fakat bu defa mamn vefal dostlar bir bir kalkp, eitli beyanlarla cevap verdiler ki, biz hibir zaman senin nder olduun hak yolundan dnmeyeceiz. Senin temiz eteinden kopmayacaz. Ve elimiz kl tutana, kan damarmzdan akana dek savap, senin hrmetini koruyacaz.324 bni Ziyad, mer Bin Sad, Huseyn Radyallahu anha kar yrmesi iin grevlendirmek istedi. Yaknlar ile istiare eden mer Bin Sad, nce bunu kabul etmek istemediyse de, Rey ehrinin valiliinin kendisine daha nceden verilmi olmas ve bu grevin ancak Huseyn Radyallahu anha kar yrmesi karlnda verileceini renince, mal ve makam dknl onu artm,
324
rad-i Mfid(s.205) Talibiyyin(s.73)
Fusul-ul
Mhimme(s.171)
Makatil-ut 199
felaket ukuruna dmt. Huseyn Radyallahu anh gibi an ve erefi yce bir zatn kymetini bildii halde, gz gre gre kendini cehennem ateine atmaya cesaret edebilmitir.325
YAZIMALAR VE GRMELER
mer Bin Sad, 4.000 kiilik askeriyle Kerbelaya ulat. Onun vazifesi, gerekirse zor kullanarak, Huseyn Radyallahu anhn Yezide biat etmesini salamak idi. mer Kerbelaya varr varmaz, Huseyn Radyallahu anha; Peygamber Sallallahu aleyhi ve sellemin torunu olarak halk nezdindeki yerini hatrlatt, bana bir felaket geleceinden endie ettiini, Yezide biat ederek, kendisini ve ehli beytini kurtarmasn syledi. Huseyn Radyallahu anh ise; Bizi Kufeliler davet etmitir. Biz de kalkp geldik. Halbuki bugn, verdikleri szn ardnda durmadklar anlalyor. Vakann seyri deiik bir hal almtr. yleyse izin verin de geri dnelim. Dedi. mer Bin Sad, durumu bni Ziyad melununa yazd. Cevabnda; Hele o, Yezide kar beyat etsin de, dnrz. imdi siz hazr onu ele geirmiken brakmayn, su yolunu tutarak su almasna da engel olun diye haber ald. Bunun zerine mer Bin Sad, 500 kadar askerini Huseyn Radyallahu anh ile nehir arasna yerletirerek Rasulullah Sallallahu aleyhi ve sellemin cierparesini ve ehli beytini susuz brakt.326
325
Taberi Tarihi(5/409) Cevdet Paa(8/203) Tarihi Yakubi(2/243) Zehebi Siyeri Alam(3/294) 326 bni Kesir el Bidaye(8/175) Taberi(5/410) Dineveri Ahbar(s.255) Asm Kksal Kerbela Facias(s.119) Huseyin Algl slam Tarihi(3/68) 200
Meselenin iyice karmaklatn gren Huseyn Radyallahu anh, gece vakti mer Bin Sad ile zel bir grme yaparak, ona alternatifli bir teklifte bulundu; ya Hicaza dnmesine izin verilmesi, ya ama gidip Yezid ile grmesinin salanmas, ya da bir snr ehrine gnderilip, slam iin lnceye kadar cihad etmesine frsat verilmesi. mer Bin sad bu teklife sevinerek hemen bni Ziyada yazd. bni Ziyad nce bu teklifi uygun bulmutu fakat emir Bin Zilceven adndaki habis, valiyi u szleriyle kkrtt; Huseyn senin eline dmken, onun bu teklifine evet mi diyeceksin? ayet beyat etmeden kurtulursa, onun kuvvet ve itibar artar, siz de zayflarsnz. Ben, ii sk tutman, Huseynin ve yanndakilerin biat etmelerini salaman tavsiye ederim. Zaten ben, mer ile Huseynin geceleyin iki karargah arasnda gizli gizli konutuklarn duydum.327 bni Ziyad, gaza geldi ve mer Bin Sada ulatrlmak zere, iddetli emirler ieren bir emirname yazd. Buna gre mer, Huseyn Radyallahu anhn ve adamlarnn biatn almak zere derhal harekete geecek, beyat etmezlerse, onlarla savaacakt. Aksi halde kumandanl emire brakmak zorunda kalacakt. Bu emirnameyi emire verdi, bu emirlere uyduu srece mer Bin Sade itaat etmesini, aksi halde kumandanl devralmasn, Huseynin ve merin ban kendisine gndermesini srarla belirtti. mer Bin Sad derhal harekete geerek, bir grup asker ile Huseyn Radyallahu anha doru yrd. O srada Huseyn Radyallahu anh adrnn nnde klcna dayanm bir vaziyette uyuklamt. Kzkardei Zeynep, kardan gelen atllar grnce, onu uyandrd. Huseyn
327
bni Kesir el Bidaye(8/175) Kerbela Facias(s.121,122) Hseyin Algl slam Tarihi(3/68-69) 201
Radyallahu anh; Ryamda Rasulullah Sallallahu aleyhi ve sellem bana; Sen bize doru geliyorsun diyordu dedi.328 Huseyn Radyallahu anh, kardei Abbas kumandasnda yirmi kadar adamn gnderdi. mer Bin Sad ona, validen gelen mektuptan bahsetti ve bunu Huseyn Radyallahu anha iletti. Huseyn Radyallahu anh sabaha kadar mhlet istedi. Huseyn Radyallahu anh o gece btn adamlarn toplayp, aile fertlerini alp gitmelerini, dmann sadece kendisiyle ilgilendiini syledi. Fakat hibiri bunu kabul etmedi ve Huseynsiz bir hayatn hibir kymeti olmadn ifade ettiler.329 Huseyn Radyallahu anh ibadete ve zikre ok dknd. Kuran okumay ok severdi. 9 Muharremi 10 Muharreme balayan gece iin mer Bin Sadden msaade istemesi de bu yzden idi. ehadetinden nceki bu geceyi ibadet, zikir ve Kuran okumakla geirdi.330 10 Muharrem 61 (10 Ekim 680) gn sabah namazn mteakip mer Bin Sad, emrindeki askerler ile saldrya geti. Huseyn Radyallahu anh nemli yerlere adamlarn yerletirdi. Kam ve odunlar atee verdi. Aura gn sabah namazndan sonra Hz. Hseyn ordu komutanlarnn her birinin vazifesini belirledi. Dier tarafta mer b. Sad da ordusunun saflarn dzeltmekle meguldu. mam Radyallahu anhn gz kalabalk dman ordusuna taklp karsndaki sel gibi insanlar grnce ellerini ge kaldrarak u duay okudu:
328
bnl Esir el Kamil(4/56) Taberi Tarihi(5/416,420,451) Tevfik el Fekiki Seyide Sukeyne(s.123) Bintu at Seyide Sukeyne(s.51) 329 Hseyin Algl slam Tarihi(3/71) 330 bni Kesir el Bidaye(8/176) Menakb- bn-i ehraub(4/98) rad- Mfid(s.214) 202
Allahm! Her gam ve kederde snam, her sknt ve zorlukta midim ve her musibette gvendiim Sensin. Kalpleri zayflatan, kurtulu yollarn kapatan, dostlar karan dmanlar sevindiren nice gam ve musibetleri Sana ikayet ettim, bakalarndan midimi kesip Sana yneldim. Ve Sen o gam ve znty giderdin, onlar sen izale ettin, her nimetin sahibi ve her dilein nihayeti de Sensin.
MAM HUSEYN Radyallahu anhn HTABELER
Aura gn mam'n ashabnn dman ordusuna yaptklar hitabelerin yan sra bizzat kendiside hedefini aklamak, ilahi mesaj ulatrmak ve hcceti tamamlamak amacyla defalarca dman ordusunun karsnda durup tarihi hutbeler irad etmitir. Ordusunun saflarn dzene soktuktan sonra mam (a.s) atna binerek mer Sadn ordusunun karsnda durup ilk konumasn yle yapt: Ey nsanlar! Beni dinleyin; zerime den sizlere t ve nasihatimi dinlemedike ve bu blgeye gelmemin sebebini renmedike sava hususunda acele etmeyin. Eer delilimi kabul edip, szm tasdik eder de bana hak verirseniz saadet yolunu bulmu olursunuz ve sava iin de hi bir sebep kalmaz. Eer delilimi kabul etmezseniz; yaptnz iin daha sonra gam ve zntnze sebep olmamas iin dostlarnz bir araya toplayp dnp tann ve sonra hakkmda aldnz karar uygulayn. Bana gz atrmayn. phesiz benim yardmcm Kuran indiren Allahtr, salih kullarn yardmcs Odur. Ey Allahn kullar! Allahtan korkun, dnyaya kar ihtiyatl davrann; eer btn dnya bir kiiye kalacak veya bir kii orada srekli kalacak olsayd, peygamberler bki kalmaya daha laykt, rzalar celbedilmeye daha evla ve byle bir hkme daha uygun olurlard. Ancak Allah Teala dnyay fani olmak iin yaratmtr; yenileri eskilir, nimetleri
203
zail olur, sevinci ise kararr (gam ve zntye dnr). Dnya engebeli bir menzil ve geici bir evdir. yleyse ahiretiniz iin azk toplayn; en gzel azk ise saknmaktr; Allahtan saknn ki kurtulua eresiniz. Ey insanlar! Allah Teala dnyay, ehlini halden hale sokan fena ve zeval yurdu kld. Aldanan kimse, dnyaya aldanan ve bedbaht kii de, ona bal olan kimsedir. O halde sakn bu dnya sizi aldatmasn. Dnya kendisine itimad edenin midini kestii gibi tamah edenlerin de umudunu boa karr. Sizin bir i iin toplandnz gryorum; bu ile Allah gazaplandrdnz. Derken Allah da rahmetini sizden evirdi ve size azabn gerekli kld. Rabbimiz ne gzel bir rbdr, siz ise ne kt kullarsnz. Allah'n emrine uymaya ikrar ettiniz ve elisi olan Muhammed Sallallahu aleyhi ve selleme de iman ettiniz. Ama daha sonra torunlarn ve Ehl-i Beytini ldrmek iin saldrya getiniz. eytan sizin evrenizi kuatmtr; bylelikle de size yce Allah hatrlamay unutturmutur. Allah sizi ve dileinizi helak etsin. Biz, Allahtanz ve phesiz Ona dncleriz. mam Hseyin Radyallahu anh hutbenin nc blmnde kendini tantarak onlara u ekilde nasihat ve t verdi: Ey insanlar! Soyumu syleyin, ben kimim? Sonra kendinize gelin, nefsinizi knayn. Bakn, beni ldrmeniz, hrmetimi gzetmemeniz size caiz midir? Ben, Peygamberinizin kznn olu deil miyim? Ben, Peygamberinizin vasisi ve amcas olunun olu deil miyim? Ben, herkesten nce Allaha iman eden ve Peygamberin risaletini tasdik eden kimsenin olu deil miyim? Seyyid-u heda olan Hamza, babamn amcas deil midir? Cafer-i Tayyar amcam deil midir? Peygamberin benim ve kardeim hakkndaki: Bu ikisi
204
cennet genlerinin msnz?
efendileridir
szn
duymam
Eer szm tasdik ederseniz, bu sylediim szler bir gerektir. Allaha andolsun ki, Allah Tealann yalancya gazab ettiini ve uydurduu szn zararn kendisine evirdiini bildiim gnden beri yalan sylemi deilim. Eer beni yalanlarsanz imdi mslmanlarn arasnda Peygamberin ashabndan olan kimseler mevcuttur; bunu onlardan soracak olursanz size sylerler. Cabir b. Abdullah-i Ensari, Ebu Said-i Hudri, Sehl b. Sad-is Saidi, Zeyd b. Erkam ve Enes b. Malikten sorun, renin; phesiz onlarn hepsi, Resulullahn benim ve kardeimin (Hasann) hakknda buyurduu sz duymulardr. Bu szler, sizi kanm dkmekten alkoymuyor mu? 331 Bu arada imr b. Zil Ceven bararak dedi ki: O kalbiyle deil de diliyle Allah'a ibadet ediyor, ne sylediini bilmiyor Habib b. Mezahir mamn (a.s) ordusunun adna ona yle cevap verdi: Hayr, Allaha diliyle ibadet eden ve tam bir sapklk ierisinde olan sensin. Evet, ben ok iyi biliyorum ki sen mevlam Hseyinin (a.s) buyurmu olduu eyden korkmuyorsun. nk Allah, pk olmayan kalbini mhrlemi, ta gibi yapmtr. mam Radyallahu anh szlerine yle devam etti: Ben ve kardeim hakknda Peygamber Sallallahu aleyhi ve sellem'in buyurduu bu szde pheniz varsa benim Peygamberinizin kznn olu olduumda da m phe ediyorsunuz? Allaha andolsun ki, dou ve bat arasnda (btn dnyada), sizin ve dnzdakiler arasnda da Resulullahn benden baka torunu yoktur. Yazklar olsun size! Acaba ldrdm bir kimse veya zayi ettiim bir mal
331
Taberi(5/424) bnl Esir(5/62) el Bidaye(8/179) 205
ya da (size vurduum) bir yara karlnda m beni cezalandrmak istiyorsunuz? mam Hseyin Radyallahu anhin sz bu noktaya varnca Kufe ordusu tam bir sessizlik ierisinde idi ve onlardan bir tepki ve cevap mahede etmiyordu. Sonra kendisini davet eden ve mer-i Sad ordusu ierisinde olan nl kiilerden birkana hitaben yle buyurdu: Ey ebes b. Ribi, ey Haccar b. Ebcer, ey Kays b. Eas ve ey Yezid b. Haris! Meyvalarmz yetimi, evremiz (ba ve bahelerimiz) yeermitir ve senin emrinde olacak donanm bir ordu da hazrdr diye mektup yazan siz deil miydiniz?! Sz ve ahdinizi unuttunuz mu? Onlar: Biz byle bir ey yazmadk diye mamn szlerini inkar ettiler. mam: Hayr! Vallahi siz byle yazdnz" dedi. 332 Huseyn Radyallahu anh bunlar sylemekle, belki insafa gelenler olur da, cehenneme yuvarlanmaktan kurtulurlar diye mid ediyordu. Aslnda Huseyn Radyallahu anh yalvarmyor, uyaryordu. mmet arasnda fitne kmasn istemiyordu. Zira ayet araya kl girerse iki ayr siyasi grup kacak, bunlarn ileride dini hviyete brnmesi szkonusu olacakt. Byle de oldu. Bu arada Kays b. Eas yksek bir sesle: Biz ne dediini bilmiyoruz. Niin amcan olu Yezide biat etmiyorsun? Biat ettiin takdirde sana kar istediin gibi davranlacak ve sana en ufak bir zarar bile gelmeyecektir. dedi.
332
Taberi(5/425) bnl Esir el Kamil(5/62) bni Kesir el Bidaye(8/179)
206
mam Hseyin Radyallahu anh ona cevaben buyurdu ki: Ey Kays! Sen Haimoullarnn Mslmn kanndan baka bir kan m senden istemelerinden korkuyorsun? Hayr, Allaha andolsun ki, ben onlara zillet elini vermeyeceim ve kleler gibi de onlarn nnden kamayacam... Rabbimiz olan Allaha snrm.333 Kufe ordusu mam'n szlerine mzrak ve ok atarak cevap verdiler. Daha sonra mam bineinden inerek binein yularn Akabet b. Semana verdi ve geriye dnd. BR DENSZN AKBET Kfr ordusundan olan Abdullah b. Havze-i Temimi ileri kp mamn ashabna hitaben yksek bir sesle: Hseyin sizin aranzda m? diye sordu. mam Radyallahu anhn ashabndan birisi: Evet, Hseyin burdadr. Ne istiyorsun? diye cevap verdi. Abdullah b. Havze mama hitaben yle dedi: Ey Hseyin! Seni cehennemle mjdeliyorum! mam Hseyin Radyallahu anh: Yalan syledin; nk ben balayc, kerim, itaat edilen ve efaat kabul eden Allaha doru gidiyorum; sen kimsin? buyurdu Abdullah: Ben Havzenin oluyum dedi. Bunun zerine mam ellerini kaldrarak yle dua etti: Allahm, onu cehenneme gtr. Abdullah b. Havze mamn bu duasna fkelenerek atn mam'a doru mahmuzlad. Atn aya bir taa taklmas sonucu Abudullah b. Havze yere ykld ve aya eyerin zengisine takld. At rkerek onu arkasnda
333
bkz.:Biharul Envar(44/192) Tuhaful Ukul(s.245) 207
srkledi ve ldeki talara arparak bedeni paralanm ve yar canl bir halde ate yaklm olan bir ukura att.334 ZHEYR Radyallahu anhn KONUMASI mer b. Sadn piyade birliklerinin banda hareket eden Mesruk b. Vali-i Hazremi bu manzaray grnce geri dnerek kendi ordularna ulat ve yle dedi: "Hayr; Allaha andolsun, ben hi bir zaman Resullulahn Ehl-i Beytiyle savamayacam. nk onlarn Allah katnda yce makamlar ve deerleri var. Daha sonra Zuheyr b. Kayn mamn yanna gelerek Kufelilerle konumak iin izin istedi. mam Zuheyre izin verdi. Zuheyr mer b. Sadn ordusunun karsnda durarak yksek sesle yle ded: Ey Kufe halk! Sizi Allahn azabndan sakndryorum; mslmann mslman kardeine nasihat etmesi gerekir ve bu ana kadar bizler din kardeiyken ve aramza kl girmemiken bu ba kesmeyelim. Ancak aramza kl girdiinde biz bir mmet ve siz de baka bir mmet olacaksnz. Bilin ki, Allah Teala nasl davranacamz gstermek iin biz ve sizi Resulullahn Ehl-i Beytiyle imtahan ediyor. Yezid ve Ubeydullah b. Ziyad gibi azgnlara itaat etmekten saknmanz ve Resulullahn evlatlarna yardm etmenizi istiyorum. Aksi durumda ok gemeden gzleriniz yuvalarndan karacak, el ve ayaklarnz balayacak ve bedenlerinizi hurma aalarna asacaklardr. mer b. Sad'n ordusu ona irkin szler syleyerek Hseyn ve yaranlarn ldrp veya bn-i Ziyada teslim etmedike bu savatan vazgemeyeceklerini ifade ettiler.
334
Taberi Tarihi(5/431) Mecmauz Zevaid(9/193) bnl Esir el Kamil Fit Tarih(4/66) Hayatus Sahabe(4/531) 208
Zuheyr dedi ki: Vallahi Fatma Radyallahu anhann evlatlar Smeyyenin ocuklarndan dostlua daha layktrlar. Onlara yardm etmiyorsanz, bari savatan uzak durun. Bu srada imr, Zuheyre doru bir ok atarak dedi ki: Sus, Allah sesini kessin. Bo laflarnla bizi yordun. Zuheyr cevap olarak imre hitaben yle dedi: Ey imr! Ben seninle konumuyorum; nk sen insan deilsin. Senin Kurandan doru drst, hatta bir ayet bile bildiini sanmyorum. Kyamette seni rezillik ve cehennem ateiyle mjdeliyorum. imr: ok gemeden Allah ldrecektir. seni ve imamn
Zuheyr: Beni lmle mi korkutuyorsun? Allaha andolsun Hseyin'in yannda lmek benim iin sizinle ebedi yaamaktan daha iyidir. Tekrar orduya hitap ederek dedi: Ey Allahn kullar! Dikkatli olun bu alak adam sizi dinden karmasn. Vallahi Muhammed'in efaati onun evlatlarn ve yardmclarn kltan geip ldrenlere ulamayacaktr. mam Hseyn Radyallahu anhin ashabndan birisi Zuheyr'e dedi ki: Ey Zuheyr! Sen Firavunoullarnn m'mini gibi onlar nasihat ettin. Allah seni mkafatlandrsn.335 BREYR Radyallahu anhn NASHAT Sonra abid, zahid bir kii olan, mehur Kuran karilerinden saylan ve kavmi arasnda yce bir makam
335
Taberi(5/426) bnl Esir(4/63) 209
olan Bureyr b. Huzayr Kufelilere nasihat etmek iin mam Hseyin Radyallahu anhden izin istedi. mam izin verince, Bureyr sava meydanna giderek yle dedi: Allah halk diniyle mjdelemek, hidayet ederek kendisine davet etmek ve insanlarn yolunu aydnlatan yanan bir k olmas iin Muhammedi peygamber olarak gnderdi. Bunlar peygamberin evlatlardrlar; hangi hakla suyun yolunu onlara kapadnz. Kufeliler: Ey Bureyr! Bitir szn. Vallahi Hseyin hi bir kimsenin susuz kalmad bir ekilde susuz kalacaktr. Bureyr szlerine yle devam etti: Ey insanlar! Muhammedin mesajnn izleri sizin aranzdadr ve bunlar Peygamber'in Ehl-i Beytidirler; o halde onlara nasl davranacanza bakn. Kufeliler: Hseyin, Ubeydullah b. Ziyadn emrine teslim olsun, sonra nereye isterse gitsin. Bureyr: Vay halinize ey Kufeliler! mamm Hseyine gnderdiiniz mektuplarda can vermeye hazr olduunuzu yazdnz unuttunuz mu? imdi Hseyn ve ashab davetinize olumlu cevap vererek sizlere yardma kotu onlar bn-i Ziyada m teslim edeceksiniz. Resulullahn evlatlarna byle mi davranyorsunuz. Ne kadar alak insanlarsnz sizler?! Allah Teala kyamette sizleri susuz braksn. Bu srada Kufelilerden birisi: Ey Bureyr! Neden bahsettiini bilmiyoruz. Bureyr: Gerek yznz bana gsterip sizleri daha iyi tanmam salayan ve beni aydnlatan Allaha kr ediyorum. Allahm; ben bu kavmin yaptklarndan uzam ve sana snyorum. Allahm bu insanlarn yaptklaryla
210
senin karnda hazr olduklarnda ba aa oluncaya kadar srekli onlara bela ver ve gazap et. Bureyrin szleri buraya ulanca Kufeliler onu oklarna hedef ettiler ve Bureyr kendi safna geri dnd. Daha sonra mam Hseyin Radyallahu anh atn ileri srerek Kufelilerin karsnda durdu ve elindeki Kuran bann zerine brakarak yle buyurdu: Ey nsanlar! Bizimle sizin aranzda Allahn kitab ve ceddim Resulullahn snneti hakem olsun. Bilmiyor musunuz ki, zerimdeki gmlek, elimdeki bu kl ve kalkan Resulullah Sallallahu aleyhi ve selleme aittir. Kufeliler mamn szlerini doruladlar. mam: Ey Kufe halk! yleyse sizi benimle savaa srkleyen ey nedir? Kufeliler: Emir Ubeydullah b. Ziyada itaat etmek. mam Radyallahu anh: Byle bir kiiye biat eden ve kllarn bize eken, Allahn dmanlarnn dostlar olan, aranzda ne bir adaleti uygulayacak ve ne de kendilerine yeni bir mit balayabileceiniz kimselere destek olan sizlerin elleri kesilsin. Zalimlerin klcnn sizlere hkmettii ve zalimlerin zulmlerinin yeryzn kuatt bir durumda Resulullahn Ehl-i Beytinden yz evirdiniz. Yazklar olsun size; Allahn kitabn unuttunuz ve buyruklarn tahrif ettiniz. Sizler eytann izleyicisi olan gnahkarlar grubunu izlemektesiniz. Resulullahn snnetlerini sndrmektesiniz. Peygamberin Ehl-i Beyti olan bizleri braktnz ve bize uymadnz. Vallahi ahdinden dnmek sizin eskiden beri sre gelen adetinizdir. Yaantnzn temeli bunun zerine kurulmutur. Dorusu ahdinden dnmek sizin benliinizde kk salmtr. Ve onun meyvesi bize ac ve gasplara ise tatldr. Bilin ki, bn-i Ziyad beni savala zillet aras iki yolda brakmtr ve biz zillete boyun emeyiz. nk Allah
211
Teala, Resul'u, mminler, temiz kimseler ve zamann izzetli kimseleri bu alakl ve zilleti bizim iin ho grmezler. Bizim zamann zalimlerinin itaaatn yiitlerin katligahna tercih etmemizi kabul etmezler. imdi ben, Ehl-i Beytim ve saylar az olan dostlarmla Allah yolunda kyam etmi ve ehadeti canma satn almm. Ey insanlar! Allaha and olsun bundan sonra svarinin binee binerek meydanda gezdii sre miktarnca dnyada kalrsnz. Bu sz babam, ceddim Resulullahtan bana nakletti. imdi ey Hr kendi iinize bakn ve toplanarak ii bitirin. Ancak bilin ki Hseynin midi ancak yce Allahadr. nk hayat Allahn elinde olmayan kimse yoktur. Dorusu benim Allahm srat- mstakim zeredir." Sonra mam, Resulullah Sallallahu aleyhi ve sellemin byk sahabesi Ferve b. Mesik-i Muradinin u iirlerini okudular: Ey millet eer biz sizi yenersek bu bizim anmzdr. Ve eer yenilirsek bilin ki yenilmi deiliz Eer ldrrsek zafer bizimdir Ve eer ldrlrsek yine zafer bizimdir. Biz korkak insanlar deiliz Biz dnyann cesurlarnn efendileriyiz. ldrlrsek ehadet ve fedakarlk gnmz gelmitir. Dorusu lm pencelerini bir halkn zerinden ekip dierlerinin zerine doru uzatr. Gemiler geip gittikleri gibi bugn de bizim ve dostlarmzn geip gideceimiz gndr. Dnyann efendileri diri kalsalard biz de mlk ve melekutun efendileri olduumuz iin diri kalrdk. Ve eer dnyann yiitlerinin yollar ebedi hayata vardysa
212
Yiitlik hkmyle ebedilik yolu herkesten nce bize aktr.336 Daha sonra mam Radyallahu anh dua iin ellerini kaldrarak yle buyurdu: Allahm; bu kavme bir damla yamur yadrma ve asrn zalimlerini onlara hakim kl ve Sakafi gencini onlara musallat et ki dnemin zillet ve lm arabn onlara iirsin. Dorusu onlar yalan konumu, ahitlerini bozmular. Ve Sen iyice biliyorsun ki biz Sana tevekkl etmiiz ve phesiz dnmz Sanadr. HRR BN YEZDN TARAF DETRMES Sonra mam Radyallahu anh, mer b. Sada hitaben buyurdu ki: Ey mer! Gerekten beni ldrmekle Rey ve Grgann emiri mi olacan sanyorsun? Allaha andolsun ki bu makama ulaamayacaksn ve bir yarar elde edemeyeceksin, bu kesin bir vaaddir. imdi elinden geleni yap. phesiz benden sonra yzn glmeyecek. Kufe ocuklarnn senin banla oynadklarn ve onu talarna hedef aldklarn grr gibiyim. mer b. Sad mamn bu szlerini duyunca fkeyle ordusuna geri dnd. mer b. Sadn yannda olan ve mamn szlerini duyan Hr b. Yezid-i Riyahi mer b. Sada dedi ki: Ey Sadn olu! Gerekten sen Hseyin ile savamak m istiyorsun? mer Sad: Evet; vallahi bu savan en kk sonucu ba ve elleri kesmektir. Hr: Acaba Hseyinin senin hakknda dedii eyler zerinde iyice dndn m?
336
Taberi(5/427) 213
mer bin Sad: Evet; phesiz i benim elimde olsayd kabul ederdim, ancak emirin bn-i Ziyad savaa srar ediyor ve bu hususta benim hi bir yetkim yoktur.337 Hr, mer bin Sadn ordusundaki dier askerlere bakverdi ve yannda Kurrat b. Kaysn olduunu grd. Ona sordu ki: Ey Kurrat! Atna su verdin mi? Kurrat: Hayr, ey Hr. Hr: Onu sulamak istemiyor musun? Hrr'n konumalar Kurrat kukulandrd ve Hrrn kendisini savatan uzaklatrmak istediini ama kimsenin bunu farketmesini istemediini sand. Hr atn mam Hseyinin ashabna doru srd. Bu arada Muhacir b. Avs onu grnce yle feryat etti: Ey Hr! mam Hseyinin ordusuna m saldrmak istiyorsun? Hrrn btn vcudunu titreme sard ve rengi kat. Hrrn bu durumunu grnce Muhacir: Vallahi, bana Kufenin en cesur yiidi kimdir diye soracak olsalard senden baka kimseyi gstermezdim. Bu halin nedir? dedi. Hr: Ey Muhacir: Ben kendimi cennetle cehennem arasnda gryorum ve ben bu ikisinden birini semek zorundaym. Vallahi kesilsem ve ldrlsem bile cennetten baka bir eyi semeyeceim. Daha sonra Hr mam Hseyinin ashabna doru ilerleyerek mam Hseyinin ve ashabnn yzne bakmaktan utanr bir halde ban nne emi kendi kendine yle diyordu:
337
Taberi(5/428)
214
Allahm; sana yneldim ve yaptklarmdan tvbe ediyorum. Tvbemi kabul buyur. Dorusu ben senin velilerinin kalbini incittim; Peygamber'inin evlatlarn avare ettim. Sonra Hz. Hseyin'e hitaben Ya Eba Abdullah! Ben yaptklarmdan pimanm. Tvbem kabul olur mu? dedi mam Hseyin: Evet, Allah tvbeni kabul eder ve gnahlarn balar. dedi. Hr: Sizinle savamak iin Kufeden dar ktmda bir ses duymutum biri bana seslenerek dedi ki: Ey Hr! Seni cennetle mjdeliyorum. Kendi kendime dndm ve dedim ki: Yazklar olsun Hrre! Resulullahn evladyla savamaya gittiinde cennetle mjdeleniyor. mam: Dorusu iyilik sana ynelmitir. Allah sana hayrl mkafat versin. Daha sonra Hr mam'dan Kufelilere konumak amacyla sava alanna gitmek iin izin istedi. mam Radyallahu anh, Hrre izin verdi. Hr meydana karak yetkin bir sesle yle dedi: Ey Kufe halk! Anneniz size matem tutsun. Resulullahn evladn davet ettiniz ve canlarnz onun yolunda feda edeceinizi sylediniz. Ve imdi size gelmiken onu aranza alm ona kl ekmisiniz ve esirler gibi zgrln elinden alm ve suyun yolunu ona kapamsnz?! Peygamber'inizin evlatlarna byle mi davranyorsunuz; ne kadar da kt bir halksnz sizler! Susadnzda Allah size su vermesin.338 HARB BALATAN KUFELLER OLDU Bu srada mer bin Sadn piyade birliklerinden bir grubu Hrrn zerine yrdler. Hr geri dnerek mam
338
Taberi(5/422) bnl Esir(4/64) Cevdet Paa(8/208) 215
Hseyinin yannda yer ald. nk mam Hseyin, ashabn sava balatmaktan sakndryordu.339 imr b. Zil Cuen ne atlarak yle dedi: Kzkardeimin ocuklar neredeler? Abbas ve kardeleri neredeler? Onlar imre cevap vermekten sakndlar. mam: Kafir bile olsa ona cevap verin. dedi. Dediler ki: Ne istiyorsun, ey imr? imr: Ey kzkardeimin ocuklar! Size eman aldm. Kendinizi helaketa atmayn ve emirimiz Yezidin emrine teslim olun. mam Hseyinin kardei Ebul Fazl Abbas dedi ki: Allahn laneti sana ve aldn emana olsun. Resulullahn evlad emanda olmad halde bize eman m veriyorsun?! Bizden lanetlenmi kimselerin emrine mi teslim olmamz istiyorsun?! Amellerin ne kadar kt ve ne kadar alak bir dncen var, ey imr! mer b. Sad yayna bir ok takt ve mam Hseyinin ordusuna doru ilerleyerek ilk oku atp yle dedi: ahid olun ki, Hseyin ve ashabna ilk oku atan benim; emir Ubeydullahn yannda buna tanklk yapn. Kfr ordusu komutannn bu hareketinden sonra her taraftan mam Hseyin ve ashab zerine oklar yamur gibi yamaya balad ve ashaptan ok isabet etmeyen kimse kalmad. mam: Ey yaranlarm! Kalkn. Allah sizi hayrla mkafatlandrsn. Kaderimizde olan ehadete doru yryn. Dorusu bu oklar Kufe halknn elileridirler. mamn ashab kfr ordusuna karlk vermek iin saldrya geti. Bylece sava balad ve bir sre devam
339
Taberi(5/422) bnl Esir el Kamil(4/64) Cevdet Paa(8/208)
216
etti. Bu saldr sona erip artalk yatarak toz toprak ktnde mam Radyallahu anh'n ashabndan 50 kii ehid olmutu. Grlt yattktan sonra Ziyad b. Ebi Sfyann klesi Yesar ve Ubeydullah b. Ziyadn klesi Salim meydana karak Habib b. Mezahir ve Bureyr b. Huzayri savaa davet ettiler. Bu srada cesur, yiit, uzun boylu ve gl bir ahs olan Abdullah b. Umeyr-i Kelbi onlarla savamak iin mamdan izin istedi. Ebu Abdullah (mam Huseyn) Radyallahu anh ona izin vererek buyurdular ki: Ben onu (Abdullah b. Umeyri) tecrbeli bir sava biliyorum. Salim ve Yesar onun kim olduunu sormalar zerine Abdullah recez okuyarak kendisini tantt. Onlar: Biz seni tanmyoruz. Zuheyr, Bureyr veya Habib meydana ksn. Abdullah, Yesara hitaben, Benimle savamaktan m ekiniyorsunuz diyerek klla ona saldrd. Salim Abdullahn Yesarla savamakta olduunu grnce arkadan ona saldrd. Abdullahn dostlar, arkan gzetle diye bardlar. Salim klcn indirdi. Abdullah bu darbeyi sol eliyle karlaynca parmaklarn kaybetti. Sonra Abdullah, Salimi de cehenneme gnderdikten sonra mamn yanna dnd. mam (a.s)'n yanna yaklatnda ei adrlardan dar karak dedi ki: Anam, babam sana feda olsun ey Abdullah. Sava meydanna dn, kendini Resulullahn (s.a.a) yaknlarna ve evlatlarna feda et. Allaha andolsun birlikte ehid oluncaya kadar seni yalnz brakmayacam. Abdullah: Biraz nce beni savatan alkoymak istiyordum. Ne oldu ki, imdi kendin de meydana gitmek istiyorsun.
217
Abdullahn ei: Beni knama. imdi mamdan duyduum bir sz kalbimi yakt. Abdullah: Ne duydun mamdan? Abdullahn ei: Biraz nce adrlarn arasnda durmutum. Birden mamn yle buyurduunu duydum: Benim dostlarm ne kadar da az. Abdullah: Ya Eba Abdullah, ey mevlamz; dedi emredin eim adrlara geri dnsn. mam: Allah, Resulullah'n evlatlarnn yardmna koan sizleri hayrla mkafatlandrsn. Ey mm-l Veheb! adrna dn. Allah Teala kadnlardan cihad kaldrmtr. dedi. mer b. Halid-i Seydavi klesi Sadle, Cabir b. Haris ve Mucammi b. Abdullah-i Aizi birden yerlerinden frlayarak topluca Kufelilere saldrdlar ve mer b. Sadn ordusunun n saflarn yararak ordunun kalbine doru ilerleyip onlardan bir ounu ldrdler. mer b. Sadn ordusundan bir grup onlar ablukaya aldlar ve mamn dier ashabndan ayrdlar. mam Radyallahu anh kardei Abbasa onlara yardm etmesini emretti. Ebul Fazl Abbas bir arslan gibi kfr ordusuna saldrd ve yaralanan dostlarn kurtard. mamn Radyallahu anh bu fedaileri bir kez daha cesurca saldrarak eytan ordusundan onlarcasn cehenneme gnderdiler ve nihayet ehid oldular. Bu esnada mam Hseyin Radyallahu anh eliyle mbarek sakaln tutarak yle buyurdular: Allaha and
218
olsun ki, kanma boyandm halde Rabbime kavuuncaya kadar ben onlarn isteklerine teslim olmayacam.340 Daha sonra mam Kufelilere hitaben yle buyurdu: Acaba aranzda feryadmza yetiip bize yardmda bulunacak bir kimse yok mudur? Acaba Resulullahn haremini (Ehl-i Beytini) savunacak birisi yok mudur? Bunun zerine Ehl-i Beyt kadnlarnn alama sesleri ykseldi. mer b. Sadn ordusu arasnda bir kargaalk ba gsterdi. mam'n yardm istediini duyan ve Kufe ordusundan olan Sad b. Haris-i Ensari kardeiyle birlikte piman olup kfr ordusuna saldrarak eytan izleyicilerinin bir oklarn kanlarna boyadktan sonra kendileri de ehid oldular. Bylece mamn ashab gittike azalmaya ve ehidlerin says oalmaya balad. Daha sonra sava ferd ferd olarak srd ve mam Hseyinin ashabndan her biri Kufelilerden bir ounu cehenneme gnderdi. Amr b. Haccac yksek bir sesle Kufelilere, Ey Kufeliler! Kimlerle savatnz biliyor musunuz? Bunlar, karlarna kan herkesi ldren savalardr. Bunlar ta yamuruna tutun ve ilerini bitirin diye hitap etti ve hemen peinden komutas altndaki askerlerle mam Hseyinin ordusunun sa koluna saldrd. mam Hseyinin (a.s) ashab da gibi onlarn karsnda direni gsterip onlardan kalabalk bir grubu ldrdler. Komutanlar geri ekilme emri verdiler. mam Hseyin Radyallahu anhin ashab onlar ok yamuruna tuttu. Bu esnada Amr b. Haccac, Abdullah-i Beceliyle birlikte tekrar saldrya geti. Havaya ykselen toz toprak yatnca mam Hseyin Radyallahu anhin ashab,
340
el Luhuf(s.23) 219
Mslim b. Avsecenin yere dtn grdler. Mslim b. Avsece dnemin en cesur yiitlerindendi. mam Hseyinin elisi Mslim b. Akil Kufeye geldiinde O mal ve para toplayp techizat almada ve halktan biat toplamada onun vekiliydi. Ve yine Tasua gn akam mam Hseyin Ben biatm sizin zerinizden kaldrdm; kalkn gidin buyurunca Mslim b. Avsece mama yle demiti: Ey Resulullahn torunu! Seni brakarak nasl gidebiliriz? Bu durumda Allaha ne cevap veririz? Hayr, vallahi mzram dmanlarn gsnde krncaya kadar ben sizden ayrlmam ve elimde kl olduu mddete dmanlara saldrrm. Silahm olmazsa onlarla tala savarm. Allaha andolsun, biz Peygamberin hrmetini gzettiimizi yakn edinceye kadar sana yardm etmekten vazgemeyeceiz. Allaha andolsun, ben senin yolunda yetmi kere ldrlr, sonra dirilir, tekrar ldrlerek yaklrsam ve klm yele savururlarsa yine sizden ayrlmam. Oysa imdi sadece bir kere ehid olacakken sizi nasl brakabilirim ve ondan sonra ebedi keramet ve saadete ulaacam. Bu zellie sahip olan Mslim b. Avsece imdi kanlara boyanmt. mam Hseyin ve Habib b. Mezahir onun ba ucuna geldiler. mam onun hakknda dua ederken Habib b. Mezahir de yle diyordu: Seni bu halde grmek bana zordur, ama seni cennetle mjdeliyorum. Mslim hayatnn son anlarnda zayf bir sesle, Allah Teala seni de iyi bir mjdeyle mjdelesin. dedi. Habib: Ey Mslim! Senden sonra sa kalacak olsaydm bana vasiyet etmeni ve dileini yerine getirmeyi isterdim. Ancak biliyorum ki byle bir frsat yoktur ve yaknda ben de sana kavuacam. Mslim: Ey Habib! Tek vasiyetim udur ki, kesinlikle mam Hseyne yardm etmekten vazgeme ve hayatta olduun srece ona yardm et.
220
Bu szlerden sonra Mslim gzlerini kapayarak cann Allah'a teslim etti. Bunun zerine mam u ayeti okudu: M'minlerden yle kimseler vardr ki, Allah ile yaptklar ahde sadakat gsterdiler, onlardan kimi adan gerekletirdi, kimi de beklemektedir. Onlar, hi bir deime ile (szlerini) deitirmediler.(Ahzab/23) mer b. Sadn askerleri, Mslim b. Avseceyi ldrdk diye haykryorlard. Anszn ibes b. Ribi yle seslendi: Ey insanlar! Ananz sizin yasnz tutusun. Mslim gibi birisi ldrlr de siz sevinir misiniz? Yazklar olsun size! Mslmanlar arasnda onun ne kadar byk bir makam olduunu bilmiyor musunuz? Allaha and olsun savalarda mrikler onun klc nnden kaarlard ve tek bana yle bir yiitlik gsterirdi ki btn orduyu hayrete drd. KERBELANIN LK EHT KADINI Yine mer bin Sadn ordusu ilk nce mam Hseyinin ordusunun sa koluna saldrd. Bu saldry defederken Abdullah b. Umeyr-i Kelbi arlacak bir direni gsterdi ve tek bana onlarn iine dalarak bir oklarn kltan geirdi. Sonra Hani b. Semit-i Hazremi adnda ki dman askeri klla Abdullahn sa kolunu ve bir dieride onun ayan kesti. Bylece Abdullah b. Umeyr esir dt, esir der dmez dmanlar onu, ordunun gz nnde mzrak ve kllarla bedenini parampara ederek ehid ettiler. adrlarda bulunan ei mm- Veheb katlha gidip kocasnn cansz bedeninin yanna oturup yznn kann silerek dedi ki: Ey Abdullah! Cennet sana mbarek olsun. Allahtan bana da seninle birlikte cennette yer vermesini istiyorum. Bu sahneyi gren imr klesine bu kadn ldrmesini emretti. Kle imrin emrini yerine getirerek bu
221
fedakr ve mmin kadn ehit etti; bylece mm- Veheb Aura gn ehid den ilk kadn oldu. Daha sonra kle Abdullahn ban gvdesinden ayrarak onu mamn adrlarna doru frlatt. Abdullahn annesi olunun ban alp ptkten sonra eline uzun bir sopa alarak dmana saldrd. Ama mam onu geri evirmelerini emretti ve ona yle buyurdu: Geri dn. Allah gnahlarn affetsin. Cihad kadnlardan kaldrlmtr. Mriklerin kadn ve ocuklarna bile saldrmak eran yasaklanm, alken de irkin grlm iken, bir Mslman kadn hakknda bu irkin muamelenin yaplmas, melunun kalbinin ne kadar kararm ve ne derece gz dnm olduuna yeterli bir delildir.341 imr tekrar hcum etti. Zuheyr b. Kayn dostlarndan on kiiyle birlikte ona kar koyarak imrin ordusunu geri pskrtt. Suvari birliklerin komutan olan Kudret b. Kays askerlerinin bozguna uradn grnce mer b. Saddan yardm istedi. mer b. Sad bir birlik daha yardm gnderdi. mam Hseyinin ashab yiite savaarak kfr ordularn cehenneme gnderiyorlard. Allah adamlar omuz omuza vererek mam ve Resulullahn Ehl-i Beytini yzk ka gibi aralarna alp canlarn onlara feda ediyor, kfr ordularyla Allahn dininin nderleri arasnda uzun bir elik duvar oluturuyorlard. mer b. Sad bu elik engeli datmak istiyor; ancak askerleri bunun baaramyorlard. mer b. Sad anszn mam Hseyinin adrlarn yakmalarn emretti. adrlar ate alnca kadn ve ocuklar korkarak adrlardan dar ktlar. Bu arada Ebu esa-i Kindi mamn huzurunda Kufelileri oklaryla cehenneme gnderiyordu. mam onun hakknda yle dua etti: "Allah'm; onun pazusunu gl kl, oklarn hedefine ulatr ve cennetle mkafatlandr." Ebu esa mer b. Sadn
341
Cevdet Paa(8/215)
222
askerlerinden bir ounu ldrdkten sonra ehadete ulat. le gnei gkyznde parlayp yakc nlarn Kerbela lne yanstmaktayd. Ebu Semame-i Saidi gnee baktktan sonra mam Hseyine hitaben arzetti ki: Ey Eba Abdullah! Canm size feda olsun. Bu ordunun sana ve seninle savamaya yaklam bulunduklarn gryorum. Allaha andolsun ben kanma boyanp sizin emrinizde lmedike siz lmeyeceksiniz. imdi son bir kez len namazn sizinle birlikte klmak istiyorum. mam gkyzne bakarak buyurdu ki: Bize namaz hatrlattn; Allah seni zikir ehli olan namaz klanlardan klsn. Evet, imdi le namaznn ilk vaktidir. Dmandan namaz klmamz iin sava durdurmalarn isteyin. Kufe ordusuna geici olarak atekes teklif edildiinde, batl ordusunun ileri gelenlerinden biri olan Husayn b. Numeyr yle dedi: Sizin namaznz kabul deil. Habib b. Mezahir-i Esedi ona cevaben yle dedi: Ey Numeyr! Ey cahil Resulullahn evlatlarnn namazlarnn kabul olmayp da senin namaznn m kabul olacan sanyorsun?! Husayn b. Numeyr Habibe hcum etti. Habib ileri kp klla onun ban yaralayarak attan yere drd. Ancak arkadalar onun yardmna koup kurtardlar. Habib tekrar saldrarak onlardan 62 kiiyi cehenneme gnderdi. Bu arada Budeyl b. Sarim ona saldrarak yaralad. Habib atndan yere dt. Kalkmak istediinde Husayn b. Numeyr hcum ederek mbarek ban gvdesinden ayrd. Yal Habibin ehid dmesi Hz. Hseyini ok zd. mam, Habibin ba ucuna gelerek buyurdu ki: "Ben bu
223
ehadetin hesabn Allaha brakyorum." dedi ve sonra inna lillah ve inna ileyhi raciun ayetini okudu. HRR BN YEZDN EHADET Hr b. Yezid-i Riyahi Zuheyr b. Kaynle omuz omuza vererek mer b. Sadn orsuduna hcum ettiler. Dman onlarn birini evrelerdiinde dieri muhasara halkasn paralyor arkadan dmann elinden kurtaryordu. Bu arada Hr recez okuyarak yle diyordu: Dorusu ben Hrm Sizleri kltan geiririm. Ve bu toprakta inen en stn kimseye yardm ederim. Sizleri yle ldrrm ve bu yolda asla phe etmem. Hr'rn atn hedef aldlar ve at ald darbeyle ld. Hr piyade olarak savaa devam etti. Dman askerlerinden krktan fazlasn ldrdkten sonra dmann piyade birliklerinden bir grubun saldrmas sonucu ayakta duramayarak yere dt. Bu srada mam Radyallahu anh'n dostlarndan bir ka onlara saldrarak, can vermek zere olan Hr'rn bedenini katligahn ortasndan adrlara doru getirip ehidlerin bulunduu adrn nne braktlar. mam can vermekte olan Hrrn yanna gelerek ban dizleri stne ald ve yzndeki kanla topraklar temizleyerek yle buyurdular: Ey Hr! Anne'nin adn hr koyduu gibi gerekten sen hem bu dnyada ve hem de ahirette hrsn. Daha sonra Ali b. Hseyin onun hakknda u iirleri okudu:
224
Hrr- Riyahi ne de iyidir! Mzraklarla arptnda ne de sabrldr! Hr ne iyidir Hseyin arda bulunduunda O zaman canyla ne de fedakarlk edendir. Ya Rabbim! Onu cennete misafir kl. Ve onu gzel hurilerle evlendir. mam namaza durarak ashabyla le namazn klmaya balad. Zuheyr b. Kayn ve Said b. Abdullah-i Hanefi oklarn mam Radyallahu anh'a isabet etmemesi iin mamn nnde durarak gslerini siper ettiler ve mam Radyallahu anh namaz bitirince Said ald ar yaralar yznden yere ykld ve yle dedi: Allahm! d ve Semud kavmini lanetlediin gibi ahdini bozan bu insanlar lanetle ve onlara azabn gnder. Allahm benim selam Peygamberine ulatr. Daha sonra mama (a.s) bakarak dedi ki: Ey Resulullah Sallallahu aleyhi ve sellemin torunu sana kar vazifemi yaptm m? mam: Evet, ey Said; sen cennete gidiyorsun ve bir saat sonra biz de senin yannda olacaz. Benim selamm ceddim Resulullaha ulatr. Daha sonra mam Radyallahu anh yaranlarna hitaben yle buyurdu: "Ey benim dostlarm! Cennet sizin karnzdadr ve onun kaplar sizin yznze ak, nehirleri akmakta olup meyveleri yetimitir. Resulullah ve Allah yolunun ehidleri sizi beklemekte ve sizin geleceinizi birbirlerine mjdelemekteler. yleyse Allah ve Resulnn dinini himaye edin. Resulullahn Ehl-i Beytini mdafaa edin. Allah sizleri affetsin." Daha mamn szleri bitmemiti ki Yezid b. Ma'kel, Bureyr b. Huzayre hitaben yle dedi: Ey Bureyr! Allahn size yaptklarn nasl deerlendiriyorsun?
225
Bureyr: Allaha andolsun ki Ondan iyilikten baka bir ey grmedim. Beni hayr ve iyilie yneltti; seni ise ve mahcup esir etti. bn-i Ma'kel: Yalan sylyorsun, ey Bureyr! Beni Levzanda birlikte hareket ettiimizde m'minlerin emirinin Hz. Ali olduunu sylediini hatrlyor musun? Bureyr: Evet, yle syledim ve imdi de o szlerimi tekrarlyor ve senin sapklardan olduuna ehadet veriyorum. imdi gel mbahele edelim ve Allahn lanetini yalanclarn zerine klalm. Daha sonra Yezid b. Ma'kelle Bureyr b. Huzeyr ellerini kaldrarak Allahtan yalancy lanet ve helak etmesini istediler. Sonra savamaya baladlar. ok gemeden Bureyrin klc Yezidin bana inerek orada kald. Bureyr klcn Yezidin bandan karmaya alt esnada Rza b. Munkiz-i Abdi adnda birisi ona hcum etti. Bureyr bir mddet savatktan sonra onu yere vurarak gsnn stnde oturdu. Rza b. Munkiz akrabalarn yardma ard. Kab b. Cabir b. mer Bureyri ldrmek istedi. Afif b. Zuheyr b. Ebi Ahmed ona seslenerek dedi ki: Yazklar olsun sana! Kimi ldrmek istediini biliyor musun? O Kufe mescidinin karilerinin by Bureyr b. Huzeyrdir. Onu kendi haline brak. Ama Kab onun szlerini nemsemedi ve Bureyrin arkasna bir klc indirdi ve ikinci darbeyi Bureyrin bana indirerek onu ehid etti. Kab eiyle karlatnda ei onu knayarak dedi ki: Yazklar olsun sana! Resulullahn evladna kl ekiyor ve Kufe karilerinin byn m ldryorsun?! Allaha and olsun bundan byle seninle konumayacam. nk sen byk bir cinayet ilemi bulunmaktasn.
226
Hanzele b. Esad-i ibami dman ordusuna nasihat etmeye balad ve konumasn u szlerle tamamlad: Ey insanlar! Ben sizin iin Ahzab gn gibi azapl bir gnn ve Nuh, d ve Semud kavimlerinin bana gelenlerin sizin de banza gelmesinden korkuyorum; birbirinizi knayacanz ve o zaman artk Allahn sizi affetmeyecei gnden korkuyorum. Bilin ki, Allahn saptrd kimseyi hi kimse hidayet edemez. Ey insanlar! Hseyini brakn ve onu ldrmeyin, aksi durumda Allah sizi byk bir azaba dar edecektir. mam Huseyn Radyallahu anh, Hanzelenin szlerini duyunca ona hayr dua ederek yle buyurdu: Allah sana rahmet etsin ey Hanzele. Onlar savatan nce senin hak davetini reddederek kalkp sana ve yaranna cevap verdiklerinde azab hakkettiler. Ama imdi salih kardelerini ldrdler; artk onlarn hallerinin nasl olaca bellidir. Hanzele: Ey Resulullahn evlad! Doru buyurdunuz; canm size feda olsun. Daha sonra Hanzele oluncaya kadar avat. meydana giderek ehid
Abis b. Ebi ebib-i akiri, mehur alim ve muhaddislerinden olan evzebe yaklaarak yle dedi: Ey evzeb! Bu gn ne dnyorsun? evzeb: Ne dnmemi bekliyorsun. ldrlnceye kadar Resulullahn evladnn emrinde savaacam. Abis: Ben de senin hakknda byle dnyorum. O halde imdi mamn huzuruna giderek izin iste ve savaa git.
227
evzeb mamn huzuruna giderek izin aldktan sonra meydana gitti ve ehid oluncaya kadar savat. Daha sonra Abis kendisi avaa gitti. Abisin sava hedef uruna yaplan en byk yiitliin bir rneidir. Kerbela ehidleri savaa gitmek istediklerinde mam Hseyinin huzuruna giderek izin istiyor, vedalayor, iman ve yiitlikten bahsediyorlard. Abis de dier Kerbela ehidleri gibi mamn huzuruna giderek yle dedi: Ya Eba Abdullah! Benim yanmda yeryznde hi kimse sizin kadar aziz ve sevgili deildir. Canmdan daha aziz bir eyim olsayd onunla sizi bu zulm ve lmden kurtarabilseydim onu feda etmekten ekinmezdim. ahid ol ki, ben senin ve babann dini zere lyorum. Daha sonra Abis meydana gitti ve Yezid ordusunda olan Rabi b. Temim diyor ki: Abisi grr grmez tandm. Onu ncelerden tanyordum. Savalarda onun yiitliini grmtm. Ondan daha cesur birini tanmyordum. Dolaysyla bararak dedim ki: Bu arslanlar arslan Abis b. ebib-i akiridir. Onun karsna kan herkes ldrlr. Abis, ate alevi gibi meydanda dnerek savamak iin sava istiyordu ama hi kimsenin onun karsna kmaya cesareti yoktu. Yezid ordusunun komutan mer b. Sad bir grubun ona hcum ederek ta yamuruna tutmasn emretti. Abis her taraftan zerine ta yadn, kendisiyle erkeke savaacaklarna ta yamuruna tuttuklarn grnce zerindeki zrh ve bandaki bal kard. Bylece zerinde elbisesi olmakszn kendisini dman ordular denizine atverdi ve siyah bulutlar arkasndaki gne ve karanlklar iinde bir ate gibi meydana yrd. Rabi b. Temim diyor ki: Allaha and olsun ki Abis her tarafa hcum ediyordu ve iki yzden fazla kii onun karsndan kayor ve birbirlerinin zerine
228
yklyorlard. Abis byle savayordu. Nihayet Yezid ordusu onun drt tarafn kuatt ve ald ta, mzrak ve kl yaralaryla yere ykld... Bir grup Abisin ban ellerine alm dolatryor ve her biri onu kendisinin ldrdn iddia ediyordu. Bylece Abis de ehadet erbetini iti. Ebuzer-i Giffarinin klesi Cevn, mam Hseyinin huzuruna karak meydana gitmek iin izin istedi. mam: Ey Cevn! Sen afiyet ve asayi midiyle bizimle buraya kadar geldin; imdi kendi yoluna gidebilirsin. Cevn mamn (a.s) ayaklarna kapanarak ayaklarn pp yle dedi: Ey benim imamm! yi gnlerimde sizin yannzdaydm. imdi zor durumdayken sizi nasl brakabilirim. Ey benim mevlam! Ben kt kokulu, hasebi dk ve rengi siyah bir kleyim. Gzel kokulu, erif hasebli ve beyaz renkli olmam iin cennete girmeme msade edin. Allaha andolsun ki, benim siyah kanm siz Resulullah Sallallahu aleyhi ve sellemin Ehl-i Beytinin (a.s) pak kanlarna karncaya kadar sizi brakmam. Bunun zerine mam Cevna izin verdi. Cevn meydana giderek bir ka kii ldrdkten sonra kendisi de ehid oldu. mam (a.s) onun ba ucuna gelerek buyurdu ki: Allahm! Onun yzn ak et, kokusunu gzelletir, onu salih kiilerle haret ve onu Muhammed ve Ehl-i Beytiyle haret. Naklediyorlar ki: Onun cesedinin yaknndan geen herkes orada miskten daha gzel bir koku hissediyordu. ENES BN HARS VE DER EHL BEYT MENSUPLARININ EHADETLER Daha sonra Resulullah Sallallahu aleyhi ve sellemin sahabesinden olup Bedir ve Sffn savalarna katlarak
229
Resulullah ve Hz. Alinin emrinde kl sallam olan yal Enes b. Haris gzlerine dklen kalarn bir mendille ve emamesin de beline balayarak mamn (a.s) huzuruna kp cihad iin izin alarak meydana gitti ve Yezid ordusundan atm kiiyi ldrdkten sonra ehid oldu. mam onu seyrederken, Allah senin bu aban mkafatlandrsn ey yal adam. diye buyuruyordu. Sra Amr b. Cnade-i Ensari'ye geldi. Babas Cnade b. Kab-i Ensari Aura sabah mam Hseyinin (a.s) ashabndan bir grupla birlikte birinci saldrda ehid olmutu. On bir yanda olan bu ocuun annesi ona diyordu ki: Olum! Annenin yanndan kalkarak sava meydanna git ve Resulullahn torununun gzleri nnde sava. Amr b. Cnade meydana gitmek istediinde mam Hseyin : Onun babas yeni ehid oldu. Bunun ehid olmas annesine ar gelebilir. Onu adrlara geri evirin. dedi. mam Hseyinin (a.s) bu sz karsnda Amr b. Cnade yle arzetti: Annem babam size feda olsun. Meydana giderek savamam annem emretti. Sava elbiselerini kendi elleriyle giydirdi bana. Nolur bana izin verin. Bu delikanl gen izin aldktan sonra meydana giderek yle recez okudu: mamm Hseyin, imamlarn en stndr. Hseyin, Peygamberin gnlnn sevincidir. Hseyin, Ali ve Fatmann oludur. Byle iyi bir imam tanyor musunuz?! Yz gne gibi parlak, aln dolunay gibi nurludur. Daha sonra dmana hcum ederek ehid oluncaya kadar savat. Onun ban gvdesinden ayrarak mam
230
Hseyinin ordugahnn nne frlattlar. Annesi ne karak olunun ban alp barna bast ve yle dedi: Ey olum aferin sana, ey gnlmn mutluluu, ey gzmn nuru. Daha sonra Biz Allah yolunda verdiimiz eyi geri almayz anlamnda olunun ban dmana doru att. Sonra kendisi de yerden bir sopa alarak dmana saldrd ve yle recez okudu: Ben kadnlar arasnda zayf bir kadnm. Size iddetli bir darbe indireceim erefli Fatmann evlatlarn savunma urunda. mam kadnlarn meydana gitmesine raz olmad iin onu adrlara geri evirdi. Sonra Haccac b. Mahzur-i Cufi meydana gitti. Bir mddet savap yz kzl kanlara boyandktan sonra mamn huzuruna karak yle dedi: Ey Hseyin! Bugn dedeniz Resulullahla mlakat edeceim, sonra babanz Aliyi greceim. mam Haccaca cevap olarak buyurdu ki: Ey Haccac! Ben de senin peinden onlarn arasna geleceim. Daha sonra Haccac oluncaya kadar savat. meydana dnerek ehid
Ondan sonra Suveyd b. Amr b. Ebu-l Mut'a meydana gitti. Attan yere dtnde Yezid ordusu onun ldn sand. mam Hseyin ehid olduunda oradakilerin Hseyin ehid oldu dediklerini duyunca yerinden kalkarak ehid oluncaya kadar Yezid ordusuyla savat. Suveyd mamn (a.s) ehadetinden sonra Kerbelada ehid olan en son yarandr.
231
Artk mam Hseyinin Ehl-i Beytinden baka kimsesi kalmamt. Ehl-i Beyt, Allah ve resulnn dinini diri tutmak iin azimle lme kar gidiyorlard. mam Hseynin yaknlar toplanarak birbirleriyle vedalayorlard. mam Hseyinin Ehl-i Beytinden sava meydanna giden ilk kii herkesten ok Peygambere benzeyen byk olu Ali Ekberdir. Bu arada kadnlar etrafna toplanarak diyorlard ki: Ey Hseyinin olu! Bizim gurbetimize merhamet et; nk senden uzak kalmaya tahamml edemeyiz diyerek sitem ettiler. Ali Ekber mamdan (a.s) izin alarak meydana gitti ve yle recez okudu: Ben Hseyin b. Alinin olu Aliyim Biz Peygamberin en yaknlar Ehl-i Beyt'iyiz. Klcmla size saldrr ve babam savunurum; Haimi ve Alevi yiidinin darbesiyle. Vallahi o haramzade bize hkmedemez Bu srada mam Hseyin (a.s) sakaln tutarak ban gkyzne kaldrp gzlerinden akan yalar yzn slatrken yle diyordu: Allahm! ahid ol ki, halk iinde Peygamberin Muhammede en ok benzeyeni bu kavmin zerine gidiyor. Biz Peygamber'i grmek istediimizde ona bakyorduk. Allahm! Yeryznn nimetlerini bu kavimden al ve onlar datver. Hi bir zaman pak kullarn onlardan raz etme; nk onlar bizi davet ederek bize yardm edeceklerine dair sz verdikleri halde bize kl ektiler. mam daha sonra mer b. Sada yle hitap etti: Ey Sadn olu! Benimle Resulullah arasndaki ba grmezlikten geldin. Allah senin neslini kurutsun.
232
Allah Adem, Nuh, brahim ve l-i mran seerek onlar dier insanlara stn kld. Ve biz o seilmi insanlarn soyundanz. Ali Ekber dman ordusuyla savaa koyuldu. Onlardan yetmiini ldrdkten sonra susuzluktan babasnn yanna dnerek susuzluunu dile getirdi. mam: Yaknda deden Resulullah grecek ve onun elinden su ieceksin ve artk ondan sonra asla susamayacaksn. Ali Ekber tekrar meydana giderek dman ordusuyla savaa devametti. Bir ok anszn boazna isabet etti ve Murret b. Munkez-i Abdi mzrakla Ali Ekberin bana vurdu, sonra da bana bir kl darbesi indirdi. Bunun etkisi zerine mer b. Sadn askerleri kllaryla Ali Ekber'in vcudunu param para ettiler. mam Hseyn (a.s) olunun ba ucuna gelerek ban dizlerinin stne ald ve yle buyurdu: Allah seni ldren bu zalim kavmi ldrsn. Allah ve Resulullahn hrmetini ortadan kaldrmaya ne kadar da cret ettiler. Artk senden sonra dnyaya yazklar olsun. Daha sonra mam avucunu olunun kanyla doldurarak onu gkyzne savurdu ve o kann bir damlas bile yere dmedi. mam (a.s) olunun cesedini ehitlerin bulunduu adrn nne getirmelerini emretti. Daha sonra Ehl-i Beyt kadnlar Ali Ekberin cesedinin etrafna toplanarak bedenin kanlar iinde ve para para olduunu grnce feryad ederek alamaya baladlar. Dmann kl ve mzraklarnn izleri vcudunun her yerinde grlmekteydi. Haimi kadnlarnn nnde Zeynep vard. Alamak ona rahatlk vermiyordu. Kendisini Ali Ekberin pak cesedinin
233
zerine atarak kardeinin cier paresini barna basp feryad ediyordu. Abdullah b. Mslim b. Akil, mam Hseyinin (a.s) huzuruna karak izin alp meydana kt ve yle recez okudu: Bugn babam Mslimle greceim, Peygamberin dini urunda ldrlenlerle greceim Abdullah b. Mslim kfr ordusuna kere hcum etti ve her defasnda onlardan bir ounu cehenneme gnderdi. Nihayet Yezid b. Rukkad-i Cuhaninin att ok alnna isabet etti. Abdullah feryad ederek dedi ki: "Allahm, bu kavim bize ihanet etti; bizi ldrdkleri gibi sen de onlar ldr. "Bu esnada birisi mzran Abdullahn kalbine saplayarak onu ehid etti. Abdullahn ehid edildiini gren Ebu Talibin ocuklar topluca Kufelilere hcum ettiler. mam Hseyin (a.s) onlara hitaben buyurdu ki: Ey amcazadeler! Ve ey Ehl-i Beytim! lme kar sabrl olun; Allaha anldolsun ki artk bugnden sonra hakaret ve ihanete uramayacaksnz. Daha sonra Avn b. Abdullah b. Cafer-i Teyyar ehit dt, kardei Muhammed ve Abdurrahman b. Akil ve kardei Cafer b. Akil ve Muhammed b. Mslim b. Akil ehid oldu. Daha sonra Muhammed b. Ebu Bekr b. Emir-ul M'minin meydana kt ve Bekr-i Nehavi onu ehid etti. Ondan sonra Abdullah b. Akil Yezid ordusunun iine dalarak onlardan bir ounu ldrd ve kendisi de yaralanarak yere dt; Osman b. Halid-i Tamimi gelerek onu ehid etti. Onun peinden Rembe adndaki mm- Veheb'in olu, Abdullah-i Asgar, Ebu Bekr b. Hasan b. Ali,
234
mer b. Sadn ordusuna saldrarak onlardan bir grubunu ldrdkten sonra ehadete ulat. Sonra ocuk yata olan (On yanda) Kasm b. Hasan mamn (a.s) yanna gelerek meydana gitmek iin izin istedi. mam onu barna basarak kardei Hasan hatrlayp alad ve sonra ona izin verdi. Kasm'n yz dolunay gibi parlyordu. Kasm klcn ekerek kfr ordusuna hcm etti ve onlardan oklarn cehenneme gnderdikten sonra Amr b. Sad b. Nufeyl-i Ezudi bana bir kl darbesi indirdi. Kasm ba yarlnca amcas Hseyini yardma ard. Bu durumu izleyen mam Hseyin (a.s) Kasmn yardmna koarak Kasmn katilini cehenneme gnderdi. mer b. Sadn ordusu Amr kurtarmak istedilerse de, ancak karlarnda mam Hseyini (a.s) bulunca mamn klcnn nnden katlar. Sonra mam Kasmn ba ucunda durarak yle buyurdu: Seni ldren kavim Allahn rahmetinden uzak olsun. Kyamet gnnde senin hakknda onlarn hasm, ceddin Resulullah ve baban Emirul M'minindir. Allaha andolsun ki sen amcan yardma ardn da sana cevap verememesi veya cevabnn bir faydas olmamas amcana ok etindir. Vallahi bu ses yle bir kimsenin sesi ki zulmle ldrenleri ok, yardmclar ise azdr. mam (a.s) yeeninin vcudunu adrlara getirerek olu Ali Ekberin yanna uzatt. Abbas b. Ali Ehl-i Beytten bir oklarnn ehid dtn grnce kardelerine ynelerek yle dedi: Ey annemin oullar! Toplann ve kafirler topluluuna saldrn ki, Allah sizden raz olsun. Bunun zerine Ebu-l Fazl Abbasn kardeleri Abdullah, Cafer ve Osman mam Hseyinin (a.s) huzurunda mer b. Sadn ordularna hcum ederek ehid oluncaya kadar onlarla savatlar.
235
Kardelerinin ehid dtn gren Abbas kendisinden baka mam Hseyinin kimsesinin kalmadn grd, mam'dan (a.s) meydana gitmek iin izin istedi. mam Abbas b. Aliye buyurdu ki: Ey kardeim! Sen benim sancaktarmsn. Abbas: Allaha and olsun ki kalbim daralm durumdadr. Azizlerimizin kannn intikamn bu mnafk insanlardan almak istiyorum. mam: O halde haremdeki susuz yavrucaklar iin biraz su getirmeye al. Abbas kfr ordusunun karsnda durarak onlara nasihat etti ve ocuklarn susuzluunu hatrlatarak onlardan biraz su vermelerini istedi. Ancak Abbasn szleri o l kalplere etki etmeyince mamn yanna geri dnd ve ocuklarn susuzluktan feryat ettiklerini duydu. Bir tulum alarak atna bindi ve Frata doru hareket etti. Frat kysnda drt bin kii Abbas evreleyerek onu mzraklarna hedef aldlar. mam Hseyinin (a.s) ordusunun komutan ve mamn byk kardei dman ordusunun okluundan bir zerre korkmad ve onlarn safn yararak suya ulat. Tulumu suyla doldurduktan sonra avucunu suyla doldurup imek iin azna yaklatrdnda mam Hseyinin susuzluunu hatrlayarak elindeki suyu tekrar Frata dkt ve kendi kendisine yle dedi: Ey nefis! Hseyinden (a.s) sonra hayatta olup olmaman fark etmez Hseyin ehadete doru giderken sen rman souk suyunu mu imek istersin?
236
Allaha andolsun ki, bu dinimin msade etmedii bir eydir. Daha sonra su tulumunu alarak atn adrlara doru srd. Yezid ordular Abbasn yolunu kestiler. Abbas kl sallayarak onlar ldrd halde yle recez okumaktayd: lmden korkmam ben, lm sesi duyduumda. Kllar arasnda bedenim kaybolsa bile Feda olsun canm Mustafa Sallallahu aleyhi ve sellemin pk torununa. adrlara su tulumu gtren Abbas benim. Karlatmda savamaktan da hi korkum yok. Bu esnada Zeyd b. Verka el Cuheni sakland yerden karak Hekim b. Tufeylle birlikte Abbas b. Alinin sa kolunu bedeninden ayrdlar. Abbas b. Ali klc sol eline alarak yle recez okudu: Vallahi sa kolumu da kesseniz Ben yine dinimi savunacam mamm ve sadk olan nderimi Pk ve emin olan Peygamberimin torununu himaye edeceim.342 Hekim b. Tufeyl tekrar hcum ederek bir kl darbesiyle Abbas b. Alinin sol kolunu da bedeninden ayrd. Bunun zerine Abbas sanca gsne ekti. Kfr ordusu onu kuatarak ok yamuruna tuttular. Bu esnada bir ok su tulumuna isabet etti, ikinci ok gsne ve ncs de gzne isabet etti. Ve sonra da birisi adr direiyle mam Hseyinin yiit kardeine hcum ederek ban yard. Bu srada Abbas b. Ali yle seslendi:
342
bni ehraub Menakb(4/108) 237
Benden sana selam olsun ya Eba Abdullah mam Hseyin (a.s) kardeinin sesini iitince ba ucuna gelerek Haimilerin yiitlik rnei, iman direi, eref ve izzetin kalbi ve sancaktarn o halde grnce imdi belim krld buyurdu. Daha sonra klcn ekerek o adam klndaki domuz sfatllara hcum etti. Kfr ordusu mam Hseyinin klcnn karsnda kayorlard. mam (a.s) feryad ederek yle buyuruyordu: Nereye kayorsunuz ey kalleler. Siz benim belimi krdnz. Daha sonra mam kardeinin ba ucunda durarak onun ban dizlerine ald. Bylece Abbas b. Ali de ehadet erbetini ierek Rabbine kavutu. mam Hseyin kardeinin ehadetinden sonra adrlara dnd. Bu olay mama yle ar geldi ki belini bkt. mam'n gznden yalar akyordu. Sakine babas mam Hseyini karlayarak amcas Abbasn ne olduunu sordu. mam Hz. Abbasn ehit dtn Sakineye anlatt. Zeynep bunu duyunca Vay kardeim diye feryat etti. mam Hseyin nereye ynelse bir baka acyla karlayordu bir yanda kanlara boyanm dostlar, bir yanda kadnlarn ve ocuklarn feryat ve figanlarn gryordu. Bu esnada mam: Ey kavim, sizin aranzda Resulullahn Ehl-i Beytini savunacak birisi yok mu? diye buyurdu!!! mamn szlerini iiten kadnlarn feryatlar daha da bir ykseliverdi. mam Seccad (a.s) asasna yaslanarak arkasnda eliyle klc srkleyerek savaa gitmek iin dar knca mam mm- Kulsme hitaben yle dedi: Onun nn alarak koruyun ki yeryz Resulullahn evlatlarndan bo kalmasn
238
AL EL ASGAR Radyallahu anhn EHADET Daha sonra mam vedalamak iin haremdeki kadnlarn susmalarn istedi. mam Resulullahn kl ve kalkann kuandktan sonra vedalamak iin st ien yavrucan getirmelerini istedi. Zeynep Ali Esgeri kardeine verdi. mam bebei kucana alarak yzn pt. Daha sonra dmanlarn karsnda tutarak ona su vermelerini istedi. Anszn Hermele okla bebein boazn hedef ald. mam Avucunu bebein kanyla doldurup onu gkyzne serperek yle buyurdu: zntlere tahamml etmeyi kolaylatran Allahn bu halimizi grmesidir. Allahm! Bu musibet ruhun bedenden ayrlmasndan kolay deil. Allahm! Biliyorum ki zaferden daha iyisini bize nasib ettin ve zalimlerden bizim intikammz alacaksn ve bizim bu kavimden ektiklerimizi ahiretimiz iin biriktireceksin." Bu esnada mam kendisine, Ey Hseyin! Bebei brak, cennette iyi eiticiler var onun iin diye hitap edildiini duydu. mam (r.a) bebein cesedini Hz. Zeynebin adrna gtrd. nk annesinin, bebeinin ldrldn grmeye tahamml edemeyeceini biliyordu. Zeynep Ali Esgarin boaznda bir ok olduunu grnce mam'a hitaben dedi ki: Ey kardeim! Onu benim gzmn nnden uzaklatr. Onun lsn grmeye tahamml edemem. mam, Ali Esger iin bir mezar kazarak boazndaki okla birlikte onu topraa gmd. nk biraz sonra kfr ordusunun kendisinin ve dostlarnn pk bedenlerini atlarn ayaklar altnda ineyeceklerini biliyordu. mam Hseyin bir arslan gibi meydana kt; Muhammed ve Alinin kan, Fatma ve Hasann kan,
239
Hamza ve Cafer-i Teyyarn kan, Peygamberler'in kan Musa ve sann kan, brahim ve smailin kan damarlarnda kaynyordu. Hz. brahimin Allah yolunda dkmesi nasib olmayan kan, imdi Resulullahn Ehl-i Beyti tarafndan Allah iin dklyordu. Bundan dolaydr ki mam Hseyine Allahn kan demilerdir. mam kfr ordusunun sa tarafna hcum ederek yle buyurdular: Ben Hseyin b. Aliyim Sizin karnzda ba ememee yemin etmiim. Dorusu babamn Ehl-i Beytini himaye eder Ve Peygamberin dini zere lrm.343 Abdullah b. Ammar b. Yahud diyor ki: Allaha andolsun Hseyin gibi musibete urayan bir kimseyi grmedim. Evlatlar ve yarenleri gzleri nnde ldrld halde yiitce kl sallyor, mehur kahramanlar, karsndan kayor ve hi kimse karsna kmaya cret edemiyordu. Bu arada mer b. Sad yle bard: Bu Arap kahramanlarn klcyla yerlere seren Alinin oludur. Her taraftan onu evirin. mer b. Sadn bu szlerinden sonra mam Hseyine meydann drt tarafndan drt bin mzrak frlatlyordu. Ve onlardan bazlar risalet ailesinin adrlarna saldrmaya baladlar. mam Hseyin kfr ordusunun adrlara hcum ettiklerini grnce yle feryat etti: Ey Ebu Sufyan ailesine uyanlar Eer dininiz yoksa, kyamet gnnden korkmuyorsanz, hi olmazsa
343
Musirul Ahzan(s.79)
240
dnyanzda hr kiiler olun. Eer arap olduunuzu iddia ediyorsanz hasebinize dnn ve insanlk erefinizi koruyun.344 imr cevaben: Ne diyorsun ey Fatmann olu? dedi. mam: Ben sizinle, siz de benimle savayorsunuz; bu kadnlarn hi bir suu yok. Ben hayatta olduum srece askerlerinizi Ehl-i Beytime saldrmaktan alkoyun. imr: Doru sylyorsun ey Hseyin dedi. Bunun zerine Yezidin ordusu Hseyine hcum ettiler ve sava yeni bir boyut kazand. Gcn susuzluk nedeniyle byk lde yitiren mam kl sallayarak Frata doru ilerledi. Drt bin kiiyle Frat kuatan Amr b. Haccac yolundan uzaklatrarak Frata ulat an adamn biri yle seslendi: "Nasl su ime lezzetini alabilirsin; oysa adrlarn yamalamaktalar." mam Hseyin bir damla su imeden Frat terk ederek adrlara yneldi. Kl sallayarak o alak insanlar datt ve bir kere daha Ehl-i Beytini teskin ederek yle buyurdu: Zor ve gaml gnler iin hazrlann ve bilin ki, Allah Teala sizin koruyucunuzdur; sizi yakn bir zamanda dmanlarn errinden kurtaracak, akibetinizi hayr klacak ve dmannz eitli azaplara dar klacaktr. Bu zorluk ve musibetlere karlk eitli nimet ve kerametler balayacaktr. yleyse ikayet etmeyin ve deerinizi drecek eyleri aznza almayn.
344
Makteli Harezmi(2/33) 241
Bu esnada mer b. Sad ordusuna bararak yle seslendi: Hseyine hcum edin ve kendisiyle megulken onu ldrn. Allaha andolsun ki, kendine gelirse onu kendinizden uzaklatramazsnz.345 Bunun zerine Yezid ordusu ok ve mzraklarla mam Hseyine saldrmaya baladlar; yle ki saysz oklar havada birbirine isabet ediyordu. mam Hseyin hrn bir aslan gibi onlara hcum ediyor, karsna kanlar yere seriliyordu. Yezid ordusunun ok yamuru ise zerine yayordu. mam ara-sra adrlardan duyulacak yksek bir sesle: La havle ve la kuvvete illa billah-il aliyy-il azim diyordu. Dman ordusundan biri yle dedi: Ey Hseyin! Bakver u Frata. Vallahi susuzluktan lecek ve ondan tatmayacaksn. mam buyurdu ki: Allahm! Onu susuzluktan ldr. Nakledildii zere o adam srekli su itii halde her zaman susuzdu ve nihayet ar miktarda su imesi yznden cehenneme yuvarland.346 O srada Ebu Hutufe adndaki bir adamn att ok mamn alnna isabet etti. Oku dar karnca btn ehresini kan kaplad halde yle buyurdu: Allahm, bu kavmin bama neler getirdiklerine sen ahid ol. Allahm onlar grup grup ortadan kaldr. Onlardan hi birini yeryznde sa brakma. Allahm ban bu halktan uzak eyle.
345 346
bni ehraub Menakb(4/110) bnl Esir el Kamil(4/76)
242
mam daha sonra szlerine yle devam etti: Ey gnahkar mmet, Resulullahn Ehl-i Beytine kar ne kadar da kt bir davrannz var. Allaha and olsun ki ben Allahtan ehadet kerametini arzuluyorum. Ve bilmeyeceiniz bir ekilde intikamm sizden alacak olan Odur. Bu arada Husayn b. Malik-i Sekuni mam'a hitaben yle sordu: Ey Fatmann olu! Allah senin intikamn bizden nasl alacak? mam: Allah sizleri birbirinizin canna drecek ve zerinize ac bir azap inecektir. mam dinlenmek iin bir sre sava braktnda alnna bir ta isabet etti ve tekrar yzn kan kaplad. mam gmleinin bir kesini kaldrarak yznn kann silmek istediinde ubeli bir ok mamn kalbine isabet etti. Bu esnada mam kurban kesilirken okunan u duay okudu: Bismillahi ve billah ve ala milleti Resulillah sonra ban gkyzne kaldrp yle nida etti: Allahm! Sen iyi biliyorsun ki, bunlar yle bir kimseyi ldryorlar ki btn yeryznde ondan baka peygamberin bir torunu yoktur. Daha sonra oku arkadan kard ve kan oluk gibi dar akmaya balad. mam Hseyin kanyla elini doldurup onu gkyzne serperek yle buyurdu: Allahm! lm bana kolay kl. kinci kez avucunu kanla doldurarak onu yzne bana serperek yle buyurdu: Allah ve Resulyle byle grmek istiyorum.
243
Kann akmasyla mam gcn kaybetti. Bu esnada Malik b. Bir-i Kindi mama yaklaarak ona irkin szler syledikten sonra klcyla mamn bana vurdu. mamn bandan kan akmaya balad. Hani b. Sedid diyor ki: mam Hseyin yere oturunca Kufelilerin onun etrafn evirdiklerini grdm. O srada Abdullah b. Hasan dmann mam aralarna aldklarn grnce ona doru kotu. Bahr b. Kab klcn mam Hseyine indirmek zereydi. Abdullah bu sahneyi grdnde dedi ki: Ey kt kadnn olu! Amcam m ldryorsun? Bahr fkelenerek klcn Abdullaha savurdu. Bu kl darbesiyle Abdullahn eli kesilerek pazusunda asl kald. Bu kk yavrucuk duyduu iddetli ac ve ar yznden mama ynelerek yle dedi: Ey amca! mdadma yeti, beni bu dert ve musibetten kurtar. mam: Ey yeenim sabret; Allah Teala seni pk ve salih ceddin Resulullaha, Aliye, Hamzaya, Cafere ve Hasana kavuturacaktr. buyurdu. Bu esnada Hermele bir ok atarak onu mam Hseyinin kucanda olduu halde ldrd. HUSEYN Radyallahu anhn EHD EDL Kufeliler saldrlarn Huseyn Radyallahu anha ve evresindekilere younlatrdlar. O ise, elindeki klc ile bu hcumlar savmaya alyordu. Gzleri nnde, gnlerdir kendi z oullar dahil, nice kymetli kiiler ehit olmutu. Onlarn acsyla yrei yanyordu. Bir de gnlerdir susuz kalmt. Byle bir halde metanetini koruyarak saldrlara direnmesi, dmanlarn da artyordu. 10 Muharrem, ite
244
byle ackl sahnelere tarih oluyordu. Huseyn Radyallahu anh alk ve susuzluktan iyice mecalsiz kalm, Kufeliler ise Huseyni vuran ben olmayaym diye son darbeye cesaret edemiyorlard mam Hseyin katligahta ylece duruyordu. Her biri Hseyini bakas ldrmesini istiyordu. imr bararak, neye durmusunuz, neyi bekliyorsunuz. Hseyinin iini bitirin dedi. O srada Zra Bin erik et Temimi mamn sol omzuna bir darbe indirdi. Sonra bir ok mamn boazna ve dier biri de boynuna isabet etti. Sinan b. Enes mamn gsne ve Salih b. Veheb ise yan tarafna vuruyordu. Bu halde iken, Sinan Bin Enes en Nehai mzrakla onu yere drd ve mbarek ban kesti.347 Bu sralarda mam'n at, ba kanl olduu bir halde gidip adrlarn nnde durdu. adrdaki kadnlar ba ve dizlerine vurarak adrdan dar kmaya baladlar. mm- Kulsm diyordu ki: "Vay halimize, Hseyin meydann ortasnda ylm duruyor Zeynep, Ey kardeim, senden sonra dnyada yaamann deeri yoktur. Keke yerle gk birbirine geseydi. dedi. Daha sonra Zeynep mam Hseyine doru gitti. mam Hseyin katligahn ortasnda duruyordu. Zeynep, Ey insanlar, sizin aranzda bir mslman yok mu? Bakn Peygamberin cier paresinin bana neler getirdiler. diye haykrd. Huseyn Radyallahu anhn ayakkablar, elbiseleri, sar ve adrlarda kalan btn eyalar yamaland. Baz mdahaleler olmasa, emir Bin Zilceven gibi kpekler Huseyn Radyallahu anhn aile fertlerini ve hatta hasta yatmakta olan Ali el Asgar Radyallahu anh bile ldreceklerdi. Huseyn Radyallahu anhn bedeninde otuz
347
Taberi(5/453) bni Kesir el Bidaye(8/188) Dineveri el Ahbar(s.258) Zehebi Siyeri Alam(3/303) safur Raibin(s.207) 245
mzrak yaras ve otuz drt kl darbesi tesbit edildi. Ok yaralar bundan haritir.348 Huseyn Radyallahu anhn adamlarndan yetmi iki kii ehit olmu, Kufelilerden ise seksen sekiz kii ldrlmt. Huseyn Radyallahu anh ehit edildiinde 57 (yada 58) yanda idi. ehit edildii tarih; 10 Muharrem 61 Cuma gn, vakit leden sonra idi.349 Hepimiz Allah'tanz ve hepimiz O'na dneceiz. Allah'n selam Imam Hseyin Radyallahu anh'n ve takipilerinin zerine olsun. Allah'n Lneti onlar ehid eden ve ettirenlerin zerine olsun.
BAININ KUFEYE GD
mer Bin Sad, Huseyn Radyallahu anhn ban Haveli ile Kufeye gnderdi. Haveli ge vakit Kufeye vardnda hkmet konan kapal bulunca, evine gitmi, mbarek ba bir tencere altna koyarak hanm Nevvara; Sana dnyalar deerinde bir servet getirdim diye bu meum cinayetten haber vermiti. Kadn tencereye baktnda bir nur ulesinin gklere ykseldiini grm ve; Sen Rasulullah Sallallahu aleyhi ve sellemin torununun ban getirmisin. Yazklar olsun sana! Artk bundan sonra seninle ayn yatakta yatmam! demiti.350 Sabahleyin mbarek ba, bni Ziyada gtrld. bni Ziyad hazeran aacndan bir deynek ile Huseyn Radyallahu anhn dudaklarna ve yanaklarna dokunup
348 349
bni ehraub Menakb(4/110) Hatib Tarihu Badat(1/151) Musab ez Zubeyri Nesebi Kuray(s.40) Tarihi Yakubi(2/245) Nurul Ebsar(s.147) safur Ragibin(s.207) bni Kuteybe el Maarif(s.147) Kerbela Facias(s.178) 350 Taberi(5/455) bni Kesir el Bidaye(8/189) 246
duruyordu.351 Zeyd Bin Erkam Radyallahu anh; ek o deynei! Vallahi ben Rasulullah Sallallahu aleyhi ve sellemin dudaklarn, bu yanaklar perken grdm! diyerek alamaya balaynca, bni Ziyad; ayet bunam bir ihtiyar olmasaydn seni de ldrrdm dedi.352 HUSEYN RADIYALLAHU ANHIN KABR Kabir belirsiz hale getirilmiti. Bir bedevi gelip kabri erifi aratrd. Topraklar avulayp koklamaya ve kabrin bulunduu yere doru ilerlemeye balad. Kabri bulunca da, Babam, anam sana feda olsun! Senden ve senin toprandan daha ho, daha tatl bir ey yoktur diyerek alad ve bir beyit syledi.353 KAFLENN AMA GNDERLMES bni Ziyad, Huseyn Radyallahu anhn ban bir sopa zerine yerletirerek ehirde bir sre dolatrlmasn emretti. Dier Kerbela ehitlerinin balaryla beraber Ali Bin Huseyn Radyallahu anh ile kadn ve ocuklar, Zahr Bin Kays bakanlnda bir heyet ile ama yollad. Heyet ama gidince, Yezid siyaset icab gya bu duruma zlm gibi rol yapt ve bni Ziyada lanet okudu.354 Yezid, ilk tesirler atlatldktan sonra hadiseyi, kendisine beyat verilmemesinin bir sonucu olarak yorumlamak istemi, reaksiyonlar ve kyamlar ba gsterince, halkn kendisine
351
Sbt bnl Cevziden naklen Heytemi es Savaiq(s.431) bu sebeple hazeran ubuundan asa edinmek ho grlmemitir. Bkz.: Yahya Agah Efendinin Mecmuatuz Zeraif(7/2-7) adl eserinden naklen; Prof. Nurhan Atasoy Dervi eyizi(s.271) 352 bni Kesir el Bidaye(8/190) Taberi(5/456) Nurul Ebsar(s.144) safur Raibin(s.208) es Savaiqul Muhrika(s.430) 353 Zehebi Siyeri Alam(3/310) bni Kesir el Bidaye(8/203) 354 Taberi(5/459) bnl Esir el Kamil(4/84) Dmeyri Hayatul Hayevan(s.440) 247
gcenmesine sebep olduu iin bni Ziyada lanet okumaya balamtr.355 ddiaya gre Yezid, Huseyn Radyallahu anhn ba nne konduu zaman, Husayn Bin Hammamn u iirini syledi; Asi ve zalim olup ta sevilen adamlarn balarn byle asar keseriz.356 (Musab ez Zubeyrinin nakline gre bu iiri Ubeydullah Bin Ziyad okumutur.) Yezid bir de Abdullah Bin Zibarann Uhudda syledii u iiri okumutur; Ah keke Bedirde ldrlen dedelerim imdi burada olsayd da bu gn grseydiler. Ferah ve srurlarndan oynar ve; Eline salk Yezid, dmanlarmzn efendisini ldrdn, Bedirin intikamn aldn derlerdi. Ahmedoullarndan intikam almazsam bana Handeften demesinler357 bu son iki rivayet yalandr! Yezide bir Yahudi yle dedi; Benimle Davud aleyhisselam arasnda yetmi baba vardr. Bu yzden Yahudiler, onun hatras iin bana tazim ederler. Siz ise peygamberinizin olunu ldrdnz!358
355
geni bilgi iin bkz.: bnl Esir el Kamil(4/46-88) Cevdet Paa(8/195-288) Mehmed Halid Mufassal Tarihi slam(1/334) Suyuti Tarihul Hulefa(s.208) Nurul Ebsar(s.145 vd.) es Savaikul Muhrika(s.430-431) 356 Mecmauz Zevaid(9/193) Ceml Fevaid(8797) Taberi(6/276) bnl Esir el Kamil(4/37) Mekatilut Talibiyyin(s.121) Musab ez Zubeyri Nesebu Kurey(s.128) arani Muhtasaru Tezkiratil Kurtubi(s.423) Nurul Ebsar(s.145) 357 Ebul Ferec Mekatilut Talibiyyin(s.119) ezeratuz Zeheb(1/91) es Savaikul Muhrika(s.469) Yenabil Mevedde(s.145) 358 Heytemi es Savaikul Muhrika(s.432) 248
ii kaynaklara gre; Yezid, ikiye ok dkn biri olup, oru tutsa bile ikiyle aard. Hayvanlara elbise giydirir, alglarla elenerek vakit geirirdi. Yezid, Huvvarin nahiyesinde sarho olarak avland srada, bir yaban eeinin zerine binmi, eek rknce dp boynu krlm, karn yarlm ve feci bir akibet ile lmtr.359
Huseyn Radyallahu anhn ocuklar

1Sakafeli Leyla binti Murre Bin Urve Bin Mesud adl hanmndan; Aliyl Ekber (Kerbela ehidi), 2Sindiyye (veya Slafe binti Yezdcerd, yada ahzenan binti Kisra Enurevan ) adl mm veled hanmndan; Ali el Asgar, 3mm shak Binti Talha Bin Ubeydullah adl hanmndan; Fatma, 4Rebab Binti mril Kays el Kelbiyeden; Skeyne, 5Kudaal hanmndan; Cafer (Huseyn Radyallahu anh hayatta iken vefat etmitir.) 6Kerbelada ehid olan Abdullah adl olu ki bunun annesi de Rebab binti mruul Kaystr. 7Aliyyl Evsat; Kerbelada ehit olmutur. 8Zeyneb 9Muhammed; kk yata vefat etmitir. 10mer 11Muakkb.360
359
Belazuri Ensab(4/19) Mesudi Mrucuz Zeheb(3/77) Suyuti Tarihul Hulefa(s.209) Kerbela Facias(s.220) 360 bni Kuteybe el Maarif(s.147) Nesebu Kurey(s.59) bni Hallikan Vefayat(1/455) ezeratuz Zeheb(1/105) Nurul Ebsar(s.146,152) arani Tabakat(1/90) Safuri Mehasinl Mctemea(s.196) safur Raibin(s.216) 249
4. ZEYNELABDN AL RADIYALLAHU ANH
Ali bin Huseyn Bin Ali Bin Ebi Talib el Kurai el Haimi. Zeynelabidin adyla tannmtr. Hicri 38 ylnda Medinede domutur.361 Zemaheri, Rebil Ebrarda der ki; Yezdecirdin, mer Radyallahu anh zamannda esir den kz vard. Bunlardan birisi bni mer Radyallahu anhumann payna dt ve Salim Bin Abdullah bin mer bundan dodu. Dieri Muhammed Bin Ebubekr Radyallahu anhumann payna dt ve Kasm Bin Muhammed Radyallahu anh ondan dodu. ncs de, (ah Zenan ehribanu) Huseyn Bin Ali Radyallahu anhumann payna dt. Bundan da Zeynelabidin Ali Radyallahu anh dodu. Bu ocuklarn de teyze ocuklardr.362 bni Kuteybe ise yle der; Zeynelabidinin annesi Sindli Selamedir. Adnn Gazale olduu da sylenir.363 Zeynelabidin Radyallahu anh, Kerbelada babas Huseyn Radyallahu anh ile beraberdi. Yann kklnden veya hastalndan tr kendisini ldrmediler. O zaman 23 yanda veya daha byk olduu rivayet edilir. bni Ziyad melunu onu ldrmek istemi, fakat Allah buna frsat vermemitir.
361
bni Kesir el Bidaye(terc.:9/173) evahidn Nbvve(s.340) Lemazat(1/105) Siyeri Alamin Nbela(4/386) 362 Nurul Ebsar(s.154) bni Kesir el Bidaye(9/174) evahidn Nbvve(s.340) Mekatil-ut Talibiyyin(s.52 ve 59) 363 bni Kuteybe el Maarif(s.148) bni Kesir el Bidaye(9/174) 250
Baz facirler Yezide Zeynelabidin Radyallahu anh ldrmesini tavsiye ettilerse de, Allah ona da bu imkan vermemitir. Ondan sonra Yezid, otoritesinin sarslmasndan korktuu iin, imam Zeynelabidin Radyallahu anh meclislerinde yannda oturtur, onsuz yemek yemezdi. Sonra onlar Medineye gnderdi ve imam orada ok sayg grd.364
LMDE MERTEBES
mam Zeynelabidin Radyallahu anh, babasndan, amcas Hasen Radyallahu anhdan, Cabir, bni Abbas, Misver Bin Mahreme, bni mer, Ebu Hureyre, Safiye, Aie, mm Seleme Radyallahu anhum ve bakalarndan rivayette bulunmutur. Kendisinden de; oullar Zeyd, Abdullah ve mer, Ebu Cafer Muhammed Bin Ali, Zeyd Bin Eslem, Asm Bin mer, Ebu Zinad, Tavus, Zhri, Yahya Bin Said el Ensari, Ebu Seleme Radyallahu anhum ve bakalr rivayette bulunmulardr.365 Zhri Radyallahu anh dedi ki; Ali Bin Huseyn Radyallahu anhdan daha takval ve daha faziletli bir Kureyli grmedim. Babas Huseyn Radyallahu anhn ehadeti zamannda yanndayd. 23 yanda idi ve
364
bni Kesir el Bidaye(9/174) Sbt bnl Cevzi Tezkiret-ul Havas(s.324) sbat-l Hdat(5/242) 365 Zehebi Tezkiratul Huffaz(1/60) Siyeri Alam(4/387) el Kaif(2/37) bni Hacer Tehzibut Tehzib(7/268) Mizzi Tehzibul Kemal(20/384) bni Kesir el Bidaye(9/173) Nurul Ebsar(s.154) safur Raibin(s.237) 251
hastayd. mer Bin Sad, onu kastederek; u hastaya satamayn demiti.366 Yine Zhri Radyallahu anh ; en ok Zeynelabidin Ali Bin Huseyn Radyallahu anhuma ile otururdum. Ondan daha fakih bir kimse grmedim. Hadis rivayet ederdi, aile efrad iinde en faziletli ve engzel taatte bulunan kimseydi. Onlar arasnda Abdlmelik Bin Mervan tarafndan en ok sevileni idi. Kendisine aabeydlerin ss (Zeynelabidin) denirdi.367 Muhammed Bin Sirin Radyallahu anh dedi ki; Zeynelabidin Radyallahu anh, ska, gvenilir bir ravi, ok hadis rivayet eden, ahsiyetli, takval, vera sahibi bir kimseydi. Annesi Gazale idi.368 Said Bin Mseyyeb, Zeyd Bin Eslem, mam Malik ve Ebu Hazim el Arac Radyallahu anhumun ifadelerine gre, Ehli Beyt arasnda Zeynelabidin Radyallahu anhn misli yoktu.369 Adamn birisi, Said Bin Mseyyeb Radyallahu anhe; Falan adamdan daha takval birini grmedim dedi. O da dedi ki; Peki sen Ali Bin Huseyni grdn m? adam;
366
Zehebi Tezkiratul Huffaz(1/60) Siyeri Alam(4/387) bni Hacer Takrib(1/400) Mizzi Tehzibul Kemal(20/384) Nurul Ebsar(s.154) bni Kesir el Bidaye(9/174) safur Raibin(s.237) 367 bni Kesir el Bidaye(9/178) Suyuti Tabakatl Huffaz(1/37) bni Hacer Tehzib(7/269) Zehebi Tezkiratul Huffaz(1/60) Siyeri Alam(4/389) Mizzi Tehzibul Kemal(20/386) Ebul Velid el Baci Tadil ve Tecrih(3/956) 368 bni Kesir el Bidaye(9/175) bni Hacer Tehzib(7/269) Suyuti saful Mbetta(s.21) 369 Ebu Nuaym Hilye(2/140) Zehebi Tezkiratul Huffaz(1/60) Nurul Ebsar(s.154) bni Kesir el Bidaye(9/175) Hudari Tarihut Teri(s.173) 252
Hayr deyince dedi ki; te ben de ondan daha takval birini grmedim370 Ebu Bekir bni Ebi eybe der ki; Zhrinin en sahih isnad; Ali Bin Huseyn Babas dedesi tariki ile gelen rivayetleridir.371 Vakdi der ki; Ali Bin Huseyn Radyallahu anh, insanlarn en takvallarndan, en ok ibadet edenlerinden ve Allahtan en ok korkanlarndand. Yrrken elini kolunu sallamaz, beyaz bir sark sarar ve ucunu arkasndan sarktrd. Knyesi Ebu Hasen idi. Ebu Abdullah ve Ebu Muhammed olduu da sylenir.372 Ali Bin Huseyn Radyallahu anh, mescide girdii zaman, insanlarn omuzlarndan atlayarak ilerler ve nihayet Zeyd Bin Eslem Radyallahu anhn ilerideki ilim halkasna dahil olurdu. Nafi Bin Cubeyr Bin Mutim ona; Allah seni affetsin, sen insanlarn efendisisin. Niin gelip ilim halkalarn ve Kureylilerin meclislerini geerek, u siyahi klenin meclisine oturuyorsun? diye sorunca dedi ki; Kii ancak faydaland yerde oturmaldr. lim ise, her nerede olursa olsun, oraya gidip talep edilmelidir.373
370
Ebu Nuaym Hilye(2/140) Mizzi Tehzibul Kemal(20/389) bni Kesir el Bidaye(9/193) 371 Suyuti saful Mbetta(s.21) Siyeri Alam(4/391) Suyuti Tabakatl Huffaz(1/37) bni Hacer Tehzib(7/269) Mizzi Tehzibul Kemal(20/384) bni Kesir el Bidaye(9/175) 372 Siyeri Alam(4/398) bni Kesir el Bidaye(9/175) arani Tabakat(1/108) 373 Ebu Nuaym Hilye(2/137) Zehebi Siyeri Alam(4/388) Mizzi Tehzibul Kemal(20/385) bni Kesir el Bidaye(9/178) bni Hacer Tehzib(7/269) 253
Abdulmelik Bin Mervan, mam ama getirtir ve Bizans hkmdarnn kendisine sikke ve katlar hakknda sorduu sorulara verecei cevaplar hususunda imam Zeynelabidin Radyallahu anhn fikrini alrd.374 Zeynelabidin Radyallahu anh der ki, nsanlarn dnyadaki efendileri, cmert ve takval olanlardr. Ahiretteki efendileri ise, dindar, faziletli, ilim ve takva sahibi kimselerdir. Zira alimler, peygamberlerin miraslardr.375 FAZLET Ebu Bekr Bin Muhammed Bin Yahya es Suli, Ebu Zbeyrden ve bnl Medini, Zbeyr Bin Muhammed Bin Mslim el Mekkiden naklediyor; Biz Cabir Bin Abdillah Radyallahu anhn yanndaydk. Zeynelabidin Radyallahu anh,yannda henz kk olan olu Muhammed el Bakr Radyallahu anh ile oraya gelince, bize yle dedi; Ben Rasulullah Sallallahu aleyhi ve sellemin yannda iken Huseyn Radyallahu anh oraya geldi. Rasulullah Sallallahu aleyhi ve sellem onu barna basp pt ve yanna oturttu. Sonra yle buyurdu; u olumun Ali adnda bir olu olacaktr. Kyamet gn olunca Arn ortasnda bir mnadi; Abidlerin efendisi ayaa kalksn! diye seslenecek, ve ite u olum Huseynin olu Ali ayaa kalkacaktr. Sonra onun da Muhammed adl bir ocuu olacaktr. Ey Cabir! Ona yetiirsen benden ona selam syle. Onunla
374 375
bni Kesir el Bidaye(9/174) bni Kesir el Bidaye(9/179)
254
karlamandan sonra bil ki mrn az kalmtr. Cabir Radyallahu anh bundan sonra gn yaamtr.376 mam Ahmed Radyallahu anh, Zerr Bin Ubeydden naklediyor; Ben bni Abbas Radyallahu anhumann yanndaydm. Zeynelabidin Radyallahu anh geldi. bni Abbas Radyallahu anh ona; Sevgili olu sevgiliye merhaba dedi.377 KERAMETLERNDEN Bir gn mam- Zeynel Abidin Radyallahu anh, elleri kelepeli, ayaklarnda kay bal olduu halde Medineden Badata gtryorlard. Zhri Radyallahu anh Onu bu halde grnce ok alad ve dedi ki: Keke imdi sizin yerinizde benim ellerim kelepeli olsayd. mam- Zeynel Abidin Radyallahu anh Ona dedi ki:
376
SAHH DELDR. bni Asakir(54/276) Taberani Mucemul Evsat(6/14) Mecmauz Zevaid(10/22) bni Kesir el Bidaye(9/178) Zehebi Mizanul tidal(6/151) bni Hacer Lisan Mizan(5/173) bni Adiy el Kamil(6/2406) Ebulvefa Trablusi Keful Hasis(1/229) Suyuti Lealil Masnua(1/413) bnl Cevzi Mevduat(2/44) el Vasti Hulasatul ksir(s.25) evahidn Nbvve(s.346) Yenabil Mevedde(s.195) Nurul Ebsar(s.157) Siyeri Alam(4/404) Heytemi es Savaik(s.199 terc.:s.435) Kifayetul Eser(s.298) rad Mfid(2/159) bnl Cevzi, Zehebi ve dier baz muhaddisler, bu rivayetin Muhammed Bin Zekeriya el Gulabinin yalan olduunu sylerler. El Gulabi zayf bir ravi olup, bni Hibban onu Skatta zikretmi ve; Gvenilir ravilerden rivayet ettii takdirde itibar edilir demitir. Darekutni onu hadis uydurmakla itham etmitir. Ancak bu rivayet baka bir tarikten, Taberaninin Evsatnda zayf sened ile rivayet edilmitir. 377 bni Kesir el Bidaye(9/178) 255
Ya Zhri! Bu bize hi zor gelmez. stediim zaman el ve ayaklarm aabilirim. dedi ve ok hafif bir silkinme ile elindeki kelepeyi ve ayandaki kay at. Ksa bir zaman sonra eline kelepeyi ayana kay geirerek buyurdu ki: Bunlar kullarn cezasdr ve kolaydr. stediimiz zaman aabiliriz. Esas zor olan Allah- Teala (CC) Hz.lerinin azabdr. Sonra dedi ki; Ben Medineye iki gn sonra zincirsiz ve muhafzsz gideceim. Bu szn zerinden iki gn gemeden, nbetiler onu sk gzetledikleri halde, afak vakti kaybettiler. Aradlarsa da bulamadlar. Sonra Zhri, Abdlmelikin yanna gitti. Abdlmelik ona Zeynelabidin Radyallahu anhn durumunu sordu. O da ona olanlar anlatt. Abdlmelik dedi ki; Muhafzlar onu kaybettikleri gn Zeynelabidin yanma gelip; Benimle senin aramzdaki durumumuz nedir? dedi. Ben ona yanmda ikamet etmesini syledim. O da bunu kabul etmedi ve yanmdan ayrld. Allaha yemin ederim ki, kalbim onun korkusuyla doluydu. te Abdlmelik, grd bu keramet zerine Irak valisi Haccaca, Abdulmuttalib oullarnn kanlarn dkmekten saknmasn ve bu tavsiyeyi gizli tutmasn bildiren bir mektup gnderdi. Zeynelabidin Radyallahu anh keramet ile bundan haberdar oldu. Halife Abdlmelike; Sen bizim hakkmzda falan gn gizli olarak Haccaca yle yle yazdn. phesiz Allah, sana bunun karln vermitir. Diye mektup gnderdi. Abdlmelik, mektubun tarihine baknca, Haccaca gnderdii mektup ile ayn tarihi
256
tadn, mektubu getiren klenin knn da, Haccaca giden elinin gidi vaktine rastladn grd.378 BATIL TKAD SAHPLERNE KAZI Yahya Bin Said Radyallahu Radyallahu anhden naklediyor; Ey sevgisi ile seviniz. Ebu Bekr ve anhumaya svmeniz sebebiyle, bize haline geldi!379 anh, Zeynelabidin insanlar! Bizi slam mer Radyallahu olan sevginiz utan
Zeynelabidin Radyallahu anh dedi ki; Rasulullah Sallallahu aleyhi ve sellemin salnda iken Ebu Bekr ve mer Radyallahu anhuma hangi mertebede idiyseler, Onun vefatndan sonra da ayn mertebededirler.380 Zbeyr Bin Bekkar anlatyor; Irakllardan baz kimseler, Ebu Bekr ve mer Radyallahu anhuma aleyhinde konuuyorlard. Zeynelabidin Radyallahu anh dedi ki; Syleyin, siz Har suresi 9. ayetinde vlen ilk muhacirlerden misiniz? Hayr dediler. Peki siz, o ayette vlen Ensardan msnz? dedi. Hayr dediler. Bunun zerine dedi ki;
378
Ebu Nuaym Hilye(2/135) Seyyid Ahmed er Rfai el Hikem(s.94) Heytemi es Savaik(s.198 terc.:s.433) evahidn Nbvve(s.341) Nebhani Camil Keramat(3/478) Nurul Ebsar(s.155) Hulvi Lemazat(1/109) 379 Ebu Nuaym Hilye(2/136) Zehebi Siyeri Alam(4/389) Muhibbut Taberi Ryadun Nadra(1/382) Mizzi Tehzibul Kemal(20/387) bni Kesir el Bidaye(9/175) arani Tabakat(1/109) 380 Zehebi Siyeri Alam(4/394) bni Hacer Tehzibut Tehzib(7/269) Mizzi Tehzibul Kemal(20/393) bni Kesir el Bidaye(9/176) 257
Sizler ne Muhacirlerden, ne de Ensardan olmadnz ikrar ettiniz. Ben de ahitlik ederim ki, sizler, Allahn u ayette bahsettii nc gruptan da deilsiniz; Onlardan sonra gelenler; Rabbimiz! Bizi ve bizden nceki mmin kardelerimizi bala! Kalbimize mminlere kar kin brakma! (Har suresi 10. ayet) Haydi yleyse yanmdan gidin! Allah sizi mbarek klmasn! Evlerinizi de birbirine yaklatrmasn! Sizler slamiyetle alay ediyorsunuz. slam ehli de deilsiniz.381 Adamn birisi, Zeynelabidin Radyallahu anhe; Ali Radyallahu anh ne zaman dirilip dnyaya gelecek? dedi. Buyurdu ki; Vallahi O, Kyamet gn dirilecek ve kendi bann aresine bakacak.382 TAKVASI, BADET mam Zeynelabidin Radyallahu anh, namaz klarken, iinde bulunduu oda yand. Namaz bitirdiinde; Niin namaz brakp evden kmadn? diye sordular. Dedi ki; Cehennem ateini dnmekle megul olduumdan, bu yangn ateinin farkna varmadm383 Abdest alrken rengi sararr, namaza dururken de vcudu tiril tiril titrerdi. Ona bunun sebebini sorduklarnda;
381
Zehebi Siyeri Alam(4/395) Ebu Nuaym Hilye(2/136) bni Kesir el Bidaye(9/180) 382 bni Kesir el Bidaye(9/180) 383 Kueyri Risalesi(s.199) Siyeri Alam(4/391) Tehzibul Kemal(20/389) evahidn Nbvve(s.340) safur Raibin(s.238) Lemazat Hulviye(1/106) 258
Kimin huzuruna duracam ve kiminle konuacam bilmiyor musunuz? dedi.384 Hacca gittiinde telbiye getirmek isteyince vcudu sarslmaya balad. yle dedi; Lebbeyk dediim zaman bana; La lebbeyk denilmesinden korkuyorum. Arkadalar onu telbiye getirmeye tevik edince, o da telbiye getirir getirmez bayld ve bineinden dt.385 mam Malik Radyallahu anh ve daha bakalarndan rivayet edildiine gre, Zeynelabidin Radyallahu anh, hergn ve gecede bin rekat namaz klard.386 Tavus Radyallahu anh dedi ki; Zeynelabidin Radyallahu anhn Hatimde namaz klp secde halinde iken yle dediini iittim; Ey Rabbim! Kullarn senin avlundadrlar. Senden dilenenler, senin avlundadrlar. Sana muhta olan fakirlerin de senin avlundadrlar. Allaha yemin ederim ki, ben
384
Mizzi Tehzibul Kemal(20/390) Ebu Nuaym Hilye(2/133) Siyeri Alamin Nbela(4/392) Ebu Talib el Mekki Kutul Kulub(3/330) Shreverdi Avariful Maarif(s.414) arani Tabakat(1/108) bni Kesir el Bidaye(9/176) Nurul Ebsar(s.154) safur Raibin(s.238) evahidn Nbvve(s.340) Yenabil Mevedde(s.191) Lemazat(1/106) 385 Tehzibul Kemal(20/390) bni Kesir el Bidaye(9/176) bni Hacer Tehzibut Tehzib(7/269) Siyeri Alamin Nbela(4/392) arani Tabakat(1/109) 386 Tehzibul Kemal(20/390) bni Kesir el Bidaye(9/176) bni Hacer Tehzibut Tehzib(7/269) Zehebi Tezkiratul Huffaz(1/60) Siyeri Alamin Nbela(4/392) arani Tabakat(1/109) Nurul Ebsar(s.154) safur Raibin(s.237) Yenabil Mevedde(s.191) 259
skntya dtm zaman bu duay okuduumda mutlaka skntm gideriliyordu.387 Zeynelabidin Radyallahu anh, ok secde ettii iin kendisine Seccad lakab verilmitir.388 Zeynelabidin Radyallahu anh, abdest alrken, kimseden yardm istemez, seferde bile gece namazn terk etmez, iddetli rzgar grnce heyecanlanr ve baygn derdi. Ebu Bekr, mer ve Osman Radyallahu anhumu ver ve onlara rahmet dilerdi.389 Zeynelabidin Radyallahu anh, oluna; Ey oulcuum! Tuvalete gitmek iin ayr bir elbise edin. Zira ben, tuvalette pisliin zerine sineklerin konduunu, sonra o sineklerin kalkp elbisemin zerine konduklarn grdm. Dedi. Bunu syledikten sonra dedi ki; Lakin Rasulullah Sallallahu aleyhi ve sellemin ve ashabnn birer elbiseleri vard. Bidatte hayr yoktur. Vazgetim.390
CMERTL
Zeynelabidin Radyallahu anh, geceleyin ok sadaka verir ve yle derdi; Geceleyin verilen sadaka, Rabbin gazabn sndrr, kalbi ve kabri nurlandrr. Kyamet gnnde kulun maruz kalaca karanlklar giderir ve Allah
387
bni Kesir el Bidaye(9/176) Nurul Ebsar(s.154) Tehzibul Kemal(20/391) Siyeri Alamin Nbela(4/393) 388 evahidn Nbvve(s.340) Lemazat Hulviye(1/105) 389 arani Tabakat(1/109) Yafii Ravdur Rayahin(s.55) 390 Ebu Nuaym Hilye(2/133) bni Kesir el Bidaye(9/190) arani Tenbihul Muterrin(s.26) Muhammed Hadmi Berikatul Muhammediye(5/412,417) 260
onun sadaka olarak verdii maln ecrini iki kat olarak verir.391 Muhammed Bin shak dedi ki; Medinede baz kimselerin geimleri salanyor, fakat bunu kimin salad bilinmiyordu. Zeynelabidin Ali Bin Huseyn Radyallahu anh vefat edince o kimselere erzak getiren kimse kalmad. Bylece erzaklar kimin getirdiini anlam oldular. Vefat ettiinde, srtnda ve omuzlarnda, erzak tama nedeniyle oluan baz izler grdler. O, erzak daarcn, srtna vurur, dullarn, dknlerin evlerine tard. O, Medinede yz hane halknn geimini salard. Onun vefatna kadar, erzan kendilerine nereden geldiini bilemediler.392 Bu konuda ayns, bni Aie ve mer Bin Haristen de rivayet edilmitir.393 Zeynelabidin Radyallahu anh, Muhammed Bin same Bin Zeydi, hastal nedeniyle ziyarete gittiinde, o alamaya balad. Zeynelabidin Radyallahu anh, niin aladn sordu. O da, on bin dinar borcu olduunu, bunu demekte zorlandn syledi. Zeynelabidin Radyallahu anh; Borcunu demek benim zerime olsun dedi ve onun borcunu dedi.394
391
Zehebi Siyeri Alam(4/393) bni Kesir el Bidaye(9/176) eblenci Nurul Ebsar(s.157) 392 Ebu Nuaym Hilye(2/136) Siyeri Alamin Nbela(4/393) bni Hacer Tehzibut Tehzib(7/269) Mizzi Tehzibul Kemal(20/392) bni Kesir el Bidaye(9/176) eblenci Nurul Ebsar(s.154) 393 Ebu Nuaym Hilye(2/136) Siyeri Alamin Nbela(4/393) bni Kesir el Bidaye(9/191) Mizzi Tehzibul Kemal(20/392) eblenci Nurul Ebsar(s.154) Zehebi Tezkiratul Huffaz(1/60) Yafii Ravdur Rayahin(s.56) 394 Yafii Ravzur Rayahin(s.56) Tehzibul Kemal(20/393) Siyeri Alamin Nbela(4/394) Ebu Nuaym Hilye(2/140) eblenci Nurul Ebsar(s.154) Es Sabban safur Raibin(s.239) bni Kesir el Bidaye(9/176) 261
Cveyriye Binti Esma dedi ki; Ali Bin Huseyn Radyallahu anh, Rasulullah Sallallahu aleyhi ve selleme olan akrabaln vesile edinerek herhangi bir kimseden bir dirhem bile yemedi.395 Zeynelabidin Radyallahu anh dedi ki; Kardelerimden birini grp te, onun iin Allahtan Cenneti isteyip, dnya maln verme hususunda cimrilik etmekten, Allahtan haya ederim. Zira kyamet gn bana yle denilir; Eer cennet senin elinde olsayd, onu vermekten de cimrilik ederdin. Daha cimri olurdun.396 Kn elli dinar deerinde siyah ibriimden elbise giyerdi. Yaz geldiinde onu sadaka olarak verir, yazn ise daha dk deerde yamal elbise giyer ve u ayeti okurdu; De ki; Allahn kullar iin yaratt zinet ve temiz rzklar haram klan kimdir?(Araf 32)397
GZEL AHLAKI
Birisi aleyhine konumutu. Bu kendisine sylenince onun yanna gitti. Onunla biraz sohbet ettikten sonra buyurdu ki: Hakkmda baz eyler sylediini duydum. Dediklerin doruysa Allah- Teala (CC) Hz.lerinden mafiret dilerim. Beni affetsin, dediklerin iftira ise, Allah (CC) Hz.leri seni affetsin. Selam Rahmeti, bereketi de zerine olsun.398
395
Tehzibul Kemal(20/389) bni Kesir el Bidaye(9/178) Siyeri Alamin Nbela(4/391) bni Hacer Tehzib(7/269) 396 Tehzibul Kemal(20/393) bni Kesir el Bidaye(9/179) Siyeri Alamin Nbela(4/394) bni Hacer Tehzib(7/269) 397 Siyeri Alamin Nbela(4/398) Tehzibul Kemal(20/398) Ebulvelid el Baci Tadil ve Tecrih(9/356) bni Kesir el Bidaye(9/181) 398 bni Kesir el Bidaye(9/177) Siyeri Alamin Nbela(4/397) Yafii Ravzur Rayahin(s.56) Nurul Ebsar(s.155) safur Raibin(s.238) 262
Bir gn adamn biri, Zeynelabidin Radyallahu anhe svd, ancak o, duymazdan geldi. Adam ona; Seni kastediyorum, sana svyorum dedi. Zeynelabidin Radyallahu anh ona; Ben de seni grmezden geliyorum buyurdu.399 Yine bir gn, Ali Bin Huseyn Radyallahu anh, mescidden ktnda adamn biri ona hakarette bulundu. evredekiler, Zeynelabidin Radyallahu anhn yanna geldiler. Zeynelabidin Radyallahu anh; Ona dokunmayn! dedi. Sonra hakaret eden adama dnp dedi ki; Allahn senden gizledii daha birok ayplarmz vardr. Senin bir ihtiyacn var m, sana yardmc olalm Bu szler zerine adam utand. Zeynelabidin Radyallahu anh de ona gmleini verdi, ayrca adamlarna ona bin dirhem para vermelerini emretti. O adam bundan sonra kendisini grnce; Dorusu sen Peygamber sallallahu aleyhi ve sellemin evladndansn. Derdi.400 bni Ebid Dnya, Ebu Hazma es Smaliden naklediyor; Zeynelabidin Radyallahu anh evinden karken yle derdi; Allahm! Ben, bugn, bana svenlere hakkm helal ediyorum.401 Yine bni Ebid Dnyann rivayetine gre, Bir gn mam- Zeynel Abidin Radyallahu anhn misafirleri vard.
399
bni Kesir el Bidaye(9/177) Tehzibul Kemal(20/398) bni Hacer Tehzibut Tehzib(7/269) arani Tabakat(1/108) Yenabil Mevedde(s.194) 400 arani Tabakat(1/110) Yafii Ravzur Rayahin(s.56) bni Kesir el Bidaye(9/177) Nurul Ebsar(s.155) safur Raibin(s.238) 401 bni Kesir el Bidaye(9/180) 263
Klesi sofray getirirken sofra klenin elinden kayd, merdivenin altnda oynayan kk ocuun zerine dt. Bu kk olu vefat etti. Kle bu durum karsnda ok korkup titremeye balad. mam- Zeynel Abidin Radyallahu anh onun bu hali karsnda buyurdu ki: Sen hi korkma, seni affettim. Ve Allah (CC) Hz.lerinin rzas iin seni azad ettim. Bundan sonra da ocuunun tehiz ve tekfin ilerini kendi elleriyle yaparak cenazeyi kaldrd.402 Zeynelabidin Radyallahu anh yle derdi; Alalarak, zillete katlanarak, kzl tyl davarlara sahip olmak benim houma gitmez.403 Abdurrazzak dedi ki; Zeynelabidin Radyallahu anhn cariyelerinden biri, o abdest alrken eline su dkyordu. O srada cariyenin elindeki ibrik dp, Zeynelabidin Radyallahu anhn yzne dedi ve yaralad. Zeynelabidin ban kaldrp cariyeye hmla baknca, cariye yle dedi; Yce Allah fkesini yutanlar ayette vmektedir. Bunun zerine; fkemi yuttum dedi. Cariye; nsanlar affedenleri de Zeynelabidin Radyallahu anh; vmektedir. Dedi.
Allah seni affetsin dedi. Cariye; Allah ihsan edenleri de sever dedi. Bunun zerine Zeynelabidin Radyallahu anh;
402 403
bni Kesir el Bidaye(9/180) Yafii Ravdur Rayahin(s.56) Tehzibul Kemal(20/398) Zehebi Siyeri Alamin Nbela(4/395) bni Kesir el Bidaye(9/180) 264
Sen Allah rzas iin zgrsn, seni azad ettim dedi.404 Zeynelabidin Radyallahu anh dedi ki; Allahm! Gzlere grnen ak halimin gzel olmasndan, kimsenin grmedii zamanlarda da gizli halimin irkin olmasndan sana snrm. Allahm! Ben, ktlk yaptysam da, sen bana iyilik yaptn. Tekrar ktle dnersem, sen de bana iyilik yapma! Allahm! Senin verdiin geni rzkn kendilerine kstn kimselerin iyiini bana nasip et!405 Taberani rivayet ediyor; Zeynelabidin Radyallahu anh bir cemaat arasnda oturuyordu. Kendi evinden bir lk duydu. Kalkp eve gitti. Sonra tekrar ayn meclise gelince ona; evinden gelen ln sebebini sordular. O da hadiseyi anlatt. Oradakiler onu teselli ettiler ve gsterdii sabra atlar. yle dedi; Biz yle bir aileyiz ki, holandmz hususlarda Allaha itaat eder, holanmadmz hususlarda da Ona hamdederiz.406 bni Uyeyne Radyallahu anh naklediyor; Zeynelabidin Radyallahu anh dedi ki; Kii, bir bakas hakknda bilmeden iyi eyler sylemesin. Aksi halde, o adam hakknda bilmeden kt eyler sylemeye yakn hale gelir. ki kii, gnah ilemek zere arkadalk edip bir araya geldiklerinde mutlaka, Allaha itaat dnda birbirlerinden ayrlrlar.407
404 405
bni Kesir el Bidaye(9/179) Ebu Buaym Hilye(2/134) bni Kesir el Bidaye(9/190) 406 bni Kesir el Bidaye(9/191) Ebu Nuaym Hilyetul Evliya(2/137) 407 bni Kesir el Bidaye(9/181) 265
Amr Bin Sabit dedi ki; Zeynelabidin Radyallahu anh Medineden Mekkeye giderken bindii hayvana hi vurmazd.408 Musa Bin Habib naklediyor; Zeynelabidin Radyallahu anh dedi ki; Kim ilmini birisinden gizlerse veya ilim retmekten cret alrsa, o ilim ona fayda vermez.409 Zeynelabidin Radyallahu anh derdi ki; Vcut hastalanmazsa marr, maran vcutta ise hayr yoktur.410 Fudayl Bin Gazvan naklediyor; Zeynelabidin Radyallahu anh dedi ki; Kim kahkaha ile glerse, bir az dolusu ilim pskrm olur.411 Zeynelabidin Radyallahu anha; ki cihann en mesud ahs kimdir? diye soruldu. Dedi ki; inde bulunduu rza hali, batla rza gstermesine sebep olmayan ve gazaplannca da fkesi, hakszlk yapmasna sebep olmayan kimsedir.412 Yine ona; nsanlarn en byk pay sahibi olan kimdir? diye sordular. Dedi ki; Dnyay kendi nefsi iin pay olarak grmeyendir. Dnce bir aynadr. Kii bu aynada kendi iyiliklerini ve ktlklerini grr. Dostlar kaybetmek, gurbete dmek demektir. Kimi insanlar Allah- Teala'dan (CC) korktuklar iin O'na ibadet ederler. Bu klelerin ibadetidir. Baz insanlar da Allah- Teala (CC) Hz.lerinin rahmetini ve
408 409
Ebu Nuaym Hilyetul Evliya(2/133) Ebu Nuaym Hilyetul Evliya(2/139) 410 Zehebi Tezkiratul Huffaz(1/60) Siyeri Alam(4/396) Ebu Nuaym Hilye(2/134) bni Kesir el Bidaye(9/190) 411 Zehebi Tezkiratul Huffaz(1/60) Siyeri Alam(4/396) Ebu Nuaym Hilye(2/134) 412 Hucviri Keful Mahcub(s.166) 266
cennetini isledikleri iin O'na ibadet ederler. Bu ibadet tccar ibadetidir. nsanlarn dier bir ksm ise Allah- Tealaya sevgi ve kr iin ibadet ederler. te bu, tam manada hr ve muttaki olanlarn ibadetidir.413 Buyurdu ki: Allah- Teala (CC) Hz.leri, gnahlarna piman olup tvbe edenleri sever. yilii emretmek ve ktl men etmek grevini yapmayan kimse, Allahn kitabn ardna atm gibi olur. Ancak ktlk yapan kimseler hari. Kendisine; Hari olan nedir? diye sordular. Dedi ki; nat ve ve zorba kimsenin, iyilii emredip ktl men eden kimseye kar taknlk yapp zarar vermesinden korkulur. te bu durum mstesnadr.414 FERAZDAKIN R Suli, Ceriri, bni Aie ve daha bir oklarnn rivayet ettiklerine gre, Hiam Bin Abdulmelik, hacda iken tavaf etmi ve Hacerl Esvedi selamlamak istedii zaman izdihamdan tr imkan bulamamt. Kendisi iin bir minber kurulmu, Hacerl Esvedi ancak o ekilde selamlayabilmiti. Biraz sonra mam Zeynelabidin Radyallahu anh Kabeye gelmi, tavafa balam, Hacerl Esvedi istilam iin yaklatnda, halk, sayg ve tazim ile bir anda nn avermilerdi. Kendisi de gzel bir grntde ve gz alc bir ekilde idi. amllar, Hiama onun kim olduunu
413
bni Kesir el Bidaye(9/177) arani Tabakat(1/107) Mizzi Tehzibul Kemal(20/398) Ebu Nuaym Hilyetul Evliya(2/134) safur Raibin(s.240) Siyeri Alam(4/396) Yafii Ravzur Rayahin(s.55) 414 Ebu Nuaym Hilye(2/139) Tehzibul Kemal(20/391) bni Kesir el Bidaye(9/192) arani Tabakat(1/109) 267
sorduklarnda, o, Zeynelabidin Radyallahu anh kk drmek iin; Tanmyorum demiti. Bunun zerine orada bulunan mehur air Ferazdak; Onu ben tanyorum diye cevap vermiti. amllar; O kimdir? diye sorunca Ferazdak, onu gstererek irticalen uzun bir iir okudu. O iirin ilk birka beyti yledir; Onun bast yerleri Bahta (Mekke vadisi) tanr, Onu Kabe, Harem ve Harem dndaki yerler de tanr, Bu, Allahn en hayrl kulunun oludur, Bu, takval, sekin, temiz ve mehur bir ahsiyettir, Kureyliler bunu grnce szcleri yle der; Bunun ahlaki stnlne kimse ulaamad Bu, onur ve stnln doruk noktasndadr. Bu noktaya slamn Arab ve Acemi ulaamad stilam etmeye, el srmeye gelince Hatimin duvarlar Neredeyse onun avularn yakalamak zeredir. Utandndan bazen gzlerini yumar, Halbuki onun heybetinden gzler ne der bu iirin son beyitleri de yle biter; Senin; tanmyorum demen buna zarar vermez Senin tanmadn Araplar da, acemler de tanr Allah bilen kimse, bunun evveliyatn tanr Dier btn mmetler dine, bunun ailesi vastasyla kavutu. Hiam bu iiri dinleyince fkelendi ve Ferazdakn, Usfanda hapsedilmesini emretti. Zeynelabidin Radyallahu anh bu hadiseyi duyunca, Ferazdaka 12.000 dirhem para gnderdi. Ancak Ferazdak bunu kabul etmedi ve dedi ki; Ben sylediklerimi Allah rzas iin, hakka yardm ve Rasulullah Sallallahu aleyhi ve sellemin
etmek
268
zrriyetinin hakkn vermek iin karlnda bir ey alacak deilim.
syledim.
Bunun
Zeynelabidin Radyallahu anh bunun zerine u mesaj gnderdi; Senin bu hususta samimi olduunu, niyetinin doruluunu Allah da biliyor. Allah hakk iin bu paray kabul et. Bunun zerine Ferazdak paray kabul etti. Sonra da Hiam yerdi ve yle dedi; Sen beni Medine ile gnllerin yneldii Mekke arasnda (Usfanda) hapsediyorsun Sonra da liderlere mahsus olmayan bir ba gvden zerinde tayorsun Ayrca ayplar aka grnen iki tane de a gzn var!415 ORUCUN HKMLERN BEYAN ETMES Sfyan Bin Uyeyne, Zhriden naklediyor; Zeynelabidin Radyallahu anhn yanna gittiimde bana nerede olduumu sordu, ben de, oru konusunu mzakere ettiimizi, sonunda, Ramazan ay orucu dnda farz olan baka bir oru olmadna hkmettiimizi syledim. Dedi ki; Ey Zhri! Bu sizin dediiniz gibi deildir. Orucun krk vechi vardr. On vechi Ramazan orucu gibi farzdr. On vechi de haramdr. On drt tanesinde kii bunlar tutup
415
Mizzi Tehzibul Kemal(20/401) bni Kesir el Bidaye(9/181-184) Zehebi Siyeri Alamin Nbela(4/398) Ebu Nuaym Hilye(2/138) Yafii Ravdur Rayahin(s.55 no;71) Dmeyri Hayatul Hayevan(s.44) Hucviri Kekul Mahcub(s.167) Heytemi es Savaikul Muhrika(s.434) Nurul Ebsar(s.156) Yenabil Mevedde(s.192) 269
tutmamakta serbesttir. Nezir (adak) orucu ve tikaf orucu vaciptir. Farz olan oru; Ramazan ay orucu, hata ile adam ldrp, kefarete gc yetmeyen kimsenin iki ay pepee tutaca oru, yoksullara verecek yiyecek bulamayan ve yemin kefaretiyle ykml olan kimsenin tutaca gnlk oru, hacda ba tra etme nedeniyle tutulan oru, temettu hacc yapp ta kesecek kurban bulamayan kimsenin tutaca oru, avlanma yasana uymayann tutaca ceza orucu farz olan orulardr. Kiinin tutmak veya tutmamakta serbest olduu orular; pazartesi ve Perembe gnlerinde tutulan oru, evval aynda tutulan alt gnlk oru, Arefe gn tutulan oru ve Aura gn tutulan orulardr. zne tabi orular; kadn, kocasnn izni olmadan nafile oru tutamaz. Kle ve cariyeler de efendisinin izni olmadan nafile oru tutamazlar. Haram olan orular; Kurban bayramnda, Ramazan bayramnda, terik gnlerinde, ek gnnde tutulan orular, ara verilmeksizin tutulan visal orucu, hi konumamak anlamndaki samt orucu, gnah bir eyi adamak iin tutulan oru, senenin btn gnlerini orulu geirmek haram orulardr. Misafir, ev sahibinin izni olmadan oru tutamaz. Bu hususta Rasulullah Sallallahu aleyhi ve sellem yle buyurmutur; Kii, bir kavme misafir olduunda onlarn iznini almadan nafile oru tutmasn. Mbah oruca gelince; kii orulu iken unutarak bir ey yer, ierse orucu bozulmaz. Hasta ve misafirin oru
270
tutmasna gelince, baz fakihler bunlarn oru tutabileceini, bazlar da tutamayacaklarn sylemilerdir. Dier bazlar da; dilerse tutar, dilerse tutmaz dediler. Bize gelince biz deriz ki; Hastalar ve misafirler (seferi olanlar) oru tutmazlar. Kii yolculukta veya hastalkta oru tutsa bile geersiz olduundan, o gnlerdeki orular kaza etmesi gerekir.416 VEFATI VE KABR Fellas dedi ki; Ali Bin Huseyn Radyallahu anh hicri 94 (M.713) senesinde vefat etti.417 Vefat ettiinde 58 yanda idi.418 Cenaze namaz Bakide klnm ve ayn yerde defnedilmitir. mam arani naann Msra gtrldn kaydetmitir.419 Ancak bu phelidir.420 iilerin iddiasna gre Onu Emevilerden Velid Bin Abdlmelik, Osman Bin Hayyam eliyle zehirletmitir.421 OCUKLARI Mervan Bin Hakem, Zeynelabidin Radyallahu anhe; Birka cariye satn al da, ocuklarn oalsn demiti. O da; Cariye alacak param yok cevabn vermi, bunun zerine Mervan, ona yz bin dirhem dn vermiti. O da gidip bu parayla cariyeler satn almt. Bylece ocuklar
416 417
Ebu Nuaym Hilye(2/142) bni Kesir el Bidaye(9/193) bnl mad ezeratuz Zeheb(1/105) bni Hallikan Vefayat(1/495) Nesebu Kurey(s.58) bni Kesir el Bidaye(9/189) bkz. bni Kuteybe el Maarif(s.149) Zehebi Tezkiratul Huffaz(1/60) Nurul Ebsar(s.156) Siyeri Alamin Nbela(4/400) 418 bni Kesir el Bidaye(9/189) arani Tabakat(1/110) 419 bni Kuteybe el Maarif(s.149) Ebulferec Egani(14/170) bni Kesir el Bidaye(9/189) arani Tabakat(1/110) 420 Bkz. bni Teymiye Mecmuul Fetava(4/412) 421 Taberi Delaill mame(s.80) bni Sabba Fusull Mhimme(s.190) Heytemi es Savaik(s.435) bni ehraub Menakb(4/176) 271
domu ve nesli oalmt. Sonra Mervan, hastaland zaman ocuklarna, Zeynelabidin Radyallahu anhe vermi olduu dn paray almamalarn vasiyet etti. Hseynilerin tm, Zeynelabidin Ali Bin Huseyn Radyallahu anhuma neslindendir.422 Zeynelabidin Radyallahu anhn on bir erkek ve drt kz ocuu oldu. Aralarnda babasnn ilmine, zhdne, varis olan Muhammed Bakr Radyallahu anhdr.423 mm Abdullah Fatma Binti Hasen Bin Ali adl hanmndan; Hasen, Muhammed, Ali, Abdullah, Huseyn adl oullar, Dier bir hanmndan; Huseyn Asgar, Sleyman, Abdurrahman adl oullar, Dier bir hanmndan en kk olu Ali Asgar Hidan adl mm veled anadan; mer Eref ve Ebul Huseyn Zeyd adl oullar, mm veled analardan, Hadice, mm Musa, mm Hasen ve mm Glsm adl kzlar olmutur. Ayrca Muhammed Asgar, Fatma, Aliyye adnda ocuklar olmutur.424 VASYET Olu mam- Muhammed Bakr Radyallahu anhe buyurdu ki: Ey olum! u drt eit kimselerle arkadalk
422
Zehebi Siyeri Alam(4/391) Tehzibul Kemal(20/388) bni Kesir el Bidaye(9/175) 423 Heytemi es Savaik(s.435) 424 bni Kuteybe el Maarif(s.149) Ali Bin Hasen el Vasti Hulasatul ksir(s.23-24) 272
etme ve onlara gvenme. Fask olan kimselerle arkadalk etme, zira fask kimse seni bir lokma ekmek iin terk eder. Cimri ile arkadalk etme, cimri senin ok muhta olduun eylerini elinden almak ister. Bir de sla-i rahmi terkedenlerle arkadalk yapma. Zira onlar Kur'an- Kerim'de yerde Ayet-i Kerime ile lanetlenmilerdir. 425
425
Yafii Ravdur Rayahin(s.56) bni Kesir el Bidaye(9/177) arani Tabakat(1/108) 273
5. MUHAMMED EL BAKIR RADIYALLAHU ANH
mam Muhammed Bin Ali Bin Huseyn Bin Ali Bin Ebi Talib el Kurai el haimi, Ebu Cafer el Bakr. Annesi; mm Abdullah Fatma Binti Hasen Bin Ali Radyallahu anhumdur.426 3 Safer 57 hicri tarihinde Cuma gn, Medinede dodu.427 Knyesi Ebu Cafer, lakaplar; akir, el Hadi ve Bakrdr. Nevevi; Eline ilmi bir mesele geince, onun zne ermeye alr ve bulurdu. Bu yzden ona bakr lakab verildi. Demitir.428 LMDE MERTEBES Ebu Cafer el Bakr Radyallahu anh, birden fazla sahabeden rivayette bulunmutur. Tabiinin byklerinden ve bakalarndan oluan bir cemaat da ondan rivayette bulunmutur. Babasndan, Cabir Bin Abdullah, Ebu Said el Hudri, bni mer, Abdullah Bin Cafer Radyallahu anhum ve baka sahabelerden hadis rivayet etmitir. Aie, mm Seleme ve bni Abbas Radyallahu anhumden de mrsel olarak rivayet etmitir. Kendisinden ise; olu Cafer es Sadk, Amr Bin Dinar, el Ame, el Evzai, bni Creyc, Kura Bin Halid, Hakem Bin
bni Kesir el Bidaye(9/506) Nurul Ebsar(s.158) Zehebi Siyeri Alam(4/403) Tarih-u Ehlul- Beyt(s. 122) rad(2/158) 427 Zehebi Tezkiratul Huffaz(1/94) bni Kesir el Bidaye(9/507) Nurul Ebsar(s.157) evahidn Nbvve(s.345) Taberi Delailul mamet(s. 215) 428 arani Tabakat(1/110) bkz.: Hucviri Keful Mahcub(s.169) Tezkiratul Huffaz(1/94) evahidn Nbvve(s.345) Heytemi es Savaik(s.435) Nurul Ebsar(s.157) rad Mfid(s.246) Fusull Mhimme(s.193) bni ehraub Menakb(4/197) lelu erayi(1/233) Kifayetul Eser(s. 298) Delailul- mamet(s. 216) 274
426
Uteybe, Rebia, Ebu shak es Sbeyi, Arac, Ata ve Zhri Radyallahu anhum rivayette bulunmulardr.429 El Icli dedi ki; Ebu Cafer el bakr Radyallahu anh, Tabiinden, gvenilir (ska) ravilerdendir. Sfyan Bin Uyeyne, Cafer es Sadk Radyallahu anhden naklediyor; Babam, zamannda yeryzndeki Muhammedlerin en hayrls idi. bni Sad; Muhammed Bakr Radyallahu anh, ok hadis rivayet eden, gvenilir (ska) ravilerdendir. Dedi. bni Kuteybe; Fkh ilmine vakf idi der. Hadis alimleri, Onun gvenilir bir ravi olup geni bir ilme sahip olduu hususunda ittifak etmilerdir.430 Abdullah Bin Ata dedi ki; Alimlerin, Ebu Cafer el Bakr Radyallahu anhn yannda kldkleri kadar baka hi kimse yannda kldklerini grmedim. El Hakem(Bin Uteybe), onun yanna gittiinde, sanki o, onun hocas gibiydi. O, benim gzmde ok byk bir kardeimdi. Onun gzmde bymesinin sebebi, dnyann onun gznde klmesidir.431 bni Kesir dedi ki; Ebu Cafer Radyallahu anh, oka zikreden, Allahtan korkan, sabrl bir insand. Kadri yce, an byk bir Tabii idi. lim, amel, siyadet ve eref bakmndan bu mmetin nderlerinden biri idi. iilerin
429
Buhari Tarihul Kebir(1/183) Ebu Nuaym Hilye(3/186) Zehebi Tezkiratul Huffaz(1/94) Zehebi Siyeri Alamin Nbela(4/401) bni Kesir el Bidaye(9/506) bni Hacer Tehzibut Tehzib(9/311) bni Hacer Takribut Tehzib(2/192) Suyuti Tabakat(1/56) Mizzi Tehzibul Kemal(26/137) bni Asakir Tarihu Dmek(54/268) 430 bkz.: Tarihus Skat(410) Marifetus Skat(1630) bni Hibban es Skat(5/348) Buhari Tarih(1/183) bni Ebi Hatem Cerh ve Tadil(8/117) Zehebi el Kaif(3/79) Suyuti Tabakatul Huffaz(49) Camit Tahsil(327) Tacill Menfea(960) el Cemu Beynes Sahihayn(1/1701) 431 bni Kesir el Bidaye(9/510) Ebu Nuaym Hilye(3/186) Yafii Ravzur Rayahin(s.57) eyh Mfid rad(2/160) 275
iddialarn hi benimsemezdi. Aksine O, Ebu Bekr ve mer Radyallahu anhumay ne geirenlerden idi. yle derdi; Ehli Beytimden hangisini grdysem hepsi de Ebubekr ve mer Radyallahu anhumay dost bilir, onlar nder sayard. Allah ikisinden de raz olsun. Peygamber slalesinden, nesebi yce, soyu yksek idi. Tehlikeli eyleri bilir, oka alayp gzya dker, tartmalardan ve dmanlardan uzak dururdu.432 Irakn en mehur rey sahiblerinden biri olan Numan bin Sabit, maruf adyla mam Ebu Hanife, Medineye geliinde ve ilk defa Muhammed Bakrla tantklarnda aralarnda yle bir konuma gemiti tarihin kaytlarna gre: Muhammed Bakr sordu: Dedemin snnetini ve hadislerini Kyas ve reyle deitiren o adam sen misin? Ebu Hanife: Sen sana layk olan yerde dur; ben de bana layk olan yerde duraym! Misilsiz nder olan dedeniz Hz. Muhammed (s.a.v.) ashab nasl sayg ve sevgi ile baktlarsa, ben de size ayn sayg sevgiyle bakmaktaym! Bu sz syledikten sonra her ikisi yerine oturdu ve aralarndaki konuma yle devam etti: Ebu Hanife; Size soru sormak istiyorum izninizle; ltfen cevap verir misiniz? Elbette veririm ayet cevaplarn biliyorsam! yleyse syleyin bana, erkek mi daha zayftr, yoksa kadn m?
432
bni Kesir el Bidaye(9/506,507) bkz.: Siyeri Alam(4/403) Tehzibul Kemal(26/140) 276
Elbette ki kadn ! Kadnn erkee gre, mirastan hakk ne kadardr? Erkein hissesi iki, kadnn hissesi ise birdir! Efendimiz olan dedeninizin sz ite budur! Eer ben onun dinini (haa) deitirmi olsaydm, kyasa dayanarak, kuvvetli olan erkee bir, zayf olan kadna ise iki pay verirdim mirasdan! imdi ikinci sorumu soruyorum: Oru mu yoksa namaz m daha ycedir, daha efdaldir? mam Muhammed Bakr, Namaz daha efdaldr diye cevaplad bu soruyu. Ebu Hanife; Bu da muhterem dedenizin szdr. ayet ben dedenizin yolunu deitirseydim, ay halinden temizlendikten sonra bir kadnn, orucu deil, namaz kaza etmesini isterdim! Syleyin bana! Sidik mi yoksa meni mi daha necisdir, pistir? Elbette ki sidik daha pistir! Eer ben dededinizin dinini deitirseydim, idrar boalttktan sonra gusledilmesini isterdim. Fakat ben dedenizin yolunu deitirmekten Allaha snrm ve byle makul olduunu sizin de grdnz kyaslar yapmam! Bu nc sorunun sonunda Muhammed Bakr yerinden kalkt, Ebu Hanifenin boynuna sarld, yznden gznden pt ve ona izzet ve ikramda bulundu. 433
433
Heytemi Hayratul Hisan(s.138) Mekki Menakbu mamil Azam(1/168) Ebu Zehra Tarihul Mezahib(s.167) Ebu Zehra Ebu 277
Naklettiimiz bu konuma da gsteriyor ki, Muhammed Bakrn bilim ve ilimde nderliini herkes kabul etmektedir. Ebu Hanife gibi bir byk mam, kendi grlerinden tr ona hesap vermeyi kklk grmyor ve hesabn veriyor. Muhammed Bakr, ashab soy fark gzetmeden btnyle sever ve takdir ederdi. zellikle de Hz. Ebu Bekir ve meri yere ge koymazd. Onlar hakknda u sz sylerdi: Ebu Bekirin ve merin dinde stnln kabul etmeyen, Allah Resulunun snnetini tanmyor demektir! TEFSR ETT BAZI AYETLER Kim taut ve eytan inkar eder de, Allaha iman ederse, kopmayacak salam bir kulpa tutunmu olur. (Bakara 256) ayeti hakknda dedi ki; Hakk mtalaa etmekten alkoyan her ey senin tautundur. u halde, dikkat et! Hak ile arandaki hicap nedir? Hangi hicap ile geri brakldn? Bu hicab kaldr ki, keif haline kavuasn.434 Ala Bin Amr Bin Ubeyde, mam Bakr Radyallahu anha, imtihan etmek iin geldi ve Enbiya suresi 30. ayeti olan; Kafirler grmezler mi ki, gkler ve yer bitiik idi, biz onu ayrdk mealindeki ayette geen; ratka=bitiik ve fatak=ayrmak kelimelerinin ne manaya geldiini sordu. mam Bakr Radyallahu anh; Gkler bitiik idi, yani yamur inmiyordu. Yeryz bitiik idi, yani nebat bitirmiyordu. Biz onu ayrdk, yamur indi ve nebat kt demektir dedi. Bunun zerine Ebu Amr sustu ve itiraz edecek bir ey bulamad.435
Hanife(s.87) hticac(2/165-193) Avalimul Ulum(19/302-303) Biharul Envar(10/149-163, 46/347-359) 434 Keful Mahcub(s.169) Feridettin Attar Tezkiratul Evliya(s.814) 435 eblenci Nurul Ebsar(s.158) 278
Sonra ona; Taha suresi 81. ayeti olan; Kim Allahn gazabn hak ederse helak olmutur ayetindeki; Allahn gazab ne demektir? diye sordu. Dedi ki; O, Allahn geri evirmesi ve cezalandrmasdr. Ey Ebu Amr! Kim Allahn setii bir eyden phe ederse kfre der436 Ebu Bilal el Eari naklediyor; mam Bakr Radyallahu anha; te onlar, sabrettiklerinden tr odalarla mkafatlandrlrlar. (Furkan 75) ayetindeki odalar kelimesinin ne manaya geldiini sordular. Buyurdu ki; Cennet kasdedilmtir. Onlar, dnyada fakirlie sabrettikleri iin bu dle mazhar olacaklardr.437 Sizin dostunuz ancak Allah, onun peygamberi ve namaz klan, zekat veren ve rku eden mminlerdir (Maide 55) ayetinin tefsirinde; Bu mminler ashab kiramdr. Dedi. Denildi ki; Onun sadece Ali Radyallahu anh olduunu sylyorlar. Sen ne dersin? dedi ki; Ali Radyallahu anh de ashabndan birisidir.438 mam Bakr Radyallahu anh, Cabir el Cufiye; Irak fakihleri, Rabbinden bir iaret (burhan) grmeseydi, Yusuf da onu isteyecekti (Yusuf 24) ayeti hakknda ne diyorlar? dedi. Irak fakihleri; Yusuf aleyhisselam o anda, babas Yakub aleyhisselam baparman srm halde grd. Diyerek ayette geen burhan kelimesini byle akladlar. mam Bakr Radyallahu anh; Babam, Ali Radyallahu anhn yle dediini rivayet etmitir; Yusuf aleyhisselamn grd burhan ve iaret u idi; Zleyha ona ynelince, ve o da, Zleyhaya tamahlannca, Zleyha kalkp evin kesinde bulunan, inci ve yakutlar ile sslenmi olan bir putun zerine beyaz bir rt rtt ki, put onlar grmesin.
436 437
eblenci Nurul Ebsar(s.158-59) bni Kesir el Bidaye(9/507) Ebu Nuaym Hilye(3/182) Nurul Ebsar(s.159) 438 Ebu Nuaym Hilye(3/185) bni Kesir el Bidaye(9/510) 279
Zleyha puttan utand iin byle yapmt. Yusuf aleyhisselam, ona niin byle yaptn sorunca, Zleyha; Bu benim tanrmdr. Beni bu halde grmesinden utanrm diye cevap vermiti. Bunun zerine Yusuf aleyhisselam yle dedi; Sen fayda ve zarar veremeyen, grmeyen ve iitmeyen bir puttan utanyorsun. Her nefsin zerinde duran ve yaptklarnn karln verecek olan Rabbimden ben nasl utanmayaym? Allaha yemin ederim ki, sen asla benimle mnasebette bulunamayacaksn. te ayette geen burhan budur.439 mam Bakr Radyallahu anh dedi ki; Kuran, Aziz ve Celil olan Allahn kelamdr. Mahluk deildir.440 mam Bakr Radyallahu anh dedi ki; Bizim taraftarlarmz, Aziz ve Celil olan Allaha itaat eden ve Ondan saknanlardr. Dmanlktan ve husumetten saknnz! Zira bu, kalbi ifsad eder, nifa ortaya karr; Ayetlerimizi ekimeye dalanlar grnce baka bir bahse gemelerine kadar onlardan yz evir (Enam 68) ite bunlar, ekien, tartan ve husumet iinde bulunan kimselerdir.441 mam Bakr Radyallahu anh, mer Radyallahu anhden naklediyor; Allahn Kitabn okuyan bir kimsenin zenginleri sevdiini grrseniz, bilin ki, o dnya ehlidir.
439
bni Kesir el Bidaye(9/509) Ebu Nuaym Hilye(3/181) Mizzi Tehzibul Kemal(5/93) 440 bni Kesir El Bidaye(9/511) Ebu Nuaym Hilye(3/188) Siyeri Alam(4/408) 441 Ebu Nuaym Hilye(3/184) bni Kesir el Bidaye(9/509) Nurul Ebsar(s.160) 280
Onun idarecilere hrszdr.442
yanatn
grrseniz,
bilin
ki,
BDATLERDEN UZAK OLUU mam Bakr r.a., iilerin kendisine yaktrd imamla raz olmamtr; Muireden; Ebu Cafer Muhammed Bin Ali dedi ki; Allahm! phesiz sen biliyorsun ki, ben onlarn imam deilim443 Urve Bin Abdullah dedi ki; mam Radyallahu anha; Kl sslemenin hkmn sordum. Dedi ki; Bunda beis yoktur. Zira Ebu Bekr es Sddk ta klcn sslemitir. Ben dedim ki; Sen Ebu Bekre "sddk" m diyorsun? diye sorduumda yerinden srayp dedi ki; Evet! Sddk! Evet Sddk diyorum. Kim ona sddk demezse, Allah onun dnyada ve ahirette szn tasdik etmesin!444 Cabir el Cufi, mam Bakr Radyallahu anhden naklediyor; Ey Cabir! Duyduuma gre Irakta bir topluluk varm, bunlar bizi sevdiklerini iddia edip, Ebu Bekr ve mer Radyallahu anhumaya dmanlk ediyor, onlarn aleyhinde konuuyorlarm. Bunu da kendilerine benim emrettiimi sylyorlarm. Onlara de ki; Ben onlarn yaptklarndan Allaha snrm ve onlarla bir alakam da yoktur. Canm elinde olan Allaha yemin ederim ki, eer ben ynetim bana geecek olsam, onlarn kanlarn dkerek Allaha yaknlm artrrm. Ebu Bekr ve mer Radyallahu anhumaya istifarda bulunmaz ve onlara rahmet dilemezsem, Rasulullah Sallallahu aleyhi ve
442
Ebu Nuaym Hilye(3/184) bni Kesir el Bidaye(9/508) Nurul Ebsar(s.158) Muhammed Ebu Zehra Tarihul Mezahibil Fkhiyye(s.169) 443 bni Ebi eybe(7/267) 444 Ebu Nuaym Hilye(3/185) Siyeri Alam(4/408) bni Kesir el Bidaye(9/509) Nurul Ebsar(s.159) 281
sellemin efaatinden yoksun kalaym. Allah dmanlar, Ebu Bekr ile mer Radyallahu anhumann faziletlerinden ve onlarn slamda gemi hizmetlerinden habersizdirler. Bunlarn yaptklaryla alakam olmadn kendilerine bildir ve Ebu Bekr ile mer Radyallahu anhumadan uzak duran kimselerden benim de uzak olduumu kendilerine syle! Zira Ebu Bekir ile mer Radyallahu anhumann faziletlerini bilmeyen kimse, snneti bilmemi olur.445 bni Ebid Dnya, mam Bakr Radyallahu anhden rivayet ediyor; irkin szler, alak kimselerin silahdr.446 BADET mam- Muhammed Bakr Radyallahu anh gece ge vakte kadar ibadet eder, sonra Allahu Tel Hz.lerine yle yalvararak alard: Ya lhi! Ya Rabbi! Gece oldu herkes uyuyor. Ya Rabbi! Sen dirisin. Her eyi biliyor, yaplan her eyi gryorsun. Uyuman ve uyuklaman olamaz. Seni byle bilmeyen ihsanna kavuamaz. Sen yle kuvvet ve kudret sahibisin ki, hibir ey senin olmasn dilediin bireyin olmasna mani olamaz. Rahmetin o kadar oktur ki, rahmet kaplarn herkese amsn. Sana dua edenlerin, yalvaranlarn dualarn kabul edersin. Sana gvenen, kapna gelen kimseyi dndrmeye kimsenin gc yetmez. mam Ebu Cafer Muhammed el Bakr Radyallahu anh, her gn ve her gece farzlarla birlikte elli rekat namaz klard.447
445
Ebu Nuaym Hilye(3/185) Muhibbut Taberi Ryadun Nadra(1/383) bni Kesir el Bidaye(9/509) arani Tabakat(1/110) Ebu Zehra Tarihul Mezahibil Fkhiye(s.168) 446 Ebu Nuaym Hilye(3/182) Zehebi Siyeri Alamin Nbela(4/408) bni Kesir el Bidaye(9/508) Nurul Ebsar(s.159) 282
GZEL SZLERNDEN
Kalbin lmesi, nefsin ehvetlerinin peine dmesinden ileri gelmektedir. Kii, ehvetlerini terk ettii lde, kalbi manevi hayata kavuur. Hakk, hak olarak, ancak diri kalpliler duyup anlayabilirler. Kalbi (manen) lm kimse, bir ey iitmez ve anlayamaz. Bu hale iaret olarak Allah Teala; Rasulm! Sen l olan kalplere hakk iittiremezsin (Rum 52) buyurmutur.448 Abdusselam Bin Harb naklediyor; mam- Muhammed Bakr Radyallahu anh buyurdular ki: Yldrm m'min olana da isabet eder, m'min olmayana da. Ama her an Allah- Tela (CC) Hz.lerini zikredene isabet etmez.449 Bir kimsenin kalbinde ne kadar kibir varsa, aklnda o kadar noksanlk var demektir.450 Allah- Tel (CC) Hz.lerinin korkusundan dolay yaaran gz, cehennem ateinden yanmaz. Yani cehenneme girmez. Allah- Tel (CC) Hz.lerinin rzas iin bir kimsenin gznden bir damlack ya yanaklarna dklse, yz tozlanp zelil olmaz. Her eyin belirli bir mkafat vardr. Ancak gzyann mkafat hari. Allah- Tel (CC) Hz.leri bir gzya damlas karlnda o kimsenin denizler kadar gnahn affeder. Eer bir kimse,
447
Zehebi Tezkiratul Huffaz(1/94) Siyeri Alam(4/403) Ebu Nuaym Hilye(3/182) bni Kesir el Bidaye(9/508) 448 Shreverdi Avariful Maarif(s.20) 449 Ebu Nuaym Hilye(3/181) bni Kesir el Bidaye(9/507) safur Raibin(s.250) Nurul Ebsar(s.160) arani Tabakat(1/110) 450 Siyeri Alam(4/408) Ebu Nuaym Hilye(3/180) Nurul Ebsar(s.159) arani Tabakat(1/110) bni Kesir el Bidaye(9/508) Ebu Zehra Tarihul Mezahib(s.169) 283
Allahtan korkarak, mmet iin alarsa, Allah o mmete rahmet eder. 451 Allahn en ok sevdii ey, kendisinden istekte bulunulmasdr. Kaza ve belay ancak dua def eder. Hayrlarn sevab en abuk verileni, iyilik yapmaktr. erlerin cezas en abuk verileni ise taknlk yapp asi olmaktr. Kiiye ayp olarak, kendi yapamayaca eyi bakalarna emretmesi, kendi ilemekte olduu bir ayb bakasna yapmamasn emretmesi, kendisini ilgilendirmeyen eylerle meclisindeki arkadalarna eza vermesi yeter.452 Sizden biri elini kardeinin cebine koyup istedii eyi alabilir mi? Alabiliyorsa ne ala, yoksa karde olamazlar. Bir kimsenin seni ne kadar ok sevdiini anlamak istersen, senin o kimseyi ne kadar sevdiine dikkat et. Yani sen onu ne kadar seviyorsan, o da seni o kadar seviyor demektir. Zira kalpler karlkldr.453 Mide ve namusunun iffetini korumak kadar faziletli ibadet yoktur.454 Varlk zamannda etrafnda dolap, yoklua dnce terkeden kimse, ne kt kiidir.455
451 452
bni Kesir el Bidaye(9/511) Nurul Ebsar(s.158) Ebu Nuaym Hilye(3/188) bni Asakir(54/293) bni Kesir el Bidaye(9/511) 453 Ebu Nuaym Hilye(3/187) bni Asakir(54/293) Ebu Talib el Mekki Kutul Kulub(4/248) bni Kesir el Bidaye(9/510) arani Tabakat(1/111) Nurul Ebsar(s.160) 454 bni Asakir(54/293) bni Kesir el Bidaye(9/511) arani Tabakat(1/111) Nurul Ebsar(s.160) 455 bni Kesir el Bidaye(9/511) arani Tabakat(1/111) Nurul Ebsar(s.160) safur Raibin(s.250) 284
lmi ile insanlara faydal olan bir alim, bin abidden daha efdaldir. Byle bir alimin vefatna eytan, yetmi abidin vefatna sevindiinden daha fazla sevinir.456 Her eyin unutmaktr.457 bir afeti vardr. lmin afeti ise
Dnya, uykuda grdn ryaya benzer. Uyandn zaman hibir ey kalmamtr.458 mam Bakr Radyallahu anh, oluna yle dedi; Tembellikten ve tahammlszlkten sakn. Zira bunlar her ktln anahtardr. Sen tembelleirsen hakk eda edemezsin. Huysuzlap tahammlsz olursan, hakka kar sabrl olamazsn.459 Amellerin en kuvvetlisi u dr; her halukarda zikretmek, nefsini itham ederek dizginlemek ve kardeine mali yardmda bulunmak.460 man kalpte sabittir. Yakini inan ise kalbe gelip gider. Kalbe uraynca onu demir ktlesi haline getirir, kalpten kp giderse, kalp, rm bir bez paavrasna dner.461
456
Ebu Nuaym Hilye(3/183) bni Kesir el Bidaye(9/511) Nurul Ebsar(s.159) Ebu Zehra Tarihul Mezahib(s.169) 457 Ebu Nuaym Hilye(3/182) bni Kesir el Bidaye(9/508) 458 bni Kesir el Bidaye(9/507) Ebu Nuaym Hilye(3/182) Nurul Ebsar(s.160) Yafii Ravdur Rayahin(s.57) 459 bni Kesir el Bidaye(9/508) Ebu Nuaym Hilye(3/183) Ebu Zehra Tarihul Mezahib(s.169) 460 bni Kesir el Bidaye(9/508) Ebu Nuaym Hilye(3/183) 461 Ebu Nuaym Hilye(3/180) bni Kesir el Bidaye(9/508) 285
Zenginlik ve izzet, mminin kalbinde dolarlar. inde tevekkl bulunan bir mekana kavutuklarnda oraya yerleirler.462 Dilediin ve sevdiin szleri syleyerek Allaha dua et, houna gitmeyen bir durum meydana gelirse, Onun sevdii ve istedii eylerde kendisine (Allaha) muhalefet etme!463
VASYET
mam- Muhammed Bakr (RA) Hz.leri, olu mam- Cafer-i Sadk (RA) Hz.lerine yle nasihat etti: Ey evladm! Fasklarla arkadalktan ok sakn. Byle insanlar seni bir lokmaya deiebilir. Cimri olanlarla dost olmaktan da sakn. Zira ok ihtiyacn olduu bir zamanda az bir ey vermekten ekinirler. Yalanclarla dost olma, sana dost grnp konuur, ayrlnca hali deiir. Ahmak olanlarla dostluk arkadalk kurma. Onlar sana iyilik yapyorum zannederek ktlk yaparlar. Akrabay ziyarcti terk edenle de dost olma. nk, Kur'an- Kerim'in yerinde byle kimseyi lanetlenmi olarak grdm.464 VEFATI mam Cafer es Sadk Radyallahu anh ona dedi ki; Ey babacm! Sende hi lm alameti grmyorum, hi ikayet te etmiyorsun. Bunu zerine imam Bakr Radyallahu anh dedi ki; Ey olum! itmiyor musun?
462
Ebu Nuaym Hilye(3/181) bni Kesir el Bidaye(9/509) Nurul Ebsar(s.160) Yafii Ravdur Rayahin(s.57) 463 Ebu Nuaym Hilye(3/187) El Bidaye(9/510) Zehebi Siyeri Alam(4/407) 464 Ebu Nuaym Hilye(3/183) bni Asakir(54/293) Ebu Zehra Tarihul Mezahib(s.179) arani Hukukl Uhuvvet(s.265) Feridettin Attar Tezkiratul Evliya(s.58) 286
Zeynelabidin Ali Bin Huseyn Radyallahu anh duvarn arkasndan; Ey Muhammed! Acele et! diye nida ediyor.465 mam Bakr Radyallahu anh en salam rivayete gre 115. hicri senesinde 58 yanda vefat etmitir.466 Bakide Abbas Radyallahu anhn bulunduu kubbeye defnedilmitir. Drerl Esdafta zehirlenerek ehid edildii kaytldr.467 OCUKLARI 6 veya 7 ocuu olmutur.468 Ebu Abdullah diye knyelenen olu imam Cafer Radyallahu anh ile dier olu Abdullah Bin Muhammed Radyallahu anhn annesi; mm Ferve Bintl Kasm, Ebu Bekr Radyallahu anhn torunudur. brahim ve Ubeydullah adl oullarnn annesi; mm Hakim Binti Esed Bin Mugiretis Sekafiyedir. Ali, mm Seleme ve Zeynep adl ocuklarnn analar ise mm veleddir.469
465 466
Nurul Ebsar(s.159) bni Kuteybe el Maarif(s.149) bni Kesir el Bidaye(9/506) Siyeri Alam(4/409) Nurul Ebsar(s.159) Heytemi es Savaik(s435) Biharul Envar(46/217) 467 Nurul Ebsar(s.159) Heytemi es Savaik(s.435) bni Sabba Fusull Mhime(s.202) Yakubi Tarih(3/63) Taberi Delaill mame(s.94) bni ehraub Menakb(4/210) rad Mfid(s.245) 468 Heytemi es Savaik(s.435) Nurul Ebsar(s.159) 469 Nurul Ebsar(s.159) bni Kuteybe el Maarif(s.149) Ali Bin Hasen el Vasti Hulasatul ksir(s.26) eyh Mfid rad(2/176) 287
6. CAFER ES SADIK RADIYALLAHU ANH
mam Cafer es Sadk Radyallahu anh, hicri 80. senesinde Medinede dodu. Annesi mm Ferve Bintl Kasm Bin Muhammed Bin Ebu Bekr es Sddktr. (Radyallahu anhm) Knyesi Ebu Abdullahtr. Ebu smail olduu da sylenmitir. Lakaplar; es Sadk, el Fadl ve et Tahirdir.470 ehristani El-Milel ven-Nihal adl kitabnda yle bir cmle kullanmaktadr: Cafer, baba tarafndan Allahn Resulne, ana tarafndan da Hz. Ebu Bekire dayanmaktadr471 LMDE MERTEBES Ebu Hatem onun hakknda; mam Cafer es Sadk gvenilir bir ravidir. Onun gibisinden sual olunmaz demitir.472 Zehebi; imam Cafer es Sadk Medine ulemasnn byklerindendir. Demitir.473 Yahya Bin Said, mam Malik, Sfyan es Sevri, bni Uyeyne, Ebu Hanife, Eyyub es Sahtiyani, Eban Bin Taleb
470
Zehebi Tezkiratul Huffaz(1/125) Nurul Ebsar(s.160) Ricalul Mslim(1/120) Tehzibul Kemal(5/97) 471 Muhammed Ebu Zehra, Tarih Boyunca slam Hukuk Okullar ve Byk mamlar, hya Yaynlar: 1/337-343 472 bni Ebu Hatem Cerh ve Tadil(2/1987) Zehebi Siyeri Alam(6/255) Zehebi Tezkiratul Huffaz(1/125) bni Sad Tabakat(5/87) Nurul Ebsar(s.160) 473 Zehebi Siyeri Alamin Nbela(6/255) 288
Radyallahu anhum ve bakalar mam Cafer Radyallahu anhden rivayette bulunmutur.474 bni Hallikan diyor ki; mam Cafer Radyallahu anh, bidatlerle savaan, Peygamber Sallallahu aleyhi ve sellemin snnetini ve eriatn ihya eden, Kuran ve Hadis hafz olan bir tasavvuf nderidir. Cabir Bin Hayan dahi onun talebesi idi.475 mam Malik Radyallahu anh, Cafer es Sadk Radyallahu anhden ilim almtr. O, imam Cafer Radyallahu anhn meclisine sk sk gelir, fkh ve hadis renirdi. mam Ebu Hanife de, mam Caferden rivayette bulunmutur. mam Ebu Yusuf ve mam Muhammedin de el Asar adl eserlerini okuduumuz zaman bu rivayetleri grrz.476 Halife Mansur, mam Cafer Radyallahu anh denemek iin mam ebu Hanifeye krk soru sordurmu, imam Cafer Radyallahu anh hepsini, ihtilaflar da belirterek cevaplamtr. Ebu Hanife; mam Caferden daha fakih birini grmedim. Demitir.477 mam Cafer Radyallahu anh derdi ki, Benden ilmi sorunuz! Zira benden sonra benim gibi konuan kimse olmaz.478
474
Ebu Nuaym Hilye(3/199) Zehebi Siyeri Alam(6/256) Zehebi Tezkiratul Huffaz(1/125) Tehzibul Kemal(5/75) Nurul Ebsar(s.160) rad- Mfid(s.254) Fusul-ul Mhime(s.204) Menakb- bn-i ehraub(4/247) 475 bni Hallikan Vefayatul Ayan(1/105) 476 Muhammed Ebu Zehra Tarihul Mezahibil Fkhiye(s.180) bkz.: rad Mfid(s.254) Fusull Mhimme(s.204) bni ehraub Menakb(4/247) 477 Zehebi Siyeri Alamin Nbela(6/258) Ebu Zehra Ebu Hanife(s.90) 478 Zehebi Siyeri Alamin Nbela(6/257) 289
EMAL
mam Cafer Radyallahu anh, orta boylu, iri gvdeli, ak ve parlak benizli idi. Sa siyah ve kvrck idi. Burnu narin ve byk, aln ak idi. Yznde bir ben vard.479 HLASI mam Malik Radyallahu anh anlatyor; Cafer Bin Muhammede gelir ilim alrdm. O, ok tebessm eder, Rasulullah Sallallahu aleyhi ve sellemin ad anlnca yz sararrd. Onun meclisine uzun zaman devam ettim. Her grmde onu u eyden biri ile megul halde bulurdum; ya namaz klar, ya oru tutar veya Kuran okurdu. Hadisi abdestli olmadan rivayet etmezdi. Manasz szleri hi azna almazd. O, Allahtan korkan zahid ve abid alimlerden idi. Yanna geldiim zaman dayand yast mutlaka bana ikram ederdi480 Sfyan es Sevri Radyallahu anh, mam Cafer Radyallahu anhn yanna gelmi ve onu ok gzel bir kyafet iinde grnce hayran hayran bakmaya balamt. mam Cafer Radyallahu anh bu bakn sebebini sorunca Sevri; Ey Peygamber Sallallahu aleyhi ve sellemin torunu! Bu elbiseler ne senindir, ne de atalarndan kalmadr. Dedi. mam Cafer Radyallahu anh; Ey Sevri! Onlarn a ktlk ve darlk zaman idi. Bizim amz ise her trl ikbal ile geldi. Dedi ve sonra cbbesinin yenini kaldrd. Altnda ksa etekli ve ksa yenli beyaz ynden bir cbbe daha vard. Bu cbbe kaln kldan yaplma sert bir cbbe idi. mam Cafer Radyallahu anh dedi ki; Ey Sevri! Bunu Allah iin giyindik,
479 480
Muhammed Ebu Zehra Tarihul Mezahibil Fkhiye(s.191) Kad Iyaz Tertibl Medarik(v.210) Aliyul Kari erhu ifa(2/72) Hafaci Nesimur Ryaz(2/443) 290
u stndekini de sizin iin giyindik. Allah iin olan gizledik, sizin iin olan da aa kardk.481 mam Cafer Radyallahu anh, Halife Mansur ile karlat zaman gerei aka sylemekten ekinmezdi. Mansurun yzne bir sinek musallat olmu ve onu skntya drmt. O srada mam Cafer Radyallahu anh huzurda idi. Mansur dedi ki; Ey Ebu Abdullah! Allah sinei niin yaratm? mam Cafer Radyallahu anh; Ululuk taslayanlar alaltmak iin dedi. Bir defasnda da Mansur ona; Niin dier insanlar gibi siz de bizim etrafmz sarmyorsunuz? diye yazmt. Buna imam Cafer Radyallahu anh u cevab verdi; Bizim sizden bir korkumuz yoktur ki onun iin yannza gelelim. Sizin de bir ahiret meseleniz yoktur ki onu size anlatalm. Sizi bir nimet iinde grmyoruz ki tebrie gelelim. inde bulunduunuz nimeti de felaket saymyoruz ki taziyede bulunalm. Bunun zerine halife ona; Bize t vermek iin yanmzdan ayrlmaynz diye yazm, mam Cafer Radyallahu anh; Dnyay isteyen sana t vermez, ahireti isteyen de seninle arkadalk etmez diye karlk vermiti.482
481
Ebu Nuaym Hilye(3/193) Zehebi Tzkiratul Huffaz(1/126) Siyeri Alam(6/261) Mizzi Tehzibul Kemal(5/86) arani Tabakat(1/112) Attar Tezkiratul Evliya(s.56) 482 Ebu Nuaym Hilye(3/198) Tehzibul Kemal(5/92) Siyeri Alam(6/264) Bahauddin el Amili el Kekul(1/129) Nurul Ebsar(s.163) 291
mam Cafer Radyallahu anh demitir ki; Fakihler, sultanlarn kapsna yanap yaltaklanmadklar srece peygamberlerin vekilleridirler.483 TKADA DAR SZLERNDEN Abdulcebbar bin Abbas el-Hemdani nakleder; mam Cafer Medineden gelen bir gruba; nallah sizler ehrinizin salihlerindensinizdir. Benden onlara u szm ulatrn; kim benim kendisine itaat farz olan masum bir imam olduumu iddia ederse, ben onlardan uzam. Kim benim Ebu Bekir ve merden uzak olduumu iddia ederse ben ondan uzam. mam Cafer Radyallahu anha Ebu Bekr ve mer Radyallahu anhumadan soruldu. Dedi ki; O ikisinden uzak olandan ben de uzam. Ona denildi ki; Belki de sen takyye yapyorsun Bunun zerine buyurdu ki; Eer ben slamdan beri olursam Muhammed Sallallahu aleyhi ve sellemin efaatine ulaamam.484 mam Cafer Radyallahu anh, ar iilerin kendisine nisbet ettikleri bir ok szden uzak olduunu belirtmi, kendisi namna sz uyduranlara lanet etmitir. iiler, mam Cafer Radyallahu anhden sonra tefrikaya dtler, otuz frkaya ayrldlar. Kimisi mutezileye, kimisi Mrcieye, kimisi de Haricilie sapland.485 mam Cafer Radyallahu anhn fkh ve mezhebi esas itibariyle ehli snnet mezheplerinden farkl deildir. Ancak lmnden sonra bir takm iftiraclar ona bir ok ey
483
Ebu Nuaym Hilye(3/194) Tehzibul Kemal(5/88) Siyeri Alam(6/262) arani Tabakat(1/114) 484 Muhibbut Taberi Ryadun Nadra(1/385) 485 ehristani el Milel(1/193vd.) Badadi el Fark Beynel Firak(s.59vd.) el Lbab(2/226) Semani el Ensab(3/503) Ebu Zehra Tarihul Mezahibil Fkhiye(s.182-190) 292
isnad edip halk arasnda yaymlardr. mam Cafer Radyallahu anh sa olsayd elbette bu iftiralar reddederdi.486 mam Cafer Radyallahu anh dedi ki; Kim; Allah bir eydedir veya bir eydendir veya; bir eyin zerindedir diye iddia ederse irk komu olur. Zira o, bir eyde olsayd tanan, bir eyden olsayd hadis (sonrdan olma), bir eyde olsayd mahdud (snrl) olurdu. Kim Necm Suresi 4. ayetindeki; Sonra yaklat ve grnd kavlinden; Peygamber cismi ile Allaha yaklat manasn vehmederse, Allah ile Peygamber arasna mesafe koymu olur. Yaklama sadece kalp iledir. Kalp Allaha yaklatka Allah o kalpten maddeye ait dnyevi bilgileri uzaklatrr. nk bu konuda maddi manada yaklama veya uzaklama szkonusu deildir.487 mam Cafer Radyallahu anh irade hususunda der ki; Allah Teala meietiyle bize bir ey murad ediyor ve bizden bir ey talep ediyor. Bize ne gibi eyler murad ettiini (kaderi) bizden gizlemi, bizden ne gibi eyleri talep ettiini bize apak belirtmitir. Bizlere ne oluyor da, bizden talep ettii eyle megul olmuyoruz da, bizim hakkmzda ne takdir buyurduuyla megul oluyoruz?488 mam Cafer Radyallahu anh der ki; Sizi dini meselelerde ekimekten sakndrrm. Zira dinde cedellemek, kalbi iddetle megul eder ve nifak dourur.489
486 487
Ebu Zehra Muhadarat Fil Miras ndel Caferiyye(s.37-38) Kueyri Risalesi(s.104) Ahmed er Rfai el Burhanul Meyyed(s.51) 488 ehristani el Milel ven Nihal(1/194) Ebu Zehra Tarihul Mezahib(s.200) 489 Beyhaki uabul man(6/354) Ebu Nuaym Hilye(3/198) Mizzi Tehzibul Kemal(5/92) Zehebi Siyeri Alam(6/264) 293
MAM CAFERN BR RAFZ LE MNAZARASI Bu mnazara imam Cafer es-Sadk ile Rafzlerden birisi arasnda gemitir. Bu risalenin iki nshas bulunmaktadr. Birisi stanbulda ehit Ali Paa ktphanesi 2764 numarada akide ve hadis risaleleri arasnda 11. risaledir. Ikinci nsha ise Zahiriye ktphanesi 111 numarada 19 risaleden oluan bir mecmuadadr. Kitap Ali Abdulaziz el-Ali lu ibl tarafndan tahkik edilip Riyadda Darul Vatan tarafndan neredilmitir. Ayrca emseddin Sivasinin Menakbu Cehar Yari Gzin adl kitabnda da nakledilmitir. Ben bunu Ebu mer el-Menhecnin naklettii, eyh Ali ibil tarafndan telif edilen; Mucizul Fark Min Mealimi Tercemetil mam Cafer es-Sadk adl eserden alp terceme ettim. Kitabn isnad; eyh el-Fakih Ebul-Kasm Abdurrahman bin Muhammed bin Muhammed bin Said elEnsari el-Buhari Mekkede 435 ylnda tahdis etti. Dedi ki; Ebu Muhammed Abdullah bin Musafir bize haber vererek dedi ki; Ebu Bekir Bin Halef Bin mer Bin Halef elHemedan bize haber vererek dedi ki; Ebul-Hasen Ahmed bin Muhammed Bin Ezme bize tahdis ederek dedi ki; EbulHasen Bin Ali et-Tanafisi bize tahdis ederek dedi ki; Halef bin Muhammed el-Kutvan bize tahdis edip dedi ki; Ali Bin Salih bize tahdis edip dedi ki; Rafizilerden birisi490 Cafer bin Muhammed es-Sadk r.a.e geldi ve dedi ki; esselamu aleykum ve rahmetullah ve berekatuh dedi. O da selamn ald. Adam dedi ki
490
emseddin Sivasnin Menakbu ehar Yar adl eserinde bu mnazara nakledilmi olup, Rafzinin ismi; Abdulmecid bin Abdulgaffar olarak gemektedir. Bkz.: Menakbu ehar Yari Gzin, Bedir yaynevi, 1981 stanbul (s.89) 294
1- Ey Rasulullahn olu! Allah Rasulnden sonra insanlarn en hayrls kimdir? Cafer r.a.; Ebu Bekir es-Sddk r.a.dr. dedi. 2- Rafzi; Bunun delili nedir? mam Cafer; Allah Azze ve Cellenin u ayetidir; Eer siz ona (Reslullah'a) yardm etmezseniz (bu nemli deil); ona Allah yardm etmitir: Hani, kfirler onu, iki kiiden biri olarak (Ebu Bekir ile birlikte Mekke'den) karmlard; hani onlar maaradayd; o, arkadana. zlme, nk Allah bizimle beraberdir, diyordu. Bunun zerine Allah ona (sknet salayan) emniyetini indirdi, onu sizin grmediiniz bir ordu ile destekledi ve kfir olanlarn szn alaltt. Allah'n sz ise zaten ycedir. nk Allah stndr, hikmet sahibidir.(Tevbe 40) ncleri Allah olan bu ikinci kiiden kim stn olabilir? Rasulullah s.a.v. dnda Ebu Bekir r.a.den daha stn bir kimse olabilir mi? 3- Rafzi dedi ki; Ali bin Ebi Talib aleyhisselam Peygamber sallallahu aleyhi ve sellemin deinde tasalanmadan ve korkmadan yatmtr. mam Cafer; Ebu Bekir r.a. de Rasulullah s.a.v. ile beraberken tasalanmad ve korkmad. 4- Rafzi; phesiz Allah senin dediinin zddn sylyor Cafer r.a.; Ne buyuruyor? Rafzi; Allah Teala; o, arkadana zlme! nk Allah bizimle beraberdir diyordu buyuruyor. Bunda tasa ve korku yok mu?
295
mam Cafer; Hayr! zlmek, tasa ve korkudan bakadr. Ebu Bekrin zlmesi ise, Peygamber sallallahu aleyhi ve sellemin ldrlme tehlikesinden dolaydr. Onun hzn kendisi iin deil, Allahn dini ve peygamberi hakknda idi. Nitekim onu ylan yzden fazla srd halde bunu belli etmemitir. 5- Rafzi; Allah Teala; Sizin veliniz, ancak Allh, Elisi ve namazlarn klan, zektlarn veren, rk'a varan m'minlerdir.(Maide 55) buyuruyor. Bu ayet Ali r.a. hakknda inmitir. nk Ali r.a. o srada yzn sadaka vermi ve rk halinde idi. Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem de; Onlar ehlibeytimden klan Allaha hamd olsun buyurmutur. mam Cafer; O suredeki bundan bir nceki ayet daha nemlidir; Allah Teala buyuruyor ki; Ey iman edenler! Sizden kim dininden dnerse (bilsin ki) Allah, sevdii ve kendisini seven mminlere kar alak gnll (efkatli), kfirlere kar onurlu ve zorlu bir toplum getirecektir. (Bunlar) Allah yolunda cihad ederler ve hibir knayann knamasndan korkmazlar (hibir kimsenin knamasna aldrmazlar). Bu, Allah'n, dilediine verdii ltfudur. Allah'n ltfu ve ilmi genitir.(Maide 54) Dinden dnmeler Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellemden sonra olmutur. Araplar Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellemin vefatndan sonra dinden dnm, kafirler Nihavendde toplanp; onlar peygamberle yardm gryordu. Fakat o ld. Dediler. mer r.a.; onlar namaz klyorsalar, zekat onlara brak dedi. Bunun zerine Ebu Bekir r.a.; Rasulullah sallallahu aleyhi ve selleme dedikleri gibi bana da zekat davenin bana kadar demedike onlarla mutlaka savaacam. ayet talar ve amurlar, diken ve aalar, cinler ve insanlar bir araya gelse bile onlarla tek bama savarm. Dedi. Bylece bu ayet Ebu Bekir r.a.n daha stn olduunu gsteriyor.
296
6- Rafzi; Allah Teala buyuruyor ki; Onlar, mallarn gece ve gndz, gizlide ve akta infak ederler buyuruyor. Bu ayet Ali r.a. hakkndadr. nk onun drt dinar vard, bir dinar gece, bir dinar gndz, bir dinar gizli ve bir dinar da akta infak etmitir. Bunun zerine bu ayet inmitir. Cafer r.a.; Ebu Bekir r.a.n fazileti Kuranda bundan daha stn geer; Allah Teala buyuruyor ki; (Karanl ile etraf) bryp rtt zaman geceye,(Leyl 1) Allah yemin ediyor, Alp aard vakit gndze, Erkei ve diiyi yaratana yemin ederim ki, Sizin ileriniz baka bakadr. Artk kim verir ve saknrsa, Ve en gzeli de tasdik ederse,(Leyl 2-6) bu tasdik eden Ebu Bekirdir. Biz de onu en kolaya hazrlarz (onda baarl klarz).(Leyl 7) yani Ebu Bekiri En ok korunan ise ondan (ateten) uzak tutulur.(Leyl 17) yani Ebu Bekir uzak tutulur. O ki, Allah yolunda maln verir, temizlenir.(Leyl 18) Yani Ebu Bekir. Onun nezdinde hibir kimseye ait kranla karlanacak bir nimet yoktur. O ancak Yce Rabbinin rzasn aramak iin verir. Ve o (buna kavuarak) honut olacaktr.(Leyl 19-21) bu da Ebu Bekir r.a.dr. Krk bin tutan btn maln Rasulullah sallallahu aleyhi ve selleme infak etmi, kendisinin sadece bir abas kalmtr. Bunun zerine Cibril a.s. inmi ve; Allah yceler ycesinden sana selam etti ve buyurdu ki; Ebu Bekire benden selam syle. Ona de ki; Bu fakir halinde benden raz msn? Yoksa deil misin? o da dedi ki; Ben Rabbim Azze ve Celleden nasl raz olmam? Ben Rabbimden razym, ben Rabbimden razym, ben Rabbimden razym Allah da ona raz olacan vaad etti. 7- Rafzi; Allah Teala yle buyuruyor; (Ey mrikler!) Siz haclara su vermeyi ve Mescid-i Haram' onarmay, Allah'a ve ahiret gnne iman edip de Allah yolunda cihad edenlerin iman ile bir mi tutuyorsunuz? Halbuki onlar Allah katnda eit deillerdir. Allah
297
zalimler topluluunu hidayete erdirmez.(Tevbe 19) bu ayet Ali a.s. hakknda inmitir. Cafer r.a.; Kuranda ayns Ebu Bekir r.a. hakknda vardr; Allah Teala buyuruyor ki; Elbette iinizden, fetihten nce harcayan ve savaanlar, daha sonra harcayp savaanlara eit deildir. Onlarn derecesi, sonradan infak eden ve savaanlardan daha yksektir. Bununla beraber Allah hepsine de en gzel olan vad etmitir. Allah'n yaptklarnzdan haberi vardr.(Hadid 10) Ebu Bekir r.a. maln Rasulullah s.a.v.e infak etmiti. O ilk savaan ve ilk cihad eden kimse olmutur. Mrikler Rasulullah sallallahu aleyhi ve selleme gelip darbe vurunca ve kann aktnca, bunu haber alan Ebu Bekir r.a. Mekke yollarna karak Size yazklar olsun! Bir kimseyi srf Rabbim Allahtr dedii iin ldrecek misiniz? Hlbuki Rabbinizden size apak deliller gelmitir. Demi, bunun zerine mrikler, peygamber sallallahu aleyhi ve sellemi brakmlar ve Ebu Bekir r.a.e vurmaya balamlardr. yle ki burnu ve yz tannmaz hale geldi. O ayn zamanda Allah yolunda cihad eden ilk kiidir. Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem ile beraber ilk arpan ve maln ilk infak eden kimsedir. Nitekim Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem buyurmutur ki; Ebu Bekirin mal kadar bana faydal olan mal olmad. 8- Rafzi; Ali r.a. gz krpacak an kadar dahi Allaha irk komad Cafer r.a.; phesiz Allah Azze ve Celle, Ebu Bekir r.a. hibir eye gerek brakmayacak kadar vmtr; Allah Teala buyuruyor ki; Doruyu getiren yani peygamber sallallahu aleyhi ve sellem, ve onu tasdik edenler(Zmer 33) bu da Ebu Bekir r.a.dr. Herkes peygamber sallallahu aleyhi ve sellemi yalanlarken, Ebu Bekir r.a. onu tasdiklemi, bunun zerine bu zel tasdik ayeti inmitir. Ebu
298
Bekir r.a.; Takva sahibi, temiz, raz olunmu raz ve tadil edilmi adildir. 9- Rafzi; Allahn Kitabnda Aliyi sevmek farz klnmtr. Allah Teala buyuruyor ki; De ki; Sizden ancak yaknlarmn sevgisini istiyorum. Cafer r.a.; Ebu Bekir r.a. hakknda da ayns vardr; Allah Teala buyuruyor ki; Bunlarn arkasndan gelenler yle derler: Rabbimiz! Bizi ve bizden nce gelip gemi imanl kardelerimizi bala; kalplerimizde, iman edenlere kar hibir kin brakma! Rabbimiz! phesiz ki sen ok efkatli, ok merhametlisin!(Har 10) Ebu Bekir r.a. imanda ne gemitir. Onun iin istifar etmek vacip, onu sevmek farz ve ona fke duymak kfrdr. 10- Rafzi; Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem; Hasen ve Huseyn cennetlik genlerin efendisidir, babalar ise o ikisinden stndr. Buyurmutur. Cafer r.a.; Allah katnda Ebu Bekir r.a. bundan daha faziletlidir. Babam bana dedemden naklen, o da Ali bin Ebi Talib a.s.dan rivayet etti; dedi ki; Peygamber sallallahu aleyhi ve sellemin yannda idim. Baka kimse yoktu. O srada Ebu Bekir ve mer r.a. kageldiler. Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem; Ey Ali! u ikisi peygamberler dnda gemi gelecek cennetlik olgunlarn ve genlerin efendileridir. Ey Ali! Hayatta olduklar srece bunu haber verme! buyurdu. Bende onlar lnceye kadar kimseye sylemedim. 11- Rafzi; Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellemin kz Fatma m, yoksa Ebu Bekirin kz Aie mi daha stndr?
299
mam Cafer; Rahman ve Rahim olan Allahn adyla, Y Sn. Hikmet dolu Kur'an hakk iin. H Mm. Apak olan Kitab'a and olsun ki Rafzi; Ben sana Rasulullahn kz fatma m, yoksa Ebu Bekirin kz Aie mi daha stndr? Diye soruyorum, sen bana Kuran okuyorsun! mam Cafer; Ebu Bekirin kz Aie Peygamber sallallahu aleyhi ve sellemin eidir ve onunla birlikte cennettedir. Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellemin kz Fatma ise cennetlik kadnlarn efendisidir. Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellemin eine hakaret edene Allah lanet eder, Rasulullahn kzna buz edeni de Allah rezil eder. 12- Rafzi; Ama Aie Aliyle savat. O Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellemin ei idi. mam Cafer; Evet, sana yazklar olsun! Allah Teala buyuruyor ki; Sizin Allah'n Resln zmeniz caiz olmaz(Ahzab 53) 13- Rafzi; Ebu Bekir, mer, Osman ve Alinin halifeliklerini Kuranda bulabilir misin? mam Cafer; Evet, hem Tevrat ve ncilde bile var. Allah Teala buyuruyor ki; Sizi yeryznn halifeleri klan, size verdii (nimetler) hususunda sizi denemek iin kiminizi kiminizden derecelerle stn klan O'dur.(Enam 165) ve yine buyuruyor ki; (Onlar m hayrl) yoksa darda kalana kendine yalvard zaman karlk veren ve (bandaki) sknty gideren, sizi yeryznn halifeleri klan m?(Neml 62)
300
kendilerinden ncekileri halife kld gibi onlar da yeryzne halife klacan, onlar iin beenip setii dini (slm') onlarn iyiliine yerletirip koruyacan vdetti.(Nur 55) 14- Rafizi; Tevratta ve ncilde Rasulullah ve halifeler nerede geiyor? mam Cafer; Muhammed Allahn Rasuldr. Ve onun beraberindekiler yani Ebu Bekir, Kafirlere kar iddetli yani mer bin el Hattab Kendi aralarnda ise merhametlidirler. yani Osman bin Affan Onlar rkya varrken, secde ederken grrsn. Allah'tan ltuf ve rza isterler yani Ali bin Ebi Talib, Onlarn nianlar yzlerindeki secde izidir. Bunlar da Muhammed Mustafa sallallahu aleyhi ve sellemin sahabeleridir. Bu, onlarn Tevrat'taki vasflardr. ncildeki vasflar ise..(Fetih 29) Rafzi; Tevrat ve incilde ne anlamda geiyor? mam Cafer; Muhammed Allahn rasuldr. Kendisinden sonra Ebu Bekir, mer, Osman ve Ali halifelerdir. Sonra onun gsne yumruk att ve dedi ki; Sana yazklar olsun! Allah Teala; Onlar filizini yarp karm Ebu Bekir, gittike onu kuvvetlendirerek kalnlam mer, gvdesi zerine dikilmi Osman, bir ekine benzerler ki bu, ekicilerin de houna gider. Allah bylece onlar oaltp kuvvetlendirmekle kfirleri fkelendirir. Ali bin Ebi Talib, Allah onlardan inanp iyi iler yapanlara mafiret ve byk mkfat vdetmitir. Bu da sahabelerdir. Allah onlardan raz olsun. Sana yazklar olsun! Babam dedemden, o da Ali bin Ebi Talibden rivayet etti; Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem buyurdu ki; Yeryz yarlp ilk kalkacak olan benim, vnme yok! Allah bana benden nce hibir peygambere vermedii
301
kerameti verir. Sonra Senden sonraki halifeleri ar diye nida eder. ben de; Ya Rabbi! Halifeler kimlerdir? derim. Buyurur ki; Abdullah bin Osman Ebu Bekir es-Sddktr. Benden sonra yeryz yarlp ilk karkacak olan Ebu Bekirdir. Allahn huzurunda durdurulur ve kolay bir hesap grr. Sonra iki yeil hulle giydirilerek Arn nnde durdurulur. Sonra bir mnadi; mer bin el-Hattab nerede? diye nida eder. bunun zerine mer ah damarndan kan akar halde getirilir. Ona; Sana bunu kim yapt? denilir. O da; Mugire bin ubenin klesi yapt der. Sonra Allahn huzurunda durdurularak kolay bir hesap verir. ki yeil hulle giydirilir ve Arn nnde durdurulur. Sonra Osman bin Affan ah damarndan kan akar halde getirilir. Ona; Sana bunu kim yapt? denilir. O da falan olu filan yapt der. Allahn huzurunda durdurularak kolay bir hesap grr. ki yeil hulle giydirilir ve Arn nnde durdurulur. Sonra Ali bin Ebi Talib arlr. ah damarndan kan akar halde getirilir. Sana bunu kim yapt? denilir. O da; Abdurrahman bin Mlcem yapt der. Allahn huzurunda durdurularak kolay bir hesap verir. ki yeil hulle giydirilir ve Arn nnde durdurulur. Rafizi; Ey Rasulullahn olu bu Kuranda var m? diye sordu. mam Cafer; Evet, Allah Teala buyuruyor ki; Peygamber ve ahidler getirilir yani Ebu Bekir, mer, Osman ve Ali getirilir. ve aralarnda hakkaniyetle hkm verilir. Onlara asla zulmedilmez.(Zmer 69) Rafz; Ey Rasulullahn olu! Ben Ebu Bekir, mer ve Osman ile Alinin arasn ayryordum. Allah tevbemi kabul eder mi? mam Cafer; Evet. Tevbe kaps aktr. Onlar iin istifar dilemeyi oalt. ayet sen onlara muhalefet ile
302
lseydin, slam ftrat dnda lrdn, yaptn iyi ameller de kafirlerin ameli gibi boa giderdi. Bylece adam tevbe etti ve syledii szlerden dn yapt. CMERTL mam Cafer Radyallahu anh, yoksullara o dercede yardm ederdi ki, elinde kendi ailesine harcayacak bir ey kalmazd.491
GZEL SZLER VE NASHATLER
mam Sevri der ki; mam Cafer Radyallahu anhn yanna girdim ve dedim ki; Ey Rasulullah Sallallahu aleyhi ve sellemin torunu! Bana nasihat et! bana dedi ki; Ey Sfyan! Yalancda mrvvet, hasetide rahat, tembelde dostluk ve kt ahlakl kiide rnek davran bulunmaz. Ey Sfyan! Allahn haram kldklarndan el ek, abid olursun. Allahn sana takdir ettiine rza gster, selamette olursun. nsanlarn sana nasl dost olmasn istiyorsan sen de onlara yle dost ol, gvende olursun. Gnahkarla dostluk yapma, sana iledii gnahlar retir. Hadiste; Kii dostunun dini zeredir. yleyse kiminle dostluk ettiine dikkat etsin! buyrulmutur.492 lerinde Allahtan korkanlar ile istiare et.
491
Zehebi Tezkiratul Huffaz(1/126) Ebu Nuaym Hilye(3/194) Tehzibul Kemal(5/87) Siyeri Alamin Nbela(6/262) 492 Ahmed(7698) Ebu Davud(4833) Tirmizi(2378) shak Bin Rahuye(1/352) Hakim(4/188) Tayalisi(s335) Abdullah Bin Ahmed el Vera(s.89) Abd Bin Humeyd(s.418) Kudai(1/141) Hatib Tarihu Badat(4/115) 303
Ey Sfyan! Airet ve kabilesi olmadan izzet sahibi olmak, saltanat olmadan heybetli olmak isteyen, Allaha isyan zilletinden kp Allaha itaat yoluna girsin. Babam bana u edebi retti; Yavrucuum! Kt kiilerle dost olann ba dertten kurtulmaz! Ktlerin girip kt yerlerde bulunan itham edilir. Diline sahip olmayan piman olur.493 Bir gn mam Ebu Hanife Radyallahu anh, Cafer es Sadk Radyallahu anhn ziyaretine geldi. u szlerle karlat; Ey Ebu Hanife! Duydum ki, kyasla urayorsun. Ama yaptn bu kyaslara gre amel edemezsin. unu bilesin ki, bu kyas ve mantk oyunu ile ilk srt yere gelen blis olmutur. mam Ebu Hanife nasihatn ald ve gitti.494 mam Cafer Radyallahu anh derdi ki; Bir mmin kardeine ait sevmediin bir i duyarsan, birden yetmie kadar zr kaps aratr. Bulamazsan; Belki benim anlayamadm bir zr vardr de ve kapa.495 Tevbesiz ibadet shhatli olmaz.496 Asmai, mam Cafer Radyallahu anhden naklediyor; Namaz, btn takva sahiplerinin yaknlama vesilesidir. Hac, tm zayf ve ezilenlerin cihaddr. Bedenin zekat oru ile denir. Amel etmeden dua eden, yaysz ok atmaya alana benzer. Rzkn inmesini sadakatle isteyin. Mallarnz zekat ile koruyun. ktisad eden muhtac olmaz. Tedbir, geimin yarsdr. Sevgi ve ak dncenin yarsdr. Ana babasn zen, onlara isyan etmi saylr. Kim bana gelen musibetten yaknr ve dvnrse, ecri yok olur,
493
Yafii Ravzur Rayahin(s.58) Gazali Mkaefetl Kulub(s.421) safur Raibin(s.249) 494 Ebu Nuaym Hilye(3/197) arani Tabakat(1/113) Nurul Ebsar(s.160) Ebu Zehra Tarihul Mezahibil Fkhiye(s.203) 495 Zehebi Siyeri Alam(6/264) arani Tabakat(1/112) 496 Hucviri Keful Mahcub(s.171) Tezkiratul Evliya(s.58) 304
mkafat alamaz. Gzel davran, ancak gzel ahlak ve dindarlk ile kemale erer. Allah Teala sabr, musibet miktarnca verir. Rzk da geinecek kadar verir. Kim geiminde ll davranr ve israf etmezse, Allah onun rzkn artrr. Kim de israfa dalar, sap savurursa Allah ona rzk ve huzuru haram eder.497 Derdi ki; Allah Teala dnyaya yle emretti; Ey dnya! Bana hizmet edene hizmet et. Sana hizmet edeni de peinden koturup yor!498 Bir kimse geim darl ekiyorsa istifara devam etsin. Bir kimse, sevdii bir malnn elinde devaml kalmasn isterse, ona baktka, Maaallah La Havle vela kuvvete lla billahil Aliyyil Azim (Yani Allah (CC) Hz.lerinin diledii olur, kuvvet O'nundur) desin.499
MAMA NSBET EDLEN CEFR LM HAKKINDA
Kitabn banda bundan bahsetmitik. mam Cafer adna hareket edenler, onun ismi arkasnda olanlar, onun ilim ve irfanyla yetinmezler; ilim ve bilgi yoluyla varlmayan, her insann renemedii, fakat Allah Resulunun sadece Hz. Aliye verdii ve o da yine Allah Resulunun vasiyeti zerine sadece kendisinedn sonra gelecek olan on bir imama devrettii gizli bir ilme sahip olduunu ne srerler. te bu gizli ilim, on iki imamn altnc halkasn tekil eden Caferin adn alarak Cifr ilmi olmutur. Cifr, aslnda, kemikleri irilemi ve sertlemi kuzuya denir. Daha sonralar deri manasnda kullanlmtr.
497
Ebu Nuaym Hilye(3/194) Mizzi Tehzibul Kemal(5/89) Zehebi Siyeri Alam(6/262) 498 Ebu Nuaym Hilye(3/194) Mizzi Tehzibul Kemal(5/87) arani Tabakat(1/114) safur Raibin(s.249) 499 Ebu Nuaym Hilye(3/196) Tehzibul Kemal(5/92) Yafii Ravzur Rayahin(s.58) arani Tabakat(1/113,114) Nurul Ebsar(s.160) 305
Bu sapklara gre, bu ilim bilinen tahsil yollarndan geilerek renilecek bir ilim deildir. Bu ilim, yce Allahn zel kiilere verdii bir ilimdir. Gnmzde baz ialar (ve onlarn peinden giden sufiler) konuyla ilgili unlar sylemektedir: Cifir ilmi, kyamete kadar dnyada olacak olaylar bilmek iin Harflerden ve rakamlardan faydalanma ilmidir. Bu ilmi bildii mam Caferin kendisinden gelen rivayetlerinde sabittir. mam Cafer bu ilmi yle anlatmtr: Cefr deriden bir kab olup, gemiteki srailoullarnn bilginlerinin ilimleri iindedir. O bilginlerden bu ilim hakknda bize kadar gelen bir ok haber vardr. Bu ilimden ne kastedildiini bilmesek bile, byle bir ilmin varlndan Allah Resul bize haber vermitir. Bildiimiz bu ilimden srailoullar bilginlerinin faydalanddr. Allah bu erefli ilmi onlara nasib etmitir500 Muhammed Ebu Zehra yle der; biz Caferi Sadka nispet edilen bu anlamdaki szlerin hibirini ona aid olduunu kabul etmiyoruz. Zira, cifir, ne yandan baklrsa baklsn, ne biimde tantlrsa tantlsn, aka belli olmaktadr ki, gayb ile ilgili bir ilim eklinde grnmektedir. Gayb bilmek, gayba ait bilgilere sahip olmak vasfn yce Allah sadece kendine has klmtr. Kuran Kerimde kendi Resulne yle buyurmaktadr: De ki: Ben ne kendime ve ne de Allahn dilediinden bakasna ne bir fayda ve ne de bir zarar verme gcne sahip deilim. ayet gayb bilseydim, elbette dnyalk bakmndan bir ok nimetlere boulurdum insanlar tarafndan. Ben sadece inanan insanlar iin, toplumlar iin bir uyarc, bir mjdeleyiciyim. (Araf: 7/188)
500
Seyyid Muhammed Hseyin el- Muzaffer, Kitabl-Sadk(1/109)
306
Allah yce Resulune bir takm gayblar bildirmitir. Fakat onlar nubuvvet makamn desteklemek iin zel olarak sadece ona vermitir. Bu durumu aklayan ayetler aadadr mealen: Elif, lam, mim. Rumlar yenildi. Arablarn bulunduu blgeye en yakn bir yerde. Onlar bu malubiyetlerinden sonra yenileceklerdir. Bir ka yl iinde onlarn bu yenilgilerinden nce de, sonra da iler tamamen Allaha aittir. O gn mminler sevinirler. Allah kendi yardmna layk olanlara yardm eder. Sadece O galibdir, merhamet edicidir. (Rum: 30/1-5) Cifir mam Caferin deerini drr artrmaz. Onun iin Cifri bilmemesi onun iin bir eksiklik deildir asla. O Allahn yce dininin bir imam, bir nderi ve ilim kaynadr. Bu dinin byk alimleri olan mam Malik, Sufyan- Sevri ve Sufyan- yeyne gibi byk hadisiler ondan ders almlar ilim tahsil etmilerdir. Ve onlarn hi biri Cifirle uramamlardr. kinci olarak, mam Cafere atfedilen, ona aid olduu iddia edilen Cifir ile ilgili rivayetlerin hepsi el-Kuleyni yoluyla gelmektedir bize kadar. Bu adam, mam Caferin Kuranda eksiklik var dediini de iddia etmitir. Bu szn yalan olduunu mam el-Mardi ve rencisi et-Tusi gibi, oniki imam inancnn nemli bilginleri delilleriyle ortaya koymulardr. Bunun tam aksini bizzat mam Caferden rivayet etmilerdir. Demek oluyor ki, bahsi geen bu kii ok nemli bir konuda yalan sylemektedir ve bu kadar nemli bir konuda yalan syleyen birinin hi bir rivayetinin doru kabul edilmesi mmkn deildir. nc olarak, Caferi mezhebi bilginleri u anda bile, Cifir ilmini mam Cafere nispet ediyorlar ama, bu
307
nispetlerini ispatlayacak en kk bir delil getiremiyorlar. Sadece byle bir rivayeti nakledip duruyorlar. Makrizi diyor ki; Hattabiye frkasna mensub olan iiler, Caferi Sadk Radyallahu anhn kendilerine cefr denilen bir deri braktn, bu deride ihtiya duyduklar btn gayb ilimleri ile birlikte Kuran tefsirinin bulunduunu iddia etmilerdir.501 Piyasada mam Cafer Radyallahu anha nisbet edilen ilm-i Cifr adnda bir risalenin tercemesi mevcuttur. Samalklarla dolu olan bu eserin mam Cafer Radyallahu anhe ait olmad malumdur. Bu tr safsatalarla uraan, hicri 272 senesinde vefat etmi olan mneccim, astrolog Ebu Maer Cafer Bin Muhammed Belhiye ait olan eserlerin, isim benzerliinden dolay, mam Cafer Radyallahu anhe nisbet edilmitir. Nitekim bni Kesir der ki; .. u da var ki, recez ilmi, sz sanat ve azalarn ihtilaclarna dair yazlan ve imam Cafer Radyallahu anhe nisbet edilen eserler aslnda Cafer Bin Muhammed Ebu Maere aittir. Cafer es Sadka ait olduunu syleyenler yanlmaktadr. Allahu alem.502 bni Kuteybe der ki; Talha Bin Musarrif yle dedi; Eer abdestli olmasaydm iilerin cefre dair szlerini size anlatrdm.503 Cefr ilmi ile ilgili rivayetlerin ou, mehur ii alimi Kuleyni adl yalanc yoluyla gelmektedir.504 ii ve Snni kaynaklarda cefr ilmini Cafer es Sadk Radyallahu anhden rivayet eden kiinin Harun Bin Said el
501 502
Makrizi el Htat(2/352) bkz. bnu Kuteybe Tevil(s.70 v.d.) bni Kesir el Bidaye(11/102) 503 bni Kuteybe Uyunul Ahbar(2/145) 504 bkz.: Kuleyni el Kafi Fil Usul(1/132) Musa Carullah el Veia(s.99) 308
cli olduu nakledilir. Halbuki dneminde Zeydiyenin ileri gelenlerinden olan Harun el cli, Cafer es Sadk Radyallahu anha nisbet edilen cefri tenkid edip bunun aslsz olduunu bildirmitir.505Harun bin Saad el-cli bir iirinde unlar sylemitir: Blk blk olan u rafizileri grmez misin? Caferin hakknda hepsi de yalan olan szleri sylerler. Onlardan bir blm ilah yapt onu kendine, Baka bir tayfas da Resul kabul etti onu insanla, Eer bilseydim ki, Cafer bu szlerden memnun olacak, ben ondan u anda vazgeerdim, tanmazdm onu Allah rzasna ulamak iin. Cefr derisinden anladklarna aarm onlarn, Ve snrm bylelerinin errinden, Allahn benim iin libas yapt emirlerine sarlrm. Bir baka kii bir baka iirinde de yle sylemektedir: Onlar file srtlan, zenciye beyazdr deselerdi, Daha doru sylemi olurlard Cifirden kardklarndan. Cifir hakknda Ebul-Ala el-Meari de yle sylemektedir: Herkes hayretle seyretti Ehl-i Beyte gelen ilme, nk bu ilim gelmiti bir deri iinde.. Yldzlarn kk olduu halde Grnr, dereden tepeden, hasl mamur olan her yerden. mam Gazali, Batnilere reddiye olarak yazd Fadaihul Batniye adl eserinde, harflerin belli anlamlar ve saysal deerler ifade ettii noktasnda hibir tutarl ve ilmi bir delil olmadn belirtmitir.506 Ne var ki imam Gazali bile
505
bni Kuteybe Tevilul Muhtelefil Hadis(s.70) Badadi el Fark Beynel Firak(s.252) 506 Gazali Fadaihul Batniye(s.66-72) 309
yalanclarn errinden kurtulamam, onun adna bile vefkler ve ebced ile ilgili eserler nisbet etmilerdir.
MAM CAFER ADINA UYDURULUP NSBET EDLEN DER ESERLER
1- Resailu hvan-i Safa; bu eser 3.asrda Bveyh oullar zamannda yazlmtr. mam Cafer-i Sadk ile alakas yoktur. Zehebi der ki; Yalanclar, mam Cafer Radyallahu anhe, ebced, neseb, sinirsel bozukluklar ve yldzname ilmini nisbet ettiler. hvan Safaya ait risalelerin Cafer Radyallahu anhden alndn iddia ettiler. Halbuki bu risaleler ondan 200 sene sonra yazlmtr.507 lmul Bitaka Kitabul Heft htilacul za; Yukarda bahsetmitik.508 Kitabul Cedavil veya; Cedvelul Hilal; yalancl ile mehur Abdullah bin Muaviyenin uydurmasdr. 6- Ahkamur Rad vel Buruk; semavi hareketlerden hkm karmakla ilgili olup, bir ilim dal deildir. 7- Menafiul Kuran 8- Kraatul Kuran Fil Menam 9- Tefsirul Kuran; Ebu Abdurrahman es-Slemi Hakaikut Tefsir adl eserinde nakilde bulunur. Fakat uydurma bir kitaptr. 10- El-Kelam Alel Havadis; konusu cifrdir. 11- Tefsiru Kraatis Sure Fil Menam 12- Kavsu Kuzah veya; Kavsullah Bu kitaplar, kendilerini mam Cafere nisbet edip, onun hakknda arla giden zndklar ve Batniler tarafndan uydurulmutur. Genelde iiler Cabir Bin Hayyann mam Caferden bin sayfalk be yz risale yazdn iddia ederler. Cabir Bin Hayan dini ve gvenilirlii konusunda itham 2345507
508
Zehebi el Mnteka(s.128) bni Kesir el Bidaye(11/102)
310
edilmi bir filozoftur. Hicri 200 ylnda vefat etmitir. 148 ylnda vefat etmi olan Cafer es-Sadk ile sohbeti sz konusu deildir. Fakat Cabir, Cafer es-Sadk ile deil, Cafer bin Yahya el-Bermeki ile sohbet etmitir. Cabir bin Hayyan kimya, felekiyat, cedveller gibi tabii ilimler hakkndaki grlerle ilgilenmitir. Hali hazrda bu eserlerin imam Cafere ait olduuna inanmaya imkan yoktur.509 ayet bu eserlerin ona nisbeti sahih olsayd, onu oullar ve yakn rencileri alr naklederlerdi. Kimin sz olursa olsun, onun nisbetinin kabul edilebilmesi iin, sahih bir isnadnn olmas arttr.
KERAMETLERNDEN
bnl Cevzi, Safvetus Safvede anlatyor, Leys Bin Sad, bir hac mevsiminde Mekkede idi. kindi namazn kldktan sonra, Ebu kubeys dana kt ve orada birinin dua ettiini grd. O kii, nefesi kesilene kadar Allah zikretti ve sonra yle dua etti; Allahm! Ben zm arzu ediyorum ve u iki elbisem de eskidi. Duas biter bitmez, bir de bakt ki, bir sepet zm ve iki elbise yanna konmutu. Halbuki zm mevsimi deildi. O zm yemeye balarken Leys Bin Sad; Bu zmde ben de ortam. Sen dua ederken ben de amin diyordum dedi. zm ekirdeksizdi. Yedikleri halde zm eksilmiyordu. O zat, Leyse; Bu iki elbiseden istediini al dedi. mam Leys, elbiseye ihtiyac olmadn syledi. Bunun zerine o zat, birini beline dolad, birini de omzuna att. Say yaparken birisi ona;
509
Bkz.:Zirikli el-Alam(2/103-104)
311
Ey Rasulullah Sallallahu aleyhi ve sellemin torunu! Beni giydir! dedi. O da elbiseleri ona verip tekrar eskileri giydi. Yeni elbisleri alan adamn arkasndan giden Leys Bin Sad ona; Bu zat kimdir? diye sordu. Dedi ki; O Cafer bin Muhammed es Sadk Radyallahu anhdr. Dedi. mam Leys, o zamana kadar imam Cafer Radyallahu anh tanmyordu.510
NEFS TEZKYESNE DAR
Cafer es Sadk Radyallahu anh yle demitir; Bana bir ehvet musallat olursa derhal nefsime bakarm. Eer onu arzuladn gsterirse, o ehveti gidermesine izin veririm. Byle yapmak, mani olmaktan daha hayrldr. Eer onu arzuladn gizler ve istemediini ima ederse, onu mani olmakla cezalandrr ve o ehveti tatmasna msaade etmem.511 Bu szn izah u ekildedir; nefsin, herhangi bir ehveti arzu ettiini aka gstermesi, onu tadan biri olarak tannmay nemsememesindendir. O, din sahipleri nezdinde byle bir ehveti tadyor olarak bilinmek istedii iin arzusunu aklamaktadr. Bir ehveti tatmay arzu etmedini ima etmesi ise, onu tadyor olmakla tannmak istememesindendir. O, bu lezzeti tadanlar arasnda grnmek istemediinden, byle davranmtr. mam Cafer Radyallahu anh de, nefse verilecek en gzel cezann, szkonusu ehveti terk etmek olduunu bildirmitir. nk nefsin arzu ettii bir ehveti, baka ehvetler iin terk etmesi, ardndan da onu terk eden bir
510
Yafii Ravdur Rayahin(s.57-58) Heytemi es Savaikul Muhrika(s.438) evahidn Nbvve(s.358) Nebhani Camil Keramat(3/18) safur Raibin(s.248) 511 Ebu Talib el Mekki Kutul Kulub(4/97) 312
nefs olarak tannmak istemesi, btn ehvetlerin anasdr. Bu durumdaki nefs, holanmad durumdan daha beter bir hale dm olur. Kendisine baklmas ve halk tarafndan vlme arzusunu tatmas, nefs iin yenilebilir bir lezzeti terk etmekten ald hazdan ok daha byktr. Bu duruma gizli ehvet denir. mam Cafer Radyallahu anh yle demitir; Dnyann abdal; mevkilere gre yedi kiidir; abidler, alimler, tacirler, halife, vezir, ordu komutan, zabta amiri ve kad. Bunun teyidi de u hadisi eriftir; Adil imamn bir anlk adaleti, altm sene ibadetten daha hayrldr.512 Denilir ki; adil imamn tartsna tebaasnn amelleride ilave edilir.513 mam Cafer Radyallahu anh dedi ki; Allah Teala eyi eye saklamtr; rzasn taatine, dolaysyle taatiyle ilgili hibir ii hor grmeyin. Zira Allahn rzasn mucib olabilir. Gazabn gnahlara, dolaysyle gnahlardan hibirini hor grmeyin. Zira o, Allahngazabn mucib olabilir. Dostlarn da mmin kullar iinde gizlemitir. Dolaysyla mminlerden hibirini hor grmeyin. Zira o, velilerden biri olabilir.514 mam Cafer Radyallahu anha; Bize ne hal arz oldu ki, dua ediyoruz, fakat kabul olunduunu gremiyoruz? diye soruldu. Dedi ki; nk siz hakkyla tanmadnz kimseye (kalbiniz gaflette olduu halde) dua ediyorsunuz. Huzuru kalp ve ihlas ile dua etseniz, duanz kabul olurdu.515
512
Deylemi(4135) Keful Hafa(2/75) Kezul Ummal(14623) Kunuzl Hakayk(4641) 513 Kutul Kulub(3/404) 514 Kutul Kulub(2/249) 515 Kueyri Risalesi(s.435) 313
akik el Belhi Radyallahu anh, imam Cafer Radyallahu anhe ftvvetin ne olduunu sormu, o da; Bu konuda senin fikrin nedir? deyince akik; Verilirse krederiz, verilmezse sabrederiz demi, bunun zerine imam Cafer Radyallahu anh; Medinedeki kpekler de byle yapyor. Ftvvet bize gre, verilirse bakasn kendimize tercih etmek (isar), verilmezse kretmektir. Demitir.516 Haclardan biri, Medinede uyumu, uyannca para kesesinin alndn zannetmi, o srada mam Cafer Radyallahu anhe rastlamt. mamn yakasna yaparak; kesemi sen aldn demiti. mam Cafer Radyallahu anh; Kesede ne vard? diye sormu, Bin dinar vard cevabn almt. Bunun zerine adam evine gtrm, eline bin dinar saymt. Paray alan adam, evine dndnde, alndn zannettii paray grm ve zr dilemek iin doruca mam Cafer Radyallahu anhe gitmi, zr dileyip paralar iade etmek istemiti. Fakat imam Cafer Radyallahu anh paralar kabul etmedi ve dedi ki; Elimden kan bir eyi bir daha geri almam. Bu durum karsnda adam; Bu zat kimdir? diye sormu, kendisine; Bu zat, Cafer es Sadk Radyallahu anhdr denilmiti.517
VASYET
mam Cafer Radyallahu anh, olu Musa Kazm Radyallahu anha u vasiyette bulundu; Olum! dm tut, szm unutma. Eer bu nasihatleri dinler ve gereini yaparsan, mutlu yaar, hamdederek vefat edersin.
516 517
Kueyri Risalesi(s.378) bni Kayym Medaricus Salikin(2/281) Kueyri Risalesi(s.378) bni Kayym Medaricus Salikin(2/283)
314
Olum! Payna den rzka raz olan, kimseye muhta olmaz. Gzn bakasnn elindekilere diken, mutsuz ve perian olarak lr. Allahn taksim ettii rzka raz olmayan, Allahn takdirini karalam, itham etmitir. Kendi kusurunu kk gren, bakasnn kusurunu bytr. Bakasnn hatasn bytmeyen, kendi hatasn idrak eder ve byk grr. Olum! Bakasnn gnahlarn ortaya dkenin kendi evindeki gnahlar bir bir aa kar. Zulm klcn eken, o klcn kurban olur. Kardeinin kuyusunu kazan, o kuyuya der. Sefih ve aalk insanlarla ili dl olan, cceleir. Alimlerle beraber olan, akll ve ciddi olur. Ktlk ve irkinliin girip kt yerlerde dolaan, itham altnda kalr. Ey olum! nsanlar hor grme, yoksa bir gn seni de hor grrler. Bo i ve sze karmaktan sakn, sonra aalanrsn. Ey olum lehinde veya aleyhinde de olsa, hakk, doruyu syle. Byle yaparsan herkes seninle istiare eder (sana danr, senin fikrini alr). Ey olum! Yce Allah (CC) Hz.lerinin kitabn okuyucu, iyilikleri emredici, ktl nehyedici, sana gelmeyene sen gidici, seninle konumayanla konuucu ol. steyene ver. Gybetten, kouculuktan sakn. nk sz tamak, insanlarn kalbinde dmanl arttrr. nsanlarn ayplarn grme. nsanlarn ayplarn gren, onlarn hedefi olur. Olum! Mkemmel olan istiyorsan, onun kaynana ko. Zira iyi olann bir kayna vardr. Bu kaynan kkleri ve kklerin damarlar vardr. Damarlar sonunda meyve verir. Her salam kkn tatl bir kayna vardr. Ey olum! Arkadalk yaptn, ziyaretine gittiin kimse ahlk sahibi olsun, kt ahlk olanlarla arkadalk etme, onlarla grme. nk onlar, iinden su fkran sert
315
kayalar gibidirler. yeermeyen aa, ot bitmeyen topraa benzerler.518
VEFATI
mam Cafer Radyallahu anh hicri 148 ylnda Medinede 68 yanda vefat etti.519 Ebu Cafer Mansur Devaniki tarafndan zehirlendii sylendi. 520 Hasen ve Abbas Radyallahu anhumann kubbelerine defnedildi.
OCUKLARI
mam Cafer Radyallahu anhn 10 ocuu vard; Fatma Binti Huseyn Erem Bin Hasen Bin Ali Bin Ebi Talib adl hanmndan ocuklar; 1smail; en byk olu olup, mam Cafer hayattayken 138 ylnda vefat etmitir. Nesli Muhammed bin smail adl oluyla devam etmitir. Abdullah; mam Cafer bu olunun adyla (Ebu Abdullah diye) knyelenmitir mm Ferve,
23-
Hamide el Berberiyye adl hanmndan; 4- Musa el-Kazm; iilerin sna Aeriye frkasna gre Cafer es-Sadktan sonraki imamdr. mamiye frkas smail ile bunun imaml konusunda ihtilaf etmitir.
518
Ebu Nuaym Hilye(3/195) Mizzi Tehzibul Kemal(5/89) Zehebi Siyeri Alam(6/263) eblenci Nurul Ebsar(s.163) 519 arani Tabakat(1/113) bni Kuteybe el Maarif(s.149) Heytemi es Savaiq(s.438) Hulasatul ksir(s.27) 520 Taberi Delaill mame(s.111) Yakubi Tarih(3/119) Fusull Mhime(s.212) Sbt bnl Cevzi Tezkiratul Havas(s.346) Nurul Ebsar(s.162) Hulasatul ksir(s.27) safur Raibin(s.250) bni ehraub(4/280) rad Mfid(s.254) 316
5- shak Mutemin, 6- Muhammed Dibac, Dier hanmlarndan; 7- Ali Arzi, 8- Abbas, 9- Esma ve 10- Fatma adl ocuklar olmutur.521
521
Nurul Ebsar(s.162) Hulasatul ksir(s.28) 317
7. MUSA KAZIM RADIYALLAHU ANH Musa Bin Cafer Bin Muhammed ebul Hasen el Haimi Radyallahu anh. Annesi Hamidetl Berberiyye dir. Hicri 23 Safer 128 Pazar gn dodu, 183 senesinde hapiste iken vefat etti.522 oka ibadet eden, mrvvet sahibi bir kimseydi. Kendisi tarafndan eziyete uradn iddia eden bir kimse bulunduunu duyarsa, o adama altnlar ve hediyeler gnderirdi. Zamannn byk blmn ibadetle geirdii iin Salih kul, yumuak huylu olduundan, kendisine ktlk yapanlara dahi kzmayp onlar baladndan, gazabna hakim olduundan Kazm lakab verilmitir.523 Irak halk tarafndan, Allah nezdinde kullarn ihtiyalarn temin eden kap diye tannrd. Zamannda halkn en ok ibadet edeni, en alimi ve en cmerdi idi.524
LMDE MERTEBES
Musa Kazm Radyallahu anh, evliyann ve ulemann byklerinden, mctehid bir alim idi. Ebu Hatem onun
522
bnl Cevzi Safvetus Safve(2/184) bni Kesir el Bidaye(10/309) Tehzibut Tehzib(10/302) Takribut Tehzib(1/550) Mizanul tidal(6/358) Lemazat(1/125) Hulasatul ksir(s.29) Nurul Ebsar(s.164) evahidn Nbvve(s.363) Usul-u Kafi(1/476) rad- Mfid(s.270) Fusul-ul Mhime(s.214-223) Delail-l mame(s.146-148) Tezkiret-ul Havas(s.348-350) Menakb- bn-i ehraub(4/324) Yakubi Tarihi(3/150) Henry Laoust slamda Ayrlk Grler(s.94) 523 bni Kesir el Bidaye(10/309) Safvetus safve(2/187) evahidn Nbvve(s.363) es savaikul Muhrika(s.438) Nurul Ebsar(s.164) arani Tabakat(1/134) Hulasatul ksir(s.28) 524 Heytemi es Savaiq(s.438) Nurul Ebsar(s.164) safur Raibin(s.246) Yenabil Mevedde(s.197) Hulasatul ksir(s.28) 318
hakknda; Gvenilir bir ravi, Mslmanlarn imamlarndan bir imamdr demitir.525 Zehebi; Hikmet sahiplerinin takvals idi demitir.526 en gzeli, abidlerin
Babas mam Caferden, Abdullah Bin Dinardan, Abdlmelik Bin Kudame el Cumahiden hadis rivayetinde bulunmu, kendisinden de oullar; brahim, smail, Huseyn, Ali Bin Musa, kardeleri; Ali Bin Cafer ile Muhammed Bin Cafer, Salih Bin Yezid, Muhammed Bin Sadakatul Anberi rivayette bulunmutur.527
HAPSEDLMES VE SERBEST KALII
mam Musa Radyallahu anh Medine-i Mnevverede otururdu. Siyasete hi karmad halde Abbasi Halifelerinden Muhammed Mehdi, kendisini Medineden Badata getirterek hapsetmi, bir mddet sonra mam- Ali Hz.lerini ryada grmtr. Kendisine Kuran- Kerimden u ayeti okudular: Demek ki, iradeyi ele alrsanz hemen yeryznde fesat karacak ve akrabalk balarn kesip atacaksnz. (Muhammed, 22) Bu Ayet-i Kerimeyi duyar duymaz Hz. mam (RA) hapisten kararak kendisine ve evlatlarna kar isyan etmeyeceine yemin teklif etmi, Hz. mam (RA): Bu ii asla yapmam ve anma da
525
Ebu hatem Cerh ve Tadil(8/139) Lisanul Mizan(7/444) Mizanul tidal(6/358) Tehzibul Kemal(29/44) Zehebi el Mnteka(s.128) Siyeri Alam(6/270) 526 Zehebi Mizanul tidal(6/539) 527 Mizzi Tehzibul Kemal(29/43) bni Hacer Takrib(1/550) bni Hacer Tehzibut Tehzib(10/302) bni Hacer Lisanul Mizan(7/444) Zehebi Siyeri Alam(6/270) Zehebi el Kaif(2/303) 319
yaktrmam. buyurunca doru sylediini tasdik etmi ve Medineye dnmesine izin vermiti.528 Sonra halife Harun Reit Hicri 179. (M. 795) ylnda umreden dnerken Medineye uram, Hz. mam (RA) yanna alp Badata getirmitir. Ard arkas kesilmeyen hadiselerin sona ermesi dncesi ile tekrar hapsettirmitir. Hz. mam (RA) lnceye kadar (drt sene) hapiste tutmutur.529 Rivayete gre, Harun Reidin emri ile, Yahya bin Halid Bermeki veya Sddi Bin ahek tarafndan hurma iinde zehir verilerek ldrlmtr.530 ii Tarihi Mesudinin rivayetine gre, Harun Reit de grd korkulu bir rya zerine onu hapisten kararak Medineye gndermitir. Reid onu hapsedince, ryasnda Ali Radyallahu anh elinde bir sng ile; Musa Kazm brak! Yoksa seni bununla keserim! dediini grm, korku iinde uyanarak, derhal serbest braklmasn, 30.000 dirhem verilerek Medineye gnderilmesini emretmitir. mam Musa inzibat amirine; Ryamda Rasulullah
528
bni Kesir el Bidaye(10/310) Tehzibul Kemal(29/49) Hatib Tarihu Badat(13/32) bnl Cevzi Safvetus Safve(2/184) Tarihut Taberi(4/588) evahidn Nbvve(s.363) Lemazat(1/126) Yenabil Mevedde(s.199) es Savaiqul Muhrika(s440) arani Tabakat(1/134) Hulasatul ksir(s.29) Siyeri Alam(6/272) 529 Hatibul Badadi Tarihu Badat(13/27) Tehzibul Kemal(29/44) el Bidaye(10/310) arani Tabakat(1/134) bnl Cevzi Safvetus Safve(2/187) es Savaiqul Muhrika(s440) evahidn Nbvve(s.364) Siyeri Alam(6/270) Tehzibut Tehzib(10/302) Zehebi el Kaif(2/303) 530 Tehzibul Kemal(29/50) Nurul Ebsar(s.166-67) Siyeri Alam(6/273) Hulasatul ksir(s.29) evahidn Nbvve(s.364) Sbt bnl Cevzi Tezkiratul Havas(s.348) rad Mfid(s.279) Taberi Delaill mame(s.148) Fusull Mhime(s.222) Yakubi Tarihi(3/150) bni ehraub(4/323) 320
Sallallahu aleyhi ve sellem bana bir dua retti. Onu okumaya baladm ve hapisten kurtuldum demitir.531 Bu rivayet nceki ile eliiyorsa da, bni Hacer, mam Musa Radyallahu anhn birka defa hapsedilmi olduunu syleyerek tenakuzu gidermeye almtr. Ancak benim kanaatime gre, Mesudinin rivayetinde ryay gren kii Harun Reid olarak belirtilmi ise de, o deil, el Mehdi olmaldr. Bu ravinin sebep olduu karklk olabilir. Harun Reid, mam Musa Radyallahu anh Kabenin yannda otururken grd ve dedi ki; Halktan gizlice hilafet beyat topluyormusun mam Radyallahu anh buna u cevab verdi; Ben halkn kalbinin imamym, sen yalnz cisimlerinin imamsn. kisi de Ravzada Rasulullah Sallallahu aleyhi ve sellemin kabrinin yanna geldiklerinde, Harun; Selam sana ey Allahn rasul, ey amcacm diye selam verdi. mam Musa Radyallahu anh ise; Selam sana ey babacm diye selamlad. Buna Harun Reid bozuldu ve; te bu vnmektir ey Ebul Hasen! dedi. Bundan sonra imam Radyallahu anh hapsetti.532 Hapishanede iken Harun Reite yazd mektupta yle dedi:
531
Dmeyri Hayatul Hayevan(s.635) Es Savaikul Muhrika(s.440) Yenabil Mevedde(s.199) 532 Tehzibul Kemal(29/49) Hatib Tarihu Badat(13/32) Savaikul Muhrika(s.441) safur Raibin(s247) Yenabil Mevedde(s.199) el Bidaye(10/310) Siyeri Alam(6/273) 321
Benden bel ve musibet son bulmayacak, buna karlk sen de daima rahat ve genilik iinde olacaksn. Yalnz unu unutma ki, sonu gelmeyen ahirete sen de, ben de gideceiz. te o gnde, batl yolda olan ve hakszlk yapanlar ziyana urayacaklardr. 533 CMERTL Bir kle, imam Musa Radyallahu anhe yal ekmek hediye etmi, bu hareketten holanan imam Musa Radyallahu anh, kleyi ve klenin almakta olduu tarlay 1000 dinara satn alarak, kleyi azad etmi, tarlay da ona hibe etmitir.534 Birisi imam Musa Radyallahu anhe devaml ierisinde dinar bulunan keseler gnderiyordu. Bu keselerin bazsnda 300, bazsnda 400, bazsnda da 200 dinar bulunuyordu. Musa Kazm Radyallahu anh, eline geen bu dinarlar hi yannda bulundurmaz, Medinenin fakirlerine datrd.535 Muhammed Bin Abdullah el-Bekriden; Bor istemek iin Medineye gelmitim. Bana yardm edecek kimse bulamadm. Sonunda yorulup, kendi kendime; mam Musa Radyallahu anhe gitsem, durumu ona anlatsam iyi olur diye dndm. Kararm verip nigama denilen yerdeki bahesinde onu buldum. Beni grnce kk bir hizmetisi ile yanma geldi. Elinde hurma dolu bir kalbur vard. Hurmalardan yedikten sonra bana bir ihtiyacm olup olmadn sordu. Ona durumu anlattm. Bunun zerine ieri girdi ve sonra yanma geldi. Hizmetisini gnderip bana
533
bni Kesir el Bidaye(10/310) Tehzibul Kemal(29/50) Hatib Tarih(13/33) bnl Cevzi Safvetus Safve(2/187) Nurul Ebsar(s.167) Siyeri Alam(6/273) 534 bni Kesir el Bidaye(10/309) Tehzibul Kemal(29/48) 535 Tehzibul Kemal(29/45) Hatib Tarih(13/29) Zehebi Siyeri Alam(6/271) Nurul Ebsar(s.166) 322
iinde 300 dinar bulunan bir kese verdi. Ben de bineime binip oradan ayrldm.536 Yahya bin Hasen anlatt: Medine-i Mnevvere'de birisi Hz. mam Radyallahu anha eziyet edip krc szler sylyordu. Onu sevenler, ona devaml: Bize izin ver, una haddini bildirelim. diyorlard. Hz. mam (RA) onlar bu hareketten men ediyordu. Bir gn kendisine hakaret eden ahsn nerede olduunu sordu. Medine-i Mnevvere'nin civarnda bir yerde olduunu sylediler. Hz. mam Radyallahu anh bineine binerek onun tarlasna doru gitti, tarlaya girdi. O ahs Tarlaya basma! diye bard. Hz. mam (RA) yanna kadar gelip yanna oturdu. Ne kadar zararn oldu? deyince o ahs: Yz dinar. deyip Sen ka dinar umuyordun? diye sorunca Hz. mam da (RA) o ahsa yz dinar verdi. Hz. mama (RA) hakarette bulunan ahs bu cmertlik karsnda Hz. mamn ban pt ve ayrldlar. Hz. mam (RA) oradan ayrlnca Mescid-i Nebeviyyeye gitti. O ahsla orada yine karlat. Kendini seven yaknlar o ahs orada grnce zerine yrmek istediler. Hz. mam (RA) onlara: Hangisi hayrl? Sizin yaptnz m, yoksa benim istediim m? Ben ona yaknlk gstermek suretiyle islah olmasn dnmtm. dedi.537
536
Tehzibul Alam(6/271)
Kemal(29/45)
Hatib
Tarih(13/30)
Zehebi
Siyeri 323
BADET
Sindi bin ahekin kzkardei yle anlatyor: O, yats namazn kld zaman, Allah- Teala (CC) Hz.lerine hamd eder, bu hali gece bitinceye kadar devam ederdi. Gece bitince tekrar kalkar sabah namazn klard. Sonra bir miktar zikir ile Allah-u Teala (CC) Hz.lerini anmakla megul olur, bu durumu gne douncaya kadar devam ederdi. Sonra, kuluk vaktinde kuluk namaz klar, zevalden ncesine kadar uyur, kalknca dilerini misvaklar, abdest alr ikindiye kadar namaz klar, namaz bitince kbleye doru dnerek akam namazna kadar Allah- Tel (CC) Hz.lerini zikrederdi. Sonra kalkar akam ile yats aras namaz klard. Bu onun her gnk deti idi.538 Rivayet edilir ki, Musa bin Cafer el-Haimi Musa-i Kzm (RA) Hz.leri Mescid-i Nebeviye girip, gecenin ilk vaktinde secdeye vard. Secdede yle dedii duyuldu: Ya Rabbi! Gnahm ok, fakat senin affn byk. Bunu sabaha kadar tekrar ederdi.539 Bir gn mam Musa Radyallahu anhe; insanlar senin nnden geerek namazn bozuyorlar dediler. yle cevap verdi; Kendisi iin namaz kldm zat, bana nmden geenlerden daha yakndr.540
537
Tehzibul Kemal(29/45) Hatib Tarih(13/30) Zehebi Alam(6/271) sahih deildir. Yahya Bin El Hasen yalancdr.
538
Siyeri
Hatib Tarih(13/29) Safvetus Safve(2/187) Siyeri Alam(6/273) Tehzibul Kemal(29/50) 539 Hatib Tarihu Badat(13/29) Siyeri Alam(6/271) Tehzibul Kemal(29/44) 540 Shreverdi Avarif(s.414) 324
NASHATLERNDEN
mam- Musa-i Kzm Radyallahu anh, Reslllah Sallallahu aleyhi ve sellem Efendimizin yksek nesebine sahip olan Ehl-i Beytin byklerindendir. Nurlu kalbine akp gelen ilmin ve feyizlerin okluu, akl ve dil ile anlatlamaz. nce marifetleri bildiren szleri, nkte ve latifeleri ok mehurdur. Hikmetli szlerinden biri de yledir: Buyurdular ki: Arkadalk ettiin biri, nceleri hali haline uyar, sonralar kalbine sknt verirse, hemen kendine bak. Kendi eriliini anlarsan, hemen tvbe et, doru olduunu anlarsan, bilesin ki o arkadan yoldan sapmtr. Bu durumda dur, biraz dn. Hemen ondan ayrlma. Onu yalnz bana brakma. Cenab- Hak (CC) Hz.lerinden bir dzelme gelinceye kadar bekle.541
KERAMETLERNDEN
akiki Belhi Radyallahu anh anlatyor; Hacca giderken, Kadisiyede gzel yzl, buday tenli, yn elbiseli, sarkl ve ayanda naln bulunan bir genci, insanlardan ayr halde oturuyor grdm. Kendi kendime, u sufiye biraz ar konuaym da insanlara yk olmasn dedim. Yanna yaklanca bana; Ey akik! Zandan saknn. Zira zannn bazs gnahtr (Hucurat 12.) ayetini okuyarak hitap etti. Sonra onu gzmden kaybettim. Onun Salihlerden biri olduunu anladm ve zr dilemek iin aramaya koyuldum. Onu Vakise denilen yerde namaza durmu, vcudu titreyek gzya dker halde buldum. zr dilemek iin yanna gidince namazn abucak klp,
541
arani Tabakat(1/133) Feyzul Kadir(5/438) 325
Ben gerekten gnahtan tevbe eden ve iman eden kimse iin ok balaycym (Taha 82) ayetini okudu. Arkadalaryla Zimala denilen yerde konakladklarnda, onu bir kuyu banda grdm. Abdest ald ibrii kuyuya dt. O dua edince, su tap, ibrii su zerine kard. brii abdest ald ve drt rekat namaz kld. Sonra bir kum ynndan biraz alp ibrie koydu. Ondan su iti. Ona dedim ki; Allahn sana verdii rzkn artann da bana ver bana dedi ki; Ey akik! Allahn bize ihsan eyledii gizli ve aikar nimetleri devamldr. Rabbine kar gzel zanda bulun. Bana ibrii verdii ibrikten itiimde, sevik (tavada ya ile kzartlm sefer az) ile eker tad aldm. Allaha yemin ederim ki, ondan daha tatl, daha ho kokulu bir ey imedim. Bende olan alk ta, susuzluk ta gitti. Birka gn boyunca da hi ackmadm. Daha sonra o zat Mekkede grdm ve hizmetilerine onun kim olduunu sordum. Dediler ki; O imam Musa Bin Cafer el Kazm Radyallahu anhdr.542
HARUN RED LE ARASINDA GEEN BR KONUMA
Bir gn mam- Musa-i Kzm (RA) Hz.lerinden zamann halifesi Harun Reit sordu:
542
bnl Cevzi Safvetus Safve(2/185) Yafii Ravdur Rayahin(s.58) Heytemi es Savaiqul Muhrika(s.439) Nebhani Camil Keramat(4/280) Nurul Ebsar(s.164) safur Raibin(s.247) evahidn Nbvve(s.364) Lemazat Hulviye(1/126) bkz. Laoust Ayrlk Grler(s.94) 326
Sizler, kendinizin Ehl-i Beytten olduunuzu sylyor ve Resulllah (SAV) Efendimizin zrriyetinizdeniz diyorsunuz. Halbuki aslnda biz dedem Abbas (RA) Hz.lerinden dolay Resulullahn (SAV) soyundanz, siz de mam- Ali (KV) Hz.lerinin evlatlarsnz. nsanlarn nesebi ve soyu baba ile devam eder. Hz. mam cevabnda buyurdu ki: Allah- Tel Hz.leri Kur'an- Kerim'de yle buyuruyor: brahim Peygamberin zrriyetinden olan Davud, Sleyman, Eyyub, Yusuf, Musa ve Harun biz iyileri bylece mkafatlandrrz. Ve ey Zekeriyya ve sa. Bu Ayet-i Kerimede sa (AS), brahim (AS)n soyundan saylyor. Halbuki sann (AS) babas olmad herkes tarafndan bilinmektedir. Bununla birlikte annesi tarafndan brahim (AS)n zrriyetinden saylmaktadr. yleyse, bizler de annemiz Fatmatzzehra Radyallahu anha Hz.leri tarafndan Reslllah Sallallahu aleyhi ve sellem Efendimizin soyundan saylrz. buyurdu.543
VEFATI VE KABR
mam Musa Radyallahu anh, Receb aynn bitmesine birka gn kala, 183 hicri ylnda, 55 yanda vefat etmitir. unuziyede defnedilmitir.544 Badatn kuzeybatsnda Kazimiyye mahallesinde defnolunmutur. Bu mahalle, Dicle nehrinden be kilometre ierdedir. Byk ve ok ssl bir trbesi ve hemen yannda byk bir cami vardr. Mslmanlarn en ok ziyaret ettii trbelerden biridir. mam Ebu Hanife (RA)nin trbesine yakndr.
543
es Savaik(s.439) safur Raibin(s.246) Nurul Ebsar(s.164) Yenabil Mevedde(s.197) 544 Nurul Ebsar(s.167) Hatib Tarih(13/33) 327
ESER
Ebu Nuaym, bni Abdeveyhin Msnedi Musa Bin Cafer el Kazm adl eserinde rivayet edilenleri toplayp nakletmitir. Bu eser, 1974te Tahranda baslmtr.545
OCUKLARI
mam Musa Radyallahu anhn 37 ocuu olduu nakledilmitir. Ancak biz 39 ocuunun ismini tesbit ettik;546 Oullar; 1-Ali Musa Rza, 2- brahim, 3-Abbas, 4-Kasm, 5-smail, 6-Cafer, 7-Harun, 8-Hasen, 9-Ahmed, 10-Muhammed, 11-Hamza, 12-Abdullah, 13-shak, 14-Ubeydullah, 15-Zeyd, 16-Hasenl Asgar, 17-Fadl, 18-Sleyman, 19- Avn, Kzlar; 20-Fatmatus Sura, 21-mm Cafer,
545
Hac Halife Katip elebi Kefuz Zunun(2/1682) Yusuf zbek Hadis Literatr(s.227) 546 bkz.:Hulasatul ksir(s.30) Nurul Ebsar(s.167) 328
22-Lbane, 23-Zeyneb, 24-Hadice, 25-Aliyye, 26-Amine, 27-Hasene, 28-Berihe, 29- Aie, 30- mm Seleme, 31-Meymune, 32-mm Glsm, 33-Rukiyye, 34-Hakime, 35-Rukiyetl Kbra, 36-Glsm, 37- Fatmatl Kbra, 38-Halime, 39-mm Esma
329
8. AL RIZA RADIYALLAHU ANH Hicri 148 senesinde Medinede dodu.547Annesinin ad Erva mml Benindir. mam Rza Radyallahu anhn knyesi Ebul Hasen olup, babas ile kartrlmamas iin Ebul Hasen es Sani ve Ebubekr knyeleri ile tannmtr. Lakaplar; es Sabir, ez Zeki, el Fazl, er Razi, el Veli, el Vefi ve en mehuru er Rzadr.548 Babasna; olundan Halife Memun raz olduu iin mi rza diye aryorsunuz? diye sordular. Buyurdu ki; Hayr! Allah ve Rasul Sallallahu aleyhi ve sellem ondan raz olduklar iindir. Ona uyanlar kendisinden raz olduu gibi, muhalifleri de ondan razdrlar.549
LMDE MERTEBES
mam Ali Rza Radyallahu anh, hadis ilminde gvenilir bir ravidir.550 bnl mad, ilim ve fazilet sahibi olan mam Ali Rza Radyallahu anhn yalan sylemesinin mmkn olmadn belirterek, kendinden rivayet edilen mnker rivayetlerin, sonraki ravilerin ii olduunu kaydetmitir.551
547
rad Mfid(s.284) Taberi Delaill mame(s.175) bni Sabba Fusull Mhime(s.225) Tarihi Yakubi(3/188) Nurul Ebsar(s.168) Biharul Envar( 49/9 ve 10) Kafi(1/486) rad(2/247) 548 Nurul Ebsar(s.168) evahidn Nbvve(s.368) Saim Klavuz T.D.V..A.(2/436) Uyun-u Ahbarur- Rza(1/14,2/250) El Mecdu fi Ensabit- Talibiyyin(s. 126) Fusulul- Muhimme(s. 244) 549 evahidn Nbvve(s.368) 550 bni Hibban es Skat(8/456) Zehebi el Kaif(2/48) Sehavi Tuhfetul Lutfiye(2/303) bni Hacer Takribut Tehzib(1/405) 551 bnl mad ezerat(2/6) 330
mam Ali Rza Radyallahu anhn, kendisinden mam Ali Radyallahu anhe kadar olan ehli beyt isnad ile rivayet ettii; man, kalp ile Allah bilmek, dil ile ikrar etmek ve azalar ile islamn hkmlerini yerine getirmektir552 hadisi hakknda mam Ahmed Bin Hanbel ve baz ilim ehli; Bu hadisin isnadbir delinin zerine okunsa ifa bulur demilerdir.553 afii mezhebi alimlerinden Fazl bin Ruzbehan (: 927), mamiyeye reddiye olarak btalu Nehcul Batl kitabn yazm olup, yukardaki hadis hakknda yle demitir: O hadis, son derece deerli bir hadis olup senetleri de yksek derecede sahihtir. Muhakkiklerin dediine gre, bu hadis yle sahih bir senede sahiptir ki, eer onun senedini (senedinde geen isimleri), deli ve hasta olan bir adama okurlarsa ifa bulur.554 Yine yle ekliyor: Nuh bin Mensur-i Samani isminde olan Horasan ahlarndan biri, bu senetleri sz konusu hadisle yazp onun kabrine brakmalarn vasiyet etti.555 Bu hakir ve fakir kul da (kendisini kastediyor), o hadisin senetlerinin, eceli yetimeyen hastaya okunarak ifa verdiini denemiim. Hasta olup bu kulun yanna gelenlere o senedi okumuum, okuduum gn, o hadisin senedinde yer alan kimselerin yzsuyu hrmetine ifa bulmulardr; bu, benim gibi fakirin tecrbe ettii eylerdendir.556
552
bni Mace(65) Beyhaki tikad(s.180) Zehebi Siyeri Alam(15/400) Hatib Tarih(1/255,11/47) Suyuti Leali(1/37) bni Asakir(43/183) Lisanul Mizan(6/208) bni Adiy el Kamil(1/198) es Savaik(s.442) 553 Ebu Nuaym Hilye(3/192) Heytemi es Savaik(s.442) Nurul Ebsar(s.171) 554 Mihmannameyi Buhara(s. 342) 555 bkz.; Kueyriden naklen; Feyzl Kadir(4/489) Nurul Ebsar(s.171) 556 Vesiletul Hadim(s. 217) 331
Mehur Hadis alimi bni Huzeyme, mam Rza Radyallahu anhn kabrini ziyaret ederdi.557 mam Rza Radyallahu anhden; Ebus Salt Abdusselam Bin salih el Herevi, Ahmed Bin Amir et Tai, Abdullah Bin Abbas el Kazvini, Adem Bin Ebi Iyas, Ahmed Bin Hanbel, Muhammed Bin Rafi, Nasr Bin Ali el Cehdami, Halid Bin Ahmed ez Zheli, Ebu Osman el Mazini ve olu imam Muhammed Cevad Radyallahu anh gibi raviler rivayette bulunmutur.558 Kuran gnde bir hatim ederdi. Ayetler zerinde dnmek gerektiini syler, kendisine sorulan sorulara ayetler ile cevap verirdi. Mescidi Nebevide fetva vermeye baladnda henz yirmi yanda idi. Hadis ilmini bilmemenin dini konularda bir ok hataya yol aacana dikkat ekerdi. Allah Ademi kendi suretinde yaratt anlamndaki hadis ile ne kasdedildiini soran birisine; Bu, hadisin sadece son ksm olup, ba taraf u ekildedir; birbirine sven iki kiiden biri, dierine; Allah seni de, yz senin gibi olanlar da kahretsin! deyince, Rasulullah Sallallahu aleyhi ve sellem; yle syleme! Allah, Ademi onun suretinde yaratt. Buyurmutur. mam Rza Radyallahu anh, bu izah ile, hadisteki zamirin, Allaha deil, o tartan iki kiiden dierine ait olduunu belirtmitir.559 mam Ali Rza Radyallahu anhn, Ebu Mahfuz Maruf Bin Feyruz el Kerhi Radyallahu anhn stadlarnn nde gelenlerinden olduu iddia edilir. Ayrca Maruf el Kerhi, mam Rza Radyallahu anhn azatl klesi idi. Hristiyan iken, mam Rzann vesilesi ile Mslman olduu
557 558
Sehavi Tuhfetul Lutfiye(2/303) bni Hacer Tehzibut Tehzib(7/339) Zehebi Siyeri Alam(9/388) bni Hacer Tehzibut Tehzib(7/339) Sehavi Tuhfetul Lutfiye(2/302) Mizzi Tehzibul Kemal(21/148) 559 Zehebi Siyeri Alam(9/387) T.D.V..A.(2/437) 332
sylenir.560 Ancak asrnn mceddidi mam bni Teymiye radyallahu anh, mam Rza Radyallahu anhn, Marufun stad olduunu kabul etmemitir.561 Maliki mezhebinden, ii bir muhaddis ve fakih olan bn-i Sabba (: 855) yle yazyor: Ebu Zra-yi Razi ve Muhammed bin Eslem-i Tusi, hadis, rivayet ve dirayet ehli olan pek ok alimlerle birlikte Ali bin Musa er-Rza (r.a)n huzuruna varp yle dediler: Ey an yce seyyid, ey mamlarn evlad, pk olan babalarnn ve kadri yce dedelerinin hakk hrmetine, mbarek yzn bize gster ve babalarnn ceddin Resulullah (s.a.a.)den duyarak naklettikleri bir hadisi bize rivayet et; biz de seni onunla analm. mam katrn durdurdu ve hizmetilerine, glgelii tahtrevandan bir kenara itmelerini emretti. Bylece mam (r.a.), mbarek cemaliyle orada bulunanlarn gzlerini aydnlatt, halk durup mam (r.a.)a bakyor, bazlar feryat ediyor, bazlar alyor, bazlar da mamn bineinin ayaklarn pyordu; alama ve sevin sesleri birbirine karmt. Nihayet alim ve fakihler halka hitaben yksek bir sesle yle dediler: Ey millet! Susun ve size faydas olacak sz iyice dinleyin, ezberleyin... Bu esnada mam Rza yle buyurdular: Babam Musel- Kazm babas Cafers- Sadktan, o da babas Muhammed Bakrdan, o da babas Zeynl- Abidin Aliden, o da babas Kerbela ehidi Hseyinden, o da babas Ali bin Ebu Talibden yle buyurduunu nakletmilerdir;
560
Zehebi Siyeri Alam(9/343) Slemi Tabakatus Sufiye(s.85) Mnavi Feyzul Kadir(3/459) arani Tabakat(1/274) Hucviri Keful Mahcub(s.212) Kueyri Risalesi(s.116) Attar Tezkiretl Evliya(s.349) Vassaf Sefinetl Evliya(1/54) Nefahatl ns(s.158) Heytemi es Savaiq(s.441) Mahir z Tasavvuf(s.181) 561 bni Teymiye Minhacus Snne(2/125) 333
Habibim ve gzmn nuru olan Resulullah (s.a.a) bana buyurdular ki; Cebrail bana yle dedi: Rabbul- izzeti Subhanehu ve Teala yle buyuruyor: La ilahe illellah kelimesi benim kalemdir, yleyse kim bu kelimeyi derse, kaleme girmi olur; kaleme giren kimse de, azabmdan amanda kalr (kurtulur). Sonra tekrar glgelii tahtrevann zerine atp kendi yoluna devam etti. Bu nemli vakada, kalem ve hokkalar ile mezkur hadisi yazanlarn saysnn yirmi bin kii zerinde olduu kaydedilmitir .562
HALFENN MAM RIZAYI VELAHD ETMES
Abbasi halifelerinden Memun, mam Rza Radyallahu anh candan sevmi, onu kzyla evlendirip, lmnden sonra hilafetin imam Rza Radyallahu anhe tevdi edilmesini vasiyet etmitir. Memun, kendi eliyle; Ali Rza benim veliahtmdr diye yazp, bir ok kimseyi de ahit gsterdi. Lakin, mam Rza Radyallahu anh, Memundan nce vefat etti.563 bni Kesir, bu hadiseyi yle anlatr; Halife Memun, Ali Bin Musa er Rzann kendisinden sonra veliaht olmas iin halktan beyat ald. Artk siyah giysilerin yerine yeil giysiler giyilmesini emretti. Kendisi ve askerleri de yeil giysiler giydiler. Bu hkmn btn beldelere ve mntkalara
562
Fusulul- Muhimme(s. 253 ve 254) Ebu Nuaym Hilye(3/192) Ebu Tahir es Silefi Mucems Sefer(s.142) Nurul Ebsar(s.170) Heytemi es Savaik(s.442) bni Asakir(5/462,7/115,48/367) Deylemi(8101) Rafii Tedvin(2/214) Feyzul Kadir(3/378,4/489) Yenabiul- Mevedde(s. 364) Emaliyi Saduk(s. 208) Uyun-u Ahbarur Rza(2/135) 563 Tarihut Taberi(5/137) Rafii et Tedvin(3/425) Zehebi Siyeri Alam(9/388) Nurul Ebsar(s.172) es Savaikul Muhrika(s.441) Sbt bnl Cevzi Tezkiretl Havas(s.352) Fusull Mhime(s.237) bni ehraub(4/363) rad Mfid(s.290) 334
yazd. Veliahtna hicri 201 ylnn Ramazan aynn 2. Sal gecesinde beyat edildi. Memun, Ali er Rzann, Ehli Beyt iinde en hayrl kimse olduunu anlamt. Abbasiler arasnda ise, onun kadar liyakatli, Salih ameller ileyen baka kimse yoktu. Bu haber duyulunca halk kendi arasnda ayrla dt. Kimi bu habere uyup beyat etti, kimi de ekindi. Abbasiler ise bu beyate yanamad. Bu sebeple Mehdinin oullar brahim ile Mansur, kar harekete getiler564 Zayf oluunda ittifak edilen ii bir ravi olan Ebssalt yle anlatyor: Me'munun hizmetisi gelip imam ard. Kalkp Me'munun yanna geldi. Me'munun nnde tabaklarda meyveler vard ve zm salkmndan yiyordu. Hz. mam (RA) grnce ayaa frlayp Hz. mama (RA) sarld ve onu alnndan pt. Yedii zmden Hz. mama (RA) ikram etti. O zr dileyip kabul etmediyse de halife, bir salkm Hz. mama (RA) tekrar ikram etti. Hz. mam (RA) ne kadar srar ettiyse halife zmden bir ka tane alp yedi. Hz. mama (RA) da yemesini israr etti. Hz. mam (RA) bu srar zerine zmden birka tane yedi. Biraz oturup sohbet ettikten sonra msaade isteyip ayrld. Evine gelince kapnn kilitlenmesini emredip yatana yatt. Ben evin iinde mahzun olarak bekliyordum. Bu srada Hz. mama ok benzeyen gzel yzl ve misk kokulu bir gen ieri girdi. Ben hayretle: Kap kilitli idi, sen ieriye nasl girdin, sen kimsin? diye sordum. Ben mam- Ali Rzann (RA) olu Muhammed bin Aliyim. Beni bir saatte Medineden buraya getiren zat ieriye ald. dedi ve babasnn yanna girerken bana: Sen de gel! dedi. eri girdik. Hz. mam (RA) olunu grnce ayaa kalkp oluna
564
bni Kesir el Bidaye(10/418) Suyuti Tarihul Hulefa(s.307) Zehebi Siyeri Alam(9/390) bni Makula el kmal(4/75) bni Kuteybe el Maarif(s.265) bni Asakir Tarihu Dmak(7/167) Nurul Ebsar(s.171) Tarih-i Taberi(8/554) Vefeyatul Ayan(2/432) bn-i Esir(4/162) 335
sarld, barna bast ve alnndan pt. O da yzn babasnn yzne koydu. Bir eyler konutular. Ama ben anlayamadm. Sonra Hz. mamn (RA) dudaklarnn stnde kardan beyaz bir kpk grdm. Daha sonra kendinden geti ve temiz ruhunu teslim etti. O srada halife Me'mun ve hizmetileri gelmiti. Vefat haberini alnca ok aladlar ve zldler. Halife Memun: Ey efendimi! Sana ne oldu? diyordu. Sonra techiz ve tekfin (ykayp kefenleme) ileri yapld. Kabir kazlrken ben orada idim. Kabir alp su knca ve kk balklar grlnce Halife Me'mun: Hayatnda olduu gibi, vefatndan sonra sonra da kerametleri grlyor. dedi. Orada bulunanlardan birisi: Bu neye iarettir, biliyor musunuz? Ey Abbasoullar! Sizin mlknz her ne kadar ok uzun mddet ise de bu kk balklar gibidir. Bir zaman gelir, Allah- Teala (CC) Hz.leri sizden sizin zerinize bir kimse musallat eder ve sizi yok eder. dedi. Halife Memun: Doru sylyorsun. dedi. Defin ii tamamlandktan sonra Halife Memun bana: Kabirde sylediklerini tekrar anlat. dedi. Ben de unuttuumu syledim. Halife de, bildiim halde sylemek istemediimi zannederek beni hapsetti. Hapiste bir yl kaldm. Artk iyice sklmtm. Ya Rabbi! Resulullah (SAV) Efendimiz ve temiz akrabas hrmetine beni buradan kurtar. diye dua ettim. Hemen o anda mam- Ali Rza (RA) Hz.lerini grdm. eri girdi ve: Ey Ebssalt! Gnln m darald? buyurdu. Evet dedim. Mbarek elini zincirlerin zerine koyar koymaz, zincirlerin hepsi ald. Elimden tutup saraydan ktm. Bekilerin yanndan geip gittik. Hi birisi bizi gremedi. Sonra: Allah- Tel (CC) Hz.leri sana emniyet versin, seni korusun. Bundan sonra halife Me'munu grmezsin, o da
336
seni bulamaz. buyurdu ve kayboldu. Ondan sonra halife Memunu hi grmedim.565

AR DABELN EHL BEYT VEN MEHUR R
Zamannn en mehur ii airlerinden ve fasihlerinden olan Dabel Bin Ali el Huzainin Medarisul Ayat adl kasidesini yazd srada, mam Rza Radyallahu anh, Memunun veliaht idi.566 Dabel yle anlatyor; Kasideyi mam Rzann huzurunda okudum. ok beendi ve; Bu kasideyi benden izinsiz hibir yerde okuma dedi. Memun bu kasideden haberdar olunca beni artp, okumam istedi. zrm beyan edip, okuyamayacam syledim. Memun, mam Rzadan izin alnca, kasideyi ona okudum. Memun ok beendi ve bana 50.000 ake dl verdi. Buna yakn miktarda akeyi de imam Rza Radyallahu anhe verdi. mam Rzaya; Efendim! Bana kendi elbiselerinizden birini, kefen edinmem iin balar msnz? dedim. Bunun zerine bana giydii gmleklerden birini ve ok gzel bir havlu verdi. Sonra da dedi ki; Bunlar sakla! Bunlarla belalardan korunursun.567 Iraka giderken, ekyalar yolumuzu kesip kafilemizi soydular. zerimde sadece eski bir gmleim kalmt. mam Rza Radyallahu anhn hediyelerinin alnmasna ok zldm. O srada ekyadan biri benim atma binmi, yamurluumu da giyinmi vaziyette yanmda durdu.
565
Yenabil Mevedde(s.200) bkz.: Zehebi Siyeri Alam(9/390) bni Kesir el Bidaye(10/421) Nurul Ebsar(s.174,176) Taberi Tarihi(5/146) es Savaikul Muhrika(s.441) 566 bu kaside hakknda baknz; Kannuci Ebcedil Ulum(2/291,3/84) Zehebi Siyeri Alam(9/391) bu kasidenin bir ksm evahidn Nbvvede kaytldr. 567 bkz.: Zehebi Siyeri Alam(9/391) Mizzi Tehzibul Kemal(21/150) bni Asakir Tarihu Dimek(17/262) 337
Kafilenin toplanmasn bekliyordu. Medarisul Ayat kasidesini okumaya ve alamaya balad. Bir yankesicinin Ehli Beyt sevgisine hayret ettim. mam Rzann vermi olduu hediyeleri geri alabilmek midiyle; Bu kasidenin sahibi kimdir? diye sordum. Sana ne dedi. Ben de; Benim bir srrm vardr dedim. Bana; Bu kasideyi Ehli Beytin airlerinden Dabel Bin Ali sylemitir. Dedi. Ben ona Dabel olduumu, kasidenin bana ait olduunu syledim. Adam buna ihtimal vermeyerek, kafiledekilere sordu ve benim kim olduumu rendi. Bunun zerine adam, kafileden alnan btn eyalar geri iade ettirdi ve sonra bize klavuzluk ederek tehlikeli yerleri geirdi.568
KERAMETLER
Halife Memun, Hz. mam (RA) ok sever, sk sk onunla grrd. Saray grevlileri mecburiyet karsnda hrmet gsterirlerdi. Bir araya geldiklerinde Hz. mam (RA) saraya gelince sarayn perdesini kaldrmamaya ve onu karlamamaya karar verdiler. Fakat Hz. mamn (RA) her geliinde, ellerinde olmadan kalkp karlayp perdeyi kaldryorlard. Bir gn Hz. mam (RA) karladlar, perdeyi kaldrmakla biraz durakladlar. O anda perde peydah olan rzgarla kalkt. knda da rzgar perdeyi kaldrd. Bunu gren saray grevlileri: Allah- Teala (CC) Hz.lerinin aziz ettii kimseyi kimse kltemez. diyerek eski adetlerine devam ettiler.569 iiler imamlarna gayb bilgisi atfettiklerinden, bunu desteklemek iin de pek ok yalanlar uydurmulardr. Maalesef baz beyinsiz sufiler bu yalanlara itibar edip yutmulardr. Bu uydurmalardan baz rnekler;
568
Mizzi Tehzibul Kemal(21/150) Nurul Ebsar(s.168) evahidn nbvve(s.371) Lemazat(1/135) 569 Nurul Ebsar(s.175) Nebhani Camil Keramat(3/480) evahidn Nbvve(s.370) ebravi el thaf. 338
Ar sufilerden Nebhani naklediyor; Ebu Habib dedi ki; Ryamda Rasulullah Sallallahu aleyhi ve sellemi ehrimizde haclarn konakladklar yerde grdm. Ona selam verdim. nnde seyhani hurmalardan bir tabak hurma duruyordu. Bana o hurmalardan 18 tane verdi. Sabah kalktmda ryay, mrmn bana verilen hurmalar says kadar kald ile tabir ettim. Bu ryadan yirmi gn sonra mam Ali Rza Radyallahu anh Medineden gelip, ryada Peygamber Efendimiz Sallallahu aleyhi ve sellemi grdm camide oturdu. Halk ona selam vermeye gitti. Ben de ona doru gittim. nnde seyhani hurmalarndan bir tabak hurma vard. Ona selam verdiimde, beni kendine yaklatrd ve bana bir avu hurma verdi. Saydmda 18 tane olduunu grdm. bana daha fazla ver dedim. Buyurdu ki; Rasulullah Sallallahu aleyhi ve sellem sana daha fazla vermi olsayd, biz de fazla verirdik.570 Tccarn biri dil tutukluundan dolay glkle konuurdu. Kendi kendine: mam- Ali Rza (RA) Hz.leri Peygamber (SAV) Efendimizin evlatlarndandr. Huzuruna varaym da benim dilime bir ila tavsiye etsin. diye dnd. O gece ryasnda Hz. mam (RA) grd. Kendisine: Kimyon, Sa'ter ve tuzu, su ile kartr, iki kere aznda alkala, ifa bulursun. Buyurdu. Sabahleyin kalktnda ryasn hatrladnda rya deyip ehemmiyet vermedi. Hz. mamn huzuruna gidip halini arz ettiinde: Senin dilinin ilacn ryada sylemediler mi? buyurdu. Tccar tarif ettii ilac kullannca konumas hemen dzeldi.571
GZEL SZLERNDEN
Nahiv alimi Ebu Osman el Mazini rivayet ediyor; Ali Rza Radyallahu anh buyurdu ki; Allah Teala, kullar
570
Nebhani Camil Keramat(3/480) Nurul Ebsar(s.175) es Savaikul Muhrika(s.441) Lemazat Hulviye(1/134) evahidn Nbvve(s.375) 571 evahidn Nbvve(s.375) 339
yapamayacaklar ilerle ykml klmayacak kadar adildir. Kullar ise, yapmak istediklerini yapmaktan acizdirler.572 Ebus Salt rivayet ediyor; mam Rza dedi ki; Kim Kuran mahluktur derse kafir olur.573
VASYET
mam Rza Radyallahu anh, oluna, mam Caferin, olu Musa el Kazma yapt vasiyetin aynsn tekrar etmitir.574 Bu vasiyet metni daha nce gemiti. ESERLER mam Rza Radyallahu anhe nisbet edilen eserlerin isimleri u ekildedir; 1Msned; mamn akaid, fkh, tefsir ve ahlakla ilgili grlerini ihtiva eder. Muhibbuddin et Taberi de Zehairul Ukbada bu eserden nakiller yapmtr. Azizullah el Utaridi tarafndan iki cild halinde 1406da Tahranda yaynlanmtr. 2Sahifetur Rza; Ehli Beytin rivayet ettii hadislerden ibaret olan bu mecmua, 1883te Leknevde, 1302 ylnda Lahorda baslmtr. bni Asakir Tarihinde bu eserden bahsetmitir. 3Fkhur Rza; Tahranda 1274te yaynlanan bu eserin imama nisbeti phelidir.
572
bni Kesir el Bidaye(10/422) Tehzibul Kemal(21/151) Sehavi Tuhfetul Lutfiye(2/302) Tehzibut Tehzib(7/338) Siyeri Alam(9/391) Nurul Ebsar(s.170) 573 Rafii et Tedvin Bi Ahbar Kazvin(3/23) Zehebi Siyeri Alamin Nbela(9/389) 574 Mizzi Tehzibul Kemal(5/90) Ebu Nuaym Hilye(3/196) 340
4Er Risaletuz Zehebiye Fi Usulit Tbb veya; lacul Emraz; Halife el Memun iin yazd tbba dair bir eserdir.575 5Kasaid Fi Medhi Ehli Beyt 6lell Ahkami eriyye; Muhammed Bin Sinann sorduu sorulara verilen cevaplardan ibarettir. 7El lel; Fazl Bin azan rivayet etmitir. 8Mahzul slam; Memun adna yazlan bir risaledir. 9Cevami eria; bu da Memun iin yazlmtr. bni ube bunu Tuhaful Ukul ierisinde nakletmitir. 10Duaul Yemani 11tmamu eria 12erail slam576
VEFATI VE OCUKLARI
mam Rza Radyallahu anh, hicri 203 yl Safer aynda 55 yanda Tus ehrinin Sinabaz kasabasnda vefat etti. Zehirlendii de nakledilir.577 Harun Reidin kabri yaknna defnedildi. mam Rza Radyallahu anhn 5 olu ve 1 kz oldu. simleri; Muhammed el Kani(Taki), Hasen, Huseyn, Cafer, brahim ve Aiedir.578
575 576
bkz.:Kefuz Zunun(1/876) Kannuci Ebcedil Ulum(2/214,2/361) bkz: Saim Klavuz T.D.V..A.(2/437) 577 Zehebi Siyeri Alam(9/393) Nurul Ebsar(s.177) Usul-u Kafi(1/486) rad- Mfid(s.284-296) Delail-ul mame(s.175-177) Fusul-ul Mhime(s.225-246) Yakubi Tarihi(3/188) lamul Vera(s. 303) bnl Esir el Kamil(4/178) Uyun-u Ahbarur- Rza(2/243) 578 Zehebi Siyeri Alam(9/393) Nurul Ebsar(s.177) 341
9. MUHAMMED EL-CEVAD RADIYALLAHU ANH
Annesi Skeynetl Merisiyedir. Knyesi Ebu Cafer olup, Muhammed el Bakr Radyallahu anh ile kartrlmamas iin Ebu Cafer es Sani denilmitir. Lakaplar; et Taki, el Kani, el Murtaza ve en mehuru olan el Cevaddr. 19 Ramazan 195 hicri tarihinde Medinede domutur.579 Anlatldna gre: Bir gn halife Me'mun ava karken, bir ocuun oynad sokaktan geti. Getii esnada btn ocuklar sokaktan kat. Yalnz Hz. mam Taki olduu yerden ayrlmad. Bunun zerine Halife Me'mun ona yaklaarak: "Ey ocuk, btn ocuklar kat halde, sen neden kamadn? diye sorunca, mam- Taki (RA) Hz.leri: Ey Emirl M'minin. Yol dar deil ki, kenara ekilip genileteyim. Suum yok ki, senden korkup kaaym. Senin susuz kiileri incitmeyeceine inanyorum. diye cevap verdi. Bu gzel yzl ve szl ocuk, halifenin houna gitti. Ona: Sen kimin olusun? diye sorunca, mam- Ali Rzann (RA). diye cevap verdi. Halife mam- Ali Rza (RA) Hz.lerini rahmetle and. Halife bir mddet gittikten sonra av kuu olan doan serbest brakt. Doan bir sre sonra penesinde yar canl bir balkla geri dnd. Halife bu duruma ard. Av dn
579
Nurul Ebsar(s.177) Hatib Tarihu Badat(3/267) evahidn Nbvve(s.381) rad- Mfid(s.297) Usul-u Kafi(1/492-497) Delail-ul mame(201-209) Menakb- bn-i ehraub(4/377-399) Fusul-ul Mhime(247-258) Tezkiret-l Havas(s.358) 342
yine ayn yoldan dndler. mam- Taki (RA) Hz.lerinin bulunduu yere gelen halife: Ey Muhammed! Benim av kuumun bu gn ne avladn biliyor musun? diye sordu. mam Taki Taki (RA) Hz.leri: Evet ey halife. Allah- Tel (CC) Hz.leri suda kk bir balk yaratt. Halifenin av kuu da bunu avlad ki, Reslllah'n (SAV) slalesinin kerametleri meydana ksn. diye cevap verdi. Memun hayret iinde mam- Muhammed Cevad Taki Taki (RA) Hz.lerinin yzne bakt ve: Sen gerekten mam- Ali Rzann (RA) olusun. dedi. mam- Taki Taki (RA) Hz.lerine ihsan ve ikramlarda bulunarak onu yanna ald.580
LM
Bir sre sonra halife Memun meclisinde: Kzm mm Fadl Muhammed Cevad'a (RA) vermek istiyorum. Sizler ne dersiniz? diye sorunca, veziri ve yaknlar: Bu ksze kznz nasl veriyorsunuz? diye sordular. Halife onlara; Kk yata ilim ve marifetine hayran kaldm iin kzm ona veriyorum. Badat ulemas arasnda, ona cevap verecek lim bulamyorum. dedi. Onlar yine muhalefet edince Halife: En derin limlerden birini seiniz. Muhammed Cevad (RA) ile imtihan ettirelim. dedi. Muhalifler, ulema arasnda en mehur olan Yahya bin Eksemi setiler. mtihan gn btn devlet erkan ve mehur limler geldiler. Hz. mam- Muhammed Cevad Taki (RA) Hz.lerinin ilmini anlayamayanlar, Yahya bin Ekseme:
580
es Savaik(s.443) Nurul Ebsar(s.177) evahidn Nbvve(s.381) Lemazat(1/139) 343
Senden Muhammed Cevad' (RA) yenmeni istiyoruz. dediler. Halife Memun, Hz. mam (RA) sa yanna, Yahya bin Eksemi de sol tarafna oturtarak Yahya bin Ekseme: Sen yal olduun iin nce sen sor. dedi. Yahya bin Eksem eitli ilim dallarndan yze yakn soru sordu. Hz. mam (RA) hepsinin cevabn eksiksiz verdi. Yahya bin Eksem skut etti. Halife Hz. mama dnerek: Sen Yahya bin Ekseme bir soru sor. dedi. Hz. mam (RA) Yahya bin Ekseme dnerek: Ya Yahya! Sabahn erken saatlerinde bir adam bir kadna baknca bu bak haram oluyor. Kuluk zaman ayn erkek ayn kadna bakyor, bu bak helal oluyor. le zaman olunca bu erkein bu kadna bakmas haram, ikindi zaman gelince helal oluyor. Akam olunca tekrar haram, yats zamannda yine helal, gece yarsndan sonra tekrar haram oluyor. afak vakti tekrar helal oluyor. Bu hanm, bu erkee bu zamanlarda neden helal, neden haram oluyor? diye sordu. Yahya bin Eksem: Ey Reslllahn (SAV) torunu, ltfedip bu sualin cevabn aklarsanz, bize byk ihsan etmi olursunuz. dedi. Bunun zerine Hz. mam (RA): Bu kadn bir cariye imi. Sabahn erken saatlerinde bir adam ona ehvetle bakt, bu haram idi. Gne ktktan sonra sahibinden satn alnca kendisine helal oldu. le zaman azad etti, yine haram oldu. kindi zaman gelince onunla evlendi, yine helal oldu. Akam olunca zihar denilen yemini edince tekrar haram oldu. Yats vakti zihar yemininin keffaretini verince tekrar helal oldu, gece yarsnda tek talak ile boad, haram oldu. Sabah olunca bundan vazgeti, tekrar helal oldu. diye bu soruyu aklad. Yahya bin Eksem: Allah- Teala (CC) Hz.leri senden raz olsun. Resulllah (SAV) Efendimizin soyundan olmayana bu
344
maharet ve ilim nasib olmaz. deyince Halife Memun buna sevinerek o mecliste kz mm Fadl mam- Muhammed Cevad Taki Taki (RA) Hz.lerine nikahlad.581 mam Cevad, Babasndan rivayette bulunmutur.582
GZEL SZLERNDEN
mam Muhammed Cevad Taki (RA) Hz.leri buyurdu ki: Zulm ile amel eden, zalime yardm eden ve bu zulme raz olan, bu zulme ortaktr. Zalimin adaletle geen gn kendisine, mazlumun zulm grd gnden daha ar gelir.583 Cahiller oald iin alimler garib oldu.584 Kim Allah ile yetinirse, insanlar ona muhtac olur. Kim Allahtan korkarsa, insanlar onu severler.585 Gzellik dilde, kemal (olgunluk) akldadr.586 Fakirliin ss iffet (dilenmemek), belann ss kr, asaletin ss tevazu, konumann ss fesahat, rivayetin ss ezberlemek, ilmin ss tevazu kanatlarn indirmek, verann ss gzel edeb, kanaatin ss gleryz, saknmann ss de kiinin kendisini ilgilendirmeyen eyleri terk etmesidir.587
581
sahih bir rivayet deildir. Heytemi es Savaik(s.444) Nurul Ebsar(s.178) eyhul slam bni Teymiye bu rivayeti kabul etmemektedir. Minhacus Snne(4/67) 582 Hatib Tarih(3/266) 583 evahidn Nbvve(s.382) Nurul Ebsar(s.180) 584 Nurul Ebsar(s.180) 585 Nurul Ebsar(s.180) 586 Nurul Ebsar(s.180) 587 Nurul Ebsar(s.180) 345
Cahiller sussayd, insanlar ihtilafa dmezdi.588 Allah kime nimetini artrrsa, insanlarn ona ihtiyacn da artrr. Kim buna tahamml edemezse, o nimet elinden gider.589
KERAMETLERNDEN
mam- Muhammed Cevad Taki Taki (RA) Hz.leri daha kk yata byk bir alim olmutur. Memun kz mm Fadl Hz. mama nikh edince onlar Medineye gnderdi.590 Hz. mam ve hanm Kfe'ye vardlar. Hz. imam bir mescide girdi. Abdest almak iin su istedi. Caminin avlusunda bulunan ve meyve vermemi olan bir sidre aacnn dibinde abdest ald. Namaz kldktan sonra aacn yanna geldiler. Aa taze meyve vermiti. Meyve ok tatl ve ekirdeksiz idi. Cami cemaati o meyvelerden bereketlenmek iin yediler.591 Hakknda uydurulan hikayelerden biri de u ekildedir; Ebu Halid adnda bir zat yle anlatyor: Irakta iken, amda bir kiinin Peygamberlik davasnda bulunduu iin zincirlere balanarak hapse atldn duydum. Delice konuuyor ve acaip bir hikaye anlatyor dediler. Ben merak ederek, o tutuklunun yanna gittim. Akl yerinde idi. Bana gelenleri anlat deyince: Ben amda mam- Hseyin Taki (RA) Hz.lerinin mbarek bann bulunduu sylenilen camide devaml ibadet ederdim. Bir gece ibadet ederken, aniden mbarek yzl bir ahs karma kt. Bana: Kalk
588 589
Nurul Ebsar(s.180) Nurul Ebsar(s.180) 590 bkz.Tarihut Taberi(5/145) bni Kesir el Bidaye(10/421) radMfid, s.297. Usul-u Kafi, c.1, s.492-497. Delail-ul mame, s.201-209. Menakb- bn-i ehraub, c.4, s.377-399. Fusul-ul Mhimme, s.247258. Tezkiret-l Havas, s.358. 591 Camil Keramat(1/280) Nurul Ebsar(s.179) evahidn Nbvve(s.382) 346
beni takib et! dedi. Az bir sre yrdkten sonra Kfe camisinde kendimi grdm. Bana: Bu camiyi tanyor musun? diye sorunca, Evet, Kfe camisidir dedim. Dorudur dedikten sonra iki rekat namaz kldk. Sonra o zat kt. Ben onu takib ettim. Ksa sre sonra kendimi Peygamber (SAV) Efendimizin Medine'deki mescidinde buldum. Peygamber (SAV) Efendimize selam verdikten sonra o zat kt. Ben onu takip ettim. Ksa sre sonra kendimi Kabe'nin yannda grdm. Kabe'yi tavaf ettikten sonra o zat bana yine: Beni takib et! dedi. Bir mddet sonra o zat kayboldu. Baktm ki, amdaki camideyim. Bu hale hayret ettim. Bir sene bunun tesirinden kurtulamadm. Bir sene sonra yine ayn gece, o zat mescidde yanmda grdm. Bir sene nce yaptmz hereyin aynsn yaptk. Benden ayrlaca srada kendisine: Sana bu kuvvet ve kudreti veren Rabbin (CC) hakk iin siz kimsiniz? diye sorduumda: Ben Muhammed Cevad bin Ali Rza bin Musa Kzm bin Cafer Sadk'm (RA) dedi ve ayrld. Daha sonra ben bu durumu anlattm. amn valisi olan Muhammed bin Abdlmelik duymu, beni ard. Bana bu hadiseyi sordu. Bende bandan sonuna kadar anlattm. Sen deli olmusun. diye beni buraya ellerimi ve ayaklarm balayarak hapsetti dedi. Ben durumu valiye bir mektup ile bildirdim. Mektubun arkasna vali unu yazmt: Bir gecede o ahs amdan Kfeye, Kfe'den Medineye, Medineden Mekkeye ve oradan ama gtren kimse, onu bizim zindandan kurtarsn. Ben bunu okuyunca ok zldm. Durumu o zata bildirmek iin hapishaneye gittiimde valinin adamlar ve bekiler tela iindeydiler. Sebebini sordum. Bana: Zincirlerle bal olan deli, bu gece hapishanenin hi bir kaps almadan, hibir duvar delinmeden kam. Kimin tarafndan kurtarld da bilinmiyor. dediler. Bunu duyunca Allah- Teala (CC) Hz.lerine hamd senalar ettim ve onu
347
oradan, mam- Muhammed Cevad Taki Taki (RA) Hz.lerinin kurtardna inandm.592
VEFATI VE OCUKLARI
Halife Mutasmn talebi zerine, Memunun kz olan hanm ile birlikte, hicri 220 ylnda Badata gitti. Orada zilkade ay sonunda 25 yanda iken vefat etti. Dedesi Musa el Kazm Radyallahu anhn kabrinin arkasna defnedildi. Zehirlenerek ehid edildii de nakledilir.593 mam Cevad Radyallahu anhn iki kz, iki erkek olmak zere drt ocuu olmutur; Ali el Askeri, Musa, Fatma ve mame.594
592
Bu hikayenin sahih bir kayna yoktur.bni Sabba Fusull Mhmme(s.251) evahidn Nbvve(s.382) Lemazat(1/141) Nurul Ebsar(s.178) 593 Hatib Tarihu Badat(3/267) Taberi Delaill mame(s.201) Fusull Mhmme(s.247) bni ehraub Menakb(4/377) rad Mfid(s.297) Heytemi es Savaik(s.445) Nurul Ebsar(s.179) H. Laoust Ayrlk Grler(117) 594 Nurul Ebsar(s.180) 348
10. ALYYUN NAK RADIYALLAHU ANH mam Ali el Hadi en Naki Radyallahu anh, hicri 214 ylnn Receb aynda Medinede dodu. iann imam kabul ettiklerinden biridir. Annesi Smame veya Ssen adl Maripli bir cariyedir. Annesinin Memunun kz mml Fadl olduu da sylenmitir. Knyesi Ebul Hasendir. Lakaplar; Naki, Hadi Mtevekkil .Murtaza. Fakih. Emin. Tayyib ve Nashtr. Badattaki Samarra ehrinin Asker mahallesinde ikamet ettii iin Askeri denilmitir. 595 LM VE BADET mam Hadi Radyallahu anh, fkh alimi idi. mrn Medinede zhd ve takva iinde ilimle uraarak geirdi. Mtevekkil dneminde halifeye ikayet edildi. mam Hadi Radyallahu anh, bir savunma yaznca, halife ikayet eden valiyi grevden ald. Fakat sonralar iilerin halifeye hcum hazrlnda olduu haberi gelince, imam Badata getirmek zere Yahya Bin Hersemeyi Medineye gnderdi. mam Hadi Radyallahu anh tek bana kbleye ynelmi, Kuran
595
Hatib Tarihu Badat(12/56,57) Yakut el Hamevi Muceml Buldan(4/123) Nurul Ebsar(s.181) T.D.V..A.(2/394) evahidn Nbvve(s.384) Usul-u Kafi(1/497-502) rad- Mfid(s.307) Delail-ul mame(s.216-222) Fusul-ul Mhime(s.256-265) Tezkiret-ul Havas(s.362) Menakb- bn-i ehraub(4/401-420) 349
okuyor halde buldular ve Samarraya getirdiler. Hayatnn geri kalan mrn burada gzetim altnda geirdi.596 El Hasen Bin Yahya rivayet ediyor; Halife el Mtevekkil halifeliinin ilk zamanlarnda bir hastalk geirdi ve iyi olduu takdirde birok dinar tasadduk edeceim diye adakta bulundu. yiletii zaman ka dinar sadaka verecei hususunda bilgi vermeleri iin fakihleri toplad. Onlar ihtilaf edince, mam Ali Bin Muhammede sordurdu. O da 83 dinar sadaka vermesine hkmetti. Alimler buna ardlar ve taassup ederek, halifeye onun bu hkm nereden kardn sordurdular. mam Ali Bin Muhammed gelen eliye; Mminlerin emirine de ki; Allah Azze ve Celle buyuruyor ki; Allah size birok yerde yardm etmitir.(Tevbe 25) btn ehlimizin rivayet ettikleri bu vakalar, seriyyeler ve gazveler 83 yerdir. Huneyn gn ile de 84 oldu. Mminlerin emiri bu hayrl ii her artrnda kendisine faydas olur. Allah ona dnyada ve ahirette ecir verir.597 KERAMETLERNDEN ii kaynaklarda yle geer; Baz hadis hafzlar yle nakletmilerdir; Kadnn birisi Halife Mtevekkilin huzurunda ehli beytten olduunu iddia etti. Mtevekkil, onun durumunu kendisine izah edecek birisini sordu. Ona mam Hadi Radyallahu anh tavsiye ettiler. mam Hadi Radyallahu anh gelince, ona o kadnn ehlibeytten
596
Hatib Tarih(12/56) bni Kesir el Bidaye(11/46) Heytemi es Savaik(s.446) Nurul Ebsar(s.182) rad- Mfid(s.307-313) Usul-u Kafi(1/501) Fusul-ul Mhime(s.261) Tezkiret-ul Havas(s.359) Menakb- bn-i ehraub(4/417) sbat-l Vasiye(s.176) Yakubi Tarihi(3/217) H. Laoust A.ge.(s.127) 597 Hatib Tarihu Badat(12/56-57) 350
olduunu anlamann yolunu sordu. mam Hadi Radyallahu anh; Allah Teala, Hasen ile Huseynin evlatlarnn etlerini yrtc hayvanlara haram kld, yemezler. Kadn yrtc bir hayvann nne atlsn dedi. Kadna bu teklif edilince yalan sylediini hemen itiraf etti. Sonra halk, Mtevekkile imam Hadi Radyallahu anh de de bu denemenin yaplmasn istedi. Mtevekkil, yrtc hayvann, kkn salonuna getirtilmesini emretti. Sonra imam Hadi Radyallahu anh ard. Kkn kapsndan ieri girince kap, imam Hadi Radyallahu anhn zerine kapatld. erideki yrtc hayvanlar kkreyileri ile halkn kulan sar etmiti. mam Hadi Radyallahu anh, salona doru yryp merdivene ilerlediinde her hayvan da ona doru yryp durdular. mam Radyallahu anhe srnp dolayor, imam da elbisesinin koluyla onlar okuyordu. Sonra yrtc hayvanlar inlerine gtrld. mam Hadi Radyallahu anh, Mtevekkilin huzuruna kp onunla bir saat grt. Sonra yine aa indi. Mtevekkil ona byk bir hediye gnderdi. Halifeye; Amcaolunun canavarlara yaptn sen de yapsana dediler. Halife buna cesaret edemedi ve; Benim lmemi mi istiyorsunuz? diyerek bu haberin yaylmamasn emretti.598 iilerin anlatt doru ile abartnn kark olduu dier baz hikayeler de u ekilde; Halife Mtevekkilde bir gn byk bir ban kt. ok ar ve iddetli ate yapyordu. Tabiplerin hi biri buna are bulamadlar. Hastal arlanca annesi:
598
kayna iadr. Heytemi es Savaik(s.442) Nurul Ebsar(s.179) Yenabil Mevedde(s.204) Mesudiden. 351
Mtevekkil iyi olursa kendi malmdan mam- Naki (RA) Hz.lerine ok mal gndereceim. diye nezr etti. Mtevekkilin yaknlarndan Feth bin Hakan: mam- Ali Nakiden de (RA) bir ila soralm. dedi. Bir kimseyi gnderdiler. Hz. mam (RA) falan eyi yarann zerine koyun. Allah- Teala (CC) Hz.lerinin izniyle fayda verir. buyurdu. Bu haber zerine halifenin meclisinde bulunanlar gltler ve alay ettiler. Feth bin Hakan'n srarlar zerine, sylenilen eyi yarann zerine koydular. ban yarlp iinde olanlar kt. Hasta ifa buldu. Mtevekkilin iyiletiini duyan annesi on bin altn bir keseye koyup kendi mhryle mhrleyip Hz. mama (RA) gnderdi. Mtevekkil iyice iyileince, birisi mam- Ali Naki (RA) Hz.lerinin evinde ok mal ve silah okluuna dair halifeye ikayette bulundu. Mtevekkil, veziri Saide gece yars Hz. mamn (RA) evine girmesini ve orada bulduu mal ve silah kendisine getirmesini emretti. Bunun zerine vezir Said yle anlatr: Bir merdiven gtrp dama ktm. Pencereden ieri girdim. Karanlkt, ne tarafa gideceimi ardm. O srada Hz. mamn (RA) sesini duydum. Ey Said biraz bekle, mum getirsinler. buyurdu. Mum gelince aaya indim. mam- Ali Naki (RA) ynden bir elbise giymi, banda ynden bir takke, altnda hasr bir seccade, kbleye kar oturuyordu. Ey Said ite odalar, ara. buyurdu. Odalara girdim, bana sylenilen mal ve silahlar bulamadm. Fakat halifenin annesinin gnderdii kese, mhryle duruyordu. mam- Naki (RA) : Seccadeye de bak! buyurunca seccadeyi kaldrdm. Bir kl knyla duruyordu. Hepsini alp halifeye getirdim. Halife annesinin mhryle mhrl keseyi grnce merak edip sordu. Durumu anlattlar. Bunun zerine kendisi de bir
352
kese koyup, keseleri ve klc geri gnderdi. mam- Ali Nakinin (RA) huzuruna varp mahcup bir ekilde: Efendim! zinsiz evinize girmek bana ok zor geldi, ama emir almtm. dedim. O zaman Yce Allah (CC) Hz.lerinin u ayeti kerimesini okudu: Allah- Tel'ya (CC) irk koanlar ve Peygamberini (SAV) hiciv edenler, ldkten sonra hangi yere gideceklerini bilirler(uara 227).599 Salih bin Said anlatr: Halife Mtevekkil, mam- Naki (RA) Hz.lerini Medineden Iraka ard. Beraberce Samarraya gittik, kt bir yerde konakladk. Hz. mam sevenlerden biri ieri girip: Efendim! Bunlar senin kymetini gizlemek ve nurunu sndrmek istiyorlar. Bunun iin byle kt ve korkulu yerde konaklattlar. Dedi. Hz. mam (RA) Hz.leri: Ey Saidin olu. yle bir bak! diye buyurup eliyle iaret etti. aret ettii tarafa baktmda dnyada bir benzeri olmayan, baheler, rmaklar ve kkler grdm. Biraz sonra bu haller kayboldu. Bana buyurdu ki: Ey Salih! Biz nerede olursak olalm, Allah- Tel (CC) Hz.lerinin nimetleri bizimle beraberdir.600 VEFATI VE OCUKLARI mam Hadi Radyallahu anh, hicri 5 Cemaziyelahira 254 pazartesi gn 40 yanda iken vefat etmitir. Zehirlendii de sylenir. Samarradaki evinde defnedildi.601
599 600
evahidn Nbvve(s.385) Lemazat(1/146) Fusull Mhmme(s.261) Yakubi Tarihi(3/217) bni ehraub(4/417) rad Mfid(s.307) evahidn Nbvve(s.387) Lemazat(1/147) 601 Hatib Tarih(12/57) Yakut el Hamevi Muceml Buldan(4/123) Fusull Mhmme(s.256) Delaill mame(s.216) rad Mfid(s.307) bni ehraub(4/401) Nurul Ebsar(s.183) es Savaik(s.446) 353
Muhammed, Cafer, Hasan el Askeri adl oullar, Aie adl bir kz vard.602
ESERLER
mam Hadi Radyallahu anhe risale nisbet edilmitir; 1Risale Fir Reddi Ala Ehlil Cebr vet Tefviz 2Kta Min Ahkamid Din; Fkha dair olup, bni ehraub bunu Mukatebetr Rical adl eserinde nakletmitir. 3Mubahasatu Yahya Bin Eksem; Tuhaful Ukul ierisinde mevcuttur.603
602 603
Nurul Ebsar(s.183) Hasen bin Ali el Harrani Tuhaful Ukul(s.949 v.d.) Ahmed Saim Klavuz Ali el Hadi(T.D.V..A.; 2/395) 354
11. HASEN EL ASKER RADIYALLAHU ANH
iann imam olduuna inandklarndan biridir. Annesinin ad Susen idi. mam Radyallahu anhn knyesi, Ebu Muhammed, lakaplar; Askeri, Zeki, Halis, Sirac ve Hastr. Hicret-i Nebeviyyenin 232. (846) RabilEvvelin drdnc gnnde halife Vasik devrinde Medine-i Mnevvere'de dnyaya geldi.604 mam- Hasen-i Askeri (RA) Hz.leri daha kk iken onunla Behll Dane olarak bilinen ve mehur Harun Reidin kardei diye tannan Ebu Vehib bin mer (RA) Hz.leri arasnda bir konuma geer. Bir gn Behll Dane (RA) Hz.leri yolda giderken bir ka ocuun bir yerde oynadklarn ve ilerinde bir ocuun alamakta olduunu grnce onun oyunca olmadndan aladn sand. Behll Dane (RA) Hz.leri: Gel! Alama! Sana bir oyuncak alaym. der. mam- Hasen-i Askeri: Ben oyuncakszlktan alamyorum ki, biz onun iin yaratlmadk ki. deyince Behll Dane (RA) Hz.leri: Ya peki ne iin yaratldk? diye sorar. Buna mam- Hasen-i Askeri (RA) Hz.leri u cevab verir: lim ve ibadet iin yaratldk. Behll Dane (RA) Hz.leri: Nereden bildin? diye tekrar sorar. Hz. mam (RA):
604
Hamevi Muceml Buldan(4/123) Hatib Tarih(7/378) Nurul Ebsar(s.183) Heytemi es Savaik(s.346) evahidn Nbvve(s.388) Fusull Mhmme(s.266) rad Mfid(s.315) Delaill mame(s.223) Menakb- bn-i ehraub(4/422) Usul-i Kafi(1/503) 355
Ben size mevzu ile alakal ayet okuyacam. Niin yaratldmz orada yle yazlmtr. Yce Allah (CC) Hz.leri buyuruyor: Ben insanlar ve cinleri, ancak bana ibadet etsinler diye yarattm.(Zariyat 56) Sizi ancak bouna yarattmz ve gerekten bize dndrlmeyeceinizi mi sandnz? El-M'minun.115) Her nefis lm tadacaktr. Sizi bir imtihan olarak ktlk ve iyilikle deneyeceiz.Enbiya 35) mam- Hasen-i Askeri (RA) Hz.leri biraz daha konutu, sonra dp bayld. Behll Dane (RA) Hz.leri: Sen daha ocuksun, gnahn yok, niin korktun? diye sorunca, henz ocuk yata olan Hz. mamn (RA) verdii cevap ok enteresan: Cehennem azabndan korkuyorum, ey Behll. Beni fazla konuturma, yoluna devam et.605 Abbasi halifesinin emriyle hapsedildiinde, Samarrada iddetli bir ktlk oldu. Halife Mutemed gn yamur duasna klmasn emretti, fakat yamur yamad. Sonra hristiyan rahipler ile yamur duasna ktlar. Rahip dua iin elini kaldrdnda yamur yamaya balad. kinci gn de ayns oldu. Baz cahiller slam dininden phe ederek, bir ksm dinden kt. Bunun zerine halife, mam Hasen Radyallahu anhn hapisten karlp getirilmesini emretti. Hasen Radyallahu anh; Yarn inallah yamur duasna kldnda bu pheyi gidereceim dedi. Sonra hapisteki arkadalarn serbest braktrd. Halk yine yamur duasna kp, rahipler de elini kaldrnca bulutlar grnd. Hasen el Askeri Radyallahu anh, hemen rahibin elinin tutulmasn syledi. Elini tuttuklarnda elinde bir kemik olduunu grdler. Hasen Radyallahu anh, o kemii rahibin elinden ald ve;
605
Heytemi es Savaik(s.446) Nurul Ebsar(s.183)
356
Haydi imdi yamur iste dedi. Rahip elini kaldrnca grnm olan bulut ta dald. Halk buna ard. mam Hasen Radyallahu anh, bu kemiin bir peygambere ait olduunu, bununla ge eller kaldrlnca yamur yaacan syledi ve pheleri giderdi.606
KERAMETLER
Halifenin huysuz bir at vard. Deil binmek, eyer bile vuramazlard. Halifenin hizmetilerinden biri: Bu at mam- Askeri (RA) Hz.leri grsn. Ya bu at onu ldrr, veyahut at kullanlr hale gelir. dedi. Hz. mam (RA) saraya arld. Sarayn bahesine girince, doruca atn yanna gitti. Ata elini srer srmez at terlemeye balad. Sonra Halife Hz. mamn (RA) yanna gelerek, tazimden sonra: Efendim! Biz bu at hi kullanamyoruz. Terbiye de edemedik. Buna bir eyer vurup eitebitir misiniz? diye sordu. Hz. mam (RA) atn yanna vard, eyerini vurdu. Halife: Bir de biner misiniz? diye sordu. Hz. mam (RA) bunun zerine ata bindi. Sarayn bahesinde koturdu. At, en ufak bir serkelik yapmad. Sonra attan inip halifenin yanna gelerek: Bundan daha iyisini grmedim. buyurdu. Halife ok hayret etti ve at mam- Askeri (RA) Hz.lerine hediyye etti.607
VEFATI VE OCUKLARI
mam Hasen Radyallahu anh, Abbasi Halifesi Mutemed zamannda 28 yanda olduu halde Hicret-i Nevebiyyenin 260 (M. 875) senesi Rebiulevvelin sekizinci
606
Heytemi es Savaik(s.446) Yenabil Mevedde(s.205) Nurul Ebsar(s.184) 607 evahidn Nbvve(s.389) Lemazat(1/153) 357
Cuma gn Sare adl kyde iddiaya gre zehirlenmek suretiyle ehiden vefat edip Samarrada babasnn yanna defnedildi.608 bni Cerir et Taberi, bni Kani ve bakalar mam Hasen Radyallahu anhn hi ocuu olmadn sylediler.609 Ancak mam Hasen el Askeri Radyallahu anhn, zehirlenmesinden endie ettii iin, olunu Muhammed Bin Hasen el askeri Radyallahu anhn doumunu gizledii de iddia edilmitir. Eari, ismini zikretmeden bir olu daha olduunu ve baka bir frka tarafndan onun 13. imam kabul edildiini syler.610
ONA NSBET EDLEN ESERLER611
1Tefsir: eyh Sadukun rivayet ettii bu eserin imama nisbeti iiler arasnda da tartmaldr. (bkz.: Rza Muhtari ap- Taze(9/2 s.52) 1268 Tahran, 1315 Tebriz ve Kum 1304 basklar vardr. 2Kitabuhu ila ishak bin smail en nisaburi: tavsiyeler ieren mektuplardr.(bkz.:Ebu Muhammed el Harrani Tuhaful Ukul(s.513-15) 3Ma ruviye anhu Minel mevaiz: vaazlar hakkndadr.(bkz.:Ebu Muhammed el Harrani Tuhaful Ukul(s.516) 4Risaletul menkabe: helal ve haramlara dair olup bni ehraubun Menakbu Ali Bin Ebi Talib adl eseri iinde yer alr.(Ayanu ia(2/41)
608
Hatib Tarihu Badat(7/378) Hamevi Muceml Buldan(4/123) Nurul Ebsar(s.185) es Savaik(s.447) Fusull Mhmme(s.272) bni ehraub Menakb(4/422) Delaill mame(s.223) rad Mfid(s.315) Henry Laoust slamda Ayrlk Grler(s.163) 609 Zehebi el Mnteka(s.129) Siyeri Alam(13/121) 610 Makalat(30) Firaku ia(81) Henry Laoust slamda Ayrlk Grler(s.163) 611 Hamid Algar; Hasan el Askeri; TDVA(16/289) 358
12. MUHAMMED EL MEHD
iilerin iddialarna gre; Hicret-i Nebeviyyenin 250. senesi Ramazan- erif aynn 23. Cuma gn Abbasi halifesi Mutasm zamannda, Badatta Samarra adl mahalde, dnyaya ayak basmlardr. Annesi Nercistir. KnyesiEbul Kasm, Lakablar; Hccet, Mehdi, Halef, salih, Kaim, Muntazar ve Sahibuz Zamandr. iann mamiye mezhebine gre on iki imamn sonuncusudur. Babas vefat ettiinde 5 yanda idi. Lakin Allah ona, o yata ilim ve hikmet vermiti.612 Bu ahirzaman mehdisi deildir. Zira bni Mesud (r.a.)den rivayet edilen sahih hadislerde buyrulur ki; Benim Ehli Beytimden ismi benim ismim, babasnn ismi benim babamn ismine uyan birini Allah gndermeden dnya yok olmayacaktr buyrulur613 Yine Mehdi a.sn hz. Hasan soyundan olaca bildirlmitir.614 Mehdi a.s. hakkndaki hadisleri, sonraki blmde kaydedeceiz Sufilerin iddialarna gre mam- Muhammed Mehdi(RA) Hz.leri 19 sene Kutubluk makamnda kaldktan sonra vefat ederek gzlerden kaybolmutur. bni Hallikan, imamn 17 yanda iken serdaba girdiini syler. Osman bin Yakub Cuveyninin, Hz. mamn (RA) cenaze namazn
612
Heytemi es Savaik(s.447) evahidn Nbvve(s.392) Nurul Ebsar(s.185) Zehebi Siyeri Alam(13/120) Bihar-l Envar(51/342 ve 343-366) Muhammed b. Hasan Tusi El iybe(s.214-243) sbat-l Hdat(6/7) 613 Tirmizi(2230-31) Ebu Davud(4282) bni Ebi eybe(7/513) 614 Ebu Davud(4290) 359
edas ile Medine-i Mnevverede saadethanelerine defnedilmitir.615
bulunan
kabri
eblenci, araninin el Yevakt kitabndan yle nakleder; Mehdi, mam Hasen el Askeri Bin Huseyinin soyundan kacaktr. O, hicri 1255 ylnn aban aynn yarsnda, gece vakti doacak ve sa a.s. ile buluuncaya kadar yaayacaktr. Msrda medfun olan eyh Hasen el Iraki bana byle haber vermi, efendim Ali el Havas bunu dorulamtr.616 Ne var ki bu keifleri tarih yalanlamtr!
615
evahidn Nbvve(s.398) Lemazat(1/156) Nurul Ebsar(S.186) Muharrem Hilmi Zikir Makamlar(S.47,48) slam Mehurlar Ansiklopedisi(2/1290) 616 Nurul Ebsar(s.187) 360
AHR ZAMAN MEHDS Ahir zamanda Ehl-i Beytten birisi kar, Allah Onunla bu dini glendirir. Yedi sene idarede bulunur. Yeryz Ondan nce nasl zulm ve hakszlkla dolmusa o geldikten sonra adaletle dolar. mmet ondan nce grmedii bolluk ve bereketi Onun zamannda grr. Gkyz yamurunu yadrr, yeryz rnn karr. Saylmayacak kadar mal oalr. bn Kesir yle diyor: Onun zamannda rn bol olur, ziraat grler, mal oalr, Sultan galip gelir, din gl olur.Onun zamannda iyilikler devaml olur.617 smi ve ekli: Mehdnin ismi Rasulullah(sav)n ismidir: Muhammed b. Abdullah veya Ahmed b. Abdullah. O Hz. Ftmann soyundan Hz. Hasan yoluyla gelir. bn Kesir Onun hakknda yle diyor: O, Muhammed b. Abdullah el-Alev el-Fatm el- Hasan (ra)dr.618 ekli ise yledir: Aln akaklarna kadar ak, burnu uzun ve kvrk, u taraf ince ortas kemerlidir. Bir phe: Peygamber Efendimiz sallallahu aleyhi ve sellem, daha nceki semavi kitaplarda Ahmed ismiyle mjdelenmiti. Ama doduu devirde Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem, Ahmed ismiyle bilinmiyordu. Ona iman eden etti. u halde, ahirzamanda kacak olan Mehdi a.s.n ismi hakkndaki bu rivayetler de, Mehdi a.s.n isminin
617 618
el-Fiten vel-Melhim (1/31) A.g.e.(1/29) 361
Ahmed veya Muhammed dnda baka bir isim olabilecei dnlemez mi? Cevap; Bu iddia iki adan mesnedsizdir; birincisi, Peygamber Efendimiz sallallahu aleyhi ve sellem, nceki kitaplarda sadece Ahmed diye deil, Muhammed ismiyle de mjdelenmitir. Sahihi Buharide rivayet ediliyor; At bnu Yesr rahimehullah anlatyor: "Abdullah bnu Amr bni'l-As radyallahu anhma'ya rastladm ve: "Reslullah aleyhissaltu vesselm'n Tevrat'ta zikredilen vasflarn bana syle" dedim. Bunun zerine hemen: "Pekala dedi ve devam etti: Allah'a yemin olsun! O, Kur'an'da geen baz sfatlaryla Tevrat'ta da mevsuftur (ve yle denmitir:) "Ey peygamber, biz seni insanlara ahid, mjdeleyici ve korkutucu (Ahzb 45) ve mmiler iin de koruyucu olarak gnderdik. Rasulullahn sfat Tevratta Kulum ve rasulm Muhammed ki onu mtevekkil diye tesmiye ettim. O, ne kat kalpli, ne de kaba biri deildir. ar pazarda rastgele barp armaz. Ktl ktlkle kaldrmaz, bilakis affeder, balar. Allah, bozulmu dini onunla tam olarak ikame etmeden onunla kr gzleri, sar kulaklar, paslanm kalpleri amadan onun ruhunu kabzetmez."619 Aratrmaclarn birounun bildii gerek udur; Ehli Kitap, kitaplar Arapa ismi kabul etmedii iin, bir isim yerine dier bir ismi koymak istediklerinde saysal yntemi (ebced hesabn) kullanyorlard. Cmlede kaldrlmas istenen ismin yerine, saysal olarak ona denk gelen bir ismi
619
Buhari(buyu 50, tefsir 48/3) Ahmed(2/174) ayns Abdullah Bin Selam ve Kabul Ahbar tarafndan da rivayet edilmitir; Darimi(mukaddime 2) Suyuti Hasais(1/28, 271) bni Kesir email(112) 362
yerletiriyorlard. Bu isim herkesin bilemeyecei bir sembol eklini alyordu.620 Mesela, Muhammed isminin saysal toplam 92 dir. Bu ismin yerine eski Ahitte Bimadmad (ya da; Mimadbad) ismini kullanmlardr ve bu ismin saysal toplam da 92dir.621 Yine saysal deeri 53 olan Ahmed isminin yerine ayn deeri tayan lya ismini kullanmlardr. Daha sonralar bu saysal yntemin yerine yeni bir metod icad ettiler. Bu metoda gre; Muhammed ismi yerine, Onun (sallallahu aleyhi ve sellem) bilinen sfatlarn koydular. Yukarda bni Amr r.a. rivayetine gre Muhammed isminin getii blm, elimizdeki tahrif edilmi Kitab Mukaddesin Eiya 42/1-21 blmleriyle benzerlikler tamaktadr. Mesela yle geiyor; te desteklediim kulum, ruhumun kendisinden holand ve seilmiim (muhtarm, mustafam) O hi barmayacak, sesini hi ykseltmeyecek ve onu sokaklarda iittirmeyecek.622 Buras anlaldktan sonra mezkur iddiann geersizliini ortaya koyan ikinci sebep olarak deriz ki, ncilin ilk blm olan Tevratta (Eski Ahitte) Peygamber efendimiz sallallahu aleyhi ve sellem, Muhammed ismiyle kesin olarak mjdelenmitir. Yeni Ahid denilen ncilin ikinci blmnde ise Ahmed ismiyle mjdelenmitir. Nitekim Allah Azze ve Celle buyurur ki; Hatrla ki, Meryem olu sa: Ey srailoullar! Ben size Allah'n elisiyim, benden nce gelen Tevrat' dorulayc ve benden sonra gelecek Ahmed adnda bir peygamberi de mjdeleyici olarak geldim, demiti.
620 621
Said Eyyub Mesihud Deccal(s.97) Bkz.: bni Kayym Cilaul Efham(s.195) 622 La Sainte Bible, Esaie 42/1,2 363
Fakat o, kendilerine ak deliller getirince: Bu apak bir bydr, dediler.(Saf 6) Peygamber Efendimiz sallallahu aleyhi ve selleme peygamberlik gelmeden nce, doumunda Ahmed isminin de verildiine dair rivayetler vardr.623 Alimler, Allah tarafndan koruma olarak, peygamber efendimiz sallallahu aleyhi ve sellemden bakasnn sa a.s. tarafndan mjdelenen; Ahmed ismini almadn belirtmilerdir. Peygamber efendimiz sallallahu aleyhi ve selleme de doduunda Muhammed ismiyle birlikte ayn kkten treyen ve ayn manada olan Ahmed ismi de verilmi, fakat Efendimiz sallallahu aleyhi ve sellem, bu ismini peygamber olup, mucizelerle desteklendikten sonra ilan etmitir. Ondan nce ne Ahmed isminde biri vard, ne de peygamberlik davasnda bulunmutu. Nitekim Said Bin el Mseyyib r.a. der ki; Peygamber olmas maksad ve midi ile Araplardan pek ok kimse, Muhammed isminde bir peygamber geleceini Yahudi ve hristiyanlardan iittikleri iin oullarnn adn Muhammed koymulard.624 "e-ifa" adl kitabnda Kad yaz yle der: "Kur'n- Kerm'den nceki kitaplarda geen ve peygambere mjdelenen 'Ahmed' adna gelince Cenb- Allah, kendi hikmetinin bir gerei olarak Raslullah'tan bakasnn o ismi almasn ve ondan nce bir kimsenin 'Ahmed' adyla arlmasm menetmitir ki, kalbi zayf kimselerin iine
623
bnul Cevzi el Vefa(s.34 no:34) Asm Kksal slam Tarihi(2/8) bni Sad(1/162-163) Hakim(2/601) Beyhaki Delailn Nbvve(1/89) bni Kesir el Bidaye(2/263) Mevahibu Leduniye(1/34-35) Halebi nsanul Uyun(1/112) 624 Bkz.: bni Kesir el-Bidaye(terc.: 2/410) Asm Kksal slam Tarihi(2/102-103) bni Habib Kitabul Muhabber(s.130) bni Sad(1/169) 364
phe dmesin kartrmasnlar.
ve
Allah
Rasln
bakalaryla
Muhammed kelimesi de byledir. "Muhammed adnda bir peygamber gelecek..." haberi yaylncaya ve Raslullah'n doumundan ksa sre ncesine kadar ne Araplardan ne de bakalarndan hibir kimse bu ismi almamt. Ancak mezkur haberin yaylmasndan sonra ve Raslullah'n doumuna yakn bir zamanda, gelmesi beklenen peygamberin kendi oullar olmas umuduyla Araplardan baz kimseler, oullarna Muhammed adn vermilerdi. Ve Allah, peygamberliini nereye (kime) brakacam daha iyi bilir. Raslullah (s.a.v.)'dan nce Muhammed adn alanlar unlardr: 1- Muhammed b. Uheyha b. Clah el-Evs. 2- Muhammed b. Mesleme el-Ensar 3- Muhammed b. Berra el-Berk 4- Muhammed b. Sfyan b. Mca 5- Muhammed b. Humran el-Cu'f 6- Muhammed b. Huza es-Slemt Bu alt kiiden baka Muhammed adn alan bakas yoktur. ilk olarak Muhammed adn alan ahsn, Muhammed b. Sfyan b. Mca olduu sylenmektedir. Yemenlilerse, Esd kabilesinden Muhammed b. Yuhmud olduunu sylemilerdir.
365
Sonra Cenb- Allah, bu ad alanlarn, peygamberlik iddiasnda bulunmalarm veya bunlardan birinin peygamber olduunun bakalar tarafndan ileri srlmesini menetmitir. Hz. Peygamber'in nbvvetini tartlmaz derecede ispatlayan iki vasf grlnceye kadar da, Muhammed adl dier ahslarda peygamberlik intiba verecek bir durumun zuhur etmesini engellemitir."625 kaca yer: bni mer r.a.den rivayete gre Mehdi a.s. Medinede doacaktr.626 mm Seleme R.a.nn rivayet ettii hadiste de Medineli olaca belirtilmitir.627 Bu hadislerde marife olarak el Medine lafzyla geldii iin, herhangi bir ehir olduunun belirtildii sylenemez. Zaten bu, Mehdinin ayrc zelliklerinin zikri bahsinde getii iin, onun herhangi bir ehirde doduunun bildirildiini iddia etmek mantksz olurdu. Zira zaten herkes herhangi bir ehirde domaktadr. Ayrca Onun Medineden Mekkeye geei belirtilmitir ki, bu da malum Medine ehrinin kastedildiinin belgesidir! Mehd dou tarafndan kacaktr. Sevbn(ra)dan gelen hadiste Rasulullah(sav) yle buyurmaktadr: Sizin hazineleriniz iin savar. Hepsi de Halife ocuudur. Sonra onlardan hibiri galip gelemez. Sonra dou tarafndan siyah bayrakllar kar. Sizi yle bir ldrrler ki daha nce hibir kavim sizi onlar gibi ldrmemitir.....(Sevbn diyor ki: Sonra bir ey syledi onu
625
626
Nuaym Bin Hammad(1/366) Berzenci aa(s.162) Muttaki el Hindi(s.23) Heytemi el Kavlul Muhtasar(s.41) Mizanul tidal(4/433) Nurul Ebsar(s.188) 627 bni Hibban(15/158) Allame ed Dani Sunenul Varide Fil Fiten(595) 366
Kad yaz, e-ifa, s. 190. (Osmanl basks.) bn Kesr, El Bdaye Ve'nNhaye, ar Yaynlar: 2/400-410.
iyi ezberleyemedim) Eer siz Onu grrseniz, buz stnde srnseniz dahi Ona tbi olun. nk O Allahn halifesi Mehddir.628 bn Kesir yle diyor: Bu hadisteki, hazinelerden kast Kbenin hazineleridir. Halife ocuklarndan kii onu almak iin birbirleriyle sava yapacaklardr. Ahir zaman olunca dou tarafndan Mehd kacaktr. Yoksa O, iann iddia ettii gibi imdi mevcud olup da karanlk bir maarada kaybolup sonra ortaya kacak deildir. Onlarn bu gr bo bir eytan uydurmasdr. Ne Kuranda ne snnette ne akli olarak ne de gzel grlr hibir delili yoktur. Sonra yle devam ediyor: Dou tarafndan olan insanlar Onun zaferine yardmc olacak, Onun gcn oluturacak ve alt yapsn kuracaklardr. Bayraklar siyah renkli olacaktr. nk bu renk stnl temsil eder. Zira Rasulullah (sav)in bayra da siyah renkli idi ve adna ikb denirdi. Sonra yle diyor: Ahir zamanda gelmesi beklenilen ve hakknda vg ile sz edilen Mehdnin esas k yeri dou taraf olacak ama kendisine Kbede beyat edilecektir. Bununla ilgili baz hadisler vardr.629
628
bn Mce, Fiten (/1367). Mstedrek (4/463-464) Hakim: Buhar ve Mslimin artlarna gre sahihtir. demi, Zeheb de ona katlmtr. bn Kesir: snad gl ve sahihtir demitir. Bak: el-Fiten vel-Melhim (1/29). Albni diyor ki: Hadis O Allahn halifesi Mehddir. Sz hari sahihtir. bn Mce, Osman es-Srnin benzer hadisini Alkame bn Mesud yoluyla rivayet etmitir ve senedi hasendir. O hadiste Allahn halifesi sz yoktur. Olsa bile doru olmaz. nk dinde Allahn halifesi demek caiz deildir. Zira Allahn anna yakmayan acizlik anlam ortaya kar. Bak: Zayf Hadisler (1/119-121 Hadis no: 85) 629 el-Fiten vel-Melhim (1/29-30) 367
Mehdnin kacana dair hadisten deliller: Mehdnin kacana dair sahih hadisler vardr. Bu hadislerin kiminde direk Ondan bahsedilmi, bazlarnda ise Onun eklinden bahsedilmitir.630 Biz burada onlardan bazlarn aktaracaz. Bu hadislerde Onun ahir zamanda knn kyamet alametlerinden olduunu gstermeye yeter: 1-Ebu Said el-Hudr (ra)dan Rasulullah (sav) yle buyurmutur: mmetimin son zamanlarnda Mehd kar. Onun zamannda Allah bol yamur yadrr. Yer bol rn karr, mal herkes arasnda eit olarak paylatrlr, srlar artar. mmet gl olur. Yedi veya sekiz sene yaar.631 2-Yine Ebu Said (ra)dan Rasulullah (sav) yle buyur-mutur: Sizi Mehd ile mjdeliyorum. O, insanlar arasnda anlamazlk ve depremler olduu zaman kar. Yeryz Ondan nce zulm ve hakszlkla dolu olduu gibi Onun gelmesiyle adalet ve dorulukla dolar. Gkte ve yerde kim varsa Ondan raz olur. nsanlar arasnda mal eit olarak paylatrlr. Sonra yle diyor: Allah, Muhammed mmetinin gnllerini zenginletirir, adaletini ortaya koyar. yle ki bir
630
Abdulalim Abdulazimin yazd el-Ehadisl-Varide fil-Mehd fi Mizanil-Cerh vet-Tadil adl yksek lisans tezi bu konuda yazlm en geni eserdir. O, bu kitapta Mehd hadislerini, alimlerin szlerini ve vard neticeyi toplamtr. Mehd hakknda yazlan en geni kitap bu kitaptr. Bu konuda daha geni bilgi isteyenler oraya bakabilir. Mehd hadislerini bir ok alim sahihlemitir. Onlardan bazlar unlardr: bn Teymiye Minhacus-Snne (4/211), bn Kayym elMenrul-Mnf (s:142), bn Kesir: el- Fiten vel-Melhim (1/24-32) 631 Mstedrek (4/557-558) Hakim: snad sahihtir. Buhar veya Mslim rivayet etmemitir demi Zehebde ona katlmtr. Albni yle diyor: Bu sened sahihtir, ravileri sikadr. Bak: Sahih Hadisler (2/336 Hadis no: 711) 368
grevli yle barr: Kimin mala ihtiyac varsa gelsin Bunu duyan bir adam kalkar: Bana ver. Mehd bana mal vermen iin sana emrediyor, abuk ol, abuk! der. Fakat grevli ona mal vermekten engel olur ve daha ileri gitmemesi iin uyarr. Adam piman olur ve yle der: Ben mmeti Muhammedin en a gzl insanym. Sizin bu kadar ok malnzdan bana bir ey dmez mi?Grevli ona verir ama adam geri evirir. Ona yle denilir: Biz verdiimiz eyden geri almayz. Bu durum yedi sene veya sekiz sene veya dokuz sene byle devam eder. Ondan sonra yaamann bir hayr olmaz. Veya Ondan sonra hayatn bir hayr olmaz.632 Bu hadis, mehd ldkten sonra fitne ve ktlklerin oalacana delildir. 3-Hz. Ali(ra)dan Rasulullah(sav) yle buyurmutur: Mehd bizden Ehl-i Beyttendir. Allah Onu bir gecede deitirir.633 bn Kesir diyor ki: Yani: O Allaha tevbe eder, kabul edilir. Allah Ona ilham eder ve irad eder. Eski halinden baka hale evirir.634 4-Ebu Said el-Hudr(ra)dan Rasulullah(sav) yle buyurmutur: Mehd benim soyumdandr. Aln akaklarna kadar ak, burnu uzun ve kvrk u taraf ince ortas kemerlidir. Yeryz Ondan nce zulm ve hakszlkla dolu olduu gibi O geldikten sonra adalet ve dorulukla dolup
632
Msned (3/37) Heysem diyor ki: Tirmiz, Ebu Yal ve dierleri ok ksa olarak, Ahmed ise senedleriyle rivayet etmitir. Ravileri sikadr.Bak: Mecmauz-Zevid (7/313-314) 633 Msned (2/58 Hadis no: 645) Ahmed akir snad Sahih demitir. bn Mce (2/1367). Albni hadisi sahihlemitir. Bak: CamusSarin Sahihleri (6/22 Hadis no: 6611) 634 el-Fiten vel-Melhim (1/29) 369
taar. Yedi sene hkmeder.635 5-mm Seleme(ra) yle demitir: Rasulullah(sav)i yle derken iittim: Mehd soyumdan, Ftmann ocuklarndandr.636 Ben benim
6-Cabir(ra)dan Rasulullah(sav) yle buyurmutur: sa b. Meryem iner. Emirleri olan Mehd, Ona yle der: Gel bize namaz kldr. sa: Hayr. Allahn bu mmete bir ikram olarak onlarn bazs, bazlarna emir olur der637 7-Ebu Said el- Hudr(ra)dan Rasulullah(sav) yle buyurmutur: sa b. Meryem bizden birinin arkasnda namaz klacaktr.638 8-Abdullah b. Mesud(ra)dan Rasulullah(sav) yle
635
Ebu Davud, Mehd (11/375 Hadis no: 4265). Mstedrek (4/557) Hakim: Bu hadis Mslimin artlarna gre sahihtir, fakat rivayet etmemilerdir.demitir. Zeheb: Hadisin ravilerinden olan mran zayf birisidir. Mslim ondan hadis rivayet etmemitir.demitir. Mnzir, Ebu Davudun rivayeti iin yle demitir: Senedinde mran vardr. Buhar onu ahid olarak kullanmtr. Yahya b. Said el-Kattan ondan vg ile bahsetmi, Yahya b. Main ve Nesa ise onu zayflamtr. Bak: Avnul-Mabud (11/375). Zeheb Mizanda (3/236)yle demitir: Ahmed: Umarm hadisi dzgndr, demitir. Ebu Davud: Zayf, demitir. O bn Hacer Takribde (2/83) onun hakknda: Saduktur, fakat yanlr. Haricilikle sulanmtr. demitir. bn Kayym, Ebu Davudun senedi hakknda: iyi demitir. Bak: elManrul-Munif (s:144). Albni yle diyor: snad hasendir. Bak: Camius-Sairin Sahihleri (6/22-23 Hadis no: 6612) 636 Ebu Davud (11/373) bn Mce (2/1368). Albni: Sahih demitir. Bak: Camius-Sairin Sahihleri (6/22 Hadis no: 6610) 637 bn Kayym el-Menrul-Mnif te (s: 157-148) bu hadisin Msned-i Hriste olduunu ve senedinin iyi olduunu sylemektedir. el-Hv fil-Fetva Suyut (2/64) 638 Suyut Hvde (2/64) bu hadisi Ebu Nuaymn Ahbarul-Mehd de rivayet ettiini ve hadisin zayf olduunu sylyor. Mnvi FeyzulKadir (6/17). Albni: Sahih demitir. Bak: Camius-Sairin Sahihleri (5/219 Hadis no: 5796) 370
buyurmutur: Ehl-i Beytimden, ismi benim ismim olan bir adam araplarn bana gemedike bu dnya yok olmaz.639 Baka bir rivayette: smi benim ismime, babasnn ismi babamn ismine uyar.640 Buhar ve Mslimde bulunan ve Mehdye iaret eden hadisler: 1-Ebu Hureyre(ra)dan Rasulullah(sav) yle buyurmutur: sa b. Meryem indiinde, imamnz sizden olunca haliniz nasl olur?!641 2-Cabir b. Abdullah(ra) Rasulullah(sav)i yle derken iitmitir: mmetimden bir grup, hak zerinde arparak kyamete kadar devam eder. Sonra sa b. Meryem iner. Emirleri ona: Gel bize namaz kldr der. sa: Hayr. Allahn bu mmete ikram olarak sizin baznz, baznza emir olur der.642 3-Cabir b. Abdullah (ra)dan Rasulullah (sav) yle buyurmutur: mmetimin son zamanlarnda bir halife kar, mal saysn bilmeyecek ekilde ok saarak datr. Ravi Cerir der ki: Ben, Ebu Nadra ve Ebul-Alya: O halifenin mer b. Abdlaziz olmasn dnr msnz? dedim
639
Msned (5/199 Hadis no: 3573) Ahmed akir: snad sahihtir demitir. Tirmiz (6/485): Hasen Sahih demitir. Ebu Davud(11/371) 640 Ebu Davud (11/370) bni Asakir(53/414) Albni: sahih demitir. Bak: Camius-Sairin Sahihleri (5/70-71 Hadis no: 5180). Bu iki rivayet Asm b. Eb Necud etrafnda toplanmaktadr. Asm sikadr, hadisi hasendir. 641 Buhar, Enbiya (6/491-Fethul-Bri), Mslim, mn (2/193-Nevev erhi) 642 Mslim, mn (2/193-194) 371
Onlar: Hayr dedi643 Buhar ve Mslimde geen bu hadislerden iki sonu kar: 1-sa (as)n gkten indii srada mslmanlarn banda bir emir bulunur. 2-Mslmanlarn namaz kldran bir emirinin olmas ve bu emirin, sa(as)a namaz kldrmas iin n tarafa gemesini teklif etmesi, bu emirin emirlie uygun ve yerinde olduunu gsterir. Her ne kadar bu hadislerde onun ismi Mehd lafzyla gemiyorsa da, bu hadislerde geen o kiinin mslmanlarn emiri ve imam olmas onun Mehd olduunu gsterir. Nitekim Snen ve Msned kitaplarnda bulunan hadisler Sahihayndaki bu hadisleri aklamaktadr ve bu ahsn Muhammed b. Abdullah isimli Mehd olduunu gstermektedir. Zira baz hadisler dier baz hadisleri tefsir eder. Yine bu hadislere delil olarak Hris b. Eb Usamenin Msnedinde geen Cabir (ra)dan rivayet ettii u hadiste Rasulullah (sav) yle buyurmaktadr: sa b. Meryem iner. Mslmanlarn emiri Mehd der ki.... Bu hadis, Sahih-i Mslimde geen sa(as)a namaz kldrmas iin teklifte bulunan mslmanlarn emirinin Mehd isimli kii olduunu gsterir. Sddk Hasan Han kyamet alametlerinden bahseden kitabnda Mehd ile ilgili hadislerin sonuncusu olarak Mslimdeki Cabir hadisini verdikten sonra yle diyor: Bu hadiste aka Mehd ismi gememektedir. Fakat daha
643
Mslim, Fiten (18/38,39-Nevev erhi). Begav erhus-Snne, Mehd (15/86,87) Begav yle diyor: Sahih hadistir, Mslim rivayet etmitir. 372
nce geen benzeri hadis ve delillerden onun beklenen Mehd olduu anlalr.644 Mehd hadislerinin mutevtir olmas: imdiye kadar aktardmz bu hadisler ve konu uzamasn diye aktaramadmz dier hadisler Mehd konusundaki hadislerin manevi mtevtir olduunu gsterir. Bununla ilgili alimlerin szleri vardr. imdi size onlardan bazlarn aktaralm: 1-Hafz Ebul-Hasan el-bir yle diyor: Mehd konusundaki Rasulullah (sav)dan gelen hadislerin okluu mtevtir olmutur. O Ehl-i Beyttendir. Yedi sene yeryznde adaletle hkm srer. sa (as) iner, Deccali ldrme de Ona yardmc olur. Bu mmete imamlk eder, sa Onun arkasnda namaz klar.645 2-Muhammed Berzenc yle diyor: Kyamet alametleri oktur. Onlardan biri ve ilki Mehddir. Bu konuda birbirinden farkl rivayetler saylamayacak kadar oktur. Sonra yle diyor: Sizinde grdnz gibi Mehdnin ahir zamanda kmas, peygamberin soyundan Hz. Ftmann ocuklarndan olmas manevi tevtr derecesine ulamtr. Bu yzden bunu inkar etmenin manas yoktur.646 3-Muhammed Sefrn yle diyor: Onun kmasyla ilgili rivayetler oktur, yle ki manevi mtevtir derecesine ulamtr. Bu hadisler ehl-i snnet alimleri arasnda yaygndr, yle ki onlarn temel akidelerinden saylmtr. Sonra Mehdnin gelmesiyle ilgili hadisleri ve onlar rivayet
644 645
za (s: 144) Tehzibul-Kemal (3/1194). el-Menrul-Munf (s:142). FethulBri (6/493,494) 646 el-a (s: 87 ve 112) 373
eden sahabeleri saymaktadr. yle devam ediyor: Yukarda ismi geen veya gemeyen sahabe ve tabiinlerden bir ok rivayetler vardr. Btn bunlar kesin ilim ifade etmektedir. Ehl-i snnet alimlerinin grne gre Mehdnin gelmesine iman vacibtir.647 4-evkni diyor ki: Mehdnin gelmesinin mtevtir olduunu elli tane hadisle aklamak yeterlidir. Bunlar sahih, hasen ve zayf hadistir. phesiz bunlar mtevtir olmutur. Bu hadislerin mtevtir olduunu btn usul kaideleri kabul etmektedir. Mehdnin gelmesiyle ilgili sahabeden gelen szler ile bu konuda ictihad etmeye imkan yoksa da onlar en azndan merfu hkmndedir.648 5-Sddk Hasan Han yle diyor: Mehd hakkndaki hadisler farkl olsa da gerekten oktur ve manevi mtevtir derecesindedir. Bu hadisler snen, mucem ve msnedlerde bulunmaktadr.649 6-Kettn diyor ki: Sonu olarak, beklenen Mehd hakkndaki hadisler mtevtir olmutur. Yine Deccal ve sa(as)n inmesiyle ilgili hadislerde mtevtir olmutur.650 Mehd hadislerini inkar edenler ve onlara verilen cevap: Daha nce geen satrlarda, Mehdnin ahir zamanda kesin olarak kacan, mslmanlarn imam olacan ve adaletle hkm sreceine dair sahih hadisleri gsterdik. Ayrca Mehd hadislerinin mtevtir olduunu aklayan alimlerin szlerinden ve bu konuda yazdklar eserlerden bahsettik.
647 648
Levamiul-Envr (2/84) et-Tevzh, el-za (s:113,114) 649 el-za (s:112) 650 Nizamul-Mtenasir minel-Hadisil-Mtevtir. (s:147) 374
Fakat maalesef son zamanlarda treyen yazarlardan bir grup651, Mehdnin gelmesini inkar etmekte, Onunla ilgili hadislerin elikilerle dolu olup batl olduunu ve Mehdnin sadece iann halk hikayelerinde icat edildiini ve sonradan ehl-i snnetin kitaplarna kartn sylemektedirler. Bu yazarlar, Tarihi bn Haldunun mehur Mukaddimesinde Mehd hadislerini zayflamasndan etkilenmektedirler. Oysa bn Haldun bu sahada geni bir ilme sahip deildir ki o hadislere sahih veya zayf diyebilsin. Fakat o, bir ok Mehd hadisine kar ktktan sonra yle diyor: Bu grdnz Mehdnin ahir zamanda kacana dair rivayet edilen hadislerdir. Sizin de grdnz gibi bu hadislerin ok az hari hepsi tenkid edilmekten kurtulamamaktadr.652 bn Haldunun bu sznden anlaldna gre Mehd hadislerinden ok az tenkid edilmekten kurtulabilmitir. yleyse yle diyebiliriz: Eer bir hadis dahi sahih olursa bu, Mehdnin varlna dair delil olarak yeter. Kald ki Mehd hadisleri sahih olarak mtevtir olmutur!?. Ahmed akir, bn Halduna yle cevap veriyor: bn Haldun, hadisilerin: Eletirmek, vmekten nce gelir. Kuraln iyi bilmiyor. Eer onlarn grlerini ve fkhlarn iyi bilseydi o dedii eyleri sylemezdi. Ama bunlar okumu ve renmi de olabilir. Fakat O, iinde bulunduu siyasi
651
Onlardan bazlar unlardr: Reid Rza, Menr Tefsiri (9/499-504) Ahmed Emin Duhal-slam(3/237-241). Btn bunlara Abdulmuhsin el-Abbad, Mehd hakknda gelen sahih hadisleri yalanlayanlara cevapadl kitabnda geni olarak cevap vermektedir. Allah ondan raz olsun. 652 bn Haldun, Mukaddime (s: 574) 375
ortamdan dolay Mehd hadislerini zayf klmtr.653 Ahmed akir, daha sonra bn Haldunun Mehd hakknda yazdklar eylerin hadis tenkidi asndan bir ok hata ve yanllklarla dolu olduunu aklamaktadr. Bunlarn Onun eseri Mukaddimeyi oaltanlardan kaynaklandn veya gzden geirenlerin ihmali olduunu sylemektedir. Dorusunu Allah bilir. imdi size zet olarak Reid Rzann Mehd hakkndaki szlerini aktaralm: Zira Onun bu gr Mehd hadisini inkar edenlere rnektir. Reid Rza yle diyor: Mehd hadislerindeki elikiler ve pheler aka grlmektedir. Bu rivayetleri bir btn oluturacak ekilde bir araya toplamak ok zordur. O hadisleri inkar edenler ise oktur. Nitekim Buhar ve Mslim sahihlerinde o hadislere yer vermemilerdir. Zaten en ok fitne ve fesad yaygaralar slam aleminde olmaktadr.654 Sonra aklnca- Mehd hadislerindeki elikilere rnek vermektedir: Ehl-i Snnetteki en mehur rivayetlerde Onun ve babasnn ismi Muhammed b. Abdullahtr. Baka bir rivayette ise Ahmed b. Abdullah. iada ise Muhammed b. Hasan el-Askerdir. O da 11. ve 12. masum imamlardr ve Onu Huccet, Kaim ve Muntazar diye lakablandrrlar....iann bir grubu olan Kiysanyeye gre Mehd, Muhammed b. Hanefiyedir ve u an Radv diye bir dada yayordur.....655 Onun soyu hakknda en mehur olan Hz. Ali ile Hz. Ftmann ocuklar olan Hz. Hasandan geldiidir. Baz rivayetlerde O, Hz. Hseyinin soyundandr. Bu mamiye
653 654
erh Msned-i Ahmed (5/197-198) Menr Tefsiri (9/499) 655 a.g.e.(9/501) 376
iasnn grdr. Abbasn soyundan geldiine dair de bir ok rivayetler vardr.656 Sonra Reid Rza bir ok israiliyatn hadis kitaplarna girdiini sylyor: Alevi, Abbasi ve ran taraftarlarnn Mehd hakknda bir ok hadis uydurmada nemli rolleri olmutur. Her grup Mehdnin kendilerinden olduunu iddia ederler. Zaten Yahudi ve Mecusler Mslmanlar etkisiz hale getirmek iin bu hadisleri ortada dolatryorlar ki, Allahn Onunla bu dini destekleyecek ve her tarafta adaleti yaylacak olan Mehdnin kmas oyalamasyla bayram ediyorlar.657 Reid Rzaya yle cevap verilir: Bir kere Mehdnin gelmesiyle ilgili rivayetler daha nce de getii gibi sahihtir ve manevi mtevtir olmutur. Alimlerden bir grup bunu belirtmitir. Buhar ve Mslimin Mehd hadislerini rivayet etmemelerine gelince, btn sahih hadisler bu iki kitapta toplanmamtr. Bilakis snen, msned ve mucemlerde ve dier hadis kitaplarnda da bir ok sahih hadis vardr. bn Kesir yle diyor: Buhar ve Mslim kitaplarnda sahih olarak verilen btn hadisleri toplamamlardr. Bununla birlikte onlarn sahih deyip de bu kitaplarna almadklar hadisler vardr. Nitekim Trmizi ve dierleri, Buharinin sahih deyip de kitabna almad ama dier snenlerde bulunan hadisler olduunu sylemilerdir.658 Hadiste israiliyat meselesine gelince, doru bunlarn bir ksm iadan bir ksm da taassupulardan gelmitir.
656 657
a.g.e.(9/502) a.g.e.(9/501-504) 658 el-Baisul-Hasis erhu htisari Ulumil-Hadis (s:25) 377
Fakat hadis alimleri bunlar belirtmi ve bunlarla ilgili zel olarak uydurma ve zayf hadisleri ieren kitaplar yazmlardr. Ayrca hadis ravileri iin zel ince kaideler koymulardr. yle ki hadis uydurucusu bidat sahibleri ortaya kmtr. Bylelikle Allah u Teala, Rasulullah(sav)n temiz snnetini kirli ellerden ve hain kiilerden korumu ve dini muhafaza buyurmutur. Eer taassubdan dolay bir takm rivayetler varsa bunlar, dier sahih olan rivayetleri terk etmemizi gerektirmez. Sahih olan rivayetlerde Mehdnin ismi ve sfat gemektedir. Eer insan, sahih hadislerde zellikleri kaytl olan bir ahs Mehd olarak belirler ve onun Mehd olduuna inanrsa artk onun Mehd olduunu inkar edemez. Sonra gerek Mehd kimseyi kendisine uymas iin davet etmez. Allah istedii zaman onu insanlara gsterir ve insanlar onu kendine has zelliklerinden tanrlar. Ama hadislerde elikiler olduu gr sahih olmayan rivayetlerden kmaktadr. Sahih hadislerde byle bir ey yoktur. Ayrca Mehd konusunda, ia ile Ehl-i Snnet arasnda farkllklar olmas bir ey ifade etmez. Gerek karar Kuran ve sahih hadis verir. iann bu konuda batl ve hurafe grleri sahih hadisleri kabul etmemeyi gerektirmez. bn Kayym yle diyor: mamiye iasna gre Mehd, Hz. Hasann deil Hz. Hseyinin evlatlarndan Muhammed b. Hasan el- Asker el-Muntazardr.659Gzlerden uzak, her
659
Byle birisi olduu kabul edilirse, 256 h. ylnda domu 275 h. ylnda vefat etmitir. bn Teymiye byle birisinin olmadn sylemektedir. Bak: Minhacus-Snne (2/131) 378
yerde hazr, Musa(as)n asasna sahip olup, beyz yl kadar nce Samarrdaki maaraya girip ondan sonra kendisini gren kimse olmam, kendinden ne haber alnm ne de izine rastlanmtr. te iiler her gn onu beklerler ve bu maarann kapsnda bir atla durup, kendi yanlarna kmas iin: Y Mevlna, k. Y Mevlna, k diye arrlar, sonra da perian ve bitkin olarak geri dnerler. te onlarn durumu budur. air onlar hakknda ne gzel syler: Cehaletiniz sebebiyle hakknda konutuumuz kiiyi ine girdii maarann dourma vakti gelmedi mi? Herhalde sizin aklnz gitmi Anka ve Gylan efsanesine bir ncsn eklediniz. Bu adamlar bu tr sapk grleri yznden demolunun utanc ve her akllnn alaya ald gln duruma dtler.660
sa b. Meryemden baka Mehd yoktur hadisi ve aklamas:
Mehd hadislerini kabul etmeyenler, bn Mce ve Hakimin Enes b. Malik (ra)dan rivayet ettikleri: ler zorlamadka, dnyadan kamak istenmedike, insanlar cimrilemedike kyamet kopmaz ve sa b. Meryemden baka Mehd de yoktur.661
660 661
el-Menrl-Munf (s: 152-153) bn Mce (2/1340-1341) Mstedrek(4/441-442) Hakim yle diyor: Bu hadisi illetinden dolay ilgin olduu iin sonuna kadar verdim, yoksa delil olsun diye deil. Oysa bu konuda Sfyan... Abdullah b. Mesud yoluyla gelen: Ehl-i Beytimden biri araplarn bana gemedike bu dnya yok olmaz. hadisi daha nce gelir. 379
Bu hadis zayftr. nk Muhammed b. Halid el-Cund etrafnda toplanmaktadr. Zeheb onun hakknda yle diyor: Ezd diyor ki: Hadisi kabul edilmez. Hakim diyor ki: Tannmamaktadr. Ben (Zeheb) derim ki: sa b. Meryemden baka bir Mehd yoktur hadisi mnkerdir. Bu hadisi bn Mce rivayet etmitir.662 bn Teymiye diyor ki: Bu hadis zayftr. Bu hadisi Ebu Muhammed b. Velid el-Badad ve dierleri kabul etmitir. Fakat kabul edilmez. Bu hadisi bn Mce, Yunustan o da afiiden rivayet etmitir. afii ise Yemenli Muhammed b. Halid el-Cund adl birinden rivayet etmitir. Bu kii hadis alnacak biri deildir. Ayrca hadis afiinin msnedinde de yoktur. Sylenildiine gre afii bu hadisi el-Cundden duymamtr. Dolaysyla Yunusda afiiden duymam olur.663 bn Hacer demitir.664 onun hakknda: Bilinmemektedir
Fakat bn Kesir bunun tersini sylemektedir: Bu hadis Sanal mezzin Muhammed b. Halid el-Cund ile mehurdur ve o afiinin hocasdr. Ondan bakalar da rivayet etmitir. Hakimin zannettii gibi mehul deildir. bn Mainden aktarldna gre o sikadr. Fakat ondan rivayet edenlerden Ebn b. Eb Aya, Hasan Basrden mrsel olarak rivayet etmektedir. Hocamz Mizznin Tehzibde665 sylediine gre o, ryasnda afiiyi yle sylerken grmtr: Bu benim sylediim hadis deil. Yunus b. Abdulala es-Sadf benim adma yalan uydurmu.
662 663
Mizanul-tidl (3/535) Minhacus-Snne (4/211) 664 Takribut-Tehzb (4/157) 665 Tehzibul-Keml (3/1193-1194) 380
Ben (bn Kesir) derim ki: Yunus sika ravilerdendir. Bir ryadan dolay ktlenemez. Gzken o ki bu sz bir bedevi szdr ve Mehd hakknda rivayet ettiimiz hadislere de terstir. O ya sa inmeden ya da indikten sonra kar. Eer iyi dnlrse bu iki hadis birbirini yok etmez. Bundan kast Mehd vardr ve gerek Mehd sa b. Meryemdir. Ayrca bu ondan baka Mehd olmayacan gstermez. Dorusunu Allah bilir.666 Kurtub yle diyor: Rasulullah (sav)in: sadan baka Mehd yoktur hadisinin manas: Tam olarak hatasz (masum) Mehd ancak sadr. Bylece hadislerin aras bulunur ve problem ortadan kalkar.667 Bu hadisin sabit olduunu varsaysak bile Mehd hakkndaki dier bir ok hadisin nne geemez. Kald ki, bu hadisin en salam senedinde bile alimler ihtilaf etmitir. Dorusunu Allah bilir.
666 667
el-Fiten vel-Melhim (1/32). Tezkire (s: 617). 381
NDEKLER TAKDM ..................................................................................... 2 EHL BEYTN FAZLET ............................................................... 9 EHL- BEYT SEVGSN STSMAR EDENLER .......................... 13 EHL BEYT SEVENLERN ALAMETLER .................................. 16 EHL BEYTE ZEL BR LM VERLM MDR? ................... 19 A ............................................................................................... 27 mamilerde Vakfya, Kttiya( Katiya) Kuram: ........................ 34 Ge Dnem: ............................................................................ 35 ii Edebiyat ............................................................................ 36 EHL SNNET VE A ARASINDAK FARKLARIN ZET ........ 70 ZEYDLER ................................................................................... 78 Zeydilerin Grleri: ................................................................ 80 ia Tarihi zerine Kronoloji ..................................................... 82 iann Kur'an Tahribi ............................................................ 83 ii Klliyat zerinde Usul Eletirisi ......................................... 84 Snni Kitaplardaki ii Raviler: ................................................ 87 HALD BADAD NN, BR A LE MNAZARASI ......... 89 TASAVVUF LE LK ARASINDAK BA ................................. 91 LK TASAVVUFULAR VE LKLE LKLER ....................... 91 LKLE TASAVVUFUN ORTAK YNLER ............................... 94 a- zel ilimler iddias: .............................................................. 94 b- Dinin zahiri ve batn vardr inanc: ................................... 101 c- Kabirlerin kutsallatrlmas ve ziyaretgh edinilmesi: ...... 105 d- slm devletini ykma ve ii bir devlet kurma: ................... 107 1. AL BN EBU TALB RADIYALLAHU ANH ............................ 126 LM, ANLAYII VE HKMET................................................ 128 NAMAZI ................................................................................. 131 FAZLETLER ........................................................................ 132 ZAHDL ............................................................................. 133 GYM EKL ......................................................................... 136 KERAMETLERNDEN; .......................................................... 137 KUVVET ............................................................................... 137 ZKR TELKN ALMI MI(!) .................................................. 137 Kahinler hakknda: ................................................................ 138 HLAFET VE EHADET ...................................................... 140 OCUKLARI ......................................................................... 142 VASYET .............................................................................. 143
382
BU ESERDEN STFADE EDLECEK NOKTALAR VE DERSLER: ........................................................................ 150 2. HASEN BN AL RADIYALLAHU ANHUMA .......................... 160 FAZLETLER ........................................................................ 162 LM ....................................................................................... 164 GZEL AHLAKINDAN RNEKLER ..................................... 169 ONA GSTERLEN SEVG VE SAYGI ................................ 171 BAZI KERAMETLER ............................................................ 173 GZEL SZLERNDEN ........................................................ 174 OSMAN VE AL RADIYALLAHU ANHUMA DNEMLERNDEK GREVLER ........................................ 175 HLAFET VE MUAVYE (R.A.) LE SULH ......................... 176 ANLAMA ARTLARI .......................................................... 179 EHADET ............................................................................ 180 OCUKLARI ......................................................................... 182 3. HUSEYN BN AL RADIYALLAHU ANHUMA ....................... 184 ST ANNES ......................................................................... 184 Lakap ve Knyeleri ........................................................... 185 FAZLETLER ........................................................................ 185 KERAMETLERNDEN ........................................................... 187 EHADETNN HABER VERLMES .................................... 190 YEZDN VELAHT TAYN EDL ...................................... 192 KERBELA FELAKET ................................................................ 193 Huseyn Radyallahu anhn Mekkeye Yerlemesi ................ 194 Kufelilerin Biat Mektuplar ..................................................... 195 BLDRLM FTNE YILI .................................................. 196 YEN HABERLERN HUSEYN R.A.E ULAMASI ........... 197 KERBELADA KUATMA ................................................. 198 YAZIMALAR VE GRMELER ................................... 200 MAM HUSEYN Radyallahu anhn HTABELER ........... 203 BR DENSZN AKBET .................................................. 207 ZHEYR Radyallahu anhn KONUMASI ..................... 208 BREYR Radyallahu anhn NASHAT .......................... 209 HRR BN YEZDN TARAF DETRMES ................. 213 HARB BALATAN KUFELLER OLDU ........................... 215 KERBELANIN LK EHT KADINI ................................... 221 HRR BN YEZDN EHADET ..................................... 224 ENES BN HARS VE DER EHL BEYT MENSUPLARININ EHADETLER .................................. 229 AL EL ASGAR Radyallahu anhn EHADET ............... 239 HUSEYN Radyallahu anhn EHD EDL ....................... 244 383
BAININ KUFEYE GD .................................................... 246 HUSEYN RADIYALLAHU ANHIN KABR ............................ 247 KAFLENN AMA GNDERLMES ................................... 247 Huseyn Radyallahu anhn ocuklar ................................... 249 4. ZEYNELABDN AL RADIYALLAHU ANH ........................... 250 LMDE MERTEBES ............................................................ 251 FAZLET ............................................................................... 254 KERAMETLERNDEN ........................................................... 255 BATIL TKAD SAHPLERNE KAZI ..................................... 257 TAKVASI, BADET ............................................................... 258 CMERTL ........................................................................ 260 GZEL AHLAKI..................................................................... 262 FERAZDAKIN R .............................................................. 267 ORUCUN HKMLERN BEYAN ETMES ........................ 269 VEFATI VE KABR ................................................................ 271 OCUKLARI ......................................................................... 271 VASYET .............................................................................. 272 5. MUHAMMED EL BAKIR RADIYALLAHU ANH ..................... 274 LMDE MERTEBES ............................................................ 274 TEFSR ETT BAZI AYETLER .......................................... 278 BDATLERDEN UZAK OLUU ............................................ 281 BADET ................................................................................ 282 GZEL SZLERNDEN ........................................................ 283 VASYET .............................................................................. 286 VEFATI .................................................................................. 286 OCUKLARI ......................................................................... 287 6. CAFER ES SADIK RADIYALLAHU ANH .............................. 288 LMDE MERTEBES ........................................................... 288 EMAL ................................................................................ 290 HLASI ................................................................................... 290 TKADA DAR SZLERNDEN ............................................ 292 MAM CAFERN BR RAFZ LE MNAZARASI ................. 294 CMERTL ........................................................................ 303 GZEL SZLER VE NASHATLER ................................... 303 MAMA NSBET EDLEN CEFR LM HAKKINDA .............. 305 MAM CAFER ADINA UYDURULUP NSBET EDLEN DER ESERLER.............................................................................. 310 KERAMETLERNDEN ........................................................... 311 NEFS TEZKYESNE DAR ..................................................... 312 VASYET .............................................................................. 314 VEFATI .................................................................................. 316 384
OCUKLARI ......................................................................... 316 7. MUSA KAZIM RADIYALLAHU ANH ..................................... 318 LMDE MERTEBES ............................................................ 318 HAPSEDLMES VE SERBEST KALII ................................ 319 CMERTL ........................................................................ 322 BADET ................................................................................ 324 NASHATLERNDEN ............................................................ 325 KERAMETLERNDEN ........................................................... 325 HARUN RED LE ARASINDA GEEN BR KONUMA ... 326 VEFATI VE KABR ................................................................ 327 ESER .................................................................................... 328 OCUKLARI ......................................................................... 328 8. AL RIZA RADIYALLAHU ANH ............................................. 330 LMDE MERTEBES ............................................................ 330 HALFENN MAM RIZAYI VELAHD ETMES .................... 334 AR DABELN EHL BEYT VEN MEHUR R .......... 337 KERAMETLER ..................................................................... 338 GZEL SZLERNDEN ........................................................ 339 VASYET .............................................................................. 340 ESERLER............................................................................. 340 VEFATI VE OCUKLARI ...................................................... 341 9. MUHAMMED EL-CEVAD RADIYALLAHU ANH ................... 342 LM ....................................................................................... 343 GZEL SZLERNDEN ........................................................ 345 KERAMETLERNDEN ........................................................... 346 VEFATI VE OCUKLARI ...................................................... 348 10. ALYYUN NAK RADIYALLAHU ANH ................................. 349 LM VE BADET .................................................................. 349 KERAMETLERNDEN ........................................................... 350 VEFATI VE OCUKLARI ...................................................... 353 ESERLER............................................................................. 354 11. HASEN EL ASKER RADIYALLAHU ANH .......................... 355 KERAMETLER ..................................................................... 357 VEFATI VE OCUKLARI ...................................................... 357 ONA NSBET EDLEN ESERLER ............................................. 358 12. MUHAMMED EL MEHD ..................................................... 359 AHR ZAMAN MEHDS ............................................................ 361 smi ve ekli: ......................................................................... 361 kaca yer: ......................................................................... 366 Mehdnin kacana dair hadisten deliller: .......................... 368
385
Buhar ve Mslimde bulunan ve Mehdye iaret eden hadisler: .............................................................................................. 371 Mehd hadislerinin mutevtir olmas: .................................... 373 Mehd hadislerini inkar edenler ve onlara verilen cevap: ...... 374 sa b. Meryemden baka Mehd yoktur hadisi ve aklamas: ............................................................................ 379 NDEKLER ............................................................................ 382
386

Ehl-I Sünnet Ve On İki İmam

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Ehl-I Sünnet Ve On İki İmam

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

EHL SNNET VE ON K MAM

Ebu Muaz Seyfullah Erdomu

EHL SNNET VE ON K MAM

Ebu Muaz Seyfullah Erdomu

EHL SNNET VE ON K MAM

Ebu Muaz Seyfullah Erdomu

EHL SNNET VE ON K MAM

Ebu Muaz Seyfullah Erdomu

EHL SNNET VE ON K MAM

Ebu Muaz Seyfullah Erdomu

EHL SNNET VE ON K MAM

Ebu Muaz Seyfullah Erdomu

EHL SNNET VE ON K MAM

Ebu Muaz Seyfullah Erdomu

EHL SNNET VE ON K MAM

Ebu Muaz Seyfullah Erdomu

EHL BEYTN FAZLET

EHL SNNET VE ON K MAM

Ebu Muaz Seyfullah Erdomu

EHL SNNET VE ON K MAM

Ebu Muaz Seyfullah Erdomu

EHL SNNET VE ON K MAM

Ebu Muaz Seyfullah Erdomu

EHL SNNET VE ON K MAM

Ebu Muaz Seyfullah Erdomu

EHL- BEYT SEVGSN STSMAR EDENLER

EHL SNNET VE ON K MAM

Ebu Muaz Seyfullah Erdomu

EHL SNNET VE ON K MAM

Ebu Muaz Seyfullah Erdomu

EHL SNNET VE ON K MAM

Ebu Muaz Seyfullah Erdomu

EHL SNNET VE ON K MAM

Ebu Muaz Seyfullah Erdomu

EHL SNNET VE ON K MAM

Ebu Muaz Seyfullah Erdomu

EHL SNNET VE ON K MAM

Ebu Muaz Seyfullah Erdomu

EHL SNNET VE ON K MAM

Ebu Muaz Seyfullah Erdomu

bni Teymiye Mecmuul Fetava(4/80 v.d.) 20

EHL SNNET VE ON K MAM

Ebu Muaz Seyfullah Erdomu

EHL SNNET VE ON K MAM

Ebu Muaz Seyfullah Erdomu

EHL SNNET VE ON K MAM

Ebu Muaz Seyfullah Erdomu

EHL SNNET VE ON K MAM

Ebu Muaz Seyfullah Erdomu

EHL SNNET VE ON K MAM

Ebu Muaz Seyfullah Erdomu

EHL SNNET VE ON K MAM

Ebu Muaz Seyfullah Erdomu

EHL SNNET VE ON K MAM

Ebu Muaz Seyfullah Erdomu

EHL SNNET VE ON K MAM

Ebu Muaz Seyfullah Erdomu

EHL SNNET VE ON K MAM

Ebu Muaz Seyfullah Erdomu

EHL SNNET VE ON K MAM

Ebu Muaz Seyfullah Erdomu

EHL SNNET VE ON K MAM

Ebu Muaz Seyfullah Erdomu