BYOLOJK MEMBRANLAR

Zihniolu Biyokimya 2-12

Biyolojik Membranlar
Lizozom Mitokondri Golgi kompleksi

Endoplasmik Retikulum

Membranlar hcre bileenlerinin ieride tutulmas ve istenmeyen bileenlerin ise hcre dna geiini salayan geirgen bariyerlerdir. Membranlarn geirgenlii seimlidir: spesifik maddeler kontroll bir ekilde zel transport sistemleri ile membranlardan geerler. Hcrenin farkl organelleri ve kompartmanlar i evrelerine ve farkl fonksiyonlarna gre uygun membranlara sahiptir.

Nutrientler Atklar Peroksizom Nukleus Plazma membran

Biyolojik Membranlar
Membranlar yaprak benzeri yaplar olup kalnlklar 6-10 nm dir. Lipidler ve proteinler membranlarn ana bileenidirler (1:4 - 4:1). Her ikisi de karbohidratlar ile kovalent olarak modifiye olabilirler. Lipidler; hidrofobik ve hidrofilik gruplar ieren kk molekllerdir. Bir araya gelerek polar molekllere geirgen olmayan lipid bilayer lar olutururlar. Proteinler; bu lipid ift tabakasna bal veya iine gml olarak bulunur ve membranlarn farkl fonksiyonlarn yrtlmesinden sorumludur. (pompa, kanal, reseptr, enerji ileticisi ve enzimler).

Biyolojik Membranlar
Membranlarn lipid ve protein bileenleri nonkovalent balarla bir arada tutulurlar. Membranlar asimetriktir; iki tabaka birbirine e deildir. Lipidler; tabaka iinde akcdr ve difzlenebilir ancak genelde dier tabakaya geemez. akkan mozaik Bir ok membran elektriksel olarak polarizedir ve molekllerin transportu, enerji dnm ve sinyal iletimi yeteneine sahiptir.

akkan mozaik

Membran Fonksiyonlarna rnekler

Geirgen Bariyerler:
Hcrelerin ve intraseller organellerin molekler ve iyonik kompozisyonlarnn reglasyonu
a) Kanallar & pompalar (proteinler; seimli transport sistemleri) b) membrann elektriksel polarizasyonu (zt blgelerde; id; iyon konsantrasyonlarndaki farklanmalar.

nformasyonun lenmesi:
Biyolojik komnikasyon
a) spesifik protein reseptrleri ile sinyal alm(balanma) b) Sinyal iletimi (protein konformasyonel deiimi ile)

Enerji Dnm:
a) Fotosentez (k enerjisinin kimyasal enerjiye dnm b) Oksidatif fosforilasyon (yakt molekllerin oksidasyonu ile kimyasal enerjiye dnm)

Membran lipidinin ematik gsterimi

Nonpolar kuyruk

Polar ba

Lipid ift tabakasnn ematik gsterimi

tabaka 1

tabaka 2

Lipidlerin Tabaka Oluturmas

Sulu zeltilerde, fosfolipid ve glikolipidlerin non polar kuyruklar su ile minumum temasta olma eilimindedirler. Ancak polar ba gruplar, suya doru ynlenirler. Bu ekilde oluan iki yap; misel ve ift tabaka

Miseller; ya asitleri ve deterjanlar ile oluur. < 200

ift tabakalar; fosfolipidlerden oluur. ok byktrler;10 (1 mm)ye kadar

Lipid ift Tabaka

ift tabakalar; ncelikle nonpolar kuyruklar arasndaki hidrofobik etkileimlerle kararllk kazanrlar, ancak su ve polar ba gruplar arasndaki Van der Waals etkileimleri ve hidrojen balar da polariteye katkda bulunur.

hava su

monolayer

Misel

nonpolar zgen

Lipid ift tabaka

Lipd ift Tabakas

Lipid Vesikllerinin Oluumu:Lipozom

stenilen maddeyi ieren kk membranl kompartmanlar
ift tabakalarn kendiliinden kapanma zellii lipid vesikllerinin) oluumuna olanak salar. Bu vesikllerin ila salnm gibi klinik uygulamalar vardr. Uygun konsantrasyon gradientine sahip membranlar oluturma yetenei membran proteinlerinin allmas asndan da yararldr.

Lipid Vesklleri ve Planar Membranlar Geirgenlik

Lipid tabakalarnn geirgenlii iki model sistem ile llebilir: Lipid vesklleri (lipozomlar) Planar ift tabaka membranlar Deneysel olarak lipozom oluturmak mmkndr.

Tabakalarn Geirgenlii
ift tabakalar; su dndaki dier polar molekllere ve iyonlara kar hemen hemen geirgen deildir. Molekllerin membranlardan gei hzlar nonpolar solventlerdeki znrlklerine baldr. Polar veya ykl molekller hidrat zarfnn uzaklatrldktan sonra membrandan geebilirler.

Membran Lipidleri

 Hcre Tipinin Lipid Kompozisyonlar

Yeil; d tabaka Sar; i tabaka

PC: Fosfatidil kolin PE: Fosfatidiletanolamin PS: Fosfatidilserin PI: Fosfatidilinozitol SP: Sfingomiyelin

Baz Membranlarn Protein, Lipid ve Karbohidrat erikleri

Membran Proteinleri
1. ntegral 2. Periferal

a, b, c:integral d: periferal

Bakteriorodopsinin Yaps: -heliksler

BYOLOJK MEMBRANLARDAN TRANSPORT

Membranlardan Transport
Materyallerin membranlardan transportu pasif veya aktif olabilir. Pasif Transport
Enerji gerektirmez. Difzyon Kolaylatrlm Transport

Aktif Transport

Enerjiye ve tayc proteinlere gereksinim duyulur.

Ekzositoz ve Endositoz
makromolekllerin plazma membranndan vezkl oluumu ile tanmas; enerji gerektirir.

Difzyon ve Osmoz
Difzyon molekllerin konsantrasyon gradienti ynnde denge oluuncaya dein pasif hareketini kapsar. Gazlar plazma membranndan difzyon ile geerler.

Molekller

Membran

Denge

(a) Tek tip molekln pasif transportu Denge

(b) ki tip molekln pasif transportu

Difzyon Tipleri
1. Basit Difzyon 2. Kanallar aracl ile Difzyon 3. Tayclar aracl ile Difzyon

Osmoz
Konsantrasyon farklanmalarna bal olarak membrandan suyun difzyonu osmoz olarak adlandrlr. Difzyon her zaman yksek konsantrasyondan dk konsantrasyona doru geekleir. Su; hcre iindeki osmotik basn ile difzlenir.

Hcrelerde Osmoz
Bir zelti; znen bir kat ve sv bir zcden oluur. Hcreler genelde evrelerine izotoniktir ve znen maddenin konsantrasyonu hcre iinde ve dnda ayndr. Izo gibi ayn, ve tonosite ise zeltinin gerginlii(iddeti) anlamn ifade eder.

 Eer su konsantrasyonu membrann her iki tarafnda da ayn ise, net bir hareket yoktur.

membrane

 Eer znen konsantrasyonu farkl ise, su konsantrasyonu da farkldr. Eer bir taraf daha fazla su ieriyorsa, dier tarafa az su geer; znen ise konsantrasyon gradienti ynnde haraket eder.
Tuz hareket yn

10% tuz 90% su

80% tuz 20% su

Su hareket yn

membrane

Membran geirgenlii: znen molekl ve su

Fakat
Eer membran znen madde iin geirgen deilse; su hareket eder ancak znen hareketsiz kalr. Hacim bir tarafta deiir.

znen molekle geirgen deil, suya geirgen

TONSTE:
Bir solsyonun, nternal su hacmini farklandrmas ile hcrelerin ekil ve gcnn deimesi
Hipertonik Solsyon daha konsantre Hcre su kaybna bal olarak bzlr. Hipotonik Solsyon hcreden daha az konsantre zotonik- ayn tonisite Hcre bzlmez veya imez 0.9% fizyolojik tuz Hcreler su alm ile ier ime ve patlama (lizis)

Bitki ve Hayvan Hcrelerinde Osmoz

zotonik solsyonda suyun net haraketi yok
Kloroplast Plazma membran

Nkleus

Bitki ve Hayvan Hcrelerinde Osmoz

Hipotonik
Hipotonik solsyonlar hcrelerin imesine ve lizizine neden olurlar. Hipo daha az anlamna gelir. Hayvan hcreleri hipotonik solsyonlarda liziz olurlar. Bitkiler; hipotonik solsyonlarda artan ime basnc oluur. Bitki hcreleri kaln hcre duvarlar nedeni ile liziz olmazlar.

Hayvan hcresi(lizis)

Bitki Hcresi(lizis yok)

Bitki ve Hayvan Hcrelerinde Osmoz

Hipertonik
Hipertonik solusyonlar hcrenin su kaybetmesine neden olurlar. Hiper daha fazla anlamna gelir; daha fazla znen ierirler. Hayvan hzceleri bzlrler. Bitki hcrelerinde ise sitoplazmann bzlmesi nedeni ile plazmoliz gerekleir.

Su Dengesi
Hcrenin yaam su alm ve kaybndaki dengeye baldr.

Hayvan hcresi Normal Lysing Shriveled Plasma membrane Bitki hcresi

Flaccid (wilts) (a) zotonik solsyon

Turgid (b) Hipotonik solsyon

Shriveled (c) Hipertonik solsyon

Tayc Proteinler ile Transport

Baz nemli biyolojik molekllerin plazma membranndan geii membranda bulunan kanal proteinleri ve tayc proteinler ile gerekleir. Tayc proteinler belirli bir tip molekl iin spesifiktir. Kolaylatrlm Transport ve Aktif Transport tayc proteinler ile gerekleir.

Tayclar aracl ile transport: Pasif veya Aktif olabilir.

Uniport Kotransport
Simport Antiport

Uniport A

Symport A B

Antiport A

 Simport; iki znenin ayn ynde hareketi, rn; Lacpermeaz, Na+/glukoz transporter)

Antiport; iki znenin zt ynde hareketi, rn; Na+/Ca2+

deiimi

Uniport; Bitkilerde mitokondriyal Ca2+ uniporter ve NH+4transporter; H+ gradienti gerektirir.

Kolaylatrlm Transport
Maddeler, tayc proteinler ile konsantrasyon gradienti ynnde tanrlar. Enerji gerektirmez. ki farkl mekanizma; a) Kanal proteinleri(protein pore) b) Tayc proteinler.

Kanal proteinleri(protein pore)

Tayc Proteinler(flip-flop)

Glukozun Kolaylatrlm Transportu

Aktif Transport
yon veya molekllerin membranlardan geileri konsantrasyon gradienti tersine gerekleir. ATP formunda Enerji; tayc protein ve transport moleklnn kombinasyonu iin gereklidir.

Primer Aktif Transport: Pompalar

ATP kullanr. Konsantrasyon gradienti tersine hareket

Na+ - K+ pompas

Na+ - K+ Pompas

Kanal Spesifiklii
H H H

H -

Kanal Spesifiklii

H H

H -

Kanal Spesifiklii

H H

O K O

H -

Kanal Spesifiklii

H H

O
K
+
-

H H

H -

H -

Kanal Spesifiklii
H H

Na

H -

Kanal Spesifiklii

H H

Na

H -

Kanal Spesifiklii

H H

Na

H -

Kotransport; simport

Sekonder Aktif Kotransport: yonun Kinetik Enerjisini Kullanr

Sodyum-Glukoz; kotransport simport

Su Kanallar
Akuaporinler

H2 O
Aquaporins

H2O

H2O

Vesikler Transport
Byk Partikller, makromolekller ve svlar Ekzositoz- hcre dna transfer Endositoz- hcre iine transfer
Fagositoz- hcrenin atklar yok etmesi(yemesi)
Fagosome oluumu, sindirim iin lizozim ile birleme. fuses with lysososme for digestion

Transsitoz- bir blgenin iine veya dier blgenin dna transfer.

Ekzositoz
Ekzositoz; Vezikllerin plazma membran ile birleerek sekresyonu. Baz hcreler spesifik molekllerin retimi ve salnm iin zelleirler. rn; pancreastan sindirim enzimlerinin veya insulinin salnm,

Ekzositoz

Endositoz
Endositoz; hcrelerin plazma membrannn bir ksm ile madde etrafnda vezkl outurarak ilgili maddeyi hcre iine almas. Endositoz: Fagositoz byk partikller Pinocytosis kk partikller Reseptr aracl ile endositoz spesifik partikller

Fagositoz

Pinositoz

Reseptr Aracl ile Endositoz

Reseptr Aracl ile Endositoz

Clatrin Aracl ile Endositoz

Transport

Transport Tipini Fiziksel ve Kimyasal zellikler Belirler; Ayn molekl farkl hcrelerde farkl transport tipleri ile tanabilirler.