T.C.

SELUK NVERSTES SOSYAL BLMLER ENSTTS GYM ENDSTRS VE GYM SANATLARI ETM BLM

HAZIR GYM LETMELERNDE GYM SSLEME AAMASI UYGULAMALARI (STANBUL, ZMR, KONYA, ADIYAMAN RNE)

Glhan ATLAMI

YKSEK LSANS TEZ

Danman Yard. Do. Dr. Hafize PEKTA

Konya2008

T.C. SELUK NVERSTES Sosyal Bilimler Enstits Mdrl

YKSEK LSANS TEZ KABUL FORMU

Glhan ATLAMI tarafndan hazrlanan Hazr Giyim letmelerinde Giyim Ssleme Aamas Uygulamalar (stanbul, zmir, Konya, Adyaman rnei) balkl bu alma 11 /11/2008 olarak kabul edilmitir. tarihinde yaplan savunma snav sonucunda oybirlii/oyokluu ile baarl bulunarak, jrimiz tarafndan yksek lisans tezi

nvan, Ad Soyad nvan, Ad Soyad nvan, Ad Soyad

Bakan Yard. Do. erife MIZRAK ye Yard. Do. Dr. Hafize PEKTA ye Yard. Do. H. Saadet BEDK

mza mza mza

ii

NSZ nsanlar beenilme gds ile ss ve sslenmeyi sevmi, bunun iin daima yenilik peinde komutur. Giyim ssleme teknikleri de ilk alardan gnmze yaamn iinde yer alm, bulunduu dnemin iinde ekillenmitir. Hazr giyimde nostaljik esintiler ve teknolojinin gelimesiyle deien tasarmlarn bir arada kullanlmas, tketicilerin beenisini kazanmaktadr. Bu aratrmada, hazr giyim iletmelerinde giyim ssleme aamas uygulamalarnn tespit edilmesine allmtr. Aratrmann hazrlanmasnda ncelikle tm katklarndan dolay danman hocam Yard. Do. Dr. Hafize PEKTAa, yksek lisans almalarnda rehberlik eden hocalarm; Yard. Do. erife MIZRAK, Yard. Do. H. Saadet BEDK, Yard. Do. Dr. Nurgl KILIN, Yard. Do. Miyase ADA, Prof. Dr. Yurdagl MURATOLU, Prof. Dr. aatay NSANa, her trl yardmn esirgemeyen Konya Ticaret Odas Meslek Komiteleri Servisi Mdr Abdurrahim ZDEMR ve Yusuf GKSUya, verilerin olumasnda katklarn esirgemeyen hazr giyim iletmelerine, verilerin zmlenmesinde byk bir sabrla bana yardmc olan Yard. Do. Dr. Ali AHNe, aratrmann yn kazanmasn salayan Design Time alanlarna, Adyaman niversitesi Meslek Yksek Okulu Tekstil Blm Hocalarna r. Gr. lkay ELK ve zellikle r. Gr. Emre Esmere ve rencilerime, desteklerini esirgemeyen Hseyin DEMRZ ve maddi manevi desteklerinden dolay aileme sonsuz teekkrler ederim. Glhan ATLAMI Konya-2008

iii

ZET Bu aratrma, hazr giyim iletmelerinde giyim ssleme aamas uygulamalarna ynelmekte ve bu konuyu problem olarak ele almaktadr. Aratrmada hazr giyimde giyim ssleme alannda karlalan problemler konusunun seimindeki ama; giyim sslemenin, hazr giyim retimindeki bir rn tamamlayan en nemli unsur olmasdr. Giyim ssleme alannda karlalan aksaklklar rnn kalitesini etkileyecei iin hazr giyim iletmelerindeki giyim ssleme aamas uygulamalar incelenmeye deer grlmtr. Aratrmann evreni, Trkiyedeki hazr giyim iletmeleridir. rneklemi ise, stanbul, zmir, Konya ve Adyamanda faaliyet gsteren hazr giyim iletmelerinden kk ve orta lekli firmalar oluturmaktadr. Bu firmalar rneklem grubunda bulunan stanbul, zmir, Konya ve Adyaman illerindeki hazr giyim iletmelerinden tesadf yolla seilen 60 hazr giyim iletmesine ulalmaktadr. Bir tarama modeli aratrmas nitelii tayan bu almada aratrmac tarafndan gelitirilen anket formu kullanlmtr. Aratrmann birinci blmnde; problem cmlesi, alt problemler, aratrmann amac, nemi, snrllklar ve sayltlar aktarlmtr. kinci blmde; aratrmann yntemi, modeli, evreni, rneklemi, verilerin toplanmas ve verilerin analizine yer verilmitir. Aratrmann nc blmnde; konu ile ilgili literatr aratrmalarna yer verilmitir. Aratrmann drdnc blmnde; hazr giyim iletmelerinde giyim ssleme aamas uygulamalarnda kullanlan yntem ve teknikler ile giyim ssleme konusunda karlalan problemleri deerlendirmek iin, hazr giyim iletmelerindeki konu ile ilgili kiilere anket formu uygulanmtr. Anket sonucunda elde edilen bulgular ile bu bulgularn yorumlarna bu blmde yer verilmitir. Aratrmann son blmnde ise, aratrma sonucu elde edilen hazr giyim iletmelerinde giyim ssleme aamas uygulamalarnda giyim ssleme yntem ve teknikleri ile giyim sslemede karlalan problemlerle ilgili bulgular dorultusunda bir sonuca varlmtr. Aratrmaya katlan iletmelerin giyim ssleme uygulamalarnda yntem olarak hem iletme bnyesinde elde veya makinede hem de gerek duyulduka iletme dnda bilgisayarl makinelerde ve evlere elde yaptrarak giyim ssleme

iv

aamas uygulamalarn gerekletirdikleri gzlem ve grmeler sonucunda elde edilmitir. Fason retim yapan firmalarn iletmelerinde stilist ve desinatr istihdamna ihtiya duyduklar ve firmalarn giyim ssleme uygulamalarnda makineci, overloku gibi nak, sslemeci eklinde uzmanlam bir ekibin olmad sonucuna ulalmtr.

SUMMARY This research directs to decoration/ornaments at readymade/confection phase applications and considers this subject as problem. The aim of selecting the problems that are coincidence at ornamentation phase of confection is ornamentation of clothes is the most important element that composes a product in readymade manufacturing. The defects that are met at ornamentation of clothes will affect the product quality so the applications at ornamentation phase at confection enterprises have been worth to examine. The universe of research is confection enterprises in Turkey. The sample are the small and medium scaled confection firms in Istanbul, Izmir, Konya and Adyaman. Those 60 readymade firms that have been is sample group have been selected through coincidental way in Istanbul, Izmir, Konya and Adyaman. This research has scanning model research qualification and an inquiry form that was arranged by the researcher has been used in this research. At the first section of the research; problem sentence, sub problems, the aim, importance, limitation and numerations of research have been transferred. At the third section of the research; the literature researches about the subject have been given place. At the forth section of the research; the method and techniques that are used at readymade ornamentation at readymade enterprises and the inquiry form has been applied to concern people at the ready made enterprises to evaluate the problems that are met at readymade ornamentation. The findings that are availed at the end of inquiry and the comments of those findings have been placed in this section. At the last section of the research, a conclusion have been occurred through findings in readymade ornamentation methods and techniques at ornamentation phase of clothes in confection enterprises and the problems that are met during those applications. At the end of observation and negotiations, it has been observed that the method at the ornamentation cloth applications of enterprises that are participated at the research are manual or with machine or if it is necessary to make them at the PC Controlled machines outside of the enterprise or making them by hand through dispersing to homes.

vi

It has been concluded that the firms which are operate as subcontractor are in need of deploying stylist and designator and they have no master team as machine operator, embroider, trimmer.

vii

NDEKLER BLMSEL ETK SAYFASI.......................................................................................i TEZ KABUL FORMU .............................................................................................. ii NSZ .......................................................................................................................iii ZET ..........................................................................................................................iv SUMMARY ................................................................................................................vi NDEKLER ........................................................................................................viii TABLOLAR LSTES ............................................................................................... x RNEKLER LSTES .............................................................................................xii I.BLM GR ........................................................................................................................... 1 1.1. Problemin Tanm ............................................................................................ 1 1.2. Alt Problemler.................................................................................................. 1 1.3. Aratrmann Amac......................................................................................... 1 1.4. Aratrmann nemi ........................................................................................ 2 1.5. Snrllklar ....................................................................................................... 3 1.6. Sayltlar........................................................................................................... 3 II. BLM YNTEM .................................................................................................................... 4 2.1. Aratrmann Yntemi ..................................................................................... 4 2.1.1. Aratrmann Modeli ............................................................................... 4 2.1.2. Evren....................................................................................................... 4 2.1.3. rneklem ................................................................................................ 4 2.1.4.Verilerin Toplanmas ............................................................................... 4 2.1.5 Verilerin Analizi ...................................................................................... 5 III. BLM HAZIR GYMDE GYM SSLEME.................................................................... 6 3.1. Giyim ve Hazr Giyim ..................................................................................... 6 3.1.1. Giyim ...................................................................................................... 6 3.1.2. Hazr Giyim ............................................................................................ 7 3.2. Giyim Ssleme ve Hazr Giyimde Ssleme Teknikleri................................. 10 3.2.1. Giyim Ssleme Teknikleri .................................................................... 13

viii

3.2.2. Hazr Giyimde Ssleme Teknikleri...................................................... 14 3.2.2.1. Nak ve Makine Nak ile Yaplan Sslemeler ......................... 14 3.2.2.2. Dikile ve Kuman Biimlendirilmesiyle Yaplan Sslemeler .. 52 3.2.2.3. Hazr Gerelerle Yaplan Sslemeler .......................................... 72 3.2.2.4. Bask Teknikleriyle Yaplan Sslemeler ..................................... 82 3.3. Giyim Ssleme Tasarm ............................................................................... 96 3.3.1. Giyim Ssleme Tasarmnda; Kaynaklar, lkeler, Elemanlar ve Yntemler......................................................................................... 97 3.3.2. Giyim Ssleme Tasarmnda Desen.................................................... 102 3.3.3. Desen Programlar .............................................................................. 103 3.4. Konu ile lgili Aratrmalar.......................................................................... 103 IV. BLM BULGULAR............................................................................................................ 106 V. BLM SONU VE DEERLENDRME......................................................................... 124 KAYNAKA........................................................................................................... 128 EK1 ANKET FORMU ......................................................................................... 135

ix

TABLOLAR LSTES Tablo No Tablo 1 Tablo 2 Tablo 3 Sayfa No Firmalarn Kurulu Tarihine Gre Dalmlar....................................106 Firmalarn Bulunduu ehirlere Gre Dalmlar..............................107 Firmanzda Hangi Tarzda rnler retiyorsunuz? Sorusunun Dalmlar. ..........................................................................................108 Tablo 4 letmenizde Hangi Tr rnler retiyorsunuz? Sorusunun Dalmlar. ..........................................................................................109 Tablo 5 Tablo 6 Firmalarn retim Tarz Nedir? Sorusunun Dalmlar. ....................109 rnlerinizde Giyim Sslemeye Ne lde Yer Veriyorsunuz? Sorusunun Dalmlar.........................................................................110 Tablo 7 letmenizde Giyim Ssleme Tasarm Aamasn Nasl

Gerekletiriyorsunuz? Sorusunun Dalmlar...................................111 Tablo 8 Soru 7e a Diyenlerin 8. Soruya Cevap Verdikleri letmenizde Tasarmcnn Uzmanl Hangisidir?, Sorusunun Dalmlar. .........112 Tablo 9 Soru 7e a Diyenlerin 9. Soruya Cevap Verdikleri Firmanzda zgn Ssleme Tasarmlar Uygulanyorsa, Nasl Bir Yntem Takip Ediliyor?, Sorusunun Dalmlar............................................113 Tablo 10 Soru 7e b,c,d,e Diyenlerin 10. Soruya Cevap Verdikleri letmenizde Stilist stihdamna htiya Duyuyor musunuz?, Sorusunun Dalmlar.........................................................................114 Tablo 11 Soru 7e b,c,d,e Diyenlerin 11. Soruya Cevap Verdikleri letmenizde Desinatr stihdamna htiya Duyuyor musunuz?, Sorusunun Dalmlar.........................................................................115 Tablo 12 letmenizde ounlukla Hangi Giyim Ssleme Tekniklerini Uyguluyorsunuz? Sorusunun Dalmlar. .........................................116

Tablo 13

rnlerinizde

Aadaki

Geleneksel

Trk

Naklarndan

Hangilerini Uyguluyorsunuz? Sorusunun Dalmlar. .......................117 Tablo 14 Firmanzda Giyim Ssleme Tasarm Aamas Uygulamalarn Nasl Gerekletiriyorsunuz? Sorusunun Dalmlar. ........................118 Tablo 15 Soru 14e a Diyenlerin 15. Soruya Cevap Verdikleri letmenizde Giyim Ssleme Uygulamalarnda Hangi Yntem Uygulanmaktadr?, Sorusunun Dalmlar. ......................................119 Tablo 16 Soru 14e a Diyenlerin 16. Soruya Cevap Verdikleri letmenizde Giyim Ssleme Uygulamalarnda Makineci, Overloku Gibi Nak, Sslemeci eklinde Uzmanlam Ekibiniz Var m?, Sorusunun Dalmlar..........................................119 Tablo 17 Firmanzda Bilgisayarl Nak Makinesi Kullanyorsanz,

zellikleri Nelerdir? Sorusunun Dalmlar. .....................................120 Tablo 18 Firmanzda Giyim Ssleme Alannda Ne Tr Problemlerle Karlayorsunuz? Sorusunun Dalmlar. ........................................121 Tablo 19 Karlatnz Bu Sorunlar Nasl zmlyorsunuz? Sorusunun Dalmlar. ..........................................................................................122 Tablo 20 Modaya Uygun, zgn Ssleme Tasarmlar rnlerinizde Katma Deerini Arttrp, Piyasa Rekabetinize Olumlu Etki Salyor mu? Sorusunun Dalmlar.........................................................................123

xi

RNEKLER LSTES rnek No: Sayfa No:

rnek 1. Aile Tipi Diki Makinesi ..........................................................................17 rnek 2. Zigzag Makinesi .........................................................................................18 rnek 3. ok Bal Sanayi Nak Makinesi ..............................................................19 rnek 4. ift Pullu eritli Nak Makinesi................................................................20 rnek 5. ok Bal Mekanik Sanayi Nak Makinesi ...............................................21 rnek 6. ift neli, ki plikli Zincir Diki Makinesi ..............................................22 rnek 7. Sanayi Tipi Piko Makinesi..........................................................................23 rnek 8. ok Bal Nak Makinesi ve Aparatlar ....................................................24 rnek 9. ok Bal Makinelere Taklan Kordone ve Dier Aparatlar ......................24 rnek 10. Trk i .....................................................................................................27 rnek 11. Hesap i Kese .........................................................................................28 rnek 12. Mara i ...................................................................................................29 rnek 13. Elde Antep i ...........................................................................................30 rnek 14. Makinede Antep i...................................................................................31 rnek 15. Beyaz ....................................................................................................32 rnek 16. Ajur i Yastk Kenar...............................................................................33 rnek 17. Aplike Yatak rts .................................................................................34 rnek 18. Piko rt...................................................................................................35 rnek 19. Kanavie ...................................................................................................36 rnek 20. Okba- File.............................................................................................37 rnek 21. Marka-Monogram.....................................................................................38 rnek 22. in nesi rt .........................................................................................39 rnek 23. Makreme i anta....................................................................................40 rnek 24. Astragan nesi Masa rts....................................................................41

xii

rnek 25. Glge i Salon Takm.............................................................................42 rnek 26. Tl i Seccade Takm .............................................................................43 rnek 27. p nesi.................................................................................................44 rnek 28. Verev Sarma .............................................................................................44 rnek 29. Oya............................................................................................................45 rnek 30. Dantel Elbise.............................................................................................46 rnek 31. Bartn i Yastk........................................................................................47 rnek 32. XVIII. Yzylda Osmanl Dnemi Suzeni lemeli Seccade...................48 rnek 33. Kum nesi Boha ....................................................................................49 rnek 34. Sarma i ...................................................................................................50 rnek 35. Bolonya nesi Masa rts ....................................................................51 rnek 36. Biye i Damat Bohas ............................................................................52 rnek 37. Pervaz almas.......................................................................................53 rnek 38. Enkrste almas ...................................................................................54 rnek 39. Kapitone Yelek .........................................................................................55 rnek 40. Spor Diki .................................................................................................56 rnek 41. Sra Bzg ................................................................................................57 rnek 42. Dz Bzgl Etek.....................................................................................58 rnek 43. Yldz Su Bzgs ....................................................................................59 rnek 44. Dalga Bzg .............................................................................................60 rnek 45. Balgmeci (Nidabey)................................................................................61 rnek 46. Tek Tarafl Pilili Etek ...............................................................................62 rnek 47. Pilikae Etek .............................................................................................63 rnek 48. Kanun Pilili Etek.......................................................................................64 rnek 49. t Pilisi ...................................................................................................65 rnek 50. Akordeon Pilili Elbise...............................................................................66 rnek 51. Bozulmayan (Tergallenmi) Pilili Etek ....................................................67 rnek 52. Nervrl Bluz ...........................................................................................68 rnek 53. Volanl ocuk Elbisesi .............................................................................69 rnek 54. Frfr-Farbela-Bzg 5 Ya ocuk Elbisesi .............................................70 rnek 55. Drapeli Gelinlik ........................................................................................71 rnek 56. Etek zerine Suta Ssleme ....................................................................72

xiii

rnek 57. Kurdela Nak lenmi Giysi..................................................................73 rnek 58. Hazr Danteller..........................................................................................74 rnek 59. Saten eritler.............................................................................................75 rnek 60. Harlar ......................................................................................................76 rnek 61. Boyun ve Srtnda Pul Boncuk lemeli Bluz ...........................................77 rnek 62. Kordonlar..................................................................................................78 rnek 63. Pskl .......................................................................................................79 rnek 64. Ponpon Kee Kolye ..................................................................................80 rnek 65. Saak.........................................................................................................81 rnek 66. Batik Bask................................................................................................82 rnek 67. Klasik Mumlu Batik almas.................................................................83 rnek 68. Balama Batik Bask ................................................................................84 rnek 69. Pskrtme Batik Bask .............................................................................85 rnek 70. Flok&Sim Bask .......................................................................................86 rnek 71. Andrma Bask .......................................................................................87 rnek 72. Pigment Bask...........................................................................................88 rnek 73. Transfer Bask...........................................................................................89 rnek 74. Pistole, Sedef, Varak, Sim ve Yaldz Basklar .........................................90 rnek 75. Gofre Bask...............................................................................................91 rnek 76. Yakma Baskl al ....................................................................................92 rnek 77. Kabartma Bask ........................................................................................93 rnek 78. Altin Yaldiz Baski ....................................................................................94 rnek 79. nkjet Bask...............................................................................................95 rnek 80. Yksek Bask ............................................................................................96

xiv

I. BLM GR 1.1. Problem Bu aratrma, hazr giyim iletmelerinde giyim ssleme alanna ynelmekte ve bu konuyu problem olarak ele almaktadr. Hazr giyim retimindeki bir rn tamamlayan en nemli unsurlardan biri olan giyim ssleme, rn kalitesini etkileyen, rn farkllatran dolaysyla rnn cazibesini arttran bir ilem olarak incelemeye ve aratrlmaya deer bulunmutur. 1.2. Alt Problemler verilmektedir? Giyim ssleme teknikleri ne lde bilinmekte ve uygulanmaktadr? Giyim ssleme aamas uygulamalar nasl gerekletirilmektedir? Giyim ssleme tasarm alannda nasl bir yntem takip edilmektedir? Giyim ssleme aamas uygulamalarnda ne tr sorunlarla Hazr giyim iletmelerinde giyim sslemeye ne lde yer

karlalmaktadr? mdr? 1.3. Aratrmann Amac Bu aratrmann temel amac; hazr giyim iletmelerinde giyim ssleme aamas uygulamalaryla ilgili bilgi toplamaktr. Hazr giyim iletmelerinde giyim sslemeye ne lde yer verildiini Giyim ssleme uygulanan rnlerin tketim orannda farkllk var

tespit etmektir. Hazr giyim iletmelerinde giyim ssleme aamas uygulamalarn

nasl gerekletirildiini ortaya koymaktr. Hazr giyim iletmelerinde giyim sslemede en ok hangi tekniklerin

uygulandn belirlemektir.

Hazr giyim iletmelerinde giyim ssleme ileminin hangi yntemle

zmlendiini belirlemektir. Hazr giyim iletmelerinde giyim ssleme aamas uygulamalarnda

karlalan sorunlar ve nasl aldn tespit etmektir. Hazr giyim iletmelerinde giyim ssleme tasarmnn nasl

zmlendiini ortaya koymaktr. Hazr giyim iletmelerinde, giyim ssleme uygulanan rnlerin

tketim orannda farkllk olup olmadn belirlemektir. Yeni aratrmalar iin snrlda olsa kaynak oluturmaktr.

1.4. Aratrmann nemi Giyim ssleme, bir giysiye kullanm deeri yan sra giysiyi daha cazip hale getirerek gze ho grnmesini salamas, farkllk yaratmas ve deiim deerini arttrmas asndan nemlidir. Hazr giyimde giyim sslemenin nemi; hazr giyimde ayn tarz retim hzl, seri, ucuz ve el dikiine oranla daha kolay bir ekilde piyasaya srlmesinden dolay, modann abuk yaygnlamasna ve abuk gz doygunluuna ulamasna sebep olmaktadr. Bu durum hazr giyimi retimini olumsuz etkilemektedir. Bu nedenle firmalar bireylerin farkl tarz ve beenilerini gz nnde bulundurarak bireylere farkl seenekler sunmakta ve o firmalarn rnlerini tercih etmeleri iin rnlerinde marka, ssleme, model farkll ve kaliteyle sat gcn arttrc ve dier firmalarla rekabet oluturacak nitelikte rnler retme abasndadrlar. rnlere farkllk ve cazibe katan giyim ssleme giderek hazr giyimde de nem kazanmaktadr. Hazr giyim retiminde giyim sslemede ne gibi yntem ve tekniklerin uygulandnn tespit edilmesi, belgelenmesi asndan bu aratrma konusu nemli bulunmutur.

1.5. Snrllklar Bu aratrma stanbul, zmir, Konya ve Adyamandaki hazr giyim

iletmelerinde giyim ssleme aamas uygulamalar ile giyim ssleme yntem ve tekniklerini tespit etmekle snrlandrlmtr. Bu aratrma stanbul, zmir, Konya ve Adyamandaki hazr giyim

iletmeleriyle snrlandrlmtr. Bu aratrma 20072008 yllar ile snrlandrlmtr.

1.6. Sayltlar Aratrmada aadaki sayltlardan hareket edilmitir. Yazl kaynaklar yoluyla toplanan veriler dorudur. Bu aratrmada birebir gzlem ve grme yaplmtr. Aratrmaya katlan iletmelerin anket sorularna doru cevap

verdikleri kabul edilmitir.

II. BLM YNTEM 2.1. Aratrmann Yntemi Bu blmde aratrmann modeli, evren, rneklem, verilerin toplanmas, verilerin analizi ile ilgili bilgiler verilmitir. 2.1.1. Aratrmann Modeli Hazr giyimde giyim ssleme aamas uygulamalar aratrmasnda hazr giyim iletmelerinde giyim ssleme aamas uygulamalarndaki mevcut durum ortaya konulmaya alldndan tarama modeli kullanlmtr. Hazr giyim firmalarnn giyim sslemede ne gibi yntem ve tekniklerin uyguland ve giyim sslemede karlatklar problemlerin neler olduunu belirlemek iin gerekli olan veriler rneklemi oluturan firmalardan elde edilmitir. Konu ile ilgili kaynaklar, sreli yaynlar incelenmitir. Ayrca veri toplama teknii olarak anket uygulanmtr Anket yntemi uygulamas esnasnda iletmelerde giyim sslemeyle ilgili uygulamalar gzlemlenmi fotoraflarla belgelenmitir. 2.1.2. Evren Bu aratrmann evreni; Trkiyedeki Hazr Giyim iletmelerini

kapsamaktadr. Giyim ssleme alan daha ok kadn giyiminde kullanlmasndan dolay, verileri kadn giyim ve ocuk giysisi reten hazr giyim iletmeleri oluturmaktadr. 2.1.3. rneklem Aratrmann rneklemi; stanbul, zmir, Konya ve Adyamandaki kadn ve ocuk giysisi reten 60 hazr giyim iletmesidir. 2.1.4. Verilerin Toplanmas Kavramsal ereve iin gerekli bilgiler; Yksek retim Kurulu Tez Dokmantasyon Merkezi, Seluk niversitesi Merkez Ktphanesi, Seluk niversitesi Mesleki Eitim Fakltesi Giyim Blm Ders Notlar, Adyaman niversitesi Merkez Ktphanesi, Konu ile ilgili kitap, dergi, makaleler, sreli

yaynlar ve internet taramalar incelenmitir. ncelenen kaynaklardan amaca uygun grlenlerden gerekli atflar yaplmtr. Veri toplama teknii olarak anket formu uygulanmtr. Hazr giyim iletmelerinde giyim ssleme aamas uygulamalar ile giyim ssleme alannda karlalan problemlerin saptanmasnda kullanlmak zere hazrlanan anket formunun baz iletmelerde pilot uygulamas yaplmtr. Yaplan bu pilot uygulamadan sonra anket formuna son ekli verilmitir. Bu aratrmann verileri, aratrmac tarafndan rneklem seilen stanbul, zmir, Konya ve Adyamandaki hazr giyim iletmelerinde ilgili kiilerle grlerek toplanmtr. Verilerin toplanmasnda ilgili kiilerin verdikleri bilgilerden yararlanlmtr. rneklem seilen hazr giyim iletmelerinde anket 2008 yl TemmuzAustos aylar arasnda uygulanmtr. Anket toplam 60 iletmede ilgili kiilerle yaplmtr. Ankette; iletme ile ilgili genel bilgiler, hangi rnleri rettikleri, giyim sslemeye ne lde yer verdikleri, giyim ssleme alannda uzman elamann ve tasarmc alp almad, en ok hangi giyim ssleme tekniklerini kullandklarn, uygularken karlatklar problemleri ve bulduklar zm yntemlerinin neler olduunu belirlemeye ynelik sorulardan olumutur. 2.1.5. Verilerin Analizi Verilerin toplanmasnda anket teknii uygulanmtr. Verilerin

zmlenmesinde SPSS for windows 15,0 (Statistical Pakage For Social Socience) paket program ile bilgisayar ortamnda analiz edilmitir. Bu program ile hazr giyim iletmelerinin grlerini gsterir tablolar dzenlenmi, bu tablolar frekans ve (%) yzde aritmetik ortalama ile hesaplanarak konu deerlendirilmeye allmtr. Yaplan istatiksel analizler sonucu oluturulan tablolardan yararlanlarak baz sonulara varlmtr.

III. BLM HAZIR GYMDE GYM SSLEME 3.1. Giyim ve Hazr Giyim 3.1.1. Giyim Giyim, szlk anlam Giyilecek ey, elbise olarak aklanan, vcudu d etkilere kar koruyan bir ara olduu kadar, sslenme ve zarif grnme isteini yerine getiren bir sanat olarak da tanmlanmaktadr (Krzolu,1992:6). Giyim; insan vcudunu doann etkilerinden koruyan ve estetik grnm salayan, sosyal, ekonomik, teknolojik geliime paralel olarak deien, gelien eitli cinste giysiler ile bu giysilerin kullanm biimi olarak da ifade edilebilir(ada,2002:1). Giyim, tarihi kadar eski bir konudur. nsanlarn var olularyla birlikte ortaya kan vazgeilmez bir ihtiyatr. nsanlar giyim ihtiyalarn karlamak iin tarihncesi devirlerde avladklar hayvan postlar ve aa yapraklar ile rtnmlerdir. Maara resimlerinden anlald kadaryla hayvan postlarnn koruyucu ve byl gleri de ilk giyim zerinde etkili olmutur. Zaman iinde uygarln gelimesiyle birlikte hayvan postlar yerini dokuma kumalara brakmtr. Hayvansal ve bitkisel liflerden elde edilen bu kumalar vcudu eitli biimlerde sararak giyim ekillerine, tekniklerine ve modann domasna sebep olmutur(nge,1995:23). Giyim tarihinin ilk rneklerine Msr ve Mezopotamyada rastlanlmaktadr. rnein; M.. 6000 ylnda Orta Asyada Anav ve Anadoluda atal Hykte bulunan kazlardan kan elbiselerde, kuma dokumalarndan giysi dikebildikleri anlalmaktadr. Msrllarn M.. 3000den balayan belgelerine dayanarak, giysilerinin ounun ketenden yaplm tunik, petamal, nlk ve etek benzeri giysiler olduu sylenebilir. Tarihsel bir sre ierisinde Msrllardan Smerlere, Antik Yunandan Romallara, Bizansllardan Araplara, Trklere kadar be ktadan tm insanln oluturduu uygarlklarn katklaryla oluan giyim tarihi, bireysel retimden endstriyel retime ularken rtnmeden giyinmeye, giyimden modaya uzanan bir geliim gstermitir.

Trk giyimi gemiten gnmze gelinceye kadar; iklim, din, dil, snf farkllklar, sosyal yaant, ekonomi, teknolojik gelimeler, blgelere gre farkllk gstermi ve zellikleri ile belgelere gemitir. Trk toplumunda eski alara ait giyim rneklerine; Orta Asyada bulunan duvar resimlerinde, buluntularda ve o dneme ait seyahat eserlerinde rastlanlmaktadr. Edinilen bilgilere gre Trkler Anadoluya yerlemeden nce deri ve kuma kullanarak yaptklar elbiseleri giymilerdir(Ediz vd,1988:1). Dnyadaki gelimelere baklacak olursa, teknolojik ilerlemeler nceleri yava bir sre iinde devam etmitir. Demirden yaplm ineler ancak ortaada kullanlmaya balanmtr. 18.yya kadar terziler elle almlardr. 1830da Parisli Barthelemy Thimonnir, 1860da A.B.Dden saac M. Singer diki makineleri giyim teknolojisinin ilerlemesinin balangc olmutur(nge,1995:3, Anonim,2007). Diki makinesinin icad ve gelitirilmesini, giysileri kesip diken sanayi makinelerinin retimi izlemektedir. Tekstil sanayi nemli gelimeler kaydederek el tezghlarn, konfeksiyon retimi de terzilik mesleini baka boyutlara tamtr. kinci dnya savandan sonra sentetik kuma retimiyle hazr giyim sanayinde ucuz ve salam giysiler retilmeye balamtr. Hzl kentlemenin ortaya kard problemler zamann iyi kullanlmasn, az zamanda ok i retilmesini gerektirdii gibi, smarlama giysinin pahal olmas da hazr giyim istemini arttrmtr. 3.1.2. Hazr Giyim Hazr giyim; insanlarn giysi ihtiyalarn seri retimle karlayan gnmzn provaya zaman ayramayacak kadar ok uras olan insanlar iin kolay ve ucuz giyim elde etme olana salayan bir sanayi daldr. Hazr giyim iletmeleri 34 kiinin alt kk atlyeler yannda, ii says 2500 geen byk iletmeler olarak da retim yapmaktadr. Hazr giyim, istatistik verilerden yararlanlarak bulunan, ortalama ller esas alnarak seri halde retilen ve alcnn llerine gre satlan giyim eyalarnn tmn kapsamaktadr. Ayrca moda akmn zerinde tayan ksmen ucuz ve kolay bir giyim eklidir (Bayraktar,1988:5 ). Trkiyede tekstil retiminin tarihi Osmanl dnemine kadar gitmektedir. Osmanl dneminde Sarayn ve Ordunun ihtiyalarnn karlanmasna ynelik

olarak devlet tarafndan kurulan ve zellikle dokuma ve deri sektrlerinde younlaan Feshane (Deftardar), Basmahane(Bakrky), Hereke ve Beykoz Fabrikalar dorudan doruya birer kamu iletmesi olarak faaliyet gstermilerdir(zgr,2006:2). 16. yzylda olduka yaygn ve ileri dzeyde olan tekstil retimi, 20. yzyla gelindiinde daha da gelitii grlmektedir. 19231962 yllar arasnda lkede nemli bir retim kapasitesi olumaktadr. Tekstile paralel olarak gelien hazr giyim ve konfeksiyon sektr 1970li yllarda giriilen sanayi hamlesi ile genileyerek 1980li yllarda ihracat atana kalkmtr. 1990l yllara gelindiinde hazr giyim ve konfeksiyon sektr gsterdii yksek ihracat performans ile Trkiyenin genel ihracat ierisindeki payn % 20nin zerine kartmtr(Yarc,2007:60). 1990 ylndan sonra Trk hazr giyim sektr dnyada altnc ve ABye mal sevk eden ikinci byk tedariki durumundadr. Gnmzde tahmini olarak 40.000e yakn firma bu sektrde faaliyette bulunmaktadr. Bu firmalarn neredeyse drtte biri aktif olarak ihracat durumundadr. Bu firmalarn % 80e yakn ksm da fason retim yapmaktadr. Tekstil ve hazr giyim sektr Trkiye gibi kalknmakta olan zellikle ihracata dayal byme modeline rnek tekil eden bir ivme ierisinde 1997 ylna kadar dnem dnem ini klar gstererek retim, istihdam ve ihracatta lokomotif olma zelliini korumutur(Grgl, 2006:56). Dnyada hazr giyim sanayi salad istihdam imkn, retim srecinde yaratt katma deer ve uluslararas ticaretteki arl nedeniyle ekonomik kalknma srecinde nemli bir rol oynayan sanayi dal haline gelmitir. Gelimi lkelerin 18. yzylda gerekletirdikleri sanayileme srecine damgasn vuran tekstil ve daha sonra hazr giyim sanayi, gnmzde gelimekte olan lkelerin ekonomik kalknmalarnda benzer bir rol oynarken, yksek teknoloji sektrlerinin arlna ramen gelimi pazar ekonomilerinde de yaratlan katma deer sralamalarnda ilk sralarda yer almaktadr.

Dnya hazr giyim sanayinin dnya ticareti iindeki pay 2002 yl itibariyle % 3,2 civarnda gereklemitir. Dnya hazr giyim ticareti 1990 ylnda 106 milyar dolardan 2002 ylnda yllk ortalama % 6 artla yaklak 201 milyar dolara ykselmitir. Dnya hazr giyim ihracatnda AB, in, Hong Kong, Trkiye, Meksika, ABD ve Hindistan ilk sralarda bulunmaktadr. in ve AB bir btn olarak ele alndnda, hazr giyim ihracatnda 2. srada yer almtr. AByi lkeler baznda deerlendirdiimizde in dnyann en byk ihracats konumundadr. i cretlerinin ok dk olmas ve girdilerin byk ksmn i pazardan temin edebilmesi, dnya pazarlarnda ine byk rekabet avantaj salamaktadr. te yandan in ekonomisinin son yllarda gsterdii byme performans nedeniyle, i pazarn canl olmas bu sektr daha da gl klmaktadr(zkan, 2006:1). Hazr giyim sanayinin retim yaps emekyoun tarzdadr. Gelimi lkelerde i gc maliyetlerinin yksek olmas nedeniyle, bu lkeler insan kaynaklarn teknoloji-youn sanayilere kaydrmlardr. Sanayilemi lkeler, gelitirdikleri teknolojiler ve sermaye gleriyle yatrmlarn iilik maliyeti dk olduu lkelere ynlendirmektedirler. Bylelikle, gelimekte olan lkelerin hazr giyimdeki ilerlemeleri yabanc sermaye yatrmlar ile hz kazanmaktadr. Giysi retiminin hzlanmas ile retim miktarnda nemli artlar olmu, hammadde ve iilik problemi olmayan lkeler, hazr giyim rnlerini uluslararas pazarlarda satmaya balamlardr. Bu nedenle hazr giyim rnleri pek ok lkenin ekonomilerinde gerek i piyasada gerekse ithalat ve ihracatta nemli bir yer tekil etmektedir. Moda ve tketici tercihleri de hazr giyim endstrisi talebinde belirleyici rol oynamaktadr. Dk kaliteli gnn modasna uygun olmayan, yn retimi yaplan hazr giyim rnlerinden kalitesi yksek, daha klasik ve markal rnlere talep artmaktadr (Anonim,2000:2). 1980lerin sonlarna doru dnya kamuoyunda kreselleme olgusu yaygnlk kazanmaya balamtr. Kreselleme ekonomik, mali, siyasi ve sosyal ynleri olan, ok ynl bir gelimedir. Ticaret alannda kreselleme, lkelerin d ticaret engellerini kaldrmalarn ve dnyann adeta bir pazar durumuna gelmesini ifade etmektedir(Yarc, 2007:1).

1980li yllar sonrasna kadar dnya lkelerinde pamuk, pamuk iplii ve pamuklu dokuma satan Trkiye bu rnlere kar konan korumaclk nlemleri karsnda katma deeri yksek rnlere doru ynelmitir. Hazr giyim retimi kurulu sermayesi asndan dier sanayi kollarna oranla az yatrm gerektirmesi, i gcnn Trkiyede bol ve ucuz olmas, hazr giyim retiminde kullanlacak hammadde sanayinin gelimi olmas ve pazarlama olanaklarnn bulunmas nedeniyle, sektr Trkiyede hzla gelimitir. Trk tekstil ve hazr giyim sektr teknoloji dzeyi, ekonomik etkinlii ve sosyal etkileimi itibariyle lkenin nde gelen sosyo-ekonomik faaliyet alanlarndan biridir. Tekstil sektrnn rn kalitesi ve retim teknolojisi ada dnya standartlarndadr. retimin yaklak 3/4 on yandan daha gen makine ve tehizatla gerekletirilmektedir. Trk tekstil ve hazr giyim sektr byk oranda ihracata ynelik bir sektrdr. Mevcut kapasiteler yurt ii talepten olduka fazladr. Yaklak 30 milyar dolarlk retim deerinin 18 milyar dolarlk blm ihra edilmektedir. Hazr giyim sektr GSMH, istihdam ve ihracat asndan Trkiyenin en nemli sektrlerinden biridir. Trk hazr giyim sektr dnyann 4. byk hazr giyim ihracats konumundadr. Trk hazr giyim sanayi esnek retim yapsna sahip olup, deien moda eilimlerine kolayca uyum salayabilmektedir. 3.2. Giyim Ssleme ve Hazr Giyimde Ssleme Teknikleri Ss, szlk anlam; Sslenmeye yarar ey, bezek, ziynet, ssleme ya da sslenme iine denir. Ssleme ise; ipek, yn, keten, pamuk, metal, rafya, sim vb. iplikler kullanlarak, eitli ineler ve uygulama biimleri araclyla; kee, deri, dokuma vb. zerine yaplan bezemelere denilmektedir (Barta,1995:1, Markalolu, 1991:37). Baka bir deyile ssleme, ssleri yerletirme tarz veya sanat; bir binay veya eyay kullan amac yannda gze daha gzel gstermek iin eitli trlerde yaplan estetik almalarn genel adna denilmektedir (atal,2002:5, Sever,1988:133).

10

Ssleme veya sslenme arzusu insanlk uygarlyla balamaktadr. nsanlar sslenmek ve sslemek istei ile her dnemde yenilikler yapm, giyimlerini, evlerini, kullandklar eyalar sslemek iin aba gstermiler ve sslenmeyi sanat haline getirmilerdir (Eron,1984:3). nsanolu tarih boyunca bedenini gzelletirmek iin areler aramtr. Bunun en belirgin rnei, ilkel topluluklarn yzlerini ve bedenlerini bitkisel veya madensel boyalarla boyamalardr. lk rtnme, giysi dnemi baladnda bile, insanolu bedenini kuru bitki yapraklaryla boyamaya girimitir. Bu boya kimi zaman ss kimi zaman da bir ifade tarzdr. Eski alarda yalnz kadnlar deil erkekler de gzellemek iin eitli yntemlere bavurmulardr (zer,2007; Anonim,2004). lka uygarlklarnda Coccus llicis (Krmz bcei) ve Coccus Cacti (Koenil) adl bitki bitlerinden karmen krmzs boyas, Murex Brandaris adl deniz yumuakasndan Sur moru adl erguvan renkli hayvansal boyalar elde edilmekteydi. Bitkisel kkenlilerin belli ballar ise; kna, ivit, safran, mee kabuu, mersin, rezene, ve Rubia Tinctorum (kk boya)dr. Sslenme amal maddeler, genellikle nce toz haline getirilip sonra ceviz, zeytin, badem, susam ve gl yalaryla kartrlarak uygulanmaktayd (Grel,2005:7). nsan tr, kendi tarihsel sreci iinde, bedenini, gerek boyar maddelerle, gerek tak ve kyafetlerle, gerek kokularla ve hatta gerekse bedeninde deformasyona neden olabilecek ilemlerle kendi estetik algsn bedeninde yanstmaya almtr. nsanlarn giydii ve evresinde kulland eyalarn, kendi yaratc gcn ve el emeini kullanarak sslemeler yapmas, ilemenin ortaya kmasna, giderek gelimesine ve yaygnlamasna neden olmutur. leme sanat da dier el sanatlar gibi insanlarn gnlk ihtiyac karl, giyecek ve kullanlacak eyalar bezemek arzusu ile domutur. nsanolunun iki paray birbirine ekleme, dz bir dikii bile dekoratif anlamda yapma fikri ile gelimi bir sanat daldr(ahbaz,2007). leme, eitli kalnlkta dokunmu, pamuk, keten, yn, havlu, uha, kadife ve deri zerine elde veya makinede ine vb. aletler, eitli cins ve renkte iplikler,

11

sim, srma ya da pul, boncuk, erit gibi malzemeler kullanlarak yaplan sslemelerdir. Genellikle gergef ve kasnak ad verilen aralara gerilen dokumalar zerine uygulanan ilemeli rnlerin gemii ok eski devirlere kadar uzanmaktadr(Anonim,2006). Tarihin yaz ile birlikte balam olmasna ramen, ilemenin ne zaman ve nerede ortaya ktn sylemek kesinlikle mmkn deildir. M.. 2500 yllarnda Smer kadn kyafetlerinin ilemeli ve bilhassa etek kenarlarnn saakl olduu grlmtr. M.. 612100 yllarna ait Asur kadn elbiselerinde ileme tespit edilmitir. Moolistann Altay dalar zerinde yaplm kazlarda; yn tunikler, ceketler; Karadeniz evresince skitlerin yapt temiz dikilmi, aplike ile sslenmi deri ceketler, bol bzgl kadn elbiseleri, kemer keseleri, el antalar gibi rnler gn na kartlmtr. Btn bunlar ssleme tarihinin ok eski olduunun rnekleridir (atal,2002:5). 1071 ylnda Anadoluya gelen Trkler; bu yeni corafi ve kltrel evre iinde zengin bir Anadolu ilemecilii ile karlamlardr. Anadolu da yaplan kazlarda bulunan ineler, neolitik adan beri, ine ile yaplan ilemelerin varln ortaya koymaktadr. Kemik, obsidyen bizler, deliciler araclyla dikme ilemine neolitik dnemde balanld, kalkolotik dnemde metal uvaldzlar kullanarak ilemeler yapld belirlenmitir. Anadolu da ileme Truva, Dorak gibi ehirlerde serpilmi Asur, Hitit, Frig, Urartu, Yunan, Roma gibi devletler araclyla gelitirilmi, Koptlar tarafndan beslenmitir. Trkler, eski Anadolu uygarlklarndan kaynaklanan Hristiyan kltr ile gelimi Bizans ve Ermeni ilemeciliiyle sregelen Anadolu ilemeciliinin ulat zengin ortamn iine girmilerdir(Barta,1995:3, Gnl,1973:1). ktaya birden yaylan Trk milletinin geni bir tarihi ve kltr ile birlikte kendine has zengin bir sanat vardr. Orta Asyada tarih sahnesine eitli adlar altnda devletler kuran Trklerin ilk sanat eserleri burada kendini gstermektedir. lk yaplan ilemeler hakknda fazla bilgi yoktur. Ancak kazlardan kan heykellerin zerindeki elbiselerin ili oluu brani tarihinde Nuhun kznn ilk nakl kemeri kullandnn anlatl bu sanatn kkl bir gemii olduunu anlatmaktadr(Anonim,2006).

12

Trk ssleme sanatnn gerek slamiyet ncesi ve gerekse slamiyet sonras Trklerin hkimiyet kurduu pek ok corafi blgelerdeki ssleme geleneklerinden etkilenmi olmas doaldr. Ancak bu etkilenme ok ksa bir zaman diliminde kalm, gerek renk, motif ve kompozisyon ynlerinden gerekse Trklere zg sadelik ynnden, Trk duyu ve dncesinin en nemli ifade arac haline gelmitir(Karolu,2007). Osmanl dnemi ssleme sanatlarnda ileme sanat ok nemli bir yer tutmaktadr. Ekonomik faydann yan sra, i gcnn ve bo zamanlarn deerlendirilmesinde yardmc olan, insann duygularn heyecanlarn, tm i dnyasn, yaad hayatn izlerini kolaylkla aktard ilemeler, her dnemde zellikle Osmanl dneminde ok ilgi grmtr. ne, iplik, gergef, kasnak gibi ok kolay bulunabilen ara-gerelerle yaplabilmesi ve iletiim arac olarak da kullanlmas, ilemelerin, geleneksel kltrmzn nemli belgeleri arasna girmesini ve bu sanat dalnn gnmze kadar yaygnlaarak gelmesini salamtr. 3.2.1. Giyim Ssleme Teknikleri Giyimde ssleme bir giysiye farkllk kazandran, giysinin kesimine bal model, kuma, aksesuar gibi zelliklerin yan sra uygulanan ilemlerdir. Bu ilemler; nak (ileme) ile yaplan sslemeler, diki ve kuman biimlendirilmesiyle yaplan sslemeler, hazr gerelerle yaplan sslemeler, bask teknikleriyle yaplan sslemeler eklinde gruplandrlabilir. Nak (leme) ve Makine Nak ile Yaplan Sslemeler: Trk ii,

hesap ii, Mara ii, Antep ii, beyaz i, ajur, aplike, piko, kanava (Kanavie, goblen), okba-file, marka-monogram, in inesi (ine boyas), makreme, glge ii, tl ii, oyalar, danteller, Bartn ii, suzeni (kasnak ii) ve sarma iidir. Dikile ve Kuman Biimlendirilmesiyle Yaplan Sslemeler: Dikile yaplanlar; biye, pervaz, enkrste, kapitone, spor dikitir. Kuman biimlendirilmesiyle yaplan teknikler; bzgler (dz bzg, su bzgs, balgmeci bzgs, ematik bzg), pililer, nervr, volan, frfr-farbala ve drapedir. Hazr Gerelerle Yaplan Sslemeler: Sutalar, kurdeleler, hazr danteller, eritler, harlar, pul-boncuk, kordonlar, pskl, ponpon ve saaklardr.

13

Bask Tekniiyle Yaplan Sslemeler: Batik, flok (floklama), andrma, pigment, transfer, sedef, gofre, yakma, kabartma, yaldz, inkjet ve yksek bask teknikleridir. 3.2.2. Hazr Giyimde Ssleme Teknikleri 3.2.2.1. Nak (leme) ve Makine Nak ile Yaplan Sslemeler Nak, dikiin dekoratif bir ekilde yaplmasndan domutur ve insanlk kadar eskidir. Eski alardan kalma maara resimlerinden anlaldna gre nak ilk olarak giysileri bezemekte kullanlmtr. Pers, Asur ve Babil duvar resimlerinde el ii ile sslenmi giysiler grlmektedir. Eski Msrllar nakta ok ustaydlar, dou uygarlklarnda yzyllar boyunca ok ince el ileri yaplmtr. Japonyada ipek kuma zerine doa grnmleri ilenmitir. in naklarnda parlak renkli ipliklerle insan ve ejderha motifleri ilendikten sonra bu motiflerin d izgileri srmayla yani altn ipliklerle belirginletirilmitir(Erdal,2005:16). Nak Dou Asyadan Trkler araclyla Orta Asya ve n Asyadan gelmitir. Trklerin slam kabul etmelerinden sonra, nceleri gebe yaamnn etkisi ile her trl sslemede kullandklar insan figrlerini ortadan kalkt, hayvan figrlerinin ise yerini dier sanatlarda olduu gibi ileme sanatnda da daha soyut bir sluba brakt dikkati ekmektedir. nsan ve hayvan figrlerinin yasaklanmasyla birlikte dar bir alanda skp kalan sanatnn hnerli bir insan haline gelerek durmadan yeni ss motifleri retmesiyle nak (ileme) ortaya kmtr. nsanlar aclarn, sevinlerini, cokusunu, hznn nak ileyerek ruhsal skntlarn gidermeye almlardr(Arseven,1970:204). Anadolu Seluklu mparatorluu zamanndan beri, hkmdar saraylarnda bulunan, saray nak hanesinde hattat ve nakkalarn, kitaplar ssledikleri ayrca ssleme desenleri hazrladklar bilinmektedir. Bu gelenek Osmanl mparatorluu dneminde de devam etmitir. lk nak mektebi; Bursa'dan Edirne'ye nakledilmi, 1453'ten sonra, stanbul'da, sarayda faaliyetini yrtm, hattatlar, nakkalar ve renciler saysz eserler vermilerdir. Topkap Saray'nn ilk Nakhanesinin ba hocas ve mdrln Baba Nakka yapmtr. Fatih dneminde kurulan Nak

14

Mektebi'nin uzants olduu dnlen Ehl-i Hiref cemiyeti 14811512 yllar arasnda gelimitir. Ehl-i Hiref cemiyeti iindeki "Nakkaan" (desinatr) grubunun izdikleri ssleme desenleri, eitim kurumlarna datlmtr. Yz yirmi drt-yz yirmi dokuz sanatdan meydana gelen "Nakkaan" grubu, eit olarak, ustalar ve yardmclar olmak zere iki gruba ayrlmaktadr. En bata, "Sernakka", "kethda" ve "Serblk" bulunmaktadr. Bu gruplarn birka hari yerli sanatlardan olutuu ve yabanc olanlarn Arnavutluk, Bosna-Avrupa'dan geldii grlmektedir (Anonim,2007). Gnmzde de insanlar yaadklar evreyi gzelletirme istei ile evlerinde ilemeli rnlere yer vererek geleneksel kltrn yaatmaktadr. zellikle doum, snnet, evlenme merasimleri ve eyizlerde gelenekselleen ilemeli rtler, ev dekorasyonunda yaygn olarak kullanlmaktadr. Trk toplumunda eyiz geleneinin srmesi, ileme sanatna srekli yenilenme gc vermektedir. El sanatlarnn nemli bir dal olan nak, el ve makine nak olmak zere iki ayr meslek dalnda ele alnmaktadr. Makine nak eitli rt, giyim ve dekoratif eyalar sslemek amacyla tabiattaki renk, ekil ve geometrik desenlerden, eski Trk sanat kaynaklarndan yararlanlarak kuma ve deri zerine eitli ipliklerle, simlerle makine de yaplan ilemelerdir(Kavuk,2007). Makine ilemeleri; 1790 ylnda ucu engelli makine inesinin

gelitirilmesi, 1830 ylnda da zincir ii yapan makinenin kefedilmesi, 1851 ylnda Isaac M. Singerin gelitirdii diki makineleri ve XX. yzylda Japonyada gelitirilen zigzag makineleri ile ksa srede kolay ve ok ileme yapma olanaklarna kavuulmutur. El ilemelerinin birou makinede de ilenebilmekte ayrca makine de ilemeye zg tekniklerde gelitirilmektedir. Diki makinesini getirdii kolaylk ve an koullar el ilemciliini etkileyerek gittike azalmasna neden olmaktadr(Markalolu,1996:5). Bugn tarihsel deer kazanm el emei gz nuru ilemeler zamann kanlmaz andrmas sonucu deer yitirme ya da yok olma tehlikesiyle karlamaktadr. Bunun yan sra ileme sanatnda yeniden retilme ve

15

yaygnlatrlma konusu gndeme gelmektedir. an geliimine paralel olarak modernleen yaam tarznda teknolojinin gelii ile birlikte elde ilemeli zgn rnler yerine, aile tipi nak makineleri ve bilgisayarl makineler yerini almaktadr. Makinelerin olmutur. Teknolojik gelimelere paralel olarak makinelemenin hzla yaygnlamas sonucunda eskiden elle yaplan birok i artk yerini makinelere brakmaya balamtr. Gnmzde makineyle nak yaparak geimini salayan pek ok kimse vardr. Makine nak hemen her eya zerinde uygulanabilecek zellie sahiptir. Gnmzde insanlar, ura ve sorumluluklarnn yan sra ksa srede yaplabilen ilerle kendilerini ve evrelerini sslemeye almaktadrlar. Bu nedenle makinede yaplan naklar ilgi grmeye balam ve insanlar zamandan ve ekonomiden tasarruf etmek iin makine nakn tercih etmektedir(Anonim,2006). Teknolojik gelimeler paralelinde, naklk mesleinde verimliliin artt gzlenmektedir. zellikle elde kullanlan makinelerin yerini elektronik makinelerin almas, desen izimlerinde bilgisayardan yararlanlmas, bir makinede 15e kadar ine kullanlabilmesi, makinelerin ileme alannn genilemesi vb. teknolojik gelimeler gze arpmaktadr. Aplikasyon ilemlerinde lazer teknolojisinin kullanm ve pek ok rengin bir ine ile uygulanmas gibi yenilikler halen deneme aamasndadr. Bunun yan sra kk lekli atlyelerin kapanmas ve iletme boyutlarnn bymesi ynnde bir eilim olduu grlmektedir. Bu alanda Trkiyedeki makine park, dnya sralamasnda en nlerde yer almaktadr. Buna karn, meslekte nitelikli eleman temininde glkler ekilmektedir. Bu meslekte alacak elemanlarn zellikle el, gz (el naknda ayak) salnn yerinde olmas gerekmektedir. Meslek uzun sre ve kapal yerde alabilmeyi gerektirdii iin vardiya sistemi uygulanmaktadr (Demirezen,1998). leme Yapmnda Kullanlan Makineler: leme yapmnda kullanlan makineler, Aile Tipi ve Sanayi Tipi olmak zere iki gruptan olumaktadr. seri retime girmesiyle birlikte nak (ileme), fazla emek gerektirmeden ksa srede ucuz ve kullanm kolay rnlerin retilmesine neden

16

Aile Tipi Diki Makineleri: Aile Tipi Nak Makinelerinin bask aya kartlp dililer drldnde, kasnak sallanarak ve otomatik olarak nak ilemi gerekletirilmektedir. Aile Tipi Nak Makineleri genellikle evde kullanlmaktadr. Kollu, ayakl ve otomatik eitleri bulunmaktadr. Normal incelikteki kumalar dikebilen, hz seviyesi yksek olmayan makinelerdir. Bunun yan sra daha hzl alabilen Aile Tipi Zig-zag Nak Makineleriyle de eitli ilemeler yaplabilmektedir. Bu makinelerle yar otomatik olarak veya dardan kalp taklarak deiik sslemeler de yaplabilmektedir Aile Tipi Nak Makineleri; dz diki makinesi ve zig-zag diki makinesi olmak zere eitleri bulunmaktadr(Korkusuz,1992:10). Aile tipi nak makineleri de kendi aralarnda Dz diki ve zig-zag diki makineleri olarak iki gruba ayrlmaktadr. Dz Diki Makineleri: ift bask dikii denilen, hzl diki yapan (dakikada 40006000 diki yapabilen) bu makineler kk deiikliklerle ileme yaplacak hale getirilmekte ve kasnak sallayarak pek ok eitli ileme yaplmaktadr. lemlere uygun transport ve aparat ilavesiyle farkl dikiler de elde etmek mmkndr.

rnek

1:

Aile

Tipi

Dz

Diki

Makinesi

(Kaynak:

www.dikismakinaservisi.com)

17

Zig-zag Tipi Diki Makineleri: Zig-zag diki makinesi, kenarda srfile yaparken deiik disk veya elektronik diki ayarlamasyla ssleme yapan makinelerdir.

rnek 2: Zigzag Makinesi (Kaynak: www.cesurticaret.com)

18

Sanayi Tipi Nak Makineleri: Genellikle seri retim yapan iyerleri iin retilmitir. Bu makinelerin yksek devirle alabilme, ok sayda iplik kullanabilme eitli yzeylere (kuma, deri, tela vb.) ileme yapabilme, otomatik iplik kesip deitirebilme gibi zellikleri bulunmaktadr. Tek bal ve ok bal kafadan oluan birok eidi bulunmaktadr. Sanayi tipi nak makineleri; eritli, mekanik ve elektronik (bilgisayarl) makinelerden olumaktadr (etinkaya, 2007: 25). Sanayi tipi nak makineleri de kendi aralarnda eritli ve mekanik olarak ikiye ayrlmaktadr.

rnek 3: ok Bal Sanayi Makinesi (Kaynak: www.bedava.com)

19

eritli Makineler: ok bal nak yapmak iin retilmi zel makinelerdir. Motifin ekline gre zel olarak delinmi erit kartonlar makinenin zerindeki yerine yerletirilir ve bu eritle ileme yaplmaktadr. Optik okuyuculudur.

rnek 4: ift Pullu eritli Nak Makinesi (Kaynak:www.edagrup.com)

20

Mekanik Makineler: Bu makineler plakalarla almaktadr. ok bal bir makine olduu iin daha ok seri retimde kullanlmaya balanmtr. Optik okuyucu yoktur. Nak sanayinde kullanlan tek amal makineler mekanik makinelerdir(etinkaya,2007:25).

rnek 5: ok Bal Mekanik Sanayi Nak Makinesi (Kaynak: www.teksmakmakine.com)

21

Kasnak i (Zincir i) Yapan Mekanik Makineler: Esnek, rg kumalarda kullanlan tek iplikli, iki iplikli ve ok iplikli olmak zere eitleri olan bir makinedir.

rnek 6: ift neli, ki plikli Zincir Diki Makinesi (Kaynak: www.selkanmakina.com)

22

Piko (Fisto) Makineleri: Tek amal imal edilmi olup, tam devirli otomatik makineleridir. Dekoratif sslemelerde kenar temizleme ilemleri bu makineler ile yaplmaktadr(Zeybek,2006:31).

rnek 7: Sanayi Tipi Piko Makinesi (Kaynak: www.ustamakina.net/)

23

Kordonet-erit Makineleri: Kordonet en ok giyim sslemede kullanlan, yzeyde kordon tutturma gibi grnm salayan ilemedir. Bu ileme inenin yanndan yrtlen kordonun inenin zig-zag hareketleriyle yaplmasyla olumaktadr. Ayn ekilde erit, yanndaki kanaldan dzenli olarak verilerek koordineli bir ekilde desene gre hareketlerle dikile tutturulmaktadr. Bu makineler tek amal mekanik makinelerdir(Zeybek,2006:31).

rnek 8: ok Bal Nak Makinesi ve Aparatlar (Kaynak: ARABACI, 20052006)

rnek 9: ok Bal Makinelere Taklan Kordone ve Dier Aparatlar (Kaynak: www.dekat.com.tr)

24

Bilgisayarl (Elektronik) Makineler: Bilgisayarl (Elektronik) diki makinesi; diki oluturmann fiziksel ilemini kolaylatran, daha yksek retim ve kalite olanaklar getiren, var olan ileri teknolojinin olanaklarn uygulamaya sahip makinelerdir ve makinedeki mikro ileyici ile kontrol edilmektedir(Yakartepe, vd,1999:2333). Bilgisayarl bir diki makinesinde bir ya da birden ok mikro ilemci bulunur. Tamamen mekanik olarak alan makinelerden ok daha az hareketli paras vardr. Tm diki seimi, programlama, dme ilii kayd ve dierleri bilgisayar tarafndan yaplmaktadr. Makinenin program kapasitesine gre birok ileme gerekletirilmektedir (Coles,1995:8). Bilgisayarl makinelerde lazer teknolojisi, 1960larn bandan beri gelimekte olan ve doas gerei ok eitli kullanm alanlar bulan, her geen gn daha ok sektre szan bir yntemdir. In uyarlm radyasyon yaym sayesinde glendirilmesi ve elde edilen youn n odaklanp daha da kk bir noktada toplanmas salanarak tm enerjinin bu nokta zerinde etkide bulunmas prensibiyle i yapmaktadr. Nak sektrnde daha nceleri eliilii ile yaplmakta olan aplike kesimi artk lazerli plotter sistemleri ile gerekletirilmektedir. Bylelikle retimden kan her bir parann dierleriyle ayn olmas salanarak kalitenin iyiletirilmesi, eliiliinde insan hatasndan kaynaklanan hatalarn giderilmesi mmkn olmakta, daha hzl ve ucuz bir retim yaplmakta ve maliyet asndan, kesimlerde kalp maliyetlerinden kurtulmay mmkn klmaktadr(Anonim,2004). Trkiyede nak sanayi, 1969 ylndan bugne i ve d pazarda giyim ve tekstilcilere masa rtsnden yatak rtsne arma ve amblemden deri ve her trl kadn, erkek ve ocuk giysilerinde retimini srdrmektedir. 1985 ylnda Trkiye ilk defa stn teknolojiye sahip Japon Tajima elektronik nak makineleriyle tanmtr. Trkiyede uanda tekstil sektrnn %80i Tajima nak makineleriyle retim yapmaktadr. Tajima makinelerinin yan sra ZSK, Paff, Happy Borudan, Melco markal elektronik nak makineleri sanayide kullanlan belli bal makinelerdir. Trkiyede henz elektronik nak makinelerinin retimi yaplmamaktadr(Zeybek,2006:32).

25

Bilgisayarl nak makineleri hafza ile ilgili ilemlerde mkemmel zellik gstererek retim kapasitesini artrmaktadr. Bilgisayarl nak makinelerinde bir rnn tasarlanmasndan, desenin kumaa ilenebilmesine kadar tm ilemler olduka basitletirilmektedir. Kumaa ilenecek desen, istenilen oranda bytlp kltlerek tm kompozisyon oluturulmakta, hazrlk sreleri ksaltlmaktadr. Uygulanmas istenen desen ya da motif bilgisayar ortamna aktarldktan veya bilgisayarda hazrlandktan sonra, EPROM ad verilen saysallatrc alet tarafndan nak otomatlarna aktarlmaktadr. Nakn kumaa uygulanmas, otomatn zerinde bulunan otomatik nak kafalar sayesinde, son derece hzl bir ekilde yaplmakta ve bylece 1012 adet rn ayn anda ilenmektedir(Altn,2000:8). Bilgisayarl nak makineleri; tek kafadan 44 kafa saysna ulaabilen muhtelif llerde olmalar, 15 ine says ve 1200 devir/dk. hza kadar alabilmeleri, bilgi aktarmnn disket ile yaplmas genel zelliklerini oluturmaktadr(etinkaya,2007:26). Bunun yan sra dier zellikleri ise unlardr: Makinede veya ayak kontrolnde bulunan ve mekanik fonksiyonlar kontrol eden entegre devreleri vardr. Baz makinelerde hem makinede hem de ayak kontrolnde ayr ayr devreler bulunmaktadr. Elektronik ayak kontrol motorun hzn ayarlar, yava hzlarda veya ar kumalar dikilirken bile tam ine gc salamaktadr. Daha hassas kontrol ve derhal durma ve hareket etme yetenei vermektedir. Makinedeki devre, istenilen diki hattn yapma olana tanyarak, inenin istenilen ekilde yukarda veya aada durmasna olanak salamaktadr. Bu makinelerin tek aamal ilik yapma dzeni dhil olmak zere yapabildikleri birok deiik ilem vardr. Ancak gerek avantajlar sahip olduklar geni dekoratif opsiyonlardr. Mekaniksel seim eksantrikleri yoktur. nk diki motifleri bilgisayar hafzasnda depolanmtr.

26

Diki motifleri bir dmeye baslarak seilir ve seenek bir ekranda gsterilmektedir. nceden programlanm olan motifler ve harfler diki younluunu kaybetmeden uzatlabilir, ksaltlabilir, tersine evrilebilir veya ayna hayali gibi dikilebilmektedirler. Bir diki motifi sras seilip makineye yklenebilir, o zaman makine sray tam olarak tekrarlayabilmektedir(Yakartepe, vd,1999:23332334). Nak Teknikleri: Trk i: Geleneksel ileme tekniklerinden olan Trk ii, kumaa desen izilerek geirilen kasnak veya gergef zerine kumalar gerilen; iplik ve sim kullanlarak ine ile ilenen mrver ine teknii dnda, tersi ile yz ayn grntde olan ve baz tekniklerin saylarak da yaplabildii bir ileme tekniidir. Elde ve makinede uygulanmaktadr. Makinede, Trk ii uygulamada dz hatl ve sade desenler tercih edilmektedir. (Kkl,2002:79, Erdal,2005:32).

rnek 10: Trk i (Kaynak: elifhobi.blogcu.com)

27

Hesap i: Kuman iplikleri saylarak yaplan tersi ile yz ayn grntde olan bir ileme tekniidir. Her ileme gibi kendine has teknikleri vardr. Antika, susma, civanka, dz hesap inesi, verev hesap inesi ve cierdeldi hesap ii ine tekniklerindendir. Elde ve makinede uygulanabilmektedir (lker vd,1990:7, Akin,2006:45).

rnek 11: Hesap i Kese ( Kaynak: lutfiyeylehertelden.blogspot.com)

28

Mara (Dival) i: Dival, zellikle kadife, atlas, tafta gibi kumalar zerine mukavva kalp kullanlarak ilenen, tersi ile yz farkl grntde olan, deseni kartondan zel ba ile oyularak hazrlanp kumaa yaptrlan ve kartona gerilen clde denilen zel tezghta stten, ok katl srma veya sim ile alttan mumlanm iplikle karlkl tutturularak yaplan bir ileme tekniidir. Makinede uygulanan dier ilemeler kasnaa gererek ilenirken, dival ileme kartona gerildii iin makinede de kartonundan tutularak ilenmektedir. Son yllarda piyasada aplike edilmek zere makinede yaplm ilemelere rastlanmaktadr. Bir blm tlenerek arkasndaki maddenin kumaa yaptrlmas ile bir blm ise dikilerek kullanlmaktadr (atal,2002:56, Markalolu,1996:687).

rnek 12: Mara i (Kaynak: e1y3.blogcu.com)

29

Antep i: plikleri saylarak ve belli motif zellikleri dikkate alnp baz iplikleri kesilerek zerine eitli ajurlarn ilendii ve motif kenarnn susmalarla zenginletirildii bir tekniktir(Kkl,2002:180).

rnek 13: Elde Antep i (Kaynak: www.kadinlarkulubu.com)

30

Makinede ilenecek Antep ii tekniinin tasarmnda ajur alanlarnn etrafnda susma teknii ile ssleme yaplmaz. Tasarmn tamam ajurlardan oluan biimlerle yaplmaktadr. El ile ilenen tasarmlardan daha byk, kuma yzeyini daha ok dolduran kompozisyonlardan oluturulmaktadr. Antep ii hem elde hem de makinede uygulanabilmektedir(Alpaslan,2003:190).

rnek 14: Makinede Antep i (Kaynak: sirine01.blogcu.com)

31

Beyaz : nceleri beyaz iplikle kuma stne ilenen ilemelere beyaz i denilmekteydi. Daha sonralar ise renkli ipliklerle renkli kumalar zerine de uygulamalar yapld halde bu isim deimemitir. Beyaz iin makinede yaplan ve kolberlerin zengin olarak kullanld eidine delik ii denilmektedir. Gnmzde makinede, renkli kumalar zerine ayn renk ipliklerle ilendii gibi beyaz zerine hafif renkli iplikler kullanlarak alt doldurulup, kabartlp, st sarlarak da uygulanmaktadr. Makinede beyaz i ilenirken, filtre ve ajurlar ipliin ekilmesiyle deil, kuman filtre ve ajur yaplacak blm tamamen oyulup ipliin atlmasyla uygulanmaktadr. Makinede yaplmasna ramen elde yaplan beyaz i her zaman iin daha deerli olmaktadr (Eron,1984:81, Alpaslan,2003:162).

rnek 15: Beyaz (Kaynak: www.orgu-dantel.com)

32

Ajur: Antep ii ajurun gelimi bir eididir. Ajurlar iplik ekilerek yaplmaktadr. Kuman iplikleri ekilerek yaplanlara, ekme ajur; kuman iplikleri kesilerek yaplanlara da kesme ajur ad verilmektedir. Elde ve makinede uygulanmaktadr.(Korkusuz,1990:176).

rnek 16: Ajur i Yastk Kenar (Kaynak: arsiv.sabah.com.tr)

33

Aplike: Szlk anlam; dz veya desenli bir kumatan kesilmi motifleri veya paray baka bir kuman zerine kapama, yaptrma ve tatbik etmedir. Aplike ilemesi her trl kumaa ve giyim eidine uygulanmaktadr. Olduka dekoratif bir ileme trdr. Aplikasyon yapldktan sonra eitli ileme ineleri ile sslenebilmektedir (Eron,1984:73). Makinede aplike uygulanrken yaplacak iin zelliine gre kuma ve iplik seilmektedir. Aplike, uygulanacak olan fon paras zerine, ikinci bir parann kuma ve desen zelliine gre desen evresinden makinede eitli nak ineleri uygulanarak tutturulmas ilemiyle yaplmaktadr. Elde veya makinede aplike yaygn olarak kullanlmaktadr.

rnek 17: Aplike Yatak rts (Kaynak: e1y3.blogcu.com)

34

Piko: ne oyalarnda deiik ekillerin meydana getirilmesinde kullanlan piko, bal bana bir ss unsuru olarak da kullanlmaktadr. Zrefaya ok benzeyen piko zrefadaki dmlerin yan yana gelmesi ve aradaki ipliin en az 34 kat fazla braklmas ile meydana getirilmektedir. Bu mesafe daha fazla da arttrlabilmektedir. Elde ve Makinede ilenmektedir (Kkl,2002: 217).

rnek 18: Piko rt (Kaynak: www.fiyonk.net)

35

Kanava (Kanavie-Goblen): Kanavie veya telleri saylabilecek trde kuma zerine renkli iplikle yaplan zel bir ilemeye goblen denir. Goblenler genellikle; verev goblen, kk goblen, dz goblen ve diyagonal goblen olarak snflandrlmaktadr. Goblen halk dilinde yaygn olarak kanavie adyla bilinmektedir. Kanavie apraz ine grubundandr. Kanavie ad verilen seyrek dokunmu kolal keten bezi zerine ilenmektedir. Kanavada iki tr ine kullanlmaktadr. Bunlar: Tek ine (Ha inesi) kanavie: Kuman zerine kanavie

teyellendikten sonra soldan saa doru almaya balanmaktadr. ift ine (Fstk ine) kanavie: nce verev sonra dz olmak zere

iki kanavie inesi st ste yaplmaktadr (atal,2002:4041). Bu ileme tekniinde her cins kuma ve deri zerine elde veya makinede, ine ve t gibi aralarla, kasnak, gergef ve kt vastasyla gerilen zemin zerine, iplik, sim, srma, tel kullanlarak, eitli tekniklerin saylarak, saylmadan, dz veya kabark bir ekilde uygulanmasyla yaplmaktadr(Altun,1996:32).

rnek 19: Kanavie (Kaynak: dilhanblocu.blogspot.com)

36

Okba File: Elde veya makinede file, ilik ve cep ularnda, pili, pili kaelerin balama yerlerinde kullanld gibi, gruplar halinde ss olarak da yaplmaktadr. Kuma cinsi ve uygulanacak giysiye gre iplik cinsi seilmektedir. En ok kullanlan iplik kordonedir. Filo, yn, orlon, kuka, ipek ipliklerle de yaplmaktadr. Okba ise filein kullanld yerlerde kullanlmaktadr (Eron,1984:200).

rnek 20: Okba-File (Kaynak: Eron, 1984:200)

37

Marka- Monogram: Marka, bir nesneyi tantmaya ve benzerlerinden ayrmaya yarayan iaret veya birka harfin birlemesinden meydana gelen ekillerdir. Franszca (Margue) kelimesinden gelmektedir. Kadn ve erkek olarak ayrldklar iin erkeklerin kullandklar iaretlere Marka, kadnlara ait iaretlere ise Monogram denilmektedir (Korkusuz,1990:182). Monogram; imza yerine kullanlan ve zel ismin harflerinden meydana gelen markadr. Marka veya monogramlar beyaz i teknii ile alt doldurulup st sarlarak ilenmektedir. eitli ileme ineleri ile kartrlarak yaplan ilemelerde zengin grnml markalar elde edilmektedir (atal,2002:47).

rnek 21: Marka-Monogram (Kaynak: www.fatihnakis.com)

38

in inesi (ne boyas) : in inesi, desen yzeyini tamamen kapatan bir ine tekniidir. Kullanlan iplik renkleri birbirine kaynatrlarak dz bir yzey oluturduundan boyanm hissini vermektedir. Bu nedenle buna ine boyas ad da verilmektedir(Akin,2006:44). Makinede in inesi, uygulamadaki kolayl, kullanl olmas, ksa srede yaplmas nedeniyle yaygn olarak kullanlmaktadr. in inesi tekniinde tasarmlar stilizasyon yntemiyle oluturulmaktadr. in inesi, ekilde uygulanmaktadr: a)Dz in nesi: Tek renk kullanarak uygulanr. b)Glgeli in nesi: eitli renk tonlar veya birka renk kullanlarak uygulanr. c)Fantezi in nesi: Desen izgisi zerinden ie doru tek sra halinde uzunlu ksal uygulanr. Elde ya da makinede ayn ekilde ileme yaplmaktadr(Kkl,2002:67-68, Anonim,2007).

rnek 22: in nesi rt (Kaynak: maharetler.blogcu.com)

39

Makrame: Makrame daha ok giyim ssleme ve ev aksesuarlarnda kullanlmaktadr. lmik veya dmlerden meydana gelen bir eit danteldir. Dantel grntsnden dolay dm danteli olarak da adlandrlmaktadr. Makrame yaplrken kuman kendi iplikleri kullanld gibi koton, yn, orlon, sicim, ince eritler ve rafyada kullanlmaktadr (atal,2002:70).

rnek 23: Makreme i anta (Kaynak: arzununhobileri.blogcu.com)

40

Astragan nesi: Makinede astragan inesi ilenirken, iyi sonu alnmas iin, kumalarn dz yzeyli, sk dokunulu ve kaln olmasna dikkat edilmelidir. Desen kuman tersine izilmektedir. Eer ok tok grnl olmas isteniyorsa ince, mermerahi benzeri bir kumaa desen izilip, kuman arkasna yerletirilerek kasnaa gerdirilmektedir. Makinenin masurasna 8 veya 12 numara koton yumak sarlr. Makinenin zerine nak masuras taklr. Desen, makinede ve masurann zerinde nak makaras takl olarak, makine dikii ile sabitlenmektedir (Anonim,2007).

rnek

24:

Astragan

nesi

Masa

rts

(Kaynak:

www.adanzyekadin.com)

41

Glge ii: Organtin, organze, ifon, jorjet gibi effaf ve ince kumalar zerine uygulanmakta olup kuman tersinden ve yznden ilenebilmektedir. Kuman tersindeki iplik renkleri kumaa glge eklinde getii iin glge ii ad verilmektedir. Kaln kumalarda desene hafif kabarklk yapmas iin uygulanmaktadr. D ve i giyim sslemelerinde ok kullanlan bir ileme trdr (Eron,1984:71).

rnek 25: Glge i Salon Takm (Kaynak: sirmalim.blogcu.com)

42

Tl ii: Tln deliklerine, ipin desenine uygun olarak atlmas veya alt st olarak geirilmesi ile yaplmaktadr. Dayankl ve kullanl olmas ynnden nakta keten ve naylon tl tercih edilmektedir. ok bal ve ok ineli makinelerde uygulanmaktadr (Korkusuz,1990:152).

rnek 26: Tl i Seccade Takm (Kaynak: www.oya-modelleri.com)

43

p i: pn zeri sarlarak uyguland iin bu isim verilmitir. Desen ekline ve zelliine uygun olarak desenin iini enine, boyuna veya balksrt olarak doldurulabilmektedir. Bu uygulama dz ve verev pesent grnm vermekte ise de ilemenin kabark ve sk ince sarma oluu Trk ii pesent tekniine uygun deildir. Sk dokunulu kumalar zerine ince iplikler kullanlarak uygulanmaktadr. p iinde ince sarma makinede zig-zag ayar yaplarak uyguland gibi kasnak oynatarak da yaplmaktadr(Anonim,2007).

rnek 27: p nesi (Kaynak: www.dantel-modelleri.com)

rnek 28: Verev Sarma (Kaynak: www.dantel-modelleri.com)

44

Oyalar: ne, t, firkete veya mekik kullanlarak ince iplik veya ipek iplikle yaplan ilmiklerden olumu ince rg dantele oya ad verilmektedir. Oyalar genellikle, ileme tekniine, kullanlan malzemeye ve ilendii aletlere gre isimlendirilmektedir. Elde ilenen bir tekniktir (Toplu,1988:14).

rnek 29: Oya (Kaynak: dantelsayfam.blogcu.com)

45

Danteller: Dantel, dantel, tentene de denilmektedir. Dantel, Franszca bir kelime olup, elbise, amar, rt vb. eyalara ss olarak dikilen; ince ilmikli ve deiik ekillerde desen yaplarak rlen seyrek bir dokumadr. Genellikle kadnlar tarafndan yaplan ine, t ve mekikle rlen veya makinede dokunan yatak takmlarnda kullanlan zarif bir ssleme malzemesidir. Danteller kalitesine veya kullanldklar yere gre, keten, pamuk, yn, suni ya da sentetik ipek ile rlebildikleri gibi altn veya simlerle de yaplabilmekte veya sslenebilmektedir (Anonim,2007).

rnek 30: Dantel Elbise (Kaynak: www.dantel.us)

46

Bartn ii: Srma ile yaplan bir ileme trdr. Bartn ii (Krma Tel i), tek ilemin tekraryla oluan bir itir. + eklinde yaplan bu nak genellikle tl zerine uygulanmaktadr. Bunun yan sra iplii saylabilen kumalarda kullanlabilmektedir Bartn iinin en nemli zellii makine ile ilenmeyip elde uygulanmasdr (Tuta,1994:221). Altn, gm, bakr telle ilenen tel krma gnmzde genellikle madensel tellerle ilenmektedir. leme yaplrken tel, makas kullanlmadan koparld iin bu ismi almtr (atal,2002:55).

rnek 31: Bartn i Yastk (Kaynak: www.kadinlarkulubu.com)

47

Suzeni (Suzene, Kasnak i): Geleneksel Trk motifleri ve stilize motifler zerine uygulanan, zincir ii tekniine dayal bir nak trdr. Kasnak ii olarak da bilinmektedir. Suzeni, zerine motif izilmi bez kasnaa gerilerek ine veya t ile kasnan altndaki iplikler veya ynler baparmak yardmyla ekilmektedir. leme motifin snr ierisinde bir zincir halinde srdrlmektedir. Desen izgisi dtan ie doru dnerek doldurulmaktadr. Avrupa bu ii t ile yapt iin t ii de denilmektedir. vd,1990:56). Elde ve makinede uygulanmaktadr. (Akin,2006:44, lker

rnek 32: XVIII. Yzylda Osmanl Dnemi Suzeni lemeli Seccade (Kaynak: www.kelebekforum.org)

48

Kum nesi: Grnm kk kum taneciklerine benzedii iin Kum i olarak adlandrlmaktadr. Sk dokunulu kumalar zerine nak iplii, flo, sim ve bunun gibi iplikler kullanlarak desenin ii kk daireler eklinde tamamen doldurularak ilenmektedir. lemede kolaylk, grnmn gzel ve kullanl olmas nedeniyle elde ve makinede ok uygulanan bir nak tekniidir(Anonim,2007).

rnek 33: Kum nesi Boha (Kaynak: maharetler.blogcu.com)

49

Sarma i: Renkli ipek veya ipliin sk olarak yan yana sralanmasyla ilenen bir tekniktir. Bu nak tekniinde nak veya aplike kenarlarn belirlemek iin iri sarglarla nakn yerini belirleyen nak yolu oluturulmaktadr. Daha sonra bu sarma nakn ii rtl dikilerle doldurulmaktadr. Elde ve makine uygulanmaktadr (Gnl,1973:18, Yakartepe vd,1999:2296).

rnek 34: Sarma i (Kaynak: www.derya-gibi.info)

50

Blonya nesi (Kordon Tutturma): Kordon tutturma, desen zelliine ve uygulanacak yere gre kordonun, ince iplikle elde veya makinede tutturarak yaplan bir nak eididir. Kordon tutturma ii desenin iini tamamen dolduracak ekilde kordonlar yan yana tutturarak uyguland gibi kenar sularnda tek sra olarak da uygulanabilmektedir. Mmkn olduu kadar birbirini takip eden desenler tercih edilmelidir. Makinede kuman tersinden izilerek uygulama yaplmaktadr. in esas yz ilemenin altta kalan ksmdr. Kordon olarak kullanlacak iplik masuraya sarlarak makinenin altnda, tutturma iin kullanlan ince iplik ise stnde olmaldr. Kordon tutturma ii bal bana makinede uyguland gibi aplike, astragan ii, beyaz i, Antep ii vb. nak eitleri ile birlikte de uygulanabilmektedir (Anonim,2007).

rnek 35: Bolonya nesi Masa rts (Kaynak: www.derya-gibi.info)

51

3.2.2.2. Dikile ve Kuman Biimlendirilmesiyle Yaplan Sslemeler Dikile Yaplan Sslemeler: Biye: Giyimde ssleme veya temizleme amac ile yaka, kol, etek ya da herhangi bir parann kenarna geirilen verev kumaa biye denilmektedir. Bir ssleme gereci olan biye, tek olarak veya ileme ineleriyle uygulanarak zengin sslemeler elde edilebilir (Eron,1984:253). Biye, nceden istenen en ve uzunlukta kesilmektedir. Kavisli blgeler iin t ile ekillendirildikten sonra, makinede ya tamamen el yardmyla operasyon noktasna ynlendirilir ya da makineye biye aparatlar taklarak biyenin giysiye dikilmesiyle ilem gerekletirilir(Yakatepe vd,1999:2502).

rnek 36: Biye i Damat Bohas (Kaynak: haticeozkan.blogcu.com)

52

Pervaz: Kolsuz ve yakasz giysilerin kol ve yaka evrelerini temizleme salamlatrma ilemlerinde uygulanan bir diki tekniidir. Giysiye verev paradan ve ekline gre kesilen paradan olmak zere iki ekilde pervaz geirilmektedir. Pervaza tela yaptrldktan sonra, makinede istenilen yerlere dikilmesiyle ilem gerekletirilmektedir(Kodaz vd,2000:53).

rnek 37: Pervaz almas (Kaynak: Atlam,2003)

53

Enkrste: Franszca bir kelime olup, kuma oyarak iine dier bir parann konmas anlamna gelmektedir. Giyimde kullanld gibi oymaclkta, inicilikte ve sedef kakmaclkta da kullanlmaktadr. Enkrste giyimlerde ssleme amacyla ve kuma yetimedii zamanlarda, baka kuma ilavesiyle giyimi tamamlamak iin kullanlmakta olup, her cins kumaa uygulanabilmektedir. Ancak kumalarn kalnlklarnn ayn olmasna ve renklerinin uygun olmasna dikkat edilmelidir (Bayraktar,1988:192).

rnek 38: Enkrste almas (Kaynak: Atlam,2003)

54

Kapitone: Kapitone, kuman altna tahta pamuk, snger, pazen gibi malzeme yerletirilerek stnden dz, zikzak makine ekmeye denilmektedir. Kapitone giyime ceketlere, astarlara, sabahlklara ve ocuk giyimine uygulanmaktadr. Kapitone btn dnyada uygulanan, en eski el ilerinden biridir. Tafta dnda kumalarn hemen hemen hepsine kapitone yaplabilmektedir. Taftann atmak ve yarlmak gibi kt bir taraf vardr. Ayrca kullanlan iplik de kumaa uygun olmaldr (Sever,1988:143). Teknolojinin geliimi ile birlikte, tek kafal kapitone makinesi, ok ineli kapitone makinesi ve otomatik yorgan dikme makinelerinde kapitone dikii yaplmaktadr. rnein drt ineli kapitone otomatnda vatkal, non-woven, kpk veya dier kalnlatrc malzemelerin astar kuma ile deiik ekillerde; kasnaksz kvrmlar, atlama desenleri ve geri dnler yaparak, dik keli ve yuvarlak desenler ile kapitone dikii yaplmaktadr(Yakatepe vd,1999:2305).

rnek 39: Kapitone Yelek (Kaynak: www.uygunkapitone.com)

55

Spor Diki: Teknolojinin gelimesiyle birlikte ok eitli ssleme yapan makinelerde giysiye estetik bir grnm ve cazibe katmak amacyla spor diki uygulanmaktadr. zellikle giysilerin cep, cep kapa, yan dikiler vb. yerlerinde kullanlmaktadr.

rnek 40: Spor Diki (Kaynak: www.kustekstil.com)

56

Kuman Biimlendirilmesiyle Yaplan Sslemeler: Bzgler: Bzg kuman bir ucundan istenilen yere kadar oyulgama dikii geirilmi bir veya birka ipliin ekilmesiyle meydana gelen ve kuman bolluunu azaltan sk kk pililerdir. Bzgler yapl biimlerine gre isimlendirilmektedir. Bunlar: Dz bzg, su bzgs, ematik bzgler, balgmeci bzgs (Nidabey, balpetei) vb. gibi.

rnek 41: Sra Bzg (Kaynak: www.ilhangunes.com.tr)

57

Dz bzg; bzgnn en ok kullanlan ve en kolay eklidir.

rnek 42: Dz Bzgl Etek (Kaynak: www.outletim.com)

58

Su bzgs; bzgnn su veya su buhar ile eitli biimlerde ekillendirilmesine denilmektedir. Baka bir deyimle ipliksiz bzg de denilebilir. Kuma nce iplikle akla gelebilen her biim ve ekilde bzlr. Su veya su buhar ile slatlr. Kurutulup ekillendikten sonra bzg iplikleri ekilerek atlr ve ipliksiz ekillenmi bzg elde edilir (Eron,1984:226).

rnek 43: Yldz Su Bzgs (Kaynak: Atlam,2003)

59

ematik bzgde kuma, geometrik ekillerle tutturularak bzlr. Bu bzgler t ve ykama ile bozulduundan, ykanmayan eya ve giyimlere uygulanmaktadr. Saten, kadife, ipekli kumalarda daha iyi sonu alnmaktadr. Bu bzgler yapl ve grn biimlerine gre isimlendirilmektedir (Kodaz ve dierleri, 2000:36).

rnek 44: Dalga Bzg (Kaynak: Atlam, 2003).

60

Balgmeci Bzgs (Nidabey); bal peteini andrd iin balgmeci adn almaktadr. Sadan sola doru almaya balanmakta olup, dekoratif bir diki tekniidir. Daha ziyade yazlk elbiseleri sslemekte kullanlmaktadr. Balgmeci yapmak iin fazla kumaa gereksinim vardr (Korkusuz,1990:286).

rnek 45: Balgmeci (Nidabey) (Kaynak: www.smockingstore.com)

61

Pililer: Giysi veya herhangi bir eyay sslemek ya da bolluk vermek iin yaplan kuma kvrmna pili denilmektedir. Pililer ince ve geni aralkl yaplabildii gibi tl ve tsz (Serbest) ekilde de yaplabilmektedir. Pililerin eitli yapl ekilleri vardr. Bunlar: Tek tarafl pili (Dz pili); bolluk vermek veya ss amacyla yaplan, tek tarafa katlanan pililerdir.

rnek 46: Tek Tarafl Pilili Etek (Kaynak: www.kadincahayat.net)

62

Pilikae; tek tarafl iki pili kenarnn kuma yznde kar karya getirilmesiyle yaplan piliye denilmektedir.

rnek 47: Pilikae Etek (Kaynak: www.elderwearwecare.com)

63

Kanun pili; pilikaenin tersten grnne denir (atal,2002:86).

rnek 48: Kanun Pilili Etek (Kaynak: www.konya.cc/forum)

64

t pilisi; makine ekilmeden yaplan pilidir. Genellikle ssleme olarak kullanlmaktadr. Daha ok ykanmayan giyimlere uygulanmaktadr (Kodaz ve dierleri, 2000:47).

rnek 49: t Pilisi (Kaynak: www.pilimodpilise.com)

65

Akordeon pili; kanun pilinin ok ince yaplm ekline denilmektedir. Perde ve farba kenarlarna uygulanmaktadr (Eron,1984:251).

rnek 50: Akordeon Pilili Elbise (Kaynak: www.vintagewedding.com)

66

Bozulmayan pili (Tergallenmi pili); 180 C scaklkta pres altnda bir kumaa yaplan pilidir. Yalnzca baz sentetik kumalara uygulanabilmektedir (atal,2002:88).

rnek

51:

Bozulmayan

(Tergallenmi)

Pilili

Etek

(Kaynak:

www.tunaplise.com)

67

Nervr (Elde, makinede); bir kuman zerinde kabark bir ss meydana getiren bir veya iki milimetre geniliinde dikilmi ince piliye denilmektedir (Meydan Larouse, cilt 9:295).

rnek 52: Nervrl Bluz (Kaynak: www.modalife.net)

68

Volan: Daire veya eitli izimlerle meydana getirilen bzgl, bzgsz kuma kvrmna volan denilmektedir (atal,2002:91).

rnek 53: Volanl ocuk Elbisesi (Kaynak: www.chichiqueen.com)

69

Frfr-Farbela: Elbise, perde veya benzeri rtlerin kenarna dikilen bzgl, pilili, dz veya verev kuma banddr. Frfr iki trl uygulanmaktadr: Tek tarafl frfr; tek taraftan bzlerek veya pili yaplarak

uygulanmaktadr. ift tarafl frfr; her iki kenar frfrl olan banttr. Dz veya verev

kumatan tek ya da ift kat kesilip ortas bzlerek hazrlanmaktadr. Bzg yeri bir biye veya kurdele ile kapatlmaktadr. Genellikle giyimlerin yaka, kol az ve etek kenarlarnda veya pat eklinde ssleme olarak kullanlmaktadr (Eron,1984:257).

rnek 54: Frfr-Farbela-Bzg 5 Ya ocuk Elbisesi (Kaynak: www.chichiqueen.com)

70

Drape: Franszca bir kelime olup, giysilere uygulanan eitli bzgler, pililer, verilen ekiller ve bolluklar anlamna gelmektedir. Bir baka deyile kuman fiziksel ve mekanik performansna bal olarak kuma dkmn ifade etmektedir. Drape, hem estetik olarak giysiye bir deer katar, dokusal, grsel bir efekt oluturur, hem de fonksiyonellik katar; yani giysiye esneklik ve rahatlk kazandrmaktadr (Hazr,2006:80).

rnek 55: Drapeli Gelinlik (Kaynak:damlamoda.blogspot.com)

71

3.2.2.3. Hazr Gerelerle Yaplan Sslemeler Sutalar: Sutalar giyim sslemede kullanlan eitli kalnlkta ve eitli ekillerde makine tezghlarnda dokunan veya elle rlm eritlerdir. Genellikle ocuk giyimi sslemelerinde eitli ileme inesi ile birlikte ska uygulanmaktadr. Sutalar; dz, zikzak ve ilemeli suta olarak isimlendirilmektedir (Eron,1984:273).

rnek 56: Etek zerine Suta Ssleme (Kaynak: www.genckolik.net)

72

Kurdeleler: talyanca bir kelime olup cordelladan gelmitir. Sslemede veya bir eyi balamada kullanlan kuma erit anlamna gelmektedir. Kurdeleler dokunu biimlerine veya dokuma ipliklerine gre deiik isimler almaktadrlar: Dz, kadife, keten, sentetik kurdele gibi. Kurdeleler deiik geniliktedirler. Balama veya ssleme eidine gre seim yaplmaktadr. Balama veya eitli bzg ve ekil verilerek uygulanabilmektedir (atal,2002:97-98).

rnek

57:

Kurdela

Nak

lenmi

Giysi

(Kaynak:

hacermogul.blogcu.com)

73

Hazr danteller: Makine tezghlarnda dokunan eitli ekiller vardr. Hazr danteller genel olarak; dz kenar danteli, dz ara danteli, gpr kenar danteli, gpr ara danteli, karo danteli, kopanaki dantel, kuma dantel, sim dantel vb eitleri bulunmaktadr(Eron,1984:273-274).

rnek 58: Hazr Danteller (Kaynak: www.oyku-aksesuar.com)

74

eritler: Deiik ipliklerden rlen veya dokunan yass, dar ve uzun kuma parasna erit denilmektedir. Dokunularna gre, dz koton, ilemeli, simli, lame, lase, pul boncuk ve tal eritler olmak zere isimlere ayrlmaktadrlar (atal,2002:101).

rnek 59: Saten eritler (Kaynak: www.sanalkurs.net)

75

Harlar: Sim, srma, renkli, merserize ile fabrikasyon olarak ilenen yass eritlere har denilmektedir. Tek olarak veya ilemeli ineleri kartrlarak deiik ilemeler elde edilebilmektedir. Gnmzde ok yaygn olarak kullanlmaktadr (Kodaz vd,2000:59).

rnek 60: Harlar (Kaynak: www.dteks.com)

76

Pul boncuk: Pul ve boncukla ilenen fantezi eyalar eskiden olduu gibi gnmzde de rabet grmektedir. nci, boncuk, ta, trtl gibi genlerle ilenen giyimler akamzerleri, gece, resmi ziyafet, ay ve resmi ziyaretlere giderken giyilmekteydi. Pul boncuk ii yaratclk isteyen bir i olduu iin malzeme iyi bir biimde deerlendirilmelidir. Pul boncuk, inci gibi belirli bir tutturma teknii olmakla beraber; kumaa, desene konu biimlerine gre sslemeye deiik bir grnm kazandrlabilir (Korkusuz,1990:236237).

rnek 61: Boyun ve Srtnda Pul Boncuk lemeli Bluz (Kaynak: urun.gittigidiyor.com)

77

Kordonlar: nce- kaln olarak eitli ipliklerle makine elle bklerek hazrlanmaktadr (Eron,1984:274).

rnek 62: Kordonlar (Kaynak: www.dteks.com)

78

Pskl: Bir ucundan baz eylere ss olarak taklan saak biimindeki iplik demetidir. Pskl her trl iplikle yaplabilmektedir. Kuman cinsine gre iplik cinsi ayarlanmaldr (Kodaz vd, 2002:61).

rnek 63: Pskl (Kaynak: yeldatekstil.com)

79

Ponpon: Sa, giyim sslemede, deme eyasnda ss olarak kullanlan yn, ipek vb. ipliklerden yaplan yuvarlak pskle ponpon denilmektedir. Ponpon tek renk, iki renk veya renkler ii ie yerletirilerek ebrulu da yaplabilmektedir (Eron,1984:204).

rnek 64: Ponpon Kee Kolye (Kaynak: www.10marifet.org)

80

Saak:

Baz

kumalarn

kenarlarndaki

iplik

salkmlarna

saak

denilmektedir. Saak, kullanlacak kuma cinsine gre yn, orlon, ipek iplik, amar ipei veya kuman iplikleri ekilerek kuma iplikleri zerine yaplmaktadr. Genellikle rt kenarlarna uygulanmakta olup gnn modasna gre giysilerin kol az, kup yerleri, etek ve yaka kenarlarna ssleme olarak da kullanlmaktadr (Kodaz vd, 2000:60).

rnek 65: Saak (Kaynak: www.e-sirket.com)

81

3.2.2.4. Bask Teknikleriyle Yaplan Sslemeler Batik Bask: Kuma zerine bir nevi resim yapma tekniidir. Batik bask tekniinde temel kuman renklenmemesi iin istenen ksmlarn farkl yntemlerle kapatlarak blgesel renklendirme salamaktr. Tipik zellii ince dzgnsz figr deimeleridir. Batik bask yntemleri e ayrlmaktadr(Gltekin,2006:35).

rnek 66: Batik Bask (Kaynak: www.batikbazar.com)

82

Klasik Batik yntemi: Bu ynteminde desenler balmumu ile kuma

zerine uygulandktan sonra boya banyosuna daldrlarak mumsuz ksmlara boya absorblanmaktadr. Uygulama teknii zordur, desenler elde izilmektedir. Genellikle geometrik, iek veya hayvan motiflerinden olumaktadr.

rnek 67: Klasik Mumlu Batik almas (Kaynak: www.turkishmedia.com)

83

Balama Batik Yntemi: Bu yntemde kumaa, istenilen deseni

veya efekti verebilmek iin kuman belirli yerlerinin ince iplik veya sicimle skca balanp dm atlarak boya banyosuna daldrlmasyla elde edilen bir yntemdir(Corpman,1985:233-240).

rnek 68: Balama Batik Bask (Kaynak: www.nuriayn.blogcu.com)

84

Pskrtme Batik Yntemi: Bu yntemde boya banyosu kuma

zerine pskrtlerek ya da fra darbeleriyle oluturulmaktadr. Bu yntemin yaplnda zel makineler kullanlmaktadr. Asit, direkt, kp veya reaktif boyarmaddeler kullanlabilir(Gltekin,2006:40).

rnek 69: Pskrtme Batik Bask (Kaynak: www.birdamlasu.com)

85

Flok (Floklama) Bask: Floklama, yzeyde kadifemsi, suni deri ve zel grnml tekstil yzeylerini oluturmak iin kullanlan bir tekniktir. En basit floklama nceden yapkanl tabakaya ksa liflerin yaptrlmasndan meydana gelmektedir. Flok yntemi genellikle; dekorasyon ve mont yzeylerinde kullanlmaktadr. Ayrca tirtler, eofman stleri, ceketler ve tebrik kartlarnda da kullanlmaktadr(Vico,1994:204-206).

rnek 70: Flok&Sim Bask (Kaynak: www.murat-tekstil.com)

86

Andrma Bask: nceden boyanm kuma zerinde bask olup, basld blgelerde kuman (renginin) andrlmasyla elde edilen bir tekniktir. Beyaz andrma ve renkli andrma olarak ikiye ayrlmaktadr. Beyaz andrmayla zemin rengi andrlarak boyanm efektler elde edilirken; renkli andrma da bask patna, andrma maddesine dayankl boyarmadde ilave edilerek renkli efektler elde edilmektedir (Demirba,1999:1; Gltekin,2006:12; Ark,2008).

rnek 71: Andrma Bask (Kaynak: www.vera.com.tr)

87

Pigment Bask: Eskiden beri kullanlan bir bask tekniidir. Pigment madeni bir boyadr, suda znmez. Bu boyann kumaa uygulanabilmesi iin yardmc bir yaptrcya ihtiya duyulmaktadr. Boya kumaa yaptrldktan sonra boyann kuman yzeyinde kalmas salanmaktadr(Gzen,1963:5).

rnek 72: Pigment Bask (Kaynak: www.asia.ru/en)

88

Transfer Bask: Transfer baskda kuma zerine baslacak desen nce kda aktarlmaktadr. Sonra kalandr ya da pres makinelerinde s ve basn etkisiyle bu desen kuma zerine aktarlmaktadr. Kuma ktla yz yze gelecek ekilde makineye verilir. zerine uucu dispers boyarmadde baslm kadn ve baslacak kuman 150220 derecede ortalama 30 saniye basn altnda tutulmas esnasnda sblimleen boyarmaddenin kuma zerine gemesiyle transfer ilemi gereklemektedir( Demirba,1999:7; Gltekin,2006:18).

rnek 73: Transfer Bask (Kaynak: www.basakreklam.com)

89

Sedef Bask: Ak ve koyu renkli kumalarda canl ve parlak sedef efekti elde edebilmek iin hazr potlar mevcuttur. Tek bana kullanldnda inci parlakl efekti, pigmentlerle kartrldnda ise, metalik bronz baskya benzer bir sonu veya sedef parltl renkler elde edilmektedir. Sedef efektli bask film, rulo ve rotasyon bask teknikleriyle gerekletirilmektedir(Gler,2003:29).

rnek 74: Pistole, Sedef, Varak, Sim ve Yaldz Basklar (Kaynak: www.cevhermoda.com)

90

Gofre Bask: Elyaf iirici maddelerle istenilen desene gre basknn yaplp desenin bulunduu blgelerde eitli bzlme efektlerinin oluturulmasyla elde edilen bask tekniidir. Gofre kumalar tlendiinde bzlme efektlerini kaybetmektedir. Bu nedenle tlenmemelidir(Bier,2003:12).

rnek 75: Gofre Bask (Kaynak: www.sanayi.biz)

91

Yakma Bask: Birbirinden kimyasal adan farkl liflerden oluan dokumalarn, liflere zarar veren kimyasal maddeler ile baslarak, lif eitlerinden birisinin desenli blgelerde bozuturulduu bask tekniidir. Baskdan sonra kuma ykanarak kurutulmaktadr. Bylece liflerden biri paralanarak transparan benzeri desen olumaktadr(Gler,2003:29).

rnek 76: Yakma Baskl al (Kaynak: www.silknbeauty.com)

92

Kabartma Bask: Bu bask tekniinde dier bask tekniklerinden farkl olarak, 3 boyutlu desenler elde edilmektedir. Kabartma pat, kabartma tozu ve gerekli kimyasal ieren pattr. Bu bask pat yapsnda bulunan zel maddeler sayesinde s altnda kabararak 3 boyutlu efektler oluturulmaktadr. Bu teknikle oluturulan mamullerin ykama ve srtme haslklar olduka dktr. Kabartma oran artka haslklar azalmaktadr( Gltekin,2006:63).

rnek 77: Kabartma Bask (Kaynak: www.sedefbaski.com.tr)

93

Yaldz Bask: Ak ya da koyu renkli kumalarda yaldz parlakl elde etmek zere gelitirilmi bask efektidir. Bu amala piyasada hazr bask patlar bulunmaktadr. Yaldz pat hazrlanrken ihtiyaca gre % 1020 toz yaldz katlabilir. Yaldzn kumaa balanmas binder ile salanmaktadr. Altn toz yaldz patyla ok abuk ve kolay karmaktadr. Buna karn gm tozun yaldz patyla karm daha zordur. Bu yzden iyice kartrlp homojen bir yap elde edilmelidir(Bier,2003:19).

rnek 78: Altin Yaldiz Baski (Kaynak: www.modernisttshirt.com)

94

nkjet Bask: Mrekkep pskrtme bask olarak ifade edilebilir. Bilgisayarda hazrlanan desen ablon ve renk ayrm yaplmadan bask makinesinin pskrtt boyalarla gerekleen bir tekniktir(Yldrm,2003:48).

rnek 79: nkjet Bask (Kaynak: www.wearyourbeer.com)

95

Yksek Bask: Tokat basmacl da denilmektedir. Baslacak desenin baslmayacak ksma gre yksek braklarak, hazrlanm kalplarla yaplan yksek bask tekniidir(Bier, 2003:21).

rnek 80: Yksek Bask (Kaynak: www.mettekstil.com) 3.3. Giyim Ssleme Tasarm Ssleme tasarmn aklayabilmek iin ncelikle tasar, tasarm ve ssleme tasarmna deinmek gerekmektedir. Tasar; sanatsal deer tayan bir rn ortaya koymak amacyla yaplan, fakat rnn gerekletirme aamasn iermeyen almalarn tmdr. Tasarm; bir tasarlama eylemi sonucunda beliren ve asl yaptn gerekletirilmesi srasnda ynlendirici olan proje, izim, maket vs. gibi rnlerin tmne denilmektedir(Yerlikaya,2006:12). Ssleme Tasarm; tm ssleme sanatlarnn temelini oluturmaktadr. Ssleme tasarmnn amac rnn ilevini deitirmeden, rne estetik deer kazandrmaktr(Alpaslan,2003:85).

96

3.3.1. Giyim Ssleme Tasarmnda; Kaynaklar, lkeler, Elemanlar ve Yntemler Giyim Ssleme Tasarmnda Kaynaklar: Giyim ssleme tasarmnn genel olarak kaynaklar, doal biimler, yapay biimler, soyut biimler ve ulusal geleneksel biimler olarak gruplandrlmaktadr. Doal Biimler: Ssleme tasarmnda doada bulunan canl-cansz her

biim, ssleme sanatna kaynak oluturmaktadr. Doal kaynaklar arasnda en ok kullanlanlar, yaprak iek vb. bitkiler ile hayvan figrleridir. Tarihncesinde ise ssleme sanatnn esin kaynan; eitli aa kabuklar, kuru bitkiler, ta, kaya paralar vb. biim, doku ve renk oluturmutur. Yapay Biimler: nsanlarn hayal glerini kullanarak evresinde

grd her trl eyay farkl biimlerde tasarlamasyla, sslemeye kaynak oluturmutur. Yapay kaynaklara; dmeler, engelli ine, cezve, fincan vb. her trl ss eyas girebilir. Soyut Biimler: nsann dnce gcn harekete geirdii biimlerdir. gen gibi vb biimler, ssleme

Nokta, izgi, yaz gibi eler; daire, kare, tasarmnn soyut kaynaklardr.

Ulusal Geleneksel Biimler: Geleneksel motifler ve biimler, ssleme

tasarmnn kaynaklarn tekil etmektedir. Gemiten gnmze kadar insanlarn benliklerini ve geleneklerini korumak amacyla evresindeki nesneleri olduu gibi yanstmak yerine, farkl yorumlayarak veya sluplatrarak yepyeni grntler kazandrmtr. Giyim Ssleme Tasarmnda lkeler: Yineleme(Tekrar), ritim, uygunluk, koram, denge, birlik, kartlk(ztlk) ve egemenliktir. Tekrar (Yineleme): Bir enin aynen ya da yakn deerde birden fazla

sayda kullanlmas tekrar oluturmaktadr. Tekrar; ssleme sanatlarnda, mimaride, el sanatlarnda ve ssleme resminde en ok kullanlan ilkelerden biridir. Tekrarn birletirici, btnleyici zelliine karn, nesnelerin ok sayda ve benzer olarak kullanlmas tasarmda tekdzelii n plana kararak bkknla sebep olabilir. Bu

97

nedenle ortaya kan monotonluu dier elerle gidererek, kompozisyona canllk verilebilir (Alpaslan,2003:68). Ritim: Ritim izgilerin, ekillerin ve renklerin dzenli aralklarla

tekrarlanmasndan meydana gelen uyumdur. Bir sanat yaptnda hareketin olduu yerde ritim vardr. Kiinin el yazs, kendi bnyesine ait olan izgi ritmini yanstmaktadr. Kimse bir bakasna ait olan izgi ritmini tekrarlayamaz. Tasarm yaparken ritmin ayn uzunlukta ve eit mesafede olmas ritmi skc yapabilir, bunu engellemek iin belli sistemlerle yenilenmeleri, ara boluklarn giderek fazlalamasazalmas, belli aralklarla deiime uramalar, periyodik olarak bylp-klmesi, konumlarnn ve renklerinin giderek deitirilmesi ritmi canl ve hareketli tutmaktadr(Doangn,2007:53). Uygunluk: Nesneler ve biimler arasnda ortak ya da yakn ynlerin

bulunmas uygunluk olduunu gstermektedir. Bu uygunluk onlarn l, renk, deer, doku zelliklerinden biri ya da birou ynnden olabilir. Uygunluk ilkesi biimler arasnda rahatlkla bant kurabilmesine zemin hazrlayarak, tasarmn olumasn kolaylatrmaktadr. Ayn zamanda uygunluk arm ve benzerliklerin vurgulanmasyla nemli lde yaratcl gelitirmektedir(Alpaslan,2003:72). balant Koram: Tasarmda, biim, yn, l ve aralk gibi elemanlar arasndaki arasnda kademeli olarak geii salayan dzenlemelere koram

ilikilerden yola karak, birbirine zt iki u arasnda balant oluturan ve bu iki zt denilmektedir. Koram tabiattaki dzende de net bir ekilde grlmektedir. Bir iein yapraklarnn ortadan da, kkten bye doru sralanmas rnek olarak verebilir(Yerlikaya,2006:25). Denge: Bir sanat yaptn oluturan elerin, btn iinde kompozisyon

dzenini bozmayacak ekilde dalna denge denilmektedir(Artut,2007:148). Bir tasarmda biimlerin renkleri, dokular, ynleri ve aralklar birbirleriyle tartldnda, bir dengenin olmas gerekmektedir. Eer bir dengesizlik hissediliyorsa ya dengesizlik yaratan blmlerin yeri, rengi, dokusu aral, ls gerektii oranda deitirilmeli ya da dier boluklara denge salayc yeni biimler eklenmelidir(Alpaslan,2003:75).

98

Birlik:

Sanat

eserinde

birlik,

organik

btnlkle

ilgilidir.

Kompozisyonda oluturulan btnn deeri, ayr ayr elerin deerinden stndr. Bir kompozisyonu oluturan elemanlar arasndaki uygun balantlar birlii ortaya koymaktadr. rnein; biimler ok farkl olsa da dokular birbirine benzer ise kompozisyonda birlik salanm olmaktadr(Yerlikaya,2006:27). Kartlk (Ztlk): Kontrast, btnlk gibi tasarmda esastr. Deiiklik

ilgiyi eker ve heyecanlandrr, eitlilik ise tasarm canlandrr. Kartlkta biim, renk, doku, deer, yn, aralk, l vb. bakmlardan birinin veya birkann sz konusu olduu bu ztlklar insan ayn zamanda beklemedii etkilerle karlatrd iin rpertir veya uyarr. Bylece canllk balar ve ilgi toplanr(Kaymakcan,2006:75). Egemenlik: Bir kompozisyonda kullanlan elerden birinin ya da bir

grubun dier elere gre l, deer, renk, doku bakmndan stnlk salanmasna egemenlik denilmektedir. Tasarmdaki her trl ztlk egemenlii tekdzelikten kurtarmaktadr(ellek,2003). Giyim Ssleme Tasarmnda Elemanlar: Nokta: Herhangi bir ucun herhangi bir yzeyde brakt izdir. En yaln

geometrik edir. Ucun geniliine gre noktalar byyp klebilmektedir. Noktalarla ritmik dzenlemeler yaplabilmektedir. Noktalar soyut ve somut gibi eitli anlatm olanaklarna sahiptir(Alpaslan,2003:31). izgi: izgi, tasarmn en temel esidir. Bir noktann verilen

dorultudaki uzants bir izgidir. Genilik ve uzunluu ne olursa olsun, eer biimi bir izgi etkisi yapyorsa, onu izgi olarak tanmlayabiliriz. Sanatn izgi ile balad bir gerektir. (ellek,2003). Ik-Glge: Grme olaynn ve grsel alglamann temelini k, gz ve

beyin oluturmaktadr. Bunlardan birinin eksiklii bu alglamann olumasn engellemektedir. Glge bir nesnenin ksz blmlerinde ortaya kan koyuluklardr. In etkisi daima glge ile birlikte ele alnmaktadr. Biimlerin ortaya kmasnda k ve glge nemli bir rol oynamaktadr. Resimde izilen desene hacim, derinlik

99

(nc boyut) vermek ve daha anlaml ifade edebilmek, k-glgenin yardmyla yaplmaktadr. Bu ileme de modlasyon denir(Alpaslan,2003:47). Renk: Renk, gz ile anlalan bir k tesiridir. In eya zerine

arpmasyla yansyan nlardan gzmzde meydana gelen duyumlarn her birine renk denir. Ik nesneye arptnda, nesne kta bulunan renklerin bazlarn emer, bazlarn yanstr. (Gkmen,200:21). Renk kullancnn beenisini etkileyen en nemli elerden biridir. Bu balamda tasarmc renk konusunu iyi bilmek zorundadr. Renk biimden daha nce gze arpt iin sslemede nemli rol oynamaktadr(Polat,1998:1). Biim: Sslemenin vazgeilmez elerinden biridir. Szlk anlam;

ekil, paralarn dzeni, d grn diye tanmlanr, bir nesnenin ekli(formu) anlamndadr. Yeryznde her varln bir biimi vardr. Bir biimin iyi bir anlatm kazanabilmesi iin d snrlarnn tamamen kapanmas gerekmektedir. Biimlerin i izgilerinin de kendi karakterine uygun ve zelliklerini belirten bir iliki iinde olmalar, onlar daha anlaml yapmaktadr. Biim anlam farkl yorumlansa da ssleme resminde her biim kesinlikle iki boyutludur, nc boyut, derinlik yoktur(Alpaslan,2003:4041). Doku: Bir cismin yzeyi dokunulduunda sert ya da yumuak przler

ierir. Bu przlere o cismin dokusu denilmektedir. Tekstr (D yap) : Yzeyde, objelerin iyaplarnda bir dereceye kadar, kendini belli eder. Byle bir yz plastik bakmndan daha ilgin bir grnme sahiptir. Strktr (yap) : Birbiriyle sk balantl, benzer formlarn iki ya da boyut zerine yinelenmesinden strktr domaktadr(Gren,2007). Ak-Koyu: Ak-koyu, renklerin aklk ve koyuluk deerleriyle ilgili

bir kavramdr. Ak-koyu valrn nemini ortaya koymaktadr. Valr, ak-koyu tonlar arasnda balantlar ve geiler demektir. Tasarmda anlatmn hem renkli hem de renksiz yapld durumlarda ak-koyu lekelerin dzenindeki denge ayn derecede nemlidir. Bir tasarmn doadan yararlanarak ya da soyut veya ssleyici olmas ak-koyu dzeninde aranan zellikleri deitirmez. Sanat yaptnda ak-

100

koyu dalmn tasarlarken renklerin ak-koyu deerlerinden ya da siyah-beyazgrilerden yararlanmaktadr (Alpaslan,2003:4546). Giyim Ssleme Tasarmnda Yntemler: Yntem; bir amaca ulamak iin izlenen yol demektir(Usul, metot, sistem). Doal biimlerin ak-koyu lekelerinden, izgi ya da nokta ile deiik anlatmlarndan yola klarak ssleme tasarmlar oluturulabilir. Doa kaynakl biimlerle yaplan ssleme tasarmlarnda; gereki anlatm, sluplatrma (Stilizasyon), soyutlama (abstraksiyon), biim bozma (deformasyon) en ok uygulanan yntemlerdir(Alpaslan,2003:89). Gereki Anlatm(Natralist Anlatm): Doadan alnan nesne,

sslemenin amacna ve ilkelerine uygun olarak; biim, l, doku ve renkte deiiklik yaplmadan, kullanlacak yzeye olduu gibi uygulanmaktadr. Porselen bir vazo veya tabak stnde manzara, ku, kelebek, iek vb. sslemeler ya da kuma stnde goblen in inesi gibi ilemeler, bu tr ssleme rnekleridir. Soyutlama (Abstraksiyon): Bir nesnenin herhangi bir yann

brlerinden ayrarak tek bana ele alan ansal ilemdir. Gerekte yeniden somuta varmak ve somut btn paralarnda da birbirleriyle olan ilikileri iinde, tmyle kavramak iin kullanlan yntem veya bir aratr(Kalkan,2006:3). gnn Modernizasyon: Szck anlam, modernize etmek, yeniletirmek, uygun bir hale getirme vb. ilemine denilmektedir. modernize

gereksinimlerine moda

Modernizasyon her alanda yararlanlan bir tasarm yntemidir. zellikle ssleme sanatlarnda, alannda, mimarlkta birok alanda uygulanmaktadr. Modernizasyonda nemli olan eski motifleri alp aynen kopyalamak deil, bunlar yeniden yorumlayp gnn gereksinimlerine ve sanat anlayna uygun olarak gelitirmektir(Alpaslan,2003:103). Stilizasyon (sluplatrma): tezyini ve ematik hale Stilize, karakteri kaybolmadan sokulmu biim ya da motife

basitletirerek

denilmektedir(Akar vd, 1978:29). Stilizasyon 2003:90). ise stilize yoluyla yaplan ssler, sluplatrmak,

yalnlatrmaktr. Ssleme tasarmnda en ok kullanlan bir yntemdir (Alpaslan,

101

Biim Bozma (Deformasyon): Biimlerin doada rastlanmayacak

biimde deitirilmesine deformasyon denir. En arpc zellik n plana kartlarak sluplatrlmaktadr. Ssleme tasarmnda bu szck hibir zaman biim bozukluu anlamnda kullanlmamaldr, estetik anlatm bozulmamaldr(Gvendi,2006:44; Alpaslan,2003:97). 3.3.2.Giyim Ssleme Tasarmnda Desen Desen: izgilerin bir araya gelerek somutlam, zenginlemi ve yeni

izgiler oluturulmu hali olarak tanmlanmaktadr. Baka bir deile, sanat eserinin oluturulmasnda ta bandan sonuna kadar rol oynayan, malzemeyi buyruu altna alan, tasarlayan, denetleyen, ekleyen ve karan ana ilem olarak da tanmlanabilir. Motif: Franszca bir szck olan motif, sslemeyi oluturan temel

birimdir. Motifler bamsz olarak kullanlabildii gibi eitli biimlerde de tekrarlanarak daha byk motifler, sular ya da yzey kompozisyonlar oluturulabilir. Bir motifin gzellii tasarmn btnlyle deer kazanmaktadr (Alpaslan,2003:116). Trk ilemelerinde kullanlan motifler dier sanat eserlerinde

kullanlanlardan daha zengindir ve blgelere gre deimektedir. Belli bal motifler unlardr: Geometrik ekiller, ok sitilize hayvan figrleri, bitki motifleri (lle, karanfil, smbl, gl, meneke, selvi aac), meyveler (zm, nar, armut, kays, karpuz, eftali) ev, adr, kayk, da, tepe v.s. gibi doa motifleridir(Akar vd., 1978:10). Su Deseni (Yatay ve Dikey Tekrarlar): Ssleme tasarmnda sreklilii olan ince uzun desenlere Su ad verilmektedir. Genilii ve uzunluu ne olursa olsun bu zellikleri tayan ssleme tasarmlarna Su Deseni denilmektedir. Su desenleri tekrar sistemleriyle istenildii kadar oaltlabilecek kuruluta tasarmlardr. Kk motifler deiik sistemlerde tekrarlayarak ve birbirine balanarak su desenini oluturmaktadr. Genellikle ssleme tasarmnda en ok motif ve su deseni kullanlmaktadr.

102

 Yzey Ssleme: Yzeyin tamamnn sslenmesi amalanmaktadr. Su ve motif tasarmnda olduu gibi yzeyin belirli bir blmnde kullanlmak iin deil, yzeyin tamam doldurularak yaplan desen tasarmlardr. rnein; kuma, hal ve earp desenleri gibi(Alpaslan,2003:138). 3.3.3. Desen Programlar Hazr giyimde ssleme aamasnda kullanlan belli bal desen programlar unlardr: Tajima DG/ML By Pulse Desen Program (Pul-payet, szene ve aplike ilemelerinde ounlukla kullanlmaktadr), Punch Desen izim Program (Sarma ve in nesi ilemelerinde

kullanlmaktadr), Eos Compucon Desen izim Program (in inesi, Sarma ve diki

teknikleri kullanlmaktadr), Accurate Desen izim Program(in nesi, ne Ard, Sarma, ve

birok ssleme dikilerinde kullanlmaktadr), Pfaff-PC-Designer2.2 vb. gibi programlardr(Kanavie, antika, ajur,

fisto, piko ilemelerinde kullanlmaktadr). 3.4. Konuyla lgili Aratrmalar Bu alma, hazr giyimde giyim ssleme ilemlerinden yola klarak, Trkiyedeki Hazr Giyim iletmelerinde giyim ssleme aamasnn uygulamalarn konu almaktadr. Aratrmann yazm esnasnda, literatr bilgilerinden yararlanmak iin kurum ve kurulularn ktphanelerine ulalm; konuyla ilgili sempozyum, kongre teblileri, makaleler incelenmi, internet ortamnda taramalar yaplm, YK Dokmantasyon Merkezinde konuyla ilgili aratrmalar taranm, taramalar sonucunda, bu balkta bir aratrmaya rastlanmamtr. Ancak bu konu erevesinde ele alnabilecek baz almalara rastlanlmtr. Bu almalar unlardr: BARITA (1995), Trk leme Sanat Tarihi adl kitabnda; ilemenin tanm, kmelenmesi ve belli bal teknikler, Anadolu ve evresi Trk lemeciliin

103

Anadolu ve Anadolu dndaki kaynaklarn ieren, Anadolu Seluklular, Anadolu Beylikleri Dnemi ve Osmanl mparatorluu dnemi ilemeleri ile ilgili genel ve tarihi bilgilere deinmitir. BAYRAKTAR (1988), Giyim isimli kitabnda; giyimin tanm,

endstrideki yeri ve giyim seimini etkileyen etmenler, giysi dikiminde kullanlan ara-gerelerin tanm seimi ve kullanlmas, giyim retiminin temel ilemleri ve ssleme teknikleri hakknda teknik bilgilere yer verilmitir. ATAL (2002), Ssleme Teknikleri adl kitabnda; sslemenin tanm, tarihesi, faydalar, desen tanm ve desen seiminde dikkat edilecek noktalar ile Konfeksiyonda giyim ssleme eitlerine ve tekniklerine deinmitir. ERON (1984), Giyim Ssleme Teknikleri isimli kitabnda; sslemenin tanm, tarihi geliimi, desen tanm ve desen seiminde dikkat edilecek noktalar, kullanlan ara ve gereler ile giyim ssleme teknikleri hakknda genel bilgiler verilmitir. KODAZ, ER, LGER tekniklerine deinmitir. KOMUOLU, MER, SEKNZ, ALPASLAN, ETKE (1986), Resim II Moda Resmi ve Giyim Tarihi isimli kitabnda; giyim ve moda, giyim ve moday etkileyen faktrler, Moda resmi ile Giyim tarihi hakknda bilgiler verilmitir. KORKUSUZ (1990), Nak isimli almasnda; Nakn douu, gelime evreleri, toplumdaki yeri, yabanc naklar ve Trk naklarna deinmitir. KKL (2002), El lemeleri adl kitabnda; ileme hakknda genel bilgi, ilemede kullanlan ara-gereler, ilemede desen ve kompozisyon zellikleri, dokumann iplikleri saylarak, kapatlarak, kesilerek, ekilerek yaplan ine teknikleri ve ine oyasna yer verilmitir. LKER, TUNCAY, IIK (1990), Hesap ii-Antep-Suzene ders notlar isimli almasnda; ilemenin tanm, snflandrlmas, hesap ii tanm, tarihesi, (2000), Giyimde Uygulanan Ssleme

Teknikleri adl almasnda; ssleme ve desenin tanm, tarihesi ve ssleme

104

ineleri, suzene (Kasnak) ii, tanm, tarihesi, suzene ii yaplrken dikkat edilecek esaslarn neminden bahsetmitir. ZGR (2006), Trkiyede Tekstil ve Konfeksiyon Sektrnn Durumu ve k Starejileri adl tez almasnda; Trk tekstil sektrnn geliimi ve bugnk durumu, dnya tekstil ve sanayinin bugnk durumu, Trk tekstil ve konfeksiyon sanayinin gl ve zayf ynleri, frsatlar, tehditleri, sorunlar ve k stratejilerine deinmitir.

105

IV. BLM BULGULAR Bu blmde, stanbul, zmir, Konya ve Adyamandaki giyim ssleme alannda retim yapan hazr giyim iletmelerine ait tablo bulgular yer almaktadr. 4.1 Aratrma Kapsamna Giren letmelerle lgili Genel Bilgilere Ait Bulgulara Bu Blmde Yer Verilmitir. Aratrma kapsamna giren firmalarn kurulu tarihine gre dalmlar Tablo 1de verilmitir. Tablo1: Firmann Kurulu Tarihine Gre Dalmlar. Firmann Kurulu Tarihi 1967 1970 1973 1977 1978 1980 1988 1990 1991 1992 1994 1995 1996 1997 1998 Say 1 1 1 1 1 1 1 3 1 1 4 4 4 1 2 Yzde 1,7 1,7 1,7 1,7 1,7 1,7 1,7 5,0 1,7 1,7 6,6 6,6 6,6 1,7 3,3

106

1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 Toplam n=60

8 7 3 1 3 3 2 3 3 60

13,2 11,7 5,0 1,7 5,0 5,0 3,3 5,0 5,0 100

Ankete katlan kiilere firmalarn kurulu tarihi sorulduunda % 16,9unun 19671990 yllarnda, % 41,4nn 19911999 yllarnda ve % 41,7sinin 2000 2007 yllar arasnda kurulduu belirlenmitir. 1990 yl sonrasnda Trkiyede hazr giyim sektrnde nemli bir art olduu tablodaki sonulardan grlmektedir. Aratrma kapsamna giren iletmelerin bulunduu ehirlere gre dalmlar Tablo 2de verilmitir. Tablo2: Firmalarn Bulunduu ehirlere Gre Dalmlar. Firmalarn Bulunduu ehirler stanbul zmir Konya Adyaman Toplam n=60 Say 11 7 30 12 60 Yzde 18,3 11,7 50,0 20,0 100

107

Firmalarn rnekleme alnan iller arasndaki anket dalmlarna gre % 18,3 stanbul, % 11,7si zmir, % 50si Konya ve % 20sini Adyaman illeri kapsamaktadr. Aratrmaya katlan firmalarn ankete katlmlarnn en az zmir ve stanbul illerinden olumasnn nedeni; stanbul ve zmir Sanayi ve Ticaret Odasndan alnan 500 hazr giyim iletmelerinin adres ve telefonlarna ulalarak byk lekli firmalarla dolaysyla grlmtr. ankete Ancak anketin yaz dneminde olarak uygulanmasndan dolay, bu firmalarn yetkili kiilerinin tatilde olmalar veya zaman ayramadklarn, katlmak istemediklerini szl belirtmilerdir. Buna karn Konya ve Adyamandaki gelimekte olan hazr giyim iletmelerinin ankete katlmlar daha fazla olmutur. Bu bulgular dorultusunda Konya ve Adyamandaki hazr giyim iletmelerinin okul sanayi ibirliine nem vererek bu aratrmay benimsedikleri sonucuna varlmtr. Aratrma kapsamna giren firmalarn hangi tarzda rnler rettiklerinin dalmlar Tablo 3te verilmitir. Tablo3: Firmanzda Hangi Tarzda rnler retiyorsunuz? Sorusunun Dalmlar. rnler Spor Fantezi Yar Fantezi Dier (Ltfen Belirtiniz) Toplam n=79 Tablo 3 incelendiinde, Firmanzda hangi tarzda rnler retiyorsunuz?, eklinde yneltilen soruda birden fazla cevap verildii iin, her ne kadar 60 firmaya anket uygulansa da ankete verilen cevaplar bu yzden anket saysn amtr. Baka bir ifadeyle yzde (%) deerlendirmesi 79 cevap baz alnarak tablodaki sonuca ulalmtr. Tablodaki sonulara gre kadn d giyim retimi yapan firmalarn genellikle yar fantezi tarzda rnler rettikleri sonucuna varlmtr. Say 24 12 39 4 79 Yzde 30,4 15,2 49,3 5,1 100

108

Aratrma kapsamna giren iletmelerin hangi tr rnler rettiklerinin dalmlar Tablo 4te verilmitir. Tablo4: letmenizde Hangi Tr rnler retiyorsunuz?, Sorusunun Dalmlar. retilen rnlerin Trleri Kadn D Giyimi Erkek D Giyimi ocuk D Giyimi Dier ( Giyim, Triko, Gelinlik, Mayo, Sporcu Giyimi, niforma vb.) Belirtiniz Toplam n=93 Aratrmaya katlan iletmelere Firmanzda hangi tr rnler Say 47 18 14 14 93 Yzde 50,5 19,3 15,1 15,1 100

retiyorsunuz?, eklinde yneltilen soruda birden fazla cevap verildii iin, her ne kadar 60 firmaya anket uygulansa da ankete verilen cevaplar bu yzden anket saysn amtr. Baka bir ifadeyle yzde (%) deerlendirmesi 93 cevap baz alnarak tablodaki sonuca ulalmtr. Elde edilen verilere gre giyim ssleme aamas uygulamalarnn daha ok kadn d giyim retiminde nemli bir etkisi olduu sonucuna ulalmtr. Aratrma kapsamna giren firmalarn retim tarznn dalmlar Tablo 5te verilmitir. Tablo5: Firmalarn retim Tarz Nedir?, Sorusunun Dalmlar. retim Tarz Fason zgn Her kisi de Dier Toplam n=60 Say 36 20 3 1 60 Yzde 60 33,3 5,0 1,7 100

109

Tablo 5ten de anlald zere giyim ssleme alannda faaliyet gsteren firmalarn % 60 fason retim yapmaktadr. Firma yetkilileri anketleri doldururken fason retim yapmann skntlar olduunu ileri srmlerdir. Fason retim yapan firmalarn kendi tasarmlarn retme gibi bir frsatlar yoktur. nk mteri kendi istekleri dorultusunda rnn portfolyosunu hazrlayp retici firmalara gndererek rnlerini retmektedirler. Bu firmalara gre temel sorun, sipariin zamannda teslim edilememesi ve mteri memnuniyetsizliidir. Gnmz teknolojisine ayak uydurabilen firmalarn artk daha modern tarzda kendi zgn tasarmlarn retmek iin bilinli bir ekilde kalp programlar kullandklar gzlem ve grmeler sonucunda elde edilmitir. 4.2. Hazr Giyimde Giyim Ssleme Aamas Uygulamalaryla lgili Sorulara Ait Bulgulara Bu Blmde Yer Verilmitir. Alt Problem 1: Hazr Giyim letmelerinde Giyim Sslemeye Ne lde Yer Verildiine Ait Bulgular. Aratrma kapsamna giren iletmelerin rnlerinde giyim sslemeye ne lde yer verdiklerinin dalmlar Tablo 6da verilmitir. Tablo6: rnlerinizde Giyim Sslemeye Ne lde Yer Veriyorsunuz?, Sorusunun Dalmlar. Ne lde Yer Verdikleri Srekli Ara Sra Nadiren Hi Toplam n=60 Tablo 6 incelendiinde, aratrma kapsamndaki iletmelerin giyim sslemeye ne lde yer verdikleri renilmek istenmi ve verilen cevaplarda firmalarn % 60 srekli, % 36,6snn ara sra giyim sslemeye yer verdikleri grlmektedir. Nadiren Say 36 22 1 1 60 Yzde 60 36,6 1,7 1,7 100

110

ve hi cevabn veren firmalarn oran ise % 3,4tr. Bu bulgular dorultusunda firmalarn giyim sslemeye nemli bir lde yer verdikleri sonucuna varlmtr. Alt Problem 2: Giyim Ssleme Tasarm Aamas Uygulamalarnn Nasl Gerekletirildiine Ait Bulgular. Aratrma kapsamna giren iletmelerin giyim ssleme tasarm aamasn nasl gerekletirdiklerinin dalmlar Tablo 7de verilmitir. Tablo7: letmenizde Giyim Ssleme Tasarm Aamasn Nasl

Gerekletiriyorsunuz?, Sorusunun Dalmlar. Tasarm Aamasn Nasl Gerekletirdikleri letme Bnyesinde Stilist/ Tasarmc Tarafndan Mteri stekleri Dorultusunda Tasarm Brolarndan Numune zerinden Dier (Ltfen Belirtiniz) Toplam n=117 Aratrmaya katlan iletmelere, letmenizde giyim ssleme tasarm aamasn nasl gerekletiriyorsunuz?, eklinde firmalara yneltilen soruda birden fazla cevap verildii iin her ne kadar 60 firmaya anket uygulansa da ankete verilen cevaplar anket saysn amtr. Baka bir ifadeyle yzde (%) deerlendirmesi 117 cevap baz alnarak tablodaki sonuca ulalmtr. Bu sonulara gre; tasarmc altran, fason retim yapan ve fason retim yapmayan firmalar balamnda bu srecin nasl ilenildii ortaya konulmak istenmitir. Buna gre fason retim yapmayan firmalarn % 27,3 iletme bnyesinde stilist/tasarmc altrdklarn ve iletme iin zel tasarmlar hazrladklarn vurgularken, fason retim yapan firmalarn % 35,9u mteri istekleri dorultusunda, % 14,6s tasarm brolarndan, % 0,8i dier seeneini ve % 21,4nn ise numune zerinden tasarmlarn yaptklar tespit edilmitir. Gzlem ve grmeler sonucunda elde edilen verilere Say 32 42 17 25 1 117 Yzde 27,3 35,9 14,6 21,4 0,8 100

111

gre fason retim yapan firmalarn giyim ssleme tasarm aamasnda ncelikli olarak mteri istekleri dorultusunda retim yapmalarna ramen, deien pazar ve kresel rekabet ortamnda iletmelerin varlklarn srdrebilmeleri iin AR-GE almalaryla yakndan ilgilendikleri grlmtr. Daha nceden fason retim yapan firmalarn ounluu numune zerinden tasarmlarn yaparken, gnmz teknoloji ana ayak uydurabilmek iin markalama ve katma deeri yksek rnler retmeye nem verdiklerini sonucuna ulalmtr. Aratrma kapsamna giren iletmelerin tasarmcnn uzmanlk alannn dalmlar Tablo 8de verilmitir. Tablo8: Soru 7e a Diyenlerin 8. Soruya Cevap Verdikleri letmenizde Tasarmcnn Uzmanl Hangisidir?, Sorusunun Dalmlar. Tasarmclarn Uzmanlk Alan Giysi Tasarm (Stilist) Ssleme Tasarm (Desinatr) Her kisi de Toplam n=32 Tablo 8 incelendiinde, 7. soruya paralel olarak sorulan letmenizde tasarmcnn uzmanl hangisidir?, eklinde yneltilen soruda ankete katlan 60 firmadan 32si letme bnyesinde istihdam edilen stilist/tasarmc tarafndan hazrlanyor seeneine cevap vermilerdir. Bu nedenle her ne kadar anket 60 firmaya uygulanm olsa da 32 cevap baz alnarak tablodaki sonulara ulalmaktadr. Buna gre iletmelerin % 65,6s giysi tasarm (stilist), % 12,5i ssleme tasarm (desinatr) ve her ikisini istihdam eden firmalarn oran ise % 21,9 olduu grlmektedir. Tablodaki sonulara gre, kk ve orta byklkteki firmalarn tasarmclarnn uzmanlk alannn giysi tasarm (stilist) olduu grlmtr. Bu firmalarn eitimli ve uzman eleman eksiklii nedeniyle ssleme tasarm(desinatr) alannda bir gelime gsteremedikleri sonucuna varlmtr. Say 21 4 7 32 Yzde 65,6 12,5 21,9 100

112

Alt Problem 3: Giyim Ssleme Tasarm Alannda Nasl Bir Yntem Takip Edildiine Ait Bulgular. Aratrmaya kapsamna giren firmalarn zgn bir ssleme tasarm uygulanyorsa, nasl bir yntem takip ettiklerinin dalmlar Tablo 9da verilmitir. Tablo9: Soru 7e a Diyenlerin 9. Soruya Cevap Verdikleri Firmanzda zgn Ssleme Tasarmlar Uygulanyorsa, Nasl Bir Yntem Takip Ediliyor?, Sorusunun Dalmlar. Say Serbest El izimleri Desen Programlar Her kisi de Toplam n=32 Tablo 9 incelendiinde, 7. soruya paralel olarak sorulan Firmanzda zgn Ssleme Tasarmlar Uygulanyorsa, Nasl Bir Yntem Takip Ediliyor?, eklinde yneltilen soruda ankete katlan 60 firmadan 32si letme bnyesinde istihdam edilen stilist/tasarmc tarafndan hazrlanyor seeneine cevap vermilerdir. Bu nedenle her ne kadar anket 60 firmaya uygulanm olsa da 32 cevap baz alnarak tablodaki sonulara ulalmaktadr. Bu balamda firmalarnda stilist ve desinatr altranlarn % 81,3nn serbest elle tasarm yaptklar grlmektedir. Bunun sebebinin ise desen programlar maliyetinin ok yksek olduu ve firmalar bu maliyeti karlayacak gte olmadklarn szl olarak ifade etmilerdir. Buna karn desen program kullanan firmalarn oran % 6,2dir. Her ikisini kullanan firmalarn oran ise % 12,5 olduu tablodaki sonulardan grlmektedir. Bu sonular dorultusunda giysi tasarm ve ssleme tasarm yapan firmalarn nemli bir ounlunda tasarmlarn hazrlarken serbest elle tasarm yaptklar sonucuna ulalmtr. Aratrmaya kapsamna giren firmalarn iletmelerinde stilist istihdamna ihtiya duyup duymadklarnn dalmlar Tablo 10da verilmitir. 26 2 4 32 Yzde 81,3 6,2 12,5 100

113

Tablo10: Dalmlar.

Soru 7e b,c,d,e Diyenlerin 10. Soruya Cevap Verdikleri

letmenizde Stilist stihdamna htiya Duyuyor musunuz?, Sorusunun

Say Evet Hayr Zaman Zaman Toplam n=28 15 6 7 28

Yzde 53,6 21,4 25 100

Tablo 10 incelendiinde, 7. soruya paralel olarak sorulan letmenizde stilist istihdamna ihtiya duyuyor musunuz?, eklinde yneltilen soruda ankete katlan 60 firmadan 28si b,c,d,e seeneine cevap vermilerdir. Bu nedenle her ne kadar 60 firmaya anket uygulanm olsa da anketteki 28 cevap baz alnarak tablodaki sonulara ulalmaktadr. Buna gre firmalarn % 53,6s Evet yantn vererek stilist istihdamna ihtiya duyduklarn belirtmilerdir. Hayr yantn verenlerin oran % 21,4 ve Zaman zaman yantnn oran ise % 25 olduu tablodaki sonulardan grlmektedir. Bu balamda kk ve orta byklkteki firmalarn deien ve gelien pazar artlarna uyum salamak iin stilist istihdamna nem verdikleri gzlem ve grmeler sonucunda elde edilmitir. Aratrmaya kapsamna giren firmalarn iletmelerinde desinatr istihdamna ihtiya duyup duymadklarnn dalmlar Tablo 11de verilmitir.

114

Tablo11: Dalmlar.

Soru 7e b,c,d,e Diyenlerin 11. Soruya Cevap Verdikleri

letmenizde Desinatr stihdamna htiya Duyuyor musunuz?, Sorusunun

Say Evet Hayr Zaman Zaman Toplam n=28 10 8 10 28

Yzde 35,7 28,6 35,7 100

Aratrmaya katlan firmalarn Tablo 11deki dalmlarna gre 7. soruya paralel olarak sorulan letmenizde desinatr istihdamna ihtiya duyuyor musunuz?, eklinde yneltilen soruda ankete katlan 60 firmadan 28si b,c,d,e seeneine cevap vermilerdir. Bu nedenle her ne kadar 60 firmaya anket uygulanm olsa da anketteki 28 cevap baz alnarak tablodaki sonulara ulalmaktadr. Tablodaki sonulara gre, % 71,4 hem Evet hem de Zaman zaman yantn verdikleri, % 28,6snn ise Hayr yantn vererek desinatr istihdamna ihtiya duymadklar belirtmilerdir. Elde edilen veriler sonucunda gelimekte olan firmalarn desinatr istihdamna ihtiya duyduklar, buna karn gelimi olan firmalarn desinatr istihdamna zaman zaman ihtiya duyduklar sonucuna ulalmtr. Alt Problem 4: Giyim Ssleme Teknikleri Ne lde Bilinmekte ve Uygulanmakta Olduuna Ait Bulgular. Aratrmaya kapsamna giren firmalarn ounlukla hangi giyim ssleme teknikleri uyguladklarnn dalmlar Tablo 12de verilmitir.

115

Tablo12: letmenizde ounlukla Hangi Giyim Ssleme Tekniklerini Uyguluyorsunuz?, Sorusunun Dalmlar. Ssleme Teknikleri Nak (leme) Diki Ssleme ve Kuma Biimlendirilmesi Hazr Gereler Bask Hepsi Toplam n=126 Tablo 12 incelendiinde, letmenizde ounlukla hangi giyim ssleme tekniklerini uyguluyorsunuz?, eklinde firmalara yneltilen soruda birden fazla cevap verildii iin her ne kadar 60 firmaya anket uygulanm olsa da anket cevaplarn atndan dolay yzde (%) deerlendirmesi 126 cevap baz alnarak tablodaki sonulara ulalmtr. Tablodaki sonulara gre firmalar genel olarak btn giyim ssleme tekniklerini kullanmakta; ancak tablodaki oranlara bakldnda nak ve diki tekniini yaygn olarak uyguladklar grlmektedir. Aratrmaya kapsamna giren firmalarn rnlerinde Geleneksel Trk Naklarndan hangilerini uyguladklarnn dalmlar Tablo 13te verilmitir. Say 30 31 28 28 9 126 Yzde 23,9 24,6 22,2 22,2 7,1 100

116

Tablo13:

rnlerinizde

Aadaki

Geleneksel

Trk

Naklarndan

Hangilerini Uyguluyorsunuz?, Sorusunun Dalmlar. Geleneksel Trk Naklar Trk i Hesap i Bartn i Kordon Tutturma Suzeni Srma Hibiri Hepsi Toplam n=104 Aratrmaya katlan firmalara rnlerinizde aadaki Geleneksel Trk naklarndan hangilerini uyguluyorsunuz?, eklinde yneltilen soruda birden fazla seenee cevap verildii iin cevaplar anket saysn amtr. Bu nedenle yzde (%) deerlendirmesi 104 cevap baz alnarak tablodaki sonuca ulalmtr. Firmalar Trk ii, Hesap ii vb. geleneksel Trk naklarn bilmediklerini, dolaysyla bu teknikleri kullanmadklarn szl olarak ifade etmilerdir. Gnmz bilgi ve teknoloji a dikkate alndnda firmalarn geleneksel yntemlerden ziyade daha hzl retim yapabilmek iin makinelemeye giderek teknoloji arlkl nak tekniklerini kullandklarn belirtmektedirler. Bu balamda tablodaki sonulardan yola karak Geleneksel Trk Naklarndan en ok suzeni, srma, kordon tutturma tekniklerini uyguladklar grlmektedir. Bu tekniklerin oran ise % 66,4tr. Hibirini kullanmayanlarn oran ise % 22,1dir. Bunlarn dnda lase ve lazerli kesim tekniklerini de uyguladklarn belirtmilerdir. Say 4 2 3 22 29 18 23 3 104 Yzde 3,8 1,9 2,9 21,2 27,9 17,3 22,1 2,9 100

117

Alt Problem 5: Giyim Ssleme Aamas Uygulamalarnn Nasl Gerekletirildiine Ait Bulgular. Aratrmaya kapsamna giren firmalarn giyim ssleme tasarm aamas uygulamalarn nasl gerekletirdiklerinin dalmlar Tablo 14te verilmitir. Tablo14: Firmanzda Giyim Ssleme Aamas Uygulamalarn Nasl Gerekletiriyorsunuz?, Sorusunun Dalmlar. Tasarm Aamas Uygulamalar letme Bnyesinde Darda Her kisi de Toplam n=60 Tablo 14 incelendiinde, Firmanzda giyim ssleme aamas uygulamalarn nasl gerekletiriyorsunuz?, sorusuna verilen cevaplar rneklem kapsamna giren 60 firmann % 16,7si iletme bnyesinde, % 45i iletme dndan ve % 38,3 ise hem iletme bnyesinde hem de dardan giyim ssleme aamas uygulamalarn gerekletirdiklerini belirtmilerdir. Aratrmaya katlan firmalarn byk ounluunda iletme bnyesinde bilgisayarl nak makinesi olmad iin daha ok giyim ssleme aamas uygulamalarnda dardan destek aldklarn belirtmilerdir. Bunda en byk etken teknoloji yatrm maliyetinin ok yksek olmasdr. Bu da gzlem ve grmeler sonucunda elde edilmitir. Alt Problem 6: Giyim Ssleme Aamas Uygulamalarnda Hangi Yntemin Uygulandna Ait Bulgular. Aratrmaya uygulamalarnda verilmitir. kapsamna yntemi giren iletmelerin giyim ssleme aamas 15te Say 10 27 23 60 Yzde 16,7 45 38,3 100

hangi

uygulandklarnn

dalmlar

Tablo

118

Tablo15: Soru 14e a Diyenlerin 15. Soruya Cevap Verdikleri letmenizde Giyim Ssleme Aamas Uygulamalarnda Hangi Yntem Uygulanmaktadr?, Sorusunun Dalmlar. Uygulanan Yntemler Elde ve Dz Diki Makinelerinde Bilgisayarl Nak Makinelerinde Her kisi de Dier (Ltfen Belirtiniz) Toplam n=60 Tablo 14 ile paralel olarak sorulan soruda iletmede giyim ssleme aamas uygulamalarnda hangi yntemin uyguland renilmek istenmi ve verilen cevaplarda firmalarn % 58,3 hem elde ve dz diki makinelerinde hem de bilgisayarl nak makinelerinde giyim ssleme aamas uygulamalarn gerekletirdikleri tablodaki sonulardan anlalmaktadr. Aratrma kapsamna giren firmalarn giyim ssleme uygulamalarnda makineci, overloku gibi nak, sslemeci eklinde uzmanlam bir ekibin olup olmadklarnn dalmlar Tablo 16da verilmitir. Tablo16: Soru 14e a Diyenlerin 16. Soruya Cevap Verdikleri letmenizde Giyim Ssleme Uygulamalarnda Makineci, Overloku Gibi Nak, Sslemeci eklinde Uzmanlam Ekibiniz Var m?, Sorusunun Dalmlar. Say Evet Hayr Toplam n=60 26 34 60 Yzde 43,3 56,7 100 Say 12 10 35 3 60 Yzde 20 16,7 58,3 5,0 100

119

Tablo 16 incelendiinde, Tablo 14 ile paralel olarak sorulan soruda giyim ssleme uygulamalarnda makineci, overloku gibi nak, sslemeci eklinde uzmanlam bir ekibin olup olmad renilmek istenmi ve verilen cevaplarda iletmelerin % 56,7si Hayr yantn verdikleri grlmektedir. Bunun en byk sebebi, iletmelerin eitimli ve uzman eleman eksiklii nedeniyle, firmalarn vizyondan ve Ar-Ge almalarndan uzak rastgele ya da taklit rnler ortaya koymalardr. Bu yzden firmalar deien evre ve pazar artlarna uyum salamadklar iin kapasite olarak gelime gsteremedikleri sonucuna varlmtr. Aratrma kapsamna giren iletmelerin, bilgisayarl nak makineleri kullanyorlarsa bu makinelerin zellikleri neler olduunun dalmlar Tablo 17de verilmitir. Tablo17: Firmanzda Bilgisayarl Nak Makinesi Kullanyorsanz, zellikleri Nelerdir?, Sorusunun Dalmlar. Say Tek Bal ok Bal (ok neli) Her kisi de Bilgisayarl Nak Makinesi Kullanlmyor Toplam n=60 Aratrmaya katlan firmalara, Firmanzda bilgisayarl nak makinesi kullanyorsanz, zellikleri nelerdir?, eklinde yneltilen soruda firmalarn % 83,3 iletmelerinde bilgisayarl nak makineleri kullanmadklarn, % 5,0 hem ok bal (ok ineli) hem de tek bal bilgisayarl makine kullandklar tablodaki sonulardan anlalmaktadr. Bilgisayarl nak makinelerini kullanmamalarnn sebebi, teknoloji yatrm maliyetinin ok yksek olmas ve firmalarn genellikle kk ve orta byklkteki firmalardan olumasdr. Elde edilen veriler dorultusunda firmalarn bilgisayarl nak makinesi kullanmamalarna ramen giyim ssleme aamas 3 4 3 50 60 Yzde 5,0 6,7 5,0 83,3 100

120

uygulamalarn elde ve evlere vererek veya dardan destek alarak gerekletirdikleri sonucuna ulalmtr. Alt Problem 7: Giyim Ssleme Aamas Uygulamalarnda Ne Tr Sorunlarla Karlaldna Ait Bulgular. Aratrma kapsamna giren firmalarn giyim ssleme alannda ne tr problemlerle karlatklarnn dalmlar Tablo 18de verilmitir. Tablo18: Firmanzda Giyim Ssleme Alannda Ne Tr Problemlerle Karlayorsunuz? , Sorusunun Dalmlar. Problemler Desen Tasarm Malzeme Yetersizlii Kalifiye Eleman Yetersizlii Maliyet Bask Hatalar Makine Arzalar (plik Kopmalar vs.) Tedarikiden Kaynaklanan Dier (Ltfen Belirtiniz) Toplam n=95 Tablo 18 incelendiinde, Firmanzda giyim ssleme alannda ne tr problemlerle karlayorsunuz?, eklinde yneltilen soruda birden fazla cevap verildii iin her ne kadar 60 firmaya anket uygulansa da anket cevaplarn atndan dolay yzde (%) deerlendirmesi 95 cevap baz alnarak tablodaki sonulara ulalmtr. Firmalarn genel olarak btn problemlerle karlamalarna ramen en ok malzeme yetersizlii ve maliyet problemleriyle karlamakta olduklarn belirtmilerdir. En az ise makine arzalaryla karlatklar tablodaki sonulardan elde edilmitir. Aratrma kapsamna giren iletmelerin giyim ssleme alannda karlatklar problemleri nasl zmlediklerinin dalmlar Tablo 19da verilmitir. Say 13 23 11 18 13 1 7 9 95 Yzde 13,7 24,2 11,6 18,9 13,7 1,0 7,4 9,5 100

121

Tablo19: Karlatnz Bu Sorunlar Nasl zmlyorsunuz? , Sorusunun Dalmlar. zmler Desen Tasarm Malzeme Yetersizlii Kalifiye Eleman Yetersizlii Maliyet Bask Hatalar Makine Arzalar (plik Kopmalar vs.) Tedarikiden Kaynaklanan Dier (Ltfen Belirtiniz) Toplam n=95 Tablo 19 incelendiinde, Tablo 18 ile paralel olarak sorulan soruda giyim ssleme alannda hangi problemlerle karlatklar ve Tablo 19da ise bu problemlere nasl zmler rettikleri renilmek istenmi ve ankete birden fazla cevap verildii iin her ne kadar 60 firmaya anket uygulansa da anket cevaplarn atndan dolay yzde (%) deerlendirmesi 95 cevap baz alnarak tablodaki sonulara ulalmtr. Buna gre firmalarn zmleri; Desen tasarmnda, % 13,7si deneme-yanlma veya hazr desenler kullanarak sorunlarn zmlediklerini, Malzeme yetersizliinde, % 24,2si genellikle iletme bnyesinde eldeki malzemeleri kullanarak ya da ehir dndan (stanbul, zmir, Bursa ve Ankaradan ) ithal ederek sorunlarn zmlediklerini, Kalifiye eleman yetersizliinde, % 11,6s kendi bnyelerinde eleman yetitirerek veya vardiye sistemi uygulayarak sorunlarn zmlediklerini, Maliyette, % 18,9u ya rnn maliyetini drerek ya da hata yapann faturasndan keserek sorunu zmlediklerini, Say 13 23 11 18 13 1 7 9 95 Yzde 13,7 24,2 11,6 18,9 13,7 1,0 7,4 9,5 100

122

Bask hatalarnda, % 13,7si rn dzeltilebilecek bir durumdaysa dzeltmeye giderek, dzeltilemeyecek durumdaysa yenisini alarak zm rettiklerini, Makine arzalarnda, % 1,0 firma bnyesindeki makine tamirinden anlayan elemanlarla veya retici firma aranarak servis tarafndan bakm yaplmaya alarak zmlediklerini, Tedarikiden kaynaklanan sorunlarda % 7,4 ya tedarikiyle oturup ibirlii yaparak ya da baka tedarikilerle alarak sorunlarna zm rettiklerini, Dier seeneinde ise % 9,5i kalp ve uygulama konusunda karlatklar sorunlar kendi bnyelerinde yeniden alarak, zmler rettiklerini szl olarak belirtmilerdir. Alt Problem 8: Giyim Ssleme Uygulanan rnlerin Tketim Orannda Farkllk Olup Olmadklarna Ait Bulgular. Aratrma kapsamna giren iletmelerin, modaya uygun zgn ssleme tasarmlarnn rnlerinde katma deerini arttrp, piyasa rekabetine olumlu etki salayp salamadklarnn dalmlar Tablo 20de verilmitir. Tablo20: Modaya Uygun, zgn Ssleme Tasarmlar rnlerinizde Katma Deerini Arttrp, Piyasa Rekabetinize Olumlu Etki Salyor mu?, Sorusunun Dalmlar. Say Evet Hayr Fark Etmiyor Toplam n=60 Aratrmaya katlan iletmelere , Modaya uygun, zgn ssleme tasarmlar rnlerinizde katma deerini arttrp, piyasa rekabetinize olumlu etki salyor mu?, eklinde yneltilen soruda firmalarn % 85inin Evet yantn verdikleri tablodaki sonulardan anlalmaktadr. 51 2 7 60 Yzde 85,0 3,3 11,7 100

123

V. BLM SONU VE DEERLENDRME Hazr giyimde giyim ssleme aamas uygulamalar aratrmasnda, hazr giyimde giyim ssleme aamas uygulamalarnn nasl gerekletiini, giyim ssleme alannda en ok hangi yntem ve tekniklerin uygulandn, giyim sslemeye ne lde yer verdiklerini, giyim ssleme aamas uygulamalarnda karlalan sorunlar ve bu sorunlarn nasl aldn, giyim ssleme tasarmnn nasl zmlendiini ve giyim ssleme uygulanan rnlerin tketim orannda farkllk olup olmadn saptamak amacyla yaplmtr. Bu uygulamalar saptayabilmek amacyla hazrlanan anket formu stanbul, zmir, Konya ve Adyamanda faaliyet gsteren 60 hazr giyim iletmesine uygulanmtr. 60 firma yetkilisinin ankete verdikleri cevaplar deerlendirilmi ve baz sonulara varlmtr. rnekleme alnan hazr giyim iletmelerine uygulanan anket sonucuna gre giyim ssleme alannda alan firmalarn % 41,7si 20002007 yllar arasnda, % 41,4nn 19911999 yllar arasnda ve % 16,9unun 19671990 yllar arasnda kurulduu sonucuna ulalmtr. Elde edilen bulgular dorultusunda 1990 yl sonrasnda Trkiyedeki hazr giyim sektrnde nemli bir art yaand sonucuna ulalmtr. Aratrmaya katlan iletmelerin % 50sini Konya, % 20sini Adyaman, % 18,3n stanbul ve % 11,7sini ise zmir illerinden olutuu grlmtr. Aratrmaya katlan firmalarn ankete katlmlarnn en az zmir ve stanbul illerinden olumasnn nedeni, stanbul ve zmir Sanayi ve Ticaret Odasndan alnan 500 tekstil firmasnn adres ve telefonlarna ulalmtr. Ancak anketin gerek yaz dneminde olmas ve gerekse de yetkili kiilerin tatilde olmalar ve zaman ayramamalarndan dolay ankete katlm az olmutur. Konya ve Adyamandaki gelimekte olan hazr giyim iletmelerinin ankete katmlar daha fazla olduundan aratrmann sonularn etkilemitir. Bu nedenle aratrmann sonular daha ok Konya ve Adyamandaki hazr giyim iletmeleri kapsamaktadr. Aratrma kapsamndaki kadn d giyim retimi yapan firmalarn genellikle yar fantezi tarzda rnler rettikleri sonucuna varlmtr

124

letmelerin byk ounluunun kadn d giyimi retimi yaptklar sonucuna ulalmtr. rneklem grubuna alnan firmalarn giyim ssleme alannda genellikle fason retim yaptklar belirlenmitir. Aratrmaya katlan iletmelerin giyim sslemeye nemli bir lde yer verdikleri saptanmtr. Anket cevaplamalar srasnda yaplan sohbetlerde fason retim yapan firmalarn giyim ssleme tasarm aamasnda ncelikli olarak mteri istekleri dorultusunda retim yapmalarna ramen, deien pazar ve kresel rekabet ortamnda iletmelerin varlklarn srdrebilmeleri iin AR-GE almalarndan yakndan yararlandklar grlmtr. Daha nceden fason retim yapan firmalarn ounluu numune zerinden ve tasarm brolarndan faydalanarak tasarmlarn olutururken, gnmz teknoloji ana ayak uydurmak, markalama ve katma deeri yksek rnler retmek ve ayn zamanda kendi zgn tasarmlarn gelitirmek iin iletme bnyesinde stilist/tasarmc altrmaya nem verdikleri grlmtr. Buna karn kendi zgn tasarmlarn yapan firmalarn iletme bnyesinde stilist/tasarmc altrarak iletmeye zel tasarmlar hazrladklar sonucuna varlmtr. Aratrmaya katlan iletmelerin bnyesinde stilist/tasarmc altrdklarn belirten firmalarn ounluunun tasarmdaki uzmanlk alannn giysi tasarm(stilist) olduu sonucu grlmektedir. Bu firmalarn eitimli ve uzman eleman eksiklii nedeniyle ssleme tasarm(desinatr) alannda bir gelime gsteremedikleri sonucuna ulalmtr. Aratrma kapsamnda stilist ve desinatr istihdam eden iletmelerin nemli bir ounluunun serbest elle zgn tasarmlarn uygularken, nadiren desen programlarn kullandklarn belirtmilerdir. Desen program kullanmnn az olmas bu programlarn maliyetinin yksek olmas ve genellikle kk ve orta byklkteki firmalar bu maliyeti karlayacak gte olmadklarn vurgulamlardr. Fason retim yapan firmalarn iletmelerinde stilist ve desinatr istihdamna ihtiya duyduklar sonucuna ulalmtr. Aratrmada rneklem grubuna alnan firmalarn genel olarak btn ssleme tekniklerini kullandklar grlmtr. stanbul ve zmirdeki firmalar btn ssleme

125

tekniklerini kullandklarn, Konyadaki firmalarda en ok nak (ileme), diki ssleme ve kuman biimlendirmesi tekniklerini, Adyamandaki firmalar ise yaygn olarak bask tekniini uyguladklar gzlem ve grmeler sonucunda elde edilmitir. Aratrma srecindeki gzlem ve grmeler sonucunda elde edilen verilere gre iletmelerin Geleneksel Trk Naklarn bilmediklerini, daha ok teknolojinin yaygnlamasyla birlikte makine ile yaplan giyim ssleme tekniklerini tercih ettikleri grlmtr. Bu firmalarn nak (ileme) tekniklerinden; suzeni, kordon tutturma, srma, lase, pul payet, sarma ve lazerli kesim gibi nak (ileme) tekniklerini uyguladklar tespit edilmitir. Aratrma kapsamndaki firmalarn giyim ssleme tasarm aamas uygulamalarn ounlukla iletme dndan gerekletirdikleri sonucuna varlmtr. Aratrmaya katlan iletmelerin giyim ssleme uygulamalarnda yntem olarak hem iletme bnyesinde elde veya makinede hem de gerek duyulduka iletme dnda bilgisayarl makinelerde ve evlere elde yaptrarak giyim ssleme aamas uygulamalarn gerekletirdikleri grmeler sonucunda elde edilmitir. Firmalarn giyim ssleme uygulamalarnda makineci, overloku gibi nak, sslemeci eklinde uzmanlam bir ekibin olmad sonucuna ulalmtr. Buna karn baz firmalarn deien evre ve pazar artlarna uyum salamak iin kendi bnyelerinde kalifiye elaman yetitirerek kapasitelerini arttrmaya altklar grlmtr. Aratrma kapsamndaki iletmelerin teknoloji yatrmnn yksek olmas ve eitimli eleman yetersizlii nedeniyle bilgisayarl nak makinesi kullanmadklar belirtmilerdir. Baz firmalarn ise genellikle ok bal, ok ineli ve tek bal bilgisayarl nak makinesi kullandklar elde edilen veriler sonucunda ortaya konulmutur. Aratrmaya katlan firmalarn giyim ssleme alannda btn problemlerle karlamalarna ramen bu problemlerin banda malzeme yetersizlii, maliyet, bask hatalar, desen tasarm ve kalifiye elaman yetersizlii olduu belirtilmitir. Firmalarn bu problemlere zm olarak bulduklar yntemler; malzeme yetersizliini ehir dndan ithal ederek veya iletme bnyesinde kendi imknlar dorultusunda zmleyerek, maliyette ya daha dk kaliteli rnler kullanarak ya

126

da hata yapann maandan keserek, bask hatalarnda rn yeniden alarak, desen tasarmnda genellikle hazr tasarmlar kullanarak veya deneme-yanlma yoluyla zmleyerek, kalifiye elaman yetersizliini vardiyal alarak ya da iletme ierisinde eleman yetitirerek zm retmeye altklarn vurgulamlardr. Aratrma kapsamndaki firmalarn nemli bir ounluunda modaya uygun zgn ssleme tasarmlarnn rnlerinde katma deerini arttrp piyasa rekabetine olumlu etki saladn belirtmilerdir. Firmalarn giyim ssleme aamas uygulamalarnda zgn tasarmlar yapabilen deneyimli desinatr yetersizlii, giyim sslemenin hep ayn dngde hareket ettii tamamen taklit yoluyla hazr tasarmlar kullandklar, in ve Hindistan ile rekabetin iilik asndan zor olduunu belirtmilerdir. NERLER Kreselleen rekabet ortamnda Trk tekstil ve hazr giyim sektrnn ayakta kalabilmesi, uluslararas piyasada varln srdrebilmesi, markalama ve zgn tasarmlarla mmkn grnmektedir. Byle bir kta baka kltrlerin taklidi ile deil zengin tarihi kltr mirasmzn endstriyel ortama tanmas ile salanabilir. Bunun gereklemesi iin de okul sanayi ibirlii kanlmazdr. Trkiyede hazr giyim sektrnde iletmelerin giyim ssleme tasarm alannda altrdklar elamanlarn her ie koan kii olmaktan karp eitimli uzman eleman yetitirerek kendi zgn tasarmlarn retmelidirler. Giyim ssleme tasarm alannda okullarda desinatr ve stilistlik eitimine daha ok nem verilmelidir. Hazr giyim iletmelerinin byk ounluunda geleneksel Trk naklarn bilmedikleri, geleneksel Trk naklarnn bilgisayar ortamna tanarak bu nak tekniklerini ile uygulamalar konusunda uzman kiiler tarafndan seminer ve eitimler vererek bu konuda bilgilendirilmelidir.

127

KAYNAKA ANONM, 2000, www.ktphanem.com ANONM, 2004, Tatoo Ss m Gelenek mi?, www.ekoses.com. ANONM, 2004, Lazer Teknolojisi, www.argeslaser.com ANONM, 2006, leme Sanat, www.kultur.gov.tr. ANONM, 2006, Makine Nak, T.C. Mill Eitim Bakanl raklk ve Yaygn Eitim Genel Mdrl Yaynlar, Antalya. ANONM, 2007, Osmanl adr Sanat, www.kultur.gov.tr. ANONM, 2007, Giyim Ssleme Teknikleri,www.zmrbuyuksehrbeledyes.htm. ANONM, 2007, Dantel, www.evisad.com. ANONM, 2007, Singer Diki Makinesinin Tarihesi, www.singer.com AKAR, Azade; KESKNER, Cahide, Trk Ssleme Sanatlarnda Desen ve Motif, Tercman Sanat ve Kltr Yaynlar, stanbul,1978,s.10. AKN, Sibel, Gazi niversitesi Mesleki Eitim Fakltesi Bnyesinde Yer Alan lker MUNCUK Mzesindeki Geleneksel lemeli rnlerin Deerlendirilmesi Ve Eitime Katksnn Belirlenmesi zerine Bir Aratrma, Yksek Lisans Tezi, Ankara, 2006, s.45. ALPASLAN, (Aker), Sabiha, Tasarm Mesleki Resim, Turan Ofset, I. Bask, stanbul,2003. ALTIN, Tlay, Dokuma Kumalarn retiminde Bilgisayar Destekli Tasarm ve nemi, Yksek Lisans Tezi, stanbul, 2000,s.8. ALTUN,(elebilik),Glizar, Konya li Antikaclarnda Bulunan Hesap i rnleri ve zellikleri, Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi, Ankara,1996,s.32. ARABACI, Hanife, letme Staj Dosyas, Konya, 2006. ARIK, Sibel, Tekstil El Baskclnda Bask Stilleri, www.hometex.com, 2008. ARTUT, Kazm, Sanat Eitim Kuramlar ve Yntemleri, 5. Bask, Ankara, 2007, s.148.

128

ARSEVEN, (Esat), Celal, Trk Sanat, Cem Yaynevi, stanbul, 1970, s. 204. ATLAMI, Glhan, renci Giyim Ssleme Dosyas, Konya, 2003. BARITA, rcn, Trk leme Sanat Tarihi, Ankara, 1995. BAYRAKTAR, Fatma, Giyim, Ankara, 1988. BER, Rukiye, zel Bask Yntemleri, Bitirme Tezi, Adyaman, 2003, s.12. CORPMAN, B. Textile Fiber to Fabric, 1985, s.233,240. ADA, Miyase, Kadn Giyiminde Kapanma Pay ve Yaka izim Teknikleri, Nobel Yaynevi, Ankara, 2002. s.1. ATAL, Bilge, Ssleme Teknikleri, Mesleki ve Teknik Eitimi Gelitirme Projesi (METGE), 2002, Ankara. ELLEK, Tlay, Grafik Tasarm ve Grsel letiim, Ders Notlar, 2003, www.tulaycellek.com ETNKAYA, Zbeyde, Geleneksel Trk lemelerinden Hesap ini Aratrma ve Eos Compucon Nak Desen Program ile Hesap i Desen Kalb Hazrlama retim Program nerisi, Yksek Lisans Tezi, Ankara, 2007,s.2527. DEMRBA, Z. Ali, Tekstil Baskcl Asndan Bilgisayar Destekli Desen Tasarm, Yksek Lisans Tezi, zmir, 1999, s.1,7. DEMREZEN, Mustafa, Nak ve Nak, Meslek Standartlar Komisyonu Raporu DPT, ktisadi Sektrler ve Koordinasyon Genel Mdrl,1998, Antalya. DOANGN, Kenan, Murat, Grsel Sanatlar Eitimi Dersi in nteraktif CD Tasarm ve Uygulanmas, Yksek Lisans Tezi, Ankara, 2007, s.53. EDZ,(Cokun), Hlya; CEDMAGAR, Kamuran; KAYMAK, Emine, Atlye Teknolojisi, Meb Yaynevi, Ankara,1988, s.1. ERBAKIRCI, A. Mge, Grme Teknii, Eitimde Aratrma Yntemleri Ders devi, Ankara, 2005.

129

ERDAL, Dilek, Geleneksel Trk Naklarndan Trk inin Bilgisayarl Nak Makinelerinde Uygulanmasnn Deerlendirilmesi, Yaynlanm Yksek Lisans Tezi, Ankara, 2005, s.32. ERON, Y. Perihan, Giyim Ssleme Teknikleri, Milli Eitim Bakanl (MEB), 1984, stanbul. GLER, Nuran, Bask Cinsleri zellikleri ve Makineleri, Bitirme Tezi, Adyaman, 2003, s.29. GLTEKN, Cenkkut, Bask Teknolojisi Ders Notlar, stanbul, 2006, s.35,40 GNERGN, (Kavakl), Nilfer, Bir letiim Arac Olarak Grme Yntemi Ve letmelerde Yaygn Kullanm Alanlar, Yksek Lisans Tezi, 1992, stanbul. s.3637. GREL, Osman, Kimyann Tarihi (Kubak Kimya), Bilim, Eitim ve Dnce Dergisi, Ocak, 2005, Cilt 5, Say 1, Ankara. GVEND, mit, Eitim Faklteleri Gzel Sanatlar Eitimi Blmleri Ana sanat Atlye Resim Dersi Kapsamnda Soyutlama Yntemlerinden Biim Bozumunun Kullanm, Yksek Lisans Tezi, Samsun, 2006, s.44. GNL, Macide, Trk El leri Sanat 1619. Yzyl, Trkiye bankas Kltr Yaynlar, 1973, Ankara. GRGL, Ayhan, Trkiyede Tekstil ve Hazr Giyim Sektrnde Markalama ve hracata Etkileri, Yksek Lisans Tezi, Bursa, 2006, s.5-6. GREN, Nuren, nternet Destekli Sanat Eitimi, www.gorseldil.com ,2007. GZEN, Sabih, Tekstil Sanayinde Film Basks, stanbul, 1963, s.5. HAZIR, Meltem, Giysi Tasarmnda Grsel ve Dokusal Elementler: Pilise ve Drapeler, Yksek Lisans Tezi, zmir, 2006, s.80. LKER, Celale, TUNCAY, Esin, IIK, ebnem, Hesap ii-Antep-Suzeni, Ders Notlar, 1990, Konya. ZER, Mheyya, Doal Gzellik, 2007, www.ekoses.com.

130

KALKAN, Mberra, Resim Sanatnda Soyutlama, Yksek Lisans Tezi, Kocaeli, 2006, s.3. KAROLU, Hlya, ada Trk ve Bat Resminde Geleneksel Halk Sanatlarnn Etkisi, www.hulyakaroglu.com, 2007. KAVUK, Emine, Nakn Teknoloji ile Bulumas, 2007, www.ismek.org. KAYMAKCAN, Mge, Yksek renim Sanat Eitiminde Temel Tasar Eleman ve lkelerinin retimi ve Uygulamalar, Yksek Lisans Tezi, zmir, 2006, s.75. KIRZIOLU, Grgnay, Neriman, Giyim Sanat Ve Kiisel Grnm, 1992, Ankara. KODAZ, Glistan, ER, Figen, LGER, znur, Giyimde Uygulanan Ssleme Teknikleri, Lisans Tezi, 2000, Konya. KOMUOLU, kran; MER Arsal; SEKNZ, Mine; ALPASLAN, Sabiha; ETKE, Serap, Resim II Moda Resmi ve Giyim Tarihi, 1986, Ankara, s.122. KORKUSUZ, Sheyla, Nak Milli Eitim Bakanl (MEB),1990, stanbul, 3.Bask. KKL, Hlya, El lemeleri, 2002, stanbul. MARKALOLU, ehdabe, K. Marata Mara i lemeler, Kltr ve Sanat, bankas Kltr Yaynlar, Say:10, 1991, s.37. MARKALOLU, ehdabe, Dival leme, Srma-Mara i, 1996,Ankara, s.5. MEYDAN LAROUSE, Cilt 9, s.295. NGE, Ergl, r. Gr, Trk Giyim Tarihi, Ders Notlar, Konya,1995,s.2-3. ZGR, brahim, Trkiyede Tekstil ve Konfeksiyon Sektrnn Durumu ve k Stratejileri, Yksek Lisans Tezi, stanbul, 2006, s.2. ZKAN, Mcella, Trkiyede Hazr Giyim Sektrnde Kullanlan Bilgisayar Destekli Kalp Hazrlama Sistemlerinden Assyst, Konsancad ve Lectra Sistemlerinin Karlatrlmas, Yksek Lisans Tezi, Konya, 2006, s.1.

131

POLAT, (Sevay), zgr, Tekstil Tasarmnda Renk esinin Kullanm, Yksek Lisans Tezi, stanbul, 1998, s.1 SEVER, ermin Altunyuva, Kadn Giyimi ve Temel Diki, Ankara. AHBAZ, Hasan, lemeler, www.gsf.ak.edu.tr , hsahbaz@yahoo.com. ENTRK, H. Ayla, Sinop Ayanck Gynek Yakalar zerine El lemelerinin Turistik Eyaya likin retim Programnn Hazrlanmas ve Etkinliinin Saptanmas, Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi, 2003, Ankara. TOPLU, Ayhan, Oya ve Bartn i, Dilem Yaynevi, 1988, stanbul. TUTA, Fatma zcan, Trk Naklar retim Yapraklar, 1994. VCO, I. T. Textile Sciense and Technology, Textile Processing and Properties, Preparation, Dyeing Finishing and Performance Elsevier, 1994, s.204,206. YAKARTEPE, Zerrin, YAKARTEPE, Mehmet, Genel Konfeksiyon, Tekstil ve Konfeksiyon Aratrma Merkezi, 1999, stanbul. YARICI, Esra, Dnya Tekstil ve Konfeksiyon Sektrndeki Eilimler

erevesinde Trk Tekstil ve Konfeksiyon Sektr in Bir Strateji nerisi: Marka Yaratmak, Yksek Lisans Tezi, zmir, 2007, s.1. YERLKAYA, Hatun, Anadolu Gzel Sanatlar Liselerinde Temel Tasarm Dersinin Yaratcla Katklar, Yksek Lisans Tezi, Ankara, 2006, s.27. YETM, Fatma, Ankara l Merkezinde Piyasada Bulunan lemeli rnler zerine Bir Aratrma, Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi, 1996, Ankara. YILDIRIM, Leyla, Gnmzde Yeni Bask Teknikleri zerine Bir Aratrma ve Alternatif Tasarmlar, Yksek Lisans Tezi, zmir, 2003, s.48. ZEYBEK, Hatice, El ve Makine lemeleri Meslek Programnn stihdam Asndan Deerlendirilmesi, Yksek Lisans Tezi, Ankara, 2006, s. 293132. www.dikismakinaservisi.com www.cesurticaret.com www.bedava.com www.edagrup.com

132

www.teksmakmakine.com www.selkanmakina.com www.ustamakina.net/ http://www.dekat.com.tr elifhobi.blogcu.com lutfiyeylehertelden.blogspot.com e1y3.blogcu.com www.kadinlarkulubu.com sirine01.blogcu.com www.orgu-dantel.com arsiv.sabah.com.tr www.fiyonk.net dilhanblocu.blogspot.com www.fatihnakis.com maharetler.blogcu.com arzununhobileri.blogcu.com www.adanzyekadin.com sirmalim.blogcu.com www.oya-modelleri.com www.dantel-modelleri.com dantelsayfam.blogcu.com www.dantel.us www.kelebekforum.org www.derya-gibi.info haticeozkan.blogcu.com www.uygunkapitone.com www.kustekstil.com www.ilhangunes.com.tr www.outletim.com http://www.smockingstore.com www.kadincahayat.net www.elderwearwecare.com

133

www.konya.cc/forum http://www.pilimodpilise.com www.vintagewedding.coma www.tunaplise.com www.modalife.net www.chichiqueen.com damlamoda.blogspot.com www.genckolik.net hacermogul.blogcu.com www.oyku-aksesuar.com www.sanalkurs.net www.dteks.com urun.gittigidiyor.com yeldatekstil.com www.10marifet.org www.e-sirket.com www.batikbazar.com www.turkish-media.com www.nuriayn.blogcu.com www.birdamlasu.com www.murat-tekstil.com www.vera.com.tr www.asia.ru/en www.basakreklam.com www.cevhermoda.com www.sanayi.biz www.silknbeauty.com www.sedefbaski.com.tr www.modernisttshirt.com www.wearyourbeer.com www.mettekstil.com

134

EK1 ANKET FORMU ANKET Seluk niversitesi, Sosyal Bilimler Enstits, Giyim Sanatlar Eitimi Dal, Yksek Lisans program tez almasnn bir gerei olarak yaplan bu aratrma, hazr giyim iletmelerinde giyim ssleme aamas uygulamalarnn incelenmesine yneliktir. Bu aratrma ve ile ilgili veriler tamamen kimlii istatistiksel ve iletme ortamda isimleri deerlendirilecek aklanmayacaktr. Katklarnzdan dolay teekkr ederim. Yard.Do.Dr.Hafize PEKTA Glhan ATLAMI grmeye katlanlarn

I- LETME LE LGL GENEL BLGLER 1. Firmann Kurulu Tarihi: 2. Firmann Bulunduu ehir: ( ) a) stanbul ( ) b) zmir ( ) c) Konya ( ) d) Adyaman 3. Firmanzda Hangi Tarzda rnler retiyorsunuz? (Birden Fazla Seenei aretleyebilirsiniz.) ( ) a) Spor ( ) b) Fantezi ( ) c) Yar Fantezi ( ) d) Dier (Ltfen Belirtiniz)

135

4. Firmanzda Hangi Tr rnler retiyorsunuz? (Birden Fazla Seenei aretleyebilirsiniz.) ( ) a) Kadn D Giyimi ( ) b) Erkek D Giyimi ( ) c) ocuk D Giyimi ( ) d) Dier Belirtiniz( Giyim, Triko, Gelinlik, Mayo, Sporcu Giyimi, niforma vb.) 5. Firmanzn ( ) a) Fason ( ) b) zgn ( ) c) Her kisi de ( ) d) Dier (Ltfen Belirtiniz) retim Tarz Nedir? (Birden Fazla Seenei

aretleyebilirsiniz.)

II. HAZIR GYMDE GYM SSLEME AAMASI UYGULAMALARIYLA LGL SORULAR 6. rnlerinizde Giyim Sslemeye Ne lde Yer Veriyorsunuz?

(Birden Fazla Seenei aretleyebilirsiniz.) ( ) a) Srekli ( ) b) Ara Sra ( ) c) Nadiren ( ) d) Hi 7. letmenizde Giyim Ssleme Tasarm Aamasn Nasl

Gerekletiriyorsunuz? (Birden Fazla Seenei aretleyebilirsiniz.) ( ) a) letme Bnyesinde stihdam Edilen Stilist/Tasarmc Tarafndan Hazrlanyor ( ) b) Mteri stekleri Dorultusunda Portflyoya Gre retim Yaplyor ( ) c) Ssleme Tasarmlar Tasarm Brolarndan Temin Ediliyor ( ) d) Numune zerinden Tasarm Yaplyor ( ) e) Dier (Ltfen Belirtiniz)

136

Yukardaki 7. Soruda a Seeneine Cevap Vermi seniz Aadaki 8. ve 9. Sorular Cevaplaynz? 8. letmenizdeki Tasarmcnn Uzmanl Aadakilerden Hangisidir? ( ) a) Giysi Tasarm (Stilist) ( ) b) Ssleme Tasarm (Desinatr) ( ) c) Her kisi de 9. Firmanzda zgn Ssleme Tasarmlar Uygulanyorsa, Nasl Bir Yntem Takip Ediliyor? ( ) a) Serbest El izimleri ( ) b) Desen Programlar ( ) c) Her kisi de Yukardaki 7. Soruda b,c,d,e Seeneine Cevap Vermi seniz Aadaki 10. ve 11. Sorular Cevaplaynz? 10. letmenizde Stilist stihdamna htiya Duyuyor musunuz? ( ) a) Evet ( ) b) Hayr ( ) c) Zaman Zaman 11. letmenizde Desinatr stihdamna htiya Duyuyor musunuz? ( ) a) Evet ( ) b) Hayr ( ) c) Zaman Zaman

137

12. letmenizde ounlukla Hangi Giyim Ssleme Tekniklerini Uyguluyorsunuz? (Birden Fazla Seenei aretleyebilirsiniz.) ( ) a) Nak (leme) ( in nesi, Beyaz , Trk i, Suzeni, Sarma vb) ( ) b) Diki Ssleme ve Kuma Biimlendirilmesi (Bzg, Frfr, Kapitone, Spor Diki Drape vb) ( ) c) Hazr Gereler ( Dantel, Suta, Pul, Boncuk, Ta, Fisto vb) ( ) d) Bask Teknikleri ( Flok, Andrma, Yaldz, Varak, Pigment vb) ( ) e) Modaya ve Talebe Gre Deiiklik Gsteriyor ( ) f) Hepsi 13. rnlerinizde Aadaki Geleneksel Trk Naklarndan Hangilerini Uyguluyorsunuz? (Birden Fazla Seenei aretleyebilirsiniz.) ( ) a) Trk i ( ) b) Hesap i ( ) c) Mara i ( ) d) Antep i ( ) e) Bartn i 14. Firmanzda Giyim ( ) f) Kordon Tutturma ( ) g) Suzeni ( ) h) Srma ( ) ) Hibiri ( ) i) Hepsi Ssleme Aamalarn Nasl

Gerekletiriyorsunuz? ( ) a) letme Bnyesinde ( ) b) Darda ( ) c) Her kisi de Yukardaki 14. Soruda a kkna Cevap Vermiseniz, Aadaki 15. ve 16. Sorular Ltfen Cevaplaynz? 15. letmenizde Giyim Ssleme Uygulamalarnda Hangi Yntem Uygulanmaktadr? ( ) a) Elde ve Dz Diki Makinelerinde ( ) b) Bilgisayarl Nak Makinelerinde ( ) c) Her kisi de ( ) d) Dier (Ltfen Belirtiniz)

138

16. letmenizde Giyim Ssleme Uygulamalarnda Makineci, Overloku Gibi Nak, Sslemeci eklinde Uzmanlam Ekibiniz Var m? ( ) a) Evet ( ) b) Hayr 17. Firmanzda Bilgisayarl Nak Makinesi Kullanyorsanz, zellikleri Nelerdir? ( ) a) Tek Bal ( ) b) ok Bal (ok neli) ( ) c) Her kisi de ( ) d) Bilgisayarl Nak Makinesi Kullanlmyor 18. Firmanzda Giyim Ssleme Alannda Ne Tr Problemlerle Karlayorsunuz? (Birden Fazla Seenei aretleyebilirsiniz.) ( ) a) Desen Tasarmn ( ) b) Malzeme Yetersizlii ( ) c) Kalifiye Eleman Yetersizlii ( ) d) Maliyet ( ) e) Bask Hatalar ( ) f) Makine Arzalar ( plik Kopmalar vs. ) ( ) g) Tedarikiden Kaynaklanan ( ) h) Dier (Ltfen Belirtiniz) 19. Karlatnz Bu Sorunlar Nasl zmlyorsunuz? (Birden Fazla Seenei aretleyebilirsiniz.) ( ) a) Desen Tasarm... ( ) b) Malzeme Yetersizlii. ( ) c) Kalifiye Eleman Yetersizlii.. ( ) d) Maliyet... ( ) e) Bask Hatalar ( ) f) Makine Arzalar. ( ) g) Tedarikiden Kaynaklanan ( ) h) Dier (Ltfen Belirtiniz)

139

20. Modaya Uygun, zgn Ssleme Tasarmlar rnlerinizde Katma Deerini Arttrp, Piyasa Rekabetinize Olumlu Etki Salyor mu? ( ) a) Evet ( ) b) Hayr ( ) c) Fark Etmiyor 21. Sizce Hazr Giyimde Ssleme Aamas Uygulamalaryla lgili Yukardaki Sorularn Dnda Aklnza Gelen Baka Sorunlar Var m? (Ltfen Belirtiniz)

140