Yere Dmeyen Sancak: 57.

Alay
anakkale Savalar stne onlarca komutann ayrntl hatralar elli yldr nmzde dururken, anakkale zerine bir film ve bir tiyatro yaplmay, utancmzdr. Tarihimizin en esiz sayfasn oluturan 57. Alay'n isminin tek bir sokak ve caddeye verilmeyii de ayr bir utan. Kvai Kprs ve benzer II. Dnya filmlerini bin defa seyreden genlerimiz, dnya tarihinin en eitsiz ve en esiz anakkale Sava'n kulaktan dolma bilgilerle geitirir. Oysa hepimiz bu sava avcumuzun ii gibi bilmeliyiz. Bu trajedilerin en byn dnp dnp anlatmak, vatan ve insanlk grevidir. Avcumuzun ii gibi. Sol elimiz, Gelibolu olsun. Sol avu ayamz aalm. Sere parmamz kys Saroz Krfezi'ne alan Arburnu olsun. Baparmamz anakkale Boaz. Avucumuzun ortasnda byk izgiler, dereler, Arburnu'na dklen, Al deresi, atlak Deresi, Sazl dere. Baparmamzn en yksek yeri Kocaimen. Onun alt, dik bayr Conkbayr, onun da alt ahinsrt tepesi. Bileinizde nabzn att yer Anafartalar olsun. Avcunuzun iindeki tepelerin, yerlerin isimleri yoktu, sava srasnda haritalar kartlrken verildi: Sngbayr, Toputepesi, Kanlsrt.. Korkuderesi, Domuzderesi, Kemalyeri.. Ve parmakularnzdaki sahil Seddlbahir, Gelibolu'nun tam ucu. Parmakaralarnda Azmak deresi, Kozlar ayr, Suvak kuyusu.. Bu kk bir avu harita stnde tam 950 bin kii savat. Bu arazi, tamamen fundalk, allk, engebeli, ukurlarla dolu. Deil savamak yrmek mmkn deil. Dman komutanlar hatralarnda, 'Haritasz, bar zamannda dahi yrnemez. Karmakark, aprak, ukurlarla, tehlikelerle dolu, dikenli otlarla kapl' diye yazmakta! Kara savalar 25 Nisan 1915'te balad, tam sekiz ay srd. Savan ilk drt gn verilen muharebelerin iddeti tm sekiz aya bedel. Dman ilk karlayan 27. Alay'n komutan efik Aker'dir, ardndan 57. Alay'dr, komutan Mustafa Kemal'dir, sol yanna takviye gelen alayn ad ise 77. Alay'dr. Sekiz ay boyunca onlarca alaymz, frkamz, komutanmz kahramanca savat, herbirini anlatmak kitaplar doldurur, bu alaymzn zellii, dman ilk karlamalar ve durdurmalar! Bir manga dokuz kiiden oluur. Dokuz manga bir takm demek... Bir blk, takmdan oluur. Dmann ilk kartmas drtbin askerdir, bu drtbin askere kar nce, sadece iki takm asker savamtr. Yani arkadan 27. Alay gelene kadar otuz-krk kii dman oyalad... Drtbin kiiye kar otuz kii... Tarih kitaplar bu birka manga askerin kahramanln ayrntlaryla yazmakta. Mesela bir avuumuz, omuzundan vuruldu, devam etti, dier omzundan vuruldu, yine devam etti, bir bacandan vuruldu, yine devam etti... Savan stratejisi basittir, Arburnu'na gelen dnyann gelmi gemi en byk en kalabalk zrhl gemileri, nce ahin Srt'na, hemen stne Conkbayr'na trmanp, sonra, boaza hakim tepe Kocaimen'i ele geirince, anakkale'den dman gemileri rahatlkla geebilecek. Ancak, dmann hangi sahilden kartma yapaca, komutanlar arasnda bugne kadar sren tartmalar yaratt. Dman, Gelibolu'nun ucu Seddlbahir'den de kabilir, Arburnu'ndan da,

gstermelik olarak Anadolu kysna asker karabilir! Bu tereddt dmann sahile kar kmaz vurulmas hazrln kartrmtr! Her alaymzda sadece bir makinelitfek takm var ve bu makinelitfeklerin geri evirme mekanizmalar yoktu. lk gnlerde dman ndeyken sakncas yoktu, ama sonraki gnler bu makinelitfekler ie yaramad. Askerlerimizin srt antalar bu ukurlarla dolu arazide ok yk olmutur. Yemekleri, kazma krek takm dndaki ykleri atlnca askerler hafifleyip, ykten kurtulmann sevinciyle bayram yapmakta. nk bu arazide yrmek, savatan daha yorucu! 19. yzylda tm dnyay smrgeletirip, usuz bucaksz kle ve maden kaynaklarna ulaan ngilizler, dnyann en byk sava gemilerine sahip. Akta demirlemi yzlerce gemi, laz askerler, kyda henz savatan habersiz horon tepmekte... Okumu, bilgili, gen temen, askerlere, 'Dman akta, siz burada horon tepiyorsunuz', der, 'O gemiler asker dolu, hepsinde azrail gibi toplar var', der. Laz asker: 'Korkma komutanm, Allah'tan byk deiller ya' diye cevap verir. Bu inanlmaz toplara, yksekten keif yapan balonlara, bomba atan ve yine keif yapan yzlerce teyyaresine karlk, Trklerin bir topu cephanesi fabrikas yoktu. stanbul'da Yzba Piepen topu cephanesi fabrikas kurulmutu. Ama hikaye. Yirmi toptan ancak biri patlyor. Yine de komutanlar, bo mermileri manevra topu gibi atyor, askerlere psikolojik destek iin. Piyadeler, 'topular bizi destekliyor' sansn diye. Toplarn bo seslerini kullanyor. Bugn dahi komutanlar, arkalarna topu destei alamadklarn kahrla anlatyor. Elimizde Bulgar cephanesinden kaptmz birka top! Bir de komutanlarn hatralarnda naklettii, hepsi bir alem, Fatih zamanndan kalma toplar. imdi Avustralya'da Gelibolu mzesindeki bir topun hikayesi ilgintir. Bu bilgileri komutanlarmzn hatralarndan aldlar. 'Ey ziyareti, nnden gemekte olduun top, Trkler'in 1. Dnya Sava'nda ne kadar zaruret iinde olduunu gsterir. nk bu topu Trkler, Kafkasya cephesinden Svey'e srm, Svey'ten anakkale'ye, biz de bu topu anakkale'den Avustralya'ya getirdik!'... stelik, yine komutan hatralarnda, bu topun da arzal olduu sylenir. ngilizler Arburnu'na yaptklar karmay yllar boyu milli bir bayram gibi 'andlar'.. ngiliz komutanlar hatralarnda askerlerine 'kahramanlk' payn bol keseden biti... Mesela bir ngiliz komutan, 'O gn Conkbayr tepesindeki makinelitfei ele geirdik', diye yazyor. Bizim komutanlarmz, bu hatralar okuyunca, hatralarn yeniden yazmaya balyor: 'Ele geirdikleri o makinelitfei iki saat sonra ellerinden aldmz neden yazmyorlar' diye... Daha ilk gn, dman, Arburnu'ndan karaya knca, hemen harekete geen dman gs gse karlayan 27. Alay'n komutan efik Aker'dir. Ardndan ona yetimeye alan 57. Alay'n komutan Mustafa Kemal'dir. Hem efik Aker, hem Mustafa Kemal, komutanlar Enver Paa ve Limon Von Sanders tarafndan eletirildi. Oysa hem efik Aker, hem Mustafa Kemal, silahsz, bombasz, topsuz, alayna srekli cesaret ve yiitlik telkin ederek, onlar, plak bir boazlamaya srklemekte, esiz nutuklar atmakta. Trk tarihine geen: 'Size lmeyi emrediyorum, sizler lrken arkadan birliklerinizin yetimesi iin zaman kazanacaksnz' nutku, 57. Alay'a sylenmitir. Avustralya Gelibolu mzesinde sergilenen bir sancamzn nnde u bilgiler var: 'Ey ziyareti, nnden gemekte olduun sancak, dnya mzelerinin en nadir eseridir. Gelibolu'dan getirilmitir. Son askerin altnda cansz yatt bir aa dalnda asl bulunmutur!'

Mermileri bittikten sonra elleriyle ve sngleriyle grtlak grtlaa savaan bu alaymzn tm ehit olmutur.. efik Aker Paa, Cemil Conk Paa, Fahrettin Altay Paa, Selahattin Adil Paa ve Mustafa Kemal gibi daha nicelerinin hatralarnda ahin Srt, Conkbayr ve Kocaimen muharebelerinde bu alaylarmzn kahramanl ayrntlaryla ve ok dokunakl ilenir! Topu, tfei, mermisi kalmayan, arkadan takviye almas imkansz, sngsyle dman zerine ullanmaktan baka hibir ans kalmayan kahraman efik Aker ve Mustafa Kemal'in aresizlikle askerlerine sabah akam nutuk ekmesi... Onlara yalnkl, yumruk yumrua kavgadan baka anslar olmadn anlatmas... Trk milletini... Fakru zaruretleri... Anadolu'yu... Yetimleri, kszleri, yokluu, al anlatmas... Dmanlar anlatmas... Silahsz askeri, yumruklaryla, dnyann en byk mekanize birlikleri stne srklemeleri, dnya sava tarihinde eine bir daha rastlanmayacak, olaanst, masalsdr! Daha ilk gn dmana yumruklar ve sngleriyle ullanan 27. Alay'n komutan efik Aker ve ardndan yetien 57. Alay'n komutan Mustafa Kemal'in sava tarihindeki tartmalar srmekte, nk, Enver Paa ve Limon Von Sanders, ilk gn ani kararlarla byk kayplar verildiini dnrler. efik Aker'in iddias, 'Acil ve ani kararla dmann n kesilmeseydi, sava balamadan anakkale decekti', der. Ve birok komutan hatralarnda, bu ilk drt gn iinde 27. ve 57. Alay'n ani kararn destekler. Ayrca, efik Aker ve Mustafa Kemal'in ani karar vermek zorunda kalmas, arkadaki birliklerden hi haber alnamamasdr. Enver Paa cepheyi ziyaretinde bu yzden Mustafa Kemal'in yanna uramaz. Mustafa Kemal ite o gn Enver Paa'ya kser. Savan sonraki aylarnda Mustafa Kemal, arkadaki, Anafartalar'a tayin edilir. O gnlerin Time dergisi, anakkale Sava'na muhabir gnderir ve sava 'kavimler sava' olarak niteler. nk ngilizler'in yannda, skoyallar, rlandallar, Avusturyallar, Yeni Zelandallar, Gurkaslar, lar, Pencabiler, Franszlar ve Senegalliler omuz omuza savayordu. Bizim birliklerimiz, getiimiz be yl iinde, Balkanlar'da, Svey'te savam, ok yorgun, hepsi Yozgatl, ankrl, Trabzonlu ve zellikle stanbullu ocuklard. stanbul ok yakn olduu iin ve srekli takviye birlik istendii iin, stanbul'dan savaa erkek gndermeyen tek hane kalmad. Bir de birlikte savaa girdiimiz iin yanmzda Almanlar'n beyz kiilik sembolik kuvveti vard. lk gnk savalarn en trajik yan, 27. ve 57. Alay' aresiz brakan, 27. Alay'n solyann korumakla grevli 77. Alay'n zlmesi ve sava d kalmasdr. 77. Alay korktu ve allklara dald. Saa sola belirsiz ate ayor, hepsi balarnn aresini dnyor. Kimi karn arsna tutulduunu, kimi komutann kaybettiini bahane ediyor. Muharebenin en etin safhasnda 27. Alay'a takviye diye gelen 77. Alay, bir Arap birliiydi. O kadar ruhsuzdu ki, cesed gmmek iin verilen kk aralarda keyifle nargile iiyorlard. 77. Alay, ordumuzun tm birliklerinde byk hayalkrkl yaratt. Tm komutanlarmz hatralarnda, bu Arap birlii yerine n cephede, yanmzda bir Trk birlii olsayd, savan n cephesinde bu kadar ar kayplar verilmezdi, deniyor. Dmann Arburnu mu, Seddlbahir mi, Saroz Krfezi'nden mi kartma yapaca tartmas, komutanlarn arasn at, sinir krizi geirip, akln kaybeden komutanlarmz oldu. nk,

Arburnu'na karlan birlikler 'gstermelik' olabilir, btn kuvvetleri Arburnu'na kartma yaplyor diye buraya ymak da ok tehlikeli olabilirdi... Sonraki aylarda.. ngilizler 21 Austos'ta, tm glerini toplayp, byk bir taarruza getiler. Bu taarruzda, ngiliz birlikleri iinde, ngiliz soylu ailelerinin en sekin ocuklar, hassa birlii, byk kayplar verince, ngilizler'in gz korktu. Ve sava artk savunmaya, geri ekilmeye doru dnmeye baladlar. Says hala tartmal, krk, elli, yz nakliye, sava gemisi, aylarca ngiltere'ye, Londra'ya cesed tad. Beyz bin asker kardlar sahile. Conkbayr'na srnerek kan beyz bin kertenkele. Hepsi grd sonunda, neymi, anakkale! Mustafa Kemal'in 57. Alay' ynettii yerin ad Kemalyeri konuldu. Bugn topra kazn, havada birbirine arpp kaynam mermiler bulacaksnz. Birbirlerinin grtlaklarna sarlm iskeletler greceksiniz. Birbirinin kaburgasna sng girmi ve ikisi de karlkl dizkm iskeletlerle karlaacaksnz. Boaz boaza, grtlak grtlaa byle bir sava tarih yazmaz. Komutanlarmz hatralarnda 'Kahramanlarmz, uarak dmana hcum ettiler' diye yazyor ve peinden yle ekliyorlar: 'Buradaki uarcas laf bir benzetme deil, gerekten utular. Conkbayr tepesi uurum, dman kovalarken peinden uarak havada ldler!'.. Yaralanmayan Trk komutan yoktur, askerler savatan dmesin diye, hepsi gslerindeki arapnel paralarn askere gstermez. Sedyeyle gtrlen askerler, dmanla biraz daha savaamadm diye, kahrdan kfrler savuruyor. Kpkrmz sedye stnde, yaralarndan deil, savatan geri kaldklar iin acyla naralar atyorlar. te o savan n cephesinde savaan Avusturyal Anzaclar, tam seksen sene, hibir sene sektirmeden, her yldnm, gemilerle yine Arburnu sahiline geldiler. Conkbayr tepesinde onlar gazi dedelerimiz bekledi. Bu sefer sngyle deil, kollarn aarak, sarlmak iin birbirlerine kotular. nsanolunun byk trajedisine yazlm, ok alamakl sahnelerdir bunlar. Mustafa Kemal'in topraklarmza gmlen Anzac ehitliine yazd o mehur: 'Onlar artk bizim evlatlarmzdr' kitabesi, edebi olarak ok gldr. Dman gemileri gnlerce Conkbayr srtn bombalyor. ngiliz komutanlar ok hakl, bu kadar bombardmana tek bir otun, tek bir bcein yaamas mmkn deildi. Trk siperleri tamamen parampara edildi. Yeniden siper kazmak vakit alyor. Kazlsa da fazla derin kazlamyor. Bu 'parampara', byk toplarla tamamen yerin altna gmlm siperlerden, Trk askerlerinin yerin altndan fkryor gibi yeniden savaa komas, herkesin akln bandan ald. Gerekten 'akln' ald, nk ok sonra, geride kalan askerlerimiz, ehidlerimizin, yeil sarkllarn yanmzda savat gibi bir yn hikaye anlatt.. Bir yeilsarkl Trk birlii hikayesi, ok mehurdur.

Askerlerimiz siper iin, ehid arkadalarnn cesed bedenlerini kullanmakta. Trk askerleri, nndeki arkadann lsne, yanna ve soluna tahta koyup, stne birka krekle toprak atp, cesed yksekliinden sipere giriyor. Bir komutanmzn hatras: 'Siperde at yapan askerim, ikide bir dorulup nndeki kumula toprak atyor, ayaa kalktnda dmana hedef oluyor, 'ne yapyorsun' dedim. Asker, dman mermilerinin len arkadann stndeki topra boaltp, arkadann bacaklarn, karnn darda braktn, yeniden stne toprak atmam gerekiyor, diye cevap verdi'... Komutanlarmz hatralarnda, 'ngilizler bizi, zavall Hintliler, uyuuk inliler, ilkel Etiyopyallar gibi kolaylkla esir alp burnumuza kle halkas takacaklarn sanyorlard', diyor. Bu sava, ordularmza komutanlk yapan Limon Von Sanders'in ve birok komutanmzn zetledii gibi, elie kar, etin ve kemiin savayd. Mevziler sekiz ay, yz-yzelli metre mesafeye kadar dt, ancak, savan baz blmlerinde mevziler inanlmaz ama, be metreye kadar dt. Gemiler durmakszn aylarca, bir ot, bir bcek kalmas imkansz, gece gndz dvyor ahinsrt'n, Conkbayr'n, Kocaimen'i... Komutanmz atndan iner inmez byk bir top at paralyor at, et paralar, yzne arpyor, ya da, komutanmz haritas bandayken bir bombayla komuta ettii bln tm bir anda havaya uuyor... Ya da, dman lamclar, yerin altndan, otomatik kazclarla, muhtemelen motorlarla, bizim mevzilerin gizlice tam altna kadar gelip dinamitliyorlar. Mevzilerimiz, -drt minare yksekliinde havaya uuyor. Mustafa Kemal anlatyor, birinci siperdekiler hi kurtulamamacasna dp lyor, arkalarnda bekleyen ikinciler hemen siperlerine geiyor, bir dakika sonra onlar da dyor, arkada bekleyenler, dakika sonra kendilerinin de ndekiler gibi leceini biliyor ve koar adm yerlerini alyorlar, onlar da lyor!.. Normal 0 21 false false false TR X-NONE X-NONE MicrosoftInternetExplorer4 Bir daha kara bir bayrakla gelemeyeceksin buraya -drt gn iinde iki saatlik uyku mmkn olmad, stelik, top grltleri insan sar ediyor. Ve seri makineli tfein topra taramas, yere arpmasndan, toz duman bulutundan mevziler grnmyor. Rzgar bulutu birazck yardnda komutanlar ancak drbnle, snglerin parltsn farkedebiliyor. stelik stmzde srekli dman balonlar, tayyareleri, hem bilgi alyor, hem mermi atyor! Mevziler birbirine o kadar yaknlat ki, deil mermi, yumruk mesafesinde! Cesed gmmek iin verilen atekes srelerinde ok uuk, fantastik hikayeler de yaand. Komutanmz anlatyor: 'Nerde sylesem, fantazi gibi bakyorlar, gzmle grdm, bu olay gzlerimin nnde oldu' diyor... Bir Trk askeri, ngiliz cephesine bir futbol topu atar. ngilizler topu alp siperden kar, Alman siperine doru paslaarak ilerler ve Alman mevziine topu utlayp 'gooool' diye barp geri dnerler! (anakkale savalarnda Trk halknn en sevdii ve hala ocuklarna anlatt hikaye mehur dondurmac hikayesidir. Avustralya'da yaayan mehur dondurmacmz ve bir kasabmz limandan Trkiye'ye savamaya gitmekte olan sava gemilerini grr ve iki kii tm

Avustralya'ya orada sava aar. ki gn boyunca atr ve sonunda bir ormanda yakalanrlar ve gslerinden Trk bayra kar.) len ngiliz askerlerinin stnden 'stanbul' haritalar kyor, bu kanl haritalar bugn mzede. Yakalanan bir Anzac askerine, 'Neden buraya geldin' deniyor: 'Spor iin' diyor! Bilmiyorlard bizim bahemizde gller, top sesleriyle alr, bizim btn arklarmz 'Batan gl kana benziyor' diye balar... Savan bir trl bitmeyii, dmann, Conkbayr'na bir trl trmanamay, her yeri cesedle doldurdu. anakkale savann en strap dolu sahnesi burdadr. rm binlerce cesedin kokusuna tm askerler brmekte, rmekte. Ve cesedlerin stn simsiyah bulut gibi karasinekler rtyor. Cesedleri gmmek iin geirilecek zaman yok. ngilizler ikide bir cesedleri gmelim deyip, kokudan kurtulmak iin, atekes istiyor. Pis kokudan rmemek iin asker nefes almamaya alyor, ou burnunu tlbentle kapatyor. Zaten, top seslerinden staki borular patlamasn diye hepsi kulaklkl kaput giyiyor. Cesedlerin rm, yeillenmi dudaklar stnden kalkan sinekler, askerin su itii bardaklara konuyor. Bardaklardan su iilmez oluyor. stleri tlbentle rtlyor. Hatta su ierken o ksa arada, yzlerce sinek hcum ediyor, bu yzden, su, tlbentten szlerek iiliyor. Bardaklarn da nasl yapldn anlatalm, cephane sandklar iindeki inko astar sngyle yrtlp, klah gibi kvrlp, bardak yaplyor! Dman askeri yzlerce gemiyle kumsala, konserveler, etler, ikolatalar yd... Trk askerinin karavanas da komutanlarn anlarnda. Bin yldr ayn: Nohut, fasulye, bulgur, kuru zm. anakkale savana baz komutanlar 'kuru baklann zaferi' diyor! Mermiler ve toplarn mevzileri toz-bulut iinde brakmas, srekli, birlikleri, hatta, alaylar birbirine kartryor, sava boyunca, komutanlar 'askerlerini' dier alaylardan ayrtedemiyor. Ve ngiliz komutanlar artk, askerlerini krbala cepheye srmeye balad. Cceler, bilmeden, devler lkesine savaa gelmilerdi. Bilmiyorlard, bizim bahemizde gller, top sesleriyle alr, bizim yaralarmz ancak top sesleriyle kapanr. Bizim btn arklarmz 'batan gn kana benziyor' diye balar. arapnel paralar hala gslerini sslyor gazilerimizin. Sevgilinin iri siyah gzleri gibi, bu madalyalarla kasabalarn kahvelerinde ihtiyarlayncaya kadar ne kadar mesut, ne kadar mutlu kahvelerini itiler! Dnyay fethe kalkan ngilizlerin lordlar, kontlar, soylu, nazenin ocuklar, ite burada, savaa yemin ettiler. imdi oras bir ak hava mzesi. u yer adlarna bakn: Korkuderesi, Domuzderesi, Kanlsrt. Kanldere. Ve hala rzgarl ve hala ok souk! Ey tm ehit 57. Alay, ey kahraman 27. Alay, hikayenizi okuyunca, dilimiz tutuluyor, kalem elden dyor, 90 yl sonra hala hkrklar gzyalaryla anyoruz sizleri. Ne diyelim sizlere.. arklarmzdaki gibi, 'Beni koynunuza aln'... Toprana sarlarak len yiitler! Kapkara bir fkeyle. Deil anakkale'den, dman dnyadan kovdular. Ne kalk borusu ald, ne yat borusu. Uyumakszn. Kudurmu kurtlar gibi savat. Ne esir oldu, ne malup.. A karnna talar, aalar kemirip, yine saldrd!

Ay yla kanayan yaralarn sardlar. Alnlarndaki kan damlalarnn glnde snglerini parlattlar. Alnlarndaki kanl teri, silecek adam kalmad, iimizde. En mehur airlerimiz, bu kasrga karsnda, aresiz, donakald. Bakrdan, kzl bir parlt satlar geceye. Geceyi kemiklerle, mermilerle dantel dantel ilediler. Paralanm atlarn lelerinde uyuyup, yeniden saldrdlar. Yastk gibi yumuack mevziler kazdlar. Gecenin mealeleri ate bcekleri oldular. Memleketin en hznl iei, en soylu, gurur dolu, en uzun arklar oldular. Derin ufuklarda uuldayan toplarn rknts. O kk patikada. Kuru otlar zerinde. amura gml cesed paralar stne, ebedi vatanlarna uzandlar. elik, kan, demirin korkun frtnasna, sngleriyle kar koydular. Anadolu'nun ok yoksul, souk kylerinin ocuklar. Srlsklam kan! Tepeden trnaa mermi, arapnel yaras. Daha dne kadar amlca tepesinde arklar syleyen stanbul'un ocuklar, bugn, byklarndan kan szlen, esiz kahramanlar! Vurulup, serildiin yer, ebediyyen, buza kesmez artk. Ate fkrr, kalp atndan toprak. Korkma, Anadolu'nun boz kokulu rzgar, kannz kolalayp kolalayp Erciyes'in, Uluda'n tepelerine oktan kaldrd. Alan yaralarnz Anadolu'nun ar tekerleklerine motor oldu, kannz, susuz ayrlarmza kuma oldu! Sedyeyle tanmadan, teneire konmadan, tabutlara girmeden len yiitler! Kanldere kurumad hala. Sar yapraklar, gzya gibi den yiitler! ngiliz dilerini teker teker sken yiitler! Omuzlarnz gibi yksek imdi, Conkbayr, Kocaimen! Tankerlerden boalan petrol gibi kan, lo, ssz, dilsiz, hayalet dolu Domuzderesi, kannz tarken nasl gmbrdeyerek aldad.. O bahar gecesi, talar delen kannz kimsecikler grmedi. Dikenler mi batt, ylanlar m soktu, mermiler mi srd, kimsecikler sormad.. Ege'nin sular, ban kaldrp, o ehit kitabelerine bakar m imdi! Artk ebediyyen uyumaz o sular. Nasl okar, okar. Her akam arklarla usul usul per. Kazlmam o mezarlar hala! Kouyorum heyecanla o yksek tepelere, 57. Alay'n alnnn dedii o mbarek topraa. Alnm sryorum karatopran en ateli yanana Kaln bir kefen gibi Saroz'un souk rzgar. Sormad m o gece silahsz asker olur mu? Mahalle ma m bu, be metre mevzilerde savalr m? Bu devlerin lkesi, byle minyatr sahalarda, ka byk sava kard! Kocaimen tepesinde patlayan heyecanl rzgarlar! Kuru allklar iinde ku glgelerini, eski gnlerin ansna sanki, eki gibi dvyor hala. Ya da kularn glgesinde uyuyan, o eski ehitlere sarlmak istiyor! Anadolu'dan katar katar trenler, plak, a, yorgun ve ocuk askerler tad. Salkm salkm stler ve nianllar, bu sevdal genlere el sallad.

Korkuderesi, tarihin bu en zalim kitaplarn yrtarak, ldrarak, haykrr m hala. Conkbayr'nda, bulutlar gibi dklen demir ynlarnn altnda kalan yiitler, o gece, bir gecede Anadolu'nun salar aard. Anneler trbelere kotu, Sakarya, Kzlrmak alad. Kuvvet versin diye yiitlere sabahlara kadar dualar okundu. Kanlsrt'taki top sesleri, stanbul'u sallad, Konya'y rpertti, Kars Kalesi'nden duyuldu. Kibar ngiliz, ince, zarif, biblo suratl ngiliz, ne kadar azgn, ne barbard o gece. Ar kovan gibi tler, dnyann btn bahelerine gireceklerini sandlar. Tarihin bu en eski kapsnda diz kp, dktkleri kanda bouldular. Ve ders aldlar. Bir daha kara bir bayrakla gelmeyeceksin buraya. Anadolu'nun, da, tepe, bu karde ocuklarn, ite grdnz, yzleri topraa srnmesin. Yanaklarndan alev fkrr. Topraa srnnce, kan yanaklarna kna oluyor. Kirazdr, yabanileidir, karadr, kzlcktr, ok kzgn, ok slaktr, yanaklar. Kazp kazp kartyoruz hala topraktan. Testi, mlek deil bunlar. Topran gzel kokusuyla kiremitlemi, o yiitlerin kurumu yanaklar. Hala hangi kyne girseniz Anadolu'nun, bu toprakla srlanm, krk kalbimizin paralar gibi, o kiremit isi rengi bulursunuz! Gelibolu, Anadolu'nun ynden boyunba, en kederli gvdesi! Tatl tatl ldayan, yorulmak bilmeyen, Anadolu'nun gm renkli aln. Syle, grdn, hangi toprak paras, top seslerini kadife elbiseler gibi giyinir byle. Syle, ieklerle dolu krlar kim giydirdi bu askerlerin stne. lmsz kalbimiz, kalbimizin ta kendisi oldular... Saroz'dan Anadolu'ya 90 yldr, rzgar deil.. Gn rengine bulutuna karp, o askerlerin ateten nefesleri, soluk soluk, esiyor hala! Allaha smarladk deyip karken son kez kynzden. Sarlp, ptnz o derelerin suyu... imdi biz, yetmi milyon, kutsal araplar gibi oluk ocuk iiyoruz, stnde kelebekler oynaan o derelerin suyunu!.. Mevzilerde yorgun dp, koynunuza yaslanp sarlan o pasl tfekler de, itiler mi kana kana Korkudere'nin suyunu... Bugn kutsal emanetlerimiz gibi mzede, paslanmad gitti.. Ay nda ayna gibi parldyor hala o eski sngler! O sngler apayd. Gelibolu ceset tarlas. Bomba yan, et paralar, rm bacaklar, hendekler, ukurlar doldu.. Hcuma geerken ehitlerimize kpr oldu cesedler. imdi kouyorum heyecanla o yksek tepelere! 57. Alay'n alnnn dedii o mbarek topraa! Alnm sryorum, karatopran bu en ateli yanana! Salar talara kaynam. Byk ve mutlu bir uykuya dalmlar. Kafalarn paralayarak cephane sandklar dt gkten. Bugn, talarn alnlarnda hala damar damar i... Patlam, iri kan damlalar duruyor hala!

Bu yzden, bu tepeler akamlar ivit mavi, iekler gibi ayor geceler. Lacivert gecelerin derin ufuklarnda. Hala kanl bir kl, ufukta, keskin keskin parlyor. iekli entariler gibi, bu imen imen giysileri krlara, kanmzn ortak alevi giydirdi. Ve demir gibi, elik gibi ar Gelibolu topra. Bin eit dman kini. Yarasa souu, akal ty. ieklerin, krlarn salarn taryor hala sngler. Koarak savamaktan ayaklar szlyor mu, syle, rzgarlar neden kann kurutamad hala? Bizi ldrmeye yemin etmi, tarihin elleriyle yoruldu. Anlatlmaz, bu yumuack, rltl, tatl imenlerin masal! Anlatlmaz, u arkadaki kabarm allklarn destan! u kck akl talarna gcm yetmez. ldkten sonra byyen ehitlerin talam gzbebekleri gibi. Buras merdiven, ahinsrt, Conkbayr, Kocaimen! Anadolu'ya buluttan, yrekten kpr oldular. Mermer gibi souk ve gururla bakan bu talarn iine soksam elimi. Kanla donmu katlam bu atein yreinden bir damarn kopartsam. O top seslerini ark nameleri gibi hatralarma alsam! Gryorum ite, ieklerin, krlarn salarn taryor hala o eski sngler. Kanldere'de kertenkeleler, kurbaalar. Dere kysnda ac kkl otlar. Kekik otlar. Koarak savamaktan ayaklar szlyor mu hala, syle, rzgarlar neden kann kurutamad hala!.. Grdnz, bataryalar, ocuk kandrr gibi bo mermiler att, grdnz sava deildi bu, Hafz Burhan'dan arklar dinlediler. Alnmz topra 25 Nisan gecesi, ite bu tepede pt.. Tarihin o byk duvar saati, ite bu tepede, 'Dur, anakkale geilmez!' dedi. anakkale o gece, Avrupa'y Asya'dan, iki byk ktay bacaklarndan bir daha ayrd! Ey ok uzaklardan gelen yabanc! Bu pembe gller. Bu hrn rzgar. Bu binkat glgeler. Tarihin boynumuza, koynumuza dolanm kollar. Her biri bize, ekmek kadar hava kadar, Adem kadar yakn. te grdnz, hala zonkluyor her ta. Ey Seddlbahir, ey Conkbayr, ey kar kyda, bu top sesleriyle byyen, Bigal kyl ocuklar! Biz odun ateiyle snmay bilirdik. Onlar sava gemilerinin cehennem kazanlarn bamzdan dktler.. Kahpece, eytanca, Afrika'y, kleleri, zavall Hintlileri, ite burada karmza diktiler! Bunlar eski hatralar. imdi, hala.. Karanlk gecelerinde... Tepelerde karmakark aalar! Birbirine sokulur. Binkat glgeler, boazn sularna yaslanr. Kocaimen, Anafartalar, her gece.. Salarn rer, rer toplar, rzgarlarla datr! Boaz'n sularn, testi testi araplar gibi, ier, o eski gnlerin hatralaryla, hkrklarla alar... Ege'nin parldayan ve glmseyen memelerine... Kocaimen, hafif kumlar avulayp.. Avulayp, rzgarlaryla serper... te byle.. imdi o tepelerde, yzbinlerce mehul asker... Yzbinlerce mezar.. Bu sonbahar gecesi, stlerinde kurumu yapraklar...

Bu sonbahar gecesi.. Kurumu yapraklar uuuyor, ilerinde bir nee... Bir nee... Tarifsiz bir nee!.. Sanmayn, bu kurumu yapraklar bu gece orada, yalnz geziyor, yalnz uuyor... Ruhlarmz 90 yldr bu savan acsyla hala hngr hngr alyor! (Edebiyat Dersleri kitabndan)