T. C.

MLL ETM BAKANLII

MEGEP
(MESLEK ETM VE RETM SSTEMNN GLENDRLMES PROJES)

MAKNE TEKNOLOJS BOYUTLU YZEY MODELLEME

ANKARA 2006

Milli Eitim Bakanl tarafndan gelitirilen modller; Talim ve Terbiye Kurulu Bakanlnn 02.06.2006 tarih ve 269 sayl Karar ile onaylanan, Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda kademeli olarak yaygnlatrlan 42 alan ve 192 dala ait ereve retim programlarnda amalanan mesleki yeterlikleri kazandrmaya ynelik gelitirilmi retim materyalleridir (Ders Notlardr). Modller, bireylere mesleki yeterlik kazandrmak ve bireysel renmeye rehberlik etmek amacyla renme materyali olarak hazrlanm, denenmek ve gelitirilmek zere Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda uygulanmaya balanmtr. Modller teknolojik gelimelere paralel olarak, amalanan yeterlii kazandrmak koulu ile eitim retim srasnda gelitirilebilir ve yaplmas nerilen deiiklikler Bakanlkta ilgili birime bildirilir. rgn ve yaygn eitim kurumlar, iletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlik kazanmak isteyen bireyler modllere internet zerinden ulaabilirler. Baslm modller, eitim kurumlarnda rencilere cretsiz olarak datlr. Modller hibir ekilde ticari amala kullanlamaz ve cret karlnda satlamaz.

NDEKLER
AIKLAMALAR ....................................................................................................................ii GR ....................................................................................................................................... 1 RENME FAALYET1 .................................................................................................... 3 1. BOYUTLU YZEY OLUTURMA ............................................................................ 3 1.1. Ykseklik Vererek Yzey Oluturma (Extrude Surface) .............................................. 3 1.2. Dndrerek Yzey Oluturma (Revolve Surface)......................................................... 5 1.3. Yol kullanarak Yzey Oluturma (Sweep Surface) ...................................................... 6 1.4. ki veya Daha Fazla Farkl Geometrik ekil Arasnda Yzey Oluturma (Loft Surface) ................................................................................................................................ 8 1.5. Dzlemsel Yzey Oluturma (Planar Surface)............................................................ 13 1.6. Yzey rme (Filled Surface) ...................................................................................... 14 1.7. Yzey teleme (Offset Surface) ................................................................................. 16 1.8. Yzey Uzatma (Extend Surface) ................................................................................. 17 1.9. Yzey Ayrma (Split Surface) ..................................................................................... 19 1.10. Yzey Krpma / Budama (Trim Surface) .................................................................. 21 1.11. Yzey Silme (Delete Face)........................................................................................ 22 1.12. Yzey Birletirme (Stitch Surface) ........................................................................... 23 1.13. Yzeye Kalnlk Verme (Thicken Surface) ............................................................... 24 UYGULAMA FAALYET............................................................................................... 25 LME VE DEERLENDRME..................................................................................... 27 PERFORMANS DEERLENDRME .............................................................................. 28 RENME FAALYET2 .................................................................................................. 29 2. CAD PROGRAMLARI ARASINDA VER (DATA) DNMLER......................... 29 2.1. Veri (Data) Dnm Programlar Neden Gerekmektedir.......................................... 29 2.2. DXF (*.dxf) Dosya Uzants ve zellikleri................................................................. 30 2.3. IGES (*.iges, *.igs, *.ige) Dosya Uzants ve zellikleri ........................................... 30 2.4. STEP (*.step, *.stp, *.ste) Dosya Uzants ve zellikleri ........................................... 30 2.5. ACIS SAT (*.sat, *.sab) Dosya Uzants ve zellikleri.............................................. 31 2.6. STL (*.stl) Dosya Uzants ve zellikleri ................................................................... 31 UYGULAMA FAALYET............................................................................................... 32 LME VE DEERLENDRME..................................................................................... 33 PERFORMANS DEERLENDRME .............................................................................. 34 MODL DEERLENDRME .............................................................................................. 35 CEVAP ANAHTARLARI ..................................................................................................... 36 KAYNAKLAR....................................................................................................................... 37

AIKLAMALAR AIKLAMALAR
KOD ALAN DAL/MESLEK MODLN ADI MODLN TANIMI SRE N KOUL YETERLK 482BK0029 Makine Teknolojisi Bilgisayarl Makine malat Boyutlu Yzey Modelleme Bilgisayar ortamnda CAD programlar ile imalat yaplacak paralarn yzeyler eklinde modellemesini ve boyutlu kat model olarak modellemesi zor olan paralarn, yzeylerden yararlanlarak, daha pratik olarak modellemesini anlatan eitim materyalidir. 40/24 ki boyutlu CAD dersinin modllerini ve boyutlu kat modelleme modln alm olmak. CAD programlar ile yzey modeller oluturabilmek ve farkl CAD programlarnda oluturulmu verileri dntrerek kullanabilmek. Genel Ama Uygun ortam ve gerekli ara-gereler salandnda CAD programyla boyutlu yzey modeller oluturabilecek ve CAD programlar arasnda veri dnmn gerekletirebileceksiniz. Amalar CAD programlaryla yzey modeller oluturabileceksiniz. CAD programlar arasnda veri al verii yapabileceksiniz. CAD laboratuar, CAD izim program, model uygulama paralar veya teknik resimleri, CAD ders kitab. Modln iinde yer alan her renme faaliyetinden sonra, verilen lme aralaryla kazandnz bilgileri lerek kendinizi deerlendireceksiniz. retmen, modl sonunda size lme arac (test, oktan semeli, doru yanl vb.) uygulayarak modl uygulamalar ile kazandnz bilgileri lerek deerlendirecektir.

MODLN AMACI

ETM RETM ORTAMLARI VE DONANIMLARI

LME VE DEERLENDRME

ii

GR GR
Sevgili renci, Gnmzde, modern toplumlarn ekonomilerinin ve bymelerinin temelini sanayileme oluturmaktadr. Makine ve takm sanayindeki gelimeler de her geen gn rekabeti ve retimdeki kaliteyi arttrmaktadr. Gnmzde ve gelecekte bu rekabeti koullarda lke olarak biz de varz diyebilmemiz iin gerekli olan teknolojiye yatrm yapmal ve bu teknolojiyi kullanabilmeliyiz. Bilgisayar destekli boyutlu tasarm, gnmzde olduka hzl gelimekte olan teknolojilerdendir. Bilgisayar ortamnda CAD yazlmlaryla olduka hzl ve kolay resim izebilme, dzeltme yapabilme, saklama ve kda izme zellikleri n plana kmaktadr ve bu teknolojik imknlar gittike daha ok iletme tarafndan tercih edilmektedir. retilecek para veya mekanizma nce bilgisayar ortamnda CAD programyla tasarlanr ve bilgisayar ortamnda her trl olumlu veya olumsuz yn belirlenebilir. Bylece retim sonunda parann hatasz retilebilmesi salanm olur. Modln amac, CAD yazlmlar ile 3 boyutlu yzey modeller oluturmay renmek ve kullanabilmektir. Bu modln sonunda, CAD yazlmlar ile 3 boyutlu yzeylerle para modelleyebilme yeteneine sahip olabileceksiniz.

RENME FAALYET1 RENME FAALYET1

AMA
Bu faaliyette verilecek bilgiler dorultusunda, gerekli ortam salandnda, CAD programlarnda yzey modelleme ilemlerinin nasl yapldn, yzey modelleme ilemlerinin model oluturmada salad avantajlar reneceksiniz.

ARATIRMA A
Farkl programlarn yzey modelleme kabiliyetlerini aratrnz. Yzey modelleme hakknda aratrma yaparak, salad avantajlar tespit ediniz.

1. BOYUTLU YZEY OLUTURMA

1.1. Ykseklik Vererek Yzey Oluturma (Extrude Surface)
komutu kullanlarak, doru, yay, bileik doru, spline (eri), elips ya da Extrude yzey kenarn setiimiz dzleme denk gelen X, Y ya da Z ekseni ynnde veya herhangi bir baka dik ynde ykseklik kazandrlarak ekstrze edilmi yzeyler yaratlabilir. Ykseklik deeri ve eim as belirtilebilir. Ykseklik deeri saysal deer girilerek veya etkileim seeneklerinden yararlanarak belirtilebilir. alma ekrannda izilmi hi eleman yoksa yani ilk defa Extrude komutu ile yzey oluturuluyorsa ykseklik deeri saysal deer olarak verilmelidir. Ykseklik verilerek oluturulacak yzeyin tasla ortamnda klr. izilir ve taslak tamamlandktan sonra tuuna baslarak sketch ortamndan Bylece istenen taslak oluturulmu olur.

ekil 1.1: Ykseklik verilerek yzey elde edilecek taslak

Extrude komutu seildikten sonra Extrude iletiim penceresi alr. Yzey oluturmak iin Output ksmnda Surface seeneinin aktif olmas salanr. Eer ak profiller izildiyse dorudan Surface seenei aktif olarak gelir. Profile ile ykseklik verilecek taslak seilir, Extents ksmndan ykseklik girilebilir, yn dmeleri ile de ekstruzyon yn belirtilebilir. 3

ekil 1.2: Extrude iletiim penceresi

ekil 1.3: 25 mm ykseklik verilerek oluturulmu yzey

Extrude komutunun kullanmnda ihtiya duyulacak etkileme seenekleri Extents ksmnda bulunmaktadr. Distance: Profili, tanmlanan ynde ve belirtilen uzunluk kadar uzatarak yzey oluturur. To Next: Profili, tanmlanan yndeki ilk yzeye kadar uzatarak yzey oluturur. To: Profili seilen yzeye kadar uzatr. From To: Profilin balayaca ve bitecei yzeyler seilir ve profil bu iki yzey arasnda ilerleyerek yzey oluturur. All: Profil, tanmlanan ynde tm unsurlar ekil 1.4: Etkileim etkileyecek ekilde uzatlr. seenekleri Extrude ileminin ynn, yn seenekleri ile belirlenir. Her iki ynde de ok iaretleri olan seenek alma dzlemini orta dzlem kabul ederek her iki yne doru verilen mesafeyi eit olarak blerek yzeyi oluturur. Extrude iletiim penceresinde More ksmnda baz ek seenekler bulunmaktadr, onlar da u eklide aklayabiliriz. Alternate Solution altndaki seenekler, etkileme tipi olarak To ve From To seildiinde aktif olur. Ekstrzyon iin farkl zmler var ise bunlar arasnda seim yaplr. Minimum Solution ise, ekstrzyonun ilk bitim yzeyine kadar unsurun gereklemesini salar. Taper ile Ekstrzyon boyunca verilecek eim as tanmlanr.

ekil 1.5: Extrude diyalog kutusu More ksm

1.2. Dndrerek Yzey Oluturma (Revolve Surface)

Nesnelerin bir eksen etrafnda belirli bir derece ile dndrlmesiyle oluan yzeylerdir. Dorular, yaylar, bileik dorular, spline eriler, elipsler ya da yzey kenarlar kullanlarak yaplabilir. Dndrlerek yzey oluturulacak taslak ortamnda izilir ve sketch ortamndan klr. dmesine baslarak

Revolve komutu altrldktan sonra Revolve iletiim penceresi alr.

ekil 1.6: Dndrerek yzey elde edilecek taslak

ekil 1.7: Revolve iletiim penceresi

Diyalog kutusunda Shape ksmndaki Profile ile dndrlecek profil seilir. Axis ile de dnme ekseni belirtilir. Output ksmndan yzey oluturmak iin Surface seilir. Extents ksmnda ise dndrme ile ilgili etkileme seenekleri bulunmaktadr. 5

Angle: Profili, tanmlanan eksen etrafnda ve belirtilen bir a ile dndrr. Full: Profili, eksen etrafnda 360 derece dndrr. Yn belirtme dmeleriyle de dnme ynn belirtebiliriz. Her iki yne de yn iareti olan seenek kullanlarak eskizimizin dndrme ilemi esnasnda orta dzlem olarak kabul edilmesini salayabiliriz.
ekil 1.8: Etkileme seenekleri

ekil 1.9daki yzeyi oluturabilmek iin, Output ksmndan surface seilir. ekil 1.6daki taslakta shape ksmnda Profile ile dndrlecek profil seilir, Axis ile dnme ekseni (eksen izgisi) seilir. Extents ksmndan Angle seilir ve deer olarak ta 150 yazlr. Paramz 150 lik ay kaplayarak yzey oluturur. Yani katnn 150 lik ksm oluturulur. Yn olarak da ekil 1.7 deki yn seilir.

ekil 1.9: Dndrerek yzey oluturulmu para

1.3. Yol kullanarak Yzey Oluturma (Sweep Surface)

Yol kullanarak yzey oluturma ilemi, bir sprme ilemidir. Bu mantkla yzey oluturabilmek iin srlecek bir geometrik ekil ve takip edecei bir yola ihtiya vardr. Takip edilecek yolun yannda yardmc bir yol (Guide Curve) veya yardmc yzey (Guide Surface) de kullanlabilir. Yol kullanlarak yzey oluturabilmek iin btn profiller ( Profil, Path, Guide Curve) farkl sketchlerde izilmelidir.

ekil 1.10: Yol kullanlarak yzey oluturulacak taslaklar

Sweep komutu altrldktan sonra, Sweep komutu iletiim penceresi alr. Profile ile srlecek profil, geometrik ekil seilir. Path ile profilin, geometrik eklin, takip edecei yol seilir. Orientation ksmnda; Path seenei ile yzeyin biti kenarnn, yolu takip ederek tamamlanmas, Paralel seenei ile de yzeyin biti kenarnn profile paralel olmas salanr.
ekil 1.11: Sweep iletiim penceresi

Taper ksmndan da eer profilde tek bir yol takip edilerek yzey oluturuluyorsa yol boyunca eim as verilebilir.

ekil 1.12: Type seenekleri

Type ksmnda; Path seenei ile tek yol ile srme ilemi yaplr. Path & Guide Rail seenei ile yol ve yardmc yola gre sprme ilemi yaplr. Path & Guide Surface seenei ile yol ve yardmc yzeye gre sprme ilemi yaplr. ekil 1.10da bulunan profillerden yararlanarak Sweep ilemi ile yzey oluturabilmek iin, Sweep komutu altrlr. Profile olarak Profil seilir, Path olarak ekilde Path olarak belirtilen profil seilir, Type ksmndan Path & Guide Rail seenei iaretlenir ve ekil zerinde Guide Curve olarak belirtilen profil seilir. Bylece bu profillerin birlikte kullanlmasyla bir profili yol ve yardmc yol zerinde sprerek bir yzey elde edilmi olur.

ekil 1.13: Sweep komutuyla oluturulmu yzey

1.4. ki veya Daha Fazla Farkl Geometrik ekil Arasnda Yzey Oluturma (Loft Surface)
komutu ile yzeyler oluturabilmek iin, en az iki veya daha fazla ak veya Loft kapal geometrik ekilden meydana gelen profillerimiz olmal ve oluturulacak kesitler farkl taslaklarda (sketch) ve farkl dzlemlerde (plane) izilmelidir. Kesitlerle birlikte, kesitlerin ilerleyecei yardmc yollar (Rail) da tanmlanabilir. stenildii kadar yol tanmlanabilir. Yardmc yollarn her biri farkl taslaklar, farkl dzlemler ve farkl kesitler zerinden gemelidir. Yollarn noktalar kesitlerin zerinde olmaldr. Kesitlerin ve yardmc yollarn izimleri tamamlanarak, Loft komutu altrldktan sonra loft komutu iletiim penceresi ekrana gelir.

ekil 1.14: Loft komutu iletiim penceresi

Sections altnda, loft ileminin gerekleecei kesitler listelenir. Rails ise bu kesitlerin ilerleyecekleri yardmc yollar belirtir. Closed Loop ilk ve son kesitleri birletirerek kapal bir dng oluturur. Merge Tangent Faces yzey olutuktan sonra teet izgilerin grnmemesini salar.

ekil 1.15: Loft etkileim seenekleri

ekil 1.16: Loft ilemi uygulanacak kesitler

Loft diyalog penceresinde, Rail etkileim seenei Loft ileminin yardmc yollardan yararlanarak gerekletirilmesini salar. Center Line etkileim seenei ise loft ileminin kesitlerin merkezlerinden geen, merkez izgisine gre yaplmas salanr. Loft komutu altrlarak output ksmndan Surface seilir, Section ksmnda da ekil 1.16da bulunan kesitler seilirse meydana gelen yzey ekil 1.18deki gibi olur.

ekil 1.17: Loft diyalog kutusu ayarlamalar

ekil 1.18: Loft Komutu uygulamas sonucunda oluan yzey

Conditions blmnde, ilk ve son kesitteki loft durumu kontrol edilir.

ekil 1.19: Loft diyalog kutusu Conditions seenei

Transition blm, kesitler arasnda kar karya gelecek noktalar ile ilgili ayarlar ierir. CAD yazlm kesitlerin arasn bir noktadan dierine doru doldurur. Bu blmde, karlkl gei olacak noktalar seebilir ve bylece burulmay engelleyebilirsiniz. Automatic Mapping bu ilemi otomatik olarak yapar. Bu seenekteki onay iareti kaldrldnda, noktalar arasndaki gei manuel olarak tanmlanr.

ekil 1.20: Loft iletiim penceresi Transition seenei ve noktalar aras manuel gei ayar

ki veya daha fazla geometrik ekil arasnda yardmc yollar kullanarak yzey oluturma ilemini yapabilmek iin, kesitler ve yardmc yollar farkl taslaklarda izilir.

10

ekil 1.21: Kesit ve yardmc yollarn ayr taslaklarda oluturulmas

Loft komutu altrlr, Loft iletiim kutusunda Rail seenei iaretlenir, Section ksmnda kesitler seilir daha sonra Rail ksmna farenin sol tuu ile tklanr ve yardmc yollar seilir, ekranda ilemin n izlemesi grnr. lem OK tuunu baslarak onaylanr ve yzey oluturulmu olur.

ekil 1.22: Loft iletiim penceresinde kesitlerin, yardmc yollarn seilmesi ve ilemin n izlemesi

11

ekil 1.23: Yzeyin oluturulmu ekli

Kesitler arasnda merkez izgisinin dikkate alnarak yzey oluturmak istiyorsak, gerekli kesitleri ve merkez yol izgisi farkl taslaklarda izilir. Loft komutu altrlr, alan iletiim penceresinde Output ksmndan Surface seilir, etkileim seeneklerinde Center Line seilir, Section ksmnda kesitler, Center Line ksmnda da merkez izgisi seilerek ekranda ilemin n izlemesi grlr.

ekil 1.24: Kesitlerin ve merkez izgisinin farkl taslaklarda izilmesi

ekil 1.25: Loft ileminin merkez izgiye gre ilem ayarnn yaplmas, kesitlerin, merkez izgisinin seilmesi ve n izlemenin grntlenmesi

12

ekil 1.26: Merkez izgiye gre yzeyin oluturulmu ekli

1.5. Dzlemsel Yzey Oluturma (Planar Surface)

ki boyutlu eskiz geometrileri (kapal kesitler olarak) veya ayn dzlem zerinde bulunan dzlemsel kapal alanlar kullanarak yzey modeller oluturmak iin kullanlr. Boundary Patch komutu ile bu ilem yaplr. Komut altrlmadan nce kapal alan oluturulmaldr. Komut altrldktan sonra, Boundary Patch iletiim penceresi alr.

ekil 1.27: Boundary Patch komutu uygulanacak taslak

Boundary ksm seilerek yzey oluturulacak kapal kesit seilir. Condition ksmnda da etkilenen eleman otomatik olarak belirir ve OK ile ilem onaylanarak yzey olumas salanr.

13

ekil 1.28: Boundary Patch iletiim penceresi ve taslakta seilecek kapal alan

ekil 1.29: Dzlemsel yzeyin oluturulmu ekli

1.6. Yzey rme (Filled Surface)

Ayr taslaklarda oluturulmu nesnelerin veya yzey kenarlarnn meydana getirdii kapal alanlarda kenarlar birletirerek yzey oluturma ilemidir. Bu ilemi yapabilmek iin Boundary Patch komutu kullanlr. Komut altrldktan sonra, Boundary Patch iletiim penceresi alr.

ekil 1.30: Boundary Patch komutu uygulanarak yzey oluturulacak kenarlar

14

Boundary ksm seilerek yzey oluturulacak kapal kesit seilir. Condition ksmnda da yzeyin rlecei kapal alan snrlayan / belirleyen kenarlar otomatik olarak grlr ve yzey gei artlar belirtilir. Gei artlarnn ayar iin Free Condition serbest

teetlik geilerini ayarlama etkileimi olmak zere etkileim ve Tangent Condition iki seenek bulunmaktadr. Kenarlar seilip, gerekli gei ayarlar da yapldktan sonra komut OK ile onaylanarak yzey olumas salanr.

ekil 1.31: Boundary Patch diyalog kutusu, gei artlarnn ayarland ksm ve rlen yzeyin n izlemesi

ekil 1.32: Yzeyin tamamlanm ekli

15

1.7. Yzey teleme (Offset Surface)

Bir yzeye paralel, ondan belirli bir uzaklkta telenmi yeni bir yzey oluturmak iin yaplan ilemdir. Bu ilemi yapabilmemiz iin elimizde oluturulmu yzey / yzeyler olmaldr.

ekil 1.34: Yzey teleme iletiim penceresi

ekil 1.33: Offset ilemi uygulanacak yzey

Bir yzeyi teleyebilmek iin Thicken/Offset altrldktan sonra Thicken/Offset diyalog penceresi alr.

komutu kullanlr. Komut

Thicken/Offset ksmnda Select ile telenecek yzey seilir. Face, seilenin bir yatay yzey olduunu, Quilt de dikilmi bir yzey olduunu ifade eder. Distance ile teleme mesafesi tanmlanr. Output ksmndan da yzey teleme ilemi yaplaca iin Surface seilir. Yn dmeleri ile de yzeyin telenme yn belirtilir.

ekil 1.35: Yzeyin 5 mm st tarafa telenmi ekli

16

1.8. Yzey Uzatma (Extend Surface)

Bu ilem bir yzeyi belirli bir deerde veya bir yzeyi baka bir yzeye kadar uzatmak iin kullanlr. Extend Surface alr. Edge ile yzeyin uzatlacak kenar seilir, tek kenar seilebilecei gibi yzeyin btn kenarlar da seilebilir. Edge Chain seenei kenarlarn zincirlemesine seilmesini salar Extend ksmnda uzatlacak kenarn nasl uzatlaca ile ilgili seenekler bulunmakta olup; Distance ile mesafe vererek uzatma ilemi yaplr To ile bir yzeyin kenar baka bir yzeye kadar uzatlr. Edge Extension ksmnda ise; Extend komutu seilirse uzatlan kenar referans kenarlara uydurarak belli bir mesafede veya referans kenara kadar uzatma ilemi yaplr. Stretch seenei iaretlenirse sadece seilen kenar, kenar geniliinde belli bir deerde veya yzeye kadar uzatma ilemi uygulanr. komutu altrlr, karmza komutun iletiim penceresi

ekil 1.36: Extend Surface iletiim penceresi ve uzatlacak kenarn seilmesi sonucu oluan uzatma

17

ekil 1.37: Extents ksmndan To seeneinin seilmesi sonucu bir yzeye kadar yaplan uzatma ilemi

ekil 1.37: Edge Extension ksmnda Extend seeneinin iaretlenmesi ile oluan uzatma ilemi

ekil 1.38: Edge Extension ksmnda Stretch seeneinin iaretlenmesi ile oluan uzatma ilemi

18

Gerekli seimler yapldktan sonra ilem OK dmesiyle onaylanarak yzeylerin uzatlmas salanm olur.

1.9. Yzey Ayrma (Split Surface)

Var olan bir yzeyi iki boyutlu, boyutlu taslaklarla veya yzeylerle ayrmak iin kullanlan ilemdir. Ayrma ilemi eer yzey-yzey arasnda yaplacaksa ayran yzey ayrlacak yzeyi kesmeli ve yzeyin mutlaka dna tamaldr. Ayran yzey kapal bir alandan oluuyorsa byle bir zelliin olmasna gerek yoktur. Bu ilemi yapabilmek iin Split alr. komutu kullanlr. Komut altrldktan sonra Split komutu diyalog kutusu

Method altndan yzey ayrma seilir. Split Tool ile ayrma ilemini yapacak taslak veya yzey tanmlanr Faces yzey ayrma durumunda, ayrma ileminden hangi yzeylerin etkilenecei saptanr. All tm yzeyler anlamna gelir, dieri ile yzey seilmesi istenir.

ekil 1.40: Split komutu iletiim penceresi

ekil 1.41: Taslakla yzey ayrma ilemi ncesi, ayrma n izlemesi ve yzeyin ayrlm hali

19

ekil 1.42: Yzeyle yzey ayrma ilemi ncesi, yzeylerin seim n izlemesi ve yzeyin ayrlm hali

ekil 1.43: Kapal bir yzey ile yzeyin, ayrma ilemi ncesi, yzeylerin seim n izlemesi ve yzeyin ayrlm hali

Yzeyle yzey ayrma ileminde, ayran yzeyin snrlarnn ayrlacak yzey snrlarnn dna tatna dikkat etmelisiniz.

20

1.10. Yzey Krpma / Budama (Trim Surface)

Yzeylerin istenmeyen kenarlarn veya yzeylerin fazla ksmlarn snr yzeylerden faydalanrak atmak iin kullanlan ilemdir. Budama esnasndaki kesme yzeyi, budanacak yzeyi boydan boya kesmelidir. Bu ilemi yapabilmek iin Trim Surface kullanlr. Komut altrldktan sonra Trim Surface diyalog penceresi alr. komutu

Cutting Tool ile budama esnasnda kesme ilemi grevi grecek yzeyin seimi yaplr. Remove seenei ile budanan yzeyin kesen yzeye gre hangi ksmnn atlaca seilir. Invert Selection dmesi tklandnda seilen tarafn, dier ksmnn atlmas salanabilir. Eer bu dmeye tklanmazsa seilen ksm atlr.
ekil 1.44: Trim Surface diyalog penceresi

ekil 1.45: Trim Surface komutu ile budama ilemi uygulanacak yzeyler, kesen yzey ve budanarak atlacak yzey ksm, yzeyin budanm ekli

21

1.11. Yzey Silme (Delete Face)

Bir parann yzeyini, bir blmn ya da Split komutuyla ayrlm yzeylerin ayrlan ksmlarndan birini silmek iin kullanlr. Yzeyi silinen kat model bir para, otomatik olarak yzey modele dntrlm olur. Yzey silme iin Delete Face komutu kullanlr. Komutun altrlmasndan sonra Delete Face diyalog kutusu alr.

Faces ile parann yzeyleri seilir ve bunlar silinir. Silme ileminden sonra para yzey modele dntrlr. Select individual face void seenei ile silinecek yzeyler tek tek seilir. Select lump or

ekil 1.45: Delete Face iletiim penceresi

seenei ile de parann tm yzeyleri seilebilir.

Heal seenei kullanlrsa, bitiik yzeylerin arasnda meydana gelecek olan aklklar giderilir. rnein, iki yzey arasndaki yuvarlama yzeyi silinirse bitiik iki yzey uzatlarak, aklk kapatlr.

ekil 1.46: Delete Face komutu Select individual face seeneini kullanarak yzey silme

ekil 1.47: Delete Face komutu Select lump or void seeneini kullanarak yzey silme

22

ekil 1.48: : Delete Face komutu Select individual face ve Heal seeneini kullanarak yzey silme

1.12. Yzey Birletirme (Stitch Surface)

Birok yzeyden oluturulmu yzey model paray, tek bir yzey haline getirmek iin kullanlan bir ilemdir. Eer birletirilen yzeyler arasnda aklk yok ise yzeylerin birletirmesi sonrasnda model kat modele dnr. Yzeyleri birletirmek iin Stitch Surface komutu kullanlr. Komut altrldktan sonra Stitch Surface diyalog penceresi alr. Surfaces seenei ile birletirilmek istenen yzeyler seilir. Eer tm yzeyler birletirilmek isteniyorsa Stitch Surface diyalog penceresi aktifken farenin sa tuuna basarak Select All seilir.
ekil 1.49: Stitch Surface diyalog penceresi

ekil 1.50: Stitch Surface komutu Select All seenei ile btn yzeylerin seilerek birletirilmesi ve kat model olumas

23

1.13. Yzeye Kalnlk Verme (Thicken Surface)

Oluturulmu yzey modellere kalnlk vererek onlar kat modele dntrme ilemidir. Kalnlk verme ilemini yapabilmek iin Thicken/Offset kullanlr. Komut altrldktan sonra Thicken/Offset diyalog penceresi alr. komutu

Thicken/Offset ksmnda Select ile kalnlk verilecek yzey/yzeyler seilir. Face, seilenin yatay bir yzey olduunu, Quilt de dikilmi bir yzey olduunu ifade eder. Distance ile kalnlk deeri tanmlanr. Output ksmndan da kalnlk verme ilemi yaplaca iin Solid seilir Yn dmeleri ile de kalnln yn belirtilir.

ekil 1.51: Yzeye kalnlk verme iletiim penceresi

ekil 1.52: Yzeyin 1 mm st tarafa kalnlk verilmi ekli

24

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

LEM BASAMAKLARI Ykselterek yzey oluturunuz. NERLER Extrude komutunu kullanarak ve bir profile ykseklik vererek yzey oluturabilirsiniz. komutunu altrarak bir Revolve profili bir eksen etrafnda dndrerek yzey elde edebilirsiniz. Sweep komutundan yararlanarak bir profili, bir yola gre srerek ve / veya birde yardmc yoldan yararlanarak yzey oluturabilirsiniz. Loft komutu kullanarak farkl geometrik ekiller arasnda yzeyler oluturabilirsiniz. Ayn zamanda yardmc izgilerden de yararlanabilirsiniz. Bir dzlem zerinde oluturulmu kapal bir blgeyi Boundary Patch komutu kullanarak dntrebilirsiniz. Yzey rme oluturunuz. yntemi ile yzey yzeye

Dndrerek yzey oluturunuz.

Yol kullanarak yzey oluturunuz.

Farkl iki veya daha fazla geometrik ekil arasnda yzey oluturunuz.

Dzlemsel yzey oluturunuz.

Boundary Patch komutunu kullanarak n kenarl, kenarlar birbiriyle birleik farkl profilleri birletirerek yzey oluturabilirsiniz. Bir yzeyi belli bir mesafede telemek iin Thicken/Offset kullanlarak, surface seebilirsiniz komutu seeneini

Yzey teleme yntemi ile yzey oluturunuz. Yzey uzatma komutu ile yzeyleri uzatnz. Yzey ayrma yntemi ile yzeyleri ayrnz. 25

Extend Surface komutundan yararlanarak yzeyleri uzatabilirsiniz. Split komutunu kullanarak yzeyleri profiller veya yzeylerden ayrabilirsiniz.

Yzeylerin belli bir ksmn budamak Yzey budama komutunu kullannz. iin Trim Surface faydalanabilirsiniz. komutundan

Yzey silme komutunu kullannz.

Delete Face komutundan yararlanarak yzeyleri silebilirsiniz. Yzeyi silinen bir kat model, yzey modele dnm olur. Yzeyleri birletirmek iin Stitch Surface komutunu kullanlabilirsiniz. Deiik programlarda Join, Knit vb. terimler eklinde karmza kabilir. komutu Thicken/Offset kullanlarak yzeylere kalnlk verebilirsiniz. Output ksmndan solid seilerek ve kalnlk deeri girilerek, yzeye kalnlk verilmi olur.

Yzeyleri birletirme uygulaynz.

komutunu

Yzeye kalnlk veriniz.

26

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

Bu faaliyet kapsamnda cevaplandrarak belirleyiniz. hangi bilgileri kazandnz aadaki sorular

A-OBJEKTF TESTLER (LME SORULARI) OKTAN SEMEL SORULAR

1. 2. Yseklik vererek kat oluturmak iin hangi komut kullanlr? A) Revolve B) Sweep C) Extrude Yzey rmek iin hangi komut kullanlr? A) Loft B) Boundary Patch C) Extend Surface D) Stitch Surface ki veya daha fazla geometrik ekil arasnda yzey oluturmak iin hangi komut kullanlr? A) Loft B) Sweep C) Split D) Trim Surface Yzeyleri ayrmak iin kullanlan komut hangisidir? A) Trim Surface B) Split C) Extend Surface D) Delete Face Yzeylere kalnlk vermek iin hangi komut kullanlmaktadr? A) Stitch Surface B) Revolve. C) Loft D) Thicken/Ofset Aadakilerden hangisi yzeyleri birletirmek iin kullanlan komut terimlerinden deildir? A) Stitch Surface B) Join Surface C) Knit Surface D) Fill Surface D) Loft

3.

4.

5.

6.

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz. Doru cevap saynz belirleyerek kendinizi deerlendiriniz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt yaadnz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrar inceleyiniz. 27

PERFORMANS DEERLENDRME PERFORMANS DEERLENDRME

Aada resmi verilen plastik sabunluun yzey modelini oluturarak, 2 mm et kalnl veriniz.

AIKLAMA: Aada listelenen davranlarn gzlediyseniz gzleyemediyseniz HAYIR, stununda bulunan kutucua ( X ) iareti koyunuz. KONTROL LSTES

EVET,

DEERLENDRME KRTERLER
1 2 3 4 5 6 7 8 9 Extrude, revolve, sweep, loft komutlarn kullandnz m? Dzlemsel yzey oluturdunuz mu? Yzey rme yntemi ile yzey oluturdunuz mu? Yzey teleme yntemi ile yzey oluturdunuz mu? Yzey uzatma komutu ile yzeyleri uzattnz m? Yzey ayrma yntemi ile yzeyleri ayrdnz m? Yzey budama ve silme komutlarn kullandnz m? Yzeyleri birletirme komutunu uyguladnz m? Yzeye kalnlk verdiniz mi?

Evet

Hayr

DEERLENDRME
Yaptnz deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz. Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ederek veya aratrarak eksikliklerinizi tamamlayabilirsiniz. 28

RENME FAALYET2 RENME FAALYET2

AMA
Bu faaliyette verilecek bilgiler dorultusunda, gerekli ortam salandnda, CAD programlar arasnda veri transferi ilemlerinin nasl gerekletirildiini ve deiik CAD yazlmlar ile oluturulmu verilerin hangi formatlarla baka sistemlere aktarlabileceini reneceksiniz.

ARATIRMA A
CAD yazlmlar arasnda kullanlan veri deiim formatlarn aratrnz. Deiik uzantlardaki dosya yaplarn birbirine gre avantaj ve dezavantajlarn aratrnz.

2. CAD PROGRAMLARI ARASINDA VER (DATA) DNMLER

2.1. Veri (Data) Dnm Programlar Neden Gerekmektedir
BDT (Bilgisayar Destekli Tasarm) yazlmlarnn gnden gne saysnn artmasyla, yazlmlar arasnda veri transferi yapabilmek iin BDT yazlmlar arasnda verileri paylaabilmek iin ortak kullanlacak dosya yaplarna ihtiya duyulmaktadr. Her programn kendine zg veri yaps olduundan dolay deiik BDT yazlmlar arasnda veri paylam yapmak olduka zordur. Bundan dolay retim hzn ve verimlilii arttrabilmek iin farkl BDT yazlmlar kullanan firmalar arasnda tasarm ve/veya izim verilerinin paylamn yapabilmek gerekir. boyutlu yzey, boyutlu kat model verilerini BD (Bilgisayar Destekli retim) yazlmlarna aktararak, CNC tezghlarda retim yapabilmek iin gerekli kodlar tretebilmek amacyla ortak kullanlan BDT veri formatlar olduka avantaj salamaktadr. BDT yazlmlarnn veri tipleri ikiye ayrabilir; zgn (native) veri format: BDT programnn kendine zg veri yapsdr. Tarafsz / Ntr (Neutral): Farkl BDT yazlmlar veya sistemleri arasnda ortak veri paylamn salayan veri yapsdr. BDT yazlmlar arasnda kullanlan tarafsz veri dosya tiplerini ve zelliklerini srasyla inceleyelim.

29

2.2. DXF (*.dxf) Dosya Uzants ve zellikleri

DXF (Drawing Exchange Format) izim Dntrme Format sadece iki boyutlu izimlerin farkl BDT yazlmlar arasnda aktarlmas iin kullanlr. boyutlu kat veya yzey model verilerini iermez. DXF olarak kaydedilen dosyalarn uzants *.dxf eklindedir. Eer programlar arasnda teknik resim verisi paylalacaksa DXF dosya yaps kullanlabilir.

2.3. IGES (*.iges, *.igs, *.ige) Dosya Uzants ve zellikleri

IGES (Initial Graphics Exchange Specification) Grafik Balang Deiimi Tanm CAD/CAM sistemleri arasnda rn verisi iletiimi kavramna hitap etmek iin gelitirilmi ilk standart deiim biimidir. Dk seviyeli bir ortak formattr. Geometrik veriler dnda bilgi yoktur. Baars uygulama ve BDT verisine baldr. Verilerin geometrik ekiller ve yzeyler eklinde aktarlmasn salar. Dosya uzants *.iges, *.igs, *.ige eklinde karmza kabilir. 1979 ylnda endstri konsorsiyumu desteiyle gelitirilmitir. Gncel srm 5.3, en son gelitirilen ise 6.0 srmdr. Veri deiimi esnasnda genellikle karmza u seeneklerle kabilir; Entity Type 144 (Nesne Tipi 144): Trimmed Surface (Budanm Yzeyler) Entity Type 186 (Nesne Tipi 186): B-REP Solid (B-REP Kat)

2.4. STEP (*.step, *.stp, *.ste) Dosya Uzants ve zellikleri

STEP (Standart for Exchange of Product Model Data ISO 10303) rn Modeli Verileri in Dntrme Standard, ISO'nun IGES, DXF, SET ve VDAFS yerine nerdii dnm formatdr. IGES'e gre ciddi bir geliim sz konusudur. Fakat yine de halen toleranslar ve sistemlerin farkl yorumlamalarndan kaynaklanan problemler mevcuttur. STEP ilk olarak 1984 senesinde nem kazanm, ilk standartlar 1994'de karlmtr. Standartlatrma ileminin gelime srecinde teknik bilgileri devam ettirmemesi nedeniyle, STEP ticari CAD sistemlerinde en son ilevsel zellikleri yanstamamtr. STEP rnn geometrik bilgilerini de retim sreci bilgileri gibi barndrr. Fakat tasarm parametreleri, zelliklerini ve tasarm amalarn dntremez. STEP veri formatyla boyutlu kat, yzey model bilgileri farkl sistemler arasnda transfer edilebilir. STEP olarak kaydedilen dosyalarn uzantlar *.step, *.stp, *.ste eklinde karmza kabilir. STEP veri deiim standard iki farkl yapda karmza kabilir. AP-203: boyutlu tasarmla ilgili para ve montaj bilgilerini iermektedir AP-214: AP-203 destekledii zelliklerle birlikte katman, renk ve dier baz zellik bilgilerini ierir.

30

2.5. ACIS SAT (*.sat, *.sab) Dosya Uzants ve zellikleri

ACIS Spatial Teknolojileri firmas tarafndan gelitirilmi B-REP tabanl bir kat modelleme motorudur. Birok PC temelli kat model yazlm bu altyapy kullanmaktadr. ACIS motoru yardmyla oluturulan modellerin geometrik eklilerinin matematik bilgileri meydana getirilir. Oluturulan bilgiler *.sat, *.sab dosya uzants biiminde saklanr. ACIS SAT dosya format farkl sistemler arasnda kat model dosyalarn aktarlmas iin kullanlabilir.

2.6. STL (*.stl) Dosya Uzants ve zellikleri

STL (Stereolithography) dosya yaps ASCII yapsnda veya imalat sektrnde kullanlmak zere BINARY yapda bir dosyadr. Oluturulan kat modeli gen yzeyler eklinde muhafaza eder. Veriyi oluturan gen says ne kadar fazla olursa modelin hassasiyeti de o kadar iyi olur ve daha baarl bir model elde edilmi olur. Dosya uzants *.stl dir. Bu dosya yaps daha ok tersine mhendislik uygulamalarnda, hzl prototipleme cihazlarnda veri girdisi olarak ve farkl CAD/CAM yazlmlar arasnda veri transferi yapmakta kullanlr.

31

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

LEM BASAMAKLARI NERLER Bir dosyay DXF olarak kaydedebilmek iin, ncelikle kaydedilecek verinin teknik resim bilgisi ierdiine dikkat edilmeli. Teknik resim verisini File=>Save As seenei seilerek alan iletiim penceresinden *.dxf seilir ve dosyaya isim verilerek kaydetme ilemi yaplabilir. Oluturulan yzey veya kat modeli File=>Save As seenei seilerek alan iletiim penceresinden *.iges seilir ve dosyaya isim verilerek kaydetme ilemi yaplabilir. Oluturulan yzey veya kat modeli File=>Save As seenei seilerek alan iletiim penceresinden *.step seilir ve dosyaya isim verilerek kaydetme ilemi yaplabilir. Oluturulan yzey veya kat modeli File=>Save As seenei seilerek alan iletiim penceresinden *.sat seilir ve dosyaya isim verilerek kaydetme ilemi yaplabilir. Oluturulan yzey veya kat modeli File=>Save As seenei seilerek alan iletiim penceresinden *.stl seilir ve dosyaya isim verilerek kaydetme ilemi yaplabilir. Herhangi bir uzantdaki bir veri deiim dosyasn bir CAD/CAM yazlmnda aabilmek iin OPEN veya IMPORT seenekleri kullanlarak alacak dosya uzants belirtilir ve istenen dosya seilerek almas salanabilir.

DXF olarak bir dosya kaydediniz.

IGES olarak bir dosya kaydediniz.

STEP olarak bir dosya kaydediniz.

ACIS SAT kaydediniz.

olarak

bir

dosyay

STL olarak bir dosya kaydediniz.

CAD programnda veri standard dosyalarn anz.

deiim

32

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

Aada verilen lme deerlendirmede; oktan semeli lme deerlendirme kriteri uygulanmtr. LME SORULARI 12345DXF dosya yapsn aklaynz. Veri dnmnn neden gerektiini aklaynz. STEP dosya yaps ile IGES dosya yaps arsndaki fark nedir? Aklaynz. STL veri yapsnn nerelerde kullanldn belirtiniz. ASCI SAT dosya formatnn yapsn aklaynz.

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz ve doru cevap saynz belirleyerek kendinizi deerlendiriniz. Yanl cevapladnz konularla ilgili renme ve uygulama faaliyetlerini tekrarlaynz.

33

PERFORMANS DEERLENDRME PERFORMANS DEERLENDRME

Aada resmi verilen parann yzey modelini oluturduunuz paray deiik veri standartlarnda kaydediniz ve kaydettiiniz formatlarda tekrar CAD yazlmnda anz.

AIKLAMA: Aada listelenen davranlarn gzlediyseniz EVET stununa, gzleyemediyseniz HAYIR stununa (X) iareti koyunuz.

DEERLENDRME KRTERLER
1 2 3 4 Oluturduunuz modeli IGES veri yapsnda kaydedebildiniz mi? Oluturduunuz modeli STEP veri yapsnda kaydedebildiniz mi? Oluturduunuz modeli ACIS SAT veri yapsnda kaydedebildiniz mi? Oluturduunuz modeli STL veri yapsnda kaydedebildiniz mi?

Evet

Hayr

DEERLENDRME
Eer faaliyette gzlediiniz eksiklik varsa, faaliyete tekrar dnp retmeninize danarak bunlar tamamlaynz. 34

MODL DEERLENDRME MODL DEERLENDRME

Aada teknik resmi verilen modeli CAD yazmlnda yzey model olarak oluturunuz.

ekil 1.53: Yzey model olarak izilecek srahi

35

CEVAP ANAHTARLARI CEVAP ANAHTARLARI

RENME FAALYET-1 CEVAP ANAHTARI
LME SORULARI 1 2 3 4 5 6 C B A B D D

36

KAYNAKLAR KAYNAKLAR
AUTODESK INVENTOR 11 Getting Started. AUTODESK INVENTOR 11 Users Guide. BEDFORD D.D., M.R. HENDERSON, P.M. WOLFE, Computer integrated design and Manufacturing, McGrawn Hill Inc. Singapore, 1991. BANACH D.T., Travis JONES, Alan J. KALAMEJA, Autodesk Inventor 9 Essentials Plus, Autodesk Press, CANADA, 2004. GROOWER E.W., J.R. Zimmers, CAD/CAM: Computer design and manufacturing, Prestice-Hall International Editions, UK, 1992. KALPAKJIAN S., Manufacturing engineering and technolojy.Addison-Wesley Publising Company, NewYork, USA, 1990. NALBANT M., AutoCAD ve Mechanical Desktop ile izim teknikleri ve modelleme. Beta yaynevi, stanbul, 2004. Pathtrace Engineering System EdgeCAM User Guide, UK, 2005. SAYISAL GRAFK, Mekanik letiim Dergisi. SAYISAL GRAFK, AUTODESK INVENTOR 11 Tantma ve Kullanma Klavuzu, 2006. ZEID I., CAD/CAM Theory and practice, McGrawn Hill Inc. Singapore, 1991 The Engineerring Department Consulting Firm, Autodesk Inventor 10 Deluxe Bundle, 2005. Muhtelif internet adresleri blm ve sahifeleri. www.autodesk.com www.cadem.com.tr www.cadokulu.com/forum www.catia.com www.cimco-software.com www.mecsoft.com www.deskcnc.com www.delcam.com www.edgecam.com www.gibbscam.com www.grupotomasyon.com.tr www.kacaju.de www.istmak.com www.marelmakina.com www.mastercam.com www.openmind.de www.ptc.com/products/sw_landing.htm www.sayisalgrafik.com.tr www.sdodson.com www.ses3000.com www.ugs.com www.zirve-yazilim.com

37