Telif Geliri

DER VAKFI (nsani Deerler ve Ruh Sal)na

tahsis edilmitir.
ALE OKULU
Mutlu Aile in Makul zmler
Prof. Dr. Nevzat Tarhan
TMA YAYINLARI | 1057
Psikoloji Dizisi | 3
YAYIN YNETMEN
Emine Erolu
EDTR
Seval Akbyk
KAPAK TASARIMI
Ravza Kzltu
1-11. BASKI
2004-2010, stanbul
(Makul zm adyla)
14. BASKI
Eyll 2011, stanbul
ISBN
975-362-977-X
TMA YAYINLARI
Caalolu, Alemdar Mahallesi,
Alaykk Caddesi, No:5, Fatih/stanbul
Telefon: (0212) 511 24 24 Faks: (0212) 512 40 00
P.K. 50 Sirkeci / stanbul

timas.com.tr
timas@timas.com.tr
Kltr Bakanl Yaynclk
Sertifika No: 12364
BASKI VE CLT
Sistem Matbaaclk
Ylanl Ayazma Sok. No: 8
Davutpaa-Topkap/stanbul
Telefon: (0212) 482 11 01
YAYIN HAKLARI
Eserin her hakk anlamal olarak
Tima Basm Ticaret ve Sanayi Anonim irketine aittir.
zinsiz yaynlanamaz. Kaynak gsterilerek alnt yaplabilir.
ALE 0KULU
Mutlu Aile cin Makul 0zmler
Prof. Dr. Nevzat Tarhan
ProI. Dr. Nevzat Tarhan
1952 ylnda Merzifonda dodu. 1969 ylnda Kuleli Askeri Lisesini, 1975 ylnda s-
tanbul niversitesi Cerrahpaa Tp Fakltesini bitirdi. GATA staj, Kbrs ve Bursa kta
hizmetinden sonra 1982 ylnda GATAda psikiyatri uzman oldu. Erzincan ve orludaki
hastane hekimlii sonunda GATA Haydarpaada yardmc doent (1988) ve doent
(1990) olarak alt. Klinik direktrl yapt. Albayla (1993) ve profesrle (1996)
ykseldi. 1996-1999 yllar arasnda Yznc Yl niversitesinde retim yelii ve Adli
Tp Kurumunda bilirkiilik yapt. Kendi isteiyle emekli oldu. Halen Memory Center
Nropsikiyatri Merkezinin yneticiliini, Trkiyenin ilk nropsikiyatri hastanesi olan
NPSTANBUL Nropsikiyatri Hastanesinin Ynetim Kurulu Bakanln ve nsani De-
erler ve Ruh Sal Vakfnn (DER) bakanln yapmaktadr. Ayn zamanda skdar
niversitesinin rektrdr.
1989 ylnda Stres, 1991 yllnda Psikofarmakolojide Yenilikler, 1992 ylnda Saldr-
ganlk, 1993 ylnda Serotonin konularnda Trkiyede ilk defa uluslararas katlml
sempozyumlar dzenledi. Alt yl boyunca Psikofarmakoloji dergisinin editrln
yapt. Uzun yllar Sleep and Hypnosis dergisinin yayn kurulunda yer ald. 1991 ylnda
Hollandada Destructive Drives and Impulse Control konulu uluslararas kongrede En
yi Aratrmac, 2003 ylnda STVde yapt Makul zm program iin RTGDden
En yi Toplum Program ve 2007 ylnda Trk mziinin tedavide kullanmna salad
katk nedeniyle Altn Elma dln ald. 2005 ylnda SKY TURKte yapt Psiko-
yorum program iin Aile eitimine verdii destek ve topluma yapt koruyucu ruh
sal hizmetinden dolay, Babakanlk Aile ve Sosyal Aratrmalar Genel Mdrl
tarafndan dle layk grld.
American Psychiatry Assosiation (APA), New York Academy of Science, New York
Academia Psiychiatrie Foundation, International Psychogeriatric Association (IPA), EEG
and Clinical Neuroscience Society (ECNS), International Society for Neuroimaging in
Psychiatry (ISNIP) ve National Geografic Society adl uluslararas derneklerde aktif yedir.
Otuz biri uluslararas olmak zere yzn zerinde yayn vardr.
ngilizce ve Almanca bilmektedir. ki ocuk babasdr.
Yaynlanm Kitaplar:
Stres ve Hastaliklar", Sempozyum Kitabi, 1989
Psikofarmakolojide Yenilikler", Sempozyum Kitabi, 1991
iddet (Biyopsikososyal Ynleri ile niddet)", Ortak Yazar (Prof. Dr. brahim Balciolu), 1998
Kendinizle Bariik Olmak", 2001
Mutluluk Psikolojisi, Stresi Mutlulua Dntrmek", 2002
Psikolojik Sava, Gri Propaganda", 2002
Kadin Psikolojisi", 2005
Evlilik Psikolojisi, 2006
Duygularin Dili", 2006
Hayata Dair", Ortak Yazar (Dr. Elif Ilgaz), 2008
nan Psikolojisi", 2009
Var mi Beni Anlamak steyen", 2009
Toplum Psikolojisi", 2009
Aile Okulu", 2010
Baimlilik", Ortak Yazar (Dr. Serdar Nurmedov), 2011
ntarhan@mcaturk.com
www.npistanbul.com
www.nevzattarhan.com
$/(2.8/8
d1'(./(5
TAKDM / 11
NSZ / 13
GR / 15
Bir Ak Maceras / 15
Bilinli Evlilik / 16
Bakalam Deil Deiim / 16
Orkestra Gibi Olmak / 17
zbilin Oluumu / 18
Psikolojik Dinamii Anlamak / 18
Duygusal Olgunluk / 19
letiimde Baz Altn Kurallar: / 19
On ki eit Sorunlu Kiilik Tipi / 24
Bilinli Ebeveyn Olma Kurallar / 26
BRNC BLM / EBEVEYN OCUK LKLER / 29
ocuklarda zgven / 31
zgven Yetersizliinde Ailenin Etkisi / 32
Ar zgven / 34
zgvende Genetik Etki / 35
Ebeveyn ocuk likisinde Tutarllk ve Adalet / 37
dl ve Cezada Tutarllk / 38
Kardeler Arasnda Adaletli Davranma / 39
ocukta Hak Duygusu Gelimediyse Ne Yapmak Gerekir? / 40
ocuklarda Sayg Eitimi / 42
Sayg Eitiminde Yaplan Hatalar / 42
Hatay Kabul Edebilmek / 45
ocuklara yilik Yapma Alkanlnn Kazandrlmas / 46
yilik Ne in Yaplmal? / 47
ocuklar Ktlkten Nasl Korumalyz? / 49
alan Anneler ve ocuklar / 52
Bebeklik Dneminde Anne ocuk likisi / 52
Kaliteli Zaman Geirmenin nemi / 56
Bykannelerin Yannda Byyen ocuklar / 56
Anne Babas Vefat Eden ocuklar / 58
Anne Babann Kayb ocua Nasl Anlatlmal? / 59
Vefatn Ardndan Yaplmas Gerekenler / 59
ocuun Rol Modelinin Kayb / 60
Boanm Aileler ve ocuklar / 62
Boanmann ocuk zerindeki Etkisi / 62
Boanma ocua Nasl Anlatlmal? / 63
Boanmadan Sonra Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar / 64
vey Anne ocuk likisi / 68
Hakim vey Anne maj / 68
ocuun Gzyle vey Anne / 69
vey Anne ocuk likisinde Babann Rol / 71
vey Karde / 72
Kekemelik Sorunu Yaayan ocuklar / 74
Konuma Bozukluunun Nedenleri / 75
Konuma Bozukluklarnn Tedavisi / 76
Anne Baba Bu Sreci Nasl Etkiler? / 77
Konuma Gerilii / 78
Yaramazlk Yapan ocuklar / 79
Eitim Hatalarndan Kaynaklanan Yaramazlk / 79
Yaramazlk Durumunda Ne Yapmak Gerekir? / 81
Hiperaktivite / 82
ocuklarda Televizyon zleme Alkanl / 84
Televizyonun ocuklar zerindeki Etkisi / 85
Ne Yaplmal? / 86
ocuklar Bilgisayar Oyunlarndan Etkilenir mi? / 88
Bilgisayar Oyunlar ocuklar Nasl Etkiler? / 88
Bilgisayar Karsnda ok Fazla Zaman Geiren ocuklar / 90
ocuklarn devlerine Nasl Yardmc Olabiliriz? / 93
Kalc renmeyi Salayabilmek / 93
Farkl renme Modelleri / 95
renmede dl ve Ceza / 95
Baz Eitim Hatalar / 96
renme Gl / 99
Kardeler Aras atmalarda Ailenin Tutumu / 101
Kk Kardei Kabullenememe / 101
Kardeler Aras Kskanlk / 103
Aabey Kz Karde atmalar / 104
Kardeler Aras Dayanmada Ailenin Rol / 106
Kardeler Aras Rekabeti Kamlayan Davranlar / 107
Kardeler Arasnda Dayanma Bilinci Oluturma / 108
ocuklarn Arkadalaryla likileri / 112
Arkada Seiminin nemi / 112
Arkadalar Arasnda Kskanlk ve Rekabet / 114
Arkadann Sorunlarna Duyarl Olmak / 116
Ergenlik a ve iddet Eiliminin Art / 117
Ergenlik ann zellikleri / 117
Ergenlikte iddet Eiliminin Art / 118
Kavga Eden ocua Nasl Yardm Edebiliriz? / 120
Genleri Madde Bamllndan Korumak / 122
Bamllk Nedir? / 122
Ailelerin Yaklam Nasl Olmal? / 125
Meslek Seiminde Ailenin Etkisi / 127
ocuk Hangi Alana Yatkn Olduunu Nasl Gsterir? / 128
ocuun Baarsnda Ailenin Rol / 129
ocuu Cesaretlendirme / 130
E Seiminde Anne Babann Etkisi / 132
Aile Gencin Seimini Onaylamyorsa Ne Yapmal? / 133
Aile Genci Zorla Evlendirmek sterse Ne Yaplmal? / 134
KNC BLM / ELER ARASI LKLER / 137
Evlilikte Sevginin nemi / 139
Evlilikte Sevgi / 140
Farkl Sevgi Dilleri / 142
Sevmekten veya Sevilmekten Korkanlar / 143

Evlilikte Elerin Birbirini Tanmasnn nemi / 144
Evleneceiniz Kiiyi Nasl Tanyabilirsiniz? / 145
Tanmak Yeterli mi? / 147
Elerin Sosyal ve Kltrel Adan Denklii / 149
Eler Birbirlerine Denk Deilse / 152
Kskanlk / 153
Kskanlk Neden Doar? / 154
Kskanlk Evlilii Nasl Etkiler? / 156
Kskanan Kii Ne Yapmal? / 157
Kskanlan Kii Ne Yapmal? / 158
Fedakarlk / 160
nce Ben mi, nce Biz mi? / 161
Fedakarlk Nedir? / 162
Fedakarlkta Snr Olmal mdr? / 163
Hrs Duygusu ve -Aile Hayat Dengesi / 164
Hrs Nedir? / 164
HayatAile Hayat / 166
Youn alan Kadnsa / 170
Evlilik Arkada likilerine Engel midir? / 172
Evlilik ve Arkadalk likilerinde Denge / 173
Einiz Arkadalarnzla Grmenizi stemiyorsa / 174
Einiz Arkada Grubunuza Katlmak stemiyorsa / 175
Kayinvalideleri ile Birlikte Yaayan Gelinler / 178
Kaynvalide Asndan Durum / 178
Gelin Asndan Durum / 180
Taraflar Nasl Davranmal? / 181
Alkol Bamll ve Aileye Etkisi / 183
Alkol Kullanmnn Sonular / 184
Alkolizmin Tedavisi ve Tedavide Ailenin Rol / 185
Ei Vefat Eden Kadnlar / 187
Matem Dnemi / 188
evrenin Etkisi / 189
Yeni Bir Dnem / 190
7$.'0
Zaman ilerledike her ey deiime uruyor, geliiyor ve
bizler birok eyi geride brakyoruz, geliimin getirdii avan-
tajlardan yararlanrken ne yazk ki birtakm zorluklarn da
beraberinde yayoruz. Karlatmz zorluk; mcadeleyi
renmemizi gerektirirken, ruh, zihin ve beden salmz
korumamza engel tekil eden stresle ba etme zorunlulu-
udur. Zamanmzn getirdii dier bir rahatszlk ise insan
ilikilerinin bozulmas, iletiimin ou zaman eksik ve kiilerin
birbirini anlamaktan uzak olmasdr; ne yazktr ki gnmzde
insanlarn gzel bir iletiim iin birbirlerine ayracak zaman
kalmamtr. Yaananlar, insanlarn zorluklara birtakm tep-
kilerle karlk vermesine sebep olur. Her insan bu tepkiyi
kendince ifade eder; kimisini suskun, kimisini saldrgan g-
rebiliriz. En nemlisi, bu zamanda kii kendisini tanmaktan
uzak, ne yapacan bilemez bir durumda olabilir. Kendisini
yalnz hissedebilir ve yaantsnda rahatlk ve huzurdan ok
kayg iinde bulunabilir.
te byle bir zamanda insanlarn yaadklarnn farkna
varmas, iinden klmas zor diye dnlen durumlarda bir
knn olduunu grmesi, yalnz olmadklarn bilmesi ve
hayatlarn, yaadklar skntlara ramen ncesinden daha
da gzelletirebileceklerini, daha huzurlu ve kaygdan uzak
yaayabileceklerini grmesi belki de hayatlarndaki en nemli
gaye olabilir.

n
e
v
z
a
t

t
a
r
h
a
n
12
Bu sebeple psikoloji ve psikiyatri de insanla belki de an
en nemli hizmetlerinden birini sunuyor kansndaym. Herkes
kendi iinde skntlar, huzursuzluklar, kayglar yaarken, dier
yandan da ailesiyle, sosyal ve i evresiyle, birebir ilikilerin-
de yaad eitli sorunlar anlamaya, zmlemeye ve ayn
zamanda yaamn olabildiince kaliteli srdrmeye aba sarf
ediyor. Yaanan elikiler her dnemde insann cann actr-
ken bir yandan tecrbe ve deneyim deeri tayor; doutan
erikinlie kadar tpk bir ocuun tuvalet eitimini almas, bir
ergenin hem kiiliini ortaya koymay hem de kurallara uymay
renmesi, ebeveynin ocuuna nasl yaklamas gerektiini
bilmesi, ya da erikinlik dneminde gemiini deerlendiren bir
kimsenin kendine ve evresine afedici, yeni nesle ise retici
ve anlayl olmay renmesi gibi...
Deerli psikiyatrist Prof. Dr. Nevzat Tarhan bu kitabnda
zamann getirilerinden ok zorluklarna deiniyor ve insanlara
bu ynde yardmc olmay hedefiyor.
Psikolog olarak beraber altm sayn Prof. Dr. Nevzat
Tarhann saygdeer kiilii yannda insanla yardm yolunda
yapt almalara destek verdiimi ve onun ardndan gelen bir
takipisi olacam belirtmek isterim. Ayrca bu kitabn tak-
dimini yazmaktan mutluluk duyarken sayn Prof. Dr. Nevzat
Tarhann bundan sonraki hayatnda baarlarnn devamn
diliyor ve insanla sunaca hizmetlerin beklentisi iinde ol-
duumu ifade etmek istiyorum....
Psikolog nci Baylav Blbl
g16g=
Prof. Dr. Nevzat Tarhann Aile Okulu kitabnn en gze
arpc zellii psikiyatrinin ve psikolojinin toplumda, rk-
tc ve yanl anlamalara neden olan terimlerini kullanmadan,
bir sohbet dili sadelii ile anlatmnn; kitabn okunmasna
ve anlalmasna byk bir rahatlk vermi olmasdr. Ayn
balamda hastalk dzeyindeki ruhsal bozukluklar hakknda
toplumu yazl ve grsel yayn organlar ile aydnlatma aba-
larnn yanl yorumlara neden olduu, bazen ruhsal yapda
bozukluklar dourduu bilinci ile snrlar ok iyi korunmu.
Kitap salkl kiinin geliim dnemlerinde, ana baba, karde,
arkada, okul, d dnya etkileimlerinde ortaya kabilecek,
doal dzeyde olan, ancak yanl zmler getirildiinde psi-
kolojik bozukluklara ve atmalara neden olabilecek tm
sorunlara cevap verecek kapsamda. Bylece gzel bir koruyucu
ruh sal kitab olumu.
Prof. Dr. Tarhann yllarn verdii deneyimlerini bilimsel
temelli yeni fikirleriyle zenginletirdii kitabnn zellikle ana
babalar olmak zere ocuk yetitiren veya ocuklarla ilgili
olan btn kurum bireylerine yararl olaca kansndaym.
Kendisini kutlar, baarlarnn devamn dilerim.
Prof. Dr. Kemal Aydnalp
ubat 2004 Ankara
*5
%LU$N0DFHUDV
Dnya gzeli bir gelin, soylu bir prens, peri masalndaki
gibi bir evlilik, gen hanm soylu prense gnlden bal ve onu
mutlu etmeye istekli. Kusursuz ve ok gzel iki erkek ocuklar
olur. Evliliin 11. ylnda mutsuz olduklarn sylerler ve evlilik
biter. Bu ak maceras ve mkemmel bir aile tablosu; Prenses
Di, Prens Charles idi.
Batda ve refah toplumlarnda boanmalar artmt. Evli-
liklerin yars boanma ile sonlanyor ve ocuklar bu ortamda
bymek zorunda kalyorlard. Demek ki evlilik sanld kadar
kolay deilmi! Peki gemi asrlarda yaanan evliliklerde balar
niye daha glyd? Aklar byle hsranlarla sonlanmyordu.
nsanlar birbirlerine katlanyorlar myd? nsanlk tarihinde
boanma bugnk kadar hi artmamt.
Modernizm neden aile balarn yok etti? Bu sorular hep
birer sosyo-psikolojik aratrma konusu ancak u gerek tekrar
kefedildi. Evreni bir arada tutan ve dndren g sevgiymi
ama sevgi, ak iyi ilikinin sebebi deil sonucuymu.
Bilinli Evlilik, Bilinli Ebeveynlik olarak zetleyeceimiz
hayat en iyi ekilde yrtmek, en doru kararlar vermek,
sonuta mutlu ve baarl olmak, Ben yerine Biz olabilmeyi
baarmak. Byle bir baar yolunda eitli sorunlarla karla-
yoruz. Bu sorunlara iyi ve doru zmler retebilmek iin
donanma sahip olmak gerekir. Bu sorunlara deinmeden nce
bilinli yaam iin genel bilgiler vermekte yarar var.

n
e
v
z
a
t

t
a
r
h
a
n
16
%LOLQoOL(YOLOLN
Evlilik genelde romantik bir iliki ile balar ve giderek g
mcadelesine dnr. Kiilikler atr, tarafarn birisi hep
verir, iddet ortaya kabilir. Sonuta tarafarn ruh salklar
zarar grr. En ok bedeli de ocuklar der. Aile dndan
sorunu zmek iin yaplan mdahaleler sorunu daha ok
bytebilir. Eer tarafar akllysa veya anslysa yaadklarn
kazanm haline dntrrler ve ballk geliir.
ocukluk dnemlerinde, ebeveynimizle birlikteyken isel-
letirdiimiz hayat senaryolar, dnce ve davran kalplar
vardr. Bu iselletirdiimiz tecrbeleri, eimiz ve ocuklar-
mzla beraberken bilind olarak yaarz ve tepki veririz. Eer
kendimizi tanyorsak ileri yllarda ocukluumuzda yazdmz
hayat senaryolarn ve iselletirdiimiz tecrbeleri yeniden
yazabiliriz. Bu deiimi baarabilirsek hayat yolculuunda
gemimizi salkl ekilde gtrm oluruz. Bunun iin evlilie
yatrm yapmak gerekir ve baarl evlilikler hep emek verilmi
evliliklerdir.
%DNDODP'HLO'HLLP
lk art z bilintir. Kiinin kendisini tanmasdr; gl
ynlerini, zayf ynlerini, olumlu-olumsuz ynlerini, yete-
neklerini, farkllklarn bilen kii doru kararlar verebilecek-
tir. Kii kendi duygusal zgemiini biliyorsa veya ailesi ile
etkileim biiminin farknda ise daha gl ve donanml
olacaktr. Olaylara benmerkezli tepkiler yerine iliki merkezli
tepkiler verebilmek iin birlikte yaamay renmek gerekir.
Birlikte yaamay renmek, ou zaman allmadk ve zor
bir durumdur. Dnce katl olan yani inat kiilerde bu
durum daha da zorlar. Bilinli iliki iin ilk art inatl terk
etmektir. Bunun iin deiimi talep eden birey olmas gerekir.
Bir bina dnnz; tayc sistem olan kolon ve kiriler
binann %30-40n oluturur, geri kalan %60-70lik ksm
sva, boya, tesisattr. %60-70lik ksm binann iskeletini boz-
madan deiecektir. te kiiliimiz de bina gibidir. Binann
a
i
l
e

o
k
u
l
u
17
temel mimari karakterini deitirmeden yani bakalatrmadan
onu srekli yenileyebiliriz. Kimliimizi reframe edemeyiz
ama restore edebiliriz. Bunun iin tek art istemektir. kinci
art bilmek, ncs ise abalamaktr. Aslnda ama deiim
deil, geliimdir. Felsefede bir sz vardr. Evrende deimeyen
tek ey deiimdir. Bu insan iin de geerlidir.
Kendimizi ve yaknlarmz gerek ynlerimizle grp tan-
yabilirsek yanla dmekten kanr ve kendimizi daha salkl
ekilde gerekletirmi oluruz.
2UNHVWUD*LEL2OPDN
Bilinli birlikteliin dl genelde kendi ierisindedir. lk
dl iimizde hissettiimiz uyumdur. Ayn orkestrada olanlar
uyumlu olmann, ayn mzik ahenginde titremek olduunu
bilirler. Bir orkestrada hibir enstrman dierinden stn
deildir. Hepsi birbirini tamamlar. Her biri orijinaldir, benzer-
sizdir. Bunun iin hi kimse dierlerinden stn deildir. Ama
kendisini gelitirmi kii daha ileridedir. unu bilmek gerekir;
bilinli evlilik zel yetenek gerektirmez, zel aba gerektirir.
Nasl ki renmek isteyen herkes bir mzik aletini alabilir,
mutlu ve baarl olmak iin de uyumun gzelliini tatmak
gerekir.Yaamn zenginliini, her gn yeni bir gzelliini tat-
mak iin ayn mzik ahenginde titremeyi amalamak gerekir.
Evren de titreen ve sallanan mziksel bir enerji deil mi?
Evrendeki ahenge uymak insann karna deil mi? Var olua
uygun davranmak insann yararna deil mi? Kular, aalar,
dalar, talar, bcekler, sinekler, iekler hepsi evrenle ayn mzik
ahenginde titreiyorlar ancak insann kk iradesi evrendeki d-
zene kafa tutuyor, sonuta da bedelini mutsuzluk olarak dyor.
yi e, iyi anne-baba olmak hayatmzda ncelikli bir yere
sahip olmal. yi ev hanm, iyi iadam olmak yeterli deil-
dir. Sorunlarla karlatmz zaman sulamalarda bulunmak
yerine ihtiyacmz olan bilgiyi edindikten sonra deitirilebi-
lir olan dzeltmek, eksiklerimizi tamamlamak ve kendimizi
gerekletirmek bizim elimizdedir.

n
e
v
z
a
t

t
a
r
h
a
n
18
g]ELOLQo2OXXPX
Kiisel igr veya zbilin insana has bir yetidir. zbi-
lin; kendini gereki ve doru biimde tanmak duygularnn
farkna varmak olarak da tanmlanabilir. Bilinli olmak yani
farkndalk; gl bir duygu ancak mkemmellikten ok uzak
bir karamdr. Gelitirilmesi ve zerinde ok allmas gerekir.
zbilince sahip olmak iin bilindn ve bilinaltn fark
etmek gerekir. Bilinalt, beynin bir blmndeki zihinsel
ieriktir. Beynimiz ocukluk tecrbelerimizle ve duygusal ya-
antlarmzla programlanmtr. Bu programlarn %60-70ini
deitirme gcne sahibiz. Bunun iin istememiz gerekir. ste-
dikten sonra ikinci adm, bilinaltna yazlm programlar de-
itirmenin yolunu renmektir. Bu, alkanlklar deitirmek
anlamna geldii iin zor bir sretir. Kiiliimizin bir paras
haline gelmi yanl programlarmz iyiletirmek demektir.
Kiiliimizin bize zarar veren ve hizmet etmeyen bir ynn
deitirmek, bilgisayar program yazmak gibi bilgi, donanm ve
aba gerektirir. Eer beynimizi biz kendimiz programlamazsak
d uyaranlar bizi programlar. nsann kendisini programlamas
zaman zaman sancl bir sretir ama hayatta iyi ve gzel eyler
hep emek karl edinilmektedir.
3VLNRORMLN'LQDPLL$QODPDN
Bir yaknmzn Sen her zaman byle yapyorsun, ben ne
zaman byle yapsam, sen de her zaman yle davranyorsun
demesi farkndalk bilinci olumas iin bir uyardr. Allm
tepkimizi sorgulamak iin bir frsattr.
Bir fikir bizi sinirlendiriyorsa o fikre ihtiyacmz var de-
mektir. Bilinaltmzda belki bir ocukluk yaramza dokun-
mutur. Kendimizi tanmak iin bir frsat daha yakalamzdr
aslnda. Birisini ok sevmisek arka plann anlamaya almak
nemlidir. E ve arkada seiminde de ein, ocukken problem
yaadmz ebeveyne benzeme derecesi nemli rol oynar.
En nemli psikolojik ihtiya olan sevgi ihtiyacn karlayan
kii bireyin dostu, arkada, sevgilisi olacaktr. nsan doutan
a
i
l
e

o
k
u
l
u
19
kendisini esiz ve benzersiz grme eilimindedir. Bu eilimi
destekleyen deerler sevilir, desteklenmeyen deerlerden ka-
lr. Hi kimse ayn beyne ve kiilie sahip olmadna gre
atma ite burada balayacaktr.
'X\JXVDO2OJXQOXN
Evlenmeden nce tarafarn her ikisinin de yeterli duygusal
olgunlukta olduunu sylemek doru olmaz. Salam ve ni-
telikli iliki gelitirirken hatalar yaplr. Eler karlkl olarak
birbirlerinin psikolojik ihtiyalarn anlamaya alrlar. Yine
de yaanan sorunun nedenini, niteliini, tepkinin zaman ve
zeminini, l ve iddetini ou zaman kestiremeyiz. Kastl
olsun veya olmasn karmzdakini psikolojik olarak yaralarz.
Azarlayarak, eletirerek, bamszlama giriimini engelleyerek,
kzmasna izin vermeyerek ruhunda hasarlar olutururuz.
Karlanmam ihtiyalarmz haksz yere eimizden bek-
leriz. Sorunlar arasnda kayg verici balantlar kurarz. Ben-
merkezci yani bilinsiz iliki sorunun bymesine neden olur.
Kendisi zerine dmeyen benmerkezci bireyler iliki sorun-
larn daha youn yaarlar.
OHWLLPGH%D]$OWQ.XUDOODU
1. Altn orta nokta kural: Tarafarn beklentileri, fiziksel,
ruhsal ve duygusal ihtiyalar konuulduunda; her iki
taraf birer adm atarak orta noktada buluup uzlamaya
almaldrlar.
2. yi zan kural: Einizin sinirli, kzgn, fkeli veya ilgisiz
tavrlarna kar iyi zanl yaklan. ncelikle einizi yanl
anlayabileceinizi, bu davran sizi incitmek amac ile
yapmadn dnn. Olumsuz senaryolara inanmak
analitik dnce yeteneini bozduu iin kiiyi yanl yar-
glara gtrr .
3. Kendini gerekletiren n kabul kural: Bir insan, di-
er insann kendisi hakknda kt dndne inanrsa
farknda olmadan beden dili ile bunu yanstr. Kar taraf

n
e
v
z
a
t

t
a
r
h
a
n
20
olumsuzluu hisseder ve savunmaya giriir. Karlkl nega-
tif etkileim ve yersiz dmanlk duygular oluur. Bunun
aresi diyalogu sabrla devam ettirmektir.
4. Saldr hakk tanmak: Bir insann her zaman neeli, mut-
lu olmas ho olurdu ama bu mmkn deildir. Einizin
sinirli olmasnn nedeni sizinle hi ilgili olmayabilir. Ona
saldr hakk tanmak gibi gzel bir armaan verirseniz
frtnaya frsat vermezsiniz.
5. Kendinizi kantlamanz gerekmez: Her anlamazlk ge-
nelde tarafarn g mcadelesine dnr. Kii bunu kendi
kimliini, zgrln ispat etmek iin frsat olarak grr.
Bu dnce tarz duygusal enerjileri karlkl olarak savun-
maya harcamaya iter. Srekli gerilim hali devam eder. Byle
durumlar ok az sevgi salar ve ilikileri salamlatrmaz.
Kendine gvenen insan kendisini ispata ihtiya hissetmez.
Baarlar kendini kantlamaya yeter.
6. Aykr duygulara sahip olma hakk tanmak: Duygular
genelde ak ve kara eklinde deildir, gri tonlar daha fazla-
dr. nsann duygu yaps eitli duygularn karmndan
oluur. u an sevgi hissetmediimiz kii ve olay daha sonra
sevebilirsiniz. Sevgi deikendir, brakalm karmzdaki
kii olaylarda farkl duygular gsterebilsin.
7. Avukat gibi deil hakim gibi olmak: Bir eyler ters gitti-
inde Hata nerede? objektifii ile hareket etmek gerekir.
Haksz da olsam eim beni desteklemeli dncesini
sorgulamak gerekir. Bazen kol krlr, yen iinde kalr ama
bu, hatay onaylamak eklinde olmamaldr.
8. Ayda bir oturum yapmak: Evlilik anlamaya varma sana-
tdr. Bunun iin gndemli oturumlarn ihtiya sklna
gre yaplmas ok ie yarar.
9. Eini deitirmeye almamak: Evlilik sorunlarnn
nemli bir ksmn kiinin kendisi hakknda dnmeyip
ei hakknda dnmesi oluturur. Hatta baz kiiler einin
ruhunu bile kontrol etmek ister. Bakalar olmalarn iste-
diimiz gibi olmuyorlar diye sinirlenmek yanltr. nk;
insann kendisi bile olmak istedii gibi olamaz ou zaman.
a
i
l
e

o
k
u
l
u
21
10. Aidiyet duygusu ve ballk testi: (tablo 1 ) :
Aadaki nermelere, hi, az, orta, iyi, ok iyi
eklinde deer oranlar verip sonucu toplayarak bir kanaate
varabilirsiniz.
Not: Eer puannz 20nin altnda ise avukatnzla konu-
unuz. 20-40 aras ise psikolojik yardm almalsnz.
1. Aileye gl bir ekilde bal olduumu hissediyorum.
2. Aileye ait olduum iin memnunum.
3. Ailenin nemli bir parasym.
4. Dier aile yeleri ile uyumum iyi.
5. Ailem tarafndan engellenmediimi, desteklendiimi his-
sediyorum.
6. Ailemin geleceini ok iyi gryorum.
7. Hasta ve muhta olsam ailem yanmdadr.
8. Ailemdeki ok kii benim iin birok zevkinden vazge-
ebilir.
9. Beraber zel zaman geirebiliyoruz.
10. vg takdir szcklerini aile iinde ok kullanrz.
11. Ailede kararlar beraber alrz.
12. Kendimi ailede nemli hissederim.
13. Kendimi ailede deerli hissederim.
14. Dncelerim dinlenir, eksikliim hemen fark edilir.
15. Benimle yakndan ilgilenilir.
16. Bana sayg gsterildii, varlmn farkna varld hissini
hep tarm.
17. Bana gvenildii hissini hep tarm.
18. Sevgi ve efkatin youn yaand bir ortamdaym.
19. Kendimi evde mutlu hissediyorum.
0: Hi, 1: Az, 2: Orta, 3: yi, 4: ok iyi

n
e
v
z
a
t

t
a
r
h
a
n
22
11. Sosyal bask ve yasaklara salkl tepki: Bastrlm duygu
ve duygusal yoksunluk psikolojik hasar oluturur. Bastrl-
m duygular kiiyi kendini kantlamaya, sevilme ve vlme
araylara itebilir. Doygunluk ve haz iin hakl ve mantkl
tepkiler verip veremediinizi kontrol edin.
12. Boanma tehdidine dikkat: ok konumalar yapmak,
evlilii test etmek tehlikeli bir yntemdir. Gven ve sev-
giyi arttrmaz. Egonuzu tatmin abasndan baka bir ey
deildir. Kazanan olmayan bir uygulamadr.
13. Farkl dnmeyi salamak: Sorun olduunda verdiiniz
tepki karnzdakini dndrtyorsa baardnz demektir.
Sorunlu evliliklerde dikkatleri ocuk zerine yneltmek
dnce kalplarn deitirirse faydaldr.
14. Kontrol duygusunu hesaba katmak: Karnzdaki kiide
Kontrolm kaybediyorum hissini uyandrrsanz iliki
zarar grr. Kazan-kazan ilikisi iin iki taraf da Kontrol
bende diyebilmelidir.
15. Frtnalara frsat verin: Bu adam beni deli etti diyor-
sanz, brakn frtna essin, arkasndan da saanak ya
gelsin, sonradan iekler aacaktr.
16. zle-bekle yntemi: Sabrl olmak dier btn erdemleri
gelitiren temel erdemdir. Sabr ve zaman duygusu birbi-
riyle ilikilidir. Hayatn kalc zevkleri, beklemeyi bilenlere
verilir. Meditatif bir eylem olan sabr sadece katlanmak
anlamna gelmez. nsan kendisini bir zevkten mahrum
brakyorsa bunun mantkl bir nedeni olmaldr. Aktif
sabr dediimizde de kii hareket halinde bekler. midini
kaybetmez, srekli fikir retir. Sabr kesinlikle hakl ve
mantkl olmaldr. Kiilii ezdirmek, hakkn aramamak
sabr deil pasifiktir. Bu, giriimcilii yok eder. Aktif sa-
br ise sessiz ama soylu bir davrantr. Senin yaptn
onaylamyorum ama evliliimiz iin bu yaptklarna kat-
lanyorum diyebilen insan, kar tarafn kendisi zerinde
dnmesine neden olur ve sonuca yaklar.
a
i
l
e

o
k
u
l
u
23
17. Ah olsayd sendromuna dikkat: Amerikallar Eer,
umarm, gelecekte szcklerini ok kullanrlar. Bu ka-
pitale dayal sistemin daha ok eye sahip olmay tevik
iin oluturduu bilincin sonularndan biridir. Kapitalin
tek belirleyici olduu sistemlerde beklenti dzeyi ykselir.
ok eye sahip olduu halde mutlu olamayan insanlar
oalr. Oysa sahip olduu eyin deerini bilen ama ou
hedefeyen insan tehlikeden kurtulur. Bununla beraber
yetinme duygusu yani kanaatkar olmak, kiiyi tembellie
itmemelidir ve nankrlk gibi irkin bir zellik de evlilie
ok zarar verir. Daha iyiyi isterken sahip olduu eylerin
farkna varmayan insana nankr denir. Doyumsuz eler
ciddi evlilik sorunlarna neden olur.
18. efkatin nemi: efkat, sevgiden farkl bir duygudur.
Bat dillerinde tam karl olmayan efkat, karlksz
sevgi olarak da sylenebilir. Annenin ocuuna verdii en
nemli hediyedir. Ruhsal bir enerjidir ve verdii kimseyi
de, vereni de iyi hissettirir. efkat efkati dourur, vicdana
giden bir duygudur; i sesi, iteki uyar sistemini harekete
geirir. Bu duyguya sahip kii bilerek ktlk yapmaz.
efkatli kiilerin iyi e olmalar daha kolaydr. Yumuak
ve scak kalpli insanlar kim sevmez ki! efkatli insan ayn
zamanda balayc da olur, afetmeyi baarr. Sevgideyse
balayclk efkate gre daha azdr.
19. Olgun savunma mekanizmalar: Bunlar bilmekte ve
sorunlu kiilik tiplerini tanmakta yarar vardr.
Sublimasyon (Yceltme): atma yaayan kiinin yce
deerlere sarlarak ego doyumunu salamasdr.
Alturizm: Fedakarlk yaparak i atmadan kmay ba-
armaktr.
Assetizm: atma durumunda zevke deer vermemeyi,
zevki ertelemeyi baarmaktr.

n
e
v
z
a
t

t
a
r
h
a
n
24
Antisipasyon: Sezinleme ve nsezi zellikleri ile sorunu
nceden zmeyi baarmaktr.
Supresyon: atma yaandnda sorunu zp bilinal-
tnn derinliklerine gmmeyi baarmaktr.
2QNLdHLW6RUXQOX.LLOLN7LSL
A Kmesi:
3DUDQRLGNLLOLNGururlu, kinci, kskan, alngan, pheci,
kuruntulu, savunmac, ar dikkatli ve tenkitidir. Srekli
kusur arar, aka kaldrmaz. Hep kendini hakl ve stn grr.
evresel savunucu konuur.
L]RLGNLLOLNGzn karr, ounlukta duygularn belli
etmez, znts, neesi belli olmaz. e dnk ve yalnzdr,
topluma karmaz. Kendisine yaknlk gsterene kar da souk
ve iticidir. Samimi iliki kurmaz.
L]RWLSDONLLOLNGarip, olaand, eksantrik kiilerdir.
By, metafizik gibi konulara younlar, belirsiz konuurlar.
Dengesiz, acayip hareketleri vardr. likileri kstldr, zor iliki
kurarlar. Anlalmas g, souk, itici kiilerdir.
B Kmesi:
$QWLVRV\DONLLOLNYalanc, huysuz, kavgac, sosyal normlara
uymayan kiilerdir. Cezadan ders almazlar. Sorumsuz, sayg-
sz, denetimsiz davranrlar. Sululuk, pimanlk duymazlar.
Bencildirler, haz peinde koarlar.
6QUNLLOLNKimlik duygusunda, ilikilerinde ve duygula-
rnda dengesiz, tutarsz kiilerdir. Uyuturucuya yatkndrlar,
mutlu olamazlar, hep zevk peinde komak isterler. abuk
incinir, ocuksu dengesizlikle bir saat nce sevdikleri eyden
bir saat sonra nefret ederler.
+LVWULRQLNNLLOLNHer eyi abartrlar, rol yapmaya yatkn-
drlar, dikkati ekmekten holanrlar. Kolay yalan sylerler.
Ayartc, ekici kiiler olup seksten baka her eyi seksalize
a
i
l
e

o
k
u
l
u
25
ederler. likileri yapay ve yzeyseldir. Sevgi al ekerler,
doymazlar, telkine yatkndrlar, hemen balanrlar.
1DUVLVWLNNLLOLNKafa yorduklar konu zenginlik, ak, g
ve hrettir. Kendilerini ar beenirler ve stn grrler. zel
ilgi, beeni ve onayla beslenirler. Beklentileri karlanmazsa
benlik sayglar der. Menfaatidirler, kskan, kstah, nan-
krdrler. Bakalarn kullanan, smren, empati kuramayan
zellikler gsterirler. zel ve zenli olduklarn dnr ve
sradan insan olmaktan korkarlar.
C Kmesi:
.DoQJDQNLLOLN Utanga, ekingen, nasl grndn
fazla merak eden tiplerdir. Olumsuz deerlendirilmekten,
eletiriden korkarlar. Elleri titrer, heyecanldrlar. stemedik-
leri halde yalnz kalrlar. Ar heyecanldrlar, yzleri kolayca
kzarr.
%DPONLLOLNYalnz karar veremezler, giriimde buluna-
mazlar ve sorumluluk alamazlar. Hep alr ama vermeyi bilmez-
ler. steyicidirler, sanki bakalar ona borlu gibi dnrler.
ocuksudurlar, zgr ve bamsz davranamazlar.
3DVLIDJUHVLINLLOLNnat, pasif direnii, ii uzatan, ertele-
yen, savsaklayan tiplerdir. Kolayca kser, surat asarlar. Sessizdir-
ler, fkeyi ksknlkle ifade ederler. nsanlar ekitirmekten
zel bir zevk alrlar.
2EVHVLINLLOLNSrekli ayrntlardan bahseder, her eyi nok-
tas noktasna anlatmak isterler. Ar kibar, saygl davranr,
dzgn konuurlar. Titiz ve tertiplidirler, jilet gibi giyinirler.
Kuralcdrlar, esnek deildirler. Mkemmeliyeti, ayrntc
zellikleri hemen belli olur. Kararsz, erteleyen, kl krk yaran
kiilerdir. Sorumlulua ar dkn, hrsl, ok alan, ou
zaman hrsl tiplerdir. Eski eyay kolay atamazlar ve cimrilik
eilimleri fazladr. Vehimli, kuruntulu olma eilimindedirler.
Kuralcla ok nem verirler. Aksi, dik kafal ve inat zel-
likleri fazladr.

n
e
v
z
a
t

t
a
r
h
a
n
26
6DGRPD]RKLVWLNNLLOLNAc, eziyet ekmekten ve ektir-
mekten zel zevk alrlar. Ac ekerken k yolu aramazlar,
hatta buna anak tutarlar. Hakarete, kendini kltmeye ze-
min hazrlarlar.
%LOLQoOL(EHYH\Q2OPD.XUDOODU
Her eye sahip olduu halde mutsuz olan ocuklarda ne
gibi eitim hatalar yaplyor? ocuun asl ihtiyac nedir?
ocuum iin her eyin en iyisi olsun derken doyumsuz
bir ocuk mu yetitiriyoruz?
Btn bu sorularn cevaplarnda forml sevgi ve disiplini
birlikte ve dengeli verilebilme uygulamasdr. Anne-baba mer-
kezli aile olmak varken ocuk merkezli aile olmak, ocuu evin
kk hkmdar klmak da mmkndr. Amacmz ocuu
her an mutlu etmek deil onu hayata hazrlamaktr. Kendi
iyilii ve mutluluu iin ocua arzularn erteleyebilmeyi ve ev
hayatnn kurallarna uymay retmeliyiz. ocuumuza kzar-
ken bile severek kzmalyz. Onun kiiliine sayg gstermeli,
ocuu byk insan gibi dinlemeli ama ondan byk insan
davran beklememeliyiz. Bilinli ilikinin genel kurallarna
ilave olarak unlar sylenebilir.
1. nce ocuunu tan: ocuun psiko-sosyal geliiminde
her yln farkl zellikleri vardr. Her evreyi bilmek; ocu-
unuzun ruhsal ve fiziksel gvenliine, ihtiyalarna ve
snrlarna gre davranmay salar. Bylece ocuunuza
tayamayaca psikolojik yk yklememi ve onu yarala-
mam olursunuz.
2. Demokrat olmak: Otoriter deil, demokrat ebeveyn ol-
mann nemini kavramak gerekir.
3. ocuun birey olmasna frsat vermek: ocuk bizim
ocuumuzdur ama bize ait deildir. Onu ayr bir insan
olarak dnmeliyiz. ocuun anne-babadan salkl ay-
rmas gerekir.
a
i
l
e

o
k
u
l
u
27
4. Esnek olun: Her ocuun yaps ayrdr. Ben babamn
yaptn yapyorum ve bana zarar olmadn biliyorum
sk duyduumuz szlerdir. Dar gr ve dar dnceler her
ocuk iin geerli deildir. Hatta be karde varsa hepsinin
anlad dil farkldr.
5. Etkin dinlemenin nemini bilin: ocuk, konumasn
bitirinceye kadar dinlenmeli, sz kesilmemeli, kendisiyle
gz temas kurularak konuulmaldr. Ba sallamak, onay
iaretleri vermek, sorular sormak gerekir.
6. Aile ii oturumlar yapn: Beraber zaman geirmek ok
yararldr. Bu sayede bireyler karlkl olarak birbirlerinin
sevin ve zntlerinden haberdar olur, hayat paylarlar.
Ama ocuu hayat hazrlamaktr. Beraber zaman geirmek
bunun iin nemlidir. Zamann sresinden ok nitelikli
olmas faydaldr.
7. dl ve cezada denge: Evin kurall bir ortam olmas ge-
rekir. Bir futbol manda bile kurallara uymayanlar kart
grr. Aile sosyal bir anlama demektir. ocuk akll, uslu
ve alkan olduunda abas ve davran dllendirilme-
lidir. ocuun kiiliini vmek doru deildir, abalarn
vmek gerekir. ocuun davranlarnn sorumluluunu
stlenebilmesi ve sosyal beceriler kazanabilmesi snrlar
bilmesine baldr. Snrlar aarsa da hatasyla orantl bir
bedel demelidir.
8. Olaylar zerinde konuun: Birlikte yaanan zntl ve
sevinli olaylar zerinde sohbet etmek ocukta aidiyet ve
ballk duygular uyandrr. ocuk bylece ailenin yaam
biimini ve deer llerini benimser. Yoksa konferans,
vaaz tarz yaklamlarn hi faydas olmaz. Monolog deil
diyalog gerekir. ki taraf da konuyu bilmeli, etkin bir di-
yalog kurulmaldr.
9. ocuunuzun arkadalarn tanyn: yandan iti-
baren arkada, ocuk iin nemli olmaya balar. ocuk