KIESLOWSK'NN KIRMIZI FLMNDE RENK ve IIK ZERNE NOTLAR Mustafa Durak

KIESLOWSK'NN KIRMIZI FLMNDE RENK ve IIK ZERNE NOTLAR Mustafa Durak nsann dille ilikisi, d dnya ile ilikisinden soyutlanm deildir. nsan d dnyayla ilk tant gnden itibaren dil ile ilikiye girmeye balar. Bu yzden zihinsel varlk olarak dil ile d dnya varl, ilkellerde ayni eydir. Burada deiim dinamizmini reddediyor deilim. Dikkat ekmeye altm herhangi bir farkllkta kendini yere ge koyamamasdr. Ho kendini ilkellikten uzak grenler bu iki varl ne kadar birbirinden ayrabilir ki! Dil, gemi kltrlerin tm akl d tortularn da tohum olarak iinde saklar. Szmzn iinden bu tohumlarn nasl yeereceini bilemeyiz. Bireysel ve toplumsal kltrel varlk olarak dil, bilin d da ileyerek, d dnyay alglamamz trafik iaretleri gibi ynlendirir. D dnyadaki nesneleri, olaylar ve olgular somutlanabilir duyularmzla alglarz da, kavramlam, giderek kemiklemi 'dil dnyamz'la yorumlar ya da anlamlandrrz. Kemikleme terimini zellikle kullanyorum. Dilin zihinde perde perde indirdii iz tabakas giderek kalnlamaya, silinmesi glemeye balar. Yanl olduunu bildiimiz dnceleri, farknda olmadan savunur halde buluruz kendimizi ya da anlamsz, gnderimsiz olduunu bildiimiz szck ya da deyileri kullanrken su st yakalayabiliriz kendimizi. Anlamlandrma biimlerimiz de altmz ve/ya gelitirdiimiz bak alaryla snrldr. Bize anlatlanlar da bizdeki anlamlandrma kalplarna oturturuz, kanlmaz olarak. Bu yzden sylenen ile anlalan arasndaki ayrm snanmad srece, bireyler tarafndan ayni olarak deerlendirilir. Ve bu, insann ruh sal iin gerekli bir sanma durumudur. Zira farkedilecek eksikliin giderilmesi/giderilememesi sorunsal insan zora sokacaktr. Oysa insan, varlacak bir ama yoksa, bu ama iin zorlanmas gerekmiyorsa, ii kestirmeden zecektir. Kendi edimlerinin doruluuna kendini uydurmay bilecektir. Aldmz tlerin, okuduumuz kitaplarn, izlediimiz filmlerin vb'nin zerimizdeki etkisinin iz brakc olmamasnn nedeni budur. Bu yazda Kieslowski'nin Krmz adl filminde renk ve k gelerinin anlam evresi zerine bir yaklam sunulacaktr. Renk: Kieslowski sinemasnda bir gsterge; balamla snrl, tekil bir varlk deil. Bu da ister istemez bir grntnn, bir kiiliin, bir rengin o balam dnda, baka balamlarda, varolmas devam etmesi, varln a'lamasn, yaylmasn, bir

anlamda yaamasn, canl olarak balamlararasln, etkileimsel (interactif) ileyiini anlatyor gibidir. rnein renk. Filimlerden her biri, bir renkle ve bu rengin simgeledii bir kavramla gndemdedir. Ancak, her ne kadar sz konusu renk/ kavram ne karlsa da, izleyicinin estetik algsn bozmayacak, rahatsz etmeyecek bir ne karmadr bu. Krmz rengi, film iinde gezinen, karmza farkl anlamla gelen, estetik algya katlan, bizi yeni baka zorlayan, yaayan bir eydir. Film bittiinde baka filmlerde baka yerlerde varln srdrecek, hem kendi bana varlk, hem de yinelenebilir ve srekli bir varlktr. Krmz rengi; trafik iareti olarak, tehlikeyi haber verme, yasaklalama, uyarma olarak iler.

Valentine'in grntlendii afiteki krmz zemin, bir yandan trafik gibi gl bir uyaran, dikkatleri bulunduu yere eken, siyahla, kla estetik ilikiye giren, kiinin ifadesine katlan, onunla varolan, onunla varolunan bir eydir. Aka varolduu halde varln hissettirmeyen bir ikondur. Anette nsdorf, krmzy filmin banda, byk olaslkla Michle'in elinin grnd, telefon grntsnden, telefonun iletiim a iersinde, binlerce farkl iletiimi saladn gstermesinden destek alarak : vcutta nabz gibi atan kann dolamn ya da insan ruhunun fiziksel olarak tayan kablolarnn ritmini akla getiriyor. Baka filmlerdeki sex ve vahet anlam yok, ama yine de bununla ilgili zel bir eyler var der.

rne Jakob (kendisine krmznn anlam sorulduunda) : utan ve kafa karkl, karakterlerin iten ie yzlerinin kzarmas der. yle midir gerekten? Hereyden nce filmin ad olarak krmznn, Fransa bayran oluturan renklerden biri olduunu ve kardelii simgelediini biliyoruz. Kendi payma, rne Jakob'un filmde yaayan krmzy deil de o an iin krmz kavram erevesinde aklna geliveren kavram birimlerini dile getirdiini dnyorum. Insdorf'un da, yorumunda, film genelini deil, kendisine anlaml gelen kavram birimleri ne kard sylenebilir. Valentine sevgilisi Michle ile konuurken, Valentine'in telefon'un antenine balanm krmz kurdeleyi okamas, onunla, temas edimiyle bulumasn, Valentine'in ak, huzur, baar araynn gstergesi olarak yorumluyorum. Ayni karede arka planda aslnda dikdrgenimsi bir ereve iinde olan ama bize neredeyse bir kalp biiminde yansyan kl beyaz grnt; tertemiz, sadakatli bir ak beklentisini simgeliyor. Telefonun renginin siyah olmas da o anki ilikinin geleceksizliini iaret ediyor olabilir. Auguste'n gmlei krmzms, kravat kahverengine daha yakn: yarglk snavnda baarl olduunu Karin'e bildirdii an. Dolaysyla burada krmz baar'y iaret ediyor ama ton olarak kahverengiyle balantl olmas bilin d, bir mutsuzluun da habercisi. Zira Auguste sevinten kitaplarn havaya atyor. Siyah: Dolma kalemin rengi olarak: Dolma kalem, penis simgesi, dolaysyla g kavramyla blantl. Filmin iinde iki yarg da (Kern ve Auguste) dolmakalem sahibi. Dierlerini dolmakalemle grmyoruz. Dilimizdeki, idam kararnn bir gstergesi olarak kalem krmak deyimiyle baladmzda kalem, yarglardaki, birileri hakknda karar verme gcn de temsil ediyor. Siyah renkli olmas, elbette tm kararlar olumsuz olamayacana gre, olumsuzluu deil, kararll, bakaca geliigzellikten uzak olmay, ciddilii anlam olarak dndryor. Her iki yargcn siyah kalemle grlmesi, bir yandan da onlarn ak konusundaki beklentileri ile de uyumludur diyebiliriz. Her ikisi de sadk, verilmi karara, iki kii arasnda yaplm szlemeye bal kalmay temel alyor. Trafikte krmz a taklm Aguste, yandaki afii farkediyor. D ekimde karede trafik olarak krmz ve, yanda krmznn egemen olduu afi ve dipte Aguste'n arabas. Ardndan i ekimde Auguste'n afiteki grntden honut glmseyen yz. Valentine ile Auguste bir markette mzik dinlerken de ayni kare iinde veriliyorlar raslant olarak. Burada yukardan sarkan, dinleycilerin kulaklklarna gelen kvrml siyah kordonlarn grnts, bir yandan izole edici, ayrc bir anlamsal ileve sahip, bir yandan da orada Karin ile beraber olan Auguste'n ilikisinin umutsuzluuna ve Auguste ile Valentine'in ayni karede gsterilmesi, onlarn ileride birleebileceine iarettir. Ancak unu belirtmek gerek, film iinde byle bir raslantsallk bir kez verilmi olsayd, birbirlerine yakn evlerde

oturanlarn aralarndaki, farkl mekanlarda ayni ortam paylamalarna karn iletiimsizliklerini, birbirlerinden habersizliklerini iletebilirdi. Valentine, ngiltereye giderken, bindii vapurun kapannn ekimi ilgintir. Kapak kapanm neredeyse simsiyah tek renk bir tabloya dnmtr grnt. Bir bakma grmz, 'kara bulut'lanm, kararmtr. Bu, yolculuun kt bitecei, kazayla sonulacann iaretidir. Ancak ortada ince bir k eridi vardr. Bu da, vapurda bulunan Valentine ve Auguste'n kurtulacann iaretidir. Kaza sonras Valentine ve Auguste' kurtarc ekibin arasnda grrz. Valentine'in kaza, ve kurtarclarn giysileri krmzdr. Ancak burada kurtarclarn apkalarnn beyaz, zeminde mavi renk verilir. Demek bundan sonras umut ve mutluluktur.

2)Ik st snr izgisiyle siluet halinde ok yksek bir da. Zeminde sra sra dizili aalar. Bu aalarn yaam simgeledii dnlebilir. Manzarann grnts puslu ve souk bir hava izlenimi veriyor. st snr izgisinin ortasnda kk eliptik bir k kayna ve krmz rengin farkedildii nlar. Yukardan aalar izleyen, denetleyen bir k kayna. Her eyi: bilgiyi, yazgy, yaam elinde tutan yce varlk. En byk gz. Belirsiz bir umut yaratyor. Bu manzara yarg Joseph Kern ile Valentine'in konumas srasnda grntye getirildiine

gre onlarn dostluk ilikileri konusunda olumlu bir iaret. Ik giderek kayboluyor. Bu, hem yaamn, huzurun, mutluluun geicilii hem de en byk bilicinin (kahinin) iaret grevini yaptktan sonra ekilmesi olarak yorumlanabilir.

Ik, yukardan bir tanklk, bir koruma, gven verme yansra, bilgi asndan aydnlanma olarak da iler: Auguste, sevgilisinin ihanetini gzleriyle grdnde, akn yzne k parlts drlmtr. Gerek rengin gerek n estetik ve semantik deerleri yannda varlksal deerleri vardr. Bizim iin olduu gibi bakalar iin de, ve tpk bizim varlmz gibi yenilenebilirlii ve sreklilii. Sonu renk ve k konusunda bile her grnty ele almadm bu almada, insann, yalnzca insanlarla deil eyler dnyasyla da ilikide, iletiimde olduu, onlarn da bize bir eyler syledii, bizi etkiledii gerei dile gelmektedir. Elbette girite sylediklerimi unutmadan.