Professional Documents
Culture Documents
I
Halki bilgilendirmede arac olmustur,
71
UNiTE SONU OU;ME VE DEGERLENDiRME
1. (D)
(D)
(Y)
2. Dogru cevap C secenegidir,
3 1860-1896 .
4. Dogru cevap B secenegidir,
5. Dogru cevap B secenegidir,
6. Dogru cevap C secenegidir,
7. Dogru cevap E secenegidir.
8. Dogru cevap E secenegidir,
72
4 ~ - --------- -- ----
SERVET/FONUN EDEB/YATI
uuu.
(7896-1907) VE FECR/AT/
rfJNU71E
TOPLULU(;U (1909-1972)
---- -- - ------- - - - ~ )
7. SERVET/FONUN EDEB/YATININ OLUSUMU
]
I :
HAZIRLIK
1. "Sanatta ne soylediginiz degil, nasil soylediginiz onemlidir," sozuyle, sanat ese
rinde, sanatcmm iislubunun onemi vurgulannustir, Bu, sanatcirnn hangi sanat dalmda
olursa olsun, sananrun estetik yonunun kuvvetli olmasi gerektigini ifade etmektedir.
2 Cemil Meric, "Dergiler, hiir tefekkiiriin kalesidir," sozleriyle dergilerin, sa
nat, edebiyat, dusunce konulanmn ozgurce konusuldugu, yaymlandrgi birer yer
oldugunu ifade etmektedir,
am-.
1. ve 2. MIIT.tN
I_ ETKINL/K (
1. Grup: Servet-i Fiinun, "fenlerin zenginlikleri" anlamma gelmektedir.
2. Grup: Servet-i Fiinun, 1891 yilmda Ahmet lhsan tarafmdan cikanlmaya bas
lanrms, 1896 yihnda da derginin basma Tevfik Fikret getirilmistir,
1. Servet-i Fiinun dergisi, bu dergi etrafmda toplanan edebiyatcilann, savun
duklan edebi goruslerini aciklamada, savunduklan gorusler dogrultusunda kale
me aldiklan eserlerini yaymlamada bir ara't gorevi yuklenrnis, hatta bu donern
edebiyatcilanna bir edebi topluluk olarak admi verrnistir,
2 Tanzimat Donemi EdebiyatI bir yenilik getirdigi icin "Edebiyat-i Cedide"
olarak adlandmlrms. daha soma Servet-i Fiinuncular icin onceleri bir alay olarak
kullamlrms daha soma ise isim olarak yerlesmistir, Yeniligin iistiine yenilik yap
maya cahstiklan icin Servet-i Fiinunculara da Edebiyat-i Cedideciler denilrnistir,
3. Muallim Naci, Tanzimat sonrasi TUrk edebiyatmda ihmhlann basmda bulun
rnaktadir, Eskiyi savunanlarla ihmhlar geleneksel yasama tarzim siirdUriirken, ye
niyi savunanlar Batih yasama bicimin uymak istemislerdir.
73
4. Servet-i Fiinun dergisi etrafmda toplannus, Fransizca basta olmak iizere yO
cukluk yillannda Bati dillerini ogrenmi, Bati edebiyati zevkiyle yetismis, lstan
bul'da Batih bir yasama bicimi siirdiirmeye yahml, edebiyatta zevki ve estetigi
on planda tutmus, toplumsal sorunlardan uzak durmus, bireysel konulara yonel
mis sanatcilardir,
5. a. Tanzimat Donemi metinlerinde "hurriyet, adelet, esitlik, goructl usulii
niin yanhshgi, gazetenin gerekliligi" gibi toplumsal konular islenmisken, Servet-i
Fiinun ve KIrk yil adh metinlerde bireysellik on plandadir,
b. Servet-i Fiinun doneminde "Sanat, sanat icindir," ilkesi benimsenmis,
toplumsal konulardan ve sorunlardan uzak durulmustur,
6. Servet-i Fiinun Doneminde estetik zevkin on planda olrnasi, donem sa
natcilanm sadece sanatla ugrasmaya sevk etmis, siyasi ve sosyal problemlerden
uzak durmalarma sebep olmustur,
t-.......;.... A",.NL""A""'MA=Y.... .... ... ..... O-R-U..,.M . .
1. Tanzirnat Donemi Edebiyatrm hazirlayan sebepler ile Servet-i Fiinun Edebi
yatuu hazirlayan sebepler arasmdaki en onemli farkhhk, Servet-i Fiinunculann
aradan gecen zaman icinde bazi yeniliklerin oturmasmdan, fikri ve edebi alan ile
toplum tarafmdan benimsenmis olmasmdan sonra ortaya cikrms olrnalandir,
2. Servet-i Fiinun ile KIrk yil adh metinler tema bakmundan toplumdan uzak,
bireysel bir konuyu islemislerdir, Buradaki bireysellik, sahsi degil, topluluk adma
bir bireyselliktir.
Her iki metin de ani tiiriiniin yapi ozelliklenni yansrtmaktadir, Anlatimda ise
cesitli betimleme ve benzetmeleri yapilrms, Tanzimat Donemine gore daha edebi
ve siislii bir dil kullarnlmisttr,
3. Bir edebiyat dergisi editlhi1 olarak, derginin sanat anlaYJPIl1 aytklayan bir
y8Z1 YllZU11Z.
lJLcME DE(;ERLENDIRME 1
1. (D)
(D)
(Y)
2. ... Servet-i Fiinun dergisin...
... Edebiyat-i Cedide...
3. Dogru cevap D secenegidir, Recaizade Mahmut Ekrem'in tesvikleriyle eser
lerini yazrruslardir,
4. Dergi, Servet-i Fiinunculann edebi gorii ve cahsmalanru siirdilrdilgii bir
merkez olrnustur,
74
II
2
2. 6{;RETlcl METINLER
HAZIRLIK
1 -----4
1. Ogretici metinlerde dilin, sanatsal bir bicimde kullarulmasi, anlatilmak iste
nenin karmasik bir hill ahp anlasilmarnasma sebep olabilir.
Belirli bir diizeyde sanath anlatim ise ogretici metinleri, anlatim bakimmdan
daha estetik kilabilir,
a. GiIn1f1k YlI8DtImzda ell'tiri YaplP yapmadJ.gmm ve neyi, n i ~ elestir
d i ~ belirtiniz.
b. Elestirinin amaci, olumlu ve olumsuz yonlerin ortaya konarak, daha
"iyi"nin ortaya cikmasrm saglamaktir,
3. Hanra ve gezi yazilan, kendilerinden sonraki donemler icin birer tarihi beI
ge niteligi tasirlar,
4. Servet-i Fiinun Doneminde, II. Abdiilhamit'in baskici yonetirni altmda bulu
nan aydmlann bircogu Avrupa'ya ozellikle de Paris'e kacnuslardir. Ulkedeki bu
baskici yonetim zamanmda herhangi bir savas olmamasma ragmen Ban
karsismdaki gerileme devam etmistir, Sosyal yasamda, ozellikle Tanzimat'in
ilanmdan sonra meydana gelen degisiklikler yava yava toplum tarafmdan kabul
lenilrnis ve devletle birlikte halk da yiiziinii Ban'ya donrneye baslanustrr,
amm
1. MB'I1N
EDEBt TENK1T
I_ ETKINLIK (
1. Grup: Biraz Daha Hakikat adh metnin yazihs amaci, bilgi vennektir.
2. Grup: Biraz Daha Hakikat adh metin iletisi, Servet-i Fiinun ve yeniliktir.
3. Grup: Biraz Daha Hakikat adh metindeki kelime gruplan, cumleler, parag
raflar metinde anlam birligine sahip kiimelerdir.
Metindeki bu anlam birligine sahip kumeler, metin iletisini ifade etmek, onu
aciklamak, hakkmda bilgi vennek amaciyla bir araya getirilmislerdir,
75
1. Biraz Daha Hakikat adh metnin ana fikri, "Servet-i Fiinun ve yenilik"tir. Bu
ana fikir, metnin ait oldugu sosyal ve siyasi artlarla, Servet-i Funun'u olusturan
sartlar dolayrsiyla iliskilidir,
2. Metin elestiri (tenkit) dusuncesiyle kaleme ahnrmsnr.
3. Metindeki ifadeler, bilgi vermek, aciklama yapmak amaclandigi icin aciktir,
Metindeki "gazete, makale, Dekadan, edebiyat okulu, edebi hareket, sanat, sa
natkar, taklit, estetik, roman, ilerleme" gibi terim ve kavramlar kullarulmisnr,
Metinde gunluk hayatia ilgili olarak, her alandaki isbirliginin bugiin icin zorun
lulugundan bahsedilmistir,
4. Metinde anlam tutarsizhgi veya birbiriyle celisen diiiinceler mevcut degildir,
5. a. Metinde somut ifadeler daha ~ o k kullarulrmstir,
b. Bu durum ogretici metinlerin, bilgi vermek, aciklarna yapmak, yonlen
dirmek, haberdar etmek gibi amaclanmn olmasmdan kaynaklanmaktadir,
6. Metin, ogretici metin gelenegi icerisinde edebi tenkit alanmda yazilrmsnr,
7. Biraz Daha Hakikat adh mew hangi. yaym orgamnda yaymlayacalmlZl be
lirtiniz.
8. HiJseyin Cabit YalfUl
Hiiseyin Cahit YalfIn (d. 1875 - o. 1957) yszi hayatma Servet-i Fiinun done
minde edebiyetct olerek bsslsmts, II. Mesrutiyet, Atatiirk, lsmet lnont: ve DP do
nemlerinde her daim serf kalemiyle yazdlgl polemik ve elestirilerle ve eyru za
manda da kiiItiiriin yeygmlesmsstne destekIeriyle alallarda ksltms, gazeteci, ya
zar, siyaset edsmuhr.
1908'de II. Mestutiyet'in ilam ile edebiyeu buskmts ve politikaya gitmistit.
Agustos 1908'de Tevtik Fikret ve Hiiseyin Keum ile birlikte Tanin Gazetesi'ni
kurdu, ittihat ve Terakki'nin siyasi alandabir nevi keletnsotu oldu. Aymytl, 1908
1912 OsmanlJ MecIisi Mebusam'an istanbul milletvekili secildi. 1911'de Diiyunu
Umumiye Dayinler vekili oldu. 1913'ten sonra tek parti hfiline gelen lttihet ve Te
rakki'yi elestirmeye besledi. Haziran 1919'da Malta'ya siiriildii. 1922'de Tenin'i
yeniden cikurmeyu beslads. Hiikiimete yonelttigi aglr elestirilet ve eski lnihetcite
tt savunmaSI doleytsiyle 1923'te istikIal Mahkemesi'nde ysrgtlends. 1925'te mii
ebbet siirgiin cezest ile Corum 'a gonderildi. Bu tarihten sanra, Atatiirk'iin otiimii
ne kadar politikanm dtstnd keldi.
1933'te Akam gazetesinde yuztler yazmaya ve Tiitk kiiltiir hayatmm onemii
yaym organ1anndan biti alan Fikir Hareketleri dergisini yaYJmlamaya bssledi.
Atatiirk'iin oltimiindcn sonra, lsmet lnonu'nun tekliflyle tekrar palitikaya dbtulii.
1939-1954 yillen arasmda Cenkin, istanbul ve Kars milletvekilligi yspti. 1954'de
79 yssmds tutuklanarak hapse girdi fIktl.
1957 yilmda Olmiitiir.
76
Biraz Daha Hakikat adh metin yazann sert kiiligini, elestirici yiiniinii ortaya
koymasi bakirmndan, kitabm adirun "Kavgalanm" oldugu da dusunulurse iliskili
dir.
2.MET1N
GEZtYAZlSI
1. On Birinci Mektup adh metnin yazI11 amaci, gezilen yerler hakkmda bilgi
vermektir. Metnin ana fikri, Misir ve piramitlerdir. Tiirii ise, gezi yazisidtr,
2 Metindeki "iki sent gibi ekilmis araziler", "deve kervam", "bedeviler",
"merkepciler, deveciler, fotografcilar", "mnzik ve dilenci grubu" ifadeleri done
minin sosyal gercekligini yansitan ifadelerdir.
[. ETKINLIK (
1. Grup: Biraz Daha Hakikat ve On Birinci Mektup adh metinler, okuyucuya
bilgi vermek amaciyla yazilnuslardir,
Bu durum iigretici metinlerin yazihs amaciyla parelellik gosterir,
2. Grop: Biraz Daha Hakikat adh metinde "Servet-i Fiinun ve yenilik", On Bi
rinci Mektup adh metinde ise "M1SIf ve piramitler" ternasr islenmistir, Temalann
birbirinden farkh olmasi hem metinlerin tiirii hem de anlatilanlann birbirinden
farkh olmasmdan kaynaklanmaktadir,
3. On Birinci Mektup adh metindeki ifadeler, bilgi vermek amaclandigi icin
acik ve kesindir.
I_ ETKINLIK (
2. Grop: Metindeki "delta, ucgen, piramit, mumya, ebu'l-hevl" ifadeleri terim
ve kavramlardir,
Bu bakirndan On Birinci Mektup adh metin, iigretici metin olmasi dolayisiyla
yogundur.
4. Metinde somut ifadeler daha baskmdrr, Fakat yazarm edebi iislubundan kay
naklanan birtakim benzetmeler ve sanath soyleyislerde soyut ifadelere de yer ve
rilmistir,
5. On Birinci Mektup aldi metin "gezi yazrsr'tdir,
6. Cenap
1870'te Menestir'de dogdu. Bebssttnn Plevne'de selut dtismesinden sonra aile
siyle Istanbul'e geldi. llkogrenimini Tophane'deki Fevziye Mektebi'nde yepti.
77
Giilhane Askeri Riisdiyesi ili bitirdi. Ttbbiye Idedisi 'nden sonra Askeri Ttbbiye
'den mezun oldu. Hekim yiizbal oldu.
Psris'te 4 yll cilt hsstshklsn ihtisesi yepti. Yurda dondiikten sonra Mersin, Ro
dos, Cidde'de ksrsntine hekimJigi, sihbiye miiiettiJigi yspti. 1914'te emekliye
eynldi.
Detiiliunim 'da Tiirk Edebiysti Tsrihi detsleti okuttu. Kurtulus Sav81 stresm
da Kuve-yi MiJIiye 'ye kers: olumsuz tutumu nedeniyle ogrencileri taraimdan isti
iaya zorlendi. Daha sonre cumhuriyeti destekledi ama yelmzhktsn kurtulsmedi.
11k siiri 1885'te daha ogrencilik yillennd Saadet gazetesinde yeyimlendi. On
celeri MuaJIim Naci 'nin etkisiyle divan ffim siirle ugr8tl. Daha sonre Receizede
Mahmut Ekrem ve Abdii1hak Hamit Tsrhen'den etkilenetek Bets tarzl siite yimel
di. Servet-i Fiinun dergisinde siirleri yeytmlsndt. Tevfik Fikret ve HaJit Ziya
Usekligil'Ie birlikte Servet-i Ptinun edebiyatmm iif onetnli isminden biri oldu.
Gelenekc! seirlerin en fok saldJrdlgl yenilikfi ssdrdi. Diger Servet-i Fiimmculenn
tersine bireysel siiri tercih etti. Edebiyet-t Cedide 'nin en alrJ omekletini verdi. $i
ire "nesirmusikisi" dedi. $iir1erinde kuJIandJgI "S11at-i sementkm ", "ceng-i miizeb
hep", "nay-i ziimiirriit" gibi deyimlet, imgeler dbneminin sanat diinyasmda onem
Ii tartlmalar yeretu. Heceleri miizik duzeyinde uyumlu kullenmsyt savundu. Bu
tarzda yazdlgl en iyi iki omek: "Yakazat-l Leyliye" ve "Elben-t $ita" siirletidir. 12
$ubat 1934 'te lstanbul'da beyin kanamasmdan yaamlm yititmistir. Kabri Bsktr
koy'dedir.
Eserleri:
$iir: Tamat (1887)
Sefme $iir1eri (1934, oliimimden sonra)
Bilffin $iir1eri (1984, oliimiinden sonra)
Tiyatro:
Korebe (1917)
Diizyezi:
Hac Yolunda (1909)
Evrek-i Byyam (1915)
Aiak-I lrek: (1917)
Avrupa Mektuplsn (1919)
Nest-i Harp, Nesr-i Sulh ve Tiryaki Sozleti (1918)
Vilyam $ekispiyer(1932)
OnBirinci Mektup adh metindeki birtaIam S8Dath s6yleyiler ile an1ah18l!1arm
kurguland$ Uslup Cenap ~ b a b e f f i n 'in edebt kipliJiyle 6rtI1mektedir.
78
3. ME'I1N
HATIRA
\_ ETK1NL1K (
1. Gmp: Ahmet Hikmet'i Nasil Tamdim? adh metin bilgilendirmek, haber ver
mek amaciyla yazilrmsnr,
2. Grup: Metnin ana fikri "Ahmet Hikmet"tir.
3. Gmp: Metin hatrra (am) dusnncesiyle yazrlrrusur,
1. Verilen metinlerde dikkati ceken yon daha once de belirtildigi uzere toplum
dan, sosyal sorunlardan uzak ve bireyseldir. Bu durum, Servet-i Ftinun Donerni
ogretici metinlerinin bireysellik etrafmda sekillendigini gostermektedir,
2 Metinde doneminin siyasi gercekligini yansitan ifadeler "Turkculuk" fikridir,
Sosyal gerceklik olarak ise, sanatcilann ev toplantilan gosterilebilir,
3. Anlatlm bozuklugu olan ciimleler sunlsrdu:
Bu sebeple zamana kadar tarumadigmuz, gormedigimlz bircok adamIara
rastgeliyor ve bircok kisilerle temas ediyorduk. "(cogul eklerinin yanhs kul
lamrm)
"Uzanan ellerirniz birbiriyle kuc
a1r1a
tl."
(Kelimenin yanhs anlamda kullarulmasi.)
"Baska herbangi yazarlar arasmda ihtimal kirgmhga varabilecek..."
(Gereksiz sozcuk kullamlmasi)
"Fransizcada bircok Latin(ce) kelimeleri var, lngilizcede de bircok
Fransizfca) kelimeleri oldugu gibi ..."
(Ek eksikligi ve cogul ekinin yanhs kullammi)
4. Metin giintimtiz icin Servet-i Fiinun Donemine tutan bir onerne ve dege
re sahiptir.
5. Verilen ctimlelere gore dergiler, doneminin, sanat ve edebiyat hayatma yon
veren, sanatm fikri ve edebi ylintintin yer aldig: birer merkez konumundadir,
6. Mehmet Rauf (d: 12 Atustos 1875 - 6: 23 Arabk 1931)
1stanbul'da ve kiifiik edebiyat ile ilgilenmeye beslermstir. Bah
riye Okulu'na gitmis ingilizce ve Frensizce Yakmdan takip ettigi He
lit Ziya'mn eserlerine ve realizm akImma ilgi Fmnsiz yazar Paul Bo
urget'yi okurmus ve ondan etkilemistir... 1896 ythnden itibaren Servet-i FiinOn'da
yazmaya besledt.
Romanlannda genelde 1stanbul ve fevresinde seckin ailelerin erestti
da gecen iliskilerini konu elmtsur. Zaman zaman siirler de yezmistu.
79
Eserleri
Romanian:
EyIal
Ferde-yi Garam
Karanfil ve Yasemin
Geny KIZ Kalbi
Bbgiirtlen
Son Ytldtz
Halas
Ceriha
Kan Demlesi
Hikaye:
Ihtizer
Son Emel
Ak Kedim
Eski Ask GeceJeri
jlk Temas
jlk Zevk
Oyun:
Pence
MensurFlee:
Siyah lnciler
.=
(
ANLAMA YORUMLAMA
1. Servet-i Fiinun Donerninde edebiyat ve sanat tartismalan "sanatm sanat icin
mi, toplum icin rni?" yapildrgi eksenindedir.
2. Tanzimat Doneminde Bati' dan gelen fikirlerin ve edebi unsurlann yaym
kaynagi, halki bilgilendirip egitmeyi amaclayan aydmlar icin herkese hitap eden
gazetedir.
Servet-i Fiinun Doneminde ise, herkese degil de sadece belirli aydm ziirnreye
hitap eden dergi, gazetenin yerini almisur, Bunun temelinde ise "estetik kaygi"
vardir,
I_ ETKINLIK (
1. Grup: Servet-i Funun Donemi ogretici metinleri elestiri, gezi yazisi ve hatira
olarak kaleme ahnmis ve bireysel temalar islenmistir,
Tanzimat Doneminde ise, makale ve fikra gibi turler yapryi belirlemis ve top
lumsal sorunlar ele ahnmisnr,
2. Grup: Servet-i Funun Donemi ogretici metinlerinde edebi bakrmdan daha
oturmus bir dil ve uslup kullarulrms, dil agulamlt1r.
Tanzimat Doneminde ise eskiye oranla daha sade bir dil kullarnlmis ve edebi
sils ve sanattan kaYIDllmltu.
I" ETKINLIK (
Edebitenkit, gezi Y8Z1S1 ve haluatllrlerinden biriyle biryaZl kaleme ahmz.
(JLCME DEl:ERLENDIRME 1
1. (D), (D), ('()
2. ... tenkit, gezi yazlSl ve hatira...
3.
( ( Avrui
a
Cenap $ehabettin ve
Hilseyin Cahit '(alym
--+.
4. Dogru cevap A secenegidir, Tevfik Fikret'in Riibab-I Sikeste adh eseri siir
kitabidir.
5. Servet-i Filnun Doneminde bireysel konulann islenmis olmasi, sanatta "es
tetik kaygr" ve "zevk" anlayismm benimsenmesi dolayisryladrr,
81
3. VE HEYECANI DILE GETIREN ItfETINLER
VE ItfENSUR
l:
HAZIRLIK
1. Verilen dortluk bir resimle ifade edilebilir. Verilen dortlukte yapilan betim
Iemeler, okuyucunun zihninde canlanan bir goruntuye sahiptir. Bu nedenle Servet
i Fiiniin Doneminde "resim gibi siir yazma" anlayrsr oldukca hakimdir,
2 Bir donemde yazilan iirlerin kendilerinden onceki donemlere ait siir sekille
rinden farkh olmasi, birtakirn yeni edebi tiirIerin iire girdiginin bir gostergesidir.
1.MEI1N
1. Kucuk, muttarid, muhteriz darbeler
Kafeslerde, camlarda pur-ihtiaz
OIur dem-be-dem nevha-ger, nagme-saz -az: tam kafiye redif
Kafeslerde, camlarda pur-ihtizsz
Kucuk, muttarid, muhteriz darbeler...
... aglalf >_Iqu: redif
... yaklasir
... bir
>-ir: tam kafiye
... gelir
... hep
>-eb: tam kafiye
... eb
Siirin ritmi aruz saglanrrustir, Aynca iirdeki ses benzerIikleriyle de
ahenge yardimcr bir soyleyis olusturulmustur,
2 Verilen bendin soyleyisine dikkat edilirse, siirin basligmda oldugu gibi yag
murun yagl sesi ve ritmi verilmeye
3. basta ve sonda birer bent ve arada beyitlerin yer aldlgl bir yaplya sahip
tiro Tevfik Fikret bu iirinde klasik divan siiri kahplanm kirrms, soyleyis He tema
arasmda bir yapi meydana getirmistir,
82
4. a. Siirdeki bentler ve beyitler iirin birimleridir. Birimlerde gunnmuz
Turkcesiyle kismmda da verildigi gibi yagmurun yagl1 ve yagmur yasarken sai
rin izlenimleri dile getirilmistir,
b. Birimlerde anlatIlanlar siirin temasuu farkh yonlerden isleyerek bir bu
tun olusturmaktadir,
5. a. Siirin basmda ve sonunda bent, bentler arasmda ise beyitlerin kullaml
masi, yagrnurun yagl1da dusunulurse, once hafiften baslayan (l.bent), daha son
ra hizlanan (beyitler) ve yine bitmeden once yavaslayan (sonuncu bent) yagmur
sahnesi canlandmlmaya cahsilrmsnr,
b. ~ i i r i n Y8p1S1y1a temast lIl'IlSUldaki. ilifkiyi resmediniz.
I_ ETKINLIK (
1. Grup: Ahmet Muhip Diranas'm Yagmur adh iirinin ternasi, Fikret'in siirin
de oldugu gibi "yagmur'tdur, Tema sairin duyusuna gore anlatilrmstrr,
2. Grup: Hay-Kay, Japon siirine ait ozel bir nazimeklidir. lslenen tema ise yi
ne yagmurdur.
Bu durum temanm evrensel bir ozellik tasidigmi gosterir,
6. ~ i i r i n temasiyla devrin siyasi ve sosyal gercekligiyle bir iliskisi yoktur. Cun
ku Servet-i Funun sanatcilan toplumsal konu ve sorunlardan uzak durmus, birey
sel kanunlara yonelmislerdir,
7. Tanzimat Donemi sanatcilannda gorulen toplumsal sorumluluk duygusu,
Servet-i Funun sanatcilarmda yoktur. Bu nedenle islenen temalar Tanzimat Done
minde toplumsal, Servet-i Ftinun Donemlerinde bireyseldir.
I_ ETKINLIK (
Temas; yatmur alan bir yBZI yllZlIl1Z.
8. Verilen beyitlerde dogal dil, iir dilinin birtakim benzetIne, mecaz ve sanatla
nyla kullarulrmsnr, Bu durum beyitlerde iir dilinin agrr basnguu gostermektedir,
9. Siirdeki bentler ile iki, dort, alti, yedi ve sekizinci beyitlerde anjambman var
dir, Bu durum siir dilinin nesir (dtiz yazi) diline yaklasngim gosterir,
10. Yagmur siirinde anlatilanlar, Servet-i Ftinun sanatcilanrun resim gibi siir
yazma anlayislarma uygun oldugu icin resimle ifade edilebilir. ~ i i r bu yonuyle
pamasizm akimma uymaktadir, Siirin her birimi birer sahne niteligi taldlgl icin
iirin tamarm parnasizm akumna omektir,
83
PARNASlZM
Fransa'da tiJriinde oneye bir ekundu. diyebile
cegimiz pemssizm, bir anlamda teelizmle nstiirelizmin sentezinden olus
mutur. 1886'da "Pamas" edlt derginin yeyintenmesiyt ortaya cikmisnr (Pamas:
Mitolojide ilham perilerinin yaadlgma inamlan efsanevi dagm adl).
Pamasyenler siiti salt bicim olarak goriirler. Bu nedenle bicim giizelligini her
seyin iistiinde tutarlar. Yine aym nedenlerle Olyii ve uyaga onem vermisler,
ritmi on plana pkannllardtr. Sozciiklerin birarada kullemlmesmden dogacak mii
zigi de siit icin gerekli gormiilerdir. Pamasizm, romantizme tepki olarak dogdu
gu icin bu ekimds duygunun yetini diiiinceleralml, psmesyenler siirde synntth
ve nesnel betimlemelere yer vermisler, duygusalllgl teddetmislerdir.
Siin, golg, tenk ve cizgilerle saglamayl
"Ssnst, ssnst icindit" olan pamasyenler siirde yarar degil, guzellik
srarlsr.
Tarihteki mutlu dbnemlere duyuJan ozlem, yabancI iilkelerin manzara ve gele
nekleri islenen konulardtr.
Pamasyenler Eski Yunan ve Altm mitolojisine biiyiik heyrenhk duyarlar. Do
leytsiyle ele elmsn bazr konular klasisizmle benzerlikler tesu.
BBfbca remsilcileri:
Th. Gautier
TD. Banville
Francois Coppee
i.Maria de Heredia
SEMBOLlZM (slMaEC1LtK)
19.yiizYllm ikinci yensmde pemssizme tepki olarak ortaya ylkml bir ekimdir.
Pamasyenler insan duygulanna, izlenimlete anem vertniyorlerds. Onlar is:in
onemli olen gercekti, dustmcelerdi.Sembolistter bu anlaYIa karl y1kmI, duygu
sallIiJa, insemn i y diinyasma yimelmislerdir. Onlaragore somut vsrliklsr, dl diin
ya ile insanm duyulan arasmda koprii kurmaya yarayan biret simgedir. (:iinkii
geryek ancak insamn bicimiyle var olur. Yani insan onu nesil slgtltyorse
oyle degerlendirilir. Sembolistler, sembollei aracIIIglyla dl fevrenin insan uze
rindeki etkilerini ve izlenimletini enlstmislerdu.
Siiri sessiz bir ssrk: olarak tsrumlstmsler ve miizigi siirin emeci durumuna ge
tirmislerdir. Onlara gore siir diistmcelere degil duygulara seslenmelidit; ciinku si
ir bir anlatmak ifin yazllmaz.
Siirde anlam kspeli olmsluhr ve hetkes kendince yorum getirebilmelidit. Soz
ciigiin anlam degerinden 90k mtizikel degeri onemlidit. Anlam kapanlkIIgl ve
farklI 9agnlmlar yaratabilme amacr, 001 bol rnecaz ve istiarelerin kullemlmssme
yol a9m1, doleyistyle dil de aglrl8mltlr.
Gercekletden ka9ma, hayale slgmma, 9irkinlikIeri hayal yerduniyle giizelIe
tirtne, bunlere bagll olarak ortaya 9lkan keremserhk, sembolizmin en belirgin
ozeliiklerindendir.
Durgun suler, ay llgl, alacakaranIIk, tan agarnsl, perdede gezinen gOlgeler ve
oltim beshc temelendtr. Litizm, bu anlaYlm en onemli ogesi dutumundedit.
Pamasyenlerin genelIikIe "sone" naznn bicimini kullanmalarma ksrsm, sem
bolistler daha 90k serbest naznn bicimlerine yonelmilerdir.
B8hca t:emsilci1eri:
Baudelaire
Rimbaud
Mellerme
Verlaine
Puskin
11. Yagmur siirinde tabiat, yagmurun yagmaya baslamasi, sokaklann durumu,
gokyuzunun aldig; hal ile hayvanlann hfili goz onune serilerek anlanlrmsur,
12. Verilen rmsradaki "yash sarkilar" (nevha-ger magme-soz) ifadesi gercek
anlami dismda kullamlrmstir, Cunku "yash" sozcugu insan icin kullaruhrken bu
dizede sarki icin kullamlrrnstir,
Siirde aynea "cekingen darbeler, aglasan seller, can cekisen dalgalanmalar, so
guk golge, sonen heyula, hayalet, solgun, tukenmis kadin, hazin kuslar, ruhumun
kulagi, soguk bir sessizlik, heves dolu damlalar" gibi bircok ifade gercek anlarru
dismda kullamlrrnsnr,
13. Verilen imgeler Tanzimat Doneminden farkh olarak Servet-i Fiinun sairle
rinin yeni ve eski kahplarmdan cok farkh imge ve tamlama bulma arzulanmn yan
srmasidir,
14. a.
"rnuhteriz darbeler" -.: tehis (kiiselletirme)
"Sokaklarda seyl-abeler aglasir" ~ tehis (kiiselletirme)
"gU-1 ruhum" ~ tehis
"sukun u tanin" ...... tezat
b. Soz sanatlan Yagmur siirinin ahengini ve soyleyisini yansitmakta birer
a r a ~ olarak kullarulrmstrr,
85
15. Yagmur siirindeki beyitler ile bentler divan iiri ve Tanzimat iiri gelene
giyle iliskilidir, hem eski hem de yeni unsurlar bir arada kullamlrmsnr,
irdeki tema, sairin duyus ve gozlernlerini yansitacak sekilde islenmistir,
16. Yagmur siiri bireysel duygulann dile getirildigi bir iir olmasi dolayisiyla
doneminin sosyal artlanndan uzak bir iirdir. Kiiltiirel anlamda ise ancak Server
i Fununun siir anlayisiyla iliskilendirilebilir.
17. Yagmur iirinde anlanlanlann herkeste aym duygu ve ruh halini yansitma
m beklenemez. anlatilanlar Fikret'in ruh halini yansttmaktadir, Bu durum,
edebi eserlerin cok anlamhhgiyla ilgilidir.
18. Yagmur siirindeki, yagmura atfedilen ifadeler ve yagmurun sairin zihninde
yarattiklan hayal unsurlan, "yagmurun kendisi ise bir gerceklik unsuru olarak
yorumlanabilir.
19. anlatilan olaylar, yasananlar, 3.irin yani anlaticmm gozlem, duygu ve
ruh halini yamsitngi icin ona ozeldir, Bu da olaylar ile anlatrci arasmda siki bir ili
siki oldugunun gostergesidir.
I_ ETKINLIK (
gunumuz Turkcesi bolumunde verilen h1Ui bir diiz yazi metni gibi dusu
nulurse, iirdeki anlamm degil, ahengin, duygu halinin ve iirin okuyucu uzerin
deki etkisinin kayboldugu g0ri.\lmektedir. i1
20.TevtikFikret
(24 AralIk 1867, lstanbul-19 Agustos 1915), 1888'de Galatasaray Lisesi'ni bi
tirdi ve yine Galatasaray Lisesi'nde ogretmenlik yepmtstu, Devlet dairelerinde
memuriyet, okul1arda ogretmenlik yaptI. Okul ytllsrmde baladigi siirl ilgilen
meyi siirdiirdii.
Servet-i Fiinun dergisinin fevresinde ekillenen topluluga keutd). ilk kiteb: Ru
beb-i (Kmk Saz) 1900'de yayimiandi. Tevtik Fikret'in Tiirk: siirinin BatIII
bir kimlik kazanmasmda rolii biiyiiktiir. Fikret Abdiilhak Hemit'in ve Galatasaray
Sultanisi'nden hocesi olan Recaizade Mahmut Ekrem'in tesiriyle Beuh anlaYIta
ki siire ytmelmistir. Fikret'in Servet-i Fiinun anlaYIma baglI iirlerinde iledigi
konular ozellikl ak, tabiat ve gtinliik: yaamda k8TIIallan bezt kiifiik sorun1ar
dtt. Fikret, Servet-i Fiinun toplulugunun dagzlmasmdan sonra yazdlgl siirlerde
toplumsal konulara yonelir.Bu siirletinin ana temesi "hiimyet" ve "medeniyet'tir.
j1k siirlerinde sanat icin sanat diistmcesindc olan seir, daha sonraki siirlerinde top
lumcu bir an1aYIa yonelir. Toplumu siken biiriiyetsizlig k8T1 yazdlgz "Sis" sii
ti, biiyiik: yenki uyendtnr. Fikret.senetmm bu ikinci doneminde insan1an bitbirine
86
diiiirdiikleri icin biitiin dinlere diimandlr. Tarihe ve kutsel degerlere de kerstdn.
Fikret siirlerinde rogu zaman aruz alriisiinii kullsnmtstit.Siirde beyit biitiinliigii
nii kunns.enlemm bir beyitte tamamlanmasl gelenegini ortadan kulduttusur.Nsz
ml nesretsiui diiz yazlya)yaklatIrmltIr. Prensiz siirinden alman soneyi siirlerin
de kullenmis, divan siirinin miistezat nazIm eklini temnmez hale getirerek "set
best mustezet'bicimini gelistitmistir. Fikret, pamasizm akImmdan etkilenmistit
ve pamasyenlere baglIdlr.Fikret'in "manzum hikaye" tiiriinde siirleri verairiBehk
csler.Nesrin.Rsmszsn Sedekesi.Hest C;ocuk"gibi. Fikret cocuklsr icin yazdlgl si
irleri hece alriisiinii kullanarakysztmsttt ve bu siirlerini "Sermin"sdh bir kitspte
toplemisur.Siirlerini "Riibsb-i Sikeste" ve "Heluk'un Defteri" edh kitaplarda top
lenustu.
Tahsin Nabit
Tahsin Nahit (d. 1887, lstenbul- a. 12Mayls 1919, lstenbul), Galatasaray Spor
Kuliibii'niin 9 numaralI kutucu iiyesidir. Hukuk egitimi elmtstu; seir ve oyun ya
zendtr. Fecr-i Ati ekuntntn bir iiyesidir.
Eserleri
Oyun:
Hicrenler(1908)
Jan Tiirk (1909)
Kosem Sultan (1912)
Firar (1911)
$iir:
Ruh-I Bikayd (1911)
~ i i r d e k i . karamsar rub bllinin Tevfik Fikret'i y8DSlttJil rahathkJa s(lylenebi1ir.
Bunun yamnda Servet-i FI1nuneulann genell'.eJ.l.i#i olan tablo gibi iiryazma an
laY11Yla, pamasizm alrnnJDJD Ozellikleri 8ir ile eseri arasmdaki baAlantl1ardlr.
I_ ETKINLIK (
Verilen resmi an1atan bir ,iir yazarak 8DI1fta okuyunuz.
2.ME'I1N
I_ ETKINLIK (
1. Grup: Elhan-i siirinin ahenk unsurlan:
... >. -11: tam kafiye
... kus
... kar > -ar: tam kafiye
... arar
... -S1: redif
... nel?eleri tam kafiye
... ferdasr - 1. tam kafiye
... yeri -er: tam kafiye
... karlar > -lar: redif
.., aglar
Siirin ritmi, aruz olcusuyle saglanrrustrr, Aynca siirdeki her tiirlii ses benzerli
gi siirin ahengini saglayan unsurlardandir,
2. Grup: Elhan-i adh iir bent, iki dortluk ve aln beyitten olusan hem
divan hem de Ban iiri ile halk siiri etkilerini tasiyan bir yapiya sahiptir.
1. Verilen bentte kar yagrsmm ritmi saglanmaya cahsilrmsnr, Karm ritmi
tiim siirde verilrnis, tipki Yagrnur siirinde oldugu gibi, resim gibi siir yazma anla
YIma uyulmustur,
2 Elhan-i siirinin birimleri bent, iki dortluk ve alti beyitten ibarettir. Bu
birimler iirin temasl olan "kar" etrafmda bir araya gelerek siiri olusturmuslardir.
I_ ETKINLIK (
1. Grup: Behcet Necatigil'in Kar Kar adh siirinde kar ve kar- kinayeli kullaml
rmsnr, bu iki sozciigii tiim siir boyunca gelisen bir tema icinde islemis
tiro
2. Grup: Herman Hesse'nin iirinde lu temasi islenmis ve bu tema siirde sii
rekli gelisen, iistiinde bir eyler soylenen bir sekilde verilmistir,
Farkh donemlere ve iilkelere ait iirlerde de aym temanm islenmesi, temanm
evrensel bir nitelik gostermektedir,
88
3. Elhan-i siinndeki kar temasiyla, Yagmur siirindeki yagmur temasi Ser
vet-i Fiinun Doneminde dogamn ve izlenimlerinin tema olarak secildigini gos
termektedir.
Aynca Tanzimat Donemi farkh olarak bireysel ternalann, duyus ve
algilayism on planda oldugu gorulmektedir,
4. Verilen bentte dogal dil, sairin algilayisla diline oZgii soyleyislerle, ken
di anlamlan drsma tasarak kullamlmisur.
5. Elhim-: iirinde anjamaman ozelligi tssiysn tntsrsler unlardIr:
- Esini gaib eyleyen bir kus
gibi kar
Gecen eyyam-r nevbahan arar
- Kapladi bir derin siikuta yeri
karlar
Ki hamiliine dem-be-dem
- Bir beyaz rise-i cenah-i melek
gibi kar
Seni solgun hadikalarda arar
- Na'sm iistiinde ey milrde
Basladi parca parca pervaze
karlar
Ki semadan duser duser aglar
- Kucucuk, set-sefid baykuslar
gibi kar
Sizi dallarda, liinelerde arar
- Yuvalarda -yetim-i bi-efganl
Son kalan ma-i tiiyleri kovalar
karlar
Ki havada ucar ucar aglar
- Destinde ey sema-yi ita tilde tildedir
Berg-i semen, cenah-i kebuter, sehab-ter...
Dok ey sema -revan-i tabiat gunildedir;
Hak-i siyahm iistilne safi ilkilfeler!
89
- Her irndi -ne yaprak, ne bir
Bir tOde-i zllal ii siyah-reng ii na-iirnid...
Ey dest-i asman-I ita, durrna, durrna
Her ustune bir sutre-i sefid!
- Bir bad-; harnfiun per-i sMmda uyuklar
Tarzmda durur bir arahk, sonra
- Soldan saga, sagdan sola lerzan Ugirizan,
Gab ucmada Wyler gibi, gab olmada rizan.
- Ezhar-I bahann yerine berf-i sefidi,
Elhan-i tuyfirun yerine samt-i Umidi.
Budurum tiir dmnin nesir diline yaklaftl#Jm gOateJ:mektedir.
6. Elhan-r tabiatla ilgili ifadeler, betimlemeler (tasvirler) yapila
rak verilmistir, Bu ozellik resim sanatiyla iliskilendirilebilir, Bu baktmdan par
nasizm akimmm ozelliklerini yansitmaktadrr,
7. ElhAn-l $itl iirindeki yan anJam
h
kelime veifadeler:
"Beyaz titreyis, dumanh kalplerin ezgileri, gUvercinlerin arkIlan,
derin sessizlik, beyaz rnelek kanadmm mavi Wyler, tabiatm ruhu, golgeler
siyahhklar ve umitsizlikler yigim, beyaz ortu, emelller gibi yagan kar, hayal gibi
kosan kar, sessiz rUzgar, saf kanat, sukut ilahilerinin ezgileri, semanm eli, comert
ligin eli, kism eli, kuslann ezgileri, umit sessizligi."
8. Verilen irngeler Tanzimat Doneminden farkh olarak Servet-i Funun airleri
nin eski kahplardan cok farkh, yeni imge ve tarnlarna bulma arzularmm yansirna
stdrr, Bu imgelerin kulIamlma nedeni bireysel duyus ve en yeni ve fark
11 bicimde yansitma arzusudur.
9. a. Birinci beyitte karlar emellere ve hayallere benzetilerek tesbih; kann
kosmasi ifadesiyle de teshis sanati yapilrmsnr,
Ikinci beyitte kann uyuklamasi ifadesiyle teshis, ruzgann kanadi ifadesiy
Ie istiare sanan yapilrmstir,
b. Soz sanatlan siirin ahengini saglamakla birlikte aym zarnanda anlatil
mak istenenin de daha etkili anlatrlmasim saglamaktadir,
10. Elhan-i ;lita iirinde anlanlanlann herkeste aym duygulan uyandirmasi
beklenemez. Bu durum edebi metinlerin anlamhhgiyla ilgilidir. Edebi metin
okurun duygu, zevk, kultur diizeyi, bilgi birikimine gore anlarn kazanan bir sanat
eseridir,
90
11. EIMn-l ~ i t a iiri doneminin siyasi gercekligi ile iliskili degildir, bireysel bir
duygunun dile getirilisidir,
12. EIMn-l ~ i t a iirindekiler duz yazi ile ifade edilemez. ~ i i r i n duz yazi ile ifa
de edilmesi onun ahenk ve ritim unsurlanmn kaybolmasma neden olacagi icin i
irde anlatilanlann da tam olarak ifade edilememesine sebep olur.
13. Db. Hac Yolunda
Elhan-i ~ i t a iiri Turk edebiyatmm ahengi, ritmi ve soyleyii ile nadir eserle
rinden biridir.
1. Servet-i Funun iirinde yapi bakirnmdan eski kahplar yikilrms, soylenmek is
tenene gore yeni ve eski unsurlann bir arada kullamldigr bir yapi olusturulmustur,
Tanzimat Doneminde ise yapi bakimmdan eski nazim ekilleri surdurulmustnr.
Tanzimat Doneminde toplumsal ve siyasi konular ilenirken Servet-i Filnun
Doneminde bireysel konular islenmistir,
Tanzimat Doneminde eskiye gore sade bir dil kullamhrken Servet-i Filnun Do
neminde sanat iyin sanat anlayrsi benimsendigi iyin aglr bir dil kullarnlrmsnr,
2. L Tevfik Fikret'in iirindeki, lstanbul'a bir facialar ehri gibi bakl tarzi,
Yahya Kemal'in ayrn manzara karsrsmdaki iirinde yoktur. Bu, airlerin ruh MI
lerini gosteren en onemli unsurdur. Hastahkh bir ruh halinin yansimasi olan Sis si
iri doneminin sosyal ve siyasi sartlenrnn da bir sonucudur. Yahya Kemal'de ise
sosyal ve siyasi artlann olumsuz bir etkisinin olmamasi, ayrn zamanda ruh hali
nin olgunlugu Siste Soylenis gibi bir iiri ortaya cikarrmsnr.
b. Yukanda da belirtildigi gibi imparatorlugun sosyal ve siyasi durumu,
Servet-i Funun sanatcilannm da psikolojik durumlanm etkilemis, karamsar ve
bedbin bir ruh halinin olusmasma sebep olmustur,
3. Servet-i Funun Doneminin modem TUrk siirinin baslangicr sayilmasi, Tan
zimat Donernindeki yenilik denemelerinin artik olgun ve Batr'yla esdeger bir hal
almasmdan dolayidir,
I_ ETKINLIK (
Servet-i FlJnun iirinin getirdigi yenililder ve edebiyannnzdaki yeri konulu bir
yazi yamz.
91
2
(jLCME DEiJERLENDIRME 1
1. (D)
(Y)
(Y)
... terza-rima, sone...
... sembolizm ve parnasizm...
... bireysel...
3.
Toplum sorunlarma deginmernis, ask ve doga temah
iirler yazmrsnr, Sembolizmin etkisi altmdaki sairin aynca
gezi yazJ1an dabulunmaktadtr.
Sis, Millet Tarih-i Kadirn, Doksan Bese Dogru
iirlerinden bazJ1ardrr. l;ocuk iirlerini adh ldtabmda
toplarmsnr. Servetifiinun iirinin enonemli airlerinden biridir.
4. Dogru cevap D secenegidir,
S. Nazmm nesre yaklasmasi, sanat ic;:in sanat anlayisirun benimsenmesi, yeni
kavram ve imgelerin kullamlmasi, bireysel duygulann one cikmasr, bir dilin
kullarnlmast Servet-i Funun iirinin Tanzimat iirinden aynlan yonleridir,
92
\[
MENSUR 5/1R ]1
HAZIRLIK
I
4
1. ~ i i r denince akla ilk olarak vezin, kafiye, l l l ~ i i , ahenk ve ritim gelmektedir.
2. Dostluk konulu bir paragraf yazarak okuyunuz.
amma
1. Bilrful-l Bahar ve San gill adli metinler daha onceki donemlerde ornegi bu
lunmayan metinlerdir.
Mensur iir, edebiyanrmzda XIX. yy. ortalannda Fransa'da Rimbard ve Baude
laire'in omeklerini verdigi "Prose Poetique"lerden gelmistir, Bu turun ilk ornek
lerini ise daha Servet-i Funun kurulmadan once Halit Ziya, Mensur ~ i i r l e r (1890)
adh kitabiyla vermistir,
I_ ETKINLIK (
1. Grup, 2. Grup: Her iki iir de nesir ciimleleriyle yazilrms, ses, soyleyis ve te
rna bakimmdan siirden farkh olmayan, vezin ve kafiye gibi ogelerden baglmslz
metinlerdir. Bu llzellikler mensur iirin aym zamanda iir ve diiz yazidan farkh
yonleridir,
2 Bilrful-l Bahar adh siinn ternasi "bahar", San Gul adh iirin temasi ise
UakUtu.
3. Verilen ifadelerde ahenk kullamlan elder ve benzer seslerle saglanml. air, ifa
de etmek istediklerini iir kurallannabagli kalmadan daha rahat ve acik ifade etmistir,
4. a. Bilrful-l Bahar adh iirdeki "bahar" motifi, yeniden canlanrnamn ve ne
enin kaynagr olarak kullamlmistir,
San Gtil adh iirdeki gill motifi ise, askm ve sevgilinin saclanmn sembo
Iii olarak kullamlnusnr.
b. Gunumuzde de bahar ve gill motifleri aym anlam degerleriyle kullam
Iabilrnektedir.
5. Mensur silr, Turk iir gelenegi icinde ornegi olrnayan, Fransiz iirinin etki
siyle edebiyatirmza girmis bir tiir olarak, gelenekle iliskilendirilmemektedir, Bu
dururn da onun iir gelenegimiz icinde iir oIarak kabul edilernernesine sebep 01
maktadir,
93
6. B8r8n-l Bahar ve San Gf1l adh flirler bakJnndaki dUfUncelerinizi belirtiniz.
7.8. HaJit Ziya UpHlgil
Halit Ziya (d. 1866-0. 23 MaYIs 1945) lzmit'de heh ticareti ile tanm-
mI Usskl: "Ussekizedelet" diye bilinen bir aileden olan Heci Helil Efendi 'nin og-
ludur. Cumhuriyet Donemi yezerlertndsndtr. 1stanbul'da dogmustur. 11k ogrenimi-
ni lstenbul Fatih Rustiye'sinde tamamlayan Halit Ziye, daba sonra ailesel neden-
lerle ortaogrenimini lzmir Riisdiyesi'nde tamamladl (1878). Halit Ziya, ideali
olan hariciyecilik meslegine giremeyince ogretmeni o/du. Daba sonra bir
siire Osmenli Benkest 'nda faIItI.
20 yestnde gazetelerde yezilen flkmI, daha sonra da roman denemelerine bss-
lemisur. 1893 'te 27 yusmdeyken 1stanbul'a gelip Servet-i Fiinun 'a keulsrek: edebi-
yat arttIran Halit Ziya, 'ten sonra bir siire Dariilfiinun
Edebiyat Fekiiltesi 'nde garev eldt. Cumhuriyetin ilanmdan sonra Son Posta gaze-
tesinde yezilsr yezmtstu:
HaIit Ziya Usskltgil, Ttitk edebiyatInda BatIJJ anlamda ilk romanIan yazan sa-
netcidu. Servet-i Filnun Doneminde roman ve hikllye tiiriiniln en anemli ismidir.
Eser/erinde reaIizm akmmm etkisi goriiliir.
En iinlil oyktilermden biri olan Kar Yagarken oyktistmde anJatIgI 'reaIizm' bu-
nun bir omegidir.
Dili silslii, sanatiI ve aglrdlr. Dili baanyla kullemr. Ierkls bir ciim-
Ie diizeni verdir. Romanlannda aydm anlatIr.
"Mai ve Siysh" romanmdaki Ahmet Cemil karakteri Setvet-i Fiinun sanatflsl-
m temsil eder. Ruh tahlillerine onem verir. Kahramanlan yaachklan fevreye uy-
gun olarak enlsur. Romanlannda yaImz 1stanbul'u anlatan sanatfl, hikayelerinde
Anadolu ve kay hayatIns, kasabaIardaki yaaYIa yer vererek 1stanbul chma flk-
tmstu.
BsIi.
R()RIIIIIlan:
Nemide
Bir Oliiniin Defteri
Ferdi ve $iirekasl
Mai ve Siyab
Ktnk Hayatlar
Hik4yeli.:
Bir Muhtuunm Son Yapraklan
Nektl (4 cilt, yerli ve yabancI aykiiler)
BuMuydu
Heyhat
KUfuk Fikrsler (3 Cilt)
Bir YazJn Tarihi
Solgun Demet
Bir Si'r-i HayaJ
Sepette Bulunmus
Bir Hikiiye-i Sevda
Hepsinden ACI
Gnu Beklerken
Aljka Dair
Ihtiyer Dost
Ksdm Pencesi
lzmir Hikuyesi
Hatua1an:
KIrk ro
Bir ACI Hikiiye
Saray ve Otesi
Deueme:
Sanata Dair
b. BlirfuJ-I Bahar ve San Gul adh iirler, islenen bireysel konular ve airlerin
psikolojik durumlanm yansltmasl baklmmdan sanatlfllanyla iliskilidir,
[: AN!;:;"A YORUMLAM ..]
1. Verilen metinlerden Cemil Meric'e ait alan mensur iir, Sabiha Sertel'e ait
alan duz yazt, Siileyman Nazif'e ait alan iir ozelliklerini gostermektedir,
2. sttR MENSUR $ttR
............. /'
BENZERLlKLBR
Ses, soyleyis ve tema bakirmndan bir benzerlik vardrr,
FARKLILIKLAR
Mensur siirin duz yazmm yapisma sahip olmasi, vezin ve kafiye gibi ekle ait '
onceden belirlenmis sirnrlayici ogelerin bulunmamasi, sanatcmm duygulanru da-
ha rahat ifade edebilmesi farkhhklar olarak gosterilebilir,
9S
I_ ETKINLIK (
TeD1IIS1 lIfk oIan birmensur iir yazarak SlDlfta okuyunuz.
DLCME DE(;ERLENDIRME 1
1. (Y)
(D)
(D)
2 .... Fransiz.... ... Servet-i Ftinun...
3. Dogru cevap A secenegidir,
4. Duz yaziya ozgu olup mensur iirde kullamlan ozellik duz yazmm yapisidir,
96
4. OlAY ,EVRESINDE OlU$AN f D E B ~ METINlER
ANlATMAYA BA(;U EDEB METINlER
a. Hik6ye
HAZIRLIK
1_-4
1. Hikayenin yapisi olay orgusu, kisiler, zaman ve rnekandan olusur,
2 Tanzimat Donemi Edebiyatmdan onceki donemlere ait anlatmaya bagh ede-
bi metinler sunlardir:
- Destan -t Oguz Kagan Destaru
- Halk Hikayesi -t Kerem ile Ash
- Mesnevi -t Hiisn ii Ask
3. Bir roman ya da hikiiye yazanmn gozlern giiciiniin, dil ve anlatim teknigi-
nin, hayal gucunun, bilgi ve kiiltiir birikiminin, edebi giiciiniin son derece guclu
olrnasi gerekir.
\.. ETKINllK (
Tiirk edebiyeunde, bir olay anlatan sozli: ya da yezih enlatilem hep hikiiye edt
verilmis, manzum olanlara destan da denmistir. Divan edebiyatmda mesnevi tU-
rii (Leyle ile Mecnun, Hustev ve $irin, Yusuf ve Ziileyha vb.) bunun en iinlii or-
negidir. Halk edebiyetinde hikiiyeci-iilklar tarafmdan kebveletde, koy odalann-
da, diigiin vb. toplenulennde soylenen hikiiyeler,halk hikayesi diye etultr. XV.
ytizyild yazrya gefirildigi semlen ve destensi bir nitelik gosteren Kiteb-i Dede
Korkut 'teki hikayeler bunun ilk otnekleri seyilsbilir. Anadolu'da XVI. yiizylldan
bu ysns.sozlt: halk geleneginde siiriip gelen halk hikiiyelerinde olaylar nesir ile
snletihr, duygusal, coskulu, heller nezimle ve saz eliginde soylenir. Halk hikii-
yeleri, konulan bekunmden, ak hikiiyeleri ve kahramanlIk hikayeleri olmak iize-
re ikiye eyribr.
Tiirk edebiyetmde fagda hikiiye Beu'dekinin tersi olerek, halk hikaye ve ma-
sellsnntn gelistnesiyle olusmemis; XIX. ytizytlm ikinci yansmda dognuien dog-
ruya bett edebiyetunn hikiiye yolundaki vetimleri otnek tutularak yazllmaya bes-
lsnrmsttr. Bets uygarlIgl fevresindeki Tiirk edebiyatmda, hikiiye karllIgl olarak
kiifiik hikiiye terimi kullamlmisur. Edebiyenmtzde Beu'daki enlemiyle ilk hikaye
Ahmed Midhat tarafindan yezilmisur. Hikiiyelerinin kimi ceviri kimi yerlidir.Bu
yolda ikinci yazar Emin Nihet'tu; Miisameretname sdlt kitebmde 7 hikiiye toplan-
tmstir. Aym donemde kurgu ve snleum bekimmden besen): seytlsbilecek ilk or-
nek Semipesszsd Sezai'nin Kiifiik $eyler adlI hikiiyesidir. Bu dbnemin beske bir
yazan ise Nabizade Nezun'du.
Tiirk oykiiciiliigiinii yetkinlige kavuturan yezer ise Halit Ziya Usekltgil oldu.
Edebiyst-i Cedide doneminde yalm diliyle dikkst feken UakIIgil, titiz gozlemci-
ligiyle ge}fekfi oyki: gelenegini besleten yezerdir. Bu donemin diger yazarlan
Hiiseyin Rahmi Giitpmer, Mehmet Raul, Hiiseyin Cehit Yalfm, Ahmet Hikmet
Miiftiioglu ve Saffeti Ziya idi.
Mesrutiyet'in ilemnden sonra gelisen yeni edebiyat ekumyl birlikte oykiide
toplumsal ve siyesi sorunlar islenmeye bssled). Ttirkcede yabancl sozciiklerin te-
ttiizlenmesi, yuzimdkonusme dilinin hakim olmest, tesr yaamlmn gerfekfi bir
iislupla edebiyata tesmmesi gibi ozelliklerle bilinen bu donemde Omer Seyfettin,
Tiirk oykiiciiliigiinde yeri bir flglr aftl. Onu Halide Edip AdlVar, Reset Nuri Giin-
tekin, Refik Helit Karay izledi. F. Celaleddin, Selahattin Enis, Sadri Ertem, Cemal
Keygili, Sabahattin Ali, Kenan Hulusi Korey, Nahit Stm Orik, Bekir Sitk: Kunt,
Mahmut $evket Esendal cumhuriyet donemi oykiiciiliigiinii hezttleytm isimlerdir.
Cumhuriyet donetni 1930'lar sonrssuu kepser. Bu donemde eltstlmtsm dismd bir
oyku dimyest kuran Seit Faik Abssiyemk, Hslikemss Behkcis: (Cevat $akir Ke-
baagaf), diyeloglenn usta yazan Orhan Kemal, Mehmet Seyde, Samet Agaoglu,
Sabahattin Kudret AksaI, Kemel Bilbeser, Kemel Tahir ve Ahmet Hamdi Tsnpi-
nar oykt: yazarlan olarak on plana fJktl. Giiniimiizde Tiitk oykiiciiliigii geni bit
konu ve iislup zenginligiyle siitmektedit. Bunlar eresmde Muzaffer Buytukcu ve
Osman <;eviksoy iislupculuklenyle on plana !slam Gemici, Neceti To-
suner (Ctkmezde, Neden Kitap) gibi isimler de fallmalanna erehksiz olarak de-
yam etmektedirler.
Hikiiyeler genel yepilen itiberiyle ikiye aynlmaktadJrlar:
1. Olay hikiiyesi
2. Durum hikiiyesi.
Oley hikiiyesinde olaylar zinciri kisi, zaman ve meklin unsurlanna bagll olarak
verilir. Merak unsurunun on planda oldug, gelime bOliimiinde stitsn diigiimle-
rin, sonuf boliimtmde fozaIerek merakm giderildigi bu terz hikiiyelere, Ftsnsiz
yazar Guy de Maupassant (Guy do Mopassant) tereitnden gelitirildigi ifin Mau-
IMUBD.t tsrzI bikJyeler de denir.
Olaydan fok yoruma, psikolojik tehlillere aflk olen genellikle bit sonuca bag-
lanmadlgmdan okuyucuda farkll fagnlm ve izlenimler uyandJran durum hikiiye-
si ise, Rus yazar Anton <;ehov tarafindan olgunlatlnldlgl ifin t;ehov tsrzI bildye
edtyle da enlsnlmektsdtr.
Tiirk Edebiyatmda Omer Seyiettin, Maupassant terzi hikiiyenin, Sait Faik Aba-
slyamk da <;ehov tarzl hikiiyenin onciisii kabul edilir.
98
1. ME'I1N
1.a
a
Olumlu
Olumsuz
c d
b
b. Yukandaki olay orgusu grafigine gore hikaye, olumsuz olaylar tizerine ku-
rulmustur,
I_ ETKINLIK (
1. Grup: Hikayedeki kisiler anlanci kahraman ve arkadaslandir, Hikayedeki bu
kisiler, hikayenin yapl unsurlanndan birini olusturmaktadir, Olaylan belli bir za-
man ve mekanda yasayan kahramanlardu.
2. Grup:
Kahraman anlatici
Kahraman anlaticmm arkadaslan
Hikayedeki kahraman anlatici, yapmak isternedigi diger kahramanlarla
birlikte kisidir,
Hikayedeki olaylar ve kisiler gtinltik hayatta karsilasrlabilecek ttirdendir.
2. Hikfjyedeki mekmlar sunlerdu:
"Kosk, tarla, Bostanci civan."
Hikayedeki bu mekanlar, hikayedeki olaylann yerdir. Bu nedenle hi-
kayenin yapi unsurlanndan birisidir. Hikayede bir kullamlmasi olaylar ile
uyumsuzluk gostereceginden aym olaylann gerceklesmesi beklenemez,
3. Hikayedeki mekanlar uygun olarak tasvir edilmistir,
4. Hikayede "eyltiliin karanltk bir sabahi, ortahk hentiz agarmaya si-
rada, dogmus, bir hafta sonra" gibi zaman bildiren ifadeler kullamlrrustir,
Hikayedeki zaman, olay orgtisti dikkate ahndigmda C;Unkti hi-
kayenin yaplsl kendi icinde btittindtir. Bu yapi, olay orgttsu, kisiler, zaman ve me-
kandan olusur, Bunlar uzerinde yapilacak bir hikayenin yapisiru bozar.
5. Servet-i Fiinun Edebiyati sosyal ve siyasi hayat ile iliskisini koparrms, birey-
selligi on plana cikarrrus bir edebi donem olmasi dolayisiyla donemindeki zaman-
la yakm bir iliskisi yoktur.
6. a. Hikayedeki yapl unsurlar birbirini tamamlayarak yapiyi olusturan un-
surlardir.
b. Hikayenin yapi unsurlarmdan herhangi birinin cikanlmast eserin biitii-
rniindeki uyumu bozar. Cunku yazar, kurguladiklanm hikayedeki gibi yansitmis
ve hikayenin yapl unsurlan arasmdaki uyumu buna gore belirlernistir,
7. Hikayede "olurn-yasam" catismasi vardir, Hikayedeki bu temel catisma ya-
zann bireysel duygulanmn bir yansimasi oldugu icin toplumsal bir yam yoktur,
8. Hikayenin temasi "bireyin ruhi sikmtisi" dir,
9. Hikayede anlattlanlar giinliik hayatta karsilasrlabilecek dogal bir gercekligi
olan olaylardir, Yazar, bu dogal gercekligi hikayedeki olay orgusu, kisiler, zaman
ve mekan etrafmda kurgulamis ve insana ozgu kurmaca bir gerceklik haline getir-
mistir, Bilimsel ve felsefi metinlerde ise dogal gerceklik oldugu gibi yansitihr,
10. Hikayede kahraman anlancmm bakis a<rlSl vardir, Kahraman anlaticmm
psikolojik durumu ve ruh hdli en iyi birinci aglzdan anlatilacagi icin yazar boyle
bir tercihte bulunmustur,
11. Bir onceki soruda da belirtildigi iizere, aym etkiyi birakamazdr. Bireysel bir
duygunun ve ruh halinin islendigi bir hikayede her zaman icin kahraman anlaticr-
mn bakl a<rlsl daha etkilidir.
I_ ETKINLIK (
1. Grup: Anlatici olaylan ve mekarn anlatirken tasvirlerden ve tahlillerden ya-
rarlanrmsnr,
2. Grup: Anlatici yaptig; tasvirler ile ruh tahlillerini anlatirken dile yeni deger-
ler yuklernis, sozcukleri yan ve mecaz anlamlanyla kullanrmsnr,
I.. ETKINLIK (
1. Grup: Bir Damla Kan adh hikaye, hikaye gelenegine baghdir,
2. Grup: Hikaye "Maupassant tarzr (olay hikayesi)" hikaye ozelliklerine gore
yazrlrmsnr,
12. Bir Damla Kan adh bikAyede ilenen sorunu nasil ele alaca#JDlZJ belirtiniz.
13.Ahmet Hilanet MiJfti10lJu
1870 ytlmde !stanbul'da dogdu. Bebesi Miiftiiog1u Sezai Bey'dir. Dedesi Yu-
100
nanlIlar tarafindan sehid edilen Mora Miiftiisii Abdiilhalim Efendi'dir. Dedesinin
miiftii olmesi sebebiyle Miiftiioglu edim eimtstu:
Ahmed Hikmet; stk sik: hestelenmssi sebebiyle okula muntazaman devam ede-
memesine ragmen, Dokmeciterdeki Ta Mektebi ile Mahmudiye Yskit ve Soguk
geme Askeri Rtisdiyesi 'ni bitirerek Galatasaray Mekteb-i Sultanisi 'ne girdi. Dot-
diincii suniteyken ilk eserinin besths) edebiyata ilgisini srtudt. 1888'de Galatasa-
ray'l bitirdi ve Hericiye Nezereti Umur-l $ehbenderi Kelemine memur tayin edil-
di ve vazifesi dlmda Frensizcedsn roman terciimeleri yepti. Marsilya, Pire ve
1890 yiluide da Katkasya 'ya gcmderildi. Seieretlerde 9alIanyazar, 1896'da lsten-
bul'a donerek: Umur-t Sehbendeti Kalemi Ser-hsliteligi'ne getirildi. Merutiyete
kadar Hericiye Nezareti merkezinde 9alItl. Bir yil yakm Nafia Nezaretinde, Ti-
caret Miidiriyet-i Umumiyesi 'nde vazife eldt. Tekrer Hericiye Nezeretine donerek
1912 'de Peste Bussehbenderi oldu. Bu tarihe kadar gecen zaman icinde Ahmed
Hikmet, 1908 ytltnde Tiitk Demegi'nin ve 1911 ytltnde da Tiirk Yurdu 'nun kuru-
cu iiyesi olarak hizmet verdi. 1918 'de lstenbul'e donen yazar, 1924 yiltnde Heli-
fe Abdiilmecid Efendi'nin Ser-ketinligine, iki yil sonra da Hariciye Vekaleti Miis-
tearlIgl 'na getirildi. Anadolu-Bagdat Demiryollen Idere Mec1isi AZallgl ve Elek-
trik Sirketi Mare Meclisi AzalIgl gotevlerini de iistlendi. Ahmed Hikmet 19 Me-
yis 1927 giinii karaciger kanserinden aldii.
Ahmed Hikmet'in edebiyat merekt daha lise ytllennde bsslamtstt. Bu a1andaki
mcrukmm, eileden ge1en bit haslet oldugunu ifade eder. ilk olerek Aszr Kiitiiphe-
nesi Nesriyett arasmda ciksn Ley1a Yahut Bir Mecnu'nun lntikemi yeymlendt.
Daha sonra Frensizceden Tuvelet ve Letafet ve Bit Riyazinin Muesekesi ad1ann-
da iki eser terciime ettiyse de, Dogu ile Bett kii1tiiriiniin 90k farklI oldugunu gore-
tek bir daha eser tetciime etmedi.
Setvet-i Fiinun devtinde, lkdsm ve Setvet-i Fiinun detgilerinde yazd1g1 hikaye
ve nesirlerini 1901 ytltnde Haristan ve Giilistan sdh eserlerde topledt. Bu iki esc-
rinde Ahmed Hikmet Miiftiioglu, daha iyi tesir yapmak, gonulleri heyecenlendtr-
mak i9in miibalagalI bir iislup kullsndigun, ag1rve enlestlmesi gii9 Servet-i Fiinun
dilini isledigini ve hayal mahsuJii konular enlstugm: bizzat kendisi soyler. Kendi-
sinin de ifade ettigi sebeplerden doleyt bu iki eseti fazla itibet kszensmemtstir.
Ikinci Mestutiyetten sonra, zamamn modasma uyarak 0 da Turencthk edebiys-
tt ektmine uymustur. Bu skims beglt olarak yazmg1 yezilenn biiyiik: ktsmtnt <;ag-
1ayan1ar (1922) edli eserinde topletmsttr. Bu esetinde yazar, an Turkcecilig yo-
nelmis, fakat bu defa da kelime uydunna ve Setvet-i Fiinun 'dan kalma haya1ci/ik-
ten kendini kutterememtstir.
Goniil Hamm adli romam Tesvir-i Etkar Gezetcsi'nde tefrika edilmis ve
1970'de kitap olarak bestmlmistu. Ahmed Hiktnet, yezilennds daha ziyede keli-
101
\
/ V
Romandaki olay orgusununayru konuyu isleyen tarih alamndaki bir eserden fark-
hhk gostermesi, romanm kurmaca gerceklige sahip olmasmdandir,
5. Aleten GOmlek rornam
ndan
hangi. blllt1mU almak: istedijpnizi belirtiniz. Bunu
yaparlrenokudugunuzbllliimde oldugugibi me1ninkendi i ~ d e bir bliUln111k tamIa-
sma dikkat ediniz.
164
6. Metindeki kisiler duygu, dusunce, konusma ve davrams bakimmdan birey-
sel nitelikler gosteren, olay orgusu ve icerigi ile birlikte ele altrup cozum-
lenebilen, baska eserlerdeki benzerlerinden ayrrt edilebilen karakterlerdir.
KARAKTER f;OZUMLEME TABLOSU
KARAKTER ADI
Ihsan AYe Peyami
Karakterin/tipin en
Yatansever insanlardir,
belirgin ozelligi nedir?
Karakterin/tipin romandaki
hangi davramsi/davramslan Fedakiirhk Fedakiirhk Fedakarhk
karak1erini en iyi ifade eder?
Karakter/lip olaylar
karsismda nasil bir tavir
Gucluklere gogus germektediler.
takmmaktadir,
Bu karakterin/tipin diger
karakterler/tipler iizerinde
Vardrr, Vardir, Vardir,
etkisi var rmdir?
Bu karakterin/tipin yerinde
olsaydamz olaylar karsismda Olaylar karsismda nasil davranacagimzr belirtiniz.
nasil davrarurdmiz?
Sizce gercek hayatta bu
hikayedeki karakter/tipgibi Olabilir. OlabiJir. Olabilir.
davranan biri olabilir mi?
7. Romandaki kisiler toplumun farkh kesimlerinden secilmistir,
8. Roman kahramanlarm Saime Hanun Dogu-Bau ikilemini yansitmaktadir, Di-
ger kahramanlarda milli yonler on plandadir,
9. Metindeki kisilerin, zamarnn, olaylarm dcgistirilmesi miimkiin degildir, Bu
metnin yapl unsurlan arasmdaki bozulmaz biitiinliikten kaynaklanmaktadir,
I_ ETKINLIK (
1. Gtup: Ateten GOmlek romanmdaki mekan1ar Ulllard1r:
"Ankara, Babiali, Ayse'nin evi, istanbul, Beyazn, istanbul Lokantasi.'
Bu mekanlar romanda, yapmm bir unsuru olarak olaylarm yasandigi yerlerdir.
Mekansal, roman, kahramanlanyla butunlesmis rnekanlardir,
2. Gtup: Ateten G6mlek romanmdaki zaman bildiren ifadeler Ulllard1r:
"Soguk giinler, on yil once, her aksam, her giin, martm basma kadar martm onun-
cu giinii, son giilerde, gece"
Zaman bildiren bu ifadeler, olay orgusunun biitiinliik gosteren zamarumn par-
calandrr,
165
10. Metindeki zaman ile metnin yazildigr donem arasmda rniIlibir konuyu isleme-
si bakunmdan bir iliski soz konusudur,
11. Atesten Gomlek romanmm temasi olan "Milli Miicadele" ile romanm adi ya-
sananlar goz onunde bulundurulursa bir iliski vardir,
12 Yazar, tarihi bir gercekligi, sanat eserinin konuyu ele ahs tarzma uyarak bir
kurmamca gerceklik. haline getirmistir,
13. Metin, her eyi bilen olaylara hakim, ilahi bakis acisma sahip bir anlatici tara-
fmdan anlatilrmstir;
14. Yazar kisi ve rnekan tasvirlerinde ve olaylan tahlilde dile yukledigi yeni de-
gerlerle (benzetIneler, mecazlar vs.) edebi bir dil olusturmusmr,
15. Verilen sema, romandaki olaylarm belirli kisiler tarafindan, belirli zaman ve
rnekanlarda yasandigiru, bu unsurlarm birbiriyle uyumlu bir biitiinltik gosterdigini
ifade etmektedir,
16. Melin yazildig. donemin rniIli ve milliyetci anlayisma uygun olarak kaleme
almrrus bir romandir;
I_ ETK/NLIK (
1. Grup: Metin Tiirk edebiyatInda roman gelenegine baghdir,
2 Grup: Tiirk edebiyatmda Kurtulus Savasi'run tamg; olan bir yazar tarafmdan
kurmacanm suurlan icinde anlatrlrrus olmasi dolayisiyla onemli bir yere sahiptir.
17. Atesten Gomlek romam realizm akmunm etkisinde kalmarak yazilrmsnr.
18. Romanm donemindeki diger romanlarla ortak noktasi, milli degerlerin, toplu-
mun sav3 karsisindaki durumunun islenmesi bakimmdan ortak noktalan vardrr.
19.Bkz ~ me1inJer, Halide Edip Adlvar
[
ANLAMA YORUMLAM;: . .]
1. MiIlf Edebiyat Donemi romanlanmn ottsk ozellikleri:
Sade bir dil kullarnlmasi
Yapmm olay orgusu, kisiler, zaman ve mekandan olusmasi
MiIli ve rnilliyetci temalar ile toplumsal sorunlarm islenmesi.
2 Ateten G&nlek romanmda bepdiAiniz ya cia bepunedipiz, kuvvetli veya
zayIf bu1chJAunuz yllo1eri belirtiniz.
3. Atesten Gomlek romanmda anlatilanlar, giiniimiizde bir felaket anmda millet
olarak neler yapabilecegimizi gosteren bir rehber niteligindedir,
166
4. Klasik TUrk edebiyatrndaki "ideal" olana ulasma arzusu, Atesten Gomlek roma-
nmda da ideal olana ulasma cabasi olarak karsirrnzaikar.
C. ANLATMAYA BAGU EDEBt MFI1NLER. HAKKINDA c;IKARIMLAR-
DABULUNMA
Servet-i Funun Donemi Anlatmaya MilliEdebiyat Donemi Anlatmaya
BaghEdebi Metinler Bagh Edebi Metinler
'<.; BENZERLiKLER J
L :
FARKLILIKLAR
/ <,
(-----------------:;:1 (-----------------:;:1
: Yapi bakimmdan bir farkhhk :+- Yapr _: Yapi bakimmdan bir farkhhk :
I.. __ __..1
I soz konusu degildir, I
,-------------------
,------------------;1
i Bireysel temalar :-
Tema _: Milli, milliyetci ve toplumsal :
1, ..1
'-------------------)
:---'S"aiJiiiIlveagirDlr-dil--I Dil ve :---- ---Sad-- -b' -dil-:- --- --I
L. .__ _ _
;- Anlatlm- L elf:
I_ ETKINLIK (
1. Grup: Hikayelerin yaprsi; olay orgtisU, kisiler, zaman ve mekandan olusmus,
toplumsal ve rnilli temalar sade bir dille islenmistir,
2. Grop: Romanda da yapl olay orgusu, kisiler, zaman ve mekandan olusmus, top-
lumsal ve rnilli temalar sade bir dille islenmistir,
Bu durum Milli Edebiyat Doneminde anlatmaya bagh edebi toplumsal ve milli te-
malarrn islendigini gostermektedir,
167
------ -
{jLCME DEiJERLENDIRME 1
1. (Y)
(D)
(D)
2. Dogru cevap D secenegidir,
3. Dogru ceva E secenegidir,
4.
[ Sinekli Billal l
(
[sodem ve Gomore J Halit KarayJ
]
Halide Edip Adivar
168
II
B. C(jSTERMEYE BA(;U EDEBI METINLER
Mill) Edebiyat Donemi metinlerinde de tiyatro dilinin, halka hitap edildigi i ~ i n
sade olmasi gerekmektedir.
1. Koptiiluleradll metnin olay orgiisii oyledir:
Yeniceri Mehmet'in esir dusmesi
Yeniceri Mehmet'in kansi Mari'nin manastira kapatilmak istenmesi
Tiirk gemilerinin kusatma icin gelmesi
Yeniceri Mehmet ile kansmm kurtanlmasi
Yeniceri Mehmet'in babasmm ortaya eikmasi
Koprulu ile Morozi' nin konusmasi
Koprulu ile Morozi' nin antlasma imzalamast,
Olumlu
I
OIumsuz
I
2 Anlatilanlann metinde g ~ t i g i sekliyle yasanmasi miimkiin degildir, Yazar, tari-
hi gercekligi kurmaca gerceklik haline getirmistir,
3. Metindeki olay orgusu tarihsel gerceklige kurmaca gerceklik kazandirrnak ama-
ciyla olusturulmustur,
4. Birinci derece kisiler:
a. Yeniceri Mehmet, Mari, Koprulu, Fazil Ahmet Pasa'dir,
b. Metindeki bu kisiler ana karakterler olarak olay brgiisiiniin merkezinde bu-
lunurlar.
c. Ana karakterler anlatIlmak istenen tarihsel gercekligin verilmesinde kulla-
mlan, her yonden idealize edilmis kisilerdir,
5. Metindeki kisiler ile eserin yazildigi donem arasmda, donemin milliyetcilik aki-
rrnrun etkisi bakmundan bir iliski vardir,
169
I_ ETKINLIK (
1. Grop: Metinde kiyafet, hareket ve davranislann aktanldigr yerler parantez icin-
de italik yazi ile verilen krsrmlardir,
2. Grop: Yeniceri Mehmet, kahrarnan asker tipini; Mari, fedakar ve sadik tipi-
ni; Fazil Ahmet Pasa ise ciddi ve vakarh devlet adarm tipini sembolize etmektedir.
Bu unsurlar metnin tiyatro teknigi bakmnndan saglam ve edebi olgun bir
metin olmasirn saglamaktadir,
6. Metinde anlatilan olay, 17. yy.m ikinei yansmda Y3DJ1lltu.
7. Metin anlatimak istenenlerin aynnnh, tasvir ve tahlillerle daha rahat anlatilma-
si, yazara daha genis bir hareket alam saglamasi bakirmndan dUz yazi halinde kale-
me ahnrrusnr.
I_ ETKINLIK (
1. Grop: Metindeki parantez ifadeler anlatma, diger kisimlar gosterme yoluyla
dile getirilrnistir,
2. Grop: Metindeki edebi dil yazidili, kullamlan sade dil ise konusrna diline ozgu
unsurlar tasimaktadir,
8. Metindeki "bir Tiirk'Un bir parca tarih bilmesi...", "Turk mirnarlar, TUrk neferi,
TUrk ordusu, Biz Tiirkler" gibi milliyetciligin one ifadeler doneminin mil-
Ii ve milliyetci zihniyetiyle iliskilidir,
9. Metnin temasi, Tiirk askerinin kahramanhgrdir,
a. Tema, tarihsel gerceklik bakimmdan gerceklikle iliskilidir,
b. Tema, donemindeki aknmyla iliskilidir,
10. Metindeki kisiler, yapmm unsurlarmdandrr. Kisileri birinci derece, ikinei de-
rece... kahramanlar olarak gruplandumak mUmkiindiir.
11. Yenilmis olanlar zaten onun ezikligi altmdayken bir de onlara hakaret aneak
zalimlerin yapacagi bir istir, Malazgirt Savasi'm kaybeden Romen Diyojen'e Alpars-
lan'm davramsi da bu ifadeye bir ornek teskil eder.
12. Bkz. MiDi Edebiyat Dllneminin Olufumu
13. MusabipMde QJal
Tiirk topJumunun degien kurumlanm ve insan iliskiletini geleneksel Tiirk tiyet-
rosu kehplenyl hicveden oyun yazan MusalIipzade Celal, 20 Temmuz 1959'da Is-
tanbul'da bldii. OyunJannm konulsruu, tiplerini Osmenli tarihinden ve toplumsal
ge[fekJiklercien secen MusalIipzade CelalI868'de Istanbul'da diinyaya geldi.1Jk ve
170
one ogrenimini Istenbul'de tamamladt. 1889'da Bebieli Tercume Odest 'na katip ole-
rsk girdi ve emekli oldugu 1923'e kadaryqitli kademe1erde memur1uk yuptt. Emek-
Ii olunca Evkat Muzesi'nde koleksiyon uzmam olarak cahsmeye bsslsdt. 1927'de
Dsriilbedsyi'de kiitiiphene memuru oldu ve bu gorevini hayatJn son ytllsrme kadar
siirdiirdu. Tiyatroya cocukluk ytllennde merak salan Musahipzade Celsl, yeyunlsnsn
ilk oyunu Turk KJZI 'nr (1910) Tetciime Odes: 'ndski memuriyet yillennde yezd). Ah-
met VefJk Pese'nm Moliere cevirilermi inceleyerek ve Mmakyan'm Osmanb Dram
Kumpenyesi temsillerini izleyerek tiyatro bilgisini gelitirdi. jJk oyunu Koptuler'!
1912, ikinci oyunu lstsnbul Efendisi'ni ise 1913'te yezd). Unutulmaya beslsysn
misi giizel ve cirkin yanlanyla sahnede cenlendumsk isteyen yazann 1927'de Deriil-
bedeyi'de sehnelenen Fettnenh Deli Hazretleri edh oyunuyla iitni yaygml8tJ. Bu ta-
rihten itibaren Aynaroz Kedisi (1928-1929), Kates Arkasmda (1929-1930), Bir Ka-
vuk Devrildi (1930-1931) edl: oyunlan Deriilbedeyi'dc setgilendi. Konusunu tarih-
ten almadlgl Selma (1934) sdlt drsrm beklenen ilgiyi goremedi. Bundan SOnTa yeni
eser verrneyen yazar, Turk Km 'nm degitirilmi hali olan Giilsum (1937) ve Meh-
met $ukril Erden ile birlikte Osman (1937) edh oyunlan keleme eldi. Fon ola-
rek 18. yy. halk yesemuu kullanan ve 0 gimlete IJk tutJnayl oyunlennds
Beti tiyatrosuyla ortaoyununun bit bilesimini elde etmeye Musahipzade Ce-
lel'in oyunlanndan Aynaroz Kedts: 1938'de, Bit Kavuk Devrildi 1939'da Muhsin
Ettugtu! tarafindan filme elmdi.
ANLAMA YORUMLAMA
L Koprululer adh tiyatrodaki Yeniceri Mehmet ile Vatan Yahut Silistre adh ti-
yatrodaki Abdullah Cavus kahraman ve fedakar asker tipinin idealize ornekleri 01-
malan acismdan parelellik gostermektedir,
2. Sair Evlenmesi ve Zavalh Cocuk adh Tanzimat Donemi tiyatrolannda tiyat-
ro teknigi bakimmdan kiyafet, hareket ve davrarnslann aktanlmasi Kdpriiliiler
metnindeki kadar aynntih ve ustaca degildir, Bu tiyatronun ilk ornekleri olmasi
dolayisryla normaldir.
3. Bir tiyatro metninde konusma ve yazi dilinden ahnan unsurlann bir arada kul-
larulmasi, yazi dilinin konusma diline yaklastinlmak istenmemesi dolaytsiyladtr,
4. Milli Edebiyat Donemi tiyatro eserlerinin yapIsIm olay orgusu, kisiler, za-
man ve mekandan olusmakta, konusma dili ozellikleri yansitan bir yazi dili kulla-
mlmakta, rnilli ve milliyetci temalar ile toplumsal temalar islenmektedir.
5. Bu ifadeler, askerligin Turk milletinin yasammda normal bir unsur olarak al-
gilandiguu, ordu-millet anlayismm hakirn oldugunu gostermektedir, Bugun asker
ugurlamalannm nee icinde yapilmasi bunu en basil gostergesidir,
171
6LC:E DEC1ERLENDIRME 1
1. (D)
(Y)
(D)
2. .... Musahipzade Celal ....
J. Dogru cevap E se..enegidir,
4. Milli Edebiyat Donemi tiyatrosunun en onemli ozellig! Batih anlamda tiyat-
ro anlayisirun ve kurumunun varhgtdir,
17Z
L
[ 5. MILL1 EDEBIYAT D(JNEMININ GENEL (JZELLIKLERI ]]
I_ ETKINLIK (
1. Grup: Milliyetcilik akirmmn etkisiyle milli unsuriar on plana I(lkml,
toplum hedef kitle olarak benimsenrnistir, Bu nedenle doneme "Milli Edebiyat"
adi verilrnistir,
2. Grup: Milli Edebiyat Doneminde konusma dili, yazi dili haline getirilmeye
l(alll1ml, halk soyleyisleri edebi eserierde kullamlmaya baslarmstrr, Yeni bir
edebi dil olusturan kaynak konumunda olan donemin konusrna dili boylelikle
onernkazannustir,
3. Grup: Milli Edebiyat Doneminde toplumun fakirlik, bilgisizlik dUzeyi, fikri
gelisirni il(in yapilmasi gerekenler ile millet olarak ileriemenin onemi bu
donerndeki sosyal sorunlar ilenmitir.
. ~
Islamclhk
Safaha!
M. Akif Ersoy
2. ~ e m a y a gore Milli Edebiyat Doneminin kaynaklan, devletin ve milletin
varhgirn devam ettirebilmesi icin benimsenen farkh fikir hareketleridir.
173
--- ---
DONEhfl )
"- BENZERLiKLER J
: gibi toplumsal konulannislenmesi. i
l .._ .._. .._. ._.._ .._ ..__. .__. ..
FARKLILIKLAR
/ <,
11 Ati!
! makale, millt i" - ! Doneminde roman, hikAye, iir i
: vernilliyetci temalar: ' tlIrUnde bireysel temalar :
'-. __.. __. _ .. _ .. _ .. _ L .. _ .. __. __. __. _ ..
'-"-----'-'---'-"1 Diiiince ve C- .. ;'--'-.:'-'---;::1
, Osrnancihk, lslamcihk, '_ Ed bl t _ :PoZltiVlzm, klasisizrn, romannzm:
I
ve
('-j(omiimadili ve-halk"-! DII ve 1"----':-"----.:--,!
: soyleyislerinin bulundugu '_ _: Servet-I Fiinun ve Alide ,
l.._. !Iil. .. _ .. _.! Anlaltm l.__.. bIT _. _.J
UNiTE SONU OL{:ME VE DEGERLENDiRME
L (D)
(Y)
(D)
2. ... Orner Seyfettin......sade......Maupassant ...
3. Dogru cevap C secenegidir,
4. Dogru cevap C secenegidir,
5. Dogru cevap D secencgidir,
6. Dogru cevap A secenegidir,
7. Dogru cevap D secenegidir,
8. Dogru cevap B secenegidir,
9. Refik Halit, tasvir ve tahliller bakmnndan zengin, sanath bir anlanma sahip,
sade bir dille hikayelerini yazmistrr, Anadolu 'yu ve Anadolu insanmm hayatmi
elestirel bir bicimde islemistir, Bunlardan dolayi Refik Halit, Tiirk hikayeciliginin
donurn noktalanndan birisidir.
174