You are on page 1of 17

1940 SONRASI TRK RNDE LM Yrd. Do. Dr.

Ertan RGEN Z: Cumhuriyet dnemi Trk iiri, Tanzimat sonrasnda oluan yeni hayat algsnn deitirdii lm temasna bazen geleneksel bazen modern bir tavrla yaklar. 1940 sonrasnda bu alg, gelenekselden daha da uzaklar. Bu tema, yaama istei, lmn yceltilmesi, siyasal bir anlamla lmn ne karl, ironiyle lme bak, servenin sonu olarak lm, uysal bir lm gibi yanstmalarla byk bir eitlilik gsterir. airlerin lm ycelttikleri kltr modernist bilinle deiir. Hayatn anlamlarndan biri olmaktan uzaklar. lm bir son veya bir baka biime dnme olur. Bu baskn anlayn yannda eskiden gelen bak yani kabullenme ve yceltme az sayda da olsa karmza kar. Bu eksende modern Trk iiri, lm temas eliinde yeniden douu deitirir, varolma azabn artrr. Anahtar Kelimeler: Modern Trk iiri, lm, air. Death in Turkish Poetry After 1940 ABSTRACT: Republican period Turkish poetry approaches the theme of death after the period of Tanzimat which developed a new way of understanding the world, sometimes in traditional way and sometimes in modern terms. This perception recedes from traditionalism after 1940. This theme of death shows many varieties in reflections such as the wish for living, urging it with a political meaning, explaining death ironically, death as the end of an adventure and meek death. The glorification of death by the culture of the poets changes through a modernist view. It recedes from being one of the meanings of life. Death is an end or turning into another form. Besides this dominant understanding the traditional view of acceptance or glorifying is rarely seen. Modern Turkish poetry in this respect changes rebirth with the help of death theme and decreases torment of existence.

Bu alma, Marmara ni. Trkiyat Aratrma ve Uygulama Merkezinin 25-26 Kasm 2004te dzenledii Uluslararas Trk Kltrnde lm Sempozyumunda sunulmu olup, baslmam bildiri metninin geniletilmi ve yeniden dzenlenmi eklidir. Balkesir ni. Necatibey Et. Fak. Trke Eit. Bl. eorgen@hotmail.com

160 TBAR-XXIV-/2008-Gz/Yrd. Do. Dr. Ertan RGEN

Key Words: Modern Turkish Poetry, death, poet.

Trk iirinde, Tanzimat Dnemi sonrasndaki airler, glge dnyann sureti olma kabulnn dna karlar. Gerek dnyann somut varl olarak kendilerini ifade yolunu tutarlar. Dolaysyla bedenin yok oluunu adlandrmak ve bu maceray dile getirmek iin devrin ve etkisi altnda kaldklar fikirlerin tesiriyle iirlerinde lm temasna daha ok yer verirler. Gelenek sonras modernizm ideolojisinin airler zerinde brakt temel izlerden birisi olan lm fikrinin ve duygusunun alglan, iirdeki insann byk bir trajedisi olmutur. Bu tema, ayn zamanda gelenek ve modernizmin din ve ideoloji kutuplarndaki atmasnn da bir gstergesidir. Aklc bir temel ve dnya nimetleri asndan elbette bu atma kanlmaz bir utur. Dnyay kusursuz bir cennete dntrme ideolojisindeki modernizm, hayat daha da ekici ve gzel klmann peindedir. Sanatkr hassasiyeti asndan bu fikir daha incelikli olarak grlm ve ilenmitir. Bu nedenle, genel bir eilim anlamnda airler iin lm, zellikle kat bir gerek ve yaanlas bu dnyaya zt bir eksen olarak feci bir olaydr. Fizik lmn yan sra kiinin bir de tecrit iinde olmas, hayatn kendince tamamlayamamas da airlerin lm kavram etrafnda iledikleri bir konudur. Ayrca intihar da kendini gerekletirememe duygusunun bir yansmas biiminde iirde yerini alr. Modern Trk irinin iki nemli ismi Yahya Kemal Beyatl ve Ahmet Haimdeki lm temasna ksaca deinerek konuya balamak anlaml olacaktr: Yahya Kemal Beyatl iin lm asude bahar lkesi ifadesiyle sessizlii ve huzuru, varln amasn verir. Ahmet Haimde ise yer yer kabaran bir yok olma isteine ramen lm, snmaya doru alr. Trk irinin bu isimlerden sonraki nemli temsilcileri ise yazmzn arlk noktasdr. Yaamak tah ve lm Trk iirinin 1940 ncesindeki birikimi, zellikle birey anlamnda, Birinci Dnya Sava sonrasndaki hayata sarlma eilimi, bireyin boluu, mill hassasiyet ve gzn dnya nimetlerine evirmi air-zne arasnda gibidir. kinci Hececi kuak diye de adlandrlan Tanpnar, Dranas, Taranc, Ksakrekin iirindeki genel atmosfer bu sylediimiz eksen etrafnda toplanabilir. Buraya hececi yann srdrmemekle birlikte Fazl Hsn Dalarcay da dahil etmeliyiz. Yine dnce benzerlii ile Behet Necatigilin iiri de bu kategoride yer alr.

161 TBAR-XXIV-/2008-Gz/1940 Sonras Trk iirinde lm...

kinci Hececi kuan iirindeki lm fikri, Bat iirinin etkisini gzard etmeden gelenein daha fizik bir yrngeye evrilme abalar iinde okunmaldr. Bu izgiler dahilinde Ahmet Hamdi Tanpnarn iirindeki lm ele al biimiyle konuya balayabiliriz. Tanpnarda lm, zaman dncesi erevesinde ve de bir birey olarak airin dramnda gze arpar. Onun Selm Olsun iirinde, lnn dnyaya ait gzelliklerden vazgeemeyii, bunu sorular hlinde dnyadaki bir muhataba sormas ilgi ekicidir. iirdeki insan, kendi macerasn dnya ile snrlam olmakla birlikte geride brakt eylerin kendisine ne kadar bal kalacan da merak etmektedir. Ayn dnce Baka Bir Yldzda iirinde de ilenir. lm problemi bu manada biraz daha byr ve airde son yolculuun siyah atlar sembolyle garip bir duyguya dnr. Bu duygu, mrn emberinden kurtulutur ve aire gre yinelenmektedir. Tanpnarn eserlerindeki zaman meselesine ksa bir bak, bu anlamda aklayc olacaktr. Yahya Kemalin iir dzlemine yaknlat iirlerden biri olan Bir Gn cadiyede iirinde, llerin ryasndan bahsederken lme rinte yaklar ve onun akla yok oluuna, asl lnn zaman oluuna deinir. Ancak zaman ama ve bireyden topluma geme fikri etrafnda bu olgu bir mana verecektir. Yoksa bu rya, hayatn sonlu oluuna airin kendince bir tesellisi anlamna gelecektir. Bu gemi birikimin hayat karsndaki mistik tarafna balanmadr. iirdeki anahtar ifade bir bestenin kanatlanmasdr. Tanpnarn dier eserlerinde de mzik fikri, maddesizlii artrr, yani bir nefestir. Ses bedenlikten ok ruha ait bir ktr. Sonuta airin lm ama dncesi, zamanszla var bu ses ile e anlaml hle gelmektedir. Buraya unu da ilave etmek gerekir: Tanpnarn eserine bir btn hlinde bakldnda mistik insan ile dikkati youn bir insann atmas gzkr. Kendince bunu amak iin bir rya nizamna getiini belirtir ve bu ilikiden uurlu bir rya diye sz eder. Tanpnarn tavrn, rya ile varl eikte brakmann sanat mistisizmi diye de yorumlayabiliriz. Tanpnarla birleen taraflar olmakla birlikte, Ahmet Muhip Dranastaki lm daha madd bir temele sahiptir. lk iirlerinde, varlktan kamann bir yolu olarak karmza kan lm fikri, (Dranas 1990: 56) iirinin genelinde bir yok olutur. Her ey Uzaktadr iirinde; dnyada, insan kuatan gkyz, deniz, glge, limanlar, yldzlar, anneler, kzlar gibi bir yn unsur, lmn verdii karamsarlkla gerek deildir ve uzaktr. Kanlmaz son biiminde en yakn olan daima lmdr. (Dranas 1990: 73) iirinin genelindeki; lm ve sonbahar ilgisi, hayat ve lm arasnda skm birey, sk karlalan konulardr. Tanpnardaki at motifi, Sabrszlanma, ey kapmdaki at!/ Gne daha gzlerimi yakyor (Dranas 1990: 110) biiminde Dranasta da vardr. lye ait aynalara sinmi zaman, elleri brlerinde dolaan bir grntyle Aynalar iirinde soyut; batan ayr bir varlk hlinde lnn ayaklar, iki karde benzetme-

162 TBAR-XXIV-/2008-Gz/Yrd. Do. Dr. Ertan RGEN

siyle Ayaklar iirinde somut bir ekilde verilir. aire, gereklik duygusu olarak lm ifade eden bu imgeler dnyaya olan uzakl tamaktadr. zellikle canll ifade eden ayaklar, fiziksel gerek iinde yere basarken, lde yerden kesilmi, yerekiminden uzaklam olmasyla lm grntsnn cidd bir sembol olarak nemlidir. At balkl hikyeli iirindeyse, bir adamn lm karsna zlemi ilenir. Hayattan ayrl sebebi, tabiatn, evrenin onu kskanmasdr. Bu tabi ki bir savunma mekanizmasyla lme bir gereke, bir avuntu bulmak manasndadr (Dranas 1990: 152-153 Kadavrada, doann son derece gzel olduu bir gnde toplumdan ayrlan ve kabrinden frlayan bir adamn yer ve gk arasnda kaln anlatr. Bunca gzellik iinde cann sularla akp gidii ve ortada beyaz bir kadavra brak aire gre bir ztlktr. Yaama istei bu iirde belirgindir. Yine lm zerine kurulmu Kargalar iirinde, gn bir mezarla ve bulutlar kzl bir topraa dikilmi putlar olarak mezar tana benzer. Daha trajik olan Daraac, kargalarn at yakt bir ly anlatr. Dnya yine uzaktr. Genel bir bakla Baudelairein koyu bir takipisi saylan ama aslnda bunu kabul etmeyen Dranas, lm onun gibi korkunluk iinde anlatmaz (Aygn 1935 : 13). Onda lm duygusu, yallkla belirir ve dnyann gzelliine bir vedadr. Bu ynyle attr ve daraacdr. Ama ayak, kadavra grntleri ile plak ly anlatmas lm yok olula eitlemesi anlamna gelir. Dolaysyla airlerin gereklik dncesinde derin bir oynama olduunu dndrr. lm taknts iinde deerlendirdiimiz Cahit Stkya gelince , lme mahkm insan ile braklmas imknsz dnya kartln, iirinin merkezi hline getirmi gibidir. Semada yldzlardan, yerde kurtlardan baka,/ Yaayp ldm kimse bilmeyecek! (Taranc, 2001: 45) Ayrca anahtar Tanrda kalm dnya bahesinin kilitleri ve gn nn eksilmesi grntleriyle zihnimize lm airane kazandrm olduunu ekleyip oka ele alnan bu konuyu geniletmek istemiyoruz (Oktay 2000: 266-273; Kaplan 1988: 107-116). Burada deinmek istediimiz konu, iirdeki lmn artk airin kendi lmne tamamyla dntn, varln kendi acsn dile getirdiini yani bir bakma kendi adn yaktn vurgulamaktr. Sanatkrn lm gazete yazlarnda dostlarn hatrlad inceliklerden ibaret kald iin air, iir dnyasnda kendi acsn kendi dile getirir. Bu tabi ki iir geleneinin dnyevlemesi, bireye dnmesi manalarn da iermektedir. lm ilikisini belirleyen mekn algsnda elbette ki yurt ve gurbet kavramlar esastr. Cahit Stkda dnya yurt olurken lm gurbettir ve yolun aklla ilgisi yoktur: Bir uzun sefere kt, diyorlar;/ Gemiyi gren var m? hani deniz? (Taranc 2001: 126). Necip Fazl Kaskrekin iirinde bilindii zere kendi ifadesiyle iki dnem mevcuttur. iirini bireyin i sknts olan te problemi ile ver-

163 TBAR-XXIV-/2008-Gz/1940 Sonras Trk iirinde lm...

dii ilk dneminde, lm bir snma ve ka, hayattan tecrit boyutlarndadr. Kaldrmlar iirindeki birey, kendini insanln sosyal duygusundan uzakta hisseder ve sokakta yalnzlyla lmek ister. nk bu yalnz insan ve ta arasnda sevdal bir iliki vardr. Ancak ldkten sonra dier insanlar tarafndan anlalacana imada bulunur gibidir. Birey olarak airi, toplumun anlayamad zerine kurulu u dizelerde anlaml olan taraf, eyann insana toplumdan yakn olduu vurgusudur: Yaz atl svari kotur atn kotur!/ Sonunda kabre kar bu yolun kvrmlar./ Ne kaldrmlar kadar seni anlayan olur,/ Ne senin anladn kadar kaldrmlar (Ksakrek 1985: 157). stelik burada soyut bir sevgili olan kaldrmlardaki gecenin grnts, mezarndaki n bekleyen ebed ta imajyla btnletirilir. Bilindii zere Necip Fazln iirinde, sezgicilikten gelen eya-insan mnasebeti youndur. Sokaktaki insann yalnzlk hikyesinin bir mekna uzatld Otel Odalar ve lnn Odas iirlerinde gze arpan youn tasvir, bu hayattan tecridin ilgi ekici ifadelerini barndrr. zellikle ikinci iirde, bir insann son nefesini verii, inik perdeler, plak bir gmlek, ayak parmaklarndaki bez, ahap tavana mhl gzler gibi ayrntlar psikolojik tasvirlerle anlatlr. Hissetme duygusunu gze kk klarla veren bir ana dayal bu grntler, Trk iirinde az sayda rastlanabilecek kuvvetli lm tasvirlerindendir. Yunus Emrenin gn sonra duyulan garip lsyle derin bir mana yaknl da gz ard edilemez. air, ly buradan meknna tarken Tabutu anlatmay da ihmal etmez. Bu iirde, Trk iirindeki lm ve hayat ekseninin gelenek ve modernlik arasndaki skmlna ait bir yanstmann izleri vardr. Necip Fazlda lm korkun deildir, ancak hayat iin geni meknlar bulan insana gre dar olan tabut, kk bir odadr. air, bu ackl anlatm kundak benzetmesiyle yumuatr. nsann macerasnn bir zeti ekline sokar. lnn mezar hayatn da iire sokar air ve llerin canllara verdii mesaj iletir. ller; canllara, mezar talarna korkuyla bakmadan balarn onlara yaslamalarn sylerler. nk hayatn kuruntularnn cevab bu talarla ilgilidir. aire gre hayatn zor sanlan basit bilmecesi bundan ibarettir. Necip Fazln; lm, hayatn bir deeri ve lmszln balangc olarak grd zellikle 1935 sonras iirinde, onu tasavvuf bir yaklamla ilemesi daha baskn bir niteliktedir. zellikle lmeden evvel lmeyi anlama sorusu ile meguldr ve iirindeki anlam iletme kavgas da bunu gsterir. Topluma seslenen ve ikaz eden anlamlar iinde lm anlatr. Birey, kendi znesinin dnda bir yere ulamtr. Cansz At sembol ile lmsz hakikate ulalaca, bunun bir zafer arabas olduu ve mezardaki geer akann biriktirilmesi deta telkin edilir. airin bu iirlerle dinmi bir duyguya vard anlalr. Sesini topluma doru ykseltir. ehri ve ehrin insann kle ilikisiyle anlatan air, lme ait mekn ise sonsuzluu veren sembollerle yceltir. ehirde hakikatin sembol deeri

164 TBAR-XXIV-/2008-Gz/Yrd. Do. Dr. Ertan RGEN

olarak minare gsterilir ve onun artrd anlam da lm izgisidir. Elbette aire gre lm, bu eksende hayattan canldr. Ayn paralelde Karacaahmet iirinde, mezarl sahici belde diye tanmlar. Cumhuriyet dnemi Trk iirinde mezarl anlatan iirlerin iinde sezgici tavr ve dnyev kalmamak irtibat ierisinde bu iir, bal bana nemlidir. Yahya Kemalin lm sude bir bahar lkesidir diye sz ettii estetik kabir tasvirinin de dna kar ve mezarlk konuturulur. Zaman problemini, talardaki donukluun nasl atn; iskeletlerin balarn kaldrp yaayanlarn hayat sahici zannedilerine nasl baktklarn; fikretmeden kucakladklar hayatta lmden kurtulduk zannettiklerini gl bir tonla dile getirir. aire gre asl sonsuzluk ite buradadr. Bu perspektifte, Necip Fazl, lm ve insan ilikisini bireyden topluma kaydrr. iirlerinde slm boyutta lm-insan ilikisine daha youn yer vermeye balar. Necip Fazl etkisi ilk iirlerinde kuvvetle hissedilen ocuk ve Allah airinde lm, bu ilk kitabndaki younluunu dierlerinde vermez. Kk bir ocuun lm ile dnya arasndaki ackl irtibat veren Ar Hasta, ocuklar ki lmden habersiz (Dalarca 1998: 19) dedii Askerlik iirleri, lm saplants iinde olduuna dair ipulardr. Karanlkta daima varln azap ekii ve Allaha sn birok iirinin hareket noktas gibidir. Gece Yarsndaki, Rabbim brakma beni korkuyorum/ Ki btn azalarm yaamakta. (Dalarca, 1998: 56) dizeleri bu fikir etrafndadr. Baz iirlerinde bu dnem iinde Cahit Stknn yaama hrsna varan syleyilerine de rastlarz: ekiliniz aramzdan onu greceim,/ Koyacam bam dalarna, dnmeyerek./ Beni ki bu kadar seviyorsun,/ Bana da m lmek?... (Dalarca 1998: 242). Bir lden Haber bir lnn azndan anlatlan dnya sevgisidir. Bu cephesiyle iir dnemin tipik yaama arzusunu yanstr. Dalarcann 1950 sonras iiri, sezgicilikten syrld iin iirinde somut olan ve akl olan ncelikli hle gelir. Hayat deil insan yceltmeye balar ve lm saplants ortadan kalkar. Bu noktada destanlarnda lm hie sayan mistik tavra da deinmemiz gerekmektedir. anakkale Destannda, lm am bireylerden sz eder. Toplumsal mistiklik asndan bu iir, hem tarihi, hem insan yceltmedir. yle bir saldrd ki erlerimiz,? kt kemik etten./ Dman deil lm bile durdu korkuyla/ Bym, kocaman olmu iskeletten. (Dalarca 1999: 157). Tarihteki bu akn birey, Asuda aklyla var olan insan biiminde devam eder ve bir atma duygusu yaamaz. Hinduizmin Vedanta literatrnde hayat soluu anlamna gelen Asuyu balk semesi dnyaya ait sonlu olu fikrini ama dncesi olarak yorumlanabilir. Sen bu illeri sevdin/ Bu alacakaranl/ Yldzlardan te yldzlar varm/ Sen inanma hi (Dalarca 1995: 124).

165 TBAR-XXIV-/2008-Gz/1940 Sonras Trk iirinde lm...

Rahatszln airi Behet Necatigilde lm dncesi iki dnem olarak ele alnmaldr. lk dnemi hayattan lme kama dolaysyla, lme snma; ikincisi hayattan eve kama dncesiyle lme uzak durmadr. Ldes iirinde mezarla yakn bir eve tanmak isteyen ve Kabul Gnnde lmek isteyen air, bu ilk dnemde air-zne olarak kendini anlatr. Ardndan fakir ve sradan bir hayat sren kk insann sonunu ayn karamsarlkla anlatmaya Evler kitabyla balar. Ona gre lm evin den hlidir. Eksik bir yaama hli vardr onun iirinde ve bu duygu lmle tamamlanr. Bu fikir sanki hayatn lm beklemek iin yaand imasdr. Ba Sal, toplumdaki lseverlik gsterisine bir kar ktr. Cenazenin ardndan bir yerde oturup leni yd etmek eklinde srekli tekrarlanan bu riteldeki yapaylk airi zer. hiret dncesine yer veren Bir Bir Daha Bir Daha iirinden de sz etmek istiyoruz. Tanrnn kulunu imtihan edii ve yine mitsizlik zerine kurulu anlatmda, Necatigilin problem karsnda hayat anlatrken taknd skk ve eksik duygunun yansmas vardr. Bir Savunma Biimi Olarak lm Dnem iindeki bir baka eilim de toplumcu-sosyalist iirdir. iirin ideolojik boyuta girmesiyle, lme ait kavray ve anlatm da elbette fizik tesi arm ve kabul de ortadan kaldracaktr. Bu anlamda, Cumhuriyet dnemi iirimizde ideolojik kn nl ismi Nazm Hikmetin iirine bakmak gerekmektedir. 1922 sonras Alarn Gzbebekleri ile balayan dnem dikkate alndnda materyalist felsefenin insan daima maddeye bal bir varlk olarak ele alyla ondaki lm kavram deerlendirmeye tbi tutulmaldr. Msralarnda gzyann tadnn bulunmadn syleyen air iin insan bir ac ok belirgin deildir. Ona gre, Yunus Emre bu dnyaya ait kayglar ile vardr ve Trk Kyls mrlk ac eken ve lmeden mezara konan insanlardr. Sonuta toplumsallk adna bir lm vardr. Ayn mant Rubailerde de grrz. Rubai trne, diyalektik materyalizmi uygular. Ona gre heyul denilen dnya, gerek ve kat bir zemindir. Esas olan maddenin evrimidir: Ayrlk yaklayor her gn biraz daha, / Gzelim dnya elved,/ Ve merhaba/ kinat (Ran 1987: 209). Mein Kapl Kitapta dinleri eletiren, mzrakl ilmihle saldran Nzm Hikmet, 1951den sonra lirizme doru kayar. Ancak lme ve insana bak yine toplumsal bir cevap iindir. Aslnda iirinin gizli rntsnde daha ok bir duygu adam izlenimi veren airin lme trajik yaklam kanlmazdr. Bu szy zaman zaman iirinde okuruz: lmn bu kadar kr ve mendeburu../ Ben yaamak istiyorum biraz daha,/ daha

166 TBAR-XXIV-/2008-Gz/Yrd. Do. Dr. Ertan RGEN

bir hayli yaamak./ Bunu bir ok ey iin istiyorum,/ Birok/ ok mhim eyler. (Ran 1987: 151). Nzm Hikmetin etkisiyle iire giren Toplumcu 1940 Kuanda ise lm problemi dikkati ekecek boyutta deildir. Sol dnya grnn o dnemdeki refleksi olarak bireyin hayatndan hemen hi sz etmemeleri bunun gerekesidir. lm, ancak zulme kar bir kann ortaya dklmesi motifidir. Silahlar, tank, acl insanlar, kyl ve yaad zorlu hayat onlarn dnyasn verir. Bylelikle Garip ve kinci Hececi kuan yannda bu iir lmden birey adna sz etmeyerek, Nzm Hikmetin sosyalist ideolojiyi youn olarak dile getirdii iiri oaltm olur. Garip: roniyle Dnya Nimetleri kinci Dnya Savann ykcl iinde hayata daha dnk ve yer yer hedonizme kayan bir eilim hissedilen Orhan Veli ve arkadalarnn iiri, gelenei reddettii gibi lm algsn ve duygusalln da reddeder. Garip hareketinin ls ortak dnem ierisinde lm hayatn bir paras biiminde ilemiler, fizik tesi bir durum veya saplant olarak grmemilerdir. Bu yaklam, kendilerinden nceki iirin, lmle hayattan ayrlma ve dnya nimetlerinden uzaklama algsnn stne kmaktr. lm, Orhan Velinin iddiasz kk adam Sleyman Efendi iin uyand, uyanamad tarznda basit bir kabuldr. Kendinden nceki iirin ykclar arasnda saylan Kitabe-i Seng-i Mezar, lm ironiden, kara mizaha kaydrr ve lm hayata ait bir balanma hline gelir. Bu iir, gl bir gelenee sahip mersiyenin sradan adamn dnyasna uygulanyla acnma biimine dnmdr. Kendisi gibi ld zaman dile getirilen ac veya znt de ok sradandr. Onun iin ne gk alar ne kular inler. airin gzyle anlatlan bu kk adamdan geriye kalan da anonim bir duygudur. lm Allahn emri/ Ayrlk olmasayd.(Kank 1998: 47). Ancak airin zaman zaman iinden kamad i skntsndan, melankoliden dolay lm bir kurtulu olarak grdn de kaydetmemiz gerekir: lnce kirlerimizden temizlenir,/ lnce biz de iyi adam oluruz;/ hretmi, kadnm, para hrsym,/ Hepsini unuturuz. (Kank 1998: 89). ntihar iirindeki lm ise sebebi kimse tarafndan bilinemeyen, airde gizli bir eilimdir. Bu fikir hi de hayata kart olmak, itiraz etmek anlamn tamamaktadr. Varl bir manaya ait klamamann nemli bir gstergesidir (Sazyek 1999: 142-145). Orhan Velideki yaama sevincine karan hzn, Melih Cevdette daha ciddi bir yaama hrsyla karmzdadr. lm Bir Arkadatan Mektup, Teselli iirlerinde lenin ardnda brakt gzel dnyaya ait sradan eylerin canlla ilikin nemli tanklar olduu vurgulanr: Fakat va-

167 TBAR-XXIV-/2008-Gz/1940 Sonras Trk iirinde lm...

purdan ktm/ Yahut tramvaya bindiimi grm olanlar,/ Veya apka kardm hatrlayanlar/ Kabil deil inkr edemezler yaadm. (Anday, 2002: 45) Bu motif onun iirinde oka devam eder. Hatta buna maddeci anlayla bir zm de getirir. ldkten sonra topraktan aaca doru byyen bir zgrln baladn syler. Gebe Denizin stnde kitabnda lm amay ifade ederken, sonsuz olmay aklla birletirir. Bu onun akla dayanan iirler kaleme ald devrenin rndr. Oktay Rifattaki lm dncesi ise, Garip dnemindeki ironiyle paralellii yannda ileriki dneminde yokluk fikrine dnr. Bir kuum belki de hiten kanatl, Syle nede var lezzeti yokluun (Horozcu 1999/1 :71). lm daha dnyev bir zeminde ele ald Yolcu iirinde, ly gmme esnasndaki insan resimlerinin boluu anlat ve bir gn kendi balarna da gelecei fikriyle mezarlktan kalar ilenir. Bu iir gerek hayata dnk bir mecraya girmi Trk iirinin zeminini gstermesi asndan da iyi bir rnektir (Horozcu 1999/2: 80). lm ve Serven Toplumcu iirin nemli ismi Attila lhanda lm, toplumcu bak asyla Yasak Sevimek kitabna kadar bireysel bir taraf tamaz. Dolaysyla 1968 ylna kadar lm, zulme kar durmak, hrriyet mcadelesi urunda cann vermek gibi ideal bir savunma biimidir. Bir kahramann misyonundaki nemli bir utur. lm Mar sylemeden lmek bize yakmaz (lhan 1996: 171) demektir. air, izleri ok olmamakla birlikte, Sisler Bulvarndaki Cinayet Saatinde, yalnzla kahretmi bireyin mehul bir skntdan dolay intihar eiliminden sz eder. Anadolu insannn savalar sonras lsn bu toprakta grmek arzusunu ifade eden Barakmuslu Mezarl iiri arpc bir syleme sahiptir. Bu kyden selmsz olu Bekirin mezarlkta baba ve dedesinin yatmadn sylemesi ve artk bu doduu toprakta mezar istemesi ackl olduu kadar lm kltr ve mezar ilikisini de kucaklar. Bu cephesiyle iir, topraa sahiplenmek ve ller ilikisini yan yana getirir. Ben Sana Mecburumda Kurtulu Sava adna lmleri yceltir. lmek heybetli bir kar ktr. Zulme ve esas kahramann macerasna en uygun son da budur. airin kendi hayatyla ilgili lme yer verdii Yasak Sevimek kitab, lmek Yasak, Ben Artk Ksm, Yasak Sevimek iirlerinde belirgin bir anlatm olur: lm kadar abuksa eer yaamak/ Hi domamay isterdim ama/ Bir kere domuum lmek yasak( lhan 1983: 40) Beni de krdlar souk bir lm/ evik bir bak gibi akld aklma (lhan 1983: 51). aire zg bir macerann sonu olmak bakmndan lm sahnesi, bir film sahnesini daima hatrlatr. Bu anlamda gergin ve anlaml bir lm imgesi vardr: Bir revolver romanm tamamlyor (lhan 1983: 53).

168 TBAR-XXIV-/2008-Gz/Yrd. Do. Dr. Ertan RGEN

Tutuklunun Gnl toplumsal bir kar koyma manasnda lm ele alr, ancak yan banda airin birey kimlii de lmle bulumaya balar. Hayat karsnda pasif ksz bir kimlikle konuan Trk airinin belki ilgin olabilecek aykr sesi bu duygudan sonuna kadar ayrk kalamaz: lmdr bekleriz hkm dnya bir durumadr srer/ ellerimizde yreklerimiz vurulmu kumrular gibi (lhan 2000: 54). Tasavvuftaki lm fikrine ait gndermesi de ilgintir: lerek lm yenmek/ umutlarn en umutsuzu (lhan 2000: 56). Bizce bu dize hayata ve dnyaya iyice yaklam bulunan Trk airinin tavrna ait arpc rneklerinden birisidir. Zincirleme Rubailer dizisi aire gre, lm am Hayyam ve Nzm Hikmetin rubailerine balanmadr. Buradaki ilgi lmszl vurgulamak zerinedir. Rubailerde lm, gelecek kuaklarla yaamak, lmden sonra dnyaya dnmek ilgileriyle yazlmtr. u rubai ise hem trn kendi geleneiyle, hem de lm algsna beik-mezar ilikisiyle bakmas asndan anlamldr: Kudste anlar alar/ Mekkede ezanlar byrse de/ Gereklerin en yalnz/ En katlanlmaz ve en kemiklisi/ u plak doanla u plak lende (lhan 2000: 66). Dolaysyla rubailerin btnnde, lm her eyin sonudur, yargs airce ilenir. iirimizin 1960 sonras siyasal boy verii bir yandan Attila lhann iirinden karsa da bir yanyla da toplumsal hareketlilikten k bulur. Byle Bir Sevmek kitabndaki Galiba lyorum iiri 1970lerdeki renci eylemlerindeki lmlere bir mersiyedir. Doallkla maddenin evrimi iirin dokusunda hissedilir. lm yoktur ve hayat maddede yeniden ortaya kmaktadr: Nasl domakla balarsa lm/ lmekle balar hayat (lhan 2000: 66). iirimizde ecinsellii konu edinen bir air olarak Attila lhan, onu ayn zamanda lmyle de iler. Tespit edebildiimiz kadaryla bu bir ilktir. gen iiri bir lezbiyenin intiharn konu alr. Sonuta lm anlatnda, adalarndaki gibi bir varlk sknts ne kmaz. Ancak ya psikolojisiyle konuya ilikin iirlerinden sz edilebilir (elik 1998: 374375). Bu Dnyann Sesleri inde Kaybolan lm Trk iirinin dnyaya kaplarn neredeyse tamamen at kinci Yeni diye adlandrlan 1956 sonras iirde, modernlik bir yaama standardna ve bireyi kuatan ideolojisiyle iirin beslenme kaynana dnmtr. nsan kuatan gereklik ve onun bireyin hayatn paralay, lm temasnn alg ve yansmasn da dorudan etkilemitir. Artk geree ve ycelie inancn yitirme noktasna gelmi insan hayat bir kmazlk iinde duyup bilinaltn varoluun kollarna brakmtr.

169 TBAR-XXIV-/2008-Gz/1940 Sonras Trk iirinde lm...

Turgut Uyarn iir szlndeki lm kavramnn gelimesinde ilk durak Garip iirindeki Sleyman Efendiyi hatrlatan Mersiye iiridir. Burada lm duyarll, acnma hislerinden oluur. Ancak airin kendini asl bulduu kitab Dnyann En Gzel Arabistanyla lm, o kinci Yeninin kendi airine ak ve zel anlaml tarafyla belirir. Akaburgazl Yektann Mahkeme Kararn Aldnda Syledii Mezmurdur iirinde, nk ben de lmlydm. Ben, Yekta, bunu pek ho buluyordum. (Uyar 2002: 135) dizesi hayatn bir paras olarak bu duyguyu sradanlatrr. yle ki bu bak sonraki iirlerinde ayn tarzda devam edecektir. Mesela vg, lye iirinde lme almak gerektiini durmadan tekrarlar (Uyar 2002: 218). Onun ilgin iirlerinden olan Terziler Geldiler, hayatta kalanlar ve lenler arasndaki balantya bir atn lm dolaysyla temas eder. ehirdeki insanlar ona yol verir ve sonrasnda gndelik ilerine devam eder. At bir sembol olarak hzn kesildiini ve yaamann durduunu verir. Tabi ki tabut anlam da vardr. Atn lmne insanlarn gsterdii tavr ise doal saylmayacak bir doallktr. Bu iir, modern hayatn lm ehirden ve insann o zel kk dnyasndan kovduunu ima eder gibidir. Ksaca ok kapal bir dille sosyal deerlerdeki hzl deimenin hayat ayrntya boduu ve kk eylerin nem kazanarak bu gerei geri plana attndan sz edilir. Tam burada ada Yeri Mzran iirindeki u dizelere bakmak anlaml olacaktr: Sen!... arkan dndnde herkes alyordu/ lmn denmez bir faturayd. Herkes alyordu/ Dner kaplar alyordu ve btn agz garsonlar/ Yanmam sigaralar, alkolcler, ttn dorayanlar. ()()/Senin uykunu ve alaman tanyorlar. Grkemsiz- ve aalk. Yasnda/ Krlarn ve zamann karanlk bir tuladr uykularnda/ Parasz, skntl bir otobs yolcusu-/ nun (Uyar 2002: 240). zellikle son dizelerdeki birisinin lmnden sonra, insanlarn taknd tavrlarn yaplmas gerekli skc bir yolculua benzetilii arpcdr. Ayn bak uzun bir iir olan l Ykayclarda da belirgindir. Allm motiflere az da olsa yer verdii birka iiri de bulunmaktadr. Bunlardan biri Birok lm in Rastlantda: lmle gl kardetir nk bizim iirimizde/ Biri brne kan verir. (Uyar 2002: 471) anlam ve seslenii itibaryla doaldr. Divan kitabnda, Hseyin de ld lr hasan da ld lr/ len ve dirilen o bitmez insana gel (Uyar 2002: 371) dizeleriyle Trk iir geleneindeki oka ilenen Kerbel ve lm konusuna gndermede bulunur. Fakat yine kinci Yeninin havasna dner ve ifade ettiimiz modern insan ve lm ilikisini srdrr. Edip Canseverin iirindeki lm ise, kapal anlatm iinde ok belirgin verilmeyen bir duygudur. Sezdirilir, ilgi kurulur ve bilin d bir duruma dntrlr. lm, hayat zaten ksz gren air iin

170 TBAR-XXIV-/2008-Gz/Yrd. Do. Dr. Ertan RGEN

varoluu szlk ierisinde bir anlamdr. Yaamak iin kullanlan eyler, sokak, ehir ve bir yn ayrnt, insan bir ember iinde tutmakta ve Kendimi saklyorum ya, bir yn lden gelen kendimi eklinde ifadesini bulmaktadr (Cansever 1990:53). zellikle Umutsuzlar Park bu dil evresinde geliir. Absrd iindeki insann can skntsn bile atlamaz ve bu pencereden bakan kiinin lm yansr iire: Ben ki bir ly bekleyerek geirdim geceyi/ Bir ly ve lnn btn inceliklerini (Cansever 1990: 61). ly beklemek bir grev veya efsanev bir gnderme iin olmayp hayatn manaszl zerinde bir dnceyi iletmek amacyladr. ntihar anlatt iirinde de kendini ldrmek veya yaayarak lm beklemek ona gre samann iindeki hayatn bir parasdr. Tragedyalar lmn zdd olarak yaamay yceltmedii bir dier iir kitabdr. stelik lm ve insan aan bir dil kullanr. nk iire adn veren tragedya bylesi bir dile ihtiya duymaktadr. At bal altnda acnma duygusu verilirken hayatlar cinsellik ve lm saplants zerine kurulu kiilerin diyaloglarnda bizim iir kltrmze yabanc bir ses hissedilir. zetle bunalt iindeki insan ve sama felsefesi lm duygusunu deersizletirir. Adn sylediler, lmn ardndan/ Ardndan hemen lmn/ Fsldar gibi soyadn, ilgisiz/ Sokan bitiminde sazlardan/ apkalar ren adama (Cansever 1990: 344). kinci Yeninin lm diline ait kullanmnda vard nokta bir suskunluk ama bilin akmyla kurulu bir suskunluktur. kinci Yeninin ak syleyili airi Cemal Sreyada Gebe kitabna kadar lm, Garip iirinden gelen ironiyle dile gelir. airin burada da iirindeki temel zellik olan dile yeni bir soluk getirme abas gzden kamaz. Sizin Hi Babanz ld m? iirinde alay mesafesi iinde hayat bu ac gerekliiyle anlatr. iirimize dnyadaki lm aralarn da getirir ve onlar lke isimleriyle birletirir. Msy Giyotin, Sinyor Kurun, Elektrik Sandalyas, Herr Balta, p Efendi. Sonuncusu Trkiyeyi imadr ve iirinin ad da Cellat Havasdr. iirimize giyotini soktuu gibi daha nce kullanlm armh ve delloyu da iir szlne sokar. Dier kinci Yeni isimleri kadar youn bir lm imgesi kurduunu syleyemeyiz. Gebe iirinde Bir mezarn dourduu itahl bir ocuktur Anadolu iiri (Seber 2000: 63) bir mr boyu yaamak adna didinen insanlarn tek beklentilerinin lm oluunu vurgulad ilgi ekici bir bulutur. Siyasal iire fazla yer vermediini bildiimiz Sreyann 1970 dnemindeki renci olaylar esnasnda kaleme ald Kan Var Btn Kelimelerin Altnda iirinde ayrntlara deinilir ve insan hep kan kelimesi etrafnda birletirilir. Buradaki imgesi olduka arpcdr: lm bir kafiye arayabilir/ Ak gmleinde (Seber 2000: 98). Yine Ortadou iirindeki, Savatan da krandan da olsa/ Veremle de stmayla da gelse/ Lcivert bir ngraktr lm (Seber 2000: 107) imgesi onun iirindeki dili grntye

171 TBAR-XXIV-/2008-Gz/1940 Sonras Trk iirinde lm...

evirme abasnn gzel bir uygulamas ve de lme bir yaktrma olarak dikkate deer zelliktedir. Son dnem iiri iinde Garip iirinin zekya dayal bulularna rabet edii ile lm anlat yine ilgi ekecek syleyiler iindedir. ntihar iirinde, kendini ldrmek zere olan birinin tabancas asl aktr hlinde anlatlr. Tabanca, kapdan girip stndekileri bir bir frlatan erotik grntye ve onun leylk sesine yenilir. lgi ekici olan Cemal Sreyann lme alayc yaklamn hep korumasdr. iire kendi zel dil dnyas ile apayr bir izgi eken Ece Ayhanda lm youn olarak ilenir. lme dair Ancak rmun uaras lmn arkasndan konuur! (Ayhan 1999: 153) dizesiyle balayalm. Bu syleyi, gelenee ters durduunu ve tarihi yeni batan kendince okuduunu ifade etmektir. Ayn zamanda bu szler lme bir kar ktr ve ona ait her eyi deersiz grme eilimidir. Ece Ayhann Fayton iirindeki tavr, lm ve insan ilikisine ait ilgin bir rnektir: Ben ki son gecedir intihar etmedim hi, bilemem/ ntihar karas bir faytonun ge a atlaryla birlikte/ Cezayir menekelerini seip satn alndan olabilir mi ablamn (Ayhan 1999: 39). Okuyucuya bir ey sylemeyen bu dizeleri airi akla yle kavuturur: Bizansta lyann arabasyla ge kmasn anlatan bir yortudan yola karak, ankayada Atatrkn sevgilisi dedii Fikriyenin fayton iindeki intiharn birletirmitir (Ayhan 1998: 11). Bu anlatmlarla, kara kamu adn verdii iktidara daima muhalif kalmaya zen gsteren bir tavr sahibi olmaya almtr. Mehul renci Antnda bu syleyi daha aktr. iirde devlet dersinde ldrlm, ona gre susuz bir ocuun hikyesi vardr. Dolaysyla lmn arkasndan kendi de konuur hle gelir, ancak bunlar protest ve zaman zaman gizli bir alayclk tayan bir dille syler. iirimiz karadr aabeyler diye balayan Mor Klhani iirinde bu sylediimize ilikin iyi bir rnek vardr. Dirim ksa lm uzundur cehennette herhal abiler (Ayhan 1998: 126). Din inantaki lm sonrasnda varlna iman edilen cennet ve cehennemi ayn kategoride ele almas yine ayn noktann altn izmektir. Uysal Bir lm Sezai Karakotaki lm dncesi hem duygu, hem arka plan olarak gelenee ok yakn bir anlam tar. lmn, onda her eyden nce metafizik bir anlam tadn belirtmemiz gerekir. kinci Yenide varoluu bir gzle ele alnan lm hiliktir. Bununla beraber kinci Yenide yaamak ne kmaldr da diyemiyoruz. nk hayat btn ayrntlaryla bilin ak gibi dank ve donuktur. Karakota bu perspektif yoktur. Bu konuda eserinin btnnde ortaya kan dnceler iki balkta toplanabilir. lkinde, ada insann yaad atma ierisinde lm uysal bir dille anlatma abas vardr. Balkon iiri, lm ilikisini merhamet ve modern dnyann iareti balkon arasnda kurar. Balkonun

172 TBAR-XXIV-/2008-Gz/Yrd. Do. Dr. Ertan RGEN

insanla lm iin bir yer oluu, onu merhametle zt hle getirir. Tema ocuktan uzaklar ve insann modern dnyada lmden sonra da rahat edemeyeceine uzanr. Bu lm bir serinlik ve uysal bir alg olarak gren air iin rahatsz edici bir niteliktir. Biraz daha perspektifi kendisine evirdii, kendi lmne dair bir rubaisinde, doktor yerine annesini ister ve ocuklarn da bu esnada ember evirmesi arzular. lm bylelikle, ocuk ve anne ilikisiyle ince bir hassasiyete evrilir (Erolu 1981: 24). Karakota lmn bir baka ele aln, dnyada zulme uram insanlarn ve ocuklarn lmne dair evrensel altr: Ben o ocuklarla yere arplan/ Sevgili deyip yere arplan/ Sedye tamaktan kolu tutulan/ Bu sessiz lgn alkantda (Karako 2000: 109). Bu ifade, Hzrla Krk Saatte Hiroima ve Nagazakide len ocuklarla devam edecektir. Dnem ierisinde lmn din anlamn ve inan balamn yine ayn yumuaklk iinde dile getirii de ayrca anlmaldr. air bylelikle gelenein, lm hi de abartmayan metafizik kkenine kendini balam olur. Bu ksmdan bir alnt yapmak aydnlatc olacaktr: Bizi yaratana/ Sonra ldrp/ Yeniden yaratana/ Sonra tekrar ldrecek olana/ u dnyann iftisi yapana/ Yeri g donatana/ Cehenneme ve Cennete Belli bir iaret koyana/ Hamd olsun (Karako 2000: 360). Hayat ve lm ztln bulamadmz bu dizeler son derece rahat ve insan bomayan bir duygusallkla ifadesini bulmaktadr. Daha basit bir ifadeyle lm otantiklii ierisinde anlatm olmaktadr. Daha da belirgin farkll ise slam vurgusudur. lme ait bir baka motifi bir sembol olarak, Bay Yabanc diye hitap edilen Bat orijinli dnceye gndermesiyle Masal iirinde bulmaktayz. Bu, alt olunu da Batya gnderen bir babann ve hepsi de Bat tarafndan yok edilen ocuklarnn hikyesidir. Alt olunu da kendine benzetip yok eden Batya son bir cevap biiminde yedinci olu da gider. Acdan len babann ve kardelerinin intikamn almak iin yola kan yedinci oul, byk bir Bat kentinin en byk meydannda kendini Doulu olarak lmek isteyen biri eklinde tantarak anszn gelen bir ilhamla olduu yeri oymaya balar. ylece kalmak istediini syler. Dounun Batya yenilmeme aresi, onun karsnda kendini koruma mekanizmas iinde yedinci oul kendisi olarak kalmak idealiyle nurdan bir stuna dnr ve insanln bir sembol olur. Metafizik vurgu ne kartlr. kinci Yeni bireyinin hilik felsefesiyle intihar arasnda bir ilgisi yoktur. Yedinci oulda varoluu felsefede grlen lmn hayata cevap oluu, madd bir dzeyden ziyade metafizik zaviyelidir. Devrim ve lm 1960 sonras ideolojik iirde yeni isimlerin lme baknda, daha ziyade devrin artlarndan gelen ideoloji ve bireyin kna ait bir du-

173 TBAR-XXIV-/2008-Gz/1940 Sonras Trk iirinde lm...

rumdan sz edilebilir. mge ve iir zellikleriyle, kinci Yeninin uzants eklinde deerlendirilebilecek bu iirde, kavga literatr, kan ve lm deta zenginliini yaar. Ataol Behramolu Bir Gn Mutlakada hareket hlindeki kar kmann sol dnce ierisinde cokulu anlatmn verirken yeniden doua da gndermede bulunur: Yryeceiz yeniden yaratlmann cokusuyla/ Yryeceiz oala oala (Behramolu 1997: 71). Bu iirde baskn olan fikir, lmn kart olan kendileridir ve bir canll tarlar. Ancak ldrme eylemi iinde bulunurlar: Bu gece on birbuuk otobsyle stanbula m gitsem/ ntihar m etsem, bir toplum polisi mi ldrsem yoksa.. (Behramolu 1997: 79) Ayn dnemin daha iirsel bir ze ynelik airi smet zelde lm iki grntyle izilir. Birincisinde bir partizann ideali uruna ldr. Partizan iiri, anlaml ve tkenmeyen bir uran sonu alma itah iinde bir lmden sz eder: Her gn ehrin ortasnda bir ergen lyor/ Domuzuna lyor bankerlere durarak/ Noterden onayl katlara durarak/ Mevlit ilanlarna durarak (zel 1990: 116). Devrimci Gen airler Sava Ayor manifestosunda, lm, ak, tabiat devrimci perspektiften sylemek istediklerini belirten bu dnem Marksist airlerinin, lm bir dirim olarak grdklerini de kaydetmemiz gerekir (Arolat 1969: 15). zel de iirinin devamnda, Bir cinayet trks syleyeceim ben de/ lrsem bir partizan gibi leceim/ Azgn bir gebelik halinde. (zel 1990: 117) der. iirdeki lm ifadesinde imgeler, siyasal bir szlkten gelir gibidir. iiri zedeleyen slogan dizeler karmza kanlmaz olarak kacaktr. Mesel 1965te kitaplar tekrar baslan Nazm Hikmetin iirinden gelen dmana inat bir gn fazla yaamak ifadesi gze arpar. smet zeldeki kendine dnk lm ifadesi daha airanedir. Bir devrimci pratii olarak Ayn Adam iirinde lm yle zetler: Yrrm nk lmdr yrnlmeyen/ Yrrm yrymdr yeryznn halleri (zel 1990: 89). Kendi lm imgesinde tabiat ve insan arasndaki benzerlie iaret vardr ve gz mevsiminin lmden daha gzel oluu arpc bir benzetmedir. Bak lm gz kskanyor/ imdi sszdr onun sevimli kedisi/ ve herkes onun el demedik yerleri olduunu sanyor, / Uzayor defterine urayan kan lekesi (zel 1990: 141). Ancak onun iirindeki genel atmosfer hayata bir saldr, bedene dnk bir sorgulama tad iin iirinde lme yaklam da genel manasyla hrndr. zellikle ehir ve insan ilikisinin lmle bu kadar birletirilmesi, ehirde sahici bir hayatn yaanmadna bir gndermedir. Mazot iirindeki u dizeyi bu adan an-

174 TBAR-XXIV-/2008-Gz/Yrd. Do. Dr. Ertan RGEN

laml buluyoruz: Besbelli ki leler koruyor ehrin bedenlerini (zel 1990: 71). 1970li yllarn ortalarnda ve sonlarnda bu ideolojik bak kendini Marksist airlerin literatrnde daha da younlatracaktr. zellikle hapishane iirleri bu temay biraz daha artracaktr. Sonu Ele aldmz dnem ierisinde lm, genel anlamda kayg verici, rahatsz edici bir dnce olarak ilenmi, hayattan kopma ve sonsuz karanlk biiminde ele alnmtr. Yeniden doma, dirili motifi sosyal gereki airlerde baka bir eye dnme olarak yer alrken muhafazakrlk vurgusu olan airlerde hiret inancyla geleneksel algya yaslandrlmtr. Bunun dndakiler hayat ba sonu kendinde bir kavram olarak varoluulara yakn bir deerlendirmeyle anlatmlardr. Dolaysyla hayat bir azaptr, insan ezilmektedir. lm, hayatn tamamen dna atmaya alanlar, zellikle kinci Yeni airleri onu modern insann paral hayatnn grlmeye demez bir unsuru eklinde uzakta tutmaya abalamlardr. kinci Yeninin izinde iire giren 1960 sonras airlerde, lm bir kavgann ve diri kalmann sembol hline dnmtr. kinci Hececi kuak ile 1960 sonras airlerin lm ileyileri arasndaki farkllk, hayatn ne kadar hzl deitiini ve insanlarn deimez doum-lm fikrine nasl baka anlamlar yklediini de dndrmektedir. lm kltrne ok zengin bir anlam vermi, onu yceltmi geleneksel kltr, airler ekseninde bireye ve onun deerlerine balanarak somuta dntrlmtr. Sonuta, yeni veya modern Trk airi, aynada bizzat kendi varln grr, yaad reel dnyay be duyusuyla hisseder ve hayatn sonuna ilikin olarak bizzat kendi lmn ve lmn insanda brakt boluu dile getirir. Bu modernizm ideolojisinin aire yerletiinin de bir gstergesidir.
KAYNAKA AROLAT, (Dzenleyen) Osman S. (1969), Devrimci Gen airler Sava Ayor, Ant, S. 153, s. 15. AYGN, hsan (1935), Genler Diyorlar ki Ahmet Muhip, Ycel, S. 7, s. 13. ANDAY, Melih Cevdet (2002), Rahat Kaan Aa, Adam Yaynlar, stanbul. AYHAN, Ece (1998), Sivil Denemeler Kara, Yap Kredi Yaynlar, stanbul. AYHAN, Ece (1999), Btn Yort Savullar, Yap Kredi Yaynlar, stanbul. BEHRAMOLU, Ataol (1997), Bir Gn Mutlaka, Adam Yaynlar, stanbul. CANSEVER, Edip (1990), Yerekimli Karanfil, Adam Yaynlar, stanbul. ELK, Yakup (1998), ubat Yolcusu Attila lhann iiri, Aka Yaynlar, stanbul.

175 TBAR-XXIV-/2008-Gz/1940 Sonras Trk iirinde lm...

DALARCA, Fazl Hsn (1998), ocuk ve Allah, Milliyet Yaynlar, stanbul. DALARCA, Fazl Hsn (1999), stanbul Fetih Destan, Doan Kitaplk, stanbul. DALARCA, Fazl Hsn (1995), Asu, Doan Kitaplk, stanbul. DIRANAS, Ahmet Muhip (1990), iirler, Kltr Bakanl Yaynlar, Ankara. EROLU, Ebubekir (1981), Sezai Karakoun iiri, Brde Yaynlar, stanbul. HOROZCU, Oktay Rifat (1999), Btn iirleri 1, Adam Yaynlar, stanbul. HOROZCU, Oktay Rifat (1999), Btn iirleri 2, Adam Yaynlar, stanbul. LHAN, Attila (1983), Yasak Sevimek, Bilgi Yaynevi, Ankara. LHAN, Attila (1996), Duvar, Bilgi Yaynevi, Ankara. LHAN, Attila (1998), Ben Sana Mecburum, Bilgi Yaynevi, Ankara. LHAN, Attila (2000), Tutuklunun Gnl, Bilgi Yaynevi, Ankara. KANIK, Orhan Veli (1998), Btn iirleri, Adam Yaynlar, stanbul. KAPLAN, Mehmet (1988), iir Tahlilleri 2, Dergh Yaynlar, stanbul. KARAKO, Sezai (2001), Gn Domadan, Dirili Yaynlar, stanbul. KISAKREK, Necip Fazl (1985), ile, Byk Dou Yaynlar, stanbul. OKTAY, Ahmet (2000), airin Kan, Yap Kredi Yaynlar, stanbul. ZEL, smet (1990), Erbain, dam Yaynlar, stanbul. RAN, Nazm Hikmet (1994), Kuvyi Milliye, Adam Yaynlar, stanbul. SAZYEK, Hakan (1999), Cumhuriyet Dnemi Trk iirinde Garip Hareketi, Bankas Yaynlar, Ankara. SEBER, Cemal Sreyya (2000), Sevda Szleri, Yap Kredi Yaynlar., stanbul. TANPINAR, Ahmet Hamdi (1989), Btn iirleri, Dergh Yaynlar stanbul. TARANCI, Cahit Stk (2001), Btn iirleri, Can Yaynlar, stanbul. UYAR, Turgut (2002), Byk Saat, Yap Kredi Yaynlar, stanbul.

You might also like