ASRI SAADETTE HZ. PEYGAMBERN ALE HAYATI VE EVLLKLER Yrd.Do.Dr.Rza Sava GR Birinci Blm HZ. PEYGAMBERN HANIMLARI 1- Hz.

Hatice Bint Huveylid 2- evde Bint Zem'a 3. Aie Bint Ebibekir (l: 58 H.) 4. Hafsa Bint mer (45 H.) 5- Zeyneb Bint Huzeyme (l. 4 H.) 6- Ummu Seleme (l: 59 H.) 7- Zeyneb Bint Cah (l. 20 H.) 8- Cuveyriyye Bint El-Haris (l: 50 H.) 9- Ummu Habibe Bint Eb Sfyan 10- Safiyye Bint Huyey (l: 50 H.) 11- Meymune Bint El-Haris (l. 61 H.) kinci Blm HZ. PEYGAMBERN HANIMLARIYLA GEM

ASRI SAADETTE HZ. PEYGAMBERN ALE HAYATI VE EVLLKLER-Yrd.Do.Dr.Rza Sava

(Dokuz Eyll niversitesi ilahiyat Fakltesi retim yesi, izmir)

GR
Hz. Peygamber'in evlilikleri ile ilgili mstakil eserler olduu gibi, siyer ve tarih kitaplar bata olmak zere tefsir, hadis, fkh ve dier sahalarda yazlm kaynaklarda da bilgiler bulunmaktadr. Biz burada, btn bu rivayetleri ele alacak deiliz. Hz. Peygamber'in evliliklerinin ksa bir deerlendirmesini yapmaya alacaz. Hz. Peygamber'in evlilikleri ile ilgili en hassas konu, onun ok kadnla evlenmesidir diyebiliriz. elFerr, daha o devirde yahudi-lerin bu konuyu dillerine doladklarn ve "yoksa onlar, Allah'n ltfundan verdii eyler iin insanlara haset mi ediyorlar?...[1] ayetinin bununla ilgili olduunu kaydeder.[2] Dier taraftan, "An-dolsun senden nce de peygamberler gnderdik ve onlara da eler ve ocuklar verdik..,"[3] ayetinin yahudere, daha nceki peygamberlerden de ok kadnla evli olanlarn bulunduunu hatrlatt ifade edilmektedir.[4] Yine, ilk mfessirlerden olan Mukatil, nceki peygamberlerden, ok kadnla evli olanlara, Hz. Davud ve Hz. Sleyman' rnek olarak zikreder.[5] ok kadnla evliliin, Arabistan'da normal olarak yaanan bir hayat tarz olduu anlalmaktadr. Hz. Peygamber devri toplumunda ok kadnla evlenmeye dayanan akrabalk balar ve ilikiler, deiik insan topluluklar arasnda dostluk ve ittifak balarnn olumas iin en etkili vasta olarak mtalaa edilmitir. Doup gelimekte olan slm'n yaylmas ve dmanlklarn ortadan kaldrlmas gayesiyle Hz. Peygamber, aada da zikredeceimiz zere, baz kadnlarla evlenir ve bunu ashabna da tavsiye eder. Nitekim Hz. Peygamber, 6. hicr senede Abdurrahman b. Avf bir seriyyenin komutan olarak Dmetu'l-Cendel'e gnderdii zaman ona: "Eer sana itaat ederlerse, onlarn bakanlarnn (melik) kzyla evlen" der. Abdurrahman, banda bulunduu askeri birlikle Dumetu'l-Cendel'e gelir ve halk[6] islm' kabul ettii iin bakanlarnn kz olan Turnadr bint el-Esba ile evlenir.[7] Hz. Peygamber'in kadnlarla ilgili pekok slm kaide ve esaslarn retiminde, o gnn artlar iinde kadnlardan yardm almasnn en iyi yolunun ok kadnla evlenme olduu sylenebilir. Hz. Peygamber'in, ok kadnla evliliklerini Medine devrinde gerekletirmesi, ileri srmeye altmz fikri desteklemektedir. Hz. Peygamber'in eleri, mslman kadnlarn bavurduklar birer danman olmulardr. Onlar bu danmanl en yetkili otoriteler olarak, Hz. Peygamber bu dnyada ayrldktan sonra da uzun yllar srdrrler. Halifelerin, valilerin ve ihtiya duyan herkesin, kendilerine bavurarak bilgiler aldklar dikkate alnrsa onlarn ilm sahada yaptklarnn nemi anlalr. Muhtemelen btn bu sebeplerle Hz. Peygamber'in eleri hakknda Kur'n'da zel emirler ve yasaklar bulunmaktadr. Bu ayetlerden bazlar unlardr: "Mminlerin, peygamberi kendi nefislerinden ok sevmeleri gerekir. Onun eleri, onlarn anneleridir..."[8] "Ey inananlar, peygamberin evlerine yemee arlmak-szn vakitli vakitsiz girmeyin, fakat davet edilir seniz girin ve yemei yiyince dadn... Peygamberin elerinden birey isteyecei-niz zaman, onu perde arkasndan isteyin. Bu sayede sizin gnlleriniz de onlarn gnlleri de daha temiz kalr. Bundan sonra ne Allah'n peygamberini zmeniz ve ne de onun elerini nikahlamanz asla caiz olmaz... "[9] "Ey peygamber, elerine deki: ayet sizin istediiniz dnya hayat ve onun zinet ve ssleri ise, o halde gelin ben size bunlardan vereyim ve size gzel bir yol verme ile yol vereyim. ayet Allah', Rasln ve ahiret yurdunu isterseniz, bu halde gelin ben size bunlardan vereyim ve size gzel bir yol verme ile yol vereyim. ayet Allah', Rasln ve ahiret yurdunu isterseniz, bu halde Allah sizin aranzdan iyi huylu ve iyilik sevenlere ok byk mkafatlar hazrlam bulunuyor. Ey peygamber hanmlar, eer sizlerden birinden apak utan verici bir fiil ortaya kacak olursa, onun cezas, iki kere katlanarak kendisine verilecektir ve bu, Allah iin gayet kolay bir itir. Allah'a ve Raslne candan bal kalp da, aranzdan iyi ve gzel iler ileyenlerin mkafatlarn biz iki misli vereceiz ve ona asil ve sekin bir rzk da hazrlam bulunuyo-ruz.'Ey peygamber hanmlar, sizler dier kadnlardan herhangi biri gibi deilsiniz. Eer Allah'tan ekmiyorsanz edal konumayn, nk kalbinde ktlk bulunan bir erkek size gz dikebilir. O halde

szlerinizi, herkes iin iyi ve makul karlanan bir biimde syleyiniz. Evlerinizde vakarnzla oturun, eski cahiliye devri kadnlarnn kendilerini ortaya attklar tarz ve biimlerde siz de insanlar arasnda kendinizi gstermeyiniz. Namaznz klnz, zekatnz veriniz, Allah ve Raslne itaat ediniz... Aile ocaklarnzda okunan Allah'n ayetlerini ve hikmeti (Hz. Peygamber'in aklamalar) hatrda tutun..."[10]

Bu zel emirler, yasaklar ve zellikle mealini verdiimiz ayetlerin sonunda iaret edildii zere, Kur'n'n ve Hz. Peygamber'in onu tefsirinin renilip muhafaza edilmesine tevik edilmeleri, Hz. Peygamber'in elerini toplumda, insanlara faydal olduklar ve slm'n doru anlalp aktarlmas grevlerini yaptklar, nemli bir yere getirmitir diyebiliriz.
Hz. Peygamber devrinde islm'a hizmet eden mslman kadnlardan bazlarnn, Peygamberle evlenmek istedikleri, Kur'n'da yer alan ayetlerden anlalmaktadr.[11] Hz.

imdi bu aklamalar erevesinde, Hz. Peygamber'in evliliklerini ksaca vermek istiyoruz: [12]

Birinci Blm HZ. PEYGAMBERN HANIMLARI 1- Hz. Hatice Bint Huveylid

Tarihilerin bildirdiine gre Hz. Hatice, henz yirmi be-yanda olan Hz.Peygamberle evlenirken, yirmi sekiz veya krk yalarnda bir dul olup, iki ocuk annesidir. Hz. Peygamber, nbvvetin onuncu senesinde (yaklak 620 m) Hz. Hatice'nin vefatna kadar yirmi be yl onunla evli kalm ve ondan el-Kasm ve Abdullah adlarnda iki olu; Zeyneb, Rukayye, Fatma ve mmu Kulsum adlarnda drt kz olmutur.[13]

2- evde Bint Zem'a

Hz. Hatice ld zaman, Mekke devrinin ileke mslman-larmdan olan Havle bint Hakim isimli bir kadn, Hz. Peygambere gelir ve ona "ocuklarna anne ve evi idare" edecek bir kadnla evlenmesi gerektiini syler. Havle bu zelliklerde bir kadn aratrr ve Sevde'yi Hz. Peygamber'e ister.[14] Mekke devrinin ilk yllarnda mslman olan evde ve kocas, Habeistan'a hicret etmi ve et-Taber'nin kaydna gre kocas orada hristiyan olmu ve lmtr.[15] Dul kalan Sevde'nin, Mekke'ye dnd ve islm' kabul etmeyen babas ve kardei Abd ile yaamaya mecbur olduu anlalmaktadr.[16] Hz.Peygamberle nbvvetin onunla ylnda (yaklak 620 m.) evlenen evde, bu olumsuz ortamdan kurtulduu gibi onun ocuklarnn da yetitiricisi olur.[17]

3. Aie Bint Ebibekir (l: 58 H.)

Sevde'de olduu gibi Havle bint Hakm, Aie'yi de ailesinden, Hz. Peygamber'e ister.[18] Yaklak olarak hicretten iki yl evvel nikh kylmasna ramen, dn Medine dneminde gerekletirilir. islm' kabul eden birka kiiden biri olan ve bu uurda malyla canyla alan Hz. Ebubekirle Hz. Peygamber arasndaki dostluk ve yaknlk bu evlilikle daha da artar. Yukarda da yer verdiimiz zere, Hz. ie'nin slm' doru anlayp ve doru aktarmadaki baarsna bakarak, Hz. Peygamberin onunla evlenmekle ne kadar isabetli bir karar verdiim kolayca grebiliriz.[19]

4. Hafsa Bint mer (45 H.)

Hafsa'nn kocas nc hicr senede cereyan eden Uhud savanda ald yaradan ehid olur. [20] Hz. mer, kzn ileri gelen mslmanlardan biriyle evlendirmek iin, Hz. Peygamberin kz olan ei Rukayye'yi henz kaybetmi bulunan Hz. Osman'a teklif eder. Hz. Osman, Hafsa ile evlenmeyi kabul etmeyince Hz. mer, ayn teklifi bu defa Hz. Ebubekir'e yapar. Fakat ondan da msbet cevap alamaynca ok zlr. Btn bunlar renen Hz. peygamber, Hafsa ile evlenmek istediini Hz. mer'e haber verir . Bu evlilik sayesinde, Hz. Peygamber'den sonra, hilafet makamna geecek olan ilk halifesinin dostluklar bozulmak zere iken dzelir ve Hz. mer'le Hz. Peygamber arasndaki yaknlk daha da artar. O devirde okuma yazma bilen pek ender kltrl kadnlardan biri olan Hafsa, nc hicr ylda Hz. Peygamber ailesine katlr.[21]

5- Zeyneb Bint Huzeyme (l. 4 H.)

Necd blgesinde yaayan ve Arabistan'n en gl kabilelerinden biri olan Amir b. Sa'sa'a kabilesine mensup olan Zeyneb, kocas Bedir savanda ehit olduu iin dul kalr.[22] Hz. Peygamber, Medine'ye hicret ettikten sonra, Mekkeli dmanlarnn kuzeye gei yollarn kontrol altna almak ve islm'n yaylmasn salamak gibi gayelerle Medine'nin gney bat blgelerine seriyye ve gazveler dzenler ve blgedeki baz kabilelerle antlamalar yapmay bile baarr.[23] Mslmanlarn bu almalarndan ve Bedir savan kazanmalarndan sonra Mekkeliler, Medine'nin dousundaki blgelerden kuzeye geme yolunu seerler. Hz. Peygamber de faaliyetlerini douya kaydrr.[24] Fakat nc hicr ylda blgeye slm' anlatmak iin gnderilen bir birliin haince pusuya drlp kltan geirilmeleri sebebiyle Amir b. Sa'sa'a kabilesiyle mslmanlarm aras bozulur ve kltan geirilen birlikten cann kurtaran bir mslmamn, Medine'ye dnerken, yanllkla Amir b. Sa'sa'a kabilesine mensup iki mslman ldrmesi zerine ilikiler daha da kmaza girer.[25] Hz. Peygamber, islm'dan nce de iyilik sever bir kadn olup "Ummu'l-Mesakn" (ihtiya sahiplerinin annesi) adn alan ve bu sebeple, kabilesi arasnda nemli bir nfuza sahip olduunu syleyebileceimiz Zeyneb bint Huzeyme ile evlenir. Hz. Peygam-ber'in bu evlilii, Amir b. Sa'saa kabilesiyle ilikileri dzeltmek istedii iin yapt tahmin olunabilir. Fakat Zeyneb, bu evlilikten sonra sekiz ay yaar. [26]

6- Ummu Seleme (l: 59 H.)

ilk mslmanlar arasnda yer alan Ummu Seleme'nin, bu uurda ektii skntlara ve katland eziyetlere daha nce temas etmitik. Medine'de bu skntlarn tam unutmuken, kocasn kaybeden Ummu Seleme, tekrar zntye der. Hz. eygamber, onunla evlenerek zntlerine son ve mmu Seleme, Manzum kabilesine mensup kabileden inanmay ani arn, mslmanlara yaku ''uu drdnc ylda yaplan tu evlilikle salanmtr de, bileden olan mehur komutan Halid b. Velid'in kg ten sonra girmesi bu fikri desteklemektedir. Ayr'a bu evlHt kadn olan Ummu Seleme'nin,[27] ilme byk kltrl bir yukarda temas ettik. Bunda, onun Hz. Peygambeeri olduuna ok nemli katklar olduu aktr. [28]

7- Zeyneb Bint Cah (l. 20 H.)

nanlarn kle ve hr diye ikiye ayrlp, klek^n tOplu ,da aalanp horlanmasna kar kan Hz. Peygamber, her frsatta seviyelerini ykselterek onlar hr insanlarla eit yapmaya alr. Azatl kle Zeyd, hr ve ileri gelen bir aileden olan Zeyneb'le evlenir, fakat bu evlilik iyi yrmez. Zeyd, Hz. Peygamber'e gelerek Zeyneb'le geinemediklerini syler. Bunun zerine Hz. Peygamber: ona: Allah'tan kork. Hanmn boama..."[29] der. Muhtemelen bu geimsizliin sebeplerini iyice renmek iin Hz. Peygamber, Zeyd'in evine gider, fakat Zeyd evde bulunmad veya Zeyneb uygun durumda olmad iin ieri girmez ve geri dnei ken "Kalbleri bir halden dier bir hale eviren Allah ne ycedir"der.[30] Acaba Hz. Peygamber, bu szlerle unu mu kasdetm tedir? Bu kadar gzel ve soylu bir kadnla Zeyd neden geineme Zeyd'in ondan bu kadar nefret etmesi, ancak onun kalbini lah'm, bir halden baka bir hale evirmesiyle mmkn olab Hz. Peygamber istemesine ramen bu evlilik yrmez Zeyd, Zeyneb'den ayrlr. ddetini bekledikten sonra, beinci ylda, Hz. Peygamber'in Zeyneb'le evlenmesini emreden ayetnazil olur. Arap rf ve adetine gre bir kimsenin, evlatlnn dul kalan ei ile evlenmesi yasaktr. Hz. Peygamber'in Zeyneb'le evlenmesi bu yasa fiil olarak ortadan kaldrr.[31] Bu sebeple "Muham-med olunun kars le evlendi" diyenler bulunduu ve "Mukam-med, sizlerden hi birinizin babas deildir..."[32] ayetinin bu konuda nazil olduu rivayet edilmektedir.[33]

8- Cuveyriyye Bint El-Haris (l: 50 H.)

Hendek sava iin dmanlarn harekete getii bir devrede, el-Mustalik oullar da mslmanlara kar savamak iin hazrlklara balar. Bunu haber alan Hz. Peygamber, beinci hicr ylda onlara an bir baskn yapar ve ounluunu kadn ve ocuklarn oluturduu yzlerce esir alr. Esirler savaa katlan mslmanlara datlr. Kabile bakannn kz olan Cuveyriyye, Hz. Peygamber'in huzuruna girerek ondan esirlikten kurtulmak iin deyecei fidye iin yardm ister ve bu arada mslman olduunu da syler. Hz. Peygamber, onun fidyesini der ve ona evlilik teklifinde bulunur. Cuveyriyye bu teklifi kabul edip Hz. Peygamberle evlenince mslman askerler, ellerindeki Hz. Peygamber'in Cuveyriyye tarafndan olan yeni akrabalarm, yani elMustalk oullarnn esirlerini serbest brakrlar.

Bu evlilik, mslmanlarla el-Mustalik oullar arasndaki dmanl dostlua dntrr.[34]

9- Ummu Habibe Bint Eb Sfyan

Bedir savandan sonra, Mekke bakanln ele geiren Ebu Sfyan'n kz olan Ummu Habibe'nin, kocas Ubeydullah b. Cah'la beraber Mekke devrinde islm' kabul ettii ve Habeistan'a snd rivayet edilmektedir. Ubeydullah, orada hristi-, yanla girer ve Habeistan'da lr. Hz. Peygamber, dininde sebat eden Ummu Habibe ile evlenmek iin yedinci hicr ylda bir eli gnderir. Ummu Habibe de bu teklifi kabul edince nikah kylr. bn Abbas, "Olabilir ki Allah, aranzda dmanlk bulunan kimseler ile sizin aranzda dostluk meydana getirir'"[35] ayetinin, Hz. Peygamberle Ummu Habibe'nin evlilii ile ilgili olduunu syler.[36] Esasen tarihiler de bu evliliin bahsedilen yaknl saladn ifade ederler.[37]

10- Safiyye Bint Huyey (l: 50 H.)

Yedinci hicr ylda Hayber'i fetheden mslmanlar oradan ayrlmadan, Hz. Peygamber, yahudilerin bakanlarnn (melik) kz olan Safiyye ile evlenir. el-Mustalik oullarnda olduu gibi Hz.Peygamber'in bu evlilikle, yahudilerle dostluk kurmak niyetinde olduu sylenebilir.[38] Ayrca Safiyye'nin, Kurayza ve en-Nadir yahudilerinin efendisinin kz olduu iin onun dier esirler gibi kabul edilip bir ahsa verilmesinin uygun olmad ileri srlmektedir.[39]

11- Meymune Bint El-Haris (l. 61 H.)

Yukarda zikrettiimiz Hz. Peygamberin elerinden olan Zeyneb bint Huzeyme'nin vey kz kardei olan Meymune'nin, hepsi de deiik kabilelerin ileri gelenleriyle evli sekiz kz kardei bulunduu rivayet edilmektedir. [40]Yedinci hicr senede umre yapmak iin Mekke'ye giden Hz. Peygamber, yapt antlamaya gre orada gn kalma hakkna sahiptir. Hz. Peygamber'in Meymune ile evlenerek, hem Mekkeliler hem de Meymune'nin deiik kabilelerden olan akrabalaryla yaknlk ve dostulk kurmak istedii sylenebilir.[41] Hz. Peygamber'in on bir einden ikisi daha nce vefat ettii iin, o bu dnyadan ayrlrken dokuz hanmn geri brakmt. Zaten Hz. Peygamber'in ayn anda en ok dokuz hanm birlikte nikah altnda bulundurduu rivayet edilmektedir.[42]

kinci Blm HZ. PEYGAMBERN HANIMLARIYLA GEM

Hz. Peygamberin hanmlarna adil davrand,[43] onlarn giyimleri, kalacaklar ev ve onlarla beraber bulunma konularnda adaleti yerine getirdii[44] fakat sevgi konusunda hepsinin eit olarak tutulmasnn mmkn olmad aklanmaktadr.[45] Hz. Peygamber'in hanmlar arasnda kskanlk olduu[46] ve bunun ailede baz problemler kard anlalmaktadr. Hz. Peygamber'in, hanmlar arasnda en ok Hz. ie'yi sevdiini[47] bilen Medinelilerin, onun Hz. Peygamberle beraber bulunduu srada hediyeler getirdikleri rivayet edilmektedir. Hz. Peygamber'in insanlarla konuup hediyelerini sadece o gnde getirmemelerim sylemesi iin, onun Hz. Aie'yi kskanan dier hanmlarndan bazlar, Ummu Seleme'yi bir ka defa Hz. Peygamber'e gnderip sonu alamaynca, bu defa kz Hz. Fatma'y gnderirler. steklerine ulaamayan muhalifler, daha sonra da Zeyneb bint Cah' Hz. ie'nin dairesinde bulunan Hz. Peygamber'e gnderirler. Zeyneb, Hz. Peygamber'in huzurunda Hz. ie ile tartr, fakat hazr cevap olan Hz. ie, onu susturur.[48] Hz. Peygamber'in dier hanmlarna gre stn taraflar olan[49] Hz. ie'nin daha ok kskan olduu anlalmaktadr. O, Hz. Hatice'yi sk sk hayrla anan Hz. Peygamber'e: "Onun bir ihtiyar kadn" olduunu syleyerek kskanln aa vurur. Hz. Peygamber, buna ok kzar ve onun islm'a yapt hizmetleri anlatmasnn yannda mkemmel bir e olduunu da syler.[50] Hz. Hatice'yi kskanmasnn, Hz. Aie'nin, Hz. Fatma ve Hz. Ail ile olan ilikilerini de etkilediini syleyebiliriz. Hz. ie, bir gn Hz. Ali'yi savunan Hz. Peygamber'e kzarak ve sesini ykselterek konuurken Hz. Ebu Bekir ieri girer ve kznn bu tavrn beenmeyerek yanl hareket ettiini syler.[51] Ayrca Hz. ie' nin, Hz. Hatice'nin yerini almas ve Hz. Peygamber'in sevgisini zerinde toplamas, Hz. Fatma'y etkileyerek onu, Hz. ie'ye kar souk davranmaya sevk etmi olabilir.[52] Hz. Peygamber'in hanmlar arasndaki tartmalara, onlarn akrabalarnn da katld anlalmaktadr. Bu sebeple Esma bint Ebbekirin Safiyye ile ekitii[53] ve kz kardei Zeyneb bint Cah'm Hz. Peygamber yannda sevgide birinci sraya gemesini salamak iin Hamne bint

Cah'm, Hz. ie'ye yaplan iftira skandalna (ifk) katld ve ceza ald rivayet edilmektedir. [54] Ayrca yahudilerin de Hz. Peygamberle hanmlarnn arasn amak iin altklar zikredilmektedir.[55] Hz. Peygamber hanmlar arasnda kan tartmalar nlemek iin deiik yollar izler. Safiyye'ye yahudi diyerek hakaret eden hanmlarna Hz. Peygamber kzar ve Safiyye'yi korur. Bir n Hz, Aie, ona yahudi deyince, Hz. Peygamber, ona byle konumamasn, nk onun artk mslman olduunu syler ve Safiyye'ye de kendisini savunmas iin akl verir,[56] haksz olduu zamanlarda da onu uyarr.[57] Bir yolculuk srasnda Safiyye'nin devesi hastalanr. Zeyneb bint Cahin fazla devesi bulunduu iin Hz. Peygamber ona: "Safiyye'ye bir deve yer" deyince Zeyneb: "Bu yahudi kadna m deve vereyim?" der. Buna ok kzan Hz. Peygamber, Zeyneb'i iki veya ay terk eder.[58] z. Peygamberin hanmlarndan her birinin, onun kendi yanlarnda kalmas gereken gn ve gecelerde baka bir hanm ile beraber olmasndan rahatsz olduklar ve buna asla raz olmadklar anlalmaktadr. Hatta Hz. Peygamber'in gece ihtiyac iin dar kmasndan huzursuz olan hanmlar bulunduu rivayet edilmektedir.[59] Msr meliki Mukavks'm Hz. Peygambere yedinci hicr ylda gnderdii Mariye isimli cariyenin evi mescide yakn olduu iin Hz. Peygamber, onun yamna sk sk gider. Hz. Peygamberin dier eleri onu kskandklar iin Mariye'ye hakaret etmeye ve onu horlamaya balaynca Hz. Peygamber, onun evini Medine'nin gneyindeki el-Aliye blgesine tatr.[60] Hz. Peygamber'in hanmlarndan birinin yannda bir mddet fazla kalmasn engellemek iin dierlerinin byk abalar harcadklar anlalmaktadr.[61] Hz. Peygamberin, hanmlarnn kskanln ortadan kaldrmak iin bazan yapnasnda saknca bulunmayan bir eyi (mubah) nefsine haram kld ve bu sebeple et-Tahrim suresinin ilk ayetlerinin nazil olduu kaynaklarda genie aklanmaktadr.[62] Hz. Peygamber'n, hanmlarndan bir ay sresince ayr yaamaya (il) yemin ettii kaydedilmektedir.[63] Ummu Seleme ise, onun bu yemini hanmlarndan sadece biri hakknda yaptm rivayet eder.[64] Bu olayn en nemli sebebinin, Hz. Peygamberin hanmlarnn ondan alamayaca eyler istemeleri ve bunda srar etmeleri olduu anlalmaktadr.[65] Hz. Peygamberin hanmlarnn ona kar kskanl zerine, Hz. mer'in, Hz. Peygamberi destekledii ve yine bu sebeple "Eer o, (Hz. Peygamber) sizi boarsa, Rabbi ona, sizden daha iyi, kendini Allah'a veren, inanan, sebatla itaat eden, tevbe eden, ibadet eden, oru tutan dul ve bakire eler verebilir"[66] ayetinin nazil olduu rivayet edilmektedir.[67] Kaynaklarda, Hz. Peygamber'in boamak isteyip sonra vaz getii elerinin evde, Hafsa ve Reyhne[68] olduu yer almaktadr.[69] "Ey Peygamber, elerine yle de: Eer dnya hayatn ve sslerini istiyorsanz gelin size bata bulunaym ve gzellikle salvereyim"[70] emri ile Hz. Peygamber, hanmlarna isterlerse onlardan ayrlabileceini syleyince, hepsi onunla kalmay tercih eder. Bundan sonra artk evlenmemesi de Hz. Peygambere vahiyle bildirilmitir.[71] "(Ey Muhammed) Elerinden istediini brakr, istediini yanna alabilirsin, kendilerinden uzak durduun kadnlarndan arzu ettiini tekrar yanna almanda, senin zerine bir gnah yoktur. Bu, onlarn gzlerinin aydn olmasn; zlmemelerini ve hepsine verdiin eylere raz olmalarn daha iyi salar..." ayetinin tefsirinde Ibn Ishak, Hz. Peygamber'in, evde, Ummu Habibe ve Meymune'den ayrlmak istediim fakat onlarn: "Bizden ayrlma, bizi bu halimizde brak, malmdan ve canndan istediin kadar bize ayr" dediklerini ve onun da buna uyduunu ifade ederek, ie, Ummu Seleme, Zeyneb ve Hafsa'y yanma aldm gsteren rivayeti nakletmektedir. Ibn Sa'd da buna yakn bir rivayet kaydeder. Muhammed Hamidullah, "Kur'n, iine girilen dm zp atmtr. Raslullah, bundan byle bu dokuz zevceden drt hanm ile zevc ilikiler iinde bir aile hayat srdrecekti" diyerek, yukarda kaydettiimiz el-Ahzb sresinin 51. ayetinin konuya aklk getirdiini ve Hz. Eeygamber'in hanmlarndan sadece drd ile zevc iliki iinde olmasna msaade edildiini aklar. Fakat yukardaki rivayette geen "Malndan ve canndan istediin kadar bize ayr" ifadesi dikkate alnrsa ad geen drt hanmnn dnda kalan eleriyle, Hz. Peygamber'in zevc ilikilerini kestiini syleyemeyiz. Yalnz bu uygulamann sadece Hz. Peygamber'e has zel bir durum olduu ifade edilebilir. [72]

[1] en-Nis, 4/54. [2] el-Ferr, Maani'l-Kur'an, I, 275. [3] Ra'd, 13/38. [4] el-Vahid, Esbabu'n-Nuzl, 185. [5] Mukatil b. Sleyman, Tefsir, 73b. [6] el-Vakd, bu topluluun Kelb kabilesi olduunu ve slm' kabul ettiklerini kaydeder. Bkz. E]-Vakd, el-Megaz, II. 561-562. [7] el-Belzur, Ensb, I, 378; et-Taber, Tarih, II, 642. [8] el-Ahzb, 33/6. [9] el-Ahzb, 33/53. [10] el-Ahzb, 33/28-24. [11] el-hzb, 33/50. [12] Yrd.Do. Dr. Rza Sava, Btn Ynleriyle Asr- Saadette slam, Beyan Yaynlar: 1/295-299. [13] bn Sa'd, et-Tabakt, 1,133, VIII, 14-19; Hamidullah, slm Peygamberi, II, 730. Yrd.Do. Dr. Rza Sava, Btn Ynleriyle Asr- Saadette slam, Beyan Yaynlar: 1/300. [14] bn Sa'd, et-Tabakt, VIII, 57. [15] et-Taber Trih, II, 161. [16] tbn Hanbel, Musned, VI, 211. [17] bn Habib, el-Muhabbar, 80. bn Sa'd, age., VIII, 53. Yrd.Do. Dr. Rza Sava, Btn Ynleriyle Asr- Saadette slam, Beyan Yaynlar: 1/300. [18] bnad,age.,VIII, 57. [19] Hz. ie'nin ikinci hicr ylda dn yapld zaman, dokuz yanda olduu rivayet edilmitir. Genel kanaat budur. Ancak, yaygn olmamasna ramen yle bir rivayet de bulunmaktadr: Esma bint Eb bekir, kz kardei Hz. ie'den on ya byktr ve yz yanda hicr 73 ylnda vefat etmitir. Buna gre, Esma hicret esnasnda yirmi yedi, ie ise on yedi yandadr. Bkz. el-Mes'ud, Murcu'z-Zeheb, II, 309; bn Askir, Tercimu'n-Nis, 9, 10, 28; et-Tibriz, el-kml, III, 610. Yrd.Do. Dr. Rza Sava, Btn Ynleriyle Asr- Saadette slam, Beyan Yaynlar: 1/301. [20] bnu'1-Esir, Usdu'l-Gabe, III, 147. bn shak'a gre o, Bedir'de ehit olur. Bkz. bn Ishak, Sire, 207. [21] bn Sa'd, et-Tabakt, VIII, 81-86; el-Buhar, Sahih, VI, 130 (Nikah, 33). Yrd.Do. Dr. Rza Sava, Btn Ynleriyle Asr- Saadette slam, Beyan Yaynlar: 1/301. [22] bn Sa'd, et-Tabakt, VIII, 115. [23] bn Sa'd, age., II, 6-11. [24] bn Sa'd, age., II, 35. [25] bn Sa'd, age, II, 52-54; ibn Hazm, Cemheretul-Ensb, 261; Hamidullah, slm Peygamberi, II, 733-734. [26] Yrd.Do. Dr. Rza Sava, Btn Ynleriyle Asr- Saadette slam, Beyan Yaynlar: 1/302. [27] bn Sa'd, et-Tabakt, VIII, 86-96; el-Belzur, Futuhu't-Buldn, (Trke T. 693); Hamidullah, slm Peygamberi, II, 734-735. [28] Yrd.Do. Dr. Rza Sava, Btn Ynleriyle Asr- Saadette slam, Beyan Yaynlar: 1/302-303. [29] el-Ahzb, 33/37. [30] bn Sa'd, et-Tabakt, VIII, 101. [31] el-Ahzb, 33/36-40. [32] el-Ahzb, 33/40. [33] bn Sa'd, age., III, 42-43, VIII, 114. Yrd.Do. Dr. Rza Sava, Btn Ynleriyle Asr- Saadette slam, Beyan Yaynlar: 1/303-304. [34] bn Sa'd,el-7hbakt, 11,63-65. VIIl,116-117;lbn Hebib,el-Muhabbar, 89-90. Yrd.Do. Dr. Rza Sava, Btn Ynleriyle Asr- Saadette slam, Beyan Yaynlar: 1/304. [35] el-Mumtehine, 60/7. [36] bn Sa'd, et-Tabakt, VIII, 99; el-Beyhak, Delilu'n-Nubuvve, I, 459. [37] el-Ferr, Maani'l-Kur'an, III, 150; bn Habib, el-Muhabbar, 88-89; el-Belzur, Ensb, I, 439. Yrd.Do. Dr. Rza Sava, Btn Ynleriyle Asr- Saadette slam, Beyan Yaynlar: 1/304-305. [38] et-Taber, Tarih, III, 18. [39] el-Buhar, Sahih, I, 98 (Salt, 12); Mslim, Sahih, II, 1044 (Nikah, 14/84). Yrd.Do. Dr. Rza Sava, Btn Ynleriyle Asr- Saadette slam, Beyan Yaynlar: 1/305. [40] bn Habib, a.g.e., 91. [41] bn Him, es-Sre, IV, 14; et-Taber, Tarh, III, 25. [42] bn Him, age., IV, 297. Yrd.Do. Dr. Rza Sava, Btn Ynleriyle Asr- Saadette slam, Beyan Yaynlar: 1/305. [43] bn Sa'd, et-Tabakt, VIII, 168-173. [44] el-Vakd, el-Meazt, III, 927. [45] en-Nis, 4/129; tbn Sa'd, age., II, 158, 231. [46] Bir defasnda itikafa girmek istedii yerde elerinden nn adrn gren Hz. Peygamber, itikaftan vazgeer. Bkz. Malik b. Enes, elMuvatta, 210 (itikf, 19,4). [47] tbn Sa'd, age., VIII, 67. [48] Hz. Peygamber'in hanmlarnn 1. ie, evde, Hafsa ve Safiyye; 2. Ummu Seleme ve dierleri olmak zere iki gruba ayrld kaydedilmektedir. Bkz. bn Sa'd, et-Tabakt,Vlll 163,171,172;el-Buhar, Sahih, III, 132(Hibe, 8). [49] Hz. ie'nin dierlerine gre stn taraflarnn, Hz. Peygamberle evlenen tek bakire kadn olmas, Hz. Peygamber'e onun evinde vahiy gelmesi Ifk olaynda susuzluunu bildiren ayetlerin gelmesi ve Cebrail'in evlenmeden nce onun resmini Hz. Peygamber'e iki defa gstermesi olduu rivayet edilmektedir. Bkz. bn Sa'd, age., VIII, 163; el-Buhar age., VIII, 75 (Talar, 20); bn Kayym, Zad, 1,105-106. [50] bnu'1-Esr, Usdu'l-Gbe, VII, 85. [51] bn Hanbel, Fezil, I, 75. [52] bn Ebi'l-Hadid, erhu Nehci'l-Belaga, IX, 192'-193. [53] bn Askir, Tercimu'n-Nis, 17-18. Safiyye bir defasnda Hz. Peygam-ber'i honut etmek iin kendisine ait bir gn Hz. ie ile geirmek iin Hz. Peygamber'e verir. Bkz. bn Hanbel, Musned, VI, 95. [54] Ya'kub, Tarih, II, 53; et-Taber, Tarih, II, 614; bn Kayym, Zdu'l-Med, III, 264. [55] bn Him, es-Sre, II, 162. [56] el-Vakd, el-Megaz, II, 675, 709; bn Sa'd, et-Tabakt, VIII, 126-128. [57] bn Sa'd, age., VIII, 80. [58] bn Sa'd, age., VIII, 127; bn Hanbel, age., VI, 261; bn Abdilber, el-stib, IV, 307; bnu'1-Esr, Vsdu'l-abe, VII, 126. [59] bn Sa'd, et-Tabakt, VIII, 138; bn ebbe, Tarih, I, 90-91. [60] es-Semhud, Vefu'l-Vef, III, 826. [61] bn Sa'd, age., VIII, 85,107. Bu konuda, Hz. Peygamber'in Zeyneb bint Cah'n evinde bal yemesi ve Hz. Hafsa ile Hz. ie'nin bunu kskanmalar rnek verilebilir. Bkz. el-Buhar, Sahh, VI, 68-69,167 (Tefsir, Tahrim, 1, Talak, 8).

[62] bn Sa'd,age., VIII, 170, 182; el-Buhar, age., III, 103-105 (Mezalim, 25), VI, 147,148 (Nikah, 83). [63] el-Buhar, age., 1,105 (Salat, 32) II, 229 (Savm 11). [64] bn Hanbel, Msned, VI, 315. [65] ibn Sa'd, et-Tabakt, VIII, 68-69,179-185. [66] et-Tahrm, 66/5. [67] el-Buhar, Sahh, 1,105 (Salt 32), V,150 (Tefsir, Bakara, 9). [68] Benu Kurayza esirleri arasnda bulunan, Reyhne bint Zeyd'i Hz. Peygamber azat eder. Bunun zerine mslman olan Reyhne Hz. Peygamberle altnc hicr ylda evlenir. Fakat Hz. Peygamber'in veda haccmdan dnnde onuncu ylda, Reyhne vefat eder. Reyhane'nin yahudilikten dnmediini ve Hz. Peygamber'in cariyesi olarak onunla yaadn syleyen raviler de bulunmaktadr. Bu konuda daha baka rivayetler de zikredilmektedir. Bkz. bn Sa'd, age., 129-131; Hamidullah, slam Peygamberi, II, 745. [69] bn Ishak, Sire, bn Sa'd, a.g.e., VIII, 84,130; bnu'l-Cevz, Telkh,lQ; b-nu'1-Esr, Usdu'l-Gabe, VII, 66 [70] el-Ahzb; 33/28. [71] el-Ahzb, 33/52. [72] Yrd.Do. Dr. Rza Sava, Btn Ynleriyle Asr- Saadette slam, Beyan Yaynlar: 1/306-310.