KUR N ve TEFS R ARA TIRMALARI-IV

KIRAAT LM ve PROBLEMLER

NDEK LER, TAKD M, AI KONU MALARI

TARTI MALI LM TOPLANTILAR D Z S - 37

KUR N ve TEFS R ARA TIRMALARI-IV

(K rat lmi ve Problemleri)
Tart mal lm Toplant 13-14 Ekim 2001 stanbul

Prof. Dr. M. Sait M EK * Do. Dr. Emin A IKKUTLU Dr. M. Atilla AKDEM R * Yrd. Do. Dr. Necati TET K Yrd. Do. Dr. Fatih OLLAK * Yrd. Do. Dr. Nihat TEMEL Prof. Dr. Sleyman Dr. Sleyman DER N * ATE Dr. Halis ALBAYRAK Prof. Prof. Dr. Mehmet ERDO AN * Dr. Hlya ALPER Prof. Dr. smail DURMU Prof. Dr. smail KARAAM *

SLM L MLER ARA TIRMA VAKFI ( SAV) K zta , Kmil Pa a Sokak, No. 7; Fatih-34260/ STANBUL E-Mail: isav@isav.org Web Site: http:/www.isav.org Tel : +90 (0212) 523 54 57 523 74 36 Faks : 523 65 37
2

stanbul 2002 3

KIRAAT LM ve PROBLEMLER

NDEK LER, TAKD M, AI KONU MALARI

ENSAR NE R YAT: 71 SLM L MLER ARA TIRMA VAKFI Tart mal lm Toplant lar Dizisi: 37

Tebli lerin muhteva ve dil bak m ndan sorumlulu u tebli sahiplerine aittir. Takdim

NDEK LER

Editr Prof. Dr. Bedreddin ET NER

A l ve Protokol Konu malar Abdlvahap YILDIRIM(skdar Kaymakam) Y lmaz BAYAT (skdar Belediye Ba kan) Prof. Dr. Bedreddin ET NER (Organizatr) Mustafa BA O LU(Trkiye Sa l k ileri Sendikas Genel B k.) 11 12 13 16

Yay na Haz rlayanlar Dr. smail KURT Seyit Ali TZ

***
Dizgi, tashih ve Sayfa Tertibi Dr. smail KURT TEBL LER TEBL C ve MZAKEREC LER 1. Tebli : K ratlar n Kayna Problemi Prof. Dr. M. Said M EK Bask Step Ajans Davut Pa a Cd. Kale Merkezi 224 0212 482 13 41 Mzakereciler: Yrd. Do. Dr. S tk GLLE Do. Dr. Hasan EL K 2. Tebli : K rat lminin Temellendirilmesinde Ahruf-i Seb a Hadisleri(Tahri, Tahlil ve De erlendirme) Do. Dr. Emin A IKKUTLU Mzakereciler: Prof. Dr. Abdullah AYDINLI Do. Dr. Ahmet YCEL Do. Dr. Emin A IKKUTLU nun Cevab 17

31 38

43

ISBN 975-6794-14-3

ENSAR NE R YAT T CARET A. .

Sleymaniye Caddesi, 11 Beyaz t/ stanbul

e-mail: ensarv@ihlas.net.tr Web site: www.ensar.org

Tel-Faks: +90 (0212) 513 43 41-513 03 09-513 09 90-522 46 02 4

107 109 113 5

KIRAAT LM ve PROBLEMLER

NDEK LER, TAKD M, AI KONU MALARI

3. Tebli : K rat Resm l-Mushaf li ki i Dr. M. Atilla AKDEM R Mzakereciler: Yrd. Do. Dr. Mustafa ALTUNDA Yrd. Do. Dr. Nihat TEMEL 5. Tebli : K rat E itiminin Dn, Bugn, Yar n ve K rat E itiminde Meslekler Yrd. Do. Dr. Necati TET K Mzakereciler: Yrd. Do. Dr. Emin I IK Dr. M. Atilla AKDEM R 6. Tebli : Resu l-Kurrl k Messesesi ve Esami-i Kurra Defteri Yrd. Do. Dr. Fatih OLLAK Mzakereci: Prof. Dr. Ziya KAZICI Yrd. Do. Dr. Fatih OLLAK n Cevab 7. Tebli : K rat ve Tecvid lmine Ait Eserlerin Sistemati i Yrd. Do. Dr. Nihat TEMEL Mzakereci: Dr. Murat SLN 9. Tebli : K ratlar n ntikali Prof. Dr. smail KARAAM Mzakereciler: Prof. Dr. Yakup EK Dr. M. Ali SARI 11. Tebli : K ratlarda Tevatr Mes elesi Prof. Dr. Sleyman ATE Mzakereciler: Prof. Dr. Said M EK Prof. Dr. Bedreddin ET NER 6

117

13. Tebli : Sufi Tefsir Anlay ve K rat li kisi Dr. Sleyman DER N Mzakereciler: Prof. Dr. Sleyman ULUDA Yrd. Do. Dr. Re at NGREN 15. Tebli : Taber ve K rat(Cmi u(l-Beyan an Te vili il-Kur n erevesinde) Prof. Dr. Halis ALBAYRAK Mzakereciler: Prof. Dr. Suat YILDIRIM Prof. Dr. Yakup EK Prof. Dr. Halis ALBAYRAK n Cevab 17. Tebli : Farkl l klar n Hkm karmada Etkisi Prof. Dr. Mehmet ERDO AN Mzakereciler: Prof. Dr. Fahreddin ATAR Dr. Tahsin GRGN Prof. Dr. Mehmet ERDO AN 19. Tebli : K rat-Kelm li kisi Dr. Hlya ALPER

337

135 143

345 351

147

355

168 170

387 391 393 395

179

241 245 247

407 413 418 419

283 287

Mzakereciler: Prof. Dr. Y. evki YAVUZ Do. Dr. lyas ELEB 21. Tebli : Arap Dili Leheleri A s ndan K ratlar Prof. Dr. smail DURMU

429 433 437

313 317 321

Mzakereci: Yrd. Do. Dr. Rahmi YARAN 23. Tebli : a n n Kr atlar Hakk ndaki Gr es-Seyyid Ebu l-Mas m el-Musa el-Hl

451 459

332 336

13. Tebli : K rat Bibliyografyas Dr. Murat SLN, mer EL K

477 7

KIRAAT LM ve PROBLEMLER

NDEK LER, TAKD M, AI KONU MALARI

KAPANI KONU MASI Prof. Dr. Bedreddin ET NER(Organizatr) zet ndeks

553 555 557

TAKD M

V akf m z, kurulu undan bugne kadar e itli ilmi' konularda milli' ve milletleraras seviyede ilmi' ara t rma ve toplant faaliyetlerini srdrm , gayesi istikametinde nemli mesafeler katetmi ve halk n zmn bekledi i problemlere tart mal ilmi' toplant larla k tut -mu tur. Vakf m z n 17-19 Kas m 2000 tarihinde gerekle tirdi i milletler aras Tart mal lmi' Toplant lar n yedincisi olan Modernle me, slm Dnyas ve Trkiye konulu toplant da sunulan tebli lerin ve yap lan mzakerelerin meti nleri, di er milli' ve milletleraras tart - mal ilmi' toplant larda oldu u gibi bir kitap btnl iinde yay n lanarak halk m z n ve ilim leminin hizmet ve istifadesine sunul mu tur. Yine vakf m z taraf ndan 09 -11 Kas m 2001 tarihinde gerekle tirilen ve Tart mal lmi' Toplant lar n sekizincisi olan Kresel-le me, slm Dnyas ve Trkiye konulu milletler aras toplant n n tebli leri ise yay na haz rlanmakta olup 2002 y l iinde ne redilecektir. Vakf m z bugne kadar milli' seviyede yirmi dokuz adet Tar t mal lmi' Top lant tertiplemi ve b u top lant neticelerini de yay nlam t r. 14-15 Ekim 2000 de Altuni'zde Kltr Merkezi nde vakf m z taraf ndan gerekle tirilen Kur n ve Tefsir Ara t rmalar III (Kur n ve Kur n limleri konulu Tart mal lmi' Toplant n n tebli ve mzakere metinleri 2002 y l iinde ne redilerek ilgililerin hizmetine sunulmu tur. 8 9

KIRAAT LM ve PROBLEMLER

NDEK LER, TAKD M, AI KONU MALARI

Yine vakf m z taraf ndan 13-14 Ekim 2001 tarihinde, Altunzde Kltr Merkezi nde gerekle tirilen, mill seviyedeki Tart mal lm Toplant lar n otuzuncusu olan Kurn ve Tefsir Ara t rmalar - IV, K rat lmi ve Problemleri (Nazar-Amel) konulu toplant da 13 ayr konuda tebli ler sunulmu ve bu tebli ler 23 mzakereci taraf ndan de erlendirilmi tir. Di er Tart mal lm Toplant lardan farkl olarak, bu halka a k ilm toplant da 8 ehl -i Kur n taraf ndan k rat tariklerini gsteren a r- erifler tilvet edilmi tir. Bu Tart mal lm Toplant larda sunulan tebli lerin ve yap lan mzakerelerin metinleri de yap lan al malar sonunda 2002 y l nda ne redilerek elinizdeki bu eserle meyvesini vermi tir. Bu eserdeki tebli , mzakere ve de erlendirmelerde dile geti rilen fikirler ve slup tamamen tebli ci ve mzakerecilere aittir. Byle olmakla beraber, vakf m za toplant ncesi veya toplant esnas nda teslim edilen yaz l metinlerin yeniden gzden geirilmesi iin tebli ci ve mzakerecilerden ayr ca dzeltilmi son metinler istenmi , irtical yap lan katk lar da banttan de ifre edilerek ilgili konu mac lara tashih iin gnderilmi ve vakf m za ula t r lan metinler esas al n m , di er metinler ise tashih edilerek ne redilmi tir. Bylece toplant esnas nda ortaya kan btn fikr retim bu eserde bir araya getirilmi tir. Literatre nemli katk sa layaca n d nd mz bu al malar benzer al malar n takip etmesi dilek ve midiyle, toplant al malar ndan bu eserin ortaya kmas na kadar geen srede desteini ald m z herkese, de i i k kademelerde emek veren, katk da bulunan ah s, kurum ve kurulu lara, eserin bas m n gerekle tiren yay nevi mensuplar na bu vesile ile bir daha te ekkr eder, ba ar lar dilerim. Ayr ca eserin btn insanl a faydal olmas n Cenb Hakk dan niyaz ederim.

AI KONU MALARI

Abdlvehhap YILDIRIM skdar Kaymakam

Prof. Dr. Ali ZEK slm limler Ara t rma Vakf Mtevelli Heyet Ba kan

Say n ba kan, sayg de er hocalar m z, de erli davetliler, k ymetli renciler! Hepinizi hrmetle ve muhabbetle selml yor ve ho geldiniz diyorum. stanbul d ndan misafirlerimizi bekledi imiz iin bugn buraya gelmek bak m ndan tereddtm vard; bu toplant ya gelemeyece imi d nyordum. Ancak, bir f rsat n bularak aran za kat ld m iin say n ba kan bana konu ma imkn verdiler; bylece sizlerle beraber olma, sizleri selmlama, sizlerin gzel yzlerinize bakma bahtiyarl na erdim. Bu sebeple kranlar m arz ediyorum. slm limler Ara t Vakf , y llardan beri bize hizmetlerin en ycesini, en ehemmiyetlisini vermeye al yor; bu ilm hizmetlerinden dolay mte ekkiriz. nsan ya am nda hayat nemi haiz olan k, elbette ki ilh mesajda mevcut. Ona ula mam z, onu anlamam z, onu hayat m za geirmemiz iktiza ediyor. Nas l ki beden varl m zda su hayat nemi haiz ise ve onu nerede olursa olsun bulmam z gerekiyor ise bu da bulmam z gerekiyor; toplumsal hayat m za aksettirmemiz iktiza ediyor. Fakat su gibi o da her istedi imiz zaman bulunam yor; o u zaman sakl oluyor. te de erli hocalar m z, de erli limlerimiz bizlere bu bulmada, ilh mesaj zaman m zda nas l anlamam z gerekiyorsa bizlere anlatacak ekilde haz rlanmak suretiyle bizlere hizmet ediyorlar; minnettar z, mte ekkiriz. Bu toplant lara kat lamayan veya yeti emeyen yahut herhangi bir sebeple bu zenginlikten do rudan faydalanamayanlara da, bu toplant da sunulan tebli ve mzakereleri bas l hale getirerek halk m za intikal ettiriyorlar ki, bu fakir-i pr taksir onlardan istifade ediyorum ve her sayfas n okudu um zaman kendilerine dua ediyorum.
11

10

KIRAAT LM ve PROBLEMLER

NDEK LER, TAKD M, AI KONU MALARI

Bu ve benzeri toplant lar n hay rlara vesile olmas n , faydal gemesini diliyor ve hepinizi bir kere daha sizleri sayg yla ve sevgiyle selml yorum.
Y lmaz BAYAT skdar Belediye Ba kan

Muhterem Misafirlerimiz! skdar Belediyesi olarak, slm

Mslman toplumlar iin Kur n ilimleri bu alan n en ereflilerinden olup biz bugn onlar n bir dal olan K rat ilmi ile ilgili bilgilere sahip olaca z. Ben slm limler Ara t rma Vakf n n say n ba kan ba ta olmak zere btn yneticilerine, kat l mc ilim adamlar m za, siz misafirlerimize sevgi ve muhabbetlerimi sunuyor, toplant n n ba ar l gemesini ve hay rlara vesile olmas n Cenb- Hakk tan temenni ediyorum.
Prof. Dr. Bedreddin ET NER(Organizatr) M. . lahiyat Fakltesi

limler Ara t rma Vakf taraf ndan Kur n ve Tefsir Ara t rmalar ba l alt nda tertiplenen ilm toplant lar n drdncsne de ev sahipli i yapman n bahtiyarl iinde oldu umuzu ifade etmek istiyorum. Bundan nce yap lan toplant gibi, bu toplant n n da baar l ve faydal geece ine inan yorum. Biz, Belediye olarak kltr hizmetlerini de ok nemsiyoruz.
Kltrel ve bilimsel ara t rmalar n kal c l ve retkenli i yan nda, ilgili toplumlar n hayat na oldu u kadar insanl k ailesine de katk sa lad inanc n ta yoruz. Bizim mill kltrmz olu turan etkenlerin en nemli unsuru ve ilk s rada geleninin, yce dinimiz slm oldu u tart lmaz bir gerektir.

Bu gerek, ayn zamanda bizim dnya ile btnle memizi sa lay c bir zellik ta yor. nk slm, bizim inanc m za gre sonsuza kadar insanl n dini olma niteli ini koruyacakt r. Dinimizin temel kitab Kur n ile ilgili ara t rma ve al malar n, slm n tarihi kadar eskiye dayand n ve ok e itli milletlerin bunda katk s bulundu unu msaadenizle bir kere daha hat rlayal m.
Buradaki al malar n da onlar n bir devam oldu u ve hem ilme hem evrensel kltre nemli katk sa layaca muhakkakt r. Bizim bu alanda yeterli ve yetenekli ilim adamlar na sahip oluumuz k van duyulacak bir husustur. Milletimizin as rlar boyunca slm n bayraktarl n yapm oldu u gere i bize hakl bir gurur vermektedir. Gnmz dnyas nda ilim ve bilginin stnl art k tart lmayacak kadar a kt r. Sosyal ilimler alan bundan istisna edilemeyece i gibi, kanaatimizce daha byk bir ehemmiyet arz ediyor.
12

nce, slm limler Ara t Vakf ad na, sonra da kendi ad ma hepinize, dzenledi imiz bu toplant y te riflerinizden dolay te ekkr ediyor ve ho geldiniz diyorum. Geen sene yapt m z toplant ya kat lanlar m z hat rlayacaklard r; o toplant da Kur n ile Kur n ilimleri aras ndaki ili kiyi incelerken, asl nda biz K rat ilmine de yer vermi ve birka tebli le konuyu incelemeye al m t k. Ancak, toplant sonunda ortaya kt ve temenni edildi ki, K rat ilmi, ayr ca mstakil bir toplant da daha derinlemesine incelenmeye ihtiyac olan bir ilimdir. O toplant daki temennilerden ve hatta srarl isteklerden yola karak, K rat ilmini mstakil bir toplant da inceleme karar n o zaman alm t k. Takriben bir sene sren al malar sonunda, Marmara, stanbul, Bursa, Konya, Arkara, Sakarya ve Erzurum niversitelerine ba l lahiyat Faklteleri ile Trkiye Diyanet Vakf slm Ara t rmalar Merkezi( SAM) nden ara t rmac arkada lar m z -ki, toplam 34 ilim adam d r- bir senedir haz rland lar ve bize K rat konusunda daha detayl , daha geni , daha derinlemesine ve problemlerimize k ekilde bilgiler sunacaklar. Toplant m zda toplam on tebli tutacak sunulacakt Bu mnasebetle bir-iki noktaya zellikle i aret etmek istir.

yorum. Bir kere K rat konusunda birinci olarak bilmemiz gereken ey, ihtilf n tabi oldu udur. nsanlar n oldu u yerde mutlaka ihtilf olacakt r. Allah Tel, insanlar e er dileseydi hi ihtilf etmeyecekleri, hep anla acaklar , deta melekler gibi ya ayacaklar bir f tratta yarat rd . Ama, Allah Tel byle murad etmemi , byle di13

KIRAAT LM ve PROBLEMLER

NDEK LER, TAKD M, AI KONU MALARI

lememi ; insanlar de i ik rklarda, de i ik renklerde, de i ik dillerde, de i ik d ncelerde yaratm t r. O halde, her eyden evvel bizim bu ihtilf tabi kar lamam z gerekiyor. kincisi, Kur n- Kerim in K rati konusunda birtak m pheler uyand r lmaya al lmas n da tabi kar lamam z gerekiyor. Bizler, dikkat ederseniz bir inan sistemi olarak Kur n a ve snnete dayal , Hz. Muhammed(s.a.v.) in getirmi oldu u bir dine mensubuz ve Allah n insanlara, dnya ve ahiret mutlulu u iin gnderdi i son din olan slm kabul etmemiz ve mensup olmam z dolay s yla, yine son din olan slm n kayna Kur n dan rendi imiz zere biz, Yahudilik ve H ristiyanl k ba ta olmak zere btn dinlerin be er taraf ndan bozuldu unu sylyoruz. Tevrat ve ncil tahrif edilmi tir. Biz bu inanc m z sylerken, acaba Yahudi ve H ristiyanlar n da bizim kitab m z hakk nda benzer iddialarla ortaya kmas n neden tabi kabul etmeyelim? O halde, mste rik dedi imiz arkiyat ara t rmac lar H ristiyan ve Yahudilerin bizim kitab m z etraf nda bir phe halesi olu turmaya al malar n da tabi kar lamak zorunday z ve nitekim olan da budur. Sunulacak tebli lerde de in aallah a k olarak grece iz. Kur n ve k rat hakk ndaki phelerin bir o u mste rikler taraf ndan devaml gndeme getiriliyor. Her ne kadar dayanaklar , slm dnyas n n de i ik yerlerinde, de i ik as rlarda yeti mi slm limleri olsa da. Biz, mste riklerin bu al malar ndan rahats z olmayaca z; tabi kar layaca z; ama, bunun yan nda onlar n olu turmaya al t klar pheleri gidermek iin de mukni bir tak m cevaplar slm limleri, slm ilimlerle ilgilenen akademisyenler olarak haz rlayaca z. K rat konusunda esas problem, iki noktadan kaynaklan yor: l. K ratlar n kayna ; k ratlar ilh midir, de il midir? Biz bunu irdeleyece iz. 2. Kayna ne olursa olsun, bu k ratlar n intikali problemi; bunlar mtevatir midir, de il midir? Bunu da byte alt na alaca z.
14

Daha sonra, bu bir olgu, bir vak a oldu una gre, bunun sonular ve do urdu u ihtilflar sz konusu edilecektir. Toplant n n program, bu syledi im erevede olu turuldu, haz rland ve bir btn haline getirildi. te imdi size arkada lar m z bu hususlar takdim edecekler. Bu mnasebetle, vakf m z birok ki i ve kurulu bu al malar nda destekledi. Bu desteklerin in aallah artarak devam etmesini diliyor, ahs m ve vakf m z ad na huzurlar n zda hepsine kranlar m z arz ediyorum. Te ekkr ederim.

Prof. Dr. Salih TU (Oturum ba kan) M. . lahiyat Fak. Emekli retim yesi

Efendim! Bu muhtasar, mfid ve teknik konu mas sebebiyle say n Prof. Dr. Bedreddin etiner e te ekkrlerimizi sunuyoruz. Bylece hem kendi ad na hem de halen yurtd nda bulunan SAV Ba kan Prof. Dr. Ali zek in yerine olmak zere bir protokol a konu mas yapm oldu. imdi ise Trkiye Sa l k ileri Sendikas Genel Ba kan Say n Mustafa Ba o lu nun vakfa ula t rd yaz l metnini sizlere arz ettikten sonra tebli sunmak zere say n tebli ci ve mzakerecileri krsye davet edece im.

Mustafa BA O LU Trkiye Sa l k ileri Sendikas Genel Ba kan

Son zamanlarda slm a yneltilen haks z sald r lar gz nne al nd nda, Kur'n , de erini daha iyi anlatmak herkes iin ve zellikle ilahiyat lar m z iin ka n lmaz bir grev hline gelmi tir. 1990 y l nda ngiltere Ba bakanlar ndan Margaret Teacher in Son d man slm a klamas zerine slm'a ynelen sald r lar, Amerika Ba kan Say n Bush un terrizmle mcadelede Hal Seferleri duygusuyla hareket edilmesi a r s na, talya Ba bakan Say n Berlusconi nin Bat kltrn Do u ( slm) kltrnn stnde gren ve gerekiyorsa slm ile sava may bile gze alma d nceleri kar 15

KIRAAT LM ve PROBLEMLER

s nda; Mslmanlar n nce kendi aralar nda birliklerini korumalar, daha sonra slm bilmeyenlere anlatmalar , bu a amada her Mslman n grevi olmak gerekir. slm/terr, slm/kad n haklar, slm/insan haklar gibi ba l klarla yap lan tart malar n do ru olmad n , insano lu iin en stn de-er olan slm' n tek ba na konu edilmesinin ve insano luna vaat ettiklerinin anlat lmas n savunmaya devam ediyorum. Bu vesile ile toplant da tebli sunacak de erli hocalar m za ve kat l mc lara Yce Allah'tan hay rl hizmetlerinde ba ar lar diliyorum

16