MSAFR ODALARI

Misafir odalarnn tarihi Trk ailesinin modernleme, zenginleme ve kalknma tasavvurlarn nasl gerekletirdii zerine bize ok gizli bilgiler verir. Misafir odalar geleneksel enerjisini kaybediyor. Kendi kendini yiyip bitirmek zere, unutulup tarihe karyor. Manevi bir lezzetle ikram, yumuack glgeleriyle zarafet, incelikle ok dnlm arlamann tasarland yepyeni dnyalard. nsana, hayata, topluma derin bir sanat duygusuyla sayg besleyen scack odalard. gdlerimizde asrlardr yaayan geleneklerimizin hl grl grl akt kan damarlar misafir odalar. Annelerimiz yenilik atlmlarn orada m gerekletiriyordu. Kol krlr yen iinde kalr diyen milli istihbarati duygular gibi ev halimizi ustalkla maskeleyip, irinlemek zorunda olduumuz meknlar. Birden resmiletiimiz protokol odalar gibi misafir odalar. yi grnmek uruna, sakin, rahat oynadmz bu kutsal dnya oyununda koltuk ve mobilyalarn varl sanki ok yardmc oluyordu bize. Tatl budalalklarmz, ocuksu gaflarmz, cahilliimizi pek pahal bu zengin meknn aaasnda gizliyorduk sanki. Annelerimiz misafir odalarndan heveslerini alabildi mi? Kadnln btn mkafatlar orda saklym gibi bir mr tozunu alp tatl bir ba dnmesiyle seyrettiler bu nikahla kurulan cumhuriyetin yalnz odalarn. Misafir odalarnn ar eyalarnn yorgun ve kibirli kalbi skntlar iinde, ld lecek. Hepimizin evinde ka kuaktr biriken bu kadar irkin, biimsiz, abur cubur nesneyi sindirememi yal bir hasta gibi uzanm yatyor. Grlt patrt m, az dalalar m, dedikodu mu bitti, yoksa komulara, uzak akrabalara atmz kutsal savalarn anlam m kalmad? Yoksa fazlaca burjuva bir ruhu mu vard? amlar, serviler, kestaneler, sedirler ve zeytinlerin koyu, parlak, cilal renklerinde sslenerek gizlenmi asilliin sembol bir hayatn zenginlik hretine mi tutulmutuk? Geleneksel misafir odalar kadnlarn d dnyaya aldklar trensel meknlard; annem, kristal heykelciklerinin mdr gibiydi. Mahremlerini bir para zarifletirip ikram ettikleri yer. Annem, her ekmecesine, her kutuya bir ey saklard, saklanan her ey saklanma ekliyle dahi "ben kadnm" derdi. Binlerce kk nesne, iri akmaklar, biimsiz sehpalar, bir taraf krlm porselen biblolar, kulplu bardaklar, geni kseler, cameknl bfeler, annelerin askeri nbetini tuttuu ya da annelerin editrlk yapt sanat dergileri gibiydi. Her ailenin birka kuak yaad ve ailecek eyalarn tarihine balandmz misafir odalar, "zamann" tadn biriktiriyordu. Gzmz doysun diye mi, dengeli bir hayatmz olsun diye mi, koyu mobilyalar silinir, bir daha silinir, kurumu aac bir daha iek asn diye mi? Renkleri duygularmz gibi ldasn, parlasn diye mi? Evimizin iinde ka asrdr hl bize uzak bu meknlarn sanki kefedemediimiz kaplar vard, bulup aamyoruz ve misafir odalar hl bize sk skya kapal. Sanki resimleri ekilecekmi gibi yan yana dizip minicik manzaralar oluturduumuz, gmten, ieden, biblodan, kk gln nesneler, hayatla baa kabilmemiz iin mi spermarket bolluunda dolduruldu vitrinlere? Gya elendirici, gya dinlendirici, gya ayrntlarna kadar tasvir edilmi binlerce para, sanki hepsi bize sarlyormu gibi. Sanki hepsi kalbimizin vitrinindeymi gibi. Her giri kmzda bir daha gz attmz ciciler dzeni, bu modern dnyann, modernlemenin bir kk tasviri gibi miydi? Ve gittike medyumlaan, frkleen, psikiyatrlaan, uzakdoulaan nesneler porselenlerin yerini alr gibi oldu, hznl hayatlarmz kurtaracak ok uzak denizlerden kaln kabuklu deniz bcekleri dahi geliverdi... 1

Kendimi bildiim o kk evimizden beri bir misafir odamz vard ve annem sonsuz eitlilikte porselenlerinin bir ksmn bfeden kaldrp sandna yerletiriyor, ertesi ay, sandktan bfeye! Parmaklar onlara alevlenecek gibi dokunurdu. Huzurlu bir mutluluun srlar onlardaym gibi. Smscak bir gnemi gibi geni porselen tabaklar vitrine, ba kye dizilirdi. Ve babam "neden masraf yaptn" demesin diye, bir kanun kaa gibi sandklarda gizlice beslerdi onlar. Ku sesleri, ssl sakslar, bir baca oynayan sehpalar, byk ayna, btn ekmeceleri hi kullanmadmz atal bak takmlaryla, oval tabaklarla tka basa dolu mobilyalar, her gn baka ekilde istif ettii, belki de dnya aclarn dindirdii nesnelerdi. Sanki bedenimiz ikenceler altnda, ama ruhumuz bu cici eyalar arasnda mutlulukla yayormu gibi. Kibarl, zenginlii neden bu resimli tabaklarda, mavi izgili porselende, her taraf kvrml bu biblolarda aradk durduk? Pis, gnesiz, yalnz ve yoksul bu acmasz hayatn kartt lks kbuslar rt bas eder bir halleri mi vard. Paslanm, kirlenmi rezil rsva bedenimiz, orada tm parlaklna yeniden kavuuyormu gibi. Dedelerimizin katlanlmaz ruh saln korumu ve yalanm bu eyalar gn getike musiki halini ald. Kk duvar saati, gm ilemeli kk fotoraf ereveleri, i huzurumuzu bir kuak iirletirmeye mi yarad?! Kimi ninemden kald, kimi Fransa'dan geldi, kimi nikah hatras, kiminin derisi kalkm, kimi imi her bir eyann ayr bir serveni var ve her biri artk ailenin bir bireyi gibi, bizimle sofraya oturur, bizim ardmzdan gazetemizi okur. Her bir eya ayr bir Tanr kuvvetinde. Misafir odalar kadnlarn mitolojisiydi. Her bir eya, kadnln taht tac gibi yksek bir sanatkar ve manevi g tayordu. El ii, t, rg, sabr da abas, estetik bir hazzn inceliiyle kurulmu bir saray paras! Belki de annelerimiz bu kk biblolar, kuklavari eyalar iinde Gulliver oluyordu. Eyalar, onu balayan cceden tebaas. Biblolar lkenin hi deimeyecek kutsal yasalar gibi, Trk Ceza Yasas ciltleri gibi hep ayn srada, ayn dzende. Annem ldnde yirmi be yandaydm, bir kez deitiremedim o biblolarn yerini. Kartal gibi szlp yerinden kskvrak yakalard elimden, alr eski yerine koyard, manevi bir tren gibi duayla fleyip, yerini ince bir ayarla bir daha tespit ederek, neyi: Aldan yaplm, dans eden Polonyal kyl kzn... Uzun bir dnem geleni gideni kalmad ve kadnlar odasna dnt misafir odalar, hayat her zaman acyd ve annemin orda komularyla konutuu her kelime doruydu. Ve orta masann tkezlemeye balayan aya her yemek yiyiimizde annemin kalbine saplanan bir haner gibiydi. Hibir kadn ucuz mobilyalardan holanmaz, gece gndz nefes nefese alr, salar kark terden suya dnr, kbuslar grr, urar, didinir ve o mobilyalar mutlaka yenileriyle deitirir! Bir asalet, gsteri vergisi mi, hl evlenen iftler Siteler'in ucuz, biimsiz, bir boka benzemeyen takma karma mobilyalarna dnyann masrafn yapyor. Gzel ve arbal ve pahal misafir odalarnn gsterisiyle komularn, akrabalarn boyunduruk altna alma ya da hayran braktrma gittike glnleiyor. Gemiimize ve zenginliimize tanklk etmesini istediimiz bu eyalar uzun sren bir altn a yaad. Eyalardan kiiliimize de arlk vermesini beklediimiz eski gnlerin parlakln oktan geride braktk, artk stmze bamza giydiklerimiz misafir odalar gibi pahal, onlar kadar kalabalk. Tktrma, biriktirme, saklama, sahiplenme gibi bize harislik reten misafir odalarnn marurluunu terk ediyoruz. imdi bir rpda giyinip attmz, rengarenk, prl prl, tiril tiril, pek ehvetli, gdklayc, usta modaclarn tasarmlarn tayoruz stmzde. Cumaya m gitti kadnlar, bara m, televizyon bana m gmldler, kadnlar hzla sokaa frlayp bu ssl kafesi kaderiyle ba baa brakt. Milyonlarca evde eski rolleriyle kullanlmayan bu meknlar eyalar muazzam bir p ynna dnyor. Lam kanal gibi 2

patlad misafir odalar, daha dne kadar hayata kar korunmak iin salam ve cesur bir kuvvet veren misafir odalar hzla boalyor. Boluk gn getike sosyal hayatmzda bir yara gibi derinleip kangrenleiyor, misafir odalar oktandr F Tipi hcrenin dehetli yalnzlna dnyor. Yllardr hi misafir gelmedii halde, orada hi bulumadmz halde, bu odalar hl manevi bir saygyla korur, temizler, tozunu alp hl masraftan kanmayz, bir eski zaman kilisesi. imdi evlerimizin en yalnz ve korkun ruhsal ykclkta arklar syleyen eyalar, kolonya ieleri ve ii susaml akide ekerleri. Can sklm kck eyalar ruhumuzun bceklerine dnyor. Hayalimizdeki misafirleri mi arlarz, hi olmayan gsteriin cakasn m satarz. Gelip gideni, ilevi olmayan bu eyalar, gn getike izofrenleiyor. ok derin, ok ac veren bir yerimize saplanm bir tuhaf ahlak yznden kopartp atamadmz, soyamadmz bir yara kabuu gibi. Olmayan, hayali izofren bir mekn ve gittike imanlayor. Hi lmeyecek bu iimizde soylu grnme haseti! Biz kkken, misafir odalar kahve fincanlaryla tketilen cvl cvl bir emniyet ve srekliliin sigortas gibi, dostluk kulbyd, akrabalar kulbyd, orada kibar bir slup tamak iin zorlanrdk; imdi, sonsuz bir bo, donmu zaman! nl sosyolog Anthony Giddens, erkekler sokaa kan kadnn tarih boyu polisliini yapt, der. Sokakta cinsel kontrol kalktka, misafir odalar bir tablo gibi yerinden kalkp elbiselerimizle stmze giyiniverdi. Misafir odasnn insan zentiye, kla, gsterie kkrtc bu yan, elbiselerimizle stmze trmand. Kadnlarn geleneksel bir taknts, evcilikten kalma biyolojik bir bamll vard, misafir odalar da giysilerimiz gibi her gn yenilenen renkli iekli desenlerle srekli beslenmek ve doymak bilmeyen eyalar koleksiyonu, ambar oluverdi! Bu hznl kafes incelmi zerafetine ramen otoriterdi, ev sahibine ve iznine bamlsnz. Eitliki deildir misafir oturmas, "aman canm brak, ocuk krsn" dense de zahmetli ve eziyetli. Yabanclarla bir rpda samimi olmann birtakm protokol klfetleri vard. Demokratikleme hzla boaltt misafir odalarn. Artk kafede, lokantada, barda, ortak meknlarda buluuyor kadnlar; kafe, lokanta, kahve, sokak, "dnmsel" meknlardr. Srf konumak mutlaka konumak, ayakl gazete olmak, hikyeler anlatmak, espriler patlatmak zorundasnz. Misafir odalar cinsiyetleri ayrr, mahremlii zenle korur, kafeler cinsiyet ve mahremlik duygusuna yabancdr. Misafir odalarnda insanlar birbirlerine ne denli zenle davransa, bu dilin bir de kurgulanm arka anlam vard; nce ziyaretin kendisi kutsald, sonra, konuulanlar kitabi bir dikkat isterdi. Sokakta, kurmaca bir nezaket kendini dpedzle, yalnla, plakla brakr. Onca asr yklendiimiz nezaket manevi bir kandrmaca, ruhsal bir oyalanmaca myd? Ebedi bir gayeymi gibi bu evcilik oyunuyla tarih boyu misafir odalarnda neyi tatmin ettik? yi davranma, iyi grnmek, iyi konumak gayreti, yuvamzn vazgeilmez dinsel bir oyunu oldu. yi grnme tela, tm hayvanlarnebatlar aleminden ayrldmz tek insani ynmz. Evcilik, yani misafir odalar bir oyun iinde, bizi srekli iyiye, ahlaka, kontrole, iltifata, dzene, mutlulua, ikrama, zerafete doru mu kkrtyordu? Aslnda evcilik dediimiz bu oyun, oyun iinde oyun gibi bize hayat m retiyordu. imdi, iyi grnme telamz, giysilerimizdeki oyun gibi renklerin dili bir rpda anlatveriyor. Marur renklerden oyun gibi oyuncak renklerine hzla geiverdik. Arlama, ar misafir, misafir karsnda seferber olma durumu en kkl geleneimiz, ziyaret Allah'n emriydi. Misafire, hayatmz, neeyi, nezaketi, arkadal, kara gn dostluunu, 3

blmeyi, onu unutmadmz mesafeli ller iinde dostlarmzn yzn yakndan inceleyerek gsterdiimiz yerdi. Misafir odalar mesafeydi. Ve ok krlgan odalard. Hemen ksverecek, darlnacak bu mesafenin srr, ayar, bir hayat tecrbesi, bir kibarlk, bir oturma kalkma kltr, bir insani sanatkrlkt. Kadnlarla erkeklerin birbirlerini gzledii, takdim ettii, akrabalarn sergilendii, toplumsal flrtn msaade edilmi bu meknlarnda, toplumsal dostluk sigortas m kuruluyordu? stelik misafir odalar eskinin flrt odalaryd, komunun, uzak akrabann kzlar yasal izinli bu meknda grcye kar, tanr, gizlice ka, gz szer, birbirlerinin gzlerinde hayal dolu uzun ve gizli seyahatlere kard. Televizyonlardan ok nce, bakarak izlemeyi, konumadan, sessizce kefetmeyi, uzun uzun szmeyi misafir odalarnda rendik! Zaten televizyonlarda suskunca bakarak izlemeye pek talimli olduumuz bu odalara hemen gelip ba keye yerleti. imdinin piyasas kafelerde tm dnyada olduu gibi lkemizde de flrtn denetimden ve geleneksel alandan kurtulup kendine byk ve ba bo bir Pazar amas szde bir bolluk, bereket getirdi. Dikkatli inceleme yerini az kalabalna brakt ve kafeler de misafir odalar gibi diyaloglarn kurban oldu. ilecek eyden, giyilen elbisenin girizgahndan kp sohbetleemeyen arkadalklar, hzla bir akl hastanesi kalabalna dnyor! Yasaklar, sansr, kontrol, ar ilerleyen modernizmimizde derin marazi yaralar almasna sebep oldu. Kendini zgr ve rahat hissedemeyen kadnlar uzun yllar tkldklar bu hznl kafeslerinde yapmack, patolojik bir dil gelitirdi. Cinsel farkllklarna dayatlan ar basklar onlar kurgusal davran biimlerine soktu. ok kontroll olmak, ok ahlakl olmak, ar dikkatli olmak, hastalkl kangrenlemi kadn ruhunun olumasna yol at. Ve misafir odalarnda olmayan bir dil, olmayan bir gsteri, olmayan bir koruma, olmayan titizlikler, skntlar peydah etti! Kontrol srekli bozukluk ve ekilmez hastalklar dourdu ve bnyemizi sarverdi. Ve misafir odalarnda sahici diyaloglar, olduu gibi, grndmz gibi sohbetler yok oluverdi. Arlama batan sona bir senaryoya dnt. Mesela misafir odalarnn al konular ocuklard, evin ocuuna gsterilen ilgi dikkatle izlenir, ocuun yaknl ya da yabanilii sohbetin girizgah bahanesini olutururdu. Hogeldin, sefa geldin, ne iyi ettiniz gibi arlama szckleri de bir girizght; ama imdi, tm misafirlik oturmasnn btn konumas oluverdi. Ve hatta ii boalan sohbetten geriye kalan sadece hogeldin, sefa geldiniz cmlelerindeki sevin vurgulamalarn dahi can kulayla tartmaya, kukulanmaya baladk. Oysa, ocuklar da getirin, bir daha gelin szckleri, misafirin nne konulan en nefis tatllardan daha deerliydi, huzur vericiydi, mkafatlarn en gzeliydi. Artk, girip kma, konuma, azndan kacak ulu orta bir laf her eyi rezil edebilir korkusu, tm konumalarda gezinen gizli bir korku, paniin glgesinde gelien plastik glmsemeler dostluun gvenini oktan sarst. Bireyleri krp dkeriz korkusuyla on yllar boyu sustuk oturduk. Hzla eytanlaverdik, her kelimede bir baka anlam, acaba ne demek istedi gibi srarla faremsi, tilkimsi kelimeler aradk. Ve ocuklardan, yemeklerden ve giysilerden konumak gibi klfetsiz ve bela kartmayacak snrl alanlarda kupkuru sohbetlere gmlverdik. Yanllkla azmzdan kaan bir irkin kelime yznden yzmzde korku kabarcklar olutu. Drst olamayamz bunaltt, misafirlik oturmasn tiksindirici bir yorgunlua dntrd. Ve bu yapmack ilikilere kar koyacak gc kendimizde bulamayp bu 4

geleneksel ksr dngye bouna yllarca zen gsterdik! Velhasl misafir odalarnda nce diyalog ld. Oysa misafir odalar en dikkate deer toplumsal eserlerimizdi. Zamanla okayn, dostluun, iltifatn ve mutluluun sahici gstergeleri plak kelimeler oradan kovuldu. Karlkl koltuklarda suratlarmz skntyla fazlaca astk. Bu erken dnem modernizmini fazla uzattk. Ksack selamlamalarla bitmesi gereken fasllardan lzumsuzca etli, brekli, gllal dostluklara, inanmadmz halde inatla devam ettik. nanmadmz halde misafirimizin eline, kapda bekleyip kalp kalp kokulu sabun, inanmadmz halde sandktan kartlm Bursa havlular uzattk. Biri bize bunlarn manevi neminden fazlasyla sz edip beyinlerimizi ykamt, sz eden: rm, km, sonradan grm geleneimizin ta kendisiydi. Diyalogu ldren, szn, kelimenin gerek anlamn tarihten silen burjuva zentisi bu hastalkl, gsteri budalas oyuna hl devam ediyoruz. Mobilyalarn ar kvrmlarnn ihtiami grntsn 17. yzyln ar ssnden (rokoko) alr. 20. yzyln mimarisi ar lkse bir tepki olarak sade ve geometrik yalnl ne kartt. Ancak ar lkse sosyal bir tepki bilinaltlarna kazlyd, 19. yzyln tiyatro ve romanlar hep bir misafir odasnda balar. nk misafir odalar 17., 18. ve zellikle 19. yzyln meknlardr. ncil ordadr, bizde de ilmihaller. Kahramanlk iirleri orda okunur. Milli ve dini gemiin resimleri orda asldr. Saray atafatn taklit eder. 20. yzyln banda mimari tasarmlarda atafat ve misafir odalar nemsenmemeye balad, II. Dnya Sava'ndan sonra ise halkn oturduu evlerden tmyle iptal edildi. Bugn burjuva denilen ailelerde ok odal atolardan kalma bu geleneksel adeti, bir de ok lks otel lobilerinde ve Urfal lks kebaplarda grrsnz. 196 lkemizi ziyaret eden sosyologlar, gecekondularmzda dahi evde bamsz bir oda gibi dzenlenmi misafir odalarn grnce, makalelerinde "gelenee ar baml, ok inanl" cmleler yazyorlar. Bunun ad gelenee bamllk m, ok ge kalm bir zenti mi? Batl hayatn yz yldr dlayp unuttuu bu meknlar biz yz yldr ar bollukta kullanyoruz ve millete az bu meknlara ve mongol bir ocuk gibi besleyip bytyoruz! Oysa bedenimizin derinliklerinde mkemmel bir insan var. Onu, bu izofren meknlarda tanm olmak bizi kandrmasn. imizde eyann ssyle hibir ekilde avunabilecek kolaylkta, basitlikte olmayan, stn, muazzam, cokun, ar titiz ve pek mklpesent bir deha yaratk var. Gk gibi, evren gibi, tarih gibi karmak ve muhteem bu byk organizmay iki yz yldr bakalarnn tasarlad bu meknlarda oyalyor, avutmaya, kandrmaya, dindirmeye alyoruz. Yzmz, ruhumuzu ve bedenimizi bu giysiler, bu meknlar iinde tanm olmann lanetli kasveti hepimizi yiyip bitirmekte. Yeryznn bu en marur yaratn bu meknlar asla doyuramayacak. nk deimek, baka bir dnyaya girebilmek ya da ilk plak halimizin saflna dnebilmek, oyalanmayla, avuntuyla geitirilecek, meguliyetle, eyalarn bolluuyla doyurulacak bir alk deildir. nsan olmann tad: Dnceyle balar! nsan olmann en byk mkafat dncedir. Zekice konumak, prltlar samak, derin hikyeler anlatmak, hzl zmler bulmak, orijinal, artc fikirler aramak, sarsc kelimeler icat etmek ve tm bunlar dnyann en nefis yemekleri gibi sohbetlere tamak, dostlara, arkadalara, doaya, gklere, gecelerimizle buluturmak zorundayz. Bu geleneksel, erken modernizmin meknlar bizi dnceye, dnmsel bir dnyaya frlatamad. yle bir bakn, milyonlarca misafir odas, milyonlarca kahve, kafe ortak meknlar, birbirinin ayns milyonlarca ev, at, bina, oda, en azndan dnyann masraf... Oyalanyoruz kardelerim! Misafir odalar e, dost, akraba, kafeler, okul arkadalar, mahalle arkadalaryla kurduumuz bu kulpler bize bu muazzam dnyann kaplarn aamyor. Bu 5

izofren, bin bir kiilik bozukluu, akl hastas odalarnda ka asr daha beynimizi, duygularmz, yreimizi tahtakurularnn, pirelerin, ylanlarn, gelenein, e dostun basks altnda dveceiz! * * * Ve yaadmz bu mekanlardaki eyalarn bolluuna bakn, ne ok ey biriktirdik, bolluk bereket iinde, her ey dnlm. Btn ekmecelerimiz dolu. Ne istersek aldk, ka yz bin rak, ka yz bin ii emek verdi bu eyalara! Bollukla doldurduk... Misafir odalarnn arlama, karlama, kontroll ve hiyerarik bir sra isteyen hal hatr sorma fasllar baygnlk veriyor artk. ayn kahvenin koyulaan sohbetleri belki bir zamanlarn uzun gecelerinde sanata dnm, konu komu, akrabalar mutlu olmu, gemi atalarmz belki yksek bir sohbet kltr oluturmu olabilir. Gelenein bugn drt duvar arasnda daralp rmesinin sebebi, yksek bir sanat olan konuma, hikye anlatma, bir derdini zetleme, nkte yapma, ustalkla sevimsiz, krlgan konulardan kanverme, jest ve mimiklerle muhtemel pervaszlklar bertaraf edebilme becerilerinin bir zaman "insan" kltrmzn en deerli paras olmu olmas. Bugn kafeler, kahveler (ortak alanlar) de misafir odalarn taklit ettiler. Dnce inceliklerinin sohbetiyle deil, pastalar, tatllar, brekler, bira, akl almaz ikramlarn sunulduu ve nmze koyulan nesnelerle soluk almakszn uzun saatler al veri ettiimiz meknlar oldu. Derin sz, derin sohbet yine yok. Saatlerce ateli ve iyi kalpli insanlarn birbirinin szn balla kesip, birbirlerinin cokusunu srkleyerek, mutlu gllerle rendiklerini birbirlerine geceyarlarna kadar uzattklar sohbetler, herhalde ok pahal bir kltrel beslenme gerektiriyor.. Bir Amerikal, ngiltere ziyaretinde bir villann bahesinde im makinesi ve dzgn kesilmi imler grp bahvana sorar: "Bunu nasl yapyorsun, gidince kendi evime de yapmak istiyorum" der. Bahvan dzgn kesilmi imlere zenen Amerikal'ya tarif eder: "imleri bu ynde be yz sene, ters ynden de be yz sene keseceksin, renirsin!" der. Misafir odalarnda annelerimizi, ablalarmz hangi skntlar mezar sessizliiyle rktp korkutmusa, imdi gen kzlarmz kafelerde ayn rktc boluk delirtmekte. Bunca pahal ve her biri ayr sanat eseri eya ve giysi zenginlii iinde, ablalarmza musallat olan skntlarn ayns, bunca bolluk bereket iinde alabildiine serbest flrt imknlaryla gen kzlarmz da imdiden rktmekte. Apartmanlar, misafir odalar, kafeler! Erken modernizmin bu meknlarn emniyet ve sreklilik iinde kullanamyor, doluuyoruz, tktryoruz. Bu meknlar gibi erken modernizmin en byk kalknma simgelerinden biri ampul ise, dieri traktrd. Biz Doulular atk, ktlk vard, geri kalmtk, sabandan, kylmzn kara cahilliinden utanyorduk. Batllar bize traktr retti, bollukla aldk, tarmsal ilalama, ziraat mektepleri, topra gbrelemeyi retti, yzlerce okul kurduk, on binlerce mhendis yetitirdik. Mesela domatesi ne yaparz, ince ince kyar salatasn ya da gnlerce kaynatr salasn. Traktr bize satanlar imdi domatesten ila yapyor ya da genetiiyle laboratuvarda oynuyorlar. Biz tarlay traktrle srdk, lkemizin btesini traktrlere yatrdk, 4050'li yllarda tm romanlarmz nerdeyse traktrle balar. Aradan elli sene gemedi, bugn Anadolu topraklar bolluk bereket iinde. Her eyi retiyoruz, her vadiden her dadan rn fkryor. Yeryz topraklar iinde topran elale gibi rn verdii bu kadar ansl vatan azdr. Ancak, gelin grn ki... imdi bizden, retmeyip snrlamamz, retimde mtevaz bir snr amamamz istiyorlar. Bolluk ve bereketten gzel ne vardr? te baardk diyecektik ki iktisat kitaplarnda bolluk ve bereket su olmaya balad. Tarihin ilk gnnden bugne ilk 6

defa retmek ceza yasalaryla yasaklanmaya balad. Antlamalara imza atyoruz, retmeyeceiz, u kadarck reteceiz, diye... Bolluk ve bereketin su olduu bir dnyaya uyandk. Ve reten iftilere, acyarak, komik adamlar gibi bakmaya baladk. Yazk, retiyorlar hibir ie aramyor. iftilerin psikolojisine acyp, bari megul olsunlar, bir ura iinde grnsnler diye, yani yalandan tarlay srsnler diye tevik ediyoruz. Sabandan traktre gei pek kafa kartran bir ey deildi, bu mevzuyu "soyutlayabilip" kavramay becerdik, ha saban, ha traktr. Ama imdi topra srerek, daha ok srerek, erken modernizmin bu kalknma efsanesinin tarihe gmld bu gnleri aklmz almyor. Tarlalarmz, traktrlerimiz, iftilerimiz de emniyet ve sreklilik iinde yaayamadklar bu dnya iinde oktan izofrenlemeye balad. rnse rn, bolluksa bolluk, eyaysa eya, gsterise gsteri, ite tarlalarmz ite mobilyalarmz, ite ok k giysilerimiz. te milyonlarca apartmanmz, ite sinemalar... Neden olmuyor? Ve neden gn getike hepsi izofren bir hal alyor. Nesneleri ve dnyay anlamadan, olmayan nesneler, olmayan hayaller, olmayan dmanlar, olmayan korkularla bu genliin, halkn beyinlerini zapturapt altna alp akl hastas yapanlar utansn. nsan aklyla dalga geenler utansn! Temiz, efendi, iyi adam grntsyle Devlet Baheli de Tayyip Erdoan da erken modernizmin, 19. yzyln ideal simgeleri! Her ikisi de hl bu topraklardan yzde otuz oy alyor! Birilerinin ahlakndan bize ne? Birilerinin drst, efendi, okumu olmas bizi ve siyaseti ilgilendirmez. Siyaset, ahlkl, efendi, okumu grnen kiilere gvenmedii iin siyaseti siyaset bilimi haline sokmutur. Ancak, efendi, ahlakl, okumu olmak misafir odas ahlakdr. Konu komunun, akrabalarmzn pek houna gider, ama siyaseti bu ilkel modernizmin tasavvuru hi ilgilendirmez. Bir lkc gen, bakan ziyaretine gidiyor, Enis ksz Mercedes'inden inmi, kapsn am, konuabilir miyiz, diyor, ksz, ne hakknda greceiz, diyor, lkc gen gururla cevap veriyor: Tabii ki Trklk hakknda. Su katlmam tam bir izofreni, Trklk, Ergenekon, Babu, ya da efendi, Amerika'da okumu, mhendis olmu, ahlakl gibi drt kelime etrafnda kurulmu ve tm zihinsel becerisi bu kadar olan basit bir hayal dnyas! 19. yzylda stmze, evimize, suratmza ruhumuza yapp bir daha asla kopartp atamadmz ve artk hepimizi izofrenletiren kelimeler, eyalar, tasavvurlar, yani ilkel modernizm! Biz hl, Batya aldmz o yz elli sene nceki o ilk gn batda grdmz o eskimi, modern Tanr'ya tapyoruz, tm dnya bu Tanr'y ldrd, biz hl tapyoruz!