Professional Documents
Culture Documents
Kanun No. 6098 Kabul Tarihi: 11/1/2011 BRNC KISIM Genel Hkmler BRNC BLM Bor likisinin Kaynaklar BRNC AYIRIM Szlemeden Doan Bor likileri
A. Szlemenin kurulmas I. rade aklamas 1. Genel olarak MADDE 1- Szleme, taraflarn iradelerini karlkl
ve birbirine uygun olarak aklamalaryla kurulur. rade aklamas, ak veya rtl olabilir.
II. neri ve kabul 1. Sreli neri MADDE 3- Kabul iin sre belirleyerek bir szleme
yaplmasn neren, bu srenin sona ermesine kadar nerisiyle baldr. Kabul bu sre iinde kendisine ulamazsa; neren, nerisiyle ballktan kurtulur.
2. Sresiz neri a. Hazr olanlar arasnda MADDE 4- Kabul iin sre belirlenmeksizin hazr olan
bir kiiye yaplan neri hemen kabul edilmezse; neren, nerisiyle ballktan kurtulur. Telefon, bilgisayar gibi iletiim salayabilen aralarla dorudan iletiim srasnda yaplan neri, hazr olanlar arasnda yaplm saylr.
5. Balayc olmayan neri ve herkese ak neri MADDE 8- neren, nerisi ile bal olmama hakknn
sakl olduunu aka belirtirse veya iin zelliinden ya da durumun gereinden balanma niyetinde olmad anlalrsa, nerisi kendisini balamaz. Fiyatn gstererek mal sergilenmesi veya tarife, fiyat listesi ya da benzerlerinin gnderilmesi, aksi aka ve kolaylkla anlalmadka neri saylr.
7. nerinin ve kabuln geri alnmas MADDE 10- Geri alma aklamas, dier tarafa
neriden nce veya ayn anda ulam ya da daha sonra ulamakla birlikte dier tarafa neriden nce renilmi olursa, neri yaplmam saylr. Bu kural, kabuln geri alnmasnda da uygulanr.
III. Hazr olmayanlar arasnda kurulan szlemenin hkm an MADDE 11- Hazr olmayanlar arasnda kurulan
szlemeler, kabuln gnderildii andan balayarak hkm dourur. Ak bir kabuln gerekli olmad durumlarda, szleme nerinin ulama anndan balayarak hkm dourur.
B. Szlemelerin ekli I. Genel kural MADDE 12- Szlemelerin geerlilii, kanunda aksi
ngrlmedike, hibir ekle bal deildir. Kanunda szlemeler iin ngrlen ekil, kural olarak geerlilik eklidir. ngrlen ekle uyulmakszn kurulan szlemeler hkm dourmaz.
uyulmas zorunludur. Ancak, szleme metniyle elimeyen tamamlayc yan hkmler bu kuraln dndadr. Bu kural, yazl ekil dndaki geerlilik ekilleri hakknda da uygulanr.
d. mza yerine geen iaretler MADDE 16- mza atamayanlar, imza yerine usulne
gre onaylanm olmas kouluyla, parmak izi, el ile yaplm bir iaret ya da mhr kullanabilirler. Kambiyo senetlerine ilikin hkmler sakldr. ekle balanmam bir szlemenin taraflarca belirli bir ekilde yaplmas kararlatrlmsa, belirlenen ekilde yaplmayan szleme taraflar balamaz. Herhangi bir belirleme olmakszn yazl ekil kararlatrlmsa, yasal yazl ekle ilikin hkmler uygulanr.
D. Szlemelerin yorumu, muvazaal ilemler MADDE 19- Bir szlemenin trnn ve ieriinin
belirlenmesinde ve yorumlanmasnda, taraflarn yanllkla veya gerek amalarn gizlemek iin kullandklar szcklere baklmakszn, gerek ve ortak iradeleri esas alnr. Borlu, yazl bir bor tanmasna gvenerek alaca kazanm olan nc kiiye kar, bu ilemin muvazaal olduu savunmasnda bulunamaz.
E. Genel ilem koullar I. Genel olarak MADDE 20- Genel ilem koullar, bir szleme
yaplrken dzenleyenin, ileride ok saydaki benzer szlemede kullanmak amacyla, nceden, tek bana hazrlayarak kar tarafa sunduu szleme hkmleridir. Bu koullarn, szleme metninde veya ekinde yer almas, kapsam, yaz tr ve ekli, nitelendirmede nem tamaz. Ayn amala dzenlenen szlemelerin metinlerinin zde olmamas, bu szlemelerin ierdii hkmlerin, genel ilem koulu saylmasn engellemez. Genel ilem koullar ieren szlemeye veya ayr bir szlemeye konulan bu koullarn her birinin tartlarak kabul edildiine ilikin kaytlar, tek bana, onlar genel ilem koulu olmaktan karmaz. Genel ilem koullaryla ilgili hkmler, sunduklar hizmetleri kanun veya yetkili makamlar tarafndan verilen izinle yrtmekte olan kii ve kurulularn hazrladklar szlemelere de, niteliklerine baklmakszn uygulanr.
II. Kapsam 1. Yazlmam saylma MADDE 21- Kar tarafn menfaatine aykr genel
ilem koullarnn szlemenin kapsamna girmesi, szlemenin yaplmas srasnda dzenleyenin kar tarafa, bu koullarn varl hakknda aka bilgi verip, bunlarn ieriini renme imkn salamasna ve kar tarafn da bu
koullar kabul etmesine baldr. Aksi takdirde, genel ilem koullar yazlmam saylr. Szlemenin niteliine ve iin zelliine yabanc olan genel ilem koullar da yazlmam saylr.
2. Yazlmam saylmann szlemeye etkisi MADDE 22- Szlemenin yazlmam saylan genel
ilem koullar dndaki hkmleri geerliliini korur. Bu durumda dzenleyen, yazlmam saylan koullar olmasayd dier hkmlerle szlemeyi yapmayacak olduunu ileri sremez.
III. Yorumlanmas MADDE 23- Genel ilem koullarnda yer alan bir
hkm, ak ve anlalr deilse veya birden ok anlama geliyorsa, dzenleyenin aleyhine ve kar tarafn lehine yorumlanr.
IV. Deitirme yasa MADDE 24- Genel ilem koullarnn bulunduu bir
szlemede veya ayr bir szlemede yer alan ve dzenleyene tek yanl olarak kar taraf aleyhine genel ilem koullar ieren szlemenin bir hkmn deitirme ya da yeni dzenleme getirme yetkisi veren kaytlar yazlmam saylr.
F. Szlemenin ierii I. Szleme zgrl MADDE 26- Taraflar, bir szlemenin ieriini
kanunda ngrlen snrlar iinde zgrce belirleyebilirler.
G. rade bozukluklar I. Yanlma 1. Yanlmann hkmleri MADDE 30- Szleme kurulurken esasl yanlmaya
den taraf, szleme ile bal olmaz.
2. Yanlma hlleri a. Aklamada yanlma MADDE 31- zellikle aada saylan yanlma hlleri
esasldr: 1. Yanlan, kurulmasn istedii szlemeden baka bir szleme iin iradesini aklamsa. 2. Yanlan, istediinden baka bir konu iin iradesini aklamsa. 3. Yanlan, szleme yapma iradesini, gerekte szleme yapmak istedii kiiden bakasna aklamsa. 4. Yanlan, szlemeyi yaparken belirli nitelikleri olan bir kiiyi dikkate almasna karn baka bir kii iin iradesini aklamsa. 5. Yanlan, gerekte stlenmek istediinden nemli lde fazla bir edim iin veya gerekte istediinden nemli lde az bir kar edim iin iradesini aklamsa.
Basit hesap yanllklar szlemenin geerliliini etkilemez; bunlarn dzeltilmesi ile yetinilir.
durumda kalmasndan ar bir menfaat salam olmas hlinde, korkutmann varl kabul edilir.
IV. rade bozukluunun giderilmesi MADDE 39- Yanlma veya aldatma sebebiyle ya da
korkutulma sonucunda szleme yapan taraf, yanlma veya aldatmay rendii ya da korkutmann etkisinin ortadan kalkt andan balayarak bir yl iinde szleme ile bal olmadn bildirmez veya verdii eyi geri istemezse, szlemeyi onam saylr. Aldatma veya korkutmadan dolay balaycl olmayan bir szlemenin onanm saylmas, tazminat hakkn ortadan kaldrmaz.
H. Temsil I. Yetkili temsil 1. Genel olarak a. Temsilin hkm MADDE 40- Yetkili bir temsilci tarafndan bir bakas
adna ve hesabna yaplan hukuki ilemin sonular, dorudan doruya temsil olunan balar. Temsilci, hukuki ilemi yaparken bu sfatn bildirmezse, hukuki ilemin sonular kendisine ait olur. Ancak, kar taraf bir temsil ilikisinin varln durumdan karyor veya karmas gerekiyor ya da hukuki ilemi temsilci veya temsil olunandan biri ile yapmas farksz ise, hukuki ilemin sonular dorudan doruya temsil olunana ait olur.
Dier durumlarda alacan devri veya borcun stlenilmesine ilikin hkmler uygulanr.
b. Temsil yetkisinin ierii ve derecesi MADDE 41- Bakas adna ve hesabna temsil kamu
hukukundan domusa, temsil yetkisinin ierii ve derecesi bu konudaki yasal hkmlere; temsil hukuksal bir ilemden domusa, temsil yetkisinin ierii ve derecesi o hukuksal ileme gre belirlenir. Temsil yetkisi nc kiilere bildirilmise temsil yetkisinin ierii ve derecesi, bu bildirime gre belirlenir.
2. Hukuki ilemden doan yetki a. Yetkinin snrlanmas ve geri alnmas MADDE 42- Temsil olunan, hukuki bir ilemden
doan temsil yetkisini her zaman snrlayabilir veya geri alabilir. Ancak, taraflar arasndaki hizmet, veklet veya ortaklk szlemeleri gibi hukuki ilikilerden doabilecek haklar sakldr. Temsil olunan, bu hakkndan nceden feragat edemez. Temsil olunan verdii yetkiyi nc kiilere aka veya dolayl biimde bildirmise, bu yetkiyi tamamen veya ksmen geri aldn onlara bildirmedii takdirde, yetkinin geri alndn iyiniyetli nc kiilere kar ileri sremez.
b. lm, ehliyetsizlik ve dier durumlar MADDE 43- Hukuki ilemden doan temsil yetkisi,
aksi taraflarca kararlatrlmadka veya iin zelliinden anlalmadka, temsil olunann veya temsilcinin lm,
gaipliine karar verilmesi, fiil ehliyetini kaybetmesi veya iflas etmesi durumlarnda sona erer. Bu hkm, bir tzel kiiliin sona ermesi durumunda da uygulanr. Taraflarn karlkl kiisel haklar sakldr.
c. Yetki belgesinin geri verilmesi MADDE 44- Temsilciye yetki belgesi verilmise,
yetkinin sona ermesi durumunda temsilci, bu belgeyi temsil olunana geri vermekle veya hkimin belirleyecei yere brakmakla ykmldr. Temsil olunan veya halefleri, temsilcinin belgeyi geri vermesi iin gerekeni yapmazlarsa, bundan dolay iyiniyetli nc kiilerin zararn gidermekle ykmldrler.
d. Yetkinin sona erdiinin ileri srlememesi MADDE 45- Temsilci, yetkisinin sona ermi olduunu
bilmedii srece, temsil olunan veya halefleri, temsilcinin yapm olduu hukuki ilemlerin sonularyla baldrlar. Bu kural, nc kiilerin yetkinin sona ermi olduunu bildikleri durumlarda uygulanmaz.
II. Yetkisiz temsil 1. Onama hlinde MADDE 46- Bir kimse yetkisi olmad hlde temsilci
olarak bir hukuki ilem yaparsa, bu ilem ancak onad takdirde temsil olunan balar. Yetkisiz temsilcinin kendisiyle ilem yapt dier taraf, temsil olunandan, uygun bir sre iinde bu hukuki ilemi onayp onamayacan bildirmesini isteyebilir. Bu sre
iinde ilemin onanmamas durumunda, dier taraf bu ilemle bal olmaktan kurtulur.
KNC AYIRIM Haksz Fiillerden Doan Bor likileri A. Sorumluluk I. Genel olarak MADDE 49- Kusurlu ve hukuka aykr bir fiille
bakasna zarar veren, bu zarar gidermekle ykmldr. Zarar verici fiili yasaklayan bir hukuk kural bulunmasa bile, ahlaka aykr bir fiille bakasna kasten zarar veren de, bu zarar gidermekle ykmldr.
II. Zararn ve kusurun ispat MADDE 50- Zarar gren, zararn ve zarar verenin
kusurunu ispat yk altndadr. Uranlan zararn miktar tam olarak ispat edilemiyorsa hkim, olaylarn olaan akn ve zarar grenin ald nlemleri gz nnde tutarak, zararn miktarn hakkaniyete uygun olarak belirler.
tazminatn kapsamn ve denme biimini, durumun gereini ve zellikle kusurun arln gz nne alarak belirler. Tazminatn irat biiminde denmesine hkmedilirse, borlu gvence gstermekle ykmldr.
IV. zel durumlar 1. lm ve bedensel zarar a. lm MADDE 53- lm hlinde uranlan zararlar zellikle
unlardr: 1. Cenaze giderleri. 2. lm hemen gereklememise tedavi giderleri ile alma gcnn azalmasndan ya da yitirilmesinden doan kayplar. 3. lenin desteinden yoksun kalan kiilerin bu sebeple uradklar kayplar.
davranlara son verilmesini ve kusurun varl hlinde zararnn giderilmesini isteyebilir. Ticari ilere ait haksz rekabet hakknda Trk Ticaret Kanunu hkmleri sakldr.
4. Ayrt etme gcnn geici kayb MADDE 59- Ayrt etme gcn geici olarak
kaybeden kii, bu srada verdii zararlar gidermekle ykmldr. Ancak, ayrt etme gcn kaybetmede kusuru olmadn ispat ederse, sorumluluktan kurtulur.
V. Sorumluluk sebeplerinin okluu 1. Sebeplerin yarmas MADDE 60- Bir kiinin sorumluluu, birden ok
sebebe dayandrlabiliyorsa hkim, zarar gren aksini istemi olmadka veya kanunda aksi ngrlmedike, zarar grene en iyi giderim imkn salayan sorumluluk sebebine gre karar verir.
2. Mteselsil sorumluluk a. D ilikide MADDE 61- Birden ok kii birlikte bir zarara
sebebiyet verdikleri veya ayn zarardan eitli sebeplerden dolay sorumlu olduklar takdirde, haklarnda mteselsil sorumlulua ilikin hkmler uygulanr.
VI. Hukuka aykrl kaldran hller 1. Genel olarak MADDE 63- Kanunun verdii yetkiye dayanan ve bu
yetkinin snrlar iinde kalan bir fiil, zarara yol asa bile, hukuka aykr saylmaz. Zarar grenin rzas, daha stn nitelikte zel veya kamusal yarar, zarar verenin davrannn hakl savunma nitelii tamas, yetkili kamu makamlarnn mdahalesinin zamannda salanamayacak olmas durumunda kiinin hakkn kendi gcyle korumas veya zorunluluk hllerinde de fiil, hukuka aykr saylmaz.
B. Kusursuz sorumluluk I. Hakkaniyet sorumluluu MADDE 65- Hakkaniyet gerektiriyorsa; hkim, ayrt
etme gc bulunmayan kiinin verdii zararn, tamamen veya ksmen giderilmesine karar verir.
II. zen sorumluluu 1. Adam altrann sorumluluu MADDE 66- Adam altran, alann, kendisine
verilen iin yaplmas srasnda bakalarna verdii zarar gidermekle ykmldr. Adam altran, alann seerken, iiyle ilgili talimat verirken, gzetim ve denetimde bulunurken, zararn domasn engellemek iin gerekli zeni gsterdiini ispat ederse, sorumlu olmaz. Bir iletmede adam altran, iletmenin alma dzeninin zararn domasn nlemeye elverili olduunu ispat etmedike, o iletmenin faaliyetleri dolaysyla sebep olunan zarar gidermekle ykmldr. Adam altran, dedii tazminat iin, zarar veren alana, ancak onun bizzat sorumlu olduu lde rcu hakkna sahiptir.
2. Hayvan bulundurann sorumluluu a. Giderim ykmll MADDE 67- Bir hayvann bakmn ve ynetimini
srekli veya geici olarak stlenen kii, hayvann verdii zarar gidermekle ykmldr. Hayvan bulunduran, bu zararn domasn engellemek iin gerekli zeni gsterdiini ispat ederse sorumlu olmaz. Hayvan, bir bakas veya bir bakasna ait hayvan tarafndan rktlm olursa, hayvan bulundurann, bu kiilere rcu hakk sakldr.
3. Yap malikinin sorumluluu a. Giderim ykmll MADDE 69- Bir binann veya dier yap eserlerinin
maliki, bunlarn yapmndaki bozukluklardan veya bakmndaki eksikliklerden doan zarar gidermekle ykmldr. ntifa ve oturma hakk sahipleri de, binann bakmndaki eksikliklerden doan zararlardan, malikle birlikte mteselsilen sorumludurlar. Sorumlularn, bu sebeplerle kendilerine kar sorumlu olan dier kiilere rcu hakk sakldr.
b. Zarar tehlikesini nleme MADDE 70- Bir bakasna ait bina veya dier yap
eserlerinden zarar grme tehlikesiyle karlaan kii, bu tehlikenin giderilmesi iin gerekli nlemlerin alnmasn hak sahiplerinden isteyebilir. Kiilerin ve mallarn korunmas hakkndaki kamu hukuku kurallar sakldr.
III. Tehlike sorumluluu ve denkletirme MADDE 71- nemli lde tehlike arzeden bir
iletmenin faaliyetinden zarar doduu takdirde, bu zarardan iletme sahibi ve varsa ileten mteselsilen sorumludur. Bir iletmenin, mahiyeti veya faaliyette kullanlan malzeme, aralar ya da gler gz nnde tutulduunda, bu ilerde uzman bir kiiden beklenen tm zenin gsterilmesi durumunda bile ska veya ar zararlar dourmaya elverili
olduu sonucuna varlrsa, bunun nemli lde tehlike arzeden bir iletme olduu kabul edilir. zellikle, herhangi bir kanunda benzeri tehlikeler arzeden iletmeler iin zel bir tehlike sorumluluu ngrlmse, bu iletme de nemli lde tehlike arzeden iletme saylr. Belirli bir tehlike hli iin ngrlen zel sorumluluk hkmleri sakldr. nemli lde tehlike arzeden bir iletmenin bu tr faaliyetine hukuk dzenince izin verilmi olsa bile, zarargrenler, bu iletmenin faaliyetinin sebep olduu zararlarnn uygun bir bedelle denkletirilmesini isteyebilirler.
balayarak iki yln ve her hlde tazminatn tamamnn dendii tarihten balayarak on yln gemesiyle zamanamna urar. Tazminatn denmesi kendisinden istenilen kii, durumu birlikte sorumlu olduu kiilere bildirmek zorundadr. Aksi takdirde zamanam, bu bildirimin drstlk kurallarna gre yaplabilecei tarihte ilemeye balar.
D. Yarglama I. Ceza hukuku ile ilikisinde MADDE 74- Hkim, zarar verenin kusurunun olup
olmad, ayrt etme gcnn bulunup bulunmad hakknda karar verirken, ceza hukukunun sorumlulukla ilgili hkmleriyle bal olmad gibi, ceza hkimi tarafndan verilen beraat kararyla da bal deildir. Ayn ekilde, ceza hkiminin kusurun deerlendirilmesine ve zararn belirlenmesine ilikin karar da, hukuk hkimini balamaz.
II.Tazminat hkmnn deitirilmesi MADDE 75- Bedensel zararn kapsam, karar verme
srasnda tam olarak belirlenemiyorsa hkim, kararn kesinlemesinden balayarak iki yl iinde, tazminat hkmn deitirme yetkisini sakl tutabilir.
da gerektirdii takdirde hkim, istem zerine davalnn zarar grene geici deme yapmasna karar verebilir. Davalnn yapt geici demeler, hkmedilen tazminata mahsup edilir; tazminata hkmedilmezse hkim, davacnn ald geici demeleri, yasal faizi ile birlikte geri vermesine karar verir.
NC AYIRIM Sebepsiz Zenginlemeden Doan Bor likileri A. Koullar I. Genel olarak MADDE 77- Hakl bir sebep olmakszn, bir
bakasnn malvarlndan veya emeinden zenginleen, bu zenginlemeyi geri vermekle ykmldr. Bu ykmllk, zellikle zenginlemenin geerli olmayan veya gereklememi ya da sona ermi bir sebebe dayanmas durumunda domu olur.
II. Borlanlmam edimin ifas MADDE 78- Borlanmad edimi kendi isteiyle
yerine getiren kimse, bunu ancak, kendisini borlu sanarak yerine getirdiini ispat ederse geri isteyebilir. Zamanamna uram bir borcun ifasndan veya ahlaki bir devin yerine getirilmi olmasndan kaynaklanan zenginlemeler geri istenemez. Bor olmad hlde denmi olan edimin geri istenmesine ilikin dier kanun hkmleri sakldr.
B. Geri vermenin kapsam I. Zenginleenin ykmll MADDE 79- Sebepsiz zenginleen, zenginlemenin
geri istenmesi srasnda elinden km olduunu ispat ettii ksmn dnda kalan geri vermekle ykmldr. Zenginleen, zenginlemeyi iyiniyetli olmakszn elden karmsa veya elden karrken ileride geri vermek zorunda kalabileceini hesaba katmas gerekiyorsa, zenginlemenin tamamn geri vermekle ykmldr.
II. Giderleri isteme hakk MADDE 80- Zenginleen iyiniyetli ise, yapt zorunlu
ve yararl giderleri, geri verme isteminde bulunandan isteyebilir. Zenginleen iyiniyetli deilse, zorunlu giderlerinin ve yararl giderlerinden sadece geri verme zamannda mevcut olan deer artnn denmesini isteyebilir. Zenginleen, iyiniyetli olup olmadna baklmakszn, dier giderlerinin denmesini isteyemez. Ancak, kendisine karlk nerilmezse, o ey ile birletirdii ve zararszca ayrlmas mmkn bulunan eklemeleri geri vermeden nce ayrp alabilir.
C. Geri istenememe MADDE 81- Hukuka veya ahlaka aykr bir sonucun
gereklemesi amacyla verilen ey geri istenemez. Ancak, alan davada hkim, bu eyin Devlete mal edilmesine karar verebilir.
KNC BLM Bor likisinin Hkmleri BRNC AYIRIM Borlarn fas A. Genel olarak I. ahsen ifa zorunluluunun olmamas MADDE 83- Borcun, bizzat borlu tarafndan ifa
edilmesinde alacaklnn menfaati bulunmadka borlu, borcunu ahsen ifa etmekle ykml deildir.
MADDE 84- Borcun tamam belli ve muaccel ise, alacakl ksmen ifay reddedebilir. Alacakl ksmen ifay kabul ederse borlu, borcun kendisi tarafndan ikrar olunan ksmn ifadan kanamaz.
2. Blnemeyen bor MADDE 85- Blnemeyen bir borcun birden ok
alacakls varsa, alacakllardan her biri, borcun alacakllarn tamamna ifasn isteyebilir. Borlu, edimini alacakllarn hepsine birden ifa etmek zorundadr. Blnemeyen borcun birden ok borlusu varsa, borlulardan her biri borcun tamamn ifa etmekle ykmldr. Durumun gereinden aksi anlalmadka, ifada bulunan borlu, alacaklya halef olur ve dier borlulardan paylar orannda alacan isteyebilir.
doduu tarihte yrrlkte olan mevzuat hkmlerine gre belirlenir. Szleme ile kararlatrlacak yllk faiz oran, birinci fkra uyarnca belirlenen yllk faiz orannn yzde elli fazlasn aamaz.
taraflarca kararlatrlmadka veya hukuki ilikinin zelliinden anlalmadka her bor, doumu annda muaccel olur.
II. Sreye bal bor 1. Aya ilikin srelerde vade MADDE 91- Borcun ifas iin bir ayn balangc veya
sonu belirlenmise, bundan ayn birinci ve sonuncu gn; ayn ortas belirlenmise, bundan da ayn onbeinci gn anlalr. Borcun ifas iin gn belirtilmeksizin sadece ay belirlenmise, bundan o ayn son gn anlalr.
2. Dier srelerde vade MADDE 92- Bir borcun veya taraflardan birine den
herhangi bir ykmlln szlemenin kurulmasndan balayarak belli bir srenin sonunda ifas gerekiyorsa, ifa zaman aadaki biimde belirlenir: 1. Gn olarak belirlenmi sre, szlemenin kurulduu gn saylmakszn, bu srenin son gn dolmu olur. Sekiz veya onbe gn olarak belirlenmi sre ise, bir veya iki haftay deil, tam sekiz veya onbe gn ifade eder. 2. Hafta olarak belirlenmi sre, son haftann szlemenin kurulduu gne ismen uyan gnnde dolmu olur. 3. Ay olarak veya yl, yaryl ve yln drtte biri gibi birden ok ay ieren bir zaman olarak belirlenmi sre,
szlemenin kurulduu gn ayn kanc gn ise, son ayn bunu karlayan gnnde dolmu olur. Son ayda bunu karlayan gn yoksa sre, bu ayn son gn dolmu saylr. 4. Yarm aydan onbe gnlk sre anlalr. Bir veya birden ok ay ve yarm ay olarak belirlenmi srenin dolduu gn, son aya onbe gn eklenerek belirlenir. Bu kurallar, srenin szlemenin kurulmasndan baka bir andan ilemeye balad durumlarda da uygulanr. Borlu, belirli bir sre iinde yerine getirilmesi gereken bir borcu, bu srenin dolmasndan nce ifa etmekle ykmldr.
III. saatlerinde ifa MADDE 94- Bor, allm i saatlerinde ifa ve kabul
edilir.
IV. Srenin uzatlmas MADDE 95- Sre uzatlm ise yeni sre, aksi
kararlatrlm olmadka, nceki srenin sona ermesini izleyen birinci gnden balar. hkmlerinden veya zelliinden ya da durumun gereinden taraflarn aksini kastettikleri anlalmadka borlu, edimini srenin sona ermesinden nce ifa edebilir. Ancak, kanun veya szleme ya da det gerei olmadka borlu, erken ifada bulunmas sebebiyle indirim yapamaz.
VI. Karlkl bor ykleyen szlemelerde 1. fada sra MADDE 97- Karlkl bor ykleyen bir szlemenin
ifas isteminde bulunan tarafn, szlemenin koullarna ve zelliklerine gre daha sonra ifa etme hakk olmadka, kendi borcunu ifa etmi ya da ifasn nermi olmas gerekir.
derse bu taraf, kar edimin ifas gvence altna alnncaya kadar kendi ediminin ifasndan kanabilir. Hakk tehlikeye den taraf, ayrca uygun bir srede istedii gvence verilmezse szlemeden dnebilir.
D. deme I. lke paras ile MADDE 99- Konusu para olan bor lke parasyla
denir. lke paras dnda baka bir para birimiyle deme yaplmas kararlatrlmsa, szlemede aynen deme veya bu anlama gelen bir ifade bulunmadka bor, deme gnndeki rayi zerinden lke parasyla da denebilir. lke paras dnda baka bir para birimiyle belirlenmi ve szlemede aynen deme ya da bu anlama gelen bir ifade de bulunmadka, borcun deme gnnde denmemesi zerine alacakl, bu alacann aynen veya vade ya da fiil deme gnndeki rayi zerinden lke paras ile denmesini isteyebilir.
II. Mahsup 1. Ksmen demede MADDE 100- Borlu, faiz veya giderleri demede
gecikmemi ise, ksmen yapt demeyi ana bortan dme hakkna sahiptir. Aksine anlama yaplamaz. Alacakl, alacan bir ksm iin kefalet, rehin veya baka bir gvence alm ise, borlu ksmen yapt demeyi, gvence altna alnan veya gvencesi daha iyi olan ksma mahsup etme hakkna sahip deildir.
2. Birden ok borta a. Borlu ve alacaklnn bildirimine gre MADDE 101- Birden ok borcu bulunan borlu,
deme gnnde bu borlardan hangisini demek istediini alacaklya bildirebilir. Borlu bildirimde bulunmazsa, yaplan deme, kendisi tarafndan derhl itiraz edilmi olmadka, alacaklnn makbuzda gsterdii bor iin yaplm saylr. geerli bir aklama yaplmad veya makbuzda bir aklk bulunmad durumda deme, muaccel bor iin yaplm saylr. Birden ok bor muaccel ise demenin, borluya kar ilk olarak takip edilen bor iin yaplm olduu kabul edilir. Takip yaplmam ise deme, vadesi ilk nce gelmi olan bor iin yaplm olur. Birden ok borcun vadesi ayn zamanda gelmise, mahsup orantl olarak; borlardan hibirinin vadesi gelmemise deme, gvencesi en az olan bor iin yaplm saylr.
III. Makbuz ve senetlerin geri verilmesi 1. Borlunun hakk MADDE 103- Borcu deyen borlu, bir makbuz ve
borcun tamam denmise, buna ilikin bor senedinin geri verilmesini veya iptalini isteyebilir. Borcun tamam denmemi veya bor senedi alacaklya bakaca haklar da vermekte ise borlu, ancak
E. Alacaklnn temerrd I. Koullar MADDE 106- Yapma veya verme edimi gerei gibi
kendisine nerilen alacakl, hakl bir sebep olmakszn onu kabulden veya borlunun borcunu ifa edebilmesi iin kendisi tarafndan yaplmas gereken hazrlk fiillerini yapmaktan kanrsa, temerrde dm olur. Alacakl, mteselsil borlulardan birine kar temerrde derse, dierlerine kar da temerrde dm olur.
dmesi durumunda borlu, hasar ve giderleri alacaklya ait olmak zere, teslim edecei eyi tevdi ederek borcundan kurtulabilir. Tevdi yerini, ifa yerindeki hkim belirler. Bununla birlikte ticari mallar, hkim karar olmadan da bir ardiyeye tevdi edilebilir.
II. Hkmleri 1. Bir eyin teslimine ilikin edimlerde a. Tevdi hakk MADDE 107- Alacaklnn temerrde
c. Tevdi konusunu geri alma MADDE 109- Alacakl, tevdi edilen eyi kabul ettiini
aklam veya tevdi bir rehnin ortadan kaldrlmas sonucunu dourmu olmadka borlu, tevdi edilen eyi geri alabilir. Tevdi edilen ey geri alnd anda alacak, btn yan haklaryla birlikte varln srdrr.
sebebiyle ya da alacakldan kaynaklanan dier kiisel bir sebeple bor, alacaklya veya temsilcisine ifa edilemezse borlu, alacaklnn temerrdnde olduu gibi, tevdi ya da szlemeden dnme hakkn kullanabilir.
KNC AYIRIM Borlarn fa Edilmemesinin Sonular A. Borcun ifa edilmemesi I. Giderim borcu 1. Genel olarak MADDE 112- Bor hi veya gerei gibi ifa edilmezse
borlu, kendisine hibir kusurun yklenemeyeceini ispat etmedike, alacaklnn bundan doan zararn gidermekle ykmldr.
2. Yapma ve yapmama borlarnda MADDE 113- Yapma borcu, borlu tarafndan ifa
edilmedii takdirde alacakl, masraf borluya ait olmak zere edimin kendisi veya bakas tarafndan ifasna izin verilmesini isteyebilir; her trl giderim isteme hakk sakldr. Yapmama borcuna aykr davranan borlu, bu aykr davrannn dourduu zarar gidermekle ykmldr. Alacakl, ayrca borca aykr durumun ortadan kaldrlmasn veya bu konuda masraf borluya ait olmak zere kendisinin yetkili klnmasn isteyebilir.
II. Sorumluluun ve giderim borcunun kapsam 1. Genel olarak MADDE 114- Borlu, genel olarak her trl kusurdan
sorumludur. Borlunun sorumluluunun kapsam, iin zel niteliine gre belirlenir. zellikle borlu iin bir yarar salamyorsa, sorumluluk daha hafif olarak deerlendirilir. Haksz fiil sorumluluuna ilikin hkmler, kyas yoluyla szlemeye aykrlk hllerine de uygulanr.
3. Yardmc kiilerin fiillerinden sorumluluk MADDE 116- Borlu, borcun ifasn veya bir bor
ilikisinden doan hakkn kullanlmasn, birlikte yaad kiiler ya da yannda alanlar gibi yardmclarna kanuna uygun surette brakm olsa bile, onlarn ii yrttkleri srada dier tarafa verdikleri zarar gidermekle ykmldr. Yardmc kiilerin fiilinden doan sorumluluk, nceden yaplan bir anlamayla tamamen veya ksmen kaldrlabilir. Uzmanl gerektiren bir hizmet, meslek veya sanat, ancak kanun veya yetkili makamlar tarafndan verilen izinle yrtlebiliyorsa, borlunun yardmc kiilerin fiillerinden sorumlu olmayacana ilikin anlama kesin olarak hkmszdr.
borcun borlusu, alacaklnn ihtaryla temerrde der. Borcun ifa edilecei gn, birlikte belirlenmi veya szlemede sakl tutulan bir hakka dayanarak taraflardan biri usulne uygun bir bildirimde bulunmak suretiyle belirlemise, bu gnn gemesiyle; haksz fiilde fiilin ilendii, sebepsiz zenginlemede ise zenginlemenin gerekletii tarihte borlu temerrde dm olur. Ancak sebepsiz zenginleenin iyiniyetli olduu hllerde temerrt iin bildirim arttr.
II. Hkmleri 1. Genel olarak a. Gecikme tazminat MADDE 118- Temerrde den borlu, temerrde
dmekte kusuru olmadn ispat etmedike, borcun ge ifasndan dolay alacaklnn urad zarar gidermekle ykmldr.
2. Temerrt faizi a. Genel olarak MADDE 120- Uygulanacak yllk temerrt faizi oran,
szlemede kararlatrlmamsa, faiz borcunun doduu tarihte yrrlkte olan mevzuat hkmlerine gre belirlenir. Szleme ile kararlatrlacak yllk temerrt faizi oran, birinci fkra uyarnca belirlenen yllk faiz orannn yzde yz fazlasn aamaz. Akd faiz oran kararlatrlmakla birlikte szlemede temerrt faizi kararlatrlmamsa ve yllk akd faiz oran da birinci fkrada belirtilen faiz oranndan fazla ise, temerrt faizi oran hakknda akd faiz oran geerli olur.
4. Karlkl bor ykleyen szlemelerde a. Sre verilmesi MADDE 123- Karlkl bor ykleyen szlemelerde,
taraflardan biri temerrde dt takdirde dieri, borcun ifa edilmesi iin uygun bir sre verebilir veya uygun bir sre verilmesini hkimden isteyebilir.
b. Sre verilmesini gerektirmeyen durumlar MADDE 124- Aadaki durumlarda sre verilmesine
gerek yoktur: 1. Borlunun iinde bulunduu durumdan veya tutumundan sre verilmesinin etkisiz olaca anlalyorsa. 2. Borlunun temerrd sonucunda borcun ifas alacakl iin yararsz kalmsa. 3. Borcun ifasnn, belirli bir zamanda veya belirli bir sre iinde gereklememesi zerine, ifann artk kabul edilmeyecei szlemeden anlalyorsa.
Szlemeden dnme hlinde taraflar, karlkl olarak ifa ykmllnden kurtulurlar ve daha nce ifa ettikleri edimleri geri isteyebilirler. Bu durumda borlu, temerrde dmekte kusuru olmadn ispat edemezse alacakl, szlemenin hkmsz kalmas sebebiyle urad zararn giderilmesini de isteyebilir.
NC AYIRIM Bor likilerinin nc Kiilere Etkisi A. Alacaklya halef olma MADDE 127- Alacaklya ifada bulunan nc kii,
aadaki hllerde ifas lsnde alacaklnn haklarna halef olur: 1. Bakasnn borcu iin rehnedilen bir eyi rehinden kurtard ve bu ey zerinde mlkiyet veya baka bir ayni hakk bulunduu takdirde. 2. Alacaklya ifada bulunan nc kiinin ona halef olaca, borlu tarafndan ifadan nce alacaklya bildirildii takdirde. Dier halefiyet hllerine ilikin kanun hkmleri sakldr.
B. nc kiinin fiilini stlenme MADDE 128- nc bir kiinin fiilini bakasna kar
stlenen, bu fiilin gereklememesinden doan zarar gidermekle ykmldr. Belirli bir sre iin yaplan stlenmede, srenin bitimine kadar stlenene edimini ifa etmesi iin yazl olarak bavurulmamas hlinde, stlenenin sorumluluunun sona erecei kararlatrlabilir.
C. nc kii yararna szleme I. Genel olarak MADDE 129- Kendi adna szleme yapan kii,
szlemeye nc kii yararna bir edim ykmll koydurmusa, edimin nc kiiye ifa edilmesini isteyebilir. nc kii veya nc kiiye halef olanlar da, taraflarn amacna veya rf ve dete uygun dt takdirde edimin ifasn isteyebilirler. Bu durumda, nc kii veya ona halef olanlar bu hakk kullanmak istediklerini borluya bildirdikten sonra, alacakl borluyu ibra edemeyecei gibi, borcun nitelik ve kapsamn da deitiremez.
NC BLM Borlarn ve Bor likilerinin Sona Ermesi, Zamanam BRNC AYIRIM Sona Erme Hlleri A. Asl borca bal hak ve borlarn sona ermesi MADDE 131- Asl bor ifa ya da dier bir sebeple
sona erdii takdirde, rehin, kefalet, faiz ve ceza koulu gibi buna bal hak ve borlar da sona ermi olur. lemi faizin ve ceza koulunun ifasn isteme hakk szlemeyle veya ifa anna kadar yaplacak bir bildirimle sakl tutulmu ise ya da durum ve koullardan sakl tutulduu anlalmaktaysa, bu faizler ve ceza koulu istenebilir. Tanmaz rehnine, kymetli evraka ve konkordatoya ilikin zel hkmler sakldr.
C. Yenileme I. Genel olarak MADDE 133- Yeni bir borla mevcut bir borcun sona
erdirilmesi, ancak taraflarn bu yndeki ak iradesi ile olur. zellikle mevcut bor iin kambiyo taahhdnde bulunulmas veya yeni bir alacak senedi ya da yeni bir kefalet senedi dzenlenmesi, taraflarn ak yenileme iradeleri olmadka yenileme saylmaz.
II. Cari hesaplarda MADDE 134- eitli kalemlerin bir cari hesaba
sadece kaydedilmi olmas, borcun yenilenmi olduu anlamna gelmez. Ancak, hesabn kesilmi ve hesap sonucu dier tarafa kabul edilmi olmas durumunda, bor yenilenmi olur. Kalemlerden birinin gvencesi varsa, aksi kararlatrlmadka, hesap kesilip sonucun kabul edilmi olmas, gvenceyi sona erdirmez.
alacak zerinde nceden mevcut olan haklar birlemeden etkilenmez. Birleme gemie etkili olarak ortadan kalkarsa, bor varln srdrr. Tanmaz rehni ve kymetli evraka ilikin zel hkmler sakldr.
II. Ksmi ifa imknszl MADDE 137- Borcun ifas borlunun sorumlu
tutulamayaca sebeplerle ksmen imknszlarsa borlu, borcunun sadece imknszlaan ksmndan kurtulur. Ancak, bu ksmi ifa imknszl nceden ngrlseydi taraflarca
byle bir szlemenin yaplmayaca aka anlalrsa, borcun tamam sona erer. Karlkl bor ykleyen szlemelerde, bir tarafn borcu ksmen imknszlar ve alacakl ksmi ifaya raz olursa, kar edim de o oranda ifa edilir. Alacaklnn byle bir ifaya raz olmamas veya kar edimin blnemeyen nitelikte olmas durumunda, tam imknszlk hkmleri uygulanr.
F. Takas I. Koullar 1. Genel olarak MADDE 139- ki kii, karlkl olarak bir miktar para
veya zde dier edimleri birbirine borlu olduklar takdirde, her iki bor muaccel ise her biri alacan borcuyla takas edebilir. Alacaklardan biri ekimeli olsa bile takas ileri srlebilir. Zamanamna uram bir alacan takas, ancak takas edilebilecei anda henz zamanamna uramam olmas kouluyla ileri srlebilir.
2. Kefalet hlinde MADDE 140- Asl borlunun takas ileri srme hakk
bulunduka, kanabilir. kefili de alacaklya ifada bulunmaktan
3. nc kii yararna szleme hlinde MADDE 141- nc kii yararna borlanan kii, bu
borcu ile szlemenin dier tarafndan olan alacan takas edemez.
III. Alacaklnn rzasyla takas edilebilir alacaklar MADDE 144- Aadaki alacaklar takas haklarnn
doumundan sonra, ancak alacakllarn rzasyla takas edilebilir: 1. Tevdi edilmi eyann geri verilmesine veya bedeline ilikin alacaklar.
2. Haksz olarak alnm veya aldatma sonucunda alkonulmu eyann geri verilmesine veya bedeline ilikin alacaklar. 3. Nafaka ve ii creti gibi, borlunun ve ailesinin bakm iin zorunlu olup, zel nitelii gerei, dorudan alacaklya verilmesi gereken alacaklar.
ortakln mdrleri, temsilcileri, denetileri ile ortaklk veya ortaklar arasndaki alacaklar. 5. Veklet, komisyon ve acentalk szlemelerinden, ticari simsarlk creti alaca dnda, simsarlk szlemesinden doan alacaklar. 6. Yklenicinin ykmllklerini ar kusuruyla hi ya da gerei gibi ifa etmemesi dnda, eser szlemesinden doan alacaklar.
muaccel olmasyla ilemeye balar. Alacan muaccel olmasnn bir bildirime bal olduu hllerde, zamanam bu bildirimin yaplabilecei gnden ilemeye balar.
7. Alacakl ve borlu sfatnn ayn kiide birlemesinde, birlemenin ileride gemie etkili olarak ortadan kalkmas durumunda, bu durumun ortaya kmasna kadar geecek srece. Zamanamn durduran sebeplerin ortadan kalkt gnn bitiminde zamanam ilemeye balar veya durmadan nce balam olan ilemesini srdrr.
III. Yeni srenin balamas 1. Borcun ikrar edilmesi veya karara balanmas hlinde MADDE 156- Zamanamnn kesilmesiyle, yeni bir
sre ilemeye balar. Bor bir senetle ikrar edilmi veya bir mahkeme ya da hakem kararna balanm ise, yeni sre her zaman on yldr.
2. Alacaklnn fiili hlinde MADDE 157- Bir dava veya defi yoluyla kesilmi
olan zamanam, dava sresince taraflarn yarglamaya ilikin her ileminden veya hkimin her kararndan sonra yeniden ilemeye balar. Zamanam, icra takibiyle kesilmise, alacan takibine ilikin her ilemden sonra yeniden ilemeye balar. Zamanam, iflas masasna bavurma sebebiyle kesilmise, iflasa ilikin hkmlere gre alacan yeniden istenmesi imknnn doumundan itibaren yeniden ilemeye balar.
mahkemenin yetkili veya grevli olmamas ya da dzeltilebilecek bir yanllk yaplmas yahut vaktinden nce alm olmas nedeniyle reddedilmi olup da o arada zamanam veya hak drc sre dolmusa, alacakl altm gnlk ek sre iinde haklarn kullanabilir.
F. Tanr rehni ile gvenceye balanm alacakta MADDE 159- Alacan bir tanr rehniyle gvenceye
balanm olmas, bu alacak iin zamanamnn ilemesine engel olmaz; bununla birlikte alacaklnn, hakkn rehinden alma yetkisi devam eder.
DRDNC BLM Bor likilerinde zel Durumlar BRNC AYIRIM Teselsl A. Mteselsil borluluk I. Douu MADDE 162- Birden ok borludan her biri,
alacaklya kar borcun tamamndan sorumlu olmay kabul ettiini bildirirse, mteselsil borluluk doar. Byle bir bildirim yoksa, mteselsil borluluk ancak kanunda ngrlen hllerde doar. II. D iliki 1. Hkmleri a. Borlularn sorumluluu MADDE 163- Alacakl, borcun tamamnn veya bir ksmnn ifasn, dilerse borlularn hepsinden, dilerse yalnz birinden isteyebilir. Borlularn sorumluluu, borcun tamam deninceye kadar devam eder.
mteselsil borcun sebep ya da konusundan doan defi ve itirazlar ileri srebilir. Mteselsil borlulardan biri ortak defi ve itirazlar ileri srmezse, dierlerine kar sorumlu olur. ile aksi belirlenmedike, borlulardan biri kendi davranyla dier borlularn durumunu arlatramaz.
2. Borcun sona ermesi MADDE 166- Borlulardan biri, ifa veya takasla
borcun tamamn veya bir ksmn sona erdirmise, bu oranda dier borlular da bortan kurtarm olur. Borlulardan biri, alacaklya ifada bulunmakszn bortan kurtulmusa, dier borlular bundan, ancak durumun veya borcun niteliinin elverdii lde yararlanabilirler. Alacaklnn borlulardan biriyle yapt ibra szlemesi, dier borlular da ibra edilen borlunun i ilikideki borca katlma pay orannda bortan kurtarr.
hakk vardr. Bu durumda borlu, her bir borluya ancak pay orannda rcu edebilir. Borlulardan birinden alnamayan miktar, dier borlular eit olarak stlenmekle ykmldrler.
2. Alacaklya halef olma MADDE 168- Dierlerine rcu hakkna sahip olan
borlulardan her biri, ifa ettii miktar orannda alacaklnn haklarna halef olur. Alacakl dierlerinin zararna olarak borlulardan birinin durumunu iyiletirirse, bunun sonularna katlanr.
alacakllk, borlunun, alacakllardan her birine borcun tamamn isteme hakkn tand veya kanunun belirledii durumlarda doar. Borlu, alacakllardan birine yapt ifayla, btn alacakllara kar borcundan kurtulmu olur. Alacakllardan birinin icraya veya mahkemeye bavurmu olduu kendisine bildirilmedike, borlu onlardan diledii birine ifada bulunabilir. Aksi kararlatrlmadka veya alacakllar arasndaki hukuki ilikinin niteliinden anlalmadka, alacakllardan her birinin edim zerindeki haklar eittir. Kendisine den paydan fazlasn elde eden alacakl, bu fazlal payn alamam olan dier alacakllara demekle ykmldr.
KNC AYIRIM Koullar A. Geciktirici koul I. Genel olarak MADDE 170- Bir szlemenin hkm ifade etmesi,
gerekleip gereklemeyecei bilinmeyen bir olguya braklmsa, szleme geciktirici koula balanm olur. Aksi kararlatrlmamsa, geciktirici koula bal szleme, ancak koulun gerekletii andan balayarak hkm ifade eder.
II. Koulun askda olduu sradaki durum MADDE 171- Koul gerekleinceye kadar borlu,
borcun gerei gibi ifasn engelleyecek her trl davrantan kanmakla ykmldr. Koula bal hakk tehlikeye drlen alacakl, alaca koula bal olmayan alacakllarn haklarn korumak zere bavurabilecekleri nlemleri alabilir. Koulun gereklemesinden nce yaplan tasarruflar, koulun hkmlerini zedeledii oranda geersiz olur.
III. Koul gerekleinceye kadar elde edilen yararlar MADDE 172- Borcun konusunu oluturan ey,
koulun gereklemesinden nce kendisine verilen alacakl, koul gerekleirse, koulun gereklemesine kadar elde ettii yararlarn sahibi olur. Koul gereklemezse alacakl, elde ettii yararlar geri vermekle ykmldr.
C. Ortak hkmler I. Koulun gereklemesi MADDE 174- Koul, taraflardan birinin bizzat yerine
getirmesi gerekli bir davran deilse, o tarafn lm hlinde mirass onun yerine geebilir. biri, koulun gereklemesine drstlk kurallarna aykr olarak engel olursa, koul gereklemi saylr. Taraflardan biri, koulun gereklemesini drstlk kurallarna aykr biimde salarsa, koul gereklememi saylr.
III. Yasak koullar MADDE 176- Bir koul, hukuka veya ahlaka aykr bir
yapma veya yapmama fiilini salamak amacyla konulmusa, bu koula bal hukuki ilem kesin olarak hkmszdr.
NC AYIRIM Balanma Paras, Cayma Paras ve Ceza Koulu A. Balanma paras MADDE 177- Szleme yaplrken bir kimsenin
vermi olduu bir miktar para, cayma paras olarak deil szlemenin yapldna kant olarak verilmi saylr. Aksine szleme veya yerel det olmadka, balanma paras esas alacaktan dlr. paras kararlatrlmsa, taraflardan her biri szlemeden caymaya yetkili saylr; bu durumda paray vermi olan cayarsa verdiini brakr; alm olan cayarsa aldnn iki katn geri verir.
C. Ceza koulu I. Alacaklnn haklar 1. Cezann szlemenin ifas ile ilikisi MADDE 179- Bir szlemenin hi veya gerei gibi ifa
edilmemesi durumu iin bir ceza kararlatrlmsa, aksi szlemeden anlalmadka alacakl, ya borcun ya da cezann ifasn isteyebilir. Ceza, borcun belirlenen zaman veya yerde ifa edilmemesi durumu iin kararlatrlmsa alacakl,
hakkndan aka feragat etmi veya ifay ekincesiz olarak kabul etmi olmadka, asl borla birlikte cezann ifasn da isteyebilir. Borlunun, kararlatrlan cezay ifa ederek szlemeyi, dnme veya fesih suretiyle sona erdirmeye yetkili olduunu ispat etme hakk sakldr.
2. Ceza ile zarar arasndaki iliki MADDE 180- Alacakl hibir zarara uramam olsa
bile, kararlatrlan cezann ifas gerekir. Alacaklnn urad zarar kararlatrlan ceza tutarn ayorsa alacakl, borlunun kusuru bulunduunu ispat etmedike aan miktar isteyemez.
3. Ksmi ifann yanmas MADDE 181- Ceza kouluna ilikin hkmler, dnme
durumunda ifa edilmi olan ksmn alacaklya kalacan ngren szlemelere de uygulanr. Taksitle sata ilikin hkmler sakldr.
II. Cezann miktar, geersizlii ve indirilmesi MADDE 182- Taraflar, cezann miktarn serbeste
belirleyebilirler. Asl bor herhangi bir sebeple geersiz ise veya aksi kararlatrlmadka sonradan borlunun sorumlu tutulamayaca bir sebeple imknsz hle gelmise, cezann ifas istenemez. Ceza koulunun geersiz olmas veya borlunun sorumlu tutulamayaca bir sebeple sonradan imknsz hle gelmesi, asl borcun geerliliini etkilemez.
BENC BLM Bor likilerinde Taraf Deiiklikleri BRNC AYIRIM Alacan Devri A. Koullar I. radi devir 1. Genel olarak MADDE 183- Kanun, szleme veya iin nitelii
engel olmadka alacakl, borlunun rzasn aramakszn alacan nc bir kiiye devredebilir. Borlu, devir yasa iermeyen yazl bir bor tanmasna gvenerek alaca devralm olan nc kiiye kar, alacan devredilemeyeceinin kararlatrlm bulunduu savunmasn ileri sremez.
II. Yasal veya yargsal devir ve etkisi MADDE 185- Alacan devri kanun veya mahkeme
karar gereince gereklemise, bu devir zel bir ekle ve nceki alacaklnn rzasn aklamasna gerek olmakszn, nc kiilere kar ileri srlebilir.
alacan devredildii, devreden veya devralan tarafndan kendisine bildirilmemise, nceki alacaklya; alacak birka kez devredilmise, son devralan yerine nceki devralanlardan birine iyiniyetle ifada bulunarak borcundan kurtulur.
B. Devrin hkmleri I. Borlunun durumu 1. yiniyetle yaplan ifa MADDE 186 Borlu,
2. fadan kanma ve tevdi MADDE 187- Kime ait olduu ekimeli bulunan bir
alacan borlusu, ifadan kanabilir ve alacan konusunu hkim tarafndan belirlenen yere tevdi etmekle bortan kurtulur. Borlu, alacan ekimeli olduunu bildii hlde ifada bulunursa, bundan doacak sonulardan sorumlu olur. Dava konusu olan ekime mahkemece henz sonuca balanmam ve bor da muaccel ise, taraflardan her biri borluyu, edimi tevdi etmeye zorlayabilir.
rendii srada devredene kar sahip olduu savunmalar, devralana kar da ileri srebilir. Borlu, devri rendii anda muaccel olmayan alacan, devredilen alacaktan nce veya onunla ayn anda muaccel olmas kouluyla borcu ile takas edebilir.
II. ncelik haklar ve bal haklarn geii MADDE 189- Alacan devri ile devredenin kiiliine
zg olanlar dndaki ncelik haklar ve bal haklar da devralana geer. Asl alacakla birlikte ilemi faizler de devredilmi saylr.
III. Senet ve belgelerin teslimi ve bilgi verilmesi MADDE 190- Devreden, devralana alacak senedi ile
elinde bulunan ispatla ilgili dier belgeleri teslim etmek ve alacan ileri srebilmesi iin gerekli bilgileri vermekle ykmldr.
bir edim karlnda devredilmise devreden, devir srasnda alacan varln ve borlunun deme gcne sahip olduunu garanti etmi olur. Alacak bir edim karl olmakszn devredilmi ya da kanun gereince bakasna gemise, devreden veya nceki
2. faya ynelik devir MADDE 192- Alacakl, alacan borcu ifaya ynelik
olarak devretmekle birlikte borca mahsup edilecek miktar belirlememise devralan, ancak borludan ald veya gereken zeni gsterseydi alabilecek olduu miktar, kendi alacana mahsup etmek zorundadr.
KNC AYIRIM Borcun stlenilmesi A. stlenme szlemesi MADDE 195- Borlu ile i stlenme szlemesi
yapan kii, borcu bizzat ifa ederek veya alacaklnn rzasyla
borcu stlenerek, borluyu borcundan kurtarma ykmll altna girmi olur. Borlu, i stlenme szlemesinden doan borlarn ifa etmedike, dier taraftan ykmlln yerine getirmesini isteyemez. Borlu, borcundan kurtarlmamsa, dier taraftan gvence isteyebilir.
B. D stlenme szlemesi I. neri ve kabul MADDE 196- Borlunun yerine yenisinin gemesi ve
borcundan kurtarlmas, borcu stlenen ile alacakl arasnda yaplacak szlemeyle olur. stlenme szlemesinin, stlenen veya onun izni ile borlu tarafndan alacaklya bildirilmesi, d stlenme szlemesinin yaplmasna ilikin neri anlamna gelir. Alacaklnn kabul ak veya rtl olabilir. Alacakl, ekince ileri srmeksizin stlenenin ifasn kabul eder veya onun borlu sfat ile yapt dier herhangi bir ileme rza gsterirse, borcun stlenilmesini kabul etmi saylr.
stlenmeye ilikin olarak alacaklya neride bulunulursa, ilk neride bulunan, nerisi ile bal olmaktan kurtulur.
C. Borlunun deimesinin sonular I. Bal hak ve borlar MADDE 198- Borlu deimi olsa bile, alacaklnn
borlunun kiiliine zg olanlar dndaki bal haklar sakl kalr. Bununla birlikte borcun gvencesi olarak rehin veren nc kiinin ve kefilin sorumluluklar, ancak onlarn borcun stlenilmesine yazl olarak rza gstermeleri hlinde devam eder.
ispat etmedike alacakl, nceden salanm gvenceyi yitirmesi yznden veya baka herhangi bir sebeple urad zararn giderilmesini stlenenden isteyebilir.
F. Malvarlnn veya iletmenin devralnmas MADDE 202- Bir malvarln veya bir iletmeyi aktif
ve pasifleri ile birlikte devralan, bunu alacakllara bildirdii veya ticari iletmeler iin Ticaret Sicili Gazetesinde, dierleri iin Trkiye genelinde datm yaplan gazetelerden birinde yaymlanacak ilanla duyurduu tarihten balayarak, onlara kar malvarlndaki veya iletmedeki borlardan sorumlu olur. Bununla birlikte, iki yl sreyle nceki borlu da devralanla birlikte mteselsil borlu olarak sorumlu kalr. Bu sre, muaccel borlar iin, bildirme veya duyuru tarihinden; daha sonra muaccel olacak borlar iin ise, muacceliyet tarihinden ilemeye balar. Borlarn bu yoldan stlenilmesinin sonular, d stlenme szlemesinden doan sonularla zdetir.
Bildirme veya ilanla duyurma ykmll devralan tarafndan yerine getirilmedike, ikinci fkrada ngrlen iki yllk sre ilemeye balamaz.
G. letmelerin birlemesi ve ekil deitirmesi MADDE 203- Bir iletme, baka bir iletme ile aktif
ve pasiflerin karlkl olarak devralnmas ya da birinin dierine katlmas yoluyla birletirilirse, her iki iletmenin alacakllar, bir malvarlnn devralnmasndan doan haklara sahip olup, btn alacaklarn yeni iletmeden alabilirler. Bir tek kiiye ait olup da, kollektif veya komandit ortaklk hline dntrlen bir iletmenin borlar hakknda da ayn hkm uygulanr. ve rehinli tanmazlarn devri konusundaki borcun stlenilmesine ilikin zel hkmler sakldr.
NC AYIRIM Szlemenin Devri ve Szlemeye Katlma A. Szlemenin devri MADDE 205- Szlemenin devri, szlemeyi
devralan ile devreden ve szlemede kalan taraf arasnda yaplan ve devredenin bu szlemeden doan taraf olma sfat ile birlikte btn hak ve borlarn devralana geiren bir anlamadr. Szlemeyi devralan ile devreden arasnda yaplan ve szlemede kalan dier tarafa nceden verilen izne
dayanan veya sonradan onaylanan anlama da, szlemenin devri hkmlerine tabidir. Szlemenin devrinin geerlilii, devredilen szlemenin ekline baldr. Kanundan doan halefiyet hlleri ile dier zel hkmler sakldr.
KNC KISIM zel Bor likileri BRNC BLM Sat Szlemesi BRNC AYIRIM Genel Hkmler A. Tanm ve hkmleri MADDE 207- Sat
alcnn ise buna karlk bir bedel deme borcunu stlendii szlemedir. Szleme ile aksi kararlatrlmadka veya aksine bir det bulunmadka, satc ve alc borlarn ayn anda ifa etmekle ykmldrler. Durum ve koullara gre belirlenmesi mmkn olan bedel, kararlatrlm bedel hkmndedir.
B. Satcnn borlar I. Zilyetliin devri 1. Kural MADDE 210- Satc, satlann mlkiyetini geirmek
amacyla, zilyetliini alcya devretmekle ykmldr.
2. Devir ve tama giderleri MADDE 211- Aksine szleme veya det yoksa,
lme ve tartma gibi devir giderleri satcya, satlan devralmak zere yaplan giderler ve satlann ifa yerinden baka yere tanmas gerektiinde, tama giderleri alcya aittir. Gidersiz devir kararlatrlmsa, satc tama giderlerini stlenmi saylr. Liman ve gmrk giderleri olmakszn devir kararlatrlmsa satc, d satm, transit ve d alm vergilerini stlenmi saylr; ancak satlann alc tarafndan devralnd srada denmi olan tketim vergilerini stlenmi saylmaz.
temerrd hlinde, borlunun temerrdne ilikin genel hkmler uygulanr. Zilyetliin devri iin belirli bir sre konulmu olan ticari satlarda, satc temerrde derse alcnn, devir
isteminden vazgeerek borcun ifa edilmemesinden doan zararnn giderilmesini istedii kabul edilir. Alc, satlann devredilmesini isteme niyetinde ise, belirlenen srenin bitiminde bunu satcya hemen bildirmek zorundadr.
b. Giderim borcu ve kapsam MADDE 213- Borcunu ifa etmeyen satc, alcnn bu
yzden urad zarar gidermekle ykmldr. Satc borcunu ifa etmezse alc, sat bedeli ile kendisine devredilmeyen satlann yerine, bir bakasn satn almak iin drstlk kurallarna uygun olarak dedii bedel arasndaki farka gre hesaplanacak zararn giderilmesini isteyebilir. Satlan, borsada kaytl veya piyasa fiyat bulunan mallardan ise alc, onun yerine bir bakasn satn alma zorunda olmakszn, sat bedeli ile belirlenmi ifa gnndeki piyasa fiyat arasndaki farka gre hesaplanacak zararn giderilmesini isteyebilir.
II. Zapttan sorumluluk 1. Konusu MADDE 214- Sat szlemesinin kurulduu srada
var olan bir hak dolaysyla, satlann tamam veya bir ksm bir nc kii tarafndan alcnn elinden alnrsa satc, bundan dolay alcya kar sorumlu olur. Alc, elinden alnma tehlikesini szlemenin kurulduu srada biliyor idiyse satc, ayrca stlenmi olmadka bundan dolay sorumlu olmaz.
Satc, nc kiinin hakkn gizlemise, sorumluluunu kaldrma veya snrlama konusunda yaplm olan anlama kesin olarak hkmszdr.
2. Yarglama usul a. Davann bildirimi MADDE 215- Satlann elinden alnmas tehlikesi ile
karlaan alc, kendisine kar alan davay satcya bildirdii zaman satc, durumun gereine gre ve yarglama usul uyarnca ya alcnn yannda davaya katlmak ya da alc yerine geerek nc kiiye kar davay takip etmek ve savunmak zorundadr. Bildirme, davaya katlmaya ve savunmaya elverili bir zamanda yaplmsa, alcnn aleyhinde verilen hkm, onun ar kusuru yznden verildii ispat edilmedike, satc iin de sonu dourur. Dava, kendisine yklenilemeyen sebeplerden dolay satcya bildirilmemise satc, zamannda bildirilmi olsayd daha elverili bir hkm elde edilebileceini ispatlad lde sorumluluktan kurtulur.
b. Mahkeme karar olmakszn satlan verme MADDE 216- Satcnn zapttan sorumluluu
aadaki hllerde devam eder: 1. Alc, bir mahkeme karar beklemeksizin nc kiinin hakkn drstlk kurallarna uygun olarak tanm ve satlan ona vermise. 2. Alc, nc kiinin kendisine kar dava amasn beklemeden, satcy satlan zerindeki hak iddiasna ilikin
uyumazl dava yoluyla zmlemesi, aksi takdirde tahkim yoluna bavuraca konusunda gecikmeksizin uyarm ve bundan sonu alamad iin tahkim yoluna bavurmusa. Satcnn sorumluluu, alcnn satlan nc kiiye vermekle ykml olduunu ispat etmesi durumunda da devam eder.
3. Alcnn haklar a. Tam zapt hlinde MADDE 217- Satlann tamam alcnn elinden
alnmsa, sat szlemesi kendiliinden sona ermi saylr ve alc satcdan aadaki istemlerde bulunabilir: 1. Satlandan elde ettii veya elde etmeyi ihmal eyledii rnlerin deeri indirilerek, demi olduu sat bedelinin faizi ile birlikte geri verilmesini. 2. Satlan elinden alan nc kiiden isteyemeyecei giderleri. 3. Davay satcya bildirmekle kanlabilecek olanlar dnda kalan btn yarglama giderleri ile yarglama dndaki giderleri. 4. Satlann tamamen elinden alnmas yznden dorudan doruya urad dier zararlar. Satc, kendisine hibir kusur yklenemeyeceini ispat etmedike, alcnn satlann elinden alnmas yznden uram olduu dier zararlar da gidermekle ykmldr.
b. Ksmi zapt hlinde MADDE 218- Satlann bir ksm elinden alnm veya
satlan snrl ayni bir hakla yklenmise alc, sadece bu yzden urad zararn giderilmesini isteyebilir. Ancak alcnn, satlandaki bu durumu bilseydi onu satn almayaca durum ve koullardan anlalyorsa, alc hkimden szlemenin sona ermesine karar vermesini isteyebilir. Bu durumda alc, satlann elinde kalm olan ksmn o zamana kadar elde etmi olduu yararlarla birlikte, satcya geri vermekle ykmldr.
III. Ayptan sorumluluk 1. Konusu a. Genel olarak MADDE 219- Satc, alcya kar herhangi bir surette
bildirdii niteliklerin satlanda bulunmamas sebebiyle sorumlu olduu gibi, nitelik veya nitelii etkileyen niceliine aykr olan, kullanm amac bakmndan deerini ve alcnn ondan bekledii faydalar ortadan kaldran veya nemli lde azaltan maddi, hukuki ya da ekonomik ayplarn bulunmasndan da sorumlu olur. Satc, bu ayplarn varln bilmese bile onlardan sorumludur.
4. Gzden geirme ve satcya bildirme a. Genel olarak MADDE 223- Alc, devrald satlann durumunu
ilerin olaan akna gre imkn bulunur bulunmaz gzden geirmek ve satlanda satcnn sorumluluunu gerektiren bir ayp grrse, bunu uygun bir sre iinde ona bildirmek zorundadr. Alc gzden geirmeyi ve bildirimde bulunmay ihmal ederse, satlan kabul etmi saylr. Ancak, satlanda olaan bir gzden geirmeyle ortaya karlamayacak bir ayp bulunmas hlinde, bu hkm uygulanmaz. Bu tr bir aybn bulunduu sonradan anlalrsa, hemen satcya
6. Satlann baka yerden gnderilmesi MADDE 226- Baka yerden gnderilen satlann
aypl olduunu ileri sren alc, bulunduu yerde satcnn temsilcisi yoksa, satlann korunmas iin gerekli nlemleri geici olarak almakla ykmldr. Alc, aypl olduunu ileri srd satlann korunmas iin gerekli nlemleri almakszn onu satcya geri gnderemez. Alc, satlann durumunu gecikmeksizin usulne gre tespit ettirmekle ykmldr. Bunu yaptrmazsa, ileri
srd aybn, satlann kendisine ulat zamanda var olduunu ispat yk alcya der. Satlann ksa zamanda bozulma tehlikesi varsa, alc onu bulunduu yerdeki mahkeme araclyla sattrmaya yetkili, hatta satcnn yarar gerektiriyorsa sattrmakla ykmldr. Alc, durumu satcya en ksa zamanda bildirmezse, bundan doan zarardan sorumlu olur.
ayplarndan sorumlu olduu hllerde alc, aadaki seimlik haklardan birini kullanabilir: 1. Satlan geri vermeye hazr olduunu bildirerek szlemeden dnme. 2. Satlan alkoyup ayp orannda sat bedelinde indirim isteme. 3. Ar bir masraf gerektirmedii takdirde, btn masraflar satcya ait olmak zere satlann cretsiz onarlmasn isteme. 4. mkn varsa, satlann aypsz bir benzeri ile deitirilmesini isteme. Alcnn genel hkmlere gre tazminat isteme hakk sakldr. Satc, alcya ayn maln aypsz bir benzerini hemen vererek ve urad zararn tamamn gidererek seimlik haklarn kullanmasn nleyebilir.
Alcnn, szlemeden dnme hakkn kullanmas hlinde, durum bunu hakl gstermiyorsa hkim, satlann onarlmasna veya sat bedelinin indirilmesine karar verebilir. Satlann deerindeki eksiklik sat bedeline ok yakn ise alc, ancak szlemeden dnme veya satlann aypsz bir benzeriyle deitirilmesini isteme haklarndan birini kullanabilir.
b. Satlann yok olmas veya ar biimde zarara uramas MADDE 228- Alcya aypl olarak devredilmi olan
satlann ayptan, beklenmedik hlden veya mcbir sebepten dolay yok olmas veya ar biimde zarara uramas, alcnn szlemeden dnme hakkn kullanmasn engellemez. Bu durumda alc, satlandan elinde ne kalmsa onu geri vermekle ykmldr. Satlan alcya yklenebilen bir sebep yznden yok olmusa veya alc onu bakasna devretmise ya da biimini deitirmise alc, ancak deerindeki eksiklik karlnn sat bedelinden indirilmesini isteyebilir.
8. Dnmenin sonular a. Genel olarak MADDE 229- Sat szlemesinden dnen alc,
satlan, ondan elde ettii yararlar ile birlikte satcya geri vermekle ykmldr. Buna karlk alc da, satcdan aadaki istemlerde bulunabilir: 1. demi olduu sat bedelinin, faiziyle birlikte geri verilmesi. 2. Satlann tamamen zaptnda olduu gibi, yarglama giderleri ile satlan iin yapm olduu giderlerin denmesi. 3. Aypl maldan doan dorudan zararnn giderilmesi. Satc, kendisine hibir kusur yklenemeyeceini ispat etmedike, alcnn dier zararlarn da gidermekle ykmldr.
9. Zamanam MADDE 231- Satc daha uzun bir sre iin stlenmi
olmadka, satlann aybndan doan sorumlulua ilikin her trl dava, satlandaki ayp daha sonra ortaya ksa bile, satlann alcya devrinden balayarak iki yl gemekle zamanamna urar. Alcnn satlann kendisine devrinden balayarak iki yl iinde bildirdii ayptan doan defi hakk, bu srenin gemi olmasyla ortadan kalkmaz. Satc, satlan aypl olarak devretmekte ar kusurlu ise, iki yllk zamanam sresinden yararlanamaz.
C. Alcnn borlar I. Sat bedelinin denmesi devralnmas MADDE 232- Alc, sat
ve
satlann
szlemesinde kararlatrlm olduu biimde sat bedelini demek ve kendisine sunulan satlan devralmakla ykmldr. Aksine yerel det veya anlama yoksa, satlann hemen devralnmas gereklidir.
II. Sat bedelinin belirlenmesi MADDE 233- Alc, sat bedelini belirtmeksizin, mal
alacan kesin olarak bildirmise sat, ifa yeri ve zamanndaki ortalama piyasa fiyat zerinden yaplm saylr. Sat bedeli, satlann arlna gre hesaplanyorsa, daras indirilir. Baz ticari mallarn satnda, daral arlktan miktar olarak ya da yzde hesabyla bir indirim yaplmasna veya
III. Sat bedelinin muacceliyeti ve faizi MADDE 234- Aksine szleme yoksa, satlan alcnn
zilyetliine girince sat bedeli muaccel olur. Faiz istenebilecei konusunda bir teaml varsa veya alc maldan rn ya da dier verimler elde etme imknna sahip ise ya da belirli gnn gemesiyle temerrdn gereklemesi durumunda, ayrca bir ihtara gerek olmakszn sat bedeline faiz istenebilir.
ancak sat bedeli dendikten sonra veya denme annda devredilmesi gereken durumlarda alc temerrde derse satc, herhangi bir ilem gerekmeksizin sattan dnebilir. Bu hakkn kullanmak isteyen satc, durumu gecikmeksizin alcya bildirmek zorundadr. Satlann zilyetlii sat bedeli denmeden alcya devredilmise, alcnn temerrd sebebiyle satcnn dnme hakkn kullanarak satlan geri almas, bu hakkn szlemede aka sakl tutulmasna baldr.
2. Zararn hesaplanmas ve giderimi MADDE 236- Borcunu ifa etmeyen alc, satcnn bu
yzden urad zarar gidermekle ykmldr. Satc, sat bedelini demede temerrde dm olan alcdan, bu bedel ile satlann bakasna drstlk
kurallarna uygun olarak satndan elde ettii bedel arasndaki farka gre hesaplanacak zararn giderilmesini isteyebilir. Satlan, borsada kaytl veya piyasa fiyat bulunan mallardan ise satc, byle bir sata gerek kalmakszn alcdan, sat bedeli ile maln belirlenmi deme gnndeki fiyat arasndaki farka gre hesaplanacak zararn giderilmesini isteyebilir.
NC AYIRIM Tanmaz Sat ve Sat likisi Douran Haklar A. ekil MADDE 237- Tanmaz satnn geerli olabilmesi
iin, szlemenin resm ekilde dzenlenmesi arttr. Tanmaz sat vaadi, geri alm ve alm szlemeleri, resm ekilde dzenlenmedike geerli olmaz. nalm szlemesinin geerlilii, yazl ekilde yaplm olmasna baldr.
B. Sat ilikisi douran haklar I. Sresi ve erhi MADDE 238- nalm, geri alm ve alm haklar en
ok on yllk sre iin kararlatrlabilir ve kanunlarda belirlenen sreyle tapu siciline erh edilebilir.
II. Devredilmesi ve miras yoluyla gemesi MADDE 239- Aksine anlama olmadka,
szlemeden doan nalm, alm ve geri alm haklar devredilemez, ancak miras yoluyla geer. Bu haklarn devredilebilecei szlemeyle kararlatrlmsa, devir ilemi hakkn kurulmas iin ngrlen ekilde yaplmadka geerli olmaz.
III. nalm hakk 1. leri srlmesi MADDE 240- nalm hakk, tanmazn sat ya da
ekonomik bakmdan sata edeer her trl ilemin yaplmas hllerinde kullanlabilir. Tanmazn, mirasn paylamnda miraslardan birine zglenmesi, cebr artrma yoluyla sat ve kamu hizmetlerinin yerine getirilmesi ve bunlara benzer amalarla edinilmesi hllerinde nalm hakk kullanlamaz.
C. Tanmaz sat I. Koullu sat ve mlkiyetin sakl tutulmas MADDE 243- Bir tanmazn koula bal satnda,
koul gereklemedike tapu siciline tescil yaplamaz. Tanmaz satnda mlkiyeti sakl tutma koulu da tescil edilemez.
III. Yarar ve hasar MADDE 245- Satlann tescilden sonraki bir zamanda
alc tarafndan teslim alnmas iin szlemeyle bir sre belirlenmise, onun yarar ve hasar, alcya teslimle geer. Bu hkm, alcnn satlan teslim almada temerrde dmesi durumunda da uygulanr. Bu szlemenin geerlilii, yazl ekilde yaplm olmasna baldr.
IV. Tanr satna ilikin kurallarn uygulanmas MADDE 246- Tanr satna ilikin kurallar, kyas
yoluyla tanmaz satnda da uygulanr.
taraflarn szlemenin konusu olan maln alcya veya nc bir kiiye braklan bir rnee ya da tespit ettikleri bir mala uygun olmas zerinde anlamalaryla yaplan sattr.
DRDNC AYIRIM Baz Sat Trleri A. rnek zerine sat I. Tanm MADDE 247- rnek zerine sat,
B. Beenme kouluyla sat I. Tanm MADDE 249- Beenme kouluyla sat, alcnn
satlan deneyerek veya gzden geirerek beenmesi kouluyla yaplan sattr.
III. Deneme veya gzden geirme 1. Satcnn yannda MADDE 251- Deneme veya gzden geirme satcnn
yannda yaplmak gerekip de alc, satlan szleme veya dete gre gerekli sre iinde kabul edip etmediini aklamazsa, satc szlemeyle ballktan kurtulur. Byle bir sre belirlenmemise, satc uygun bir sre getikten sonra, satlan kabul edip etmediini bildirmesi iin alcya ihtarda bulunabilir; bu ihtara hemen cevap verilmezse satc, szlemeyle ballktan kurtulur.
ihtar zerine alc, satlan beenmediini hemen bildirmez veya onu geri vermezse, beenme koulu gereklemi olur. Alcnn, herhangi bir ekince belirtmeksizin sat bedelinin tamamn veya bir ksmn demesiyle ya da satlan deneme veya gzden geirme amacn aacak biimde kullanmasyla da beenme koulu gereklemi olur.
C. Ksmi demeli satlar I. Taksitle sat 1. Tanm, ekli ve ierii MADDE 253- Taksitle sat, satcnn, satlan tanr
alcya sat bedelinin denmesinden nce teslim etmeyi, alcnn da sat bedelini ksm ksm demeyi stlendikleri sattr. Taksitle sat szlemesi, yazl ekilde yaplmadka geerli olmaz. Maln satcnn ticari faaliyeti kapsamnda satlmas hlinde, szlemede aadaki hususlar belirtilir: 1. Taraflarn ad ve yerleim yeri. 2. Satn konusu. 3. Satlann pein sat bedeli. 4. Taksitle deme sebebiyle belirtilecek ilave bedel. 5. Toplam sat bedeli. 6. Alcnn nakden veya aynen stlendii dier btn edimler. 7. Peinat ve taksitlerin tutar ile vadesi ve ikiden az olmamak zere taksit says.
8. Alcnn yedi gn iinde szleme yaplmas konusundaki irade aklamasn geri alma hakk. 9. ngrlmse, mlkiyetin sakl tutulmasna veya sat bedeli alacann devrine ilikin anlama kaytlar. 10. Temerrt veya vadenin ertelenmesi durumunda, yasal faiz orannn yzde otuz fazlasn gememek zere denecek faiz. 11. Szlemenin kurulduu yer ve tarih.
2. Yasal temsilcinin rzas MADDE 254- Ayrt etme gcne sahip bir kk
veya kstl tarafndan yaplm olan taksitle sat szlemesinin geerlilii, yasal temsilcinin yazl rzasna baldr. Bu durumda rzann, en ge szlemenin kurulduu anda verilmi olmas gerekir.
3. Szlemenin hkm ve sonularn dourmas ve geri alma aklamas MADDE 255- Taksitle sat szlemesi, alc
bakmndan, taraflarca imzalanm szlemenin bir nshasnn eline gemesinden yedi gn sonra hkm ve sonularn dourur. Alc, bu sre iinde irade aklamasn geri aldn satcya yazl olarak bildirebilir. Bu haktan nceden feragat edilemez. Geri alma bildiriminin srenin son gnnde postaya verilmi olmas, sonu dourmas iin yeterlidir. Satc geri alma sresi iinde mal alcya devretmise alc, mal ancak olaan bir gzden geirmenin gerektirdii
lde kullanabilir; aksi takdirde szleme hkm ve sonularn dourmu olur. Alcnn geri alma hakkn kullanmas hlinde, kendisinden cayma paras istenemez.
4. Taraflarn hak ve borlar a. Peinat deme borcu ve szlemenin sresi MADDE 256- Alc, pein sat bedelinin en az
onda birini en ge teslim annda pein olarak, sat bedelinin geri kalan ksmn da szlemenin kurulmasn izleyen yl iinde demekle ykmldr. Bakanlar Kurulu, satlann trne gre peinat miktar ile yasal deme srelerini yarya kadar indirebilecei gibi, iki katna kadar kartabilir. Kanunda belirlenen asgari peinat tamamen almakszn, satlan alcya devreden satc, peinatn denmeyen ksm zerinde istem hakkn kaybeder. Peinattan vazgeilmesi karlnda, sat bedelinde yaplacak artrma hkmszdr.
c. Sat bedelinin tamamen denmesi MADDE 258- Taksit borcu kambiyo senedine
balanm olmadka, alc sat bedelinin kalan ksmn her zaman bir defada deyerek borcundan kurtulabilir. Bu durumda, pein sat bedeline ilave edilen bedelin denmemi taksitlere isabet eden ksm, yarsndan az olmamak zere deme sresinin ksaltlmasna uygun olarak indirilir.
5. Alcnn temerrd a. Satcnn seimlik hakk MADDE 259- Alc peinat demede temerrde
derse satc, sadece peinat isteyebilir veya szlemeden dnebilir. Alc taksitleri demede temerrde derse satc, muaccel olmu taksitlerin veya geri kalan sat bedelinin tamamnn bir defada denmesini isteyebilir ya da szlemeden dnebilir. Satcnn geri kalan sat bedelinin tamamn isteyebilmesi veya szlemeden dnebilmesi, ancak bu hakk ak biimde sakl tutmu olmasna ve alcnn kararlatrlan sat bedelinin en az onda birini oluturan ve birbirini izleyen en az iki taksidi veya en az drtte birini oluturan bir taksidi ya da en son taksidi demede temerrde dm olmasna baldr. Ancak, satcnn dnme dolaysyla isteyebilecei miktar, denmi olan taksitler tutarna eit veya daha fazla ise satc szlemeden dnemez.
Satc, sat bedelinin geri kalan ksmnn tamamen denmesini isteme veya szlemeden dnme haklarn kullanmadan nce, alcya en az onbe gnlk bir sre tanmak zorundadr.
6. Yetkili mahkeme ve tahkim MADDE 262- Yerleim yeri Trkiyede olan alc,
taraf olduu taksitle sat szlemesinden doacak uyumazlklar konusunda, yerleim yerindeki mahkemenin yetkisinden nceden feragat edemeyecei gibi, tahkim szlemesi de yapamaz.
bir ilave yaplmakszn tamamen karlanm olmas hlinde, taksitle sata ilikin hkmler uygulanmaz. Alcnn tacir sfatyla hareket ettii veya maln bir ticari iletmenin ihtiyac iin ya da meslek amalarla satn alnmas durumunda, taksitle sata ilikin hkmlerden sadece 259 uncu maddenin ikinci fkras, 260 nc maddenin birinci fkras ve 261 inci maddesi hkmleri uygulanr.
II. n demeli taksitle sat 1. Tanm, ekli ve ierii MADDE 264- n demeli taksitle sat, alcnn
tanr bir maln sat bedelini nceden ksm ksm demeyi, satcnn da bedelin tamamen denmesinden sonra satlan alcya devretmeyi stlendikleri sattr. n demeli taksitle sat szlemesi, yazl ekilde yaplmadka geerli olmaz. Szlemede aadaki hususlar belirtilir: 1. Taraflarn ad ve yerleim yeri. 2. Satn konusu. 3. Toplam sat bedeli. 4. Taksitlerin says, tutar, vadesi ve szlemenin sresi. 5. Taksitleri kabule yetkili banka. 6. Alcya kar stlenilen faiz miktar. 7. Alcnn yedi gn iinde szleme yaplmas konusundaki irade aklamasn geri alma hakk. 8. Alcnn szlemeden cayma hakk ve bu sebeple deyecei cayma paras.
2. Taraflarn hak ve borlar a. demelerin gvenceye balanmas MADDE 265- deme sresi bir yldan daha uzun
veya belirsiz olan szlemelerde alc, demeleri szlemede belirtilen bir bankada kendi adna alacak gelir getiren bir tasarruf veya yatrm hesabna yatrmakla ykmldr. Banka, her iki tarafn karlarn gzetmek zorundadr. Alan hesaptan her iki tarafn rzasyla deme yaplabilir. Bu rza nceden verilemez. deme sresi bir yldan daha uzun veya belirsiz olan szlemelerde alc, satlann devrine kadar 269 uncu madde uyarnca szlemeden cayarsa satc, bu hesap zerindeki btn haklarn kaybeder. tamamn dedikten sonra, her zaman maln kendisine devredilmesini isteyebilir. Ancak, satc mal bakasndan salayarak devredecek ise alc, bunun iin kendisine uygun bir sre tanmak zorundadr. Satcnn mal alcya devredebilmesi iin, taksitle sata ilikin koullara uyulmas gerekir. Alc birden ok ey satn alm veya seim hakkn sakl tutmu ise, satlann ksm ksm devredilmesini, ancak 256 nc maddede ngrlen asgari peinat dedikten sonra isteyebilir. Satlann eya topluluu oluturduu hllerde bu istemde bulunulamaz. Sat bedelinin tamamen
b. Alcnn maln devrini isteme hakk MADDE 266- Alc sat bedelinin
denmemesi hlinde, satcdan satlan ksmen devretmesi, ancak geri kalan ksmn yzde onunun kendisine gvence olarak braklmas kouluyla istenebilir.
c. Sat bedelinin denmesi MADDE 267- deme sresi bir yldan daha uzun
veya belirsiz olan szlemelerde sat bedelinin, satlann devri annda tamamen denmi olmas gerekir. Satlann devredilmesini isteyen alc, hesabndaki bakiyeden, sat bedelinin en ok te birlik ksmn satc lehine serbest brakabilir. Ancak, szlemenin kuruluu srasnda buna ilikin taahhtte bulunulamaz.
3. Szlemenin sona ermesi a. Cayma hakk MADDE 269- deme sresi bir yldan daha uzun
veya belirsiz olan szlemelerde alc, maln devrine kadar her zaman szlemeden cayabilir. Szlemeden cayma hlinde alc tarafndan denmesi ngrlen cayma paras, durumun zelliine ve szlemenin kurulmas ile cayma arasnda geen sreye baklarak belirlenir. Ancak, bu miktar satcnn toplam alacann yzde ikisinden az ve yzde beinden fazla olamaz. Alc, yapm olduu demelerin cayma parasn aan ksmnn, getirileri ile birlikte kendisine geri verilmesini isteyebilir. Alcnn lmesi veya kazan elde etmekten srekli olarak yoksun kalmas sebebiyle n demeleri yapamayacak duruma dmesi ya da szlemenin yerine olaan koullarla yaplacak bir taksitle sat szlemesinin konulmasna ilikin nerisinin satc tarafndan kabul edilmemesi yznden szlemeden caylm olursa, cayma paras istenemez.
4. Uygulama alannn snrlanmas MADDE 272- Alcnn tacir sfatyla hareket etmesi
veya maln bir ticari iletmenin ihtiyac iin ya da meslek amalarla satn alnmas durumunda, 264 il 271 inci maddeler uygulanmaz.
D. Ak artrma yoluyla sat I. Tanm MADDE 274- Ak artrma yoluyla sat; yeri, zaman
ve koullar nceden belirlenerek, hazr olanlar arasndan en yksek bedeli neren ile yaplan sattr.
artrmay ynetenin en yksek bedeli neren kiiye ihale etmesiyle kurulmu olur. Cebr artrma yoluyla sat, artrmay yneten memurun en yksek bedeli neren kiiye ihale etmesiyle kurulmu olur.
III. Hkmleri 1. Artrmaya katlann baland an a. Genel olarak MADDE 276- Artrmaya katlan kii, sat iin
konulmu olan koullar erevesinde nerisiyle baldr. Aksine bir koul yoksa, neride bulunann ball, kendisinden daha yksek bir neri yaplmasyla sona erer veya daha yksek neri olup olmadnn sorulmas zerine byle bir nerinin olmadnn anlalmas hlinde, nerisinin hemen kabul edilmemesiyle ortadan kalkar.
kararlatrlmamsa, ihale bedelinin pein gerekir. hale bedeli pein olarak veya artrma koullar uyarnca denmezse satc, sattan hemen dnebilir.
aksi denmesi
3. Mlkiyetin gemesi MADDE 279- Artrmada tanr bir mal alan kii,
onun mlkiyetini ihale annda kazanr. Artrmadan alnan tanmazn mlkiyeti, ancak tapu siciline tescille alcya geer. Artrma grevlisi, sat tutananda gsterilen tanmazn alc adna tescilini hemen tapu idaresine bildirir. Cebr artrma sonucunda yaplan ihalelerde mlkiyetin gemesine ilikin zel hkmler sakldr. stee bal zel artrmalarda mlkiyetin gemesi genel hkmlere tabidir.
IV. Artrmann iptali MADDE 281- Hukuka veya ahlaka aykr yollara
bavurularak ihalenin gerekletirilmesi salanmsa her ilgili, iptal sebebini rendii gnden balayarak on gn ve her hlde ihale tarihini izleyen bir yl iinde ihalenin iptalini mahkemeden isteyebilir. Cebr artrmalar hakknda zel hkmler sakldr.
Henz edinilmemi olan bir haktan feragat etmek veya bir miras reddetmek, balama deildir. Ahlaki bir devin yerine getirilmesi de balama saylmaz.
B. Balama ehliyeti I. Balayan iin MADDE 286- Fiil ehliyetine sahip olan herkes, eler
arasndaki mal rejiminden veya miras hukukundan doan snrlamalar sakl kalmak zere, balama yapabilir. Balamay izleyen bir yl iinde balatlm bir yarglama sonucunda balayann, savurganl yznden kstlanmasna karar verilirse, o balama mahkemece iptal edilebilir.
II. Balanan iin MADDE 287- Fiil ehliyeti bulunmayan kii ayrt etme
gcne sahipse, balamay kabul edebilir. Ancak, balanann yasal temsilcisi bu kiinin balamay kabuln yasaklar veya balanlan eyin geri verilmesini emrederse, balama ortadan kalkar.
ekle uyulmamas sebebiyle geersiz olan balama sz verme, balayan tarafndan yerine getirildiinde, elden balama hkmndedir. Ancak, geerlilii resm ekle balanm olan balamalarda bu hkm uygulanmaz.
VI. Balama nerisinin geri alnmas MADDE 293- Bir kimse bakasna balamay
nerdii bir mal, baka mallarndan fiilen ayrm olsa bile, balanann kabulne kadar, balama nerisini geri alabilir. doan zarardan bu zarara ar kusuruyla sebep olmadka, balanana kar sorumlu deildir. Balayan, balanlan ey veya alacak hakknda ayrca garanti sz vermise, bununla sorumlu olur.
E. Balamann ortadan kalkmas I. Balamann geri alnmas MADDE 295- Balayan, aadaki durumlardan biri
gereklemise, elden balamay veya yerine getirdii balama szn geri alabilir ve balanann istem tarihindeki zenginlemesi lsnde, balama konusunun geri verilmesini isteyebilir: 1. Balanan, balayana veya yaknlarndan birine kar ar bir su ilemise.
2. Balanan, balayana veya onun ailesinden bir kimseye kar kanundan doan ykmllklerine nemli lde aykr davranmsa. 3. Balanan, yklemeli balamada hakl bir sebep olmakszn yklemeyi yerine getirmemise.
II. Balama sz vermenin geri alnmas ve ifadan kanma MADDE 296- Balama sz veren, aadaki
durumlarda szn geri alabilir ve onu ifadan kanabilir: 1. Elden balanlan bir maln geri verilmesini isteyebilecei sebeplerden biri varsa. 2. Mali durumu, sonradan szn yerine getirilmesini kendisi iin olaanst ar klacak lde deimise. 3. Balama sz verdikten sonra, kendisi iin yeni aile ykmllkleri domu veya bu ykmllkleri nemli lde arlamsa. Balama sz verenin borcunu deme gszl belirlenir veya iflasna karar verilirse, ifa ykmll ortadan kalkar.
III. Geri alma hakknn sresi ve miraslara gemesi MADDE 297- Balayan, geri alma sebebini
rendii gnden balayarak bir yl iinde balamay geri alabilir. Balayan bir yllk sre dolmadan lrse, geri alma hakk miraslarna geer ve miraslar bu srenin sona ermesine kadar bu hakk kullanabilirler.
Balayan, salnda geri alma sebebini renememise, miraslar, lmnden balayarak bir yl iinde balamay geri alma hakkn kullanabilirler. Balanan, balayan kasten ve hukuka aykr olarak ldrr veya onun geri alma hakkn kullanmasn engellerse, miraslar balamay geri alabilirler.
C. Kiraya verenin borlar I. Teslim borcu MADDE 301- Kiraya veren, kiralanan kararlatrlan
tarihte, szlemede amalanan kullanma elverili bir durumda teslim etmek ve szleme sresince bu durumda bulundurmakla ykmldr. Bu hkm, konut ve atl iyeri kiralarnda kirac aleyhine deitirilemez; dier kira szlemelerinde ise, kirac aleyhine genel ilem koullar yoluyla bu hkme aykr dzenleme yaplamaz.
II. Vergi ve benzeri ykmllklere katlanma borcu MADDE 302- Kiralananla ilgili zorunlu sigorta, vergi
ve benzeri ykmllklere, aksi kararlatrlmam veya kanunda ngrlmemi ise, kiraya veren katlanr.
III. Yan giderlere katlanma borcu MADDE 303- Kiraya veren, kiralanann kullanmyla
ilgili olmak zere, kendisi veya nc kii tarafndan yaplan yan giderlere katlanmakla ykmldr.
IV. Kiraya verenin kiralanann ayplarndan sorumluluu 1. Kiralanann teslim anndaki ayplarndan sorumluluk MADDE 304- Kiralanann nemli ayplarla teslimi
hlinde kirac, borlunun temerrdne veya kiraya verenin kiralanann sonradan aypl duruma gelmesinden doan sorumluluuna ilikin hkmlere bavurabilir.
Kiralanann nemli olmayan ayplarla tesliminde ise kirac, kiralananda sonradan ortaya kan ayplardan dolay kiraya verenin sorumluluuna ilikin hkmlere bavurabilir.
2. Kiralanann sonradan aypl hle gelmesinden sorumluluk a. Genel olarak MADDE 305- Kiralanan sonradan aypl duruma
gelirse kirac, kiraya verenden ayplarn giderilmesini veya kira bedelinden aypla orantl bir indirim yaplmasn ya da zararnn giderilmesini isteyebilir. Ancak, zararn giderilmesi istemi dier seimlik haklarn kullanlmasn nlemez. nemli ayp durumunda kiracnn szlemeyi fesih hakk sakldr.
b. Aybn giderilmesini isteme ve fesih MADDE 306- Kirac, kiraya verenden kiralanandaki
aybn uygun bir srede giderilmesini isteyebilir; bu srede ayp giderilmezse kirac, ayb kiraya veren hesabna gidertebilir ve bundan doan alacan kira bedelinden indirebilir veya kiralanann aypsz bir benzeri ile deitirilmesini isteyebilir. Aybn, kiralanann ngrlen kullanma elverililiini ortadan kaldrmas ya da nemli lde engellemesi ve verilen srede giderilmemesi hlinde kirac, szlemeyi feshedebilir. Kiraya veren, kiralanandaki ayb gidermek yerine, uygun bir sre iinde aypsz benzeriyle deitirebilir.
Kiraya veren, kiracya ayn maln aypsz bir benzerini hemen vererek ve urad zararn tamamn gidererek, onun seimlik haklarn kullanmasn nleyebilir.
V. nc kiinin ileri srd haklar sebebiyle sorumluluk 1. Zapttan sorumluluk MADDE 309- Bir nc kiinin kiralananda kiracnn
hakkyla badamayan bir hak ileri srmesi durumunda kiraya veren, kiracnn bildirimi zerine davay stlenmek ve kiracnn urad her trl zarar gidermekle ykmldr.
2. nc kiinin szlemenin kurulmasndan sonra stn hak sahibi olmas a. Kiralanann el deitirmesi MADDE 310- Szlemenin kurulmasndan sonra
kiralanan herhangi bir sebeple el deitirirse, yeni malik kira szlemesinin taraf olur. Kamulatrmaya ilikin hkmler sakldr.
b. nc kiinin snrl ayni hak sahibi olmas MADDE 311- Szlemenin kurulmasndan sonra
nc bir kii, kiralanan zerinde kiracnn hakkn etkileyen bir ayni hak sahibi olursa, kiralanann el deitirmesiyle ilgili hkmler kyas yoluyla uygulanr.
D. Kiracnn borlar I. Kira bedelini deme borcu 1. Genel olarak MADDE 313- Kirac, kira bedelini
ykmldr.
demekle
Kiracya verilecek sre en az on gn, konut ve atl iyeri kiralarnda ise en az otuz gndr. Bu sre, kiracya yazl bildirimin yapld tarihi izleyen gnden itibaren ilemeye balar.
II. zenle kullanma ve komulara sayg gsterme borcu MADDE 316- Kirac, kiralanan, szlemeye uygun
olarak zenle kullanmak ve kiralanann bulunduu tanmazda oturan kiiler ile komulara gerekli saygy gstermekle ykmldr. Kiracnn bu ykmllne aykr davranmas durumunda kiraya veren, konut ve atl iyeri kirasnda, en az otuz gn sre vererek, aykrln giderilmesi, aksi takdirde szlemeyi feshedecei konusunda yazl bir ihtarda bulunur. Dier kira ilikilerinde ise, kiraya veren, kiracya nceden bir ihtarda bulunmakszn, yazl bir bildirimle szlemeyi hemen feshedebilir. Konut ve atl iyeri kirasnda, kiracnn kiralanana kasten ar bir zarar vermesi, kiracya verilecek srenin yararsz olacann anlalmas veya kiracnn bu ykmlle aykr davrannn kiraya veren veya ayn tanmazda oturan kiiler ile komular bakmndan ekilmez olmas durumlarnda kiraya veren, yazl bir bildirimle szlemeyi hemen feshedebilir.
III. Temizlik ve bakm giderlerini deme borcu MADDE 317- Kirac, kiralanann olaan kullanm iin
gerekli temizlik ve bakm giderlerini demekle ykmldr. Bu konuda yerel dete de baklr.
IV. Ayplar kiraya verene bildirme borcu MADDE 318- Kirac, kendisinin gidermekle ykml
olmad ayplar kiraya verene gecikmeksizin bildirmekle ykmldr; aksi takdirde bundan doan zarardan sorumludur.
V. Ayplarn giderilmesine ve kiralanann gsterilmesine katlanma borcu MADDE 319- Kirac, kiralanann ayplarnn
giderilmesine ya da zararlarn nlenmesine ynelik almalara katlanmakla ykmldr. Kirac, bakm, sat ya da sonraki kiralama iin zorunlu olduu lde, kiraya verenin ve onun belirledii nc kiinin kiralanan gezip grmesine izin vermekle ykmldr. Kiraya veren, almalar ve kiralanann gezilip grleceini uygun bir sre nce kiracya bildirmek ve bunlarnyapld srada kiracnn yararlarn gz nnde tutmak zorundadr. Kiracnn kira bedelinin indirilmesine ve zararnn giderilmesine ilikin haklar sakldr.
E. zel durumlar I. Kiralananda yenilik ve deiiklik yaplmas 1. Kiraya veren tarafndan MADDE 320- Kiraya veren, kiralananda, kira
szlemesinin feshini gerektirmeyen ve kiracdan katlanmas beklenebilecek olan yenilik ve deiiklikler yapabilir. Bu yenilik ve deiikliklerin yaplmas srasnda kiraya veren, kiracnn menfaatlerini gzetmekle ykmldr. Kiracnn, kira bedelinin indirilmesine ve zararnn giderilmesine ilikin haklar sakldr.
II. Alt kira ve kullanm hakknn devri MADDE 322- Kirac, kiraya verene zarar verecek bir
deiiklie yol amamak kouluyla, kiralanan tamamen veya ksmen bakasna kiraya verebilecei gibi, kullanm hakkn da bakasna devredebilir. Kirac, konut ve atl iyeri kiralarnda, kiraya verenin yazl rzas olmadka, kiralanan bakasna kiralayamayaca gibi, kullanm hakkn da devredemez.
Alt kirac, kiralanan kiracya tannandan baka biimde kulland takdirde kirac, kiraya verene kar sorumlu olur. Bu durumda kiraya veren, kiracsna kar sahip olduu haklar alt kiracya veya kullanm hakkn devralana kar da kullanabilir.
III. Kira ilikisinin devri MADDE 323- Kirac, kiraya verenin yazl rzasn
almadka, kira ilikisini bakasna devredemez. Kiraya veren, iyeri kiralarnda hakl sebep olmadka bu rzay vermekten kanamaz. Kiraya verenin yazl rzasyla kira ilikisi kendisine devredilen kii, kira szlemesinde kiracnn yerine geer ve devreden kirac, kiraya verene kar borlarndan kurtulur. yeri kiralarnda devreden kirac, kira szlemesinin bitimine kadar ve en fazla iki yl sreyle devralanla birlikte mteselsilen sorumlu olur.
IV. Kiralanann kullanlmamas 1. Genel olarak MADDE 324- Kullanma elverili bulundurulduu
srece kiralanan, kiracnn kendisinden kaynaklanan bir sebeple kullanlmasa veya snrl olarak kullanlsa bile kirac, kira bedelini demekle ykmldr. Bu durumda, kiraya verenin yapmaktan kurtulduu giderler kira bedelinden indirilir.
2. Kiralanann szlemenin bitiminden nce geri verilmesi MADDE 325- Kirac, szleme sresine veya fesih
dnemine uymakszn kiralanan geri verdii takdirde, kira szlemesinden doan borlar, kiralanann benzer koullarla kiraya verilebilecei makul bir sre iin devam eder. Kiracnn bu srenin gemesinden nce kiraya verenden kabul etmesi beklenebilecek, deme gcne sahip ve kira ilikisini devralmaya hazr yeni bir kirac bulmas hlinde, kiracnn kira szlemesinden doan borlar sona erer. Kiraya veren, yapmaktan kurtulduu giderler ile kiralanan baka biimde kullanmakla elde ettii veya elde etmekten kasten kand yararlar kira bedelinden indirmekle ykmldr.
veren, kira szlemesinden doan alacaklarn takas etme hakkndan nceden feragat edemezler.
F. Szlemenin sona ermesi I. Srenin gemesi MADDE 327- Ak veya rtl biimde bir sre
belirlenmise, kira szlemesi bu srenin sonunda kendiliinden sona erer. Taraflar, bu durumda, ak bir anlama olmakszn kira ilikisini srdrrlerse, kira szlemesi belirsiz sreli szlemeye dnr.
II. Belirsiz sreli kira szlemelerinde fesih bildirimi 1. Genel olarak MADDE 328- Belirsiz sreli kira szlemelerinde
taraflardan her biri, daha uzun bir fesih bildirim sresi veya baka bir fesih dnemi kararlatrlm olmadka, yasal fesih dnemlerine ve fesih bildirim srelerine uyarak szlemeyi feshedebilir. Fesih dnemlerinin hesabnda, kira szlemesinin balang tarihi esas alnr. Szlemede veya kanunda belirtilen fesih dnemine veya bildirim sresine uyulmamsa, bildirim bir sonraki fesih dnemi iin geerli olur.
2. Tanmaz ve tanr yap kiralarnda MADDE 329- Taraflardan her biri, bir tanmaza veya
tanr bir yapya ilikin kira szlemesini yerel dette
belirlenen kira dneminin sonu iin veya byle bir detin bulunmamas durumunda, alt aylk kira dneminin sonu iin, aylk fesih bildirim sresine uyarak feshedebilir.
3. Tanr kiralarnda MADDE 330- Taraflardan her biri, bir tanra ilikin
kira szlemesini gn nceden yaplacak fesih bildirim sresine uyarak her zaman feshedebilir. Kiraya verenin meslek faaliyeti gerei kiraya verdii ve kiracnn da zel kullanmna yarayan tanr bir maln kiracs, kira szlemesini, aylk kira dnemi sonu iin en az bir ay nceden yapaca bir fesih bildirimiyle sona erdirebilir. Bu durumda kiraya verenin, zararnn giderilmesini isteme hakk yoktur.
III. Olaanst fesih 1. nemli sebepler MADDE 331- Taraflardan her biri, kira ilikisinin
devamn kendisi iin ekilmez hle getiren nemli sebeplerin varl durumunda, szlemeyi yasal fesih bildirim sresine uyarak her zaman feshedebilir. Hkim, durum ve koullar gz nnde tutarak, olaanst fesih bildiriminin parasal sonularn karara balar.
G. Kiralanann geri verilmesi I. Genel olarak MADDE 334- Kirac kiralanan ne durumda teslim
almsa, kira szlemesinin bitiminde o durumda geri vermekle ykmldr. Ancak, kirac szlemeye uygun
kullanma dolaysyla kiralananda meydana gelen eskimelerden ve bozulmalardan sorumlu deildir. Kiracnn, szlemenin sona ermesi hlinde, szlemeye aykr kullanmadan doacak zararlar giderme dnda, bakaca bir tazminat deyeceini nceden taahht etmesine ilikin anlamalar geersizdir.
II. Kiralanann gzden geirilmesi ve kiracya bildirme MADDE 335- Kiraya veren, geri verme srasnda
kiralanann durumunu gzden geirmek ve kiracnn sorumlu olduu eksiklikleri ve ayplar ona hemen yazl olarak bildirmek zorundadr. Bu bildirim yaplmazsa, kirac her trl sorumluluktan kurtulur. Ancak, teslim alma srasnda olaan incelemeyle belirlenemeyecek olan eksikliklerin ve ayplarn varl hlinde, kiracnn sorumluluu devam eder. Kiraya veren, bu tr eksiklikleri ve ayplar belirlediinde, kiracya hemen yazl olarak bildirmek zorundadr.
H. Kiraya verenin hapis hakk I. Konusu MADDE 336- Tanmaz kiralarnda kiraya veren,
ilemi bir yllk ve ilemekte olan alt aylk kira bedelinin gvencesi olmak zere, kiralananda bulunan ve kiralanann denmesine veya kullanlmasna yarayan tanrlar zerinde hapis hakkna sahiptir. Kiraya verenin hapis hakk, alt kiracnn asl kiracya olan kira borcunu amamak zere, alt kiracnn kiralanana getirdii ayn nitelikteki tanrlar da kapsar. Hapis hakk, kiracnn haczedilemeyen mallar zerinde kullanlamaz.
II. nc kiilere ait olan eya MADDE 337- nc kiilerin, kiraya verenin
kiracya ait olmadn bildii veya bilmesi gerektii eya ile
alnm, kaybolmu veya baka bir biimde malikinin elinden iradesi dnda km eya zerindeki haklar, kiraya verenin hapis hakkndan nce gelir. Kiraya veren, kirac tarafndan kiralanana getirilmi olan tanrlarn kiracnn mlkiyetinde olmadn kira szlemesi devam ederken rendii hlde, szlemeyi en yakn fesih dneminin sonu iin feshetmezse, bu eya zerindeki hapis hakkn kaybeder.
KNC AYIRIM Konut ve atl yeri Kiralar A. Uygulama alan MADDE 339- Konut ve atl iyeri kiralarna ilikin
hkmler, bunlarla birlikte kullanm kiracya braklan eya hakknda da uygulanr. Ancak bu hkmler, nitelii gerei geici kullanma zglenmi tanmazlarn alt ay ve daha ksa sreyle kiralanmalarnda uygulanmaz. Kamu kurum ve kurulularnn, hangi usul ve esaslar iinde olursa olsun yaptklar btn kira szlemelerine de bu hkmler uygulanr.
E. Kira bedeli I. Genel olarak MADDE 343- Kira szlemelerinde kira bedelinin
belirlenmesi dnda, kirac aleyhine deiiklik yaplamaz.
- Taraflarn yenilenen kira dnemlerinde uygulanacak kira bedeline ilikin anlamalar, bir nceki kira ylnda retici fiyat endeksindeki art orann gememek kouluyla geerlidir. Bu kural, bir yldan daha uzun sreli kira szlemelerinde de uygulanr. Taraflarca bu konuda bir anlama yaplmamsa, kira bedeli, bir nceki kira ylnn retici fiyat endeksindeki art orann gememek kouluyla hkim tarafndan, kiralanann durumu gz nne alnarak hakkaniyete gre belirlenir. Taraflarca bu konuda bir anlama yaplp yaplmadna baklmakszn, be yldan uzun sreli veya be yldan sonra yenilenen kira szlemelerinde ve bundan sonraki her be yln sonunda, yeni kira ylnda uygulanacak kira bedeli, hkim tarafndan retici fiyat endeksindeki art oran, kiralanann durumu ve emsal kira bedelleri gz nnde tutularak hakkaniyete uygun biimde belirlenir. Her be yldan sonraki kira ylnda bu biimde belirlenen kira bedeli, nceki fkralarda yer alan ilkelere gre deitirilebilir. Szlemede kira bedeli yabanc para olarak kararlatrlmsa, be yl gemedike kira bedelinde deiiklik yaplamaz. Ancak, bu Kanunun, Ar ifa gl
balkl 138 inci maddesi hkm sakldr. Be yl getikten sonra kira bedelinin belirlenmesinde, yabanc parann deerindeki deiiklikler de gz nnde tutularak nc fkra hkm uygulanr.
III. Dava ama sresi ve kararn etkisi MADDE 345- Kira bedelinin belirlenmesine ilikin
dava her zaman alabilir. Ancak, bu dava, yeni dnemin balangcndan en ge otuz gn nceki bir tarihte ald ya da kiraya veren tarafndan bu sre iinde kira bedelinin artrlacana ilikin olarak kiracya yazl bildirimde bulunulmu olmas kouluyla, izleyen yeni kira dnemi sonuna kadar ald takdirde, mahkemece belirlenecek kira bedeli, bu yeni kira dneminin balangcndan itibaren kiracy balar. Szlemede yeni kira dneminde kira bedelinin artrlacana ilikin bir hkm varsa, yeni kira dneminin sonuna kadar alacak davada mahkemece belirlenecek kira bedeli de, bu yeni dnemin balangcndan itibaren geerli olur.
IV. Kirac aleyhine dzenleme yasa MADDE 346- Kiracya, kira bedeli ve yan giderler
dnda baka bir deme ykmll getirilemez. zellikle, kira bedelinin zamannda denmemesi hlinde ceza koulu deneceine veya sonraki kira bedellerinin muaccel olacana ilikin anlamalar geersizdir.
F. Konut ve atl iyeri kiralarnda szlemenin sona ermesi I. Bildirim yoluyla 1. Genel olarak MADDE 347- Konut ve atl iyeri kiralarnda kirac,
belirli sreli szlemelerin sresinin bitiminden en az onbe gn nce bildirimde bulunmadka, szleme ayn koullarla bir yl iin uzatlm saylr. Kiraya veren, szleme sresinin bitimine dayanarak szlemeyi sona erdiremez. Ancak, on yllk uzama sresi sonunda kiraya veren, bu sreyi izleyen her uzama ylnn bitiminden en az ay nce bildirimde bulunmak kouluyla, herhangi bir sebep gstermeksizin szlemeye son verebilir. Belirsiz sreli kira szlemelerinde, kirac her zaman, kiraya veren ise kirann balangcndan on yl getikten sonra, genel hkmlere gre fesih bildirimiyle szlemeyi sona erdirebilirler. Genel hkmlere gre fesih hakknn kullanlabilecei durumlarda, kiraya veren veya kirac szlemeyi sona erdirebilir.
2. Bildirimin geerlilii a. ekil MADDE 348- Konut ve atl iyeri kiralarnda fesih
bildiriminin geerlilii, yazl ekilde yaplmasna baldr.
II. Dava yoluyla 1. Kiraya verenden kaynaklanan sebeplerle a. Gereksinim, yeniden ina ve imar MADDE 350- Kiraya veren, kira szlemesini;
1. Kiralanan kendisi, ei, altsoyu, stsoyu veya kanun gerei bakmakla ykml olduu dier kiiler iin konut ya da iyeri gereksinimi sebebiyle kullanma zorunluluu varsa, 2. Kiralanann yeniden inas veya imar amacyla esasl onarm, geniletilmesi ya da deitirilmesi gerekli ve bu iler srasnda kiralanann kullanm imknsz ise,
belirli sreli szlemelerde srenin sonunda, belirsiz sreli szlemelerde kiraya ilikin genel hkmlere gre fesih dnemine ve fesih bildirimi iin ngrlen srelere uyularak belirlenecek tarihten balayarak bir ay iinde aaca dava ile sona erdirebilir.
b. Yeni malikin gereksinimi MADDE 351- Kiralanan sonradan edinen kii, onu
kendisi, ei, altsoyu, stsoyu veya kanun gerei bakmakla ykml olduu dier kiiler iin konut veya iyeri gereksinimi sebebiyle kullanma zorunluluu varsa, edinme tarihinden balayarak bir ay iinde durumu kiracya yazl olarak bildirmek kouluyla, kira szlemesini alt ay sonra aaca bir davayla sona erdirebilir. Kiralanan sonradan edinen kii, dilerse gereksinim sebebiyle szlemeyi sona erdirme hakkn, szleme sresinin bitiminden balayarak bir ay iinde aaca dava yoluyla da kullanabilir.
bedelini demedii iin kendisine yazl olarak iki hakl ihtarda bulunulmasna sebep olmusa kiraya veren, kira sresinin ve bir yldan uzun sreli kiralarda ihtarlarn yapld kira ylnn bitiminden balayarak bir ay iinde, dava yoluyla kira szlemesini sona erdirebilir. Kiracnn veya birlikte yaad einin ayn ile veya belde belediye snrlar iinde oturmaya elverili bir konutu bulunmas durumunda kiraya veren, kira szlemesinin kurulmas srasnda bunu bilmiyorsa, szlemenin bitiminden balayarak bir ay iinde szlemeyi dava yoluyla sona erdirebilir.
4. Dava sebeplerinin snrll MADDE 354- Dava yoluyla kira szlemesinin sona
erdirilmesine ilikin hkmler, kirac aleyhine deitirilemez.
yeni kira bedeli ile kiralama konusunda ncelik hakk vardr. Bu hakkn, kiraya verenin yapaca yazl bildirimi izleyen bir ay iinde kullanlmas gerekir; bu ncelik hakk sona erdirilmedike, tanmaz yl gemeden bakasna kiralanamaz. Kiraya veren, bu hkmlere aykr davrand takdirde, eski kiracsna son kira ylnda denmi olan bir yllk kira bedelinden az olmamak zere tazminat demekle ykmldr.
6. Kiracnn lmnde szlemenin srdrlmesi MADDE 356- len kiracnn ortaklar veya bu
ortaklarn ayn meslek ve sanat yrten miraslar ve len kirac ile birlikte ayn konutta oturanlar, szlemeye ve kanun hkmlerine uyduklar srece, taraf olarak kira szlemesini srdrebilirler.
D. Kiraya verenin borlar I. Teslim borcu MADDE 360- Kiraya veren, birlikte kiralanm tanr
eyler varsa bunlar da iinde olmak zere, kiralanan, szlemenin amacna uygun biimde kullanlmaya ve iletilmeye elverili bir durumda kiracya teslim etmek ve szleme sresince bu durumda bulundurmakla ykmldr.
II. Esasl onarmlar MADDE 361- Kiraya veren, kira sresi iinde
yaplmas zorunlu olan esasl onarmlar, kirac tarafndan bildirilir bildirilmez, gideri kendisine ait olmak zere yapmakla ykmldr.
E. Kiracnn borlar I. Kira bedelini ve yan giderleri deme borcu 1. Genel olarak
MADDE 362- Kirac, szlemede aksine bir hkm veya yerel det olmadka, kira bedelini ve yan giderleri her kira ylnn ve en ge kira sresinin sonunda demekle ykmldr. Kirac, kiralanann tesliminden sonra vadesi gelmi kira bedelini veya yan giderleri demezse kiraya veren, kiracya yazl olarak en az altm gnlk bir nel verip, bu nel iinde dememesi durumunda szlemeyi feshedeceini bildirebilir.
2. Olaanst durumlarda kira bedelinden indirim MADDE 363- Tarmsal bir tanmazn her zamanki
verimi, olaanst felaket veya doal olaylar yznden nemli lde azalrsa kirac, kira bedelinden orantl bir miktarn indirilmesini isteyebilir. Bu haktan balangta feragat, ancak kira bedelinin belirlenmesi srasnda bu gibi durumlarn meydana gelmesi olasl gz nnde tutulmu veya doan zarar bir sigorta ile karlanm ise, geerli olur.
II. Kiralanan kullanma ve iletme borcu MADDE 364- Kirac, kiralanan zglendii amaca
uygun ve iyi bir biimde iletmekle, zellikle rn vermeye elverili bir durumda bulundurmakla ykmldr. Kirac, kiraya verenin izni olmakszn, kiralanann iletme usuln, kira sresinin bitiminden sonra etkisi grlebilecek biimde deitiremez.
III. Bakm borcu MADDE 365- Kirac, kiralanann bakmn gerei gibi
salamakla ykmldr. Kirac, yerel dete uygun olarak kk onarmlar yapmak, bozulan veya kullanlmayla yok olan dk deerli ara ve gerelerin yerine yenilerini koymak zorundadr.
F. Alt kira ve kullanm hakkn devir yasa MADDE 366- Kirac, kiraya verenin rzas olmakszn
kiralanan bakasna kiraya veremeyecei gibi, kullanm ve iletme hakkn da bakasna devredemez. Ancak kirac, kiralananda bulunan baz yerleri, kiraya veren iin zarar douracak bir deiiklii gerektirmemek kouluyla kiraya verebilir. Kiracnn, bakasyla yapt bu kira szlemelerine, alt kiraya ilikin kurallar, kyas yoluyla uygulanr.
G. Szlemenin sona ermesi I. Sona erme sebepleri 1. Srenin gemesi MADDE 367- Belirli sreli kira szlemesi, srenin
bitiminde kendiliinden sona erer. Ancak, taraflarn rtl olarak szlemeyi srdrmeleri hlinde, aksi kararlatrlmadka, kira szlemesi birer yl iin yenilenmi saylr. Yenilenen kira szlemesi yasal bildirim sresine uyularak, her kira ylnn sonu iin feshedilebilir.
biri, kira ilikisinin devamn kendisi iin ekilmez hle getiren nemli sebeplerin varl durumunda, szlemeyi yasal fesih bildirim sresine uyarak her zaman feshedebilir. Hkim, durum ve koullar gz nnde tutarak, olaanst fesih bildiriminin parasal sonularn karara balar.
bitiminde kirac, kiralanan, tutanaa geirilmi olan btn eyalarla birlikte ve bulunduklar durumda geri vermekle ykmldr. Kirac, iyi iletilme durumunda kanlabilecek olan deer eksiklikleri iin tazminat demekle ykmldr.
II. Sona ermenin sonular 1. Geri verme MADDE 372- Kira sresinin
Kirac, kiralanana gstermekle ykml olduu zen erevesinde meydana gelen deer artlar iin tazminat isteyemez.
4. Saman, gbre ve benzerleri MADDE 375- Kiralanan geri veren kirac, dzenli bir
iletmenin gerektirdii oranda, son yln samanlarn, hayvan yataklarn, kuru ot ve gbrelerini kiralananda brakmakla ykmldr. Kirac, alm olduundan daha fazlasn brakyorsa, brakt fazlalk iin tazminat isteme hakkna sahiptir; aldndan daha az brakyorsa, eksikleri tamamlamak veya deer eksikliini gidermekle ykmldr.
II. Sorumluluk MADDE 377- Aksine anlama veya yerel det yoksa
kirac, kiralanan hayvanlarn urad bir zarardan, bu zararn, korumada dikkat ve zen gsterildii hlde meydana gelmi olduunu ispat etmedike sorumludur. Kirac, kendi kusuruyla sebebiyet vermedii olaanst koruma giderleri iin kiraya verenden tazminat isteyebilir.
III. Fesih MADDE 378- Aksine anlama veya yerel det yoksa,
belirsiz bir sre iin yaplan szlemeyi, taraflardan her biri, diledii zaman feshedebilir. Ancak, fesih drstlk kurallarna aykr ve uygun olmayan bir zamanda yaplamaz.
BENC BLM dn Szlemeleri BRNC AYIRIM Kullanm dnc A. Tanm MADDE 379- Kullanm dnc szlemesi, dn
verenin bir eyin karlksz olarak kullanlmasn dn alana brakmay ve dn alann da o eyi kullandktan sonra geri vermeyi stlendii szlemedir.
sorumludur. Ancak, bu hkmlere uymu olsayd bile zararn doacan ispat ederse sorumluluktan kurtulur.
III. Mteselsil sorumluluk MADDE 382- Bir eyi birlikte dn alanlar, ondan
mteselsilen sorumlu olurlar.
bir sre ngrlmemise, dn alann, dn konusunu szleme uyarnca kullanm olmasyla veya kullanabilecek kadar bir zaman gemesiyle szleme sona erer. dn alan, dn konusunu szlemeye aykr olarak kullanr, onu bozar veya kullanmak iin baka bir kimseye verirse ya da nceden bilinmeyen bir durum yznden dn verenin ivedi gereksinimi ortaya karsa, dn veren o eyi daha nce geri isteyebilir.
C. Sona ermesi I. Amac belirlenmi kullanmada MADDE 383- Kullanma iin belirli
KNC AYIRIM Tketim dnc A. Tanm MADDE 386- Tketim dnc szlemesi, dn
verenin, bir miktar paray ya da tketilebilen bir eyi dn alana devretmeyi, dn alann da ayn nitelik ve miktarda eyi geri vermeyi stlendii szlemedir.
B. Hkmleri I. Faiz 1. Genel olarak MADDE 387- Ticari olmayan tketim dnc
szlemesinde, taraflarca kararlatrlm olmadka faiz istenemez. Ticari tketim dnc szlemesinde, taraflarca kararlatrlmam olsa bile faiz istenebilir.
2. Faize ilikin zel kurallar MADDE 388- Tketim dnc szlemesinde faiz
oran belirlenmemise, kural olarak dn alma zamannda ve yerinde o tr dnlerde geerli olan faiz oran uygulanr. Szlemede aksine bir hkm yoksa, belirlenen faiz, yllk olarak denir. Faizin anaparaya eklenerek birlikte yeniden faiz yrtlmesi kararlatrlamaz.
szlemede kararlatrlan para yerine, kymetli evrak veya ticari mallar verilirse, borcun tutar, bunlarn teslim zaman ve yerindeki borsa ya da piyasa deeri zerinden hesaplanr; aksine yaplan szleme geersizdir.
ALTINCI BLM Hizmet Szlemeleri BRNC AYIRIM Genel Hizmet Szlemesi A. Tanm MADDE 393- Hizmet szlemesi, iinin iverene
baml olarak belirli veya belirli olmayan sreyle igrmeyi ve iverenin de ona zamana veya yaplan ie gre cret demeyi stlendii szlemedir. inin iverene bir hizmeti ksmi sreli olarak dzenli biimde yerine getirmeyi stlendii szlemeler de hizmet szlemesidir. Genel hizmet szlemesine ilikin hkmler, kyas yoluyla raklk szlemesine de uygulanr; zel kanun hkmleri sakldr.
hizmette bulunamaz ve zellikle kendi ivereni ile rekabete giriemez. i, i grd srada rendii, zellikle retim ve i srlar gibi bilgileri, hizmet ilikisinin devam sresince kendi yararna kullanamaz veya bakalarna aklayamaz. verenin hakl menfaatinin korunmas iin gerekli olduu lde ii, hizmet ilikisinin sona ermesinden sonra da sr saklamakla ykmldr.
III. Teslim ve hesap verme borcu MADDE 397- i, stlendii iin grlmesi srasnda
nc kiiden iveren iin ald eyleri ve zellikle paralar derhl ona teslim etmek ve bunlar hakknda hesap vermekle ykmldr. i, hizmetin ifasndan dolay elde ettii eyleri de derhl iverene teslim etmekle ykmldr. alma, ilgili kanunlarda belirlenen normal alma sresinin zerinde ve iinin rzasyla yaplan almadr. Ancak, normal sreden daha fazla almay gerektiren bir iin yerine getirilmesi zorunluluu doar, ii bunu yapabilecek durumda bulunur ve ayn zamanda kanmas da drstlk kurallarna aykr olursa ii, karl verilmek kouluyla, fazla almay yerine getirmekle ykmldr. zel kanunlardaki hkmler sakldr.
V. Dzenlemelere ve talimata uyma borcu MADDE 399- veren, iin grlmesi ve iilerin
iyerindeki davranlaryla ilgili genel dzenlemeler yapabilir ve onlara zel talimat verebilir. iler, bunlara drstlk kurallarnn gerektirdii lde uymak zorundadrlar.
D. verenin borlar I. cret deme borcu 1. cret a. Genel olarak MADDE 401- veren, iiye szlemede veya toplu
i szlemesinde belirlenen; szlemede hkm bulunmayan hllerde ise, asgari cretten az olmamak zere emsal creti demekle ykmldr.
b. Fazla alma creti MADDE 402- veren, fazla alma iin iiye normal
alma cretini en az yzde elli fazlasyla demekle ykmldr. veren, iinin rzasyla fazla alma creti yerine, uygun bir zamanda fazla almayla orantl olarak izin verebilir.
getirmezse, cret istemine ynelik hak sona erer. Sadece ksmi ifa hlinde, cretten orantl olarak indirim yaplr. Szlemeyle iiye, kendisine denecek araclk cretinin hesabn tutma ykmll getirilmemise, iveren iiye cretin muaccel olduu her dnem iin, bu crete tabi ilemleri de ieren yazl hesap vermekle ykmldr. Hesab gzden geirme ihtiyac ortaya karsa iveren, iiye veya onun yerine, birlikte kararlatrdklar ya da hkimin atad bilirkiiye bilgi vermek ve bilginin dayanan oluturan iletmeyle ilgili defter ve belgeleri onun incelemesine sunmak zorundadr.
2. cretin denmesi a. deme sresi MADDE 406- Aksine det olmadka, iiye creti
her ayn sonunda denir. Ancak, hizmet szlemesi veya toplu i szlemesiyle daha ksa deme sreleri belirlenebilir. Daha ksa bir deme sresi kararlatrlmamsa veya aksine det yoksa, araclk creti her ayn sonunda denir. Ancak, ilemlerin yaplmas alt aydan daha uzun bir sre gerektirdii takdirde, araclk creti asl crete ek olarak kararlatrlmsa, yazl anlamayla deme daha ileri bir tarihe braklabilir. Asl crete ek olarak retilenden pay verilmesi ngrlen hllerde, rn pay belirlenir belirlenmez, cirodan veya krdan pay verilmesi kararlatrlan hllerde ise payn, hesap dnemini izleyen en ge ay iinde belirlenerek denmesi arttr. veren, iiye zorunlu ihtiyacnn ortaya kmas hlinde ve hakkaniyet gerei deyebilecek durumda ise, hizmetiyle orantl olarak avans vermekle ykmldr.
sahiplerini zorunlu tutmaya, banka hesabna yatrlacak cret, prim, ikramiye ve bu nitelikteki her eit istihkakn, brt ya da kanuni kesintiler dldkten sonra kalan net miktar zerinden olup olmayacan belirlemeye alma ve Sosyal Gvenlik Bakanl, Maliye Bakanl ve Hazine Mstearlndan sorumlu Devlet Bakanl mtereken yetkilidir. altrd iilerin cret, prim, ikramiye ve bu nitelikteki her eit istihkakn zel olarak alan banka hesaplar vastasyla deme zorunluluuna tab tutulan i sahipleri, iilerinin cret, prim, ikramiye ve bu nitelikteki her eit istihkakn zel olarak alan banka hesaplar dnda deyemezler. Her deme dneminde, iiye hesap pusulas verilir. ilerin cret, prim, ikramiye ve bu nitelikteki her eit istihkaklarnn zel olarak alan banka hesabna yatrlmak suretiyle denmesine ilikin dier sul ve esaslar, anlan bakanlklarca mtereken karlacak ynetmelikle dzenlenir. veren, iiden olan alaca ile cret borcunu iinin rzas olmadka takas edemez. Ancak, iinin kasten sebebiyet verdii yarg kararyla sabit bir zarardan doan alacaklar, cretin haczedilebilir ksm kadar takas edilebilir. cretin iveren lehine kullanlacana ilikin anlamalar geersizdir.
3. grme ediminin ifasnn engellenmesi hlinde cret a. verenin temerrd hlinde MADDE 408- veren, igrme ediminin yerine
getirilmesini kusuruyla engellerse veya edimi kabulde temerrde derse, iiye cretini demekle ykml olup, iiden bu edimini daha sonra yerine getirmesini isteyemez. Ancak, iinin bu engelleme sebebiyle yapmaktan kurtulduu giderler ile baka bir i yaparak kazand veya kazanmaktan bilerek kand yararlar cretinden indirilir.
b. inin almay durdurmas hlinde MADDE 409- Uzun sreli bir hizmet ilikisinde ii,
hastalk, askerlik veya kanundan doan alma ve benzeri sebeplerle kusuru olmakszn, i grd sreye oranla ksa bir sre iin igrme edimini ifa edemezse iveren, baka bir yolla karlanmad takdirde, o sre iin iiye hakkaniyete uygun bir cret demekle ykmldr.
4. cret alacann haczi, devri ve rehnedilmesi MADDE 410- ilerin cretinin drtte birinden
fazlas haczedilemez, bakasna devredilemez ve rehnedilemez. Ancak, iinin bakmakla ykml olduu aile bireyleri iin hkim tarafndan takdir edilecek miktar, bu orana dhil deildir. Nafaka alacakllarnn haklar sakldr. Gelecekteki cret alacaklarnn devredilmesi veya rehnedilmesi geersizdir.
5. Para bana veya gtr i a. verme MADDE 411- i, szleme gereince yalnz bir
iveren iin sadece para bana veya gtr i yapmay stlenmise iveren, ona yeterli i vermekle ykmldr. veren, kendi kusuru olmakszn szlemede ngrlen para bana veya gtr i salayamayacak durumda bulunduu veya iletme koullar geici olarak gerektirdii takdirde iiye, creti zaman esasna gre der. Bu durumda, zamana gre denecek cret, anlamada veya hizmet ya da toplu i szlemesinde belirlenmemise iveren, iiye para bana veya gtr olarak daha nce ald ortalama crete edeer bir cret demekle ykmldr. Para bana veya gtr ya da zamana gre i salayamayan iveren, en azndan igrme edimini kabulde temerrt hkmleri uyarnca zamana gre igrmede deyecei creti demekle ykmldr.
II. ara ve malzemeleri MADDE 413- Aksine anlama veya yerel det yoksa,
iveren iiye bu i iin gerekli aralar ve malzemeyi salamakla ykmldr. i iverenle anlaarak kendi ara veya malzemesini iin grlmesine zglerse, aksi anlamada kararlatrlmadka veya yerel det bulunmadka iveren, bunun iin iiye uygun bir karlk demekle ykmldr.
III. Giderler 1. Genel olarak MADDE 414- veren, iin grlmesinin gerektirdii
her trl harcama ile iiyi iyeri dnda altrd takdirde, geimi iin zorunlu olan harcamalar da demekle ykmldr. Yazl olarak yaplm bir hizmet veya toplu i szlemesinde, bizzat ii tarafndan karlanmas kararlatrlan harcamalarn, iiye gtr biimde gnlk, haftalk veya aylk olarak denmesi ngrlebilir. Ancak bu deme, zorunlu harcamalar karlayacak miktardan az olamaz. Zorunlu harcamalarn ksmen veya tamamen ii tarafndan bizzat karlanmasna ilikin anlamalar geersizdir.
kullanyorsa, tatn iletilmesi ve bakm iin gerekli olaan giderler, hizmet iin kullanld lde iverence karlanr. i iverenle anlaarak, iin grlmesinde kendi motorlu aracn kullanyorsa, iveren ayrca bu arala ilgili vergiyi, zorunlu mali sorumluluk sigortas primini ve aracn ypranmas karlnda uygun bir tazminat hizmet iin kullanld lde iiye demekle ykmldr. i iverenle anlaarak, hizmetin grlmesinde kendisine ait dier tama aralarn ve hayvanlarn kullanyorsa iveren, bunlarn kullanma ve bakm iin gerekli olan olaan giderleri hizmet iin kullanld lde karlamakla ykmldr.
IV. inin kiiliinin korunmas 1. Genel olarak MADDE 417- veren, hizmet ilikisinde iinin
kiiliini korumak ve sayg gstermek ve iyerinde drstlk ilkelerine uygun bir dzeni salamakla, zellikle iilerin psikolojik ve cinsel tacize uramamalar ve bu tr tacizlere uram olanlarn daha fazla zarar grmemeleri iin gerekli nlemleri almakla ykmldr. veren, iyerinde i sal ve gvenliinin salanmas iin gerekli her trl nlemi almak, ara ve gereleri noksansz bulundurmak; iiler de i sal ve gvenlii konusunda alnan her trl nleme uymakla ykmldr. verenin yukardaki hkmler dhil, kanuna ve szlemeye aykr davran nedeniyle iinin lm, vcut btnlnn zedelenmesi veya kiilik haklarnn ihlaline bal zararlarn tazmini, szlemeye aykrlktan doan sorumluluk hkmlerine tabidir.
sz konusu sre, drt haftay amamak zere ikier gn artrlr. veren, iinin gebeliinde ve doum yapmas durumunda da ayn edimleri yerine getirmekle ykmldr.
3. Kiisel verilerin kullanlmasnda MADDE 419- veren, iiye ait kiisel verileri, ancak
iinin ie yatknlyla ilgili veya hizmet szlemesinin ifas iin zorunlu olduu lde kullanabilir. zel kanun hkmleri sakldr.
VI. Tatil ve izinler 1. Hafta tatili ve i arama izni MADDE 421- veren, iiye her hafta, kural olarak
pazar gn veya durum ve koullar buna imkn vermezse, bir tam alma gn tatil vermekle ykmldr. veren, belirsiz sreli hizmet szlemesinin feshi hlinde, bildirim sresi iinde iiye cretinde bir kesinti olmakszn, gnde iki saat i arama izni vermekle ykmldr. zin saatlerinin ve gnlerinin belirlenmesinde, iyerinin ve iinin hakl menfaatleri gz nnde tutulur.
sreyle igrme edimini yerine getiremedii takdirde, iveren yllk cretli izin sresinden indirim yapamaz. veren, gebelik ve doum yapma sebebiyle igrme edimini en ok ay sreyle yerine getiremeyen kadn iinin yllk cretli izin sresinden indirim yapamaz. Hizmet veya toplu i szlemeleriyle, iinin aleyhine hkm douracak ekilde, ikinci ve nc fkra hkmlerine aykr dzenleme yaplamaz.
crete ilikin zamanam, hizmet szlemesinin sona erdii tarihte ilemeye balar.
VII. Hizmet belgesi MADDE 426- veren, iinin istei zerine her
zaman, iin trn ve sresini ieren bir hizmet belgesi vermekle ykmldr. inin aka istemde bulunmas hlinde, hizmet belgesinde onun igrmedeki becerisi ile tutum ve davranlar da belirtilir. Hizmet belgesinin zamannda verilmemesinden veya belgede doru olmayan bilgiler bulunmasndan zarar gren ii veya iiyi ie alan yeni iveren, eski iverenden tazminat isteyebilir.
E. Sna ve fikr mlkiyet hakk MADDE 427- Hizmet bulular zerinde iinin ve
iverenin haklar, bunlarn kazanlmas ile dier sna ve fikr mlkiyet haklar konusunda zel kanun hkmleri uygulanr.
F. Hizmet ilikisinin devri I. yerinin tamamnn veya bir blmnn devri MADDE 428 yerinin tamam veya bir blm
hukuki bir ilemle bakasna devredildiinde, devir tarihinde iyerinde veya bir blmnde mevcut olan hizmet szlemeleri, btn hak ve borlar ile birlikte devralana geer. inin hizmet sresine bal haklar bakmndan, onun devreden iveren yannda ie balad tarih esas alnr.
Yukardaki hkmlere gre devir hlinde, devirden nce domu olan ve devir tarihinde denmesi gereken borlardan, devreden ve devralan iveren mteselsilen sorumludurlar. Ancak, devreden iverenin bu ykmllklerden doan sorumluluu, devir tarihinden itibaren iki yl ile snrldr.
II. Szlemenin devri MADDE 429- Hizmet szlemesi, ancak iinin yazl
rzas alnmak suretiyle, srekli olarak baka bir iverene devredilebilir. Devir ilemiyle, devralan, btn hak ve borlar ile birlikte, hizmet szlemesinin iveren taraf olur. Bu durumda, iinin, hizmet sresine bal haklar bakmndan, devreden iveren yannda ie balad tarih esas alnr.
G. Szlemenin sona ermesi I. Belirli sreli szlemede MADDE 430- Belirli sreli hizmet szlemesi, aksi
kararlatrlmadka, fesih bildiriminde bulunulmasna gerek olmakszn, srenin bitiminde kendiliinden sona erer. Belirli sreli szleme, sresinin bitiminden sonra rtl olarak srdrlyorsa, belirsiz sreli szlemeye dnr. Ancak, esasl bir sebebin varl hlinde, st ste belirli sreli hizmet szlemesi kurulabilir. Taraflardan her biri, on yldan uzun sreli hizmet szlemesini on yl getikten sonra, alt aylk fesih bildirim sresine uyarak feshedebilir. Fesih, ancak bu sreyi izleyen aybanda hkm ifade eder.
Szlemenin fesih bildirimiyle sona erecei kararlatrlm ve iki taraf da fesih bildiriminde bulunmamsa, szleme belirsiz sreli szlemeye dnr.
II. Belirsiz sreli szlemede 1. Genel olarak fesih hakk MADDE 431- Taraflardan her birinin, belirsiz sreli
szlemeyi fesih srelerine uyarak feshetme hakk vardr.
2. Fesih bildirim sresi a. Genel olarak MADDE 432- Belirsiz sreli hizmet szlemelerinin
feshinden nce, durumun dier tarafa bildirilmesi gerekir. Hizmet szlemesi; bildirimin dier tarafa ulamasndan balayarak, hizmet sresi bir yla kadar srm olan ii iin iki hafta sonra; bir yldan be yla kadar srm ii iin drt hafta ve be yldan fazla srm ii iin alt hafta sonra sona erer. Bu sreler ksaltlamaz; ancak szlemeyle artrlabilir. veren, fesih bildirim sresine ait creti pein vermek suretiyle hizmet szlemesini feshedebilir. Fesih bildirim srelerinin, her iki taraf iin de ayn olmas zorunludur; szlemede farkl sreler ngrlmse, her iki tarafa da en uzun olan fesih bildirim sresi uygulanr. Hizmet szlemesinin askya alnd hllerde fesih bildirim sreleri ilemez.
sresi konulmusa taraflar, bu sre iinde fesih sresine uymak zorunda olmakszn, hizmet szlemesini tazminatsz feshedebilirler. inin alt gnler iin cret ve dier haklar sakldr.
III. Feshe kar koruma MADDE 434- Hizmet szlemesinin fesih hakknn
ktye kullanlarak sona erdirildii durumlarda iveren, iiye fesih bildirim sresine ait cretin kat tutarnda tazminat demekle ykmldr.
IV. Derhl fesih 1. Koullar a. Hakl sebepler MADDE 435- Taraflardan her biri, hakl sebeplerle
szlemeyi derhl feshedebilir. Szlemeyi fesheden taraf, fesih sebebini yazl olarak bildirmek zorundadr. Szlemeyi fesheden taraftan, drstlk kurallarna gre hizmet ilikisini srdrmesi beklenemeyen btn durum ve koullar, hakl sebep saylr.
2. Sonular a. Hakl sebeple fesihte MADDE 437- Hakl fesih sebepleri, taraflardan
birinin szlemeye uymamasndan domusa o taraf, sebep olduu zarar, hizmet ilikisine dayanan btn haklar gz nnde tutularak, tamamen gidermekle ykmldr. Dier durumlarda hkim, btn durum ve koullar gz nnde tutarak hakl sebeple feshin maddi sonularn serbeste deerlendirir.
b. Hakl sebebe dayanmayan fesihte MADDE 438- veren, hakl sebep olmakszn hizmet
szlemesini derhl feshederse ii, belirsiz sreli szlemelerde, fesih bildirim sresine; belirli sreli szlemelerde ise, szleme sresine uyulmamas durumunda, bu srelere uyulmu olsayd kazanabilecei miktar, tazminat olarak isteyebilir. Belirli sreli hizmet szlemesinde iinin hizmet szlemesinin sona ermesi yznden tasarruf ettii miktar ile baka bir iten elde ettii veya bilerek elde etmekten kand gelir, tazminattan indirilir. Hkim, btn durum ve koullar gz nnde tutarak, ayrca miktarn serbeste belirleyecei bir tazminatn iiye
denmesine karar verebilir; ancak belirlenecek tazminat miktar, iinin alt aylk cretinden fazla olamaz.
c. inin haksz olarak ie balamamas veya ii brakmas MADDE 439- i, hakl sebep olmakszn ie
balamad veya aniden ii brakt takdirde iveren, aylk cretin drtte birine eit bir tazminat isteme hakkna sahiptir. verenin, ayrca ek zararlarnn giderilmesini isteme hakk da vardr. veren zarara uramamsa veya urad zarar iinin aylk cretinin drtte birinden az ise, hkim tazminat indirebilir. Tazminat isteme hakk takas yoluyla sona ermemise iveren, iinin ie balamamasndan veya ii brakmasndan balayarak otuz gn iinde, dava veya takip yoluyla bu hakkn kullanmak zorundadr. Aksi takdirde, tazminat isteme hakk der.
lmyle kendiliinden sona erer. veren, iinin sa kalan eine ve ergin olmayan ocuklarna, yoksa bakmakla ykml olduu kiilere, lm gnnden balayarak bir aylk; hizmet ilikisi be yldan uzun bir sre devam etmise, iki aylk cret tutarnda bir deme yapmakla ykmldr.
VI. Szlemenin sona ermesinin sonular 1. Borlarn muaccel olmas MADDE 442- Szlemenin sona ermesiyle,
szlemeden doan btn borlar muaccel olur. Muacceliyet an, iinin aracl suretiyle kurulan hukuki ilikilerde nc kiinin stlendii bor, hizmet szlemesinin sona ermesinden sonra tamamen veya ksmen ifa edilecekse alt aya; dnemsel edimler ieren
ilikilerde bir yla; sigorta szlemelerinde veya ifas alt aydan uzun bir sreye yaylm olan ilerde ise iki yla kadar, yazl bir anlamayla ertelenebilir. retilenden pay verilmesi ngrlen hllerde rn pay belirlenir belirlenmez, cirodan veya krdan pay verilmesi kararlatrlan hllerde ise pay, hesap dnemini izleyen en ge ay sonunda muaccel olur.
VII. Rekabet yasa 1. Koullar MADDE 444- Fiil ehliyetine sahip olan ii, iverene
kar, szlemenin sona ermesinden sonra herhangi bir biimde onunla rekabet etmekten, zellikle kendi hesabna rakip bir iletme amaktan, baka bir rakip iletmede almaktan veya bunlarn dnda, rakip iletmeyle baka trden bir menfaat ilikisine girimekten kanmay yazl olarak stlenebilir. Rekabet yasa kayd, ancak hizmet ilikisi iiye mteri evresi veya retim srlar ya da iverenin yapt
iler hakknda bilgi edinme imkn salyorsa ve ayn zamanda bu bilgilerin kullanlmas, iverenin nemli bir zararna sebep olacak nitelikteyse geerlidir.
3. Aykr davranlarn sonular MADDE 446- Rekabet yasana aykr davranan ii,
bunun sonucu olarak iverenin urad btn zararlar gidermekle ykmldr. Yasaa aykr davran bir ceza kouluna balanmsa ve szlemede aksine bir hkm de yoksa, ii ngrlen miktar deyerek rekabet yasana ilikin borcundan kurtulabilir; ancak, ii bu miktar aan zarar gidermek zorundadr. veren, ceza koulu ve doabilecek ek zararlarnn denmesi dnda, szlemede yazl olarak aka sakl tutmas kouluyla, kendisinin ihlal veya tehdit edilen
menfaatlerinin nemi ile iinin davran hakl gsteriyorsa, yasaa aykr davrana son verilmesini de isteyebilir.
KNC AYIRIM Pazarlamaclk Szlemesi A. Tanm ve kurulmas I. Tanm MADDE 448- Pazarlamaclk szlemesi,
pazarlamacnn srekli olarak, bir ticari iletme sahibi iveren hesabna ve iletmesinin dnda, her trl ilemin yaplmasna araclk etmeyi veya yazl anlama varsa, bu anlamada belirtilen ilemleri yapmay, iletme sahibi iverenin de buna karlk cret demeyi stlendii szlemedir.
451- Pazarlamacnn, mterilerin dememelerinden veya dier ykmllklerini ifa etmemelerinden sorumlu olacana ya da alacan tahsili iin yaplacak masraflar tamamen veya ksmen karlayacana ilikin anlamalar, kesin olarak hkmszdr. Pazarlamac, kendi mteri evresiyle ilem yapyorsa, mterilerin borlarn ifa etmemesi durumunda, iverenin her bir ilemde urayaca zararn drtte birini gememek zere karlamay, uygun bir ek komisyon kararlatrlmas kouluyla yazl olarak stlenebilir.
Sigorta szlemelerinde araclk yapan pazarlamaclar, bir primin tamamnn veya bir ksmnn denmemesi sebebiyle, bunun tahsili iin dava veya icra takibi yoluna bavurulmas durumunda, bu amala yaplacak masraflarn en ok yarsn karlayacaklarn, yazl olarak stlenebilirler.
C. verenin zel ykmllkleri I. Faaliyet alan MADDE 453- Pazarlamacya belirli bir pazarlama
alannda veya belirli bir mteri evresinde faaliyette bulunma yetkisi verilmi ve aksine yazl anlama da yaplmamsa iveren, bakalarna ayn alan veya evrede faaliyette bulunma yetkisi veremez; ancak, kendisi nc kiilerle ilem yapabilir. Szlemenin pazarlama alan veya mteri evresine ilikin hkmnn deitirilmesini gerektiren bir sebep varsa iveren, sz konusu hkm, szlemede fesih bildirim sresi ngrlm olsa bile, bu sreye uymadan tek tarafl olarak deitirebilir; ancak, bu durumda pazarlamacnn tazminat ve hizmet szlemesini hakl sebeple sona erdirme hakk sakldr.
II. cret 1. Genel olarak MADDE 454- veren, pazarlamacya sadece belirli
bir miktardan veya bu miktarla birlikte komisyondan oluan bir cret demekle ykmldr. cretin tamamnn veya nemli ksmnn komisyondan oluacana ilikin yazl anlama, kararlatrlan komisyonun, pazarlamacnn faaliyetinin uygun karln oluturmas kouluyla geerlidir. Deneme sresi iin denecek cret, serbeste kararlatrlabilir. Ancak, deneme sresi iki ay geemez.
evrak ve tahsil yetkisine dayanarak mterilerden alm olduu paralar zerinde hapis hakkna sahiptir. Pazarlamac, ara ve tama belgelerini, fiyat tarifelerini, mterilerle ilgili kaytlar ile dier belgeleri alkoyamaz.
D. Sona ermesi I. zel fesih sresi MADDE 459- Komisyon, sabit cretin en az bete
birini oluturuyor ve nemli mevsimlik dalgalanmalardan etkileniyorsa iveren, bir nceki mevsimin sona ermesinden beri kendisiyle almaya devam eden pazarlamacnn szlemesini, yeni mevsim srasnda iki aylk fesih sresine uyarak feshedebilir. Ayn koullar altnda pazarlamac da, kendisini bir nceki mevsim sonuna kadar altrm ve bundan sonra da altrmaya devam eden iverene kar, bir sonraki mevsimin balamasna kadar olan dnemde, iki aylk fesih sresine uyarak szlemeyi feshedebilir.
kaytlar ve dier belgeleri iverene geri vermekle ykmldr. Ancak, pazarlamacnn hapis hakk sakldr.
NC AYIRIM Evde Hizmet Szlemesi A.Tanm ve alma koullar I. Tanm MADDE 461- Evde hizmet szlemesi, iverenin
verdii ii, iinin kendi evinde veya belirleyecei baka bir yerde, bizzat veya aile bireyleriyle birlikte bir cret karlnda grmeyi stlendii szlemedir.
II. alma koullarnn bildirilmesi MADDE 462- veren, iiye her yeni i veriinde
genel alma koullar dnda kalan ve o ie zg zellikleri bildirir; gerekiyorsa ii tarafndan salanacak malzemeyi, bu malzemenin salanmas iin kendisine ne miktarda demede bulunacan ve i iin deyecei creti de iiye yazl olarak bildirir. in verilmesinden nce malzeme iin denecek bedel ve i iin denecek cret yazyla bildirilmemise, bu ilerde uygulanan allm bedel ve cret denir.
IV. verenin zel borlar 1. rnn kabul MADDE 465- veren, iinin reterek teslim ettii
rn inceler; varsa bulduu ayplar teslimden balayarak
bir hafta iinde iiye bildirir. Sresinde bildirim yaplmamsa, rn mevcut durumuyla kabul edilmi saylr.
yaplm saylr; dier durumlarda szlemenin belirli sreyle yapld kabul edilir.
YEDNC BLM Eser Szlemesi A. Tanm MADDE 470- Eser szlemesi, yklenicinin bir eser
meydana getirmeyi, isahibinin de bunun karlnda bir bedel demeyi stlendii szlemedir.
stlendii edimleri isahibinin hakl menfaatlerini gzeterek, sadakat ve zenle ifa etmek zorundadr. Yklenicinin zen borcundan doan sorumluluunun belirlenmesinde, benzer alandaki ileri stlenen basiretli bir yklenicinin gstermesi gereken meslek ve teknik kurallara uygun davran esas alnr. Yklenici, meydana getirilecek eseri dorudan doruya kendisi yapmak veya kendi ynetimi altnda yaptrmakla ykmldr. Ancak, eserin meydana getirilmesinde yklenicinin kiisel zellikleri nem tamyorsa, ii bakasna da yaptrabilir.
Aksine det veya anlama olmadka yklenici, eserin meydana getirilmesi iin kullanlacak olan ara ve gereleri kendisi salamak zorundadr. yklenici tarafndan salanmsa yklenici, bu malzemenin aypl olmas yznden isahibine kar, satc gibi sorumludur. Malzeme isahibi tarafndan salanmsa yklenici, onlar gereken zeni gstererek kullanmakla ve bundan dolay hesap ve artan geri vermekle ykmldr. Eser meydana getirilirken, isahibinin salad malzemenin veya eserin yaplmas iin gsterdii yerin aypl olduu anlalr veya eserin gerei gibi ya da zamannda meydana getirilmesini tehlikeye drecek baka bir durum ortaya karsa, yklenici bu durumu hemen isahibine bildirmek zorundadr; bildirmezse bundan doacak sonulardan sorumlu olur. ie zamannda balamamas veya szleme hkmlerine aykr olarak ii geciktirmesi ya da isahibine yklenemeyecek bir sebeple ortaya kan gecikme yznden btn tahminlere gre yklenicinin ii kararlatrlan zamanda bitiremeyecei aka anlalrsa, isahibi teslim iin belirlenen gn beklemek zorunda olmakszn szlemeden dnebilir. Meydana getirilmesi srasnda, eserin yklenicinin kusuru yznden aypl veya szlemeye aykr olarak
meydana getirilecei aka grlyorsa, isahibi bunu nlemek zere verecei veya verdirecei uygun bir sre iinde ykleniciye, aybn veya aykrln giderilmesi; aksi takdirde hasar ve masraflar kendisine ait olmak zere, onarmn veya ie devamn bir nc kiiye verilecei konusunda ihtarda bulunabilir.
4. Ayp sebebiyle sorumluluk a. Aybn belirlenmesi MADDE 474- sahibi, eserin tesliminden sonra,
ilerin olaan akna gre imkn bulur bulmaz eseri gzden geirmek ve ayplar varsa, bunu uygun bir sre iinde ykleniciye bildirmek zorundadr. Taraflardan her biri, giderini karlayarak, eserin bilirkii tarafndan gzden geirilmesini ve sonucun bir raporla belirlenmesini isteyebilir.
sahibinin genel hkmlere gre tazminat isteme hakk sakldr. Eser, isahibinin tanmaz zerinde yaplm olup, sklp kaldrlmas ar zarar douracaksa isahibi, szlemeden dnme hakkn kullanamaz.
varsa, aypl eserin niteliine baklmakszn yirmi yln gemesiyle zamanamna urar.
bedel deme borcu, eserin teslimi annda muaccel olur. Eserin para para teslim edilmesi kararlatrlm ve bedel paralara gre belirlenmise, her parann bedeli onun teslimi annda muaccel olur.
C. Szlemenin sona ermesi I.Yaklak bedelin almas MADDE 482- Balangta yaklak olarak belirlenen
bedelin, isahibinin kusuru olmakszn ar lde alaca anlalrsa isahibi, eser henz tamamlanmadan veya tamamlandktan sonra szlemeden dnebilir. Eser, isahibinin arsas zerine yaplyorsa isahibi, bedelden uygun bir miktarn indirilmesini isteyebilecei gibi, eser henz tamamlanmamsa, ykleniciyi ie devamdan alkoyarak, tamamlanan ksm iin hakkaniyete uygun bir bedel demek suretiyle szlemeyi feshedebilir.
II. Eserin yok olmas MADDE 483- Eser teslimden nce beklenmedik olay
sonucu yok olursa isahibi, eseri teslim almada temerrde dmedike yklenici, yapt iin cretini ve giderlerinin denmesini isteyemez. Bu durumda malzemeye gelen hasar, onu salayana ait olur. Eserin isahibince verilen malzeme veya gsterilen arsann ayb veya isahibinin talimatna uygun yaplmas yznden yok olmas durumunda yklenici, doabilecek olumsuz sonular zamannda bildirmise, yapt iin deerini ve bu deere girmeyen giderlerinin denmesini
isteyebilir. sahibinin kusuru varsa, yklenicinin ayrca zararnn giderilmesini de isteme hakk vardr.
IV. sahibi yznden ifann imknszlamas MADDE 485- Eserin tamamlanmas, isahibi ile ilgili
beklenmedik olay dolaysyla imknszlarsa yklenici, yapt iin deerini ve bu deere girmeyen giderlerini isteyebilir. fa imknszlnn ortaya kmasnda isahibi kusurluysa, yklenicinin ayrca tazminat isteme hakk vardr.
SEKZNC BLM Yaym Szlemesi A. Tanm MADDE 487- Yaym szlemesi, bir fikir ve sanat
eseri sahibinin veya halefinin, o eseri yaymlanmak zere
da
onu
oaltarak
C. Hkmleri I. Yaymlatma hakknn geii ve sorumluluk MADDE 489- Yaym szlemesiyle eser sahibinin
haklar, szlemenin ifasnn gerektirdii lde ve sreyle yaymcya geer. Yaymlatan, yaymcya kar, szlemenin kurulduu anda eseri yaymlatma hakknn bulunmamasndan sorumlu olduu gibi, eser korunmakta ise, telif hakknn olmamasndan da sorumludur. Eserin tamam veya bir blm yaymlanmak zere baka bir yaymcya braklm ya da yaymlatann bilgisi altnda yaymlanm ise yaymlatan, yaym szlemesinin yaplmasndan nce, bunu kar tarafa bildirmek zorundadr.
Yaymlatan, toplama bir eserin kendisine ait blmlerini veya dergilerde kan uzun yazlarn, yaymn bitmesinden balayarak ay gemedike yeniden yaymlatamaz.
III. Basm says ve bask adedinin belirlenmesi MADDE 491- Szlemede basm says
belirtilmemise, yaymcnn ancak bir basm yapma hakk vardr. Taraflar, szlemenin sresini veya bask adedini kararlatrmak zorundadrlar. Szlemede yaymcya belirli birka basm veya btn yeni basmlar yapma yetkisi verildii hllerde, yaymc eserin bask adedi tkenmi iken yeni bir basm yapmay ihmal ederse, yaymlatan yeni basm iin yaymcya uygun bir sre verir. Yaymc, verilen sre iinde basm gerekletirmezse; yaymlatan szlemeden cayabilir.
IV. oaltma ve datm MADDE 492- Yaymc, eseri hibir ksaltma, ekleme
ve deiiklik yapmakszn uygun biimde oaltmakla ykmldr; ayrca, satn artrlmas iin gerekli tantm ve datm yapmak ve bu konuda her trl nlemi almak zorundadr. Sat fiyatn, eserin satlmasn gletirmemek kouluyla yaymc belirler.
kouluyla, eser sahibi eserde dzeltme ve iyiletirme, halefleri ise ancak gncelletirme yapabilir. Bu dzeltme ve iyiletirme gerektirdii hlde szlemede ngrlmemi giderler, yaymlatan tarafndan karlanr. Yaymc, eser sahibine eserini iyiletirme, haleflerine de gncelletirme imkn vermeden yeni bir basm yapamaz ve onu oaltamaz.
VI. Birarada basm ve ayr ayr yaym MADDE 494- Bir eser sahibinin birden ok eserini
ayr ayr yaymlama hakk, yaymcya bunlarn bir arada baslmas yetkisini vermez. Ayn ekilde, eser sahibinin btn eserlerini veya bunlardan yalnz bir trn birarada yaymlama hakk, yaymcya bunlar iinden her birinin ayr ayr basp yayma hakkn vermez.
aksi kararlatrlm olmadka yaymlatan, bedel denmesini isteyebilir. Bedel denmesi gereken hllerde denecek miktar belli deilse bedel, hkim tarafndan belirlenir. Yaymcnn birden fazla basm yapma hakk varsa, ilk basm iin kararlatrlan bedel ve dier koullarn, sonraki basmlar iin de uygulanaca kabul edilmi saylr.
2. Bedelin denme zaman, sat hesaplar ve bedelsiz alma hakk MADDE 497- Bedel, eser btn olarak
yaymlanacaksa tamamnn; cilt, fasikl, forma gibi blmler hlinde yaymlanacaksa, her blmn basmndan ve sata hazr duruma getirilmesinden sonra denir. Taraflar, bedeli sat miktarna balamlarsa yaymc, sat hesaplarn tutmak, karmak ve teamle uygun ispat edici belgeleri hazrlamakla ykmldr. Aksi kararlatrlmadka yaymlatann, eserden, teaml uyarnca verilmesi gereken miktarda bedelsiz alma hakk vardr.
D. Sona ermesi I. Eserin yok olmas MADDE 498- Eser, yaymcya teslimden sonra
beklenmedik hl sonucu yok olsa bile, yaymc bedeli demekle ykmldr. Eserin baka bir rnei kendisinde varsa, eser sahibinin bu rnei yaymcya vermesi gerekir; baka bir rnei bulunmamakla birlikte, az bir abayla yeniden meydana getirilebilecekse eser sahibi, eseri meydana getirerek teslim etmekle ykmldr. Eser sahibi her iki durumda da uygun bir karlk isteyebilir.
II. Baslann yok olmas MADDE 499- Eserin tamamlanm olan bask
adedinin tamam veya bir blm, sata sunulmadan nce beklenmedik hl sonucu yok olursa yaymc, yaymlatana
ayrca bir bedel demeksizin yok olan miktar, gideri kendisine ait olmak zere yeniden basabilir. Yaymc, ar masraf gerektirmeksizin yok olanlarn yerine yenilerini koyabilecek ise, bunu yapmakla ykmldr.
III. Kiisel sebeplerle sona ermesi MADDE 500- Eser sahibi eseri tamamlamadan nce
lr veya tamamlama yeteneini yitirir ya da eseri tamamlamas kendi kusuru olmakszn imknsz duruma gelirse, szleme kendiliinden sona erer. Ancak, szlemenin tamam veya bir blmnn yerine getirilmesi mmkn ve hakkaniyete uygun bulunursa hkim, szleme ilikisinin devam etmesine ve bunun iin gereken deiikliklerin yaplmasna karar verebilir. Yaymc iflas ederse yaymlatan, eseri baka bir yaymcya verebilir; ancak, iflas annda henz muaccel olmam borcun yerine getirilecei konusunda gvence gsterilmise, yaymlatan eseri baka bir yaymcya veremez.
E. Sipari zerine yaym szlemesi MADDE 501- Bir veya birka kii, yaymcnn
belirledii plana gre bir eser meydana getirmeyi stlenirlerse, sadece szlemeyle kararlatrlan crete hak kazanrlar. Bu durumda, szleme konusu mali haklar yaymcya ait olur.
bulunamaz, balama yapamaz, kefil olamaz, tanmaz devredemez ve bir hak ile snrlandramaz.
II. Vekilin borlar 1. Talimata uygun ifa MADDE 505- Vekil, veklet verenin ak talimatna
uymakla ykmldr. Ancak, veklet verenden izin alma imkn bulunmadnda, durumu bilseydi onun da izin verecei ak olan hllerde, vekil talimattan ayrlabilir. Bunun dndaki durumlarda vekil, talimattan ayrlrsa, bundan doan zarar karlamadka ii grm olsa bile, veklet borcunu ifa etmi olmaz.
2. ahsen ifa, sadakat ve zen gsterme a. Genel olarak MADDE 506- Vekil, veklet borcunu bizzat ifa
etmekle ykmldr. Ancak vekile yetki verildii veya durumun zorunlu ya da teamln mmkn kld hllerde vekil, ii bakasna yaptrabilir. Vekil stlendii i ve hizmetleri, veklet verenin hakl menfaatlerini gzeterek, sadakat ve zenle yrtmekle ykmldr. Vekilin zen borcundan doan sorumluluunun belirlenmesinde, benzer alanda i ve hizmetleri stlenen basiretli bir vekilin gstermesi gereken davran esas alnr.
4. Edinilen haklarn veklet verene geii MADDE 509- Vekilin, kendi adna ve veklet veren
hesabna grd ilerden doan nc kiilerdeki alaca, veklet verenin vekile kar btn borlarn ifa ettii anda, kendiliinden veklet verene geer. Vekilin iflas hlinde veklet veren, bu alacan kendisine gemi olduunu iflas masasna kar da ileri srebilir. Veklet veren, vekilin kendi adna ve veklet veren hesabna edinmi olduu tanr eyann iflas masasndan
ayrlarak kendisine verilmesini isteyebilir. Vekilin sahip olduu hapis hakkndan iflas masas da yararlanr.
III. Veklet verenin borlar MADDE 510- Veklet veren, vekletin gerei gibi
ifas iin vekilin yapt giderleri ve verdii avanslar faiziyle birlikte demek ve yklendii borlardan onu kurtarmakla ykmldr. Vekil, vekletin ifas sebebiyle urad zararn giderilmesini veklet verenden isteyebilir. Ancak veklet veren, kusuru bulunmadn ispat ederek bu sorumluluktan kurtulabilir.
IV. Birlikte veklet verenlerin ve birlikte vekillerin sorumluluu MADDE 511- Bir kiiye birlikte veklet verenler,
vekile kar mteselsil olarak sorumludurlar. Vekleti birlikte stlenenler, vekletin ifasndan mteselsil olarak sorumludurlar ve yetkilerini bakalarna devir haklar olmadka, veklet vereni, ancak birlikte yaptklar fiil ve ilemleriyle bor altna sokabilirler.
D. Sona ermesi I. Sebepleri 1. Tek tarafl sona erdirme MADDE 512- Veklet veren ve vekil, her zaman
szlemeyi tek tarafl olarak sona erdirebilir. Ancak, uygun olmayan zamanda szlemeyi sona erdiren taraf, dierinin bundan doan zararn gidermekle ykmldr.
2. lm, ehliyetin kaybedilmesi ve iflas MADDE 513- Szlemeden veya iin niteliinden aksi
anlalmadka szleme, vekilin veya veklet verenin lm, ehliyetini kaybetmesi ya da iflas ile kendiliinden sona ermi olur. Bu hkm, taraflardan birinin tzel kii olmas durumunda, bu tzel kiiliin sona ermesinde de uygulanr. Vekletin sona ermesi veklet verenin menfaatlerini tehlikeye dryorsa, veklet veren veya mirass ya da temsilcisi, ileri kendi bana grebilecek duruma gelinceye kadar, vekil veya mirass ya da temsilcisi, vekleti ifaya devam etmekle ykmldr.
KNC AYIRIM Kredi Mektubu ve Kredi Emri A. Kredi mektubu MADDE 515- Kredi mektubu, mektup gnderenin
gnderilene bir st snr belirleyerek veya belirlemeksizin, kredi mektubundan yararlanacak belirli kiiye istemde bulunaca miktarda para ve benzeri eyleri verme konusundaki vekletini ieren belgedir. Kredi mektubu, veklet szlemesi ve havale hkmlerine tabidir. st snr belirlenmeksizin verilmi olan kredi mektubunda mektuptan yararlanacak kii, bu mektupla ilgili olanlar arasndaki ilikiye aka uygun olmayan fazla bir istemde bulunursa mektup gnderilen, durumu gnderene bildirmek ve cevap alncaya kadar demeyi ertelemek zorundadr. Kredi mektubuyla verilen veklet, ancak gnderilen tarafndan belirli bir miktar iin kabul edildii takdirde geerli olur.
B. Kredi emri I. Tanm ve ekli MADDE 516- Bir kimse kendi adna ve hesabna
kredi emri verenin sorumluluu altnda bir nc kiiye kredi amak veya krediyi yenilemek iin emir alm ve kabul
etmise, kredi emri verilen vekletini amadka emri veren, kredi borcundan kefil gibi sorumlu olur. Ancak, kredi emri yazl olmadka emri veren sorumlu olmaz.
II. Kredi emrinden yararlanann ehliyetsizlii MADDE 517- Kredi emrini veren, kredi emrinden
yararlanann ehliyetsizliini ileri srerek kredi emri verilene kar sorumluluktan kurtulamaz.
III. Kredi emri verilenin nel vermesi MADDE 518- Kredi emri verilen, kredi emrinden
yararlanana kendiliinden nel verir veya kendisine talimat verildii hlde kredi emrinden yararlanana bavurmay ihmal ederse, kredi emri veren sorumluluktan kurtulur.
IV. Taraflar arasndaki iliki MADDE 519- Kredi emri veren ile kredi emrinden
yararlanan arasndaki ilikiye, kefil ile asl borlu arasndaki ilikiyi dzenleyen hkmler uygulanr.
ancak yapt faaliyet sonucunda szleme kurulursa crete hak kazanr. Simsarn faaliyeti sonucunda kurulan szleme geciktirici koula balanmsa cret, koulun gereklemesi hlinde denir. Simsarlk szlemesinde simsarn yapaca giderlerin kendisine denecei kararlatrlmsa, simsarn faaliyeti szlemenin kurulmasyla sonulanmam olsa bile giderleri denir.
III. Simsarn haklarn kaybetmesi MADDE 523- Simsar, stlendii borcuna aykr
davranarak dier tarafn menfaatine hareket eder veya drstlk kurallarna aykr olarak dier taraftan cret sz alrsa, crete ve yapt giderlere ilikin haklarn kaybeder.
bakasnn hesabna igren, o ii sahibinin menfaatine ve varsaylan iradesine uygun olarak grmekle ykmldr. igren, her trl ihmalinden sorumludur. Ancak, igren bu ii, isahibinin
ONUNCU BLM Vekletsiz grme A. grenin hak ve borlar I. in grlmesi MADDE 526- Vekleti olmakszn II. Sorumluluk MADDE 527- Vekletsiz
karlat zarar veya zarar tehlikesini gidermek zere yapmsa, sorumluluu daha hafif olarak deerlendirilir. gren, isahibinin aka veya rtl olarak yasaklam olmasna karn bu ii yapmsa ve isahibinin yasaklamas da hukuka veya ahlaka aykr deilse, beklenmedik hlden de sorumlu olur. Ancak, igren o ii yapmam olsayd bile, bu zararn beklenmedik hl sonucunda gerekleeceini ispat ederse sorumluluktan kurtulur. ehliyetinden yoksunsa, yapt ilemden ancak zenginletii lde veya iyiniyetli olmakszn elinden kard zenginleme miktaryla sorumlu olur. Haksz fiillerden doan daha kapsaml sorumluluk sakldr.
B. sahibinin hak ve borlar I. in isahibinin menfaatine yaplmas hlinde MADDE 529- sahibi, iin kendi menfaatine
yaplmas hlinde, igrenin, durumun gereine gre zorunlu ve yararl bulunan btn masraflar faiziyle demek ve grd i dolaysyla stlendii edimleri ifa etmek ve hkimin takdir edecei zarar gidermekle ykmldr. Bu hkm, umulan sonu gereklememi olsa bile, ii yaparken gereken zeni gstermi olan igren hakknda da uygulanr. gren, yapm olduu giderleri alamad takdirde, sebepsiz zenginleme hkmlerine gre ayrp alma hakkna sahiptir.
II. in igrenin menfaatine yaplmas hlinde MADDE 530- sahibi, kendi menfaatine yaplmam
olsa bile, igrmeden doan faydalar edinme hakkna sahiptir; ancak zenginletii lde, igrenin masraflarn demek ve giritii borlardan onu kurtarmakla ykmldr.
III. in isahibi tarafndan uygun bulunmas hlinde MADDE 531- sahibi yaplan ii uygun bulmusa,
veklet hkmleri uygulanr.
ONBRNC BLM Komisyon Szlemesi A. Alm veya satm komisyonculuu I.Tanm MADDE 532- Alm veya satm komisyonculuu,
komisyoncunun cret karlnda, kendi adna ve veklet verenin hesabna kymetli evrak ve tanrlarn alm veya satmn stlendii szlemedir. Bu blmdeki hkmler sakl kalmak zere, komisyon szlemelerine veklet hkmleri uygulanr.
II. Komisyoncunun borlar 1. Bildirme ve sigortalama borcu MADDE 533- Komisyoncu, yapt i hakknda
veklet vereni bilgilendirmek ve zellikle talimatnn yerine getirildiini kendisine hemen bildirmekle ykmldr. Veklet verenin talimat olmadka komisyoncu, szlemenin konusunu oluturan eyleri sigorta ettirmekle ykml deildir.
3. Veklet verenin belirledii bedel MADDE 535- Veklet verenin belirledii bedelin
altnda mal satan komisyoncu, mal satmasayd veklet verenin daha fazla zarar greceini ve durumun yeniden talimat almaya elverili bulunmadn ispat etmedike, belirlenen bedel ile sat bedeli arasndaki fark gidermekle ykmldr. Bunun dnda komisyoncu, kusuru varsa,
talimatna aykr davranmasndan dolay veklet verenin urad dier zararlardan da sorumludur. Veklet verenin belirledii bedelin altnda mal alan veya stnde satan komisyoncu, bu ilemlerden doan fark alkoyamaz.
4. Veresiye satma ve teslim almadan deme MADDE 536- Komisyoncu, veklet verenin izni
olmakszn mal veresiye satar veya mal teslim almadan bedelini derse, bundan doan zarara katlanmak zorundadr. Ancak, veklet veren yasaklamadka, mal sat yerindeki ticari teamle gre veresiye de satabilir.
III. Komisyoncunun haklar 1. dedii paralar ve yapt giderler MADDE 538- Komisyoncu, veklet verenin yarar iin
yapt btn giderleri ve dedii paralar faiziyle birlikte isteyebilir. Komisyoncu, ardiye ve tama bedellerini veklet verenin hesabna geirebilirse de, kendi alanlarnn cretlerini geiremez.
5. Komisyoncunun kendisiyle ilem yapmas a. Bedel ve cret MADDE 543- Borsada kaytl veya piyasa fiyat
bulunan kambiyo senetleri veya dier kymetli evrak ya da ticari mallar satmaya veya satn almaya yetkili klnan komisyoncu, veklet veren tarafndan aksine talimat verilmemise, satn alaca mal yerine kendi mallarn satabilir veya sataca mal kendisi iin satn alabilir. Bu
hllerde, komisyoncunun kendisiyle ilem yapt andaki deerler esas alnr; komisyoncunun, komisyon ilerinde allm olan cret ve giderlerini, bu hllerde bile isteme hakk vardr. Komisyoncu, bu tr bir ilemin yapldn ayn gn veklet verene bildirmek zorundadr. Dier hllerde sat hkmleri uygulanr.
c. lemi kendisiyle yapma hakknn dmesi MADDE 545- Veklet verenin vekleti geri ald
haberi komisyoncuya ulat anda, komisyoncunun ilemikendisiyle yapma hakk der. Ancak, bu haber kendisine ulamadan nce komisyoncu, ilemin yapld bildirimini gndermise, bu hkm uygulanmaz.
kendisine meslek edinmeyip arada bir stlenen tacir hakknda da bu blm hkmleri uygulanr. Tama ileri komisyonculuu hakkndaki zel hkmler sakldr.
ONKNC BLM Ticari Temsilciler, Ticari Vekiller ve Dier Tacir Yardmclar A. Ticari temsilci I. Tanm ve yetki verilmesi MADDE 547- Ticari temsilci, iletme sahibinin, ticari
iletmeyi ynetmek ve iletmeye ilikin ilemlerde ticaret unvan altnda, ticari temsil yetkisi ile kendisini temsil etmek zere, aka ya da rtl olarak yetki verdii kiidir. letme sahibi, ticari temsilcilik yetkisi verildiini ticaret siciline tescil ettirmek zorundadr; ancak ticari iletme sahibinin ticari temsilcinin fiillerinden sorumluluu, tescilin yaplm olmasna bal deildir.
II. Temsil yetkisinin kapsam MADDE 548- Ticari temsilci, iyiniyetli nc kiilere
kar, iletme sahibi adna kambiyo taahhdnde bulunmaya ve onun adna iletmenin amacna giren her trl ilemleri yapmaya yetkili saylr. Ticari temsilci, aka yetkili klnmadka, tanmazlar devredemez veya bir hak ile snrlandramaz.
III. Temsil yetkisinin snrlandrlmas MADDE 549- Temsil yetkisi, bir ubenin ileriyle
snrlandrlabilir. Temsil yetkisi, birden ok kiinin birlikte imza atmalar kouluyla da snrlandrlabilir. Bu durumda, dierlerinin katlm olmakszn temsilcilerden birinin imza atm olmas, iletme sahibini balamaz. Temsil yetkisine ilikin yukardaki snrlamalar, ticaret siciline tescil edilmedike, iyiniyetli nc kiilere kar hkm dourmaz. Temsil yetkisine ilikin dier snrlamalar, tescil edilmi olsalar bile, iyiniyetli nc kiilere kar ileri srlemez.
IV. Temsil yetkisinin sona ermesi MADDE 550- Temsil yetkisinin verildii ticaret
siciline tescil edilmemi olsa bile, sona erdii tescil edilir. Temsil yetkisinin sona erdii ticaret siciline tescil ve ilan edilmedii srece, bu yetki iyiniyetli nc kiiler iin geerliliini korur.
B. Ticari vekil MADDE 551- Ticari vekil, bir ticari iletme sahibinin,
kendisine ticari temsilcilik yetkisi vermeksizin, iletmesini ynetmek veya iletmesinin baz ilerini yrtmek iin yetkilendirdii kiidir. Bu yetki, iletmenin allm btn ilemlerini kapsar. Ancak, ticari vekil aka yetkili klnmadka, dn olarak
para veya benzerlerini alamaz, kambiyo taahhdnde bulunamaz, dava aamaz ve alm davay takip edemez.
C. Dier tacir yardmclar MADDE 552- Toptan, yar toptan veya perakende
satlarla uraan ticari iletmelerin grevli veya hizmetlileri, o ticari iletme iinde, mterilerin kolaylkla grebilecekleri bir yerde ve kolayca okuyabilecekleri bir biimde, yazyla aksine duyuru yaplm olmadka, aadaki ilemler iin yetkilidirler: 1. Ticari iletmenin allm btn sat ilemlerini yapmak. 2. Yetkili olduklar ilemler hakknda faturalar imzalamak. 3. Ticari iletmenin allm ilemlerinden doan borlarn ifa edilmesine veya bunlarn hi ya da gerei gibi ifa edilmemesine ilikin ihtar veya dier aklamalar iletme sahibi adna yapmak; bu nitelikteki ihtar veya dier aklamalar, zellikle allm ilem dolaysyla teslim edilmi mallara ilikin ayp bildirimlerini ticari iletme adna kabul etmek. Toptan, yar toptan veya perakende satlarla uraan ticari iletmelerin grevli veya hizmetlileri, kendilerine yazyla yetki verilmi olmadka, iletme dnda ve kasa grevlileri atanmsa, iletme iinde sat bedellerini isteyip alamazlar. Bu kiiler, sat bedellerini almaya yetkili bulunduklar hllerde, faturalar kapatmaya veya makbuz vermeye de yetkilidirler.
E. Ticari temsilcilerin, ticari vekillerin ve dier tacir yardmclarnn yetkilerinin sona ermesi MADDE 554- letme sahibi, ticari temsilcilerin, ticari
vekillerin ve dier tacir yardmclarnn yetkilerini, aralarndaki hizmet, veklet, ortaklk ve benzeri szlemelerden doan haklar sakl kalmak kouluyla, her zaman geri alabilir. letme sahibinin fiil ehliyetini kaybetmesi veya lm, ticari temsilcilerin, ticari vekillerin ve dier tacir yardmclarnn yetkisini sona erdirmez.
B. Hkmleri I. Havale eden ile havale alcs arasndaki iliki MADDE 556- Havale, havale edenin havale alcsna
olan borcunun ifas amacyla yaplyorsa, bu bor ancak havale deyicisinin borcu ifa etmesiyle sona erer. Havaleyi kabul etmi olan havale alcs, havale deyicisine bavurarak havalede belirlenen sre iinde alacanelde edememise, bu alaca, havale edene kar yeniden ileri srebilir. Alacakl olan havale alcs, havaleyi kabul etmek istemezse, durumu borlu olan havale edene gecikmeksizin bildirmek zorundadr; bildirmezse bundan doan zarar gidermekle ykml olur. ekince belirtmeksizin havaleyi kabul ettiini havale alcsna bildirirse, ifa ile ykml olur ve ona kar, ancak aralarndaki ilikiden veya havalenin ieriinden doan
savunmalar ileri srebilir; havale eden ile kendi arasndaki ilikiden doan savunmalar ileri sremez. Havale deyicisi, havale edene borlu ise, borcu havale alcsna ifa etmesi, havale edene yapaca ifaya oranla daha fazla yk getirmiyorsa, borcu havale alcsna ifa etmekle ykmldr. Bu durumda, havale eden ile aralarnda aksi kararlatrlmamsa havale deyicisinin, ifadan nce havaleyi kabul ettiini havale alcsna aklamasna gerek yoktur.
III. fa edilmeme hlinde bildirim MADDE 558- Havale deyicisi, havale alcsnn
istemesine karn ifadan kanr veya havale konusunu ifa etmeyeceini nceden aklarsa havale alcs, durumu gecikmeksizin havale edene bildirmekle ykmldr; bildirmezse, bu yzden havale edenin urayaca zarardan sorumlu olur.
D. Kymetli evrak konusunda havale MADDE 560- Kymetli evraka balanm alacan,
hmile denmesi amacyla yaplan yazl havaleler hakknda, bu blm hkmleri uygulanr. Bu durumda havale deyicisi karsnda her hamil, havale alcs saylr. Buna karlk, havale eden ile havale alcs arasndaki ilikiye zg haklar, sadece alaca devreden ile devralan arasnda domu olur. ekler ve polie benzeri havaleler hakkndaki zel hkmler sakldr.
saklayann, saklatann kendisine brakt bir tanr gvenli bir yerde koruma altna almay stlendii szlemedir. Aka ngrld veya durum ve koullar gerektirdii takdirde, saklayan cret isteyebilir.
ONDRDNC BLM Saklama Szlemeleri A. Genel saklama szlemesi I. Tanm MADDE 561- Saklama szlemesi,
III. Saklayann borlar 1. Kullanm yasa MADDE 563- Saklayan, saklatann izni olmadka
saklanan kullanamaz. Bu yasaa aykr davranrsa, saklatana uygun bir kullanm bedeli demekle ykml olduu gibi, kullanmam olsayd bile bu zararn doacan ispat etmedike, beklenmedik hlden doacak zararlardan da sorumlu olur.
2. Geri verme a. Genel olarak MADDE 564- Saklama szlemesinde bir sre
belirlenmi olsa bile saklayan, saklatann her zaman ileri srebilecei istemi zerine, saklanan btn oalmalaryla birlikte geri vermekle ykmldr. Ancak saklatan, saklayann belirlenen sreyi dikkate alarak yapm olduu masraflar demekle ykmldr.
rzas olmadka, saklayan saklanan onlardan birine geri vermekle sorumluluktan kurtulamaz. masraflar ve hasar saklatana ait olmak zere, korunmas gereken yerde geri verilir.
3. Saklayanlarn sorumluluu MADDE 567- Bir eyi birlikte saklamak zere alanlar,
mteselsilen sorumlu olurlar.
C. Ardiyeciye brakma I. Senet karma MADDE 571- Saklamak zere ticari mal kabul ettiini
aka kamuya bildiren ardiyeci, saklatlan mal temsil eden senet karmaya izin verilmesini, yetkili makamdan isteyebilir.
II. Ardiyecinin saklama borcu MADDE 572- Ardiyeci, kendisine braklan mallar bir
komisyoncu gibi zenle saklamak ve mallarda ayrca nlem alnmasn gerektiren bir deiiklik olursa, durumu imkn lsnde saklatana bildirmekle ykmldr. Ardiyeci, saklatana, mallarn durumunu incelemesi ve rnek almas iin, allm i zamanlarnda; gerekli koruma nlemlerini alabilmesi iin de her zaman izin vermek zorundadr.
III. Braklan eylerin karmas MADDE 573- Ardiyeci aka yetkili klnmadka,
ayn tr ve nitelikteki misl eyleri birbirine kartramaz. Yetkiye dayanlarak kartrlan bu gibi eyler zerinde, saklatanlardan her biri, hakkyla orantl bir pay isteyebilir. Bu durumda ardiyeci, saklatanlarn birlikte hazr bulunmasna gerek olmakszn saklatanlardan her birinin payn ayrabilir.
V. Mallarn geri verilmesi MADDE 575- Ardiyeci, ticari mallar, genel saklama
szlemesinde olduu gibi geri vermekle ykmldr. Ancak, saklayann szlemede ngremeyecei sebeplerle, sresinden nce geri verme yetkisi bulunduu durumlarda bile ardiyeci, kararlatrlm olan srenin sonuna kadar mallar korumak zorundadr.
D. Konaklama yeri, garaj, otopark ve benzeri yerleri iletenlere brakma I. Konaklama yeri iletenlerin sorumluluu 1. Koullar ve kapsam MADDE 576- Otel, motel, pansiyon, tatil ky gibi
yerleri iletenler, konaklayanlarn getirdikleri eyann yok olmas, zarara uramas veya alnmasndan sorumludurlar. Ancak iletenler, zararn bizzat konaklayana veya onu ziyarete gelen ya da beraberinde veya hizmetinde bulunan
kimseye ykletilebilecek kusurdan, mcbir sebepten ya da eyann niteliinden doduunu ispat etmekle, bu sorumluluktan kurtulurlar. Bu sorumluluk, iletenlere veya alanlarna bir kusur yklenmedike, konaklayanlardan her biri iin, gnlk konaklama cretinin katn aamaz.
II. Garaj, otopark ve benzeri yerleri iletenlerin sorumluluu MADDE 579- Garaj, otopark ve benzeri yerleri
iletenler, kendilerine braklan veya alanlarnca kabul
edilen hayvan, at arabas, bunlara ait koum ve benzeri eya ile motorlu tat ve eklentilerinin yok olmasndan, zarara uramasndan veya alnmasndan sorumludurlar. Ancak iletenler, zararn saklatan veya ziyaretisi ya da beraberinde veya hizmetinde bulunan kimseye ykletilebilecek kusurdan, mcbir sebepten ya da eyann niteliinden doduunu ispat etmekle, bu sorumluktan kurtulurlar. Ancak, garaj, otopark ve benzeri yerleri iletenlerin sorumluluu, kendilerine veya alanlarna bir kusur yklenmedike, saklananlarn her biri iin alnan gnlk saklama cretinin on katn aamaz. leten byle bir sorumluluk stlenmediini veya sorumluluu bu Kanunda gsterilmemi olan bir koula baladn, herhangi bir yolla ilan etse bile, sorumluluktan kurtulamaz.
herhangi bir ifadeyle ykmllk altna girdiini kefalet szlemesinde kendi el yazsyla belirtmesi arttr. Kendi adna kefil olma konusunda zel yetki verilmesi ve dier tarafa veya bir nc kiiye kefil olma vaadinde bulunulmas da ayn ekil koullarna baldr. Taraflar, yazl ekle uyarak kefilin sorumluluunu borcun belirli bir miktaryla snrlandrmay kararlatrabilirler. Kefalet szlemesinde sonradan yaplan ve kefilin sorumluluunu artran deiiklikler, kefalet iin ngrlen ekle uyulmadka hkm dourmaz.
III. Ein rzas MADDE 584- Elerden biri mahkemece verilmi bir
ayrlk karar olmadka veya yasal olarak ayr yaama hakk domadka, ancak dierinin yazl rzasyla kefil olabilir; bu rzann szlemenin kurulmasndan nce ya da en ge kurulmas annda verilmi olmas arttr. Kefalet szlemesinde sonradan yaplan ve kefilin sorumlu olaca miktarn artmasna veya adi kefaletin mteselsil kefalete dnmesine ya da kefil yararna olan gvencelerin nemli lde azalmasna sebep olmayan deiiklikler iin ein rzas gerekmez.
kefalette alacakl, borluya bavurmadka, kefili takip edemez; ancak, aadaki hllerde dorudan doruya kefile bavurabilir: 1. Borlu aleyhine yaplan takibin sonucunda kesin aciz belgesi alnmas. 2. Borlu aleyhine Trkiyede takibatn imknsz hle gelmesi veya nemli lde glemesi. 3. Borlunun iflasna karar verilmesi. 4. Borluya konkordato mehli verilmi olmas. Alacak, kefaletten nce veya kefalet srasnda rehinle de gvence altna alnmsa, adi kefalette kefil, alacan ncelikle rehin konusundan alnmasn isteyebilir. Ancak, borlunun iflasna veya kendisine konkordato mehli verilmesine karar verilmise, bu hkm uygulanmaz. Sadece an kapatlmas iin kefil olunmusa, borlu aleyhine yaplan takibin kesin aciz belgesi alnmasyla sonulanmas veya borlu aleyhine Trkiyede takibatn imknsz hle gelmesi ya da konkordatonun kesinlemesi durumlarnda, dorudan doruya kefile bavurulabilir. Szlemede, bu durumlarda alacaklnn, nce asl borluya bavurmak zorunda olduu kararlatrlabilir.
girmeyi kabul etmise alacakl, borluyu takip etmeden veya tanmaz rehnini paraya evirmeden kefili takip edebilir. Ancak, bunun iin borlunun, ifada gecikmesi ve ihtarn sonusuz kalmas veya aka deme gszl iinde olmas gerekir. Alacak, teslime bal tanr rehni veya alacak rehni ile gvenceye alnmsa, rehnin paraya evrilmesinden nce kefile bavurulamaz. Ancak, alacan rehnin paraya evrilmesi yoluyla tamamen karlanamayacann nceden hkim tarafndan belirlenmesi veya borlunun iflas etmesi ya da konkordato mehli verilmesi hllerinde, rehnin paraya evrilmesinden nce de kefile bavurulabilir.
3. Birlikte kefalet MADDE 587- Birden ok kii, ayn borca birlikte kefil
olduklar takdirde, her biri kendi pay iin adi kefil gibi, dierlerinin pay iin de kefile kefil gibi sorumlu olur. Borluyla birlikte veya kendi aralarnda mteselsil kefil olarak ykmllk altna giren kefillerden her biri, borcun tamamndan sorumlu olur. Ancak, bir kefil, kendisiyle birlikte daha nce veya ayn zamanda mteselsilen ykml bulunan ve Trkiyede takip edilebilen btn kefillere kar takibe giriilmi olmadka, kendi payndan fazlasn demekten kanabilir. Bir kefil, bu hakk, dier kefillerin kendi paylarn demi veya ayni gvence salam olmalar durumunda da kullanabilir. Aksine anlamalar sakl kalmak kaydyla, borcu deyen kefil, kendi paylarn daha nce dememi olmalar
lsnde, dier kefillere kar rcu hakkna sahiptir. Bu hak, borluya rcudan nce de kullanlabilir. Alacakl, kefilin ayn alacak iin baka kiilerin de kefil olduunu veya olacan varsayarak kefalet ettiini biliyor veya bilmesi gerekiyorsa, bu varsaymn sonradan gereklememesi veya kefillerden birinin alacakl tarafndan kefalet borcundan kurtarlmas ya da kefaletinin hkmsz olduuna karar verilmesi durumunda kefil, kefalet borcundan kurtulur. Birbirlerinden bamsz olarak ayn bor iin kefil olanlardan her biri, kefalet borcunun tamamndan sorumlu olur. Ancak, borcu deyen kefil aksine anlama olmadka, dierlerine toplam kefalet miktarndaki pay orannda rcu hakkna sahiptir.
4. Kefile kefil ve rcua kefil MADDE 588- Alacaklya, kefilin borcu iin gvence
veren kefile kefil, kefil ile birlikte, adi kefil gibi sorumludur. Rcua kefil, kefilin borludan rcu alaca iin gvence veren kefildir.
kefalet szlemesinde belirtilen azam miktara kadar sorumludur. Aksi szlemede kararlatrlmamsa kefil, belirtilen azam miktarla snrl olmak zere, aadakilerden sorumludur:
II. Ortak hkmler 1. Kefil ile alacakl arasndaki iliki a. Sorumluluun kapsam MADDE 589- Kefil, her durumda
1. Asl bor ile borlunun kusur veya temerrdnn yasal sonular. 2. Alacaklnn, kefile, onun borcu deyerek yaplmalarn nleyebilecei uygun bir zaman nce bildirmesi kouluyla, borluya kar ynelttii takip ve davalarn masraflar ile gerektiinde rehinlerin kefile tesliminin ve rehin haklarnn devrinin sebep olduu masraflar. 3. lemi bir yllk ve ilemekte olan yla ait akd faizler ile gerektiinde tahvil karlnda dn verilen anaparann ilemi bir yllk ve ilemekte olan yla ait faizleri. Szlemede aka kararlatrlmamsa kefil, borlunun sadece kefalet szlemesinin kurulmasndan sonrakiborlarndan sorumludur. Kefilin, asl bor ilikisinin hkmsz hle gelmesinin sebep olduu zarardan ve ceza koulundan sorumlu olacana ilikin anlamalar kesin olarak hkmszdr.
Asl borcun muaccel olmas, alacakl veya borlunun nceden sre ieren bildirimde bulunmasna balysa, kefalet borcu iin bu sre, bildirimin kefile yapld tarihte ilemeye balar. Yerleim yeri yabanc bir lkede olan borlunun borcunu demesi, dviz ilemleri veya havale ile ilgili yasaklargibi sebeplerle, o yabanc lkenin yasal dzenlemeleri gerei imknsz hle gelmi veya snrlandrlmsa, yerleim yeri Trkiyede olan kefil, takibe bu sebeple itiraz edebilir.
Kumar veya bahisten doan bir borca kefalette kefil, borcun bu niteliini bilmi olsa bile, asl borlunun sahip olduu defileri ileri srebilir.
d. zen gsterme, rehin ve bor senetlerinin teslimi MADDE 592- Alacakl, kefalet srasnda var olan veya
daha sonra asl borludan alacan zel gvencesi olmak zere elde ettii rehin haklarn, gvenceyi ve rhan haklarn kefilin zararna olarak azaltrsa, zararn daha az olduu alacakl tarafndan ispat edilmedike, kefilin sorumluluu da buna uygun den bir miktarda azalr. Kefilin fazladan dedii miktarn geri verilmesini isteme hakk sakldr. alanlara kefalet hlinde alacakl, alanlar zerinde ykml olduu gzetimi ihmal eder veya kendisinden beklenebilen zeni gstermezse ve bor da bu sebeple domu ya da bu zeni gstermesi hlinde ulaamayaca lde artm olursa, bu borcu veya borcun artan ksmn kefilden isteyemez. Alacakl, borcu deyen kefile haklarn kullanmasna yarayabilecek bor senetlerini teslim etmek ve gerekli bilgileri vermekle ykmldr. Alacakl, kefalet srasnda var olan veya asl borlu tarafndan alacak iin sonradan salanan rehinleri ve dier gvenceleri de kefile teslim etmek veya bunlarn devri iin gerekli ilemleri yapmak zorundadr. Alacaklnn, dier alacaklar sebebiyle sahip
olduu rehin ve hapis haklar, kefilin haklarndan sraca nce geldikleri lde sakldr. Alacakl, hakl bir sebep olmakszn ykmllklerini yerine getirmez, ar kusuruyla mevcut belgeleri veya rehinleri ya da sorumlu olduu dier gvenceleri elinden karrsa, kefil borcundan kurtulur. Bu durumda kefil, dediinin geri verilmesini ve varsa ek zararnn giderilmesini isteyebilir.
e. demenin kabuln isteme MADDE 593- Borlunun iflas sebebiyle olsa bile,
bor muaccel olduu takdirde kefil, alacakldan yapaca demeyi kabul etmesini her zaman isteyebilir. Bir borca birden ok kiinin kefil olmas durumunda alacakl, kefillerden biri tarafndan yaplacak ksmi demeyi, bunu neren kefile den paydan az olmamak kouluyla, kabul etmek zorundadr. Alacakl hakl bir sebep olmakszn demeyi kabul etmekten kanrsa, kefil borcundan kurtulur; birlikte mteselsil kefalette ise, kefillerin sorumluluu kendilerine den pay miktarnca azalr. Alacaklnn rzas varsa kefil, asl borcu muaccel olmasndan nce de deyebilir. Ancak, bu durumda kefil, asl borluya kar rcu hakkn borcun muaccel olmasndan nce kullanamaz.
f. Bildirim, iflasta ve konkordatoda kayt MADDE 594- Asl borlu, anaparann veya yarm
yllk dneme ait faizin denmesinde ya da yldan yla
yaplmas ngrlen anapara demelerinde alt ay gecikirse, alacaklnn durumu kefile bildirmesi gerekir. stek hlinde alacakl, her zaman asl borcun kapsam hakknda kefile bilgi vermek zorundadr. Asl borlunun iflasna karar verilmi veya borlu konkordato istemise alacakl, alacan kaydettirmek ve haklarnn korunmas iin gerekeni yapmak zorundadr. Alacaklnn, borlunun iflas ettiini veya borluya konkordato mehli verildiini rendii anda, durumu kefile bildirmesi gerekir. Alacakl, yukardaki fkralarda ngrlen gereklerden birini yerine getirmezse, bundan dolay kefilin urad zarar miktarnca ona kar haklarn kaybeder.
2. Kefil ile borlu arasndaki iliki a. Gvence verilmesini ve bortan kurtarlmasn isteme hakk MADDE 595- Kefil, aadaki durumlarda asl
borludan gvence verilmesini ve bor muaccel olmusa, bortan kurtarlmasn isteyebilir: 1. Asl borlu, kefile kar stlendii ykmllklere, zellikle belli bir sre iinde kendisini bortan kurtarma vaadine aykr davranmsa. 2. Asl borlu temerrde dmse veya yerleim yerini dier bir lkeye nakletmesi yznden takibat nemli lde glemise. 3. Asl borlunun mali durumunun ktlemesi, gvencelerin deer kaybetmesi veya borlunun kusuru
sonucunda kefil iin mevcut tehlike, kefaletin yapld tarihe gre nemli lde artmsa.
bir asl bortan sorumlu olmay borlunun vekili sfatyla stlenmise asl borlu, ona kar veklet szlemesi hkmleri uyarnca sorumlu olur.
D. Sona ermesi I. Kanun gereince MADDE 598- Hangi sebeple olursa olsun, asl bor
sona erince, kefil de borcundan kurtulur. Borlu ve kefil sfat ayn kiide birlemi olursa, alacakl iin kefaletten doan zel yararlar sakl kalr. Bir gerek kii tarafndan verilmi olan her trl kefalet, buna ilikin szlemenin kurulmasndan balayarak on yln gemesiyle kendiliinden ortadan kalkar. Kefalet, on yldan fazla bir sre iin verilmi olsa bile, uzatlm veya yeni bir kefalet verilmi olmadka kefil, ancak on yllk sre doluncaya kadar takip edilebilir. Kefalet sresi, en erken kefaletin sona ermesinden bir yl nce yaplmak kaydyla, kefilin kefalet szlemesinin ekline uygun yazl aklamasyla, azam on yllk yeni bir dnem iin uzatlabilir.
II. Kefaletten dnme MADDE 599- Gelecekte doacak bir borca kefalette,
borlunun borcun doumundan nceki mali durumu, kefalet szlemesinin yaplmasndan sonra nemli lde bozulmusa veya mali durumunun, kefalet srasnda kefilin iyiniyetle varsaydndan ok daha kt olduu ortaya kmsa, kefil alacaklya yazl bir bildirimde bulunarak, bor domad srece her zaman kefalet szlemesinden dnebilir. Kefil, alacaklnn kefalete gvenmesi sebebiyle urad zarar gidermekle ykmldr.
III. Sreli kefalette MADDE 600- Sreli kefalette kefil, srenin sonunda
borcundan kurtulur.
IV. Sreli olmayan kefalette MADDE 601- Sreli olmayan kefalette kefil, asl bor
muaccel olunca, adi kefalette her zaman ve mteselsil kefalette ise, kanunun ngrd hllerde, alacakldan, bir ay iinde borluya kar dava ve takip haklarn kullanmasn, varsa rehnin paraya evrilmesi yoluyla takibe gemesini ve ara vermeden takibe devam etmesini isteyebilir. Bor, alacaklnn borluya yapaca bildirim sonucunda muaccel olacaksa kefil, kefalet szlemesinin kurulduu tarihten bir yl sonra alacakldan, bu bildirimi yapmasn ve bor bu suretle muaccel olunca, yukardaki fkra hkmleri uyarnca takip ve dava haklarn kullanmasn isteyebilir.
ONALTINCI BLM Kumar ve Bahis A. Alacan dava ve takip edilememesi MADDE 604- Kumar ve bahisten doan alacak
hakknda dava alamaz ve takip yaplamaz. Kumar veya bahis iin bilerek verilen avanslar ve dn paralar ile kumar ve bahis niteliinde olduklar takdirde, borsada ilem gren mallarn, yabanc paralarn ve kymetli evrakn fiyat fark esas zerine yaplan vadeli satlar hakknda da ayn hkm uygulanr.
B. Bor senedi verme ve isteyerek deme MADDE 605- Kumar oynayan veya bahse giren kii
tarafndan imzalanm adi bor veya kambiyo senedi nc bir kiiye devredilmi olsa bile, hibir kimse bunlara dayanarak dava aamaz ve takip yapamaz. Kymetli evrakn iyiniyetli nc kiilere salad haklar sakldr. Kumar ve bahis borcu iin isteyerek yaplan demeler geri alnamaz. Ancak, kumar veya bahsin usulne gre yrtlmesi beklenmedik olayla veya dier tarafn fiiliyle engellenmise ya da dier taraf kumar veya bahse hile kartrmsa, isteyerek yaplan deme geri alnabilir.
C. Piyango ve dier ans oyunlar MADDE 606- Dzenlenmesine kanun veya yetkili
makamlarca izin verilmi olmadka, piyango ve dier ans oyunlarndan doan alacaklar hakknda dava alamaz ve takip yaplamaz. zin verilmemi olan durumlarda, piyango ve dier ans oyunlar iin de kumara ilikin hkmler uygulanr. Yabanc lkelerde kendi kurallarna uygun olarak dzenlenen piyango ve dier ans oyunlar, Trkiyede yetkili makamlarca bunlara ait biletlerin satlmasna izin verilmi olmadka, yasal korumadan yararlanamazlar.
ONYEDNC BLM mr Boyu Gelir ve lnceye Kadar Bakma Szlemeleri BRNC AYIRIM mr Boyu Gelir Szlemesi A. Tanm MADDE 607- mr boyu gelir szlemesi, gelir
borlusunun gelir alacaklsna, ilerinden birinin veya nc bir kiinin mr boyunca belirli dnemsel edimlerde bulunmay stlendii szlemedir. Szleme, aksine ak bir hkm yoksa, gelir alacaklsnn mr boyunca yaplm saylr. Gelir borlusunun veya nc bir kiinin mryle snrl olarak balanm olan gelir, aksi kararlatrlmamsa gelir alacaklsnn miraslarna geer.
C. Gelir alacaklsnn haklar I. Hakkn kullanlmas MADDE 609- Szlemede aksi kararlatrlmamsa
mr boyu gelir, her alt ayda bir ve pein olarak denir. Gelirin sresi mrne balanm olan kii, pein deme ngrlen dnemin sona ermesinden nce lse bile, o dneme ait gelirin tamam gelir borlusu tarafndan borlanlm saylr.
Gelir borlusu iflas ederse, gelir alacakls, gelir borlusunun ykml olduu dnemsel gelirin elde edilebilmesi iin ilgili sosyal gvenlik kurumunca denmesi gereken anaparaya denk den bir paray iflas masasna kaydettirme hakkn elde eder.
KNC AYIRIM lnceye Kadar Bakma Szlemesi A. Tanm MADDE 611- lnceye kadar bakma szlemesi,
bakm borlusunun bakm alacaklsn lnceye kadar bakp gzetmeyi, bakm alacaklsnn da bir malvarln veya baz malvarl deerlerini ona devretme borcunu stlendii szlemedir. Bakm borlusu, bakm alacakls tarafndan miras atanmsa, lnceye kadar bakma szlemesine miras szlemesine ilikin hkmler uygulanr.
F. Sona ermesi I. nel verilerek fesih MADDE 616- Taraflarn edimleri arasnda nemli
lde oranszlk bulunur ve fazla alan taraf kendisine bata bulunulma amac gdldn ispat edemezse dier taraf, alt ay nce bildirimde bulunmak kouluyla, szlemeyi her zaman feshedebilir. Bu oranszln tespitinde, ilgili sosyal gvenlik kurumunca, bakm borlusuna verilenin deerine denk den anapara deeri ile balanacak irat arasndaki fark esas alnr. Szlemenin sona erdirilmesi anna kadar geen srede ifa edilmi edimler, anapara ve faiziyle birlikte deerlendirilerek, denkletirme sonucunda alacakl kan tarafa geri verilir.
II. nel verilmeksizin fesih MADDE 617- Szlemeden doan borlara aykr
davranlmas sebebiyle szlemenin devam ekilmez hle gelir veya bakaca nemli sebepler szlemenin devamn imknsz hle getirir ya da ar lde gletirirse, taraflardan her biri szlemeyi nel vermeksizin feshedebilir. Szleme bu sebeplerden birine dayanlarak feshedildii takdirde kusurlu taraf, ald eyi geri verir ve kusursuz tarafa, bu yzden urad zarara karlk uygun bir tazminat demekle ykml olur. Hkim, szlemenin nel verilmeksizin feshini yerinde bulabilecei gibi, taraflardan birinin istemiyle veya kendiliinden, aile topluluu iinde yaamalarna son vererek, bakm alacaklsna mr boyu gelir balayabilir.
III. Bakm borlusunun lm MADDE 618- Bakm borlusu lrse bakm alacakls,
bir yl iinde szlemenin feshini isteyebilir. Bu durumda bakm alacakls, bakm borlusunun iflas hlinde, iflas masasndan isteyebilecei miktara eit bir parann kendisine denmesini, bakm borlusunun miraslarndan isteyebilir.
G. Devredilemezlik, iflas ve haciz hlinde istem MADDE 619- Bakm alacakls, hakkn bakasna
devredemez. Bakm borlusunun iflas hlinde bakm alacakls, borlunun demekle ykml olduu dnemsel gelirin elde edilebilmesi iin ilgili sosyal gvenlik kurumunca denmesi
gereken anapara deerine eit bir paray, iflas masasna alacak kaydettirme hakkn elde eder. Bakm alacakls, bu alacan karlamak zere, nc kiilerce borluya kar yrtlmekte olan hacze katlabilir.
B. Ortaklar arasndaki iliki I. Katlm pay MADDE 621- Her ortak, para, alacak veya baka bir
mal ya da emek olarak, ortakla bir katlm pay koymakla ykmldr. Szlemede aksi kararlatrlmamsa katlm paylar, ortakln amacnn gerektirdii nem ve nitelikte ve birbirine eit olmak zorundadr. Bir ortan katlm pay, bir eyin kullandrlmasndan oluuyorsa kira szlemesindeki; bir eyin mlkiyetinden oluuyorsa sat szlemesindeki hasara, ayptan ve zapttan sorumlulua ilikin hkmler kyas yoluyla uygulanr.
II. Kazan ve zarar 1. Kazancn paylalmas MADDE 622- Ortaklar, nitelii gerei ortakla ait
olan btn ykmldrler. kazanlar aralarnda paylamakla
katlmakszn ilem yapabilir; ancak ortakl ynetmeye yetkili olan her ortak, tamamlanmasndan nce ileme itiraz etmek suretiyle, bu ilemin yaplmasn engelleyebilir. Ortakla genel yetkili bir temsilci atanmas ve ortakln olaan d ilerinin yrtlmesi iin, btn ortaklarn oybirlii gereklidir. Ancak, gecikmesinde saknca olan hllerde, bu konuda ynetici ortaklardan her biri yetkilidir.
V. Ortaklar arasndaki sorumluluk 1. Rekabet yasa MADDE 626- Ortaklar, kendilerinin veya nc
kiilerin menfaatine olarak, ortakln amacn engelleyici veya zarar verici ileri yapamazlar.
2. Ortaklarn yaptklar giderler ve iler MADDE 627- Ortaklardan birinin ortaklk ileri iin
yapt giderlerden veya stlendii borlardan dolay dier ortaklar, ona kar sorumlu olurlar; bu ortan, ynetim ileri yznden dorudan doruya urad zararlar ile ortakln ynetiminden kaynaklanan tehlikeler sonucunda doan zararlar, dier ortaklar gidermekle ykmldrler. Ortakla avans olarak para veren ortak, verdii gnden balamak zere faiz isteyebilir. Ykml olmad hlde ortaklk ileri iin emek sarfetmi olan bir ortak, hakkaniyetin gerektirdii bir karlk denmesini isteyebilir.
VI. Ynetim yetkisinin kaldrlmas ve snrlanmas MADDE 629- Ortaklk szlemesiyle ortaklardan
birine verilen ynetim yetkisi, hakl bir sebep olmakszn, dier ortaklarca kaldrlamaz ve snrlanamaz. Ortaklk szlemesinde yetkinin kaldrlamayacana ilikin bir hkm bulunsa bile, hakl bir sebep varsa, dier ortaklardan her biri ynetim yetkisini kaldrabilir. Hakl sebepler, zellikle ynetici ortan grevini ar lde ihmal etmesi veya iyi ynetim iin gerekli olan yetenei kaybetmesi durumlarnda vardr.
VII. Ynetici ortaklar ile dier ortaklar arasndaki iliki 1. Genel olarak MADDE 630- Kanunun bu blmnde veya ortaklk
szlemesinde aksine hkm bulunmadka, ynetici ortaklar ile dier ortaklar arasndaki ilikiler, veklet szlemesine ilikin hkmlere tabidir. Ortakl ynetme yetkisi bulunmayan bir ortan, ortakln ilerini grmesi veya bu yetkiye sahip ortan yetkisini amas hllerinde, vekletsiz igrmeye ilikin hkmler uygulanr. Ynetici ortaklar, ylda en az bir defa hesap vermek ve kazan paylarn ortaklara demekle ykmldrler. Hesap dneminin uzatlmasna ilikin anlama kesin olarak hkmszdr. Ortakl ynetenin ortaklardan birisi olmamas durumunda da ayn kural uygulanr.
2. Ortaklk ilerini inceleme MADDE 631- Ynetim yetkisi olmasa bile, her
ortan, ortakln ileyii hakknda bilgi alma, defter ve kaytlarn inceleme, bunlardan rnek alma ve mali durumu hakknda zet karma hakk vardr. Aksine szlemeler kesin olarak hkmszdr.
VIII. Ortaklar arasndaki ve ortaklk yapsndaki deiiklikler 1. Yeni ortak alm ve alt katlm MADDE 632- Ortakla, yeni bir ortak alnmas,
btn ortaklarn rzasna baldr. Ortaklardan biri tek tarafl olarak bir nc kiiyi ortaklktaki payna ortak eder veya payn ona devrederse, bu nc kii ortak sfatn kazanamaz.
bildiriminde bulunmas, kstlanmas, iflas, tasfiyedeki paynn cebr icra yoluyla paraya evrilmesi veya lmesi hlinde, szlemede ortakln dier ortaklarla devam edeceine ilikin bir hkm varsa, bu durumlardan biri gerekletiinde, o ortak veya temsilcisi ya da len ortan mirass ortaklktan kabilir veya dier ortaklar tarafndan yazl olarak yaplacak bir bildirimle ortaklktan karlabilir.
2. Ortaklktan kma ve karlma a. Genel olarak MADDE 633- Bir ortan fesih
b. Ortaklk paynn tasfiyesi MADDE 634- Bir ortan ortaklktan kmas veya
karlmas durumunda pay, dier ortaklara paylar orannda kendiliinden geer. Dier ortaklar, ortaklktan kan veya karlan ortaa, kullanmn ortakla brakt eyay geri vermekle ykml olduklar gibi, kendisini ortakln muaccel borlarndan doan mteselsil sorumluluktan kurtararak, ortak sfatnn sona erdii tarihte ortaklk tasfiye edilmi olsayd denmesi
gereken tasfiye payn demekle ykmldrler. Ortakln henz muaccel olmayan borlar iin dier ortaklar, kan veya karlan orta bortan kurtarmak yerine, kendisine bir gvence verebilirler. kan veya karlan ortan tasfiye pay, ortaklk sfatnn sona erdii tarih itibaryla, mali ilerde uzman bir kiiye hesaplattrlr. Taraflarn uzman kii zerinde anlaamamalar durumunda bu kii, hkim tarafndan atanr.
C. Ortaklarn nc kiilerle ilikisi I. Temsil MADDE 637- Kendi adna ve ortaklk hesabna bir
nc kii ile ilemde bulunan ortak, bu kiiye kar bizzat kendisi alacakl ve borlu olur. Ortaklardan biri, ortaklk veya btn ortaklar adna bir nc kii ile ilem yaparsa, dier ortaklar ancak temsile ilikin hkmler uyarnca, bu kiinin alacakls veya borlusu olurlar. Kendisine ynetim grevi verilen ortan, ortakl veya btn ortaklar nc kiilere kar temsil etme yetkisi var saylr. Ancak, temsil yetkisine sahip ynetici ortan yapaca nemli tasarruf ilemlerine ilikin yetkinin, btn ortaklarn oybirliiyle verilmi olmas ve yetki belgesinde bu hususun aka belirtilmi olmas arttr.
II. Temsilin sonular MADDE 638- Ortaklk iin edinilen veya ortakla
devredilen eyler, alacaklar ve ayni haklar, ortaklk szlemesi erevesinde elbirlii hlinde btn ortaklara ait olur. Ortaklk szlemesinde aksine bir hkm bulunmadka, bir ortan alacakllar, haklarn ancak o ortan tasfiyedeki pay zerinde kullanabilirler. Ortaklar, birlikte veya bir temsilci aracl ile, bir nc kiiye kar, ortaklk ilikisi erevesinde stlendikleriborlardan, aksi kararlatrlmamsa mteselsilen sorumlu olurlar.
D. Ortakln sona ermesi I. Sona erme sebepleri 1. Genel olarak MADDE 639- Ortaklk, aadaki durumlarda sona
erer: 1. Ortaklk szlemesinde ngrlen amacn gereklemesi veya gereklemesinin imknsz duruma gelmesiyle. 2. Szlemede ortakln miraslarla srdrlmesi konusunda bir hkm yoksa, ortaklardan birinin lmesiyle. 3. Szlemede ortakln devam edeceine ilikin bir hkm yoksa, bir ortan kstlanmas, iflas veya tasfiyedeki paynn cebr icra yoluyla paraya evrilmesiyle. 4. Btn ortaklarn oybirliiyle karar vermesiyle. 5. Ortaklk iin kararlatrlm olan srenin bitmesiyle. 6. Ortaklk szlemesinde feshi bildirme hakk sakl tutulmu veya ortaklk belirsiz bir sre iin ya da ortaklardan birinin mr boyunca kurulmusa, bir ortan fesih bildiriminde bulunmasyla. 7. Hakl sebeplerin bulunmas hlinde, her zaman bakaca koul aranmakszn, fesih istemi zerine mahkeme kararyla.
2. Belirsiz sreli ortaklk MADDE 640- Ortaklk, belirsiz sre iin veya
ortaklardan birinin mr boyunca srmek zere
kurulmusa, ortaklardan her biri, alt ay nceden fesih bildiriminde bulunabilir. Fesih bildirimi, drstlk kurallarna aykr olarak ve zellikle uygun olmayan bir zamanda yaplamaz. Fesih bildirimi, ancak hesap yl sonunda hkm ifade eder. Szlemede ngrlm olan srenin bitiminden sonra ortaklk, ortaklarn rtl iradesiyle srdrlrse, belirsiz sreli ortakla dnr.
II. Sona ermenin ortakln ynetimine etkisi MADDE 641- Ortaklk, fesih bildiriminden baka bir
yolla sona ererse, bir ortan ortaklk ilerini ynetme konusundaki yetkisi, sona ermeyi rendii veya durumun gerektirdii zeni gsterseydi renebilecei zamana kadar, kendisi hakknda devam eder. Ortaklk, ortaklardan birinin lmyle sona ererse, len ortan mirass, durumu hemen dier ortaklara bildirmekle ykmldr. Miras, gerekli nlemler alnncaya kadar, len ortan daha nce yrtmekte olduu ilere, drstlk kurallar erevesinde devam eder. Dier ortaklar da, geici olarak, ortaklk ilerini ayn ekilde yrtmeye devam ederler.
III. Tasfiye 1. Katlm pay iin yaplacak ilem MADDE 642- Katlm pay olarak bir eyin mlkiyetini
koyan ortak, ortakln sona ermesi zerine yaplacak tasfiye sonucunda, o eyi olduu gibi geri alamaz; ancak koyduu katlm payna ne deer biilmise, o deeri isteyebilir. Bu deer belirlenmemise, geri alma, o eyin katlm pay olarak konduu zamandaki deeri zerinden yaplr.
ortaklardan her biri, tasfiye grevlisinin hkim tarafndan atanmas isteminde bulunabilir. Tasfiye grevlisine denecek cret, szlemede buna ilikin bir hkm veya ortaklarca oybirliiyle verilmi bir karar yoksa tasfiyenin gerektirdii emek ile ortaklk malvarlnn geliri gz nnde tutularak hkim tarafndan belirlenir ve ortaklk malvarlndan, buna imkn bulunamazsa, ortaklardan mteselsilen karlanr. Tasfiye usulne veya tasfiye sonucunda her bir ortaa datlacak paya ilikin olarak doabilecek uyumazlklar, ilgililerin istemi zerine hkim tarafndan zme balanr.
IV. nc kiilere kar sorumluluk MADDE 645- Ortakln sona ermesi, nc kiilere
kar olan ykmllkleri deitirmez.
Trk Meden Kanunu ile ilikisi MADDE 646- Bu Kanun, 22/11/2001 tarihli ve 4721
sayl Trk Meden Kanununun Beinci Kitab olup, onun tamamlaycsdr.
Yrrlkten kaldrlan Kanun MADDE 647- 22/4/1926 tarihli ve 818 sayl Borlar
Kanunu yrrlkten kaldrlmtr.