Sleyman Beli ktisadi Adan Trkiye-Ortadou likileri

Salih Pulcu Michael Dillon Ahmet Kerim Pulcu How to Think about ki Mimar Viyanay Geziyor Global Politics?

Mustafa en GENAR Anketleri Inda Trkiyenin Siyasi, ktisadi ve Sosyal Grnm

Nurcan zkaplan Yurdakul Stratejik Ortaklklarda renme zerinde Kltrn Etkisi: Renault-Nissan rnei

Kadir Fazl Danman Etkin Takm almas ve Liderlik

Mehmet Akif Ersoy Bir Gazetecinin Gznden Arap Bahar: Suriye, Libya ve Yemen zlenimleri

E-Blten Ocak-ubat 2012 Faaliyetleri

OCAK-UBAT 2012

Merhaba, Bilim ve Sanat Vakf Kresel Aratrmalar Merkezinin Ocak-ubat 2012de dzenledii faaliyetleri kapsayan KAM e-Bltenin nc says ile karnzdayz. 2012 ylnn ilk iki aynda KAMn gndemi olduka youndu. Ortadouda yaanan deiim ve bu deiimi anlamaya ynelik faaliyetler, bu dnemde de KAMn gndemine damgasn vurdu. Kresele Kuramsal Baklar toplant dizisinin ubat ay konuu, stanbul ehir niversitesi retim yesi Michael Dillon idi. Dillon Kresel siyaseti nasl dnebiliriz? balkl sunumu ile deien kresel ortam anlamaya ynelik yeni kuramsal yaklamlarn imknlarn tartt. Ortadou Konumalar toplant dizisinin bu dnemdeki iki konuu Mehmet Akif Ersoy ve Sleyman Beli oldu. 2011 ylnda TRT Trkn nce Libya ve Yemen muhabirliini ve ardndan Suriye ve Irak temsilciliini yapan Ersoy, Arap Baharna dair blgeden izlenimlerini aktard. Sleyman Beli ise Trkiye-Ortadou ilikilerinin iktisadi boyutunu saysal verilere referansla deerlendirdi. Toplantda Ortadouda yaanmakta olan siyasi ve sosyal dnmlerin iktisadi sonularna dair projeksiyonlarda bulunuldu. Nurcan zkaplan Yurdakul, firmalar aras stratejik ortaklklarda renme zerinde kltrn etkisine dair incelemesini Renault-Nissan birlemesi rneinden hareketle sundu. Kadir Fazl Danman Etkin Ynetim Syleilerinde etkin takm almas ve liderlik zerine konutu. Salih Pulcu ve Ahmet Kerim Pulcu ise mimar gz ile Viyanann mimari ve toplumsal dokusuna dair izlenimlerini grsel sunum eliinde aktardlar. Mustafa enin GENAR Anketleri Inda Trkiyenin Siyasi, ktisadi ve Sosyal Grnm balkl sunumu ise KAMn ilgi eken dier bir faaliyeti idi. Bilim ve Sanat Vakfnn sekiz hafta srecek 45. dnem bahar seminerleri 9-10 Mart tarihlerinde balad. KAM, bu dnemin seminer programna on seminerle katkda bulundu. Yeni dnemin verimli gemesini diliyoruz. nc saymza deerlendirmeleriyle katkda bulunan Bilal Yldrm, Cneyt Bahadr, Melike Akku, Mcahid Eker, Kadir Temiz, Zeynep Gkgz ve zgr Dikmene teekkr ederiz. Ayrca grsel tasarm yapan Ayenur Gnene, yuvarlak masa toplantlarmz fotoraflayan Cemil Akgle ve e-bltene verdii teknik katklardan dolay Uur Topala mteekkiriz. Talha Kse Kresel Aratrmalar Merkezi Koordinatr

Koordinatr Talha Kse Koordinatr Yardmclar Z. Tuba Kor Kadir Temiz

Kresel Aratrmalar Merkezinin faaliyetlerinden haberdar olmak iin web sitemizde yer alan yelik formunu doldurabilirsiniz.
http://bisav.org.tr/register.aspx?module=kayit&men

Vefa Cad. No 41 34134 Vefa stanbul 0212 528 22 22 / 801-802 www.bisav.org.tr kam@bisav.org.tr

MART 2012 PROGRAMI

http://bisav.org.tr/merkez.aspx?module=panelayrinti&menuID=6_6&merkezid=6&panelid=49

Oturum Bakan http://bisav.org.tr/merkez.aspx?module=panelayrinti&menuID=6_6&merkezid=6&panelid=43

PANEL

Talha Kse
(stanbul ehir niversitesi Siyaset Bilimi ve Uluslararas likiler Blm retim yesi)

GALN 9. YILDNMNDE IRAK

9 Mart 2012 Cuma 19.00-20.30 Zeyrek Salonu

Konumaclar

Mete ubuku

(Gazeteci-Yazar, NTV Program Yapmcs)

galden Arap Baharna Irakn Ortadou Denklemindeki Deien Konumu

Furkan Torlak

(SETA D Politika Direktrl Aratrma Asistan)

ABDnin ekilmesi Sonrasnda Irakta Dzen Araylar ve Gelecek Projeksiyonlar

Mesut zcan

(Dileri Bakanl Stratejik Aratrmalar Merkezi Bakan Yardmcs)

Trk D Politikasnda Irak

ORTADOU KONUMALARI - 5

7 Ocak 2012

Bir Gazetecinin Gznden Arap Bahar: Suriye, Libya ve Yemen zlenimleri Mehmet Akif Ersoy
Deerlendirme: Bilal Yldrm

2009da 6 Newste editr olarak gazetecilie balayan Mehmet Akif Ersoy, 2010un Mays-Aralk dneminde TRT Trkn Addis Ababa (Etiyopya) temsilciliini yrtt; Kenya ve Somalide grev yapt. 2011 ylnda TRT Trkn Trablus (Libya) ve Sana (Yemen) muhabirliini, ardndan am (Suriye) ve Badat (Irak) temsilciliini yapt. Hlihazrda TRTnin Kahire (Msr) temsilciliini yrtyor.

4 KAM E-BLTEN 3

Zalim diktatrleri devirmek bizatihi iyi sonulara yol aar dncesi yanltr
Eer Fransa 16 Martta asker mdahaleye girimeseydi, Libyadaki isyan o gn sona erdirilebilir ve bir katliam yaanabilirdi
zlenimlerini aktarmaya Libyadan balayan Ersoy, televizyon kanallarnda Kaddafi rejiminin uaklar tarafndan bombaland sylenen Trablusa youn abalardan sonra girebildiklerini; ancak bakentin -uluslararas medyada sunulann aksinegayet sessiz ve sakin olduunu, bombardman yapan herhangi bir uak grmedikleri gibi otuz be gn boyunca kaldklar lkede hibir gvenlik sorunuyla da karlamadklarn ifade etti. Ardndan Kaddafi ynetiminin isyanclara kar tutumuna dair zetle

unlar anlatt: Aslnda 17 ubatta Bingazide balayan gsterilerde birok insan ldrlmt. Ancak daha sonra Libya lideri Muammer Kaddafi, cephelerdeki atmalar hari, hibir yerde hi kimsenin ldrlmemesini emretti. 26 ubattan 10 Marta kadar uaklar dahi kullanlmad ve isyanclara kar herhangi bir operasyon geekletirilmedi. Zira isyann ilk gnlerinde mensuplar ldrlen airetlerin AM Ortadou Konumaynetime kar cephe almasyla birlikte Kaddafi fotoraf iyi okudu. Diyalog toplantlar yaparak airet reislerini kendi tarafna ekti. Ardndan isyanclara ynelik asker operasyonlara yeniden balad. syanclar hi beklemedikleri bir anda askerleri karlarnda buldular ve her eyi arkalarnda brakarak Bingaziye geri ekildiler. Kaddafiye ait tanklar drt gn sonra ehre dayand. Eer Fransa 16 Mart tarihinde BMde uua yasak blge kararn aldrp Bingazideki tanklar vurmasayd, Libyadaki isyan hareketi o gn sona erdirilebilir ve ehirde isyanclara kar bir katliam gerekletirilebilirdi.

larnn beincisinde, Arap Dnyasndaki halk ayaklanmalar srasnda Libya, Yemen ve Suriyede TRT Trkn muhabirliini ve temsilciliini yaparak blgede yaanan gelimeleri yerinde takip eden ve getiimiz gnlerde TRTnin Kahire temsilciliine getirilen Mehmet Akif Ersoyu arladk. Ersoy, Arap Bahar srecinin olduka sancl getii Arap lkesindeki muhabirlii srasnda ahit olduu olaylar anlatt ve yaanan gelimelerin zelde Libya, Yemen ve Suriyeyi, genelde ise Ortadounun geleceini nasl etkiyebileceine dair tespit ve ngrlerini bizimle paylat.

OCAK-UBAT 2012

Tam da bu noktada Ersoy, Libyal isyanclarn her kontrol noktasnda yeni Libya bayra yannda Fransz bayran da dalgalandrmalarnn ardndaki psikolojiye dikkat ekti. Buna gre Bingazililer Eer Fransa olmasayd lecektik zaten ve hayatta hibir eyimiz olmayacakt; dolaysyla petrol alrlarsa alsnlar, nemli deil hissiyatndaydlar, t ki Trkiye d politikasn netletirip blgede varlk gsterebilen nemli bir aktr olana kadar.

ok farkl. lkenin sosyal dokusunu ve ynetim eklini bilmeden yaplan birtakm analizlerde olduu gibi bunun yoksullukla herhangi bir ilgisi yok; nk Libya halk zaten zengin ve iyi artlarda yayor. syann temel nedeni zgrlk gibi hakl talepler; ayrca lkedeki slam hareketi bastrmak zere periyodik olarak yaplan operasyonlar da Libyallar rahatsz eden bir dier unsur.

Libyadaki isyan, Tunustaki devrim ile Msrdaki asker darbeden ok farkl

9 Mart gn Ersoya verdii rportajnda Libya lideri Muammer Kaddafi, olu Seyflislamn istei zerine Libyaya girmesine msaade ettii Amerikann bu olaylara neden olduunu, bundan sonra Amerika, ngiltere ve Fransann hibir ekilde lkesinde varlk gsteremeyeceini belirtmi. Ersoya gre ise Bingazide balayan isyan hareketi i kaynakl ve Tunustaki devrim ya da Msrdaki asker darbeden

Salih sonras Yemende ve Kaddafi sonras Libyada atma potansiyeli yksek

Yemene gelince, Cumhuriyet Muhafzlar Komutan Ali Muhsin Ahmarn muhaliflerin safna gemesinin ardndan Cumhurbakan Ali Abdullah Salihin ok ksa srede devrilecei beklentisi zerine 2011 Martnda apar topar Yemene giden Ersoy, lkede on be gn kaldktan sonra Bu adam yaknda devrilmez diye haber geerek lkeden ayrlm. Nitekim bakent Sanann fiilen ikiye blnd lkede, rejimi destekleyenlerin topland Tahrir Meydannn muhaliflerin topland Tayir (Dei-

6 KAM E-BLTEN 3

im) Meydanndan ok daha kalabalk olduunu bizzat mahede etmi. Ersoy, Amerikan Dileri Bakan Hillary Clintonn 2011 ylnn ocak aynda Yemene urayp Amerikan Bykeliliinde muhaliflerle gizli bir grme gerekletirdiine dair iddialar, rportaj yapt muhaliflerin nde gelen liderlerinden Hamid Ahmara da dorulatm. Bu grmede Clinton, muhaliflerin Salihi devirme ynndeki taleplerine ABD, Yemen halknn hakl taleplerinin yanndadr eklinde karlk vermi ki bu, Ersoya gre, blgede Amerika ve Suudi Arabistann bir numaral adam olan Salihin devrilmesine ynelik bir nevi icazet anlamna geliyor. Muhaliflerin aylarca sren protestolarnn ardndan Ali Abdullah Salih aralk aynda yarglanmama artyla anlaarak grevi brakt. Ancak Ersoya gre, birbirlerine tahamml olmayan ve iktidar mcadelesine girien eitli gruplar dolaysyla gerek Salih sonras Yemende gerekse Kaddafi sonras Libyada atma potansiyeli olduka yksek. Silahlarn toplanamad bu iki lkede kaos sryor. Bu noktada zalim diktatr dokuz sene evvel bir Amerikan mdahalesiyle devrilen Irak ile bir kyaslamaya giden Ersoy, Irak halknn genel kanaatini aktard: Saddam dneminde en azndan can gvenliimiz vard ve kimin ldrleceini biliyorduk. Oysa imdi bamza ne gelecek, nerede bomba patlayacak, bilmiyoruz. Bugn Irakta bir deil, be diktatr olduunu hatrlatan Ersoy, nemli bir noktaya parmak bast: Zalim diktatrleri devirmek bizatihi iyi sonulara yol aacaktr dncesi yanl. Arap Bahar ile birlikte Ortadou belli bir istikamete doru eviriliyor dncesinin yanltc olduunu, talepler her lkede ortak olsa da (zgrlk talebi) her birini sosyal dokusunu ve i dinamiklerini gz nnde bulundurarak deerlendirmek gerektiini vurgulayan Ersoy, sz konusu eksikliin bu lkeler analiz edilirken ve politika retilirken hatalara yol atna dikkat ekti. Mesela lke ierisinde en kalabalk nfusu barndran Suriye, sahip olduu etnik, din, mezheb ve ideolojik eitlilik dolaysyla bir Irak olma potansiyeli tayor ve buradaki sre, alt milyonluk nfusu ok geni corafyasnn sadece belirli blgelerinde toplanm bulunan Libyadaki gibi ilemeyecektir.

Muhaliflerin ok dank olduu Suriyede Esed rejiminin d mdahalesiz devrilmesi imknsz

Buradan Suriye izlenimlerine geen Ersoy, bu lkedeki durumla alakal u tespitlerde bulundu: Yaz mevsimi boyunca amdan Halepe kadar olan blgede tanklar namlularn ehirlere yneltmi vaziyette beklerken ve operasyonlar srerken beklenti, isyan hareketinin byyecei, krizin trmanaca ve asker kontrol noktalarnn artaca ynndeydi. Ancak beklenen olmad. Hataydan Deradaki rdn snr kapsna kadar olan blgede asker kontrol noktalar ve tanklar kaldrld ki bu, Suriye devletinin olaylar denetimi altnda tuttuunun bir gstergesiydi. Zaten Esed rejiminin d mdahalesiz devrilmesi hlihazrda imknsz; nk muhalifler ok dank durumda. Dahas, muhaliflerin yurtdnda kurduu Ulusal Konseyin yelerinin ounu Suriyeliler tanmyorlar bile ve onlarn talepleri ile sokakta bedel deyen halkn talep ve beklentileri birbirinden ok farkl. Ersoy Suriyedeki isyan srecinde ok fazla insann hayatn kaybettiini ve bu nedenle Bear Esede destein giderek azaldn anlatt. lm vakalar balangta gsteriler srasnda meydana gelirken, daha sonra on-on be dakikalk yrysz gsterilerin serbest braklmasyla birlikte, bu defa Muhaberat tarafndan gsterilerde tespit edilenler daha sonra operasyonlarda ldrlmeye veya gzaltna alnmaya balanm. u anda ise muhalifler de silahlanm durumda ve karlkl bir i atma sz konusu. Suriye iinde gayrimslim unsurlarla Nusayrilerin bir ksm Esedin yannda yer alrken dier kesimler mevcut rejime karlar. Aslnda burada din, mezheb ve etnik izgilerle net bir ayrma sz konusu deil Ersoya gre. Zira tpk Libyada muhaliflerin Sirteyi ele geirir geirmez Kaddafi yanllarna ynelik bir katliam gerekletirmesi gibi, Suriyede de rejimi destekleyenlerin bir ksm, rejim derse kendilerine zarar verilecei endiesiyle Esede tutunuyorlar. Ersoyun bizzat muhaliflerin elinde grdn syledii idam listeleri, bu endienin ok da afak olmadn ortaya koyuyor.

OCAK-UBAT 2012

Selefiler bata olmak zere eitli silahl gruplarn Suriyede rejim kart silahl eylemlere katldn ifade eden Ersoy, el-Kaidenin yaptndan phelenilen saldrlarn devam edeceini, ama te yandan Esed ynetiminin de lkede kaosun srmesi iin bir yerlerde bombalar patlatabileceini ifade etti.

dan biri haline gelmesi ve BM Gvenlik Konseyinde Suriyeye ilikin kararn vetosu, Esed ynetiminin elini rahatlatt. Mteakip srete Suriye ynetiminin Arap Ligi gzlemcilerini lkesine kabul etmesine gelince, Ersoya gre bu, zaman kazanmaya dnk bir oyalama taktiinden ibaret. Bu srete gzlemciler aldatlarak onlara rejime ynelik daha mutedil aklamalar yaptrmaya ve bylece rejim zerindeki basky azaltmaya ynelik eitli hileler hazrlanp uyguland. Ersoy, Suriye rejimi asndan nemli olan iki devlet d aktrn tutumuna da deindi. Buna gre Hizbullah, Suriye ynetiminin yannda yer alarak ok ciddi bir prestij kaybna urad tarihinde ilk kez. Hamasa gelince, rgtn amda yaayan siyasi lideri Halid Meal, Esedin kendisinden istedii rejimi destek aklamasn, bulunduklar lkenin iilerine karmama prensibi gerei hibir zaman yapmad. rgtn st dzey yetkilileri rportajlarnda, kayda alnmamak artyla, lkede misafir olduklarn ve amdaki siyasi brolarn tamay dnmediklerini syleseler de u anda Hamas rdnle birtakm grmeler yrtyor.

rana ynelik tehditler ve BM kararnn vetosu, Esed ynetiminin elini rahatlatt

Suriye zerinde etkili baz aktrlerin pozisyonlarn da deerlendiren Ersoy, Rusya konusunda unlar syledi: srailin rana ynelik tehditleri ve Suriyeden sonra srann rana gelmesi ihtimali Rusyay kayglandryor. Zaten Suriye Rusyann Ortadoudaki tek Arap mttefiki. Dolaysyla ilk bata Esed ynetiminin halkna kar yaptklarna tepki gsteren Rusya, daha sonra NATO ve ABDye Suriyenin Libyaya benzemesine msaade etmeyecei uyarsnda bulundu. Uak gemisini yollad, Tartus limann hareketlendirdi ve i baka bir noktaya evirildi. Srann rana gelecei endiesinin dnyada temel tartma konularn-

8 KAM E-BLTEN 3

Esed muhakkak devrilecek, ama Trkiye aleyhinde nemli birtakm admlar atarak
Trkiye-Suriye ilikilerine gelince, Yksek Dzeyli Stratejik birlii Anlamalarnn aralk aynda yrrlkten kaldrldn ve ikili ilikilerin kopma noktasna geldiini hatrlatan Ersoy, Suriyenin kuzeyindeki gelimelerin Trkiye asndan ok nemli olduunu belirtti ve son dnemde yaananlar anlatt: 19 Ekimde ukurcada dzenlenen terrist saldrnn ardndan Kazan Vadisine dzenlenen operasyonlarda ldrlen PKKnn Suriye kolu PYDye mensup terristler iin kuzey snrnda taziye adrlar kuruldu. Suriye devlet televizyonu Trkiyenin PKKya ynelik operasyonlarn muhaliflere kar operasyon olarak duyurdu. am ynetimi Krt yerel meclis seimlerinin yaplmasna izin verdi. Bu srete PYD mensuplar Krtlerin rejim kart gsterilere katlmasn nledi. Ayrca PKK 3.000 kiiye silah datt, bir televizyon kurdu ve amda temsilcilik at. Ersoyun Esedin muhakkak devrilecei, ancak Trkiye aleyhinde nemli birtakm admlar atmadan da grevi

brakmayaca ngrs bu noktada nemliydi. te yandan Ersoy, Suriyeli muhaliflerin Trkiyeden ok eyler beklediklerini, ancak son dnemde hayal krklna uradklarn da aktard.

Ortadounun tm halklar arasnda bir vahdet problemi var

Soru-cevap faslnda yneltilen bir soruya Ersoyun verdii cevap, Arap Bahar ile birlikte blgede yaanan dnmn geleceine de adeta k tutuyordu. Ktmser de olsa Ersoyun bu nemli tespitini paylaalm: Ortadouda unu grdm, blge halklar o kadar birbirinden ayrm, o kadar blnp paralanm ki ok rahat birbirlerini ldrecek noktaya gelebiliyorlar. O yzden de Allah en byk nimetleri ve en gzel tarihi onlara bahetmi olsa da hibir zaman yzleri glmedi, glmyor. Irak dnyaya petrol satyor; ama Kerkk, Badat perian durumda, Ortadounun btn ehirleri gibi. Bunun en temel nedeni halklarn btnleememesi. Ortadounun tm halklar arasnda bir vahdet problemi var.

2012 BAHAR DNEMI KAM SEMINERLERI LISTESI

GR SEMNERLER ktisadn Temel Kavramlar Uluslararas likilerin Temel Kavramlar TEMEL SEMNERLER Finansal Krizler letiim Psikolojisi II Trk D Politikas: Teori ve Pratik Uluslararas Hukukun Temelleri II ZEL SEMNERLER Arap Bahar ve Ortadouda Siyasi Dnm Blgesel Analizler (ABD-in-Hint Alt Ktas-Balkanlar) Demokrasi anda Otoriter Rejimler ve Uluslararas Politika Enerji ve Jeopolitik Kariyer Planlama ve Gelitirme Parann Dn, Bugn ve Yarn Stratejik Ynetim ve Planlama II Burhanettin Duran-Mesut zcan Muzaffer enel-Talha Kse Helin Sar Ertem-Kadir Temiz Mahmut Osmanolu-Sevin Alkan zcan Ali Resul Usul Sleyman Beli Nihat Erdomu Celali Ylmaz Haluk Dortluolu Lokman Gndz brahim Zeyd Gerik Hasan Ksebalaban Berdal Aral Halil Tunal Mesut zcan-Muzaffer enel

OCAK-UBAT 2012

ETKN YNETM SYLELER - 19

14 Ocak 2012

Etkin Takm almas ve Liderlik Kadir Fazl Danman

Deerlendirme: Cneyt Bahadr
Kariyerine 1989da antiye mhendisliiyle balayan Kadir Fazl Danman, 1990da ynetici aday programyla Emlak Bankasna girdi. 1995te mdr vekili olarak ayrld Emlak Bankasndan sonra, bata havaclk ve turizm sektr olmak zere yurtiinde ve yurtdnda eitli irketlerde (Air Alfa, Sentim Biliim, SFA Soutma) srasyla mdrlk, mali iler mdrl ve genel mdr yardmcl pozisyonlarnda grev yapt. 2004te Trk Hava Yollarnda mali ilerden sorumlu genel mdr yardmcs olarak greve balayan Danman, daha sonra ayn kurumda ticaretten sorumlu genel mdr yardmcs oldu. Ekim 2005ten itibaren Hayat Holding Aa Grubu mali iler bakanln yrtt. Boazii niversitesi naat Mhendislii Blmnden lisans, stanbul niversitesi letme Fakltesinden Ynetim Muhasebesi ve Finansal Kontrol yksek lisans derecelerine sahip olan Danman, Temmuz 2011de katld Universal Hastaneler Grubunun hem mali iler genel mdr yardmcs hem de icra kurulu yesidir.

10 KAM E-BLTEN 3

Liderin inand eye takmn da inandrmas, ama her eyden evvel kendi enaniyetini krmas gerekir
Herkesin herkesten renecei bir ey mutlaka vardr
Danman, hayat boyunca yaad tecrbelerden yola karak yapt sunumunun banda yeni mezunken dt temel bir hatadan bahsetti: Tecrbeyi nemsememek ve her eyi ilmel-yakn ile anlayabileceini zannetmek. Gen yata hayata dair yaad tecrbelerden unu anlyor Danman: Herkesin herkesten renecei bir ey mutlaka vardr. Peinden de unu ekliyor: Tecrbenin yaratt marjinal deeri zamanla anlyor insan. Yneticiliin birok adan ele alnabileceini ama temelde iki tipte toplanabileceini ifade eden Danman, bunlardan birincisini korku salarak ya da sindirerek i yaptran ynetici, ikincisini ise ekibini sevgi ve muhabbet ortak paydasnda buluturan ve ekibi ile birlikte ayn dorultuda yryen lider ynetici olarak tanmlad. Birinci tiplerin ksa vadede baar elde etseler bile srdrlebilir olmadklarn vurgulad.

tkin Ynetim Syleileri toplant

dizimizin on dokuzuncusunu Etkin Takm almas ve Liderlik bal altnda, Universal Hastaneler Grubu Mali lerden Sorumlu Genel Mdr Yardmcs Kadir Fazl Danman ile gerekletirdik. 1967 doumlu Danman, Boazii niversitesi naat Mhendisliinden 1989da mezun oluyor ve ardndan iki yl boyunca antiye mhendislii yapyor. Akabinde bir devlet kurumu olan Emlak Bankasnda, i hayat boyunca sahip olduu mali iler titrine ilk girizgh yaparak kariyer hayatna devam ediyor.

Takm ruhu gnn sonunda anlalmasa bile zaman gelince meyvelerini verir
Ynetici asndan bir eyi sylemekle yaptrmak farkldr. Eer kii lider bir ynetici ise inand eye takmn da inandrmaldr. Zira inanc olan bir takmla her trl zorluun stesinden gelinebilir. Ama liderlik yapaca bir takmn olabilmesi iin de evvela liderin enaniyetini krmas gerekir. Bu ekilde davranan bir lider, takmn ve takm ruhunun yava yava olumasn salar. Byle bir takm olutuktan sonra sadece i hayatnda deil, hayatn her aama-

OCAK-UBAT 2012

11

snda takm birbirine destek ve motivasyon kayna olur. diyen Danman bunu, eski mesai yeri olan bankadaki yneticisiyle yllar sonra yaad bir rnek zerinden aklad: Bulunduum irkette cuma gn mesai bitimine denk gelen ve mutlaka yaplmas gereken alm, eski yneticimin kredi kart limitimi bir milyon dolar seviyesine ekmesiyle gerekletirdim; bu, o tarihte oluan takm ruhunun lmediinin gzel bir gstergesiydi. Devamnda Danman unu syledi: Takm ruhu gnn sonunda anlalmasa bile zaman gelince meyvelerini verir. Kendi yneticiliinden verdii bir rnekte ise hafta sonu tatiline ramen acilen yetimesi gereken bir i iin tm ekibiyle beraber i yerinde toplanp krk sekiz saat boyunca alarak -yeri geldiinde fotokopi ekerek ve odasna hi girmeyerek- ii bitirdiklerini anlatt. Takm ruhu olmadan bunun gerekleemeyeceini vurgulayp Tek bana bir insann bu kadar byk projeleri yapabileceine inanmak saflktr diyerek konumasn srdrd. Futboldan verdii bir rnekte liderin temelde teknik direktr olduunu ama iin bununla bitmediini belirtti; zira yeri geldiinde malzemeci ve/veya masr, sakatlk halinde kaleci ya da forvet olmas gerekir.

Lider, kararn vermeden nce her trl istiareyi sonuna kadar yapmal
Danmana gre liderlii yneticilikten ayran zelliklerden biri de takmn kararszla dt bir noktada liderin kp Arkadalar, bu yne gidiyoruz diye karar verebilmesidir. Fakat Danmann bu noktada zerinde durduu bir husus, liderin belki de en nemli zelliini ortaya koyuyor: Lider, kararn vermeden nce yaplabilecei her trl istiareyi sonuna kadar yapmal. Bu ekilde davranan bir lider, Danmana gre %90 muvaffak olur ve bu muvaffakiyet de esasnda tamamyla takma aittir.

Takm ve lider kendisini hep bir btnn paras olarak grmeli

Danman, takm ve liderin kendilerini hep bir btnn paras olarak grmeleri gerektiine vurgu yapt. Bunun salanmas durumunda sinerji etkisinin oluacan ifade etti. Sinerji etkisinin 2+2yi 4ten b-

12 KAM E-BLTEN 3

yk hale getirebilecei gibi, tam tersinin de gerekleebileceine, yani takm ruhunun olmad bir ekipte 2+2nin 4 bile olamayabileceine dikkat ekti. te bu sebeple liderin takm olutururken takm iinde harmoniyi de yakalamas gerekir. Fazl Danmann hem kendisinin hem de katlmclarn srenin sonuna gelindiini fark edememe-

leri, sunumun ok zevkli getiinin en ak gstergesiydi. Danmann Size hibir ey retemesem bile halay ekmeyi retirim diyerek halay mantalitesi zerinden aktard lider ve takm rneklemeleri, btn sunumun gzel bir zeti mahiyetinde akllarda unutulmayacak bir rnek olarak kald.

MART 2012 PROGRAMI Kitap ve Makale Sunumlar

ncirlik ss: ABDnin s Politikas ve Trkiye
letiim Yaynlar, 2012

NISAN 2012 PROGRAMI Avrasya Konumalar 5

Arap Bahar Srecinde Rusyann Ortadou Politikas Aleksandr Sotnienko
Trkolog, Petersburg Devlet niversitesi Uluslararas likiler Fakltesi retim yesi

Selin M. Blme

SETA Aratrma Asistan

17 Mart Cumartesi, 18:30 / Zeyrek Salonu

10 Nisan Sal, 18:30 / Zeyrek Salonu

Avrasya Konumalar 4
Rusya Seimleri: Putinli Yllara Devam lyas Kamalov
Trk Tarih Kurumu ve ORSAM Avrasya Danman

Avrupa Konumalar 4
Targeted Sanctions in the 21st Century: Challenges and Opportunities Francesco Giumelli
Prag Metropolitan niversitesi retim yesi

Vgar manov

stanbul ehir niversitesi Siyaset Bilimi ve Uluslararas likiler Blm

11 Nisan aramba, 18:30 / akir Kocaba Salonu

Muzaffer enel

stanbul ehir niversitesi Siyaset Bilimi ve Uluslararas likiler Blm

zel Etkinlik
Yetimlere Dnyanzda Yer An Murat Ylmaz
HH Bakan Yardmcs ve Yetim Birimi Bakan

28 Mart aramba, 18:00 / akir Kocaba

25 Nisan aramba, 18:00 / akir Kocaba Salonu

OCAK-UBAT 2012

13

TEZAT

Stratejik Ortaklklarda renme zerinde Kltrn Etkisi: Renault-Nissan rnei Nurcan zkaplan Yurdakul
Deerlendirme: Melike Akku

18 Ocak 2012

Nurcan zkaplan Yurdakul, 1994te Marmara niversitesi ngilizce Uluslararas likiler Blmnde lisansn, 1995te London City Collegeda tezsiz letme yksek lisansn ve 2001de University of Leicesterde tezli letme yksek lisansn tamamlad. Yurtii ve yurtdnda birok nemli firmada kurumsal kaynak planlama uzman, Ortadou blge mfettii ve ynetim danman olarak alan Yurdakul, stanbul Bykehir Belediyesi Kltr Dairesinde uzman olarak da grev yapt. 2008den beri Marmara niversitesi Trkiyat Aratrmalar Enstitsnde Yakna Trk Tarihi doktora programna devam etmektedir.

14 KAM E-BLTEN 3

Stratejik ortaklklarda bilgi transferi iin ncelikle ortak bir kurum kltr tesis etmek gerekir
araba retimi nasl renilmez sorusunun peine dmtm dedi. Kurumlarn cari performanslarndaki farklln ve rekabet stnlnn sebeplerini kaynak ve endstri temelli olmak zere iki temel bak asyla ele alan Yurdakul Endstri temelli bak asna gre, normalin zerinde kazanmlar bir kurumun bir endstriyle olan ilikisine balyken; kaynak temelli bak as, bir kurumun baarsn kurumun sahip olduu ender, ikame edilemeyen, taklit edilemeyen kaynaklarla ilikilendirir. Ayrcalkl bir kaynaa sahip olmayan kurumlar piyasadan satn alnan kaynaklar en zgn biimde ileyerek deer oluturmak durumundadr. dedi.

ra niversitesi Trkiyat Aratrmalar Enstits doktora rencisi Nurcan zkaplan Yurdakul, Leicester niversitesi letme Blmnde Learning Through Strategic Alliances - Applied to the Strategic Alliance Formed between Nissan and Renault bal altnda hazrlam olduu yksek lisans tezi zerinden stratejik ortaklklarda bilgi ve kurum kltr konusunda bir deerlendirme yapt. 1996-99 yllar arasnda Sabanc Holdingin ierisinde olduu yaklak on stratejik ortaklktan biri olan I-Bimsa bnyesinde kurumsal kaynak planlama uzman olarak grev yapan Yurdakul, Uluslararas ilikiler mezunu biri olarak motor teknolojilerinin lkelerin gelecekleri zerindeki etkisini bildiim iin zellikle bu alan tercih ettim diyerek balad sunumunda Ben bu teze balarken 65 milyon nfusun ve 15 milyon aracn olduu, Vehbi Koun Henry Fordu 1955te ziyaret ettii bir lkede 45 yl akn bir srede

EZAT programnda Marma-

Bilgi transferi taraflarn niyetiyle dorudan alakaldr

Yurdakul ki kurum kaynaklarn zgn ekilde bir araya getirip sinerji dourabilir. Literatrde temel kan bir ortaklkta kaliteli bir ortak bularak harikulade bir sonu elde edilebilecei ynndedir; ama ortaklar frsat olabildii iin teoriyle pratik ou zaman birbiriyle rtmez diye balad stratejik ortaklk konusuna yle devam etti: Stratejik ortaklklarn temel k noktas olan kaynak, bilgi temelli ve mlk temelli olmak zere ikiye ayrlr. Mlk temelli kaynaklar, belirli bir maddi karla istinaden piyasadan temin edilebilen kaynaklarken; bilgi temelli kaynaklar, genellikle alnp satlamayan, tanmalar, ikame ve taklit edilmeleri kolay olmayan ve rekabet stnl salayan kaynaklardr. rnein insan kaynaklar, be-

OCAK-UBAT 2012

15

lirli bedeller karlnda istenilen nitelikte insanlar istihdam etme imkn olduu iin mlk temelli bir kaynaktr; ancak kurum kltr, teknolojik ve idari kaynaklar ile datm a bilgi temelli kaynaklar olarak nitelendirilebilir. Bilgi transferi taraflarn niyetiyle dorudan alakal bir durum olduu iin ortaklarn frsatl, hedefin sre iinde deiiklik gstermesi, kltrel atma, evresel artlarda beklenmedik deiiklikler, bilginin kodlanamazl gibi etkenler renmenin nndeki engeller arasnda saylabilir. Taraflarn szleme temelli yaptrmsal mekanizmalar gelitirmeleri, kiiler aras kurulan balarla gven tesis edilmesi ve organizasyonun renme tecrbesi renmenin nndeki engelleri bertaraf edebilirken; bilginin mulkl renme srecinin zayflamasna ya da kesilmesine neden olabilir. Bilginin mulkl; kodlanamamas, karmakl, tanmazl ve ataletinin yan sra kltrel ve organizasyonel farkllklar, kltrel mesafeler, taraflarn renme tecrbesi, taraflarn muhafazakrl gibi zellikleri ierir. Baarl stratejik ortaklklarda taraflarn bilgi mulklyla ba edebilme mahareti ortakla sirayet eder. zellikle bilginin kodlanp transfer edilmesi ortak kurumsal renmenin salanabilmesi iin nemlidir; zira baz soyut bilgiler ancak yaparak renilebilir. Polanyinin Biz anlatabildiimizden daha ok biliriz diye zetledii bu durum, taraflarda isel olarak var olan bil-

gi transferine direnme drtsyle birletiinde bilgi transferini imknsz hale getirebilir. Bu balamda kltrel farkllklar; mulkla sebep olmalar, atlak sesleri oaltmalar, bilginin kodlanmas srecini zayflatmalar ve dil, kltr, siyasi gr, endstriyel gelimilik gibi alanlar vurgulamalar hasebiyle bilgi transferini zayflatan en nemli faktrler arasndadr. Ayrca kurumsal kltrde, i yap ekillerinde ve kurumsal mirasta grlen organizasyonel mesafenin de renme sreci zerinde kltrel farkllklarla benzer etkileri olabilir.

Stratejik ortaklklarn yaklak %60 baarszlkla sonulanyor

Stratejik ortaklklarda bilgi transferini mmkn klmann ncelikli yolunun, ortak bir kurum kltr tesis etmekten getiini vurgulayan Yurdakul bu konuda unlar syledi: ki kurum ortak bir srece girdiklerinde kltrler ya birbirlerine entegre olurlar ya da kltrlerden biri asimile olur; bu iki alternatiften biri mmkn olmazsa ortaklk sona erer. ttifak kltrnn iyi ynetilmesi kltrlerin kartrlp harmonize edilmesiyle salanabilir. Yani hem ortak-

16 KAM E-BLTEN 3

lktaki taraflarn kendi kltrlerini muhafaza ettii bir yaplanmaya hem de iki kltrn birbirine kart homojen bir alana ihtiya vardr. Gven, ak iletiim, organizasyon kltrnn kartrlmas, sosyalleme, idarecilerin birbirleriyle tandk hale gelmesi gibi yntemlerle ortak bir kltr gelitirilebilirken taraflardan birinin frsatl sre ve ilemlerin maliyetini artrr. Zira stratejik ortaklklarda renme ile sahip olunanlar paylama arasndaki dengeyi salayabilmek kritik bir nem tad iin karl alnmadan verilen her bilgi bir maliyettir. Mterek gvenle ve yakn temasla kazanlan iliki sermayesi frsatl azaltp bilgi paylamn artrr. ttifak kltr gelitirip birbirlerini karlkl bilgiyle beslemede eksik kalan stratejik ortaklklar baarsz olur; nitekim kurulan stratejik ortaklklarn yaklak %60 baarszlkla sonulanmaktadr.

ren Yurdakul, Bu ortaklkla Nissan Renaultnun Kuzey Afrikadaki datm kanalna girmeyi hedeflerken ayn ekilde Renault da Nissann Latin Amerikadaki datm andan istifade etmek niyetindeydi. Ancak o dnem Nissan yaad finansal kriz sebebiyle zor gnler geirmekteydi; Renault hisseleri Nissan hisselerine gre olduka deerliydi. Bu sebeple ortaklk Renault lehine devam ediyordu ve Renault sre boyunca daha ok reniyordu. Nissan bu durumu fark ettiinde 1998de balayan ortakl bozmak yerine durumu dzeltmeye alt. Bu rnekte temel paradigma, ortaklk kurulurken renme dzeyini lmeye ynelik bir adm atlmam olmasdr. Bu aslnda ortaklarn niyetlerinin balangta iyi olmadna iarettir; zira saym istemeyen kiinin bir hilesi vardr. diyerek lme teknikleri gelitirmenin stratejik ortakllarda renme srecinin bir paras olmas gerektiine dikkat ekti. Yurdakulun Ortaklarn bilgi paylamna alan aan rutinleri artrarak ilikisel sermaye oluturup ortak bir kltr ina ettikleri ittifak iklimi organizasyonel renmeyi mmkn klar diyerek zetledii sunum soru-cevap faslyla son buldu.

Ortaklk kurulurken renme dzeyini lmeye ynelik admlar mutlaka atlmal

Teorik erevenin akabinde Nissan ve Renault tarafndan kurulan stratejik ortaklk hakknda bilgi ve-

OCAK-UBAT 2012

17

ZEL ETKINLIK

GENAR Anketleri Inda Trkiyenin Siyasi, ktisadi ve Sosyal Grnm Mustafa en

Deerlendirme: Mcahid Eker
Mustafa en,Boazii niversitesinde Felsefe (bitmedi) ve Tarih lisansnn ardndan, Sakarya niversitesi Sosyoloji Blmnde yksek lisans yapt. Hlihazrda Boazii niversitesi Siyaset Bilimi ve Uluslararas likiler Blmnde doktorasna devam eden en, genel mdr olduu GENAR Aratrma ve Danmanlk Merkezinde siyasal, sosyal ve pazar aratrmalar alanlarnda bilimsel aratrma projeleri ynetiyor. zellikle ehirler ve yerel ynetim projeleri zerine alyor. Daha nce Fatih niversitesinde aratrma yntemleri ve siyasal iletiim dersleri veren en, halen Etiler Polis Meslek Yksek Okulunda ynetim ve liderlik zerine dersler veriyor. en, Yerel zerine Aykr Yazlar balkl kitabnn dnda, yazar ve aratrmac arkadalaryla birlikte u kitaplar kaleme ald: stanbulda iddet ve iddetin Sosyolojik Arkaplan, Trkiyede Konya maj, Kent ve Su,Suyla Gelen Kltr,13 Dnya Metropolnde Su Ynetimi Benchmarking almas. AyrcaParisin Kentsel Dnm, Mslman sa, stanbul Gecekondu Kltr nsan, Adm Adm stanbul (2 cilt), Kentli Yaam Klavuzu,Nasl Bir ehirde Yayoruz,stanbulun lkleri ve Enleri,stanbul Kltr Atlas, stanbulun Semtleri Kitapklar (120 Semt), stanbul: Tarihin Ilts, stanbul: Su Gibi, stanbul Mevlevihaneleri isimli kitaplar yayna hazrlad. stanbul zerine 20 kadar ksa belgeselden baka, stanbulun ehirleri adnda 14 lkede ekilen 18 blmlk bir belgeselin de yapmcs olan enin eitli gazete ve dergilerde bilimsel, felsefi ve edebi yazlar ile iirleri yaynland.

25 Ocak 2012

18 KAM E-BLTEN 3

Trkiyede Amerikan sosyologlarnn tabakalar veya Marksistlerin snflar deil, simgesel kltrel snflar var

AK Partiye Erdoandan dolay oy veren bir kitle olduu gibi, Erdoan ztl zerinden oy vermeyen bir kitle de var
Katlmclarn %26,9u Recep Tayyip Erdoan, %19,9u da tekrar Abdullah Gl 2014te cumhurbakan olarak grmek istiyor. Erdoan babakanl ve genel bakanl brakrsa AK Partiye oy verir misiniz? sorusu katlmclar tarafndan %41,7 orannda Evet eklinde cevaplanyor. AK Partililerin %23 Erdoann brakmas halinde partiye oy vermeyebilecei ynnde gr beyan ederken; MHPlilerin %15i, bamszlarn %12,5i, BDPlilerin %8i, CHPlilerin %5,1i ve dier partilere oy verenlerin %12,5i Erdoan ekilirse AK Partiye oy verebileceini sylyor. en, bu tabloyla ilgili AK Partiye Erdoann varlndan dolay oy veren bir kitle olduu gibi, Erdoan ztl zerinden oy vermeyen bir kitle de var yorumunda bulundu. Aratrmaya gre, Trkiye toplumunun %75,3 CHPnin nmzdeki seimlerde iktidara gelemeyeceini dnrken, ayn ynde gr beyan eden CHPlilerin oran %28,1. Kurumlara kar gven dzeyinin 100 zerinden bir puanlamayla lld soruda birinci srada 68,8 puanla cumhurbakanl bulunuyor. Cumhurbakanlnn birinci olmasnda Abdullah Gln byk bir etkisi olsa da bu puanlarn bir nceki cumhurbakan Ahmet Necdet Sezer dneminde trmandn hatrlatan en, toplumun iki farkl kesimi tarafndan ayr ayr sempati duyulduu gibi bir algya ramen ikisinin aslnda her iki kesimden de sempati toplayabildiini ve bunu gvene dntrebildiini syledi. Kurumlara gven kategorisinde ikinci srada 62,3 puanla TBMM yer alyor. 2002den nceki aratrmalarnda TBMMnin bu kategoride son sralarda yer bulabildiini hatrlatan

AM zel Etkinlik progra-

mnn konuu GENAR Genel Mdr Mustafa en, ocak aynda yaptklar en son aratrmann bir blmn GENAR Anketleri Inda Trkiyenin Siyasi, ktisadi ve Sosyal Grnm bal altnda ilk kez Bilim ve Sanat Vakfnda katlmclarla paylat. en, aratrma iin 16 il, 60 ile ve 504 mahallede toplam 2168 kii ile grld bilgisini verdikten sonra aratrmann bulgularna ve analizine geti. Aratrmaya gre Trkiye toplumunun %21,9u Atatrk, %15,7si milliyeti, %12,7si slamc, %9,6s dindar, %8,6s muhafazakr, %8,3 demokrat ve %6,4 laik olarak kendini tanmlyor. Bu sralama sosyal demokrat, muhafazakr demokrat, Kemalist ve sosyalist eklinde devam ediyor. ene gre, byk ounluu oluturan ilk blmdeki tanmlamalardan biri eksen olarak alnp buna dierleri sos olarak katldnda yksek oy alan bir parti haline gelinebilir. Parti liderlerinin 2011 performanslarn 100 zerinden puan vererek lmeye ynelik soruda Recep Tayyip Erdoan 49,11 ortalamayla birinci srada yer alyor. kinci srada 31,75 puanla Kemal Kldarolu bulunuyor ki enin belirttiine gre ilk defa Kldarolunun ald puan partisi CHPnin zerinde. Parti bakanna verilen puan ile partiye verilen puan arasnda ok ciddi farklarn olduuna dikkat eken en, Numan Kurtulmuun ahsnn 20,63 puan alrken partisinin 0,7 puan almasn buna rnek gsterdi.

OCAK-UBAT 2012

19

en, bunun arkasnda siyaseti itibarszlatrmaya alan pretoryen organizasyonun olduunu ifade etti. Sralama emniyet tekilat (62,3), ordu (62,1), hkmet (59,8), yarg (56,1), muhalefet partileri (46,8) ve medya (44,1) eklinde devam ediyor. en, medyann her zaman son sradaki yerini koruduunun altn izdi.

rn %51i Suriyeye dnk d politikay doru bulurken, ran sz konusu olduunda politikalar doru bulanlarn oran %44,9a dyor. Katlmclarn %92,7si Amerika ve srail rana saldrrsa Trkiyenin tutumunun tarafsz olmas gerektiini savunurken, %89,1i Fransann Ermeni yasa tasars konusunda ald kararn siyasi olduunu ve Fransay knadn bildiriyor.

Muhalefet, hkmetin baarl olduu alanlar doru okuyup doru bir sylem ve strateji gelitiremiyor
Aratrmann sonucuna gre, AK Parti hkmetinin baarl olduu alanlar srasyla salk hizmetleri, sosyal hizmetler, eitim hizmetleri, d politika, ekonomi, demokratikleme ve terrle mcadele. en, terrle mcadelenin bu kategoride uzun zamandr son srada bulunduunu vurgulad. te yandan bu tabloyu doru okuyamayan muhalefetin doru bir sylem ve strateji gelitiremediini syleyen en, buna rnek olarak CHPnin son seimde vatandan yksek oranda baarl bulduu sosyal yardmlar zerinden bir kampanya yrtmesini gsterdi. AK Parti hkmetinin d politika stratejisi ve uygulamalarnn nasl bulunduu sorusuna verilen cevaplar lkelere gre farkllk gsteriyor. Buna gre katlmcla-

Trkiyenin en temel sorunu terr ve ekonomi

Aratrmann sosyal analiz ksmna gelince, Trkiyenin bugn en temel sorunu nedir? sorusunda terr %35,9luk oranla birinci srada yer alyor. en, bu sorunun ak ulu sorulduunu, katlmclarn kimisinin terr kimisinin Gneydou kimisinin de Krt sorunu eklinde cevaplar verdiini, bu kategori bir araya toplandnda ise konuyla ilgili orann %50nin zerine ktn syledi. Trkiyenin en temel sorunu sralamasnda ikinci srada ekonomik sorunlar (%22,4), nc srada ise isizlik (%21,2) geliyor. en, bunlarn birbirine bal olduunun ve ayn kategori iinde toplandnda nemli bir oran tekil ettiinin altn izdi. Aratrmann dikkat ekici verilerinden biri Uludere olayyla ilgili. 35 kaaknn terrist zannedilerek sava uaklarnca vurulmas konusunda katlmclarn %58,5i Yanl bir operasyondu fakat bilmeden yapld, %21,7si Yanl bir operasyondu

20 KAM E-BLTEN 3

ve bilerek yapld derken, %19,9unun Doru bir operasyondu ve her zaman byle yaplmal grn dillendirmesi anketin en artc ayrntsyd.

orannn referandum ncesine kyasla dt bilgisini verdi. Anket sonucuna gre partilerin ocak ay itibaryla oy oranlar u ekilde: AK Parti (%51,6), CHP (%26,7) MHP (%14,3), BDP (%4,4). en BDPnin oy orannn daha kapsayc bir milletvekili yelpazesi kartt 2011 seimlerine oranla dn imdilerde syleminin sertlemesine balad. Kendisini Krt olarak tanmlayanlarn sadece %5-6snn ayr bir Krt devleti istediini de szlerine ekledi. Ayrca yksek gelirli ve yksek eitimli grubun CHPye, eitimsiz ve dar gelirli grubun AK Partiye oy verdii syleminin yanltc olduunu dile getiren en, niversite mezunlarnn %32sinin AK Partiye oy verdii ve CHP ile arasnda bu kategoride 12 puanlk bir fark olduu bilgisini verdi. Aradaki fark sfr gstererek CHPnin eitimlilerin partisi olduunun ima edilmesini eletiren en, Tersten baktmzda da CHPnin fakir dman olduunu mu sylemeliyiz? diye sordu. AK Partinin oy orannn %50 olsa da baar algsnn %60larn zerine ktn aktard.

Vatanda borlarn azaltp tasarrufa gidiyor

Trkiyenin iktisadi grntsne gelince, be yl sonra ekonomik durumun nasl olaca sorusuna katlmclarn %39,8i ayn kalaca, %32,5i de daha iyi olaca ynnde gr bildiriyor. Herhangi bir bankaya kredi borcu olanlarn orannn %20, bir kiiye borcu olanlarn orannn ise %14,5 olduu bilgisini veren ene gre Austos 2011 sonularyla kyaslandnda bu oranlarda gzle grlr bir azalma var ve bu da vatandan kendini toparlamaya baladn gsteriyor. Ayn ekilde ev ve araba almay dnenlerin orannda da azalma olduunu kaydeden en, vatandan borlarn azaltp tasarrufa gittiini ifade etti. 2012de yeni bir i kumay dnr msnz? sorusuna katlmclarn %89,1inin Hayr cevabn vermi olmasn ise en, Altn-borsa-dviz geninde pozisyonunu korumak diye tabir edilen durum u an vatanda iin de geerli szleriyle yorumlad.

Hayatnda hi kitap okumayanlarn oran %45

Trkiyenin kltrel grnmnn aktarld bir sonraki blmde sanattan futbola ve televizyon dnyasna 2011in en beenilenlerine yer verildi. Anketin en ilgin sonucu ise %45,5 orannda Hayr cevabnn verildii Hayatnzda hi kitap okudunuz mu? sorusu oldu. 18-24 ya aralnda hayrlarn oran %34,2 iken, 55 ya ve stnde bu oran %63,1e ykseliyor.

Siyaset biliminin ve sosyolojinin ablonlar Trkiye toplumunu aklamaya yetmiyor

Siyaset biliminde ve sosyolojide kullanlan ablonlarn Trkiye toplumunu aklamaya yetmediini dnen en, u deerlendirmede bulundu: Toplumu rasyonel tercihler ablonu ya da piyasada kullandmz sosyoekonomik stat parametreleri zerinden anlamaya alyoruz; ama bunlar ie yaramyor. CHPye oy verenler arasnda zengin iadamlar da var isizler de, yksek eitimlisi de var eitimsizi de. Ayns AK Parti iin de geerli. Toplum bizim kitaplarda okuyageldiimiz gibi hareket etmiyor. Bir kesimin kltrel kodlar var ve ncelikle bu kodlarla hareket ediyorlar. Daha sonra bizim o kitaplarda okuduumuz eyler, ikincil parametreler olarak devreye giriyor. Bizde ne Amerikan sosyologlarnn dedii tabakalar ne de Marksistlerin bahsettii snflar var. Bizde simgesel kltrel snflar var. Dierleri bunlarn ierisine girmi bir ekilde mevcut. Bunu en iyi analiz edenlerden biri Babakan ki zaten buna ok iyi oynuyor.

Kendisini Krt olarak tanmlayanlarn sadece %5-6s ayr bir Krt devleti istiyor
en, Trkiyenin son siyasi durumuna ilikin verileri de paylat. Yeni anayasa istiyorum diyenlerin

OCAK-UBAT 2012

21

KRESELE KURAMSAL BAKILAR-2

How to Think about Global Politics? Michael Dillon

Deerlendirme: Kadir Temiz
1976da Lancaster niversitesinden Siyaset Bilimi doktoras alan Prof. Dr. Michael Dillon, hlihazrda stanbul ehir niversitesi Siyaset Bilimi ve Uluslararas likiler Blm retim yesi olarak grev yapmaktadr. Gvenlik, nkleer silahlanma, biopolitika, kltrel teori ve siyaset ile ilgili konularda birok yayna imzasn atan Dillonn bugne kadar yaynlanm kitaplar ve monografileri unlardr: Deconstructing International Politics (Routledge, 2011), Biopolitics of Security in the 21st Century (Routledge, 2010), The Liberal Way of War (Routledge, 2009, Julian Reid ile birlikte), Foucault Politics Security and War (Macmillan, 2007, Andrew Neal ile birlikte), Politics of Security: Towards a Political Philosophy of Continental Thought (Routledge, 1996), The Political Subject of Violence (Manchester UP, 1993, David Campbell ile birlikte), The Falklands, Politics and War (Macmillan, 1989), Dependence and Deterrence: Success and Civility in the Anglo-American Special Nuclear Relationship (Aldershot: Gower, 1983), Canadian Naval Policy since World War II: A Decision Making Analysis (Halifax, Nova Scotia: Dalhousie, 1971).

11 ubat 2012

22 KAM E-BLTEN 3

Uluslararas ilikiler teorilerini artk yeniden sorunsallatrmamz gerekiyor

dayal bir alma kalr elimizde. Bu sebeple bir meseleye teorik bakmak; tam anlamyla bir meseleye iaret etmek ve onu eletirel bir zemine oturtmaktr. Hakikatin ifadesi/anlats (theory as truth-telling) aslnda Dillonn Michael Foucaultdan etkilenerek tanmlad bir kavram. Bu sebeple yine Foucaultya referansla yapt tanmlarda onun isim ve fiil olarak ayrtrd teoriden bahseder. Yani bir bakma isim

K
bulundu.

olarak teori yoktur, fiil olarak teoriletirmek vardr. Bylece daha verimli bir alana kar teori. sim halindeyken bir nesneye ihtiyacmz vardr; ama fiilletirdiimizde artk bir zneye ihtiyacmz olur. Onu fiilletirdiimizde artk bir eyin baka biri tarafndan yaplacan anlarz. Bylece dnyaya ya da kresel olana baktmzda, sadece bir tanmlama ya da dnmede bulunmayp bizi eyleme gtrecek olan bir srece de girmi oluruz. Uluslararas ilikiler alannda da hakikatler ve hakikat anlatclar vardr (theorists as truth-tellers). Farkl jargonlar ve yntemler kullansalar da bu anlatclarn neredeyse her biri kadar hakikat sunulur. Burada asl nemli nokta bir hakikat anlatcsndan farkl, ondan soyut ve bamsz bir hakikatin olamayaca gereidir. Ayrca onun tarihsel olarak yaad evre ve sre hakikatini de etkiler. Eer hakikatin varlna inanyorsak, byle bir varsaymmz varsa, o halde o hakikatin anlatclar tarafndan koyulan kurallara da inanyoruz demektir. Meselenin ilgin taraflarndan biri de bu kadar farkl hakikat ve hakikat anlatclar iinde farkl ve birbirinden tamamen bamsz kurallarn da olabileceini kabul etmi oluruz. Kim olursa olsun bu, hakikati kurallatrr ve dolaysyla her kural da kendi hakikatini ortaya karmaya alr. te bu, hakikatin siyasetidir (theory as the politics of truth). Fearless Speech adl kitapta Foucault, sorunsallatrma (problematize) ve sorunsallatrmak (problematization) kelimelerini inceler. Bu konu kendi hakikatimizi ortaya koyarken geeceimiz nemli bir

resele Kuramsal Baklar top-

lant dizisinin ikinci konuu stanbul ehir niversitesi Siyaset Bilimi ve Uluslararas likiler Blm retim yesi Prof. Dr. Michael Dillon oldu. Dillon, konumasnda kendisinin anlamlandrd teori kavramndan yola karak hem uluslararas ilikiler teorilerinin gelecei hem de 21. yzyln banda yzletiimiz yeni sorunlara nasl bir teorik bak as ile yaklamamz gerektii zerine deerlendirmelerde

Teori bir hakikat araydr

Konumasna teorinin tanm ile balayan Dillon, genel olarak teori korkulan ve ekinilen bir alan olsa da ona entelektel kaslar gelitiren bir faaliyet olarak bakmay nerdi. Dillona gre bu anlamyla teori bir hakikat araydr. nsan hem doay hem yzletii birtakm sorunlar anlamak ve anlamlandrmak iin bir aray ierisindedir. ster deneysel ister deneysel olmayan bir alma olsun bu teorik temeli btn analizlerde kullanabiliriz. Ancak bu tanm eksik kalrsa, yani teoriyi bir aray olmaktan karrsak, sadece tanma

OCAK-UBAT 2012

23

eiktir. Bir konuyu nasl sorunsallatrdmz nemlidir. nk ancak bu ekilde genel bir hakikat sorunumuzun iinde bir sorunu paralara ayrp spesifik hale getirebiliriz. te tam burada sorun sorunsallatrlyor. Yani isim yine fiil haline dnyor. Bu sorunlar iinde bazlarn nceliyor, bazlarn ikincil plana atyoruz. Terrizm, gvenlik, iklim deiiklii gibi sorunlar dnldnde bu iliki kolaylkla anlalabilir. Mesela iklim deiiklii daha nce de var olan bir sorundu. Ancak daha nce sorunsallatrlmamt. Sorunsallatrlmad iin de konuulmuyordu. Ama imdi konuuluyor (theorizing as problematizing). Bu sorunsallatrmay kresel dzeyde yaptmzda ortaya bir bakma uluslararas ilikiler teorisi kyor. Ancak u anda elimize aldmz bir uluslararas ilikiler teorisi bize ne anlatyor diye baktmzda ok farkl sorunsallatrmalar grmyoruz. Klasik realist-idealist teoriler tartmasndan post-yapsalcla kadar uluslararas ilikiler teorilerinde bir sorunsallatrma eksiklii var. Bunun en temel nedeni de hakikat anlatclarnn yeni sorunsallatrmalar ortaya koyamamalar. Michael Dillon tam da byle bir eksiklik zerinden teorinin bizatihi kendisini yeniden sorunsallatrmamz gerektiinin altn iziyor. Bunu yaparken de Foucaultnun genealogy kavramndan faydalanarak uluslararas ilikiler teorisinin de jeneolojik bir haritasn kararak yeni sorunsallatrmalara gidiyor.

Dillona gre tarihsel olaylarla teorik gelimeler arasnda ok ilgin rastlantsallklar vardr. Artk teorilerin kendini tekrar etmeye balad dnemlerde tarih krlmalar yaanm ve ortaya yeni aktrler kmtr. 1989 ylnda Avrupann gvenlii konusunda klasik teorilere bal olarak NATO ve Varova paktlarn anlatt bir dersin ertesi gn Berlin Duvarnn ykldn belirten Dillon, yaad bu tecrbeyi bir teori hocas iin utan verici olarak tanmlyor. artlarn deimesi bir bakma sorunsallatrmalar ve sorunlar da deitiriyor. nsanlar artk Souk Sava dneminde iki byk gcn karlkl nkleer tehdit oluturmasn ya da ideolojik kutuplamay deil, kresel iklim deiiklii, terrizm ve bilgi teknolojileri gibi sorunlar konuuyor.

Artk uluslararas deil, kresel bir alan var; bu alanda ilikiden ziyade karlkl ballk nemli
Dillona gre artk uluslararas olandan da bahsetmek mmkn deil; zira ortada kresel bir alan var. Bu kresel alanda ilikiden daha ok karlkl ballk (interconnectedness) nemli. Tabii ulus-devlete ya da yaadmz toplumsal ilikilere bal olarak deimeyen

24 KAM E-BLTEN 3

baz eyler var. rnein hl ulusal kar, devletin bekas ve egemenlik gibi kavramlardan bahsediyoruz. Zaten yeniden sorunsallatrma denen ey gemiin tmden reddi deildir. Aksine gemiin yeniden yeni bir dil ile okunarak sorunsallatrlmasndan bahsediyoruz. O halde eski kavramlar yenileriyle mezcederek yeni okumalar yapmak gerekiyor. te bu da yeni hakikat anlatclarn gerekli klyor. Biopolitik ve jeopolitik gibi yeni dnemin merkez sorunlarn tartmamz gerekiyor. Devlet hl mevcut; ama artk bilgi toplumu iinde, teknik ve bilimsel gelimelerin eliinde anlamamz gereken bir devlet var. Yani yeni bir hakikat siyasetine doru bir yneli sz konusu.

Son olarak sava-gvenlik ve sermayenin birbirleri ile balantl olduunu iddia eden Dillona gre istesek de istemesek de devlet kadim dnemlerden bugnn ulus-devletine kadar her daim bir gvenlik salaycs olarak var oldu. Bu zellii bugn de deimi deil. Finansal krizlerle savalar arasndaki iliki incelendiinde bu daha net ortaya kar. Bu nemli toplanty karp da merak edenler, aadaki linke yklenen videodan konumay izleyebilirler:
http://www.bisav.org.tr/merkez.aspx?module=yuvarlakmasaayr inti&dizi=1&altturid=80&menuID=9_6_80&merkezid=6&yuv arlakmasaid=901

OCAK-UBAT 2012

25

ZEL ETKINLIK

ki Mimar Viyanay Geziyor Salih Pulcu Ahmet Kerim Pulcu

Deerlendirme: Zeynep Gkgz
Yldz Teknik niversitesi Mimarlk Fakltesi mezunu Salih Pulcu, mesleini icra etmek yerine grafiktasarma yneldi. Kendi kurduu zel grafik-tasarm irketinin yan sra uzun yllardr Bilim ve Sanat Vakf yaynlarnn grsel tasarmn yapyor. 2003-2010 yllar arasnda yaynlanan Anlay dergisinin grsel ynetmenliini yrtt. Halen Mardin Artuklu niversitesi Mimarlk Blmnde misafir retim yesi olarak mimari ve estetik zerine dersler veriyor. stanbul Erkek Lisesi mezunu Ahmet Kerim Pulcu ise Viyana Teknik niversitesinde mimarlk eitimine devam ediyor.

25 ubat 2012

26 KAM E-BLTEN 3

Viyana, tm tarihiliine ramen canll ve yaanrl ile dikkat ekiyor

ise en azndan fotoraflarn grebildik, hikyelerini

dinleyemeden... Bize turistik bir turun vaat ettiklerini deil, kendi izdikleri rota zerinden bir ehrin sokaklarnda mimari bak, duyu ve dn nasl ilerin, bir anlamda ehir analizi nasl yaplrn dersini verdiler. Viyanada yaayan biri olarak Ahmet Kerim Pulcudan ksaca ehrin zelliklerini dinledik ncelikle: Viyana yzyln banda Avrupada nfusu milyonu geen drt ehirden biri iken Birinci Dnya Sava ile nfusunun drtte birini kaybeder. u anda ise nfusu 1,8 milyon civarndadr. Tuna Nehri kuzey-gneydou ekseninde ehri, Budapetenin aksine, merkeze ve eski ehre ulamadan ikiye bler. Batda kalan ksm eski kenti de iinde bulunduran, Viyanann yirmi blgesinin yirmi birini kapsayan asl ehirdir; douda kalan ksm ise daha ok konut olarak ina edilmi, ehrin nispeten daha modern yapl ii blgesidir. Yirmi blgeye ayrlan ehrin her bir blgesi iin bir numara verilir. 1. Blge, yani Innere Stadt eski ehirdir ve 1850 ylna kadar ehir sadece bu blgeden olumuken zaman iinde geniler. stanbulun aksine Viyanada gkdelenlerin ok az olmas, mevcutlarn da ehrin merkezinin dnda iki kk blgede bulunmas seyyahlarmzn panoramik bir manzara yakalamalarn gletirmi; bunu ehirlilerin ekonomik durumlarnn bir gstergesi (!) sayarak manzaray ancak ehrin dnda ve kuzeyinde kalan Kahlenberg Tepesine karak seyre dalmlar. ehrin tmn grebileceiniz bu tepe, ayn zamanda Osmanl ordularnn konuland yer olmasyla da hatralar canlandrc bir etkiye sahip; tabii kimine iyi, kimine kt... ehrin ana merkezine vardklarnda (her ne kadar turist yaknlarmzdan ve Eki Szlkten edindiimiz Viyanann dnyann en kasvetli ehirlerinden olduu eklinde bir yaktrma bilgiye sahipsek de) Avusturyann bakentinin tm tarihiliine ramen canll ve yaanrl dikkatlerini ekmi. zellikle

iri renci, biri akademisyen, biri

de mesleini yapmasa da gnl alannda mimar ocak aynda Viyanaya bir gezi gerekletirirler. Bu mimar Viyana Teknik niversitesinde mimarlk eitimi gren Ahmet Kerim Pulcu, Mardin Artuklu niversitesi Mimarlk Fakltesi retim yesi Halil brahim Dzenli ve u an grafikerlikle itigal eden Salih Pulcudur. lerinden Halil brahim Dzenli konumada hazr bulunmasa da ismine sklkla yaplan atflarla o akam aslnda aramzda saylrd. Sunum Salih Pulcunun uyars ile balad: ncelikle bu sunum, sadece KAMa deil, vakfn dier merkezleri SAM, TAM ve MAMa da atflarda bulunarak merkezler st bir nitelik tayacaktr. kincisi, bu sunum Viyanann tarih meknlarn, saraylarn, park ve bahelerini, kafelerini, meydanlarn, opera ve tiyatro binalarn merak edenleri aydnlatc bilgiler iermemektedir. ncs, geziye ktmzda byle bir konuma niyeti tamadmzdan gezdiklerimizi, grdklerimizi sizinle paylarken beklentilerinizi yksek tutmamanz nemle rica olunur! Dedikleri gibi de yaptlar. Biz ne Belvedereyi ne Sisi efsanesini dinleyebileceimiz Hofburg Sarayn ve tiyatrosunu ne Devlet Opera Binasn ne Sanat Tarihi Mzesini ne de mehur dnme dolab grebildik. Schnbrunn Saray, Aziz Stephan Katedrali, Parlamento ve Veba Ant ile 1900lerin banda Viyana Okuluna kar kanlarn bir araya geldii Secession Binasnn

OCAK-UBAT 2012

27

tarih yaplarn hemen yanna yresine kurulan modern mimari rneklerin ok baarl bir ekilde evresi ile uyuma sokulduunu ve bu uyumun zellikle kartlklar zerinden salandn grmek onlar artm. Hassaten de proporsiyonlara itina edilmi, tpk Hans Holleinin ve Adolf Loosun binalarnda olduu gibi. Binalarn iine girdiklerinde ise yaant biimlerindeki farkllklarn mimariyi nasl etkilediini grme imkn bulmular. Gotik, Barok, Neoklasik, Art Nouveau ve eklektik yaplarn ehrin drt bir yanndaki younluuna ramen bunlarn hemen yan balarnda gnmz mimarlarnn en sra d rneklerini grmek ilgilerini ekmi.

yaamasyla mmkn olabileceini fark etmi olmalar ve bunun zerinden zm retmeleri. Eski binalarn zerine ultra modern katlar kma gibi. Bu katlar ehrin en yksek fiyatl daireleri olup hem eklemlendikleri binann restorasyon maliyetine katkda bulunuyor hem de binaya prestij katyor. (Sakn bizdeki kat kma hadiseleri zihninizde canlanmasn!) ncs, en kk ya da metruk ya da olmayacak gzken yerleri deerlendirme baars. Mesela bir metro istasyonunun zerine ina edilen ktphane rnei: Hauptbcherei Wien. Metronun ne grltsn ne de sarsntsn hissettiiniz, ayaklarn ykseltilmesi ile havada bir alan yaratlarak ve binay ortadan ikiye ayrarak metronun da gn n almas salanan bir yap denenmi. D ksmda genlerin takld merdivenleriyle buluma noktas ilevini de stlenmi ki zaten bir istasyon oluunun bunu kolaylatrc etkisi malum. Bir baka rnek Gasometreler. 1886-99 yllar arasnda ehrin gaz ihtiyacn karlamak zere bina edilen drt tarih yapnn, eperlerine hi dokunmakszn gaz tanklarnn kaldrlmas suretiyle boalan i ksmlarna drt nl mimarn ina ettii yaplarla salanan eski-yeni birliktelii hayran kalnas. Drt nl mimardan Jean Nouvel konut, Coop Himmelb(l)au alveri merkezi, Manfred Wehdorn

Eski binalarn ultra modern katlar: Eskiyi korumak ancak meknn yaamasyla mmkn olabilir
ehrin tarih ksmnn tm skmlna ve kstrlmlna kar gelitirilen zmleri ayr ayr ett edilmeye deer buluyor Salih Pulcu. Bunlardan ilki, yukarda bahsi geen eskinin yanna yenisini yerletirme baars. kincisi, eskiyi hibir eyine dokunmadan koruma tavr yerine, korumann ancak meknn

28 KAM E-BLTEN 3

Kahlenberg Tepesi

renci yurdu ve Wilhelm Holzbauer ofis olarak drt alan ayr ayr deerlendirmi. Bu yuvarlak yaplarn ilerinde ne tadklarn hissettirmeyen kurulularna karlk Himmelb(l)aunun kendi tasarlad ksmn dna ekledii ultra modern yap, burada bir eyler olduunun altn iddetle izmekte ki gene kartlk vurgusu zerinden. Belki, alan zmlemelerine deilse de, bir nceki rnekteki gibi iinde ne olduunu hissettirmeyen yaplara en iyi rnek, Fernwrme Wien, yani pten enerji retim merkezi. D tamamen elence merkezi iddiasn tayan, iindeki sevimsizlie hibir gndermesi bulunmayan bir bina.

Yerlekesinde de gryoruz. Bauhaus etkisiyle yaplan kolektif alma rneklerinden. Sanat toplumsallatrma, savala dalan insana yeni bir dzen verme misyonunu stlenen, ayn zamanda sanayi ile kan ba kurarak sanatn oaltlmasna nem veren bir akm. Avrupada yerleke yapyorlar, biri de Viyanada. ehrin biraz dnda yer alan yaplarda Adolf Loos ve Clemens Holzmeistern da imzas var. Boluk-doluluk oranlarnn ressamlarca belirlendii, her trl ssten arndrlm, ev -iinde yaanlan bir yer- olduu iin pencereleri olabildiince kltlm yaplar. Sosyal konut projesi olarak tasarlanan ve ilgintir maliknelerin yanna konulanm bu evlerin tamamnda ikamet hibir zaman %100 orannda gereklememi. Ama giriteki Bu binalarn sakinleri nasl bir yerlekede ikamet ettiklerinin bilincindedir yazs da tm ironiklii ile yerinde duruyor.

Mimari sadece mimarna ait deildir, sanatn dier dallaryla paslamas da deerine deer katar
Bu yapnn cephesine ok benzer rnekleri ressam Hundertwasserin Gaudivari cephe dzenlemelerinde de grmek mmkn. Mimari sadece mimarna ait deildir, sanatn dier dallaryla paslamas da deerine deer katar. Bunun bir rneini Werkbund

Kt zerinde geerli prensipler, fiiliyata dkld anda geersizleebilir

Bu rnek bize kt zerinde geerli prensiplerin fiiliyata dkld anda nasl geersizleebileceini

OCAK-UBAT 2012

29

Hundertwasser

Zaha Hadid

gsterirken ayn durum bir baka yapda, hem de bir Zaha Hadid projesinde karmza kyor. Yaayan mehur mimarlardan olan Hadidin Spittelauda 2000li yllarda gerekletirdii zengin kesime hitap etmesi planlanan konut projesi de beklenen ilgiyi grmemi; renci yurduna evrilmi ve kullanszl sebebiyle tam doluluk oran yine salanamam. Bir tren istasyonunun zerine konulanan, ayaklar zerinde ykselen tamamen asimetrik bir kurulua sahip kompleks sadece ilginlii ile ne kyor. Bu tip yaplar, deiik bir mimari dil oluturma iddias tayan, farkl olmay nceleyen, sermayenin kendini gstermek istedii cila yaplara birer rnek tekil ediyor; gerisi yoktur ve de botur ehre geri dnersek, baarl birka modern mimari rnei dendiinde ncelikle anlmas gereken, MUMOK olarak da bilinen Ludwig Vakf Modern Sanatlar Mzesi. Yap hem ieriden hem de dardan o kadar dikkat ekici ki ziyaretilerin sergilenen eserlerden ziyade binann fotoraflarn ektiklerini reni-

yoruz. Dier nemli bir mze, MUMOKun tam karsnda yer alan Leopold Mzesi. Museumsquartier (Mzeler Semti)de yer alan bu iki mze ve dierlerinde grdkleri eserler karsnda, iki- saat boyunca ok fazla grsele maruz kalmann bir sonucu olarak, heyecanlarn kanksama ve grdklerinin anlamszlamas tehlikesiyle kar kaya kalan seyyahlarmz, ardndan tek bir resimle, Rafaelin bir tablosuyla nasl canlanp te resim bu, hakikat burada hissini yaadklarn da anlattlar.

Trajik olann kaotik olacana inancmz bizi dorudan zmszle itiyor

Viyanada sadece ehircilik ve mimari olarak deil, yaant olarak da getirilen zmlere ve karlkl gvene dayal ilikiler, plan-program, temizlik gibi ne kan zelliklere de vurgu yapan Salih Pulcu, buradaki

30 KAM E-BLTEN 3

Hauptbcherei Wien

Coop Himmelb(l)au

Gasometre/Coop Himmelb(l)au

MUMOK

handikabmzn iinde yaadmz kurgunun tek gereklik olduu ve bundan bakasnn olamayacana inancmzdan kaynakland tespitinde bulundu. Trajik olann kaotik olacana inancmz bizi dorudan zmszle itmekte. Kral plak diyenlerin dtkleri vahamet de cabas.

sahipler. Neydi bu ama? nsanda ibadet etme itiyak uyandrma. Salih Pulcu ibadet edilesi meknlar bal altnda toplad bu yaplarn bize vermesi gereken ipularnn altn izdi. Bir kere bu yaplar, Biz buradayz diye barmayan, insanda arnma duygusu uyandrmay amalayan, yeni bir dil kullanmay da baarabilmi yaplar. Yaratcs ile iliki kurmay baarmalarnn sebebi sadece daha iyi meknsal aralara sahip olmalar olabilir mi? Dnlmesi gereken belki de en hayati soru bu. Bana ayrlan snrlar iinde konuklarmzn Tuna boyu yaptklar geziye dair izlenimlerini, Wachau Vadisinin doal ve tarih gzelliklerini vs. anlatmaya frsat bulamadm. Tpk seyyahlarmzn, ellerindeki listede yer alan geriye kalan yirmi yapy ziyaret etmek iin srelerinin yetmedii gibi!

Son derece minimal dzenleme ve tasarm eleriyle Viyanann kiliseleri ibadet edilesi meknlar
Sunumun sonlarnda karmza kan, belki kendilerinin karsna da ilah bir ekilde kartlan(!) (nk listelerinde yer almayan yaplard bunlar) kiliseye dair tespitleri de nemli veriler ieriyor. Farkl Hristiyan mezheplerine ait bu yap, son derece minimal dzenleme ve tasarm eleri iermelerine karlk, bir o kadar da amacna hizmet eden bir kurulua

OCAK-UBAT 2012

31

ORTADOU KONUMALARI - 6

ktisadi Adan Trkiye-Ortadou likileri Sleyman Beli

Deerlendirme: zgr Dikmen
Sleyman Beli, 1992-1997 yllar arasnda Marmara niversitesi Siyaset Bilimi ve Uluslararas likiler Blmnde lisans eitimi ald. 1999da The New Geopolitics of Energy balkl teziyle Marmara niversitesi Uluslararas likilerde yksek lisansn tamamlad. Hlihazrda Marmara niversitesi Ortadou Aratrmalar Enstitsnde doktora almalarna devam eden Beli, 1998den bu yana profesyonel olarak d ticaret konusunda, zellikle lojistik, mzakere teknikleri ve szlemeler, d ticarette alternatif finansman teknikleri, pazar potansiyelinin arttrlmas konularndaalyor.

29 ubat 2012

32 KAM E-BLTEN 3

Trkiyenin iktisadi bymesini srdrebilmesi iin Ortadouyla ticari ilikilerini gelitirmesi gerekir
sonrasnda yerel zellikler gzetilmeden izilen suni snrlarn sadece kltrel ve siyasi deil, kanlmaz olarak iktisadi sonular da oldu. Bu, blge lkelerinin birbirlerine yabanclamasna yol at; Fransz mandasna giren lkelerle ngiliz mandasna girenler arasnda gerek siyasi gerekse hukuki sebeplerle kopukluklar yaand. Yine bu sre blgenin evre lkelerden kopuuna neden oldu ki hi phesiz bunlardan birisi de Trkiyedir. te btn bunlarn sonucunda iktisadi ilikilerin siyasi yapdan bamsz dnlemeyecei bir sistemin ortaya ktna deinen Beli, 1920lerin balarndan 1940lara kadar olan dnemde LbnanMsr ticaretinin 600.000den 200.000 Msr lirasna dmesi rnei zerinden blge lkelerinin birbirlerine yabanclamasna iaret etti. Bu lkelerin bamszlklarn kazanmalarnn, zellikle de Msr lideri Cemal Abdnnasrn 1956da Svey Kanaln milliletirmesinin ardndan ticari ve iktisadi ilikilerin gelitirilmesine ynelik eitli almalar yaplsa da balarn giderek blgenin iktisadi yapsndan dolay bunlarn baarsz kaldn szlerine ekledi.

rkiyenin

glendirdii Ortadou lkeleriyle ilikilerin nemli bir ynn de iktisadi faaliyetler oluturuyor. Son dnemde blge lkeleriyle Trkiye arasndaki ticaret hacminin hzla art, iktisadi faaliyetleri ilikilerin temel faktrlerinden biri haline getirmi durumda. ktisadi ilikilerin incelenmesi, gerek Trkiyenin blgede artan siyasi etkisine gerekse Arap Baharna ilikin kapsaml bir bak as gelitirilmesinde olduka nemli. Bu noktadan hareketle KAM Ortadou Konumalarnn altncsnda, d ticaret uzman Sleyman Beliden Trkiyenin Ortadou lkeleriyle iktisadi ilikilerini konu alan bir konuma dinledik. Msrdan rana kadar uzanan corafyay Ortadou kapsamnda deerlendiren Beli, blgenin gemite Osmanl Devletine iktisaden baml olduunu, 19. yzyln sonlarnda eklemlenme sreciyle birlikte da almaya baladn hatrlatt ve 20. yzyldaki duruma ilikin unlar anlatt: Birinci Dnya Sava

2010da Ortadounun kendi iindeki ticaret hacmi 189,8 milyar dolarken dnyann geri kalanyla yapt ticaret 1,7 trilyon dolard
Beliye gre blgede iktisadi ilikilerin ivme kazanabilmesi iin her eyden evvel mevcut iktisadi yapnn gelitirilmesine ynelik devletlerin inisiyatif almalar gerekir. Ancak bir yanda Msr ve Suriye gibi yar diktatrlkle ynetilen pretoryen devletler, dier yanda krallklar ve te yanda Trkiye ve srail gibi demokratik saylan devletler eklinde blnm l yapda bunun gerekleebilmesi

OCAK-UBAT 2012

33

mmkn deildi. Bu durum, Ortadounun blge dyla olduu kadar, blge ii ticari ilikilerini gelitirmesinin de nnde bir engel olageldi. 2010da Ortadounun kendi iindeki ticaret hacmi 189,8 milyar dolarken dnyann geri kalanyla yapt ticaret 1,7 trilyon dolar olarak gerekleti. Bu dengesizlik, blgesel siyasi yap ve lkelerin birbirleriyle olan ilikilerinden kaynaklanyor. Ayrca petroln 1970lerden sonra dnya piyasasnda nemli bir yer etmeye balamasyla blge lkeleri petrol ihra eden ve petrol ithal eden lkeler olarak ikiye ayrld. Petrol ve doalgaz ihra edenler sermaye ihra eden lkeler, petrol kayna olmayanlar emek/ ii ihra eden lkeler haline geldiler ki bu da ciddi dengesizlik faktrlerinden birisi. Zira Msr hari hibir Arap lkesinin sanayi altyaps yok. Bu haliyle piyasalar petroln fiyat hareketliliine baml durumda. Blgenin bir dier zellii ise istikrarszlk. Bu durum hem blge lkeleriyle ve evre lkelerle iktisadi ilikilerin istenen dzeye ulamasnn hem de yabanc sermaye aknn nnde bir engel olarak duruyor.

Beli, bu genel giriin ardndan Trkiyenin -gerek d politika izgisiyle gerekse kresel ekonomi politikle belirli bir paralellik arz eden- blge lkeleriyle iktisadi ilikilerine geti. Buna gre, 1970lerde uygulanan ithal ikameci politikalarla belirli bir sermaye birikimi ve retim kabiliyetine ulaan Trkiye, bu dnemde gerek Petrol Krizi gibi uluslararas meseleler gerekse Kbrs Bar Harekt gibi siyasi konularn da zorlamasyla 1980lere gelindiinde neoliberal politikalara yneldi. 1980den sonra Trkiyenin da ak byme modelini takip etmesiyle beraber bir ihracat patlamas yaand. Petrol fiyatlarnn da yksek seyrettii bu dnemde Ortadouyla ticaret hacminde ciddi bir art grld. Ancak 1985e doru petrol fiyatlarndaki dle birlikte Trkiyenin Ortadouyla ticari ilikileri tekrar zayflamaya balad. 1990larda nemli bir hareketlilik grlmezken, 2002 genel seimlerinin ardndan i ve d politikada yaanan dnmle birlikte Ortadou lkeleriyle ilikilerde ciddi bir patlama yaand. 1996da blgeye ihracatmz 5 milyar dolarn altndayken 2011de 30 milyar dolara yaklat. Ticaret hacmindeki byme GSMHdeki byme ile de paralellik arz etti.

Trkiyenin Yakndou ve Ortadou lkeleri ile yllk ticareti (1996-2011)

Kaynak: Ekonomi Bakanl

34 KAM E-BLTEN 3

Trkiye ile blge lkelerinin ekonomileri birbirini tamamlayc mahiyette

Beliye gre Trkiyenin blgeyle ticaretini etkileyen nemli bir etken de petrol fiyatlar. Petrol fiyatlarnn d ve ykseliine bal olarak ticaret hacminde de bir d ve ykseli grlyor. te yandan Trkiye ile blge lkelerinin ekonomileri birbirini tamamlayc mahiyette. Trkiye doal kaynaklar asndan fakir bir lke iken, blge lkelerinde temel gelir kayna olarak petrol ve doalgaz ne kyor. Bereketli Hilal dnda blge tarmsal faaliyetler iin pek elverili deil ve sanayi retimi sadece Msrda nispi olarak sz konusu. Gittike byyen Trkiye ise Ortadounun zengin enerji kaynaklarna ihtiya duyan, ancak tarm ve sanayisi gl bir iktisadi yapya sahip. Bu haliyle Trkiyenin iktisadi bymesini srdrebilmesi, Ortadouyla ticari ilikilerin gelitirilmesiyle yakndan alakal. Bu noktada snr ticareti de

nemli bir boyut olarak ne kyor. Ayrca Suriye ve Irak, zellikle de Kuzey Iraktaki zerk yap, Trkiyeyi sadece bir iktisadi ortak olarak deil, ayn zamanda dnyaya alan bir kap olarak da gryor.

Ortadounun istikrarszlatrlmas Trkiye asndan ciddi sonular douruyor

Beli, Ortadounun istikrarszlatrlmasnn Trkiye asndan ciddi sonular dourduuna, ticari faaliyetlerden yatrmlara, imalattan lojistik sektrne kadar birok alan dorudan olumsuz etkilediine dikkat ekti. 1980lerden itibaren Ortadou lkeleri arasndaki en byk ticaret partnerimiz olan Iraka ihracatmzn ve Kerkk-Yumurtalk Petrol Boru Hattndan petrol aknn 1991 Krfez Savann ardndan neredeyse durma noktasna gelmesini buna rnek olarak verdi ve bunun bata PKK meselesi ol-

OCAK-UBAT 2012

35

mak zere eitli sosyoekonomik sonular dourduunun da altn izdi. AK Partinin iktidara gelmesiyle birlikte komularla sfr sorun ve maksimum ibirlii gibi politikalarn devreye girdiini ve bunun gerek blgeyle gerekse komularla ticari ibirliini ciddi lde gelitirdiini 2010 ve 2011 verileri zerinden ortaya koydu. Sadece ticari deil, her alanda blgesel ibirliinin gelitirilmesine ynelik vizelerin kaldrlmas ve Lbnan, Suriye ve rdnle serbest ticaret anlamalarnn imzalanmas gibi almalar yapldn anlatt. Her ne kadar son dnemde bu ve benzeri admlar zellikle Suriyede yaanan olaylarla

birlikte akamete urasa da nmzdeki be-on ylda Trkiyenin nn aacak bir ortamn olumasna imkan verecei ngrsnde bulundu. Bu noktada vizelerin kaldrlmasnn, artan iktisadi etkileimin ve turizm faaliyetleri ile ticaretin Arap Baharnn balangcna katk saladna dikkat eken Beli, Trkiyenin iktisadi bymesi ile bireysel zgrlkler arasndaki balantnn da bu balamda olduka etkili olduunu belirtti. Ayrca Msrda Trkiyenin politikalarna pek scak bakmayan Selefi gruplarn dahi iktisadi ilikilerin gelitirilmesine nem verdiklerini ifade etti.

Trkiyenin Ortadou lkelerine ihracat ve ithalat (2010-2011)

lke Ad 2010 HRACAT 3.332.885.430 172.023.890 40.304.822 6.036.362.316 3.044.177.151 2.080.147.766 162.549.395 395.051.320 618.318.479 2.250.576.879 1.844.604.582 2.217.645.635 129.310.750 571.333.516 330.392.436 20.975.107.488 THALAT 698.420.581 71.682.248 576.261 1.354.580.753 7.645.007.868 1.359.638.700 177.045.995 214.514.538 228.536.206 926.476.321 662.650.720 2.437.156.383 39.464.452 42.449.934 1.044.386 14.932.769.025 HRACAT 3.713.367.556 160.436.393 49.092.820 8.315.474.486 3.590.409.610 2.391.745.465 188.220.302 297.208.448 718.536.063 2.758.558.671 1.611.590.607 2.764.402.150 215.174.306 507.007.925 273.432.533 24.796.098.664 2011 THALAT 1.649.450.514 111.453.583 271.055 2.504.946.001 12.461.358.613 2.057.281.962 481.016.778 404.082.824 282.743.800 1.382.216.481 524.121.924 3.454.506.134 56.557.903 66.272.562 464.420 24.054.528.073

B.A.E. BAHREYN FLSTN (GAZZE) IRAK RAN SRAL KATAR KUVEYT LBNAN MISIR SURYE SUUD ARABSTAN UMMAN RDN YEMEN TOPLAM Kaynak: Ekonomi Bakanl

36 KAM E-BLTEN 3

Arap Baharn yaayan lkelerde byme negatifken, Krfez lkelerinin GSYHlerinde ok ciddi bir ykseli gze arpyor
Beli, konumasnn ilerleyen safhasnda Arap Baharnn iktisadi etkisini istatistikler zerinden bizimle paylat. Krfez lkelerinin GSYHlerine ilikin istatistiklerde 2008 ve 2009da d grlrken petrol fiyatlarndaki ykselie bal olarak 2010 ve 2011 yllarnda ciddi bir ykseli gze arpyor. Ancak Arap Baharn yaayan lkelerin ounda byme

negatife geiyor; Libya ise tamamen yklm durumda olduundan istatistiklerde yer almyor bile. 2012 verilerinde de 2011e kyasla ok ciddi bir farkllk beklenmiyor. Grafikler bu dnemin galibinin Katar, Suudi Arabistan ve Birleik Arap Emirlikleri olduunu ortaya koyuyor. Krfez lkeleri petrol gelirlerinden tr yksek GSYH oranlaryla ne kyor. Bu lkeler dnyann drt bir yannda yatrm yapmak zere petrol fonlar oluturmu durumda. Sadece Abu Dabi Emirliinin 1 trilyon dolarlk bir petrol fonu mevcut. Ancak Beliye gre bu lkelerdeki temel sorun, gelirlerin adil paylalmamas; bu konuda gerekli tedbirlerin alnmamas halinde dier lkelerde meydana gelen devrimler Krfeze de yansyabilir ve bu mesele Trkiyenin blgeyle iktisadi ilikilerini de derinden etkileyebilir.

Ortadou ve Kuzey Afrika lkelerinin GSYHlerindeki yllk deiim oran (2009, 2010 ve 2011)

Kaynak: www.meed.com

OCAK-UBAT 2012

37