You are on page 1of 2

Tarih Miras

SAMSUN AHAP CAMLER


750 YILLIK GELENEK
Fotoraf: Em ine N aza - Dnmez

Karadenizin ilk Mslmanlar


E. EMNE NAZA-DNMEZ

orafi koullar ve iklim, mimariyi etkileyen unsurlarn banda gelir. Kara deniz Blgesinin ormanlarla kapl oluu, yreye has ahap mimariyi dourmutur. Bu mimarinin kkleri blgede Protohistorik (Ontarih) Dneme dein uzanmaktadr. Trkler de bu blgeye yerletikten sonra, yaptklar eserlerle gelenei srdrmlerdir. Bu neden le Samsunda 13. yzyldan 1950lilere kadar yaplm ahap camilere rastlanr: Sonrasnda betonarmenin mimariye ege men olmasyla ahap mimari gelenei ortadan kalkmtr. Yeillikler arasnda, allm cami mimarisinin aksine kub besiz, bir da evi scaklnda ina edilmi olan bu camilerden en eski ikisi Danimendliler Karadeniz yresini fethettik

ANDI TEKN NEDR?


Ahap mimaride, tomruklarn veya kerestelerin ularna derin entikler alr. and (geme veya yresel adyla karaboaz) teknii uygulanarak oluturulan drtgen kasnak, bir eit temel oluturur. Yaplarn zaten temeli yoktur. Topran zerine iri talar yerletirilir; bu talarn zerine de drtgen kasnak oturtulur. Talarn amac yapy nemden korumak hem de ou kez dz olmayan yzeye dengeli olarak yerletirmektir. Bylece bina aadan hava alr.

ten, yani blgeyi Mslmanlatrdktan hemen sonra 13. yzyln balarnda yaplmtr. Binalar, ayrca blgedeki ilk Mslman ibadethaneleri olmalar asndan da ayr bir neme sahiptir. Bu camiler, and tekniin de ve ivisiz olarak yaplyordu, ilgin olan nokta, Karadenizin yerel halknn kul land bu mimari teknii, Trklerin de Orta Asyadan biliyor olmalary d. Orta Asyada Altay (in) ve Tuva (Rusya) blgele rinde, Iskitlere ait olduklar dnlen kurganlarda ortaya karlan mezar odalarnn mimari sinde ayn teknik kullanlmtr. Karadenizin ahap mimari siyle ilgili kaynaklardan biri de Ibn Batutadr. Kastamonuda konaklayan Ibn Batuta, cuma namazn ahap bir camide kl m ve namaz dzeni hakknda bilgiler vermitir. Samsun yresinde ahap camiler, corafi koullardan kaynaklanan dank yerleim birimlerinin ortak camileri olarak ina edilmiti. ounun etrafnda zamanla mezarlklar olumutu. Cuma camileri olarak da bilinen bu camiler cuma ve bayram namazlarnda cemaatin biraraya gelmelerini salyordu. Halen kullanlan baz ahap camiler bu gelenein devam ettiini gsteriyor.

Ahap stunlu kertme tavanl


Bu cami, aramba llesinde eyhhabil Ky ve Yayclar Kynn ortak mezarlnn inde. 1206'da kesilmi aalardan yaplm. Kuzey cephesinde ve kuzeydeki ana mekana giri kapsnn duvarnda eitli tarihler yer alyor. Bunlardan en erken olan 1004 (1692) tarihi. Byklk asndan Samsunda Gkeliden sonra ikinci byk cami. Dzgn olmayan ta bloklar zerine yerletirilmi ktklerin zerinde ykseliyor. Dikdrtgen planl yapnn krma ats kiremit rtl. Dou ynde drt
|: ahap dikmenin arasna t r

kertme tavan yaplm. Bunun dnda kalan tavan yzeyleri dz. Douda iki, gneyde mihrabn solunda iki, sa tarafnda bir olmak zere farkl byklkte pencereleri var. erideki kk boyayla yaplm kalemii sslemeler ise geometrik ve bitkisel motiflerden oluuyor.

BEKDEMR CAM (16. y z y l sonu)

taraf ahap direklerin tad geni saaklarla evrili cami farkl mimarisiyle dikkat ekiyor.

92

NTV TARH TEMMUZ 2011

GKEL (GCEL) CAM (13. y zy l ba)

Blgenin en by
Bu cami, arambada Hasanbahe Mahallesi Gkeli Mezarl iinde bulunuyor. Yapda gerekletirilen dendrokronolojik tarihleme almalarnda, ana mekannn 1206 da, son cemaat yeri ve yapy evreleyen revaklarn ise 1338'de kesilmi aalardan ina edildii saptand. evresi am aalaryla evrili bu ibadethane, Samsundaki en byk tarih ahap cami. Dikdrtgen planl yapnn krma ats kiremit rtl. Caminin devasa kalaslarla ina edilmi ahap perdeli duvarlar kelerde and tekniiyle tutturulmu. ynden yekpare ahap direklerin tad genie bir revakla evrelenen caminin dou ve bat cephesinde biri dikdrtgen dieri kare ikier pencere var. Mihrab ve minberi ahap olan camide, kalemii ve ahap sslemeler dikkat ekiyor. Ana mekann tavannda mertek ve kiriler zerinde de kalemii sslemeler bulunuyor. ounlukla rumi motifler kullanlan bu krmz, yeil, sar renkli sslemeler Osmanl dnemine ait. Buna karlk mihrab ve minberin

sslemelerinin ok daha eski bir tarihe, hatta beylikler dnemine ait olabilecei dnlyor. Caminin etrafnda zaman iinde bir mezarlk olumu. Burada Osmanl devrinden mezar talar var.

Gkeli Camii'nin kalemileriyle bezeli tavan (stte). Caminin minberi tamamen ahaptan geme tekniiyle yaplm (yanda).

Nakka Saidin kalemileri


Cami, Kavak ilesi, Bekdemir Ky nde. Ky sakinleri, caminin nceleri kyn kenarndaki mezarln iinde olduunu, 19. yzylda sklerek bugnk yerine tandn sylyorlar, iki katl caminin alt kat 1585, st kat ise 1876da kesilmi aalardan ina edilmi. Ta bloklara yerletirilmi ahap ktkler zerinde ykselen dikdrtgen planl yapnn krma ats kiremitle rtl. Caminin ahap perdeli duvarlar kelerden and tekniinde tutturulmu.

Fotoraf: Em ine Naza - Dnmez

Bekdemir Camiinin harimini esiz kalemileri Nakka Saidin km. Naklar

NTV TARH TEMMUZ 2011

93

Fotoraf: Em ine Naza - Dnmez

Yap dou-bat-kuzey ynde revakl. Kuzey cephesi hari ynde iki katl iki sral dikdrtgen pencerelerle evrili. Kuzey cephesinde giri kaps ve st katta iki dikdrtgen pencere bulunuyor. Pencereler ahap kafesli. Ahap dz tavann ortasnda sslemeli bir tavan gbei yer alyor. Yapnn minberi ve mihrab da ahap. Caminin hem iinde hem dnda, kk boyayla yaplm ok zengin ahap ve kalemii sslemeler dikkat ekiyor. Bunlarda krmz, yeil, sar renkli tonlarda kk boyas kullanlm. Ahap mihrap i bkey bir ni iine alnm; zeri kalem ii sslemeli.

Yine kalemii sslemeli ahap minber kapsnn zerinde ajur tekniiyle gne kursu biiminde nl bir ssleme yaplm. Bunlarn en sonundaki panoya ise saat biiminde bir ssleme yaplm. Mihrabn bat yanndaki pencere kanadnda kalemii ile yaplm bir ibrik ve krmz meyveli bir aa motifi yer alyor. Mihrap duvarnda ayrca kalemii yazlar bulunuyor. Mihrabn zerindeki bir kitabede msenna (aynal yaz) olarak istiflenmi yazda Maallah Nakka Said 1293 (1876) kayd var. Bekdemir Camii, Samsun tarih ahap camileri iinde sslemesi en fazla olan yap.

You might also like