Antik Msr Eserlerinden , Rijksmuseum van Oudheden, Leiden Hollanda Bu ilk devirlerde Msr'n Delta ve Vadi kltrleri, ayr

ayr esaslar temelinde gelimileridir. Msr'n ilk maden ann kayna zerinde eitli nermeler ileri srlmtr. Bu medeniyet yerli midir, yoksa bir g yolu ile mi gelmitir? sorular, arkeolog ve tarihileri megul eden bir mesele halindedir. Bu sorular her bakmdan kesin olarak halledilmi olmamakla beraber, baz esaslar tespit edilmi bulunuyor. Msr'da ilk madenler a kltrnn yerli bir tekaml eseri olmad meselesi zellikle nemlidir. Onun iin iki cepheden inceleme gerekir: A. Antropolojik ller ve mitolojik deliller. B. Arkeolojik buluntular (Keramik ve maden eyalar). A. Bulunan iskeletlere nazaran rk durumunu Kuzey ve Gney olarak iki ayr ksmda ele almak icabeder. Kuzeye maden ilemesini bilen halk gelip yerlemitir. Bunlarn yukarda grdmz gibi antropolojik karekteri brakisefal olmalardr. Bu tip insanlar Akdenizi iskan eden dallardr. Bunlar bugnk Alp'li insanlarn temsilcileridir. O alarda ise Smerliler'in bir kolu olduu baz bilginler tarafndan kabul ediliyor (A.Moret-1941, Tome I. s.62). O halde Smerlilerle ortak bir ataya sahiptirler. Badari ve Amrah kltrlerinde Afrikal elemanlarla Asyallar birbirleriyle mcadele halindedirler ve Gerze kltr tamamen Asya karakterlidir. (Marcel Brion- 1937, s. 225-226). Bu iki kltr yaratanlar arasnda rk bakmndan ilk zamanlarda byk farklar olduu anlalyor. Arkeolojik vesikalar, Eneolitik devrede n ve Orta Asya ile yakn balar gsteren bir kltr dalgasnn nce Kuzey Msr' istila edip orada yerletiini, daha

sonralar da gneye nfuz ettiini dorular. Zira bu yerleme yerlerindeki aratrmalardan Dou ve Baty ifade eden yaz iaretlerinin ilk zamanlar Deltada bulunan iki Nom'un (Nom: ehir devleti) amblemi olduu olduu tespit edilmitir. Demek ki bu iki Nom evresinde biri deltann dousunda dieri batsnda olmak zere iki devlet ortaya kmt. Sonralar birleen bu iki siyasi varlk gneye doru inerken sa taraflar bat iaretini sol taraflar ise dou iaretini gstermitir. Delta'nn bu iki devleti birletikten sonradr ki gney Nom'lar zerine istila ve halimiyet kaygs balamtr. Bu istilay, arkeolojik delillerle birlikte mitolojik deliler de dorulamaktadr. rnein Delta blgesinin en eski ilahlarndan olan ve ahin eklinde betimlenen gne ilah Horus, Msr Mitolojisinde Gney Msr'n en eski ilahlarndan biri olan Set'i (Negade) uzun uralardan sonra malup ederek ldrmektedir. Bu durum gerek yaamn, ilahlara da yansmasn gsterir. B. Arkeolojik Buluntular (Keramik ve Maden Eyalar) Msr'n Eneolitik devrine ait keramiklerin ve madeni aletlerin incelenmesi, baz nermeleri de beraberinde getirmitir. Bu eit eyalarn teknii, ekilleri ve ssleri itibariyle, yerli bir geliim seyrine tabi olmad dnlmektedir. Bu nedenle eitli kyaslamalar yaplmaktadr. Msr'n keramik tipleri, genellikle yle deerlendirilebilir; 1. Krmz ve d yzeyleri perdahlanm, ileri siyah olanlar. bu eitler, Nbya'da tarih ncesinden tarihi devirlere kadar devam etmi olduundan, Msr'daki rnekleri bunlarla kyaslanr (Scharff). Bu nedenle Msr'da grlenlerin irtibat noktasnn Nbya'da aranmasna iaret edilmektedir. (Arif Mfit Mansel-1938, s.16) 2. Krmz zemin zerine ak sar ile yaplm veya ak zemin zerine koyu krmz boyal bir takm ekil ve naklardan, nebat, hayvan ve insan resimleri olan keramikler. Bu resimlerden bazlar Msr'n corafi karakterine uygundurlar. Ancak gemi tiplerinin yapl, Mezopotamya'daki rneklere benzemektedir. Gemiler, Msr'n yerli slubuna uymamaktadr. (Kurt Bittel-1945, s.34). Bu nakl keramiklerin Msr'da gemii olmadan, gelimi bir ekilde ortaya km olmalar, bunlarn baka bir yerden gelen insanlar tarafndan getirilmi olmalar kanaatini kuvvetlendirmektedir. Bu eserlerdeki tarz ve ekiller n Asya'da Mezopotomya kltrleri ile ilgilidir. Ancak mene meselesi iin u kanaati imdilik kaydetmek yerinde olacaktr. "Bakrla birlikte zeri boyal ve nakl vazolar ortaya koymu olan ilk kltrler, Orta Asya'da meydana gelmi (Avav-Anau), bunlar buradan M.. beinci binde douya (in), Gneye (Hindistan, Blucistan, Efganistan), batya (n Asya) yaylmlardr. n Asya'dan bir kol, belki Anadolu zerinden Ege Blgesi ve Avrupa'ya gemi, baka bir kol ise Suriye'ye Filistin zerinden Msr'a kadar

uzanm ve burada, incelediimiz ikinci kltrn yaylmasnda balca rol oynamtr (A.M.Mansel-1945, s.20)". Bylece ssl ve boyal keramiklerin kayna, yayl sahas ve Msr'daki durumu, tespit edilmi oluyor. Arkeolojik belgelere dayanarak bu devirde Asyallarn Msr' nce kuzeyden istilas ve sonralar btn vadiye de yaylmalar sonucu karlabiliyor. nk bu ssl ve boyal keramikler Eneolitik devrin sonlarnda btn Msr'a amil olmutur. Msr sanayiinde byk bir gelimeye neden olacak olan mavi veya yeil emayn uzak kayna bu devirdedir. Bu keramiklerden baka arkeolojik buluntular arasnda bir de Orta Asya'dan gelen "LAPS LAZUL" lacivert tatan yaplm eserler vardr ki, bu maddeyi bilenler tarafndan ilendiine bir delildir. Yine bu ilk devirlerde beliren silindir mhrlerde tamamiyle Mezopotamya etkisi grlmektedir. Eneolitik devirden sonra tarihi alarda Msr'da silindir mhrler artk kullanlmamtr. (Kurt Bittel - 1945, s. 37) Madenlerin ilenmesine gelince, bu da Msr'a dardan gelmitir ve S.D. 40'dan sonra bakr, akmak ta aletlerin yerini tutmaya balamtr. Bu ilk zamanlarda bakr nadir olduu iin kk eyalar yaplmtr. ne, engelli ine, balk oltalar, marangozluk aletleri gibi. Bakr ve altn madenlerini ilemesini bilen bir halkn Delta'ya yerlemesi ile maden sanayii Msr'da balamtr. te antropolojik, arkeolojik, mitolojik delillere dayanarak Eski Msr tarihinin bu Eneolitik devir kltrn Asya Meneine balamak lazm gelmektedir. Prof. Dr. Afet nan'n Eski Msr Tarih ve Medeniyeti Kitabndan