KDLL OCUKLARIN DL BECERLERNN LM VE EK KURAMI

Kutlay Yamur
zet Gmen ocuklarnn dil becerilerinin geliimi aratrmaclarn ilgisini ekmeye devam ediyor. ok snrl sayda deneklerle yaplan almalar sonucunda, aratrmaclar ve eitimciler gmen ocuklarnn dil becerilerinin sorunlu olduunu veya kstl iki dillilie sahip olduklarn iddia etmektedir. ok dilli ortamlarn ounda, okullar iki dilli ocuklarn sadece resmi dildeki becerilerini lmekte, ocuklarn anadildeki becerilerine hi baklmamaktadr. Gmen ocuklarnn ikinci dildeki beceri dzeylerinden yola karak, bir ok gmen ocuu dil-zrl olarak snflandrlmaktadr. Bu muameleye maruz kalan ocuklarn kendilerine uygun okullara gnderilebilmeleri iin iki dilde de becerilerin lm ha-yati neme sahiptir. Almanyann Duisburg kentindeki ok dilli renci nfusunun younluundan hareketle, eitimciler ok farkl dil becerilerinin lmn he-defleyen iki dilli testler gelitirdiler. Bu test 6 blmden olumaktadr: ses bilgisi, bilisel kavramlar, pasif szck daarc, metin kavrama, aktif szck daarc ve tmce tekrar. Testin ilk drt blm bilgisayar araclyla uygulanmtr; son iki blm ise retmen eliinde yaplan geleneksel kalem-kat testidir. Bu testlerin dnda renciler ksa bir sormacay da retmen eliinde doldurdular. Anket sorular sayesinde ocuklarn Almancaya m yoksa Trkeye mi daha hakim olduklar tespit edilmitir. Bu makalede Cito ki Dillilik Testinin sonular sunulmaktadr. Sonular, dengeli iki dillilie sahip ocuklarn hem Almanca hem de Trke becerilerinin ok gelimi olduunu gstermektedir. Ayn ekilde bu ocuklarn meta dil alglarnn da ok yksek olduu anlalmaktadr. Eitim planlayclarn iddialarnn aksine, anadilde ok salam bir temele sahip olan ocuklarn ikinci dilde de benzer bir seviyeye sahip olduklar ortaya kmtr. Bulgular Cumminsin balak derin yap modeli ve eik kuramn test etmek iin kullanlmtr. Alnan sonular her iki kuram iin de deneysel destek salamaktadr. Anahtar szckler: iki dillilik, eik kuram, balak derin yap modeli, Trke, gmen ocuklar, eitim politikas

60

THE TESTING OF LANGUAGE SKILLS OF BILINGUAL CHILDREN AND THE THRESHOLD THEORY
Abstract Researchers increasingly focus on immigrant minority childrens development of language proficiencies. Mostly based on limited number of informants, researchers and school practitioners claim language deficiency and/or subtractive bilingualism on behalf of immigrant minority children. In most multilingual settings, schools only measure immigrant minority childrens mainstream language skills rather than their home language skills. On the basis of proficiency levels in the second language, most immigrant children are considered to be language-impaired. In order to provide appropriate schooling for such children, bilingual testing is vital. Given the multilingual composition of schools in Duisburg (Germany), policy makers carried out multi-level bilingual proficiency tests. This test included six sections: phonemic differentiation, cognitive concepts, passive vocabulary, text comprehension, active vocabulary, and sentence imitation. The first four sections of the test were presented to children digitally (on computer screen), while the last two were done traditionally (pen and paper). Apart from these tests, children completed a short survey questionnaire. On the basis of the survey instrument, it was possible to find out in which language, German or Turkish, children were dominant. In this article, empirical results of the Cito test are presented. The results show that balanced bilingual children have much higher skills in both German and Turkish. Moreover, they have higher metalinguistic awareness. As opposed to policy makers claims, children, who have a much firmer basis in the mother tongue, have much better skills in the second language. The findings were primarily used to test Cummins cognitive underlying proficiency hypothesis and thresholds theory. The results provide solid empirical evidence for both theories. Key words: bilingualism, thresholds theory, cognitive underlying proficiency, Turkish, immigrant children, language policy

61

Giri Gmen ocuklarnn dil becerileri dilbilim almalarnn konusu olmaya devam ediyor. ou zaman dar kapsaml ve ok az sayda denekle yaplan almalardan yola klarak gmen Trk ocuklarnn dil becerilerinin yetersiz olduu, kstl iki dillilikten dolay okulda baarsz olduklar gibi sonulara varlmaktadr. Daha da kayg verici olan, ocuklarn sadece Almanca dil becerileri llerek onlarn hangi tr okullara gidecei kararlatrlmaktadr. Evde ounlukla Trke renmi bir ocuk Almanca testinden dk puan alnca bu ocuk zihinsel becerilerinde hi bir sorun olmamasna ramen dorudan renme zorluu olan ocuklar okuluna ynlendirilmektedir. ocuklarn Trke becerisi gz nnde bulundurulmad iin bilisel becerileri eksik deerlendirilmi olmaktadr. ki dilli ocuklarn kendilerine uygun okullara gnderilebilmeleri iin iki dilli testlerin olmas arttr. Burada nemli bir ayrdmda bulunmamz gerekmektedir. ki dilliliin lm ile iki dildeki becerilerin nemi farkl eylerdir. Henz, literatrde iki dilliliin lmne ilikin ok yetkin aralar bulunmamaktadr. Ancak Almanyadaki gmen ocuklarnn hem anadillerindeki hem de Almancadaki becerilerinin llmesi, ocuklarn uygun okullara gnderilebilmesi iin gereklidir. Bu ihtiyac kavrayan Duisburg ehrinin Eitim Dairesi ilk aamada en kalabalk gmen grubu olan Trkeye ynelik olarak bir test gelitirilmesini gerekli grmtr. ki dilli ocuklarn konutuklar her iki dilde de becerilerinin tespit edilmesinin ocuklarn eitim yaamlar ile ilgili isabetli kararlar alnabilmesinin birinci koulu olduu nihayet anlalmtr. Bu makalede Duisburg kentinde toplam 5.330 ocuun yer ald almann sonular iki dillilikle ilgili nemli bir kuramn test edilmesi amacyla incelenecektir. zellikle, almaya katlan iki dilli Trk ocuklarnn Trke ve Almanca becerileri arasndaki iliki balak derin yap modeli asndan tartlacaktr. Eik Kuram ki dilliliin bilisel beceriler zerindeki etkisi zerine en kapsaml almalardan birisini Kanadal dilbilimci Jim Cummins yapmtr. Cummins (1979) literatrde eik kuram olarak bilinen almasyla iki dilliliin zihinsel beceriler zerindeki etkisi konusunda ok farkl bir yaklam sunmutur. 1970li yllara kadar iki dilliliin eitim evrelerinde ciddi bir sorun olarak alglandn dnrsek, Cumminsin aratrma sonular yeni bir dnemin balangcn oluturmutur. Bilisel becerilerin geliiminin akademik baarnn temeli olduu her eitimci tarafndan bilinir. Dil geliimi ve bilisel geliim arasndaki iliki iki

62

dilli ocuklarn okul baarlaryla yakndan ilgilidir. Cumminse gre, iki dilli ocuklarn bilisel becerilerinin dzenli geliebilmesi ve iki dilliliin zihinsel geliim zerinde yapaca olumlu etkiden faydalanbilmeleri iin dilsel beceriler asndan belli bir seviyeye ulamalar gereklidir. Bu temel seviye dilsel ve bilisel bir eik niteliindedir. Eik kuram dengeli ve baskn iki dilliler arasndaki farkn anlalmas iin nemlidir. Bu kuramda, her biri iki dilli ocuk iin farkl sonular ifade eden iki farkl eik vardr. ki dilliliin olumsuz etkilerinden kanmak iin iki dilli bir ocuk her iki dilde de birinci eie ulamak zorundadr. Eik kuramnn daha iyi anlalmas iin Bakern (2006) yapt gibi grsel bir benzetme ile aklayalm. Bilisel becerilerle dilsel becerilerin barnd katl bir ev dnelim. Eer ocuk dilsel beceriler asndan evin birinci katnda bulunuyorsa bu ocuun hem bilisel becerilerinin hem de dilsel becerilerinin eksiklikler ierdii dnlmelidir. Bu seviyede bir ocuk kendisini ok iyi ifade edemeyecek, ileri dzeyde zihinsel ilemler gerektiren ilemleri de yapamayacaktr. Bu seviyedeki ocuklar kstl iki dillilie sahiptirler ve her iki dilde de yatlarna oranla daha geridedirler. Bu durumun ocuklarn zihinsel geliimine etkisi ok olumsuzdur. Evin ikinci katnda bulunan ocuklar birinci eie ulam olarak nitelenebilirler. Bu seviyedeki iki dilli ocuklar baskn iki dillidirler, yani dillerden birinde ya grubunun zelliklerine sahiptirler ancak dier dilde istenilen seviyede deillerdir. Birinci eie ulam olan ocuklarn zihinsel becerileri ya grubu ortalamasndan fazla bir sapma gstermez, ocuklar olaan bilisel becerilere sahiptirler. ki dilliliin ok olumlu faydalarnn elde edilebilmesi ve bilisel becerilerin en st seviyede geliebilmesi iin iki dilli ocuklarn evin nc katna yani ikinci eie ulaabilmeleri gerekmektedir. Bu aamadaki ocuklar dengeli iki dilli olarak nitelemekteyiz ve iki dilliliin bu aamada bilisel beceriler zerinde ok olumlu ve glendirici etkide bulunduunu gryoruz. Tek dilli ocuklara gre bu seviyedeki ocuklarn ok daha yaratc ve ileri dzeyde zihinsel ilem gerektiren durumlarda ok daha baarl olduklarn gryoruz. ki dilli ocuklar asndan ulalmas gereken beceri dzeyi ikinci eik seviyesidir. Cummins sonraki almalarnda iki dilin geliiminin bir biriyle balantl olduu hipotezini ne srm ve bu durum anadili retiminin nemini bir kez daha gzler nne sermitir. Developmental interdependence hypothesis olarak bilinen bu kuram ikinci dilde ulalacak olan beceri seviyesinin belli oranlarda birinci dildeki beceri seviyesine bal olduunu nermektedir. Dier bir deyile, birinci dildeki kavram geliimi ne kadar zenginse, ikinci dil de o oranda geliecektir. Bu iliki her ne kadar farkl almalarla test edilmise de bu konu zerinde ok kapsaml almalar yaplmamtr. Bu makalede iki dil arasndaki

63

beceri seviyesinin iddia edildii gibi bir ilikiye sahip olup olmad konusunda ok somut veriler sunuyoruz. Okul Baars ve Dil Becerileri Trk gmenlerin byk ounluu Trkiyede krsal kesimlerden gelmektedir. Anne-babalarn byk ksm dk eitime sahiptir. Her ne kadar Trk anne-babalar eitime ok nem verse de evde ocuklarna yeteri kadar destek verememektedirler. zellikle eitim dilinin Almanca, Franszca veya Hollandaca olduu durumlarda bu destek daha da azalmaktadr. Okul ve ev kltr arasndaki byk farkllklar, anna-babalarn yabanc dil becerileri velilerin ocuklarn eitiminde sz sahibi olmasn ve bu srece etki etmesini olumsuz etkilemektedir. Bu kstllklar gz nnde bulundurmayan Alman veya Hollandal eitimciler, byk bir genelleme ile, Trk ailelerin ocuklarnn eitimine hi ilgi duymadklarn ve eitime kaytsz olduklarn dnmektedirler. Ayrca, anadili Almanca veya Hollandaca olan ocuklarla Trk ocuklarnn dil becerileri tahmini yntemlerle kyaslanarak Trk ocuklarnn zihinsel ve dilsel geliimlerinin ok daha geride olduu nerilmektedir. Baz bilim adamlar, rnein Driessen (1996), yaptklar almalarla ilkretim sonunda Arap ve Trk ocuklar ile Hollandal ocuklar arasnda dilsel ve bilisel gelime asndan iki yllk bir gerilik olduunu nermektedir. Ancak kyaslamann ii kkenli Trk ailelerinin ocuklar ile yksek eitimli Hollandal velilerin ocuklar arasnda olduunu vurgulamamz gerekmektedir. Bu bulgunun artc hi bir yan yoktur nk sosyal stat ve eitim seviyesi arasndaki farkllklarn bu tr sonular vermesi kanlmazdr. Eer aile kkeni benzer olan Trk ve Hollandal ocuklar kyaslanm olsa idi farklln ciddi olmad kolayca grlebilirdi. Benzer bir kyaslama dk eitimli Hollandallarla yksek eitimli Hollandallarn ocuklar arasnda yaplm olsayd, benzer farkllklar grlrd. Ancak eitim planlamas yapan evreler bu tr verilerden yola karak, gmen ocuklarna ilikin yanl kanlar oluturmakta ve bu durum ocuklarn uygun olmayan okullara ynlendirilmesinde ciddi bir etken olarak karmza kmaktadr. Sosyal farkllklar zerinde durmak yerine milliyet farkll ne plana karlarak Trk grubu bir btn olarak tek bir kefeye konulmu olmaktadr. Bu durumun eitim bilim asndan ciddi mesajlar vardr. kinci bir yanlg da gmen rencilerin okul baarszlnn ocuklarn evde konutuklar ana dillerine fatura edilmesidir. Evde farkl bir dil konutuklar iin baarsz olmaktadrlar gibi hi bir bilimsel veriye dayanmayan iddialar ne srlmektedir. Aslnda, bu grn kart bilimsel veriler mevcuttur. rnein, Klatter-Folmer

64

(1996) Trk ocuklarnn Hollanda ilkretim okullarnda baar oranlarn aratrd doktora almasnda, rencilerin baar oranlar ile anadil becerileri arasnda ok yakn bir iliki tespit etmitir. Ayrca, Hollandaca becerileri st dzeyde olan ocuklarn Trke becerilerinin de st seviyede olduu grlmtr. Ayn ekilde Trke dil becerileri ile okul baars arasnda da ok yakn bir iliki tespit edilmitir. Okul baars en yksek olan rencilerin hem Trke hem de Hollandaca becerilerinin ileri dzeyde olduu tespit edilmitir. Hem Bat Avrupa basn yayn organlar hem de politikaclar eliyle Trk gmenlere ve ocuklarna kar yrtlen en ciddi kampanya uyum (entegrasyon) odakl olanlardr. Trk gmenlerin anadillerinde konumalarn uyuma en byk engel olarak gsteren siyasiler, hem eitim kurumlarn hem de yazl ve grsel basn yanlarna alarak Trke konumann hem toplumsal hem de eitim asndan kabul edilemez olduu iletsini yaymaya almaktadrlar. Bu durum gmen ailelerini ve ocuklarn sosyal-psikolojik adan ciddi ekilde etkilemekte, farknda olmadan insanlar Trke konumaya tereddt etmektedirler. Bilimsel hi bir dayana olmayan bu yaklam kuaklar arasnda anadilin erozyona uramasna neden olmaktadr. Hollandada yaplan baz bilimsel almalar anadilin hi bir ekilde uyuma engel olmadn ayrca eitimde baarya kstek deil aksine destek olduunu ortaya kartmtr. Driessen, van der Slik ve de Bot (2002) yaptklar geni kapsaml aratrmada tartmaya son noktay koymulardr. Anadili Hollandacadan farkl leheler olan ocuklarla anadili Hollandaca olan ocuklar kyasladklarnda evde farkl lehe konuan ocuklarn Hollandaca konuan ocuklardan ok daha stn baar gsterdikleri anlalmtr. Bu bulgu bile anadili kart kampanyalar yavalatm ve meselenin daha ok sosyal snf ve velilerin eitim seviyesiyle balantl olduu anlalmtr. Driessen, van der Slik ve de Bot (2002) yaptklar istatistiksel analizlerin evinde Hollandaca dnda bir dil konuan ocuklarn Hollandacalarnn dier Hollandal ocuklardan hite geri olmadn belirtmilerdir. zellikle Gney Hollanda blgesinde Limbrg anadiline sahip ocuklar okul dnda ok az Hollandaca konutuklar halde Hollandaca testlerinden en yksek sonular almlardr. Halk arasnda yaygn olan kannn aksine, evinde Hollandaca dnda bir dil konuan ocuklarn eitimde ok baarl olduklarn gstermilerdir. Bu durumun gmen aileler tarafndan bilinmesi de nemlidir. Bu ekilde anadillerine kar bir tutum gelitirmeleri nlenmi olur. ocuun salkl bilisel geliimi iin anne-babann en hakim olduu dilde ocuuyla iletiim kurmas ok nemlidir. Eitim kurumlar asndan da alnmas gereken mesaj, tutarl iki dilli programlarn ocuklarn dil geliimine katk

65

salayaca gibi okul baarlarn da artracadr. Okulda kullanlan dilin etkili renimi anadilinde atlacak olan salam temelden gemektedir. Bu ekilde gmen ocuklarnn okul yaamlarnda baarsz olmalarnn da nne geilmi olacaktr. Hollanda benzeri tartmalar Alman eitim evrelerinde de ska yaplmaktadr. Alman kamuoyu ve eitim evreleri Trk ocuklarnn eitimdeki baarszlnn yegane nedeni olarak evlerinde anadillerinde konumalarn ve Almanca becerilerinin kstlln gstermektedirler. Ammermllere gre (2005), gmen ocuklarnn dk okul baarsnn nedeni bu ocuklarn Alman ocuklarna kyasla okula ge kayt yaptrmalar ve evlerinde renmeye uygun ortamlarn olmaydr. Trk ve Alman ocuklar arasndaki en nemli farkllklar, Alman ocuklarn daha yksek dereceli okullara gitmeleri, evlerinde renmeyi kolaylatracak daha uygun ortamlarn olmas, ok sayda kitaba sahip olmalar ve gmen ocuklarnn evde Almanca dnda bir dil konumalardr. Yaplan bu tespitler yine eitimde baarszln failinin anadili olduunu vurgular niteliktedir. Almanca dndaki anadilleri sulu gsterilmeye devam edilmektedir. Bu makalede sunulan bilimsel veriler ilgili evrelere verilecek olan en somut ve kesin yant olacaktr. Dolaysyla bu almann bulgular anadili ve ikinci dil arasndaki ilikiyi saptamas asndan da ok nemlidir. Deneysel alma Bu aratrma yoluyla Cumminsin balak derin yap modelinin test edilmesi amalanmtr. Bu kurama gre ocuklarn ikinci dilde ulaacaklar beceri seviyesi onlarn birinci dildeki beceri seviyeleriyle doru orantldr. Anadilinde beceri seviyesi ne kadar yksekse renilen ikinci dilde de benzer seviyeye ulalacaktr. Bu ilikinin grlebilmesi iin Hollanda Test Merkezi (Cito) tarafndan gelitirilen iki dillilik testi nemli bir ilev grecektir. nce Hollandada Trke ve Hollandaca olarak gelitirilen test (Verhoeven, 1990), Duisburg ehri Eitim Dairesinin talebi zerine Cito tarafndan Almancaya Cito Sprachtest adyla uyarlanmtr (Konak, 2005). Ama ocuklarn Almanca becerilerini okula balamadan 10 ay nce tespit etmektir bylece, dil becerilerinde gerilik olan ocuklar saptanabilecek ve fazladan dil dersleri almalar salanm olacaktr. ocuklarn dilsel ve bilisel becerilerinin doru saptanabilmesi ve uygun eitimin verilebilmesi iin Duisburg kentinde ikinci byk grup olan Trk ocuklar iin de Trke test kullanlmtr.

66

Cito Sprachtesti alt blmden olumaktadr: 1) Ses bilgisi 30 soru 2) Bilisel kavramlar 65 soru 3) Pasif szck daarc 60 soru 4) Metin kavrama 20 soru 5) Aktif szck daarc 6) Tmce tekrar Son iki blm geleneksel kalem-kat testidir ve retmen eliinde yaplmaldr. ocuklarn okuma yazma becerilerinin olmad dnlerek, ilk drt blm bilgisayar ortamna uyarlanm ve grsel ve iitsel olarak snav ocuklara sunulmutur. Bu makalede sadece ilk drt blmle ilgili sonular sunulacaktr. Snavn bir paras olarak ocuklarla bir anket almas yaplm ve bu sormacada ocuklara evde konutuklar dil, hangi dili daha iyi konutuklar vb. gibi sorular da sorulmutur. Bu sorularn yantlarna gre ocuklar deiik gruplara ayrmak mmkn olmutur. Denekler Duisburg kentinde ilkretim okuluna balayacak olan ocuklarn tamam Cito Sprachtestini yapmlardr. Toplam 5.330 renci snav yapmtr. ocuklarn doldurduu anket sorularndan yola klarak ocuklar konutuklar dile gre snflandrlmtr. Ayrca ocuklar hangi dili daha iyi konutuklarn da belirtmiler ve bu bilgi dorultusunda da Trk ocuklar Trkeyi iyi konuan ve Almancay iyi konuan eklinde iki gruba ayrlmlardr. Aada sunulan Tablo-1de ocuklarn dil gruplarna gre dalm sunulmaktadr. Tablo 1: rencilerin dil gruplarna gre dalm Gruplar Say Anadili Almanca 2954 Almanca baskn Trk (AB-Trk) 357 Almanca baskn dier 483 Dier diller 295 Trke baskn Trk (TB-Trk) 1241 Total 5330

% 55.4 6.7 9.1 5.5 23.3 100.0

67

Tablo 1den anlald gibi Duisburg kentinde okula balama andaki ocuklarn %29u Trk kkenlidir. Bu ocuklarn %6.7si Almancalarnn Trkelerinden daha iyi olduunu ve arlkl olarak Almanca konutuklarn belirtmilerdir. Dier taraftan ocuklarn %23 Trke becerilerinin daha baskn olduunu ve ounlukla Trke konutuklarn iddia belirtmilerdir. Anket ksmndan alnan sonulara gre: 1) Duisburg ehrinde Almanca dnda 37 farkl dil konuulmaktadr ve toplam renci nfusunun %44.6sna tekabl etmektedir. 2) Bu ocuklarn %29u Trke konuurken, %15 kadar Lehe, Rusa, Farsa gibi dier dilleri konumaktadrlar. 3) ocuklarn %55.4 sadece Almanca konumaktadr. Anket sonular bile Duisburg kentindeki ok dilliliin boyutunu ve zenginliini gstermektedir. Biz bu makalede alnan tm sonular deerlendirme imkanna sahip olmadmz iin genel hatlaryla Trk ve Alman gruplar arasndaki farkllklar inceleyeceiz. almaya katlan ocuklarn yalaryla ilgili bilgi nemli olduu iin Tablo-2de bu bilgiyi sunuyoruz. Tablo 2: Snava katlan ocuklarn ya dalm Ya Gruplar Gruplar <5 5-5.5 5.5-6 6-6.5 6.5-7 Alman 26 424 1132 795 71 AB-Trk 0 29 115 99 14 AB-dier 9 60 170 145 16 Dier 1 31 105 84 18 TB-Trk 7 96 404 282 49 Toplam 43 640 1926 1402 168
AB-Trk: Almanca baskn Trk; AB-dier: Almanca baskn dier dil gruplar; TB-Trk: Trke baskn Trk.

Bilinmeyen Toplam 7> 16 2 5 5 9 37 92 0 17 5 16 135 2556 264 422 249 863 4354

Sonular almaya Duisburg kentinde okula balayacak olan ocuklarn tamam katld iin, bulgularn temsil gc ok yksektir. Ayrca, ocuklarn farkl dil becerilerini lmek de onlarn dilsel becerilerini anlamak asndan nemli bir avantaj salamaktadr. Testin temsil gc ile geerlii farkl eylerdir, dolaysyla,

68

testin tm blmleri zerinde yaplan geerlik test sonular da lm aracmzn geerlii ve gvenilirlii asndan fikir vermektedir. Sonular olduka yksek Alpha gvenilirlik deerleri ortaya karmtr: Test blm Bilisel kavramlar Pasif szck daarc Ses bilgisi Metin kavrama Almanca Testi Alpha deeri .84 .84 .90 .81 Trke Testi Alpha deeri .83 .80 .87 .66

Sonulardan grld gibi metin kavrama geerlik sonular dier blmlere gre daha dktr. zellikle Trke testinin Alpha deeri Almancaya gre olduka dktr. Aada sunulan Tablolarda anadili Almanca olan ocuklarla, Almanca baskn Trk (AB-Trk) ve Trke baskn Trk ocuklar (TB-Trk) kyaslanacaktr. Dier gmen gruplar iinde Trk grubunun durumunun grlebilmesi iinde onlarla da kyaslamalar yaplacaktr. Sonularn geneli incelendiinde tek dilli Alman ocuklarnn Almanca testinin tm blmlerinde en yksek puanlar aldn gryoruz. ki Trk grubunun sonular ise ok ilgin bulgular iermektedir. Grafik 1: Alman ve AB-Trk gruplarnn Almanca test sonular
Almanca Test Sonular
60 50 40 30 20 10 0 Bilisel kavramlar Pasif szck daarc Ses bilgisi Metin kavrama Alman Alman-Trk

69

Grafik-1de grld gibi tek dilli Alman ocuklar ve Almancas baskn olan Trk ocuklar arasnda Almanca becerileri asndan nemli farkllklar grlmektedir. Yaplan t-test sonular bu farkn anlaml olduunu gstermektedir. Almancas daha iyi olduunu syleyen Trk gmen ocuklar ile anadili Almanca olan Alman ocuklarnn Almanca becerileri arasnda okula balamadan nce ok ciddi bir fark grlmektedir. Bu farkn yllar iinde kapanp kapanmayaca ancak ek testlerle ve bu ocuklarn takibiyle mmkn olabilir. Ancak Trk ocuklarnn ciddi bir dezavantajla eitim yaamlarna baladklar ortadadr. Grafik-2de grld gibi tek dilli Alman ocuklar ile Trkesi baskn olan Trk ocuklarnn Almanca dil becerileri arasnda ok daha belirgin bir fark grlmektedir. Bu sonulardan Trkesi baskn olduunu syleyen grubun okulda ok ciddi zorluklar ekeceini tahmin etmek zor olmasa gerek. Ancak son szmz sylemeden once dier sonularn da dikkatlice incelenmesinde fayda vardr. Grafik 2: Alman ve TB-Trk gruplarnn Almanca test sonular
Alman ve Trke Baskn grubun Almanca sonular
60 50 40 30 20 10 0 Bilisel kavramlar Pasif szck daarc Ses bilgisi Metin kavrama Alman TB-Trk

Trk gmen ocuklarnn Almanca dil sonular sadece Alman rencilere kyasla zayf kalmamakta dier gmen gruplarla kyaslandnda da farkllklar gzelenmektedir. Grafik 3te grlebilecei gibi Almancas baskn olduunu

70

belirten Rus, Polonyal, vb. gmen ocuklarnn Almanca becerileri Almancas baskn olan Trk ocuklarndan daha ileridedir. Grafik 3: Almanca baskn dier ve AB-Trk gruplarnn Almanca test sonular
AB-Dier ve AB-Trk gruplarn Alm anca sonular 50 45 40 35 30 25 20 15 10 5 0 Bilisel kavramlar Pasif szck daarc Ses bilgisi Metin kavrama AB-Dier AB-Trk

Anadili Almanca olan ocuklarn test sonular dier tm gruplardan ok daha yksektir. Beklenen okulda alnan eitimle bu farkn ortadan kalkaca eklindedir. Ancak okullarda iki dilli eitimin verilmiyor olmas bu beklentiyi biraz zayflatmaktadr. Burada dikkat edilmesi gereken konu, Almancam daha iyi diyen Trk ocuklarnn hem Almanlara hem de dier etnik gruplardaki ocuklara gre daha zayf olmalardr. Ancak Grafik 4te grld gibi Almancam daha iyi diyen Trk ocuklarnn anadili baskn dier gmen gruplarndaki ocuklara gore daha stn olduu anlalmaktadr. Grafik 4: Almanca dnda dilleri konuan gmen gruplarla Almancas baskn Trk grubun Almanca test sonularnn kyaslanmas
Dier dil baskn ve AB Trk grubun Almanca sonular
50 45 40 35 30 25 20 15 10 5 0 Bilisel kavramlar Pasif szck daarc Ses bilgisi Metin kavrama Dier AB-Trk

71

Alnan sonular bilisel kavramlar ve pasif szck daarc asndan Almancas baskn Trk grubun dier gmen ocuklarna kyasla daha iyi olduunu gryoruz. Ancak Trkesi baskn Trk grupla dier gmen ocuklarnn Almanca sonularn kyasladmzda bu farkn Trk grubun aleyhine olduunu gryoruz. Grafik 5te sunulan sonular Trk ocuklarnn Almanca becerileri asndan Duisburg kentinde en alt srada olduklarn gstermektedir. Grafik 5: Almanca dnda dilleri konuan gmen gruplarla Trkesi baskn Trk grubun Almanca test sonularnn kyaslanmas
45 40 35 30 25 20 15 10 5 0 Bilisel kavramlar Pasif szck daarc Ses bilgisi Metin kavrama Dier TB-Trk

Bu blmde Almancas ve Trkesi baskn olduunu belirten iki Trk grubun Almanca ve Trke snav sonularn kyaslayarak balangta ortaya koyduumuz aratrma sorularna yant vereceiz. Beklenildii gibi Almancam daha baskn diyen Trk ocuklarnn dier Trk grubuna oranla Almanca test sonular daha iyidir. Grafik 6da sunulan sonular bu farkn byk olduunu gstermektedir. Bu ayn zamanda ocuklarn kendi dil becerilerini deerlendirmede ne kadar isabetli bildirimde bulunduklarn da gsterdii iin ok anlamldr. Grafik 6: Almanca ve Trkesi baskn olan iki Trk grubun Almanca test sonular
ki Trk grubun Almanca test sonular
50 45 40 35 30 25 20 15 10 5 0 Bilisel kavramlar Pasif szck daarc Ses bilgisi Metin kavrama AB-Trk TB-Trk

72

Bu aratrmann en nemli sonular Trke test sonularnn kyaslandnda ortaya kmaktadr. Almanca dil testinin sonular beklenen farkllklar gsterdii iin doal karlanmt ancak Trke dil testinin sonular Trkem daha iyi diyen Trk ocuklarnn Trke becerilerinin Almancam daha iyi diyen Trk ocuklarndan daha zayf olduu gerei ortaya kmaktadr. Grafik 7de bu ilgi ekici sonular sunulmutur. Grafik 7: Trke test sonular
ki Trk grubun Trke test sonular
45 40 35 30 25 20 15 10 5 0 Bilisel kavramlar Pasif szck daarc Ses bilgisi Metin kavrama AB-Trk TB-Trk

ki dillilikle ilgili baz temel kavramlarn ok daha iyi anlalmas iin Grafik 7de ortaya kan sonu ok nemlidir. Dengeli iki dilliliin yolu anadil becerilerinde ulalan seviyeden gemektedir. Alnan sonular bunu ak bir ekilde ortaya koymaktadr. Almancam daha baskn diyen Trk ocuklarnn aslnda Trkelerinin de ok iyi dzeyde olduu hatta, Trkem daha iyi diyen Trk ocuklarndan daha iyi seviyede olduu anlalmaktadr. Cumminsin balak derin yap hipotezini daha salkl test edebilmemiz asndan Almancam baskn diyen grubun hem Almanca hem de Trke test sonularn kyaslamamz gerekmektedir. Grafik 8de bu sonular sunulmutur. Grafik 8: Almancas daha baskn olan grubun Almanca ve Trke sonular
Alm ancas baskn olan grubun Trke ve Alm anca test sonular 50 45 40 35 30 25 20 15 10 5 0 Bilisel kavramlar Pasif szck daarc Ses bilgisi Metin kavrama

Almanca snav sonucu Trke snav sonucu

73

Grafik 8den anlald zere Almancasnn baskn olduunu iddia eden ocuklarn aslnda Trke becerileri Almancalarndan daha stndr. Cumminsin hipotezi asndan birinci ve ikinci dil becerileri arasnda ok yakn iliki olduu tezi bu verilerle dorulanmtr. Birinci dilde edinilen beceriler ikinci dile de aktarlmaktadr. Almancam baskn diyen grubun Trke dilsel becerilerinin dier Trk gruptan daha yksek olmas da balak derin yap tezini tamamen destekler niteliktedir. Sonu ki dillilikle ilgili bulgularn yan sra bu almann sonular Almanyada nc kuak olarak byyen Trk ocuklarnn eitim yaamlar ve dil becerileriyle ilgili can alc bulgular iermektedir. Her eyden once Trk ocuklarnn bilisel ve dilsel becerilerinin dier gruplarla kyaslandnda ok daha geride olduu grlmektedir. Anadilde yeteri kadar girdi alamayan Trk ocuklar kavramsal geliimlerini tamamlayamamakta ve akranlarna gore geri kalmaktadrlar. Kavram geliimi, dil geliimi ve bilisel geliim kout gelitii iin birinci dilde edinilen becerilerle ikinci dil arasndaki beceriler arasnda da yakn bir iliki sz konusudur. Dil geliimi eksik kalan Trk ocuklarnn zihinsel becerileri de kstl kalmakta bu onlarn eitim yaamlarnda ok ciddi zorluklarla karlamalarna neden olmaktadr. Eitimle ilgili evrelerin bu bulgulardan karmas gereken ok sayda ders vardr. Her eyden once Almanca becerilerinin gelitirilebilmesi iin ocuklarn anadilleri nemli bir aratr ve bu kaynaktan yararlanlmaldr. ki dilli eitim gmen Trk ocuklarnn eitim yaamlarnda dier ocuklardan geri kalmamalar iin uygulanmas gereken yegane modeldir. Gmen Trk ocuklarna hizmet gtrmesi gereken ve yurt dndaki Trk ocuklarnn anadillerini renmesinden sorumlu olan Milli Eitim Bakanlnn ilgili mercileri bu verilerden gerekli dersi karmaldr. Almanyada eitim yaamlarn byk zorluklarla devam ettirmeye alan Trk ocuklarnn eitim geleceine sahip klmaldr. Bunun en tutarl yolu anadiline yaplan yatrmdan gemektedir. Alnan sonular iki dilli ocuklarda iki dilin geliiminin bir biriyle balantl olduu kuramn desteklemektedir. zellikle Almancam baskn diyen Trk ocuklarnn Almanca ve Trke test sonular ikinci dilde ulalan beceri seviyesinin kesinlikle birinci dildeki beceri seviyesine bal olduunu gstermitir. Anadilde ulalan eik seviyesi bu ocuklarn Almanca seviyelerinin belirlenmesinde de nemli bir rol oynamtr. Sunulan sonular grup temelindedir

74

ve bireysel sonularn daha derinlemesine incelenmesiyle birinci ve ikinci eie ulamann ne anlama geldii de daha iyi anlalabilecektir. Sonulardan yola karak aadaki tespitleri kolaylkla yapabiliriz: Aratrmada yer alan tm Trk ocuklarnn Trke becerileri daha baskndr. Anadili Almanca olan ve Almancas daha baskn olan gmen ocuklaryla kyaslandnda Trk ocuklarnn Almanca becerileri ok daha zayftr. kinci konuda daha kapsaml bir alma mutlaka gerekmektedir. zellikle dier yeni gmen gruplara kyasla Trk ocuklarnn dil becerilerinin ok geride olmasnn nedenleri mutlaka saptanmaldr. Ortaya kan sonular daha ok Alman eitim planlayclarna mesaj vermektedir. Yllardr submersion diye bilinen at havuza ister boulsun, ister yzsn yaklamyla Almanca retmenin mmkn olmad ortadadr. Anadilde okuma yazma becerileri gelitirilmeden ikinci dilin etkili bir ekilde renilmesi mmkn olamamaktadr. Duisburg nfusunun %29unu oluturan Trk renci kitlesinin eitimdeki baars anadilde alacaklar destek eitime baldr. Almanyada uygulanan Trke testinin Trkiyede tek dilli ocuklara uygulanmasyla ortaya ok daha anlaml sonular kacak ve anadildeki eikler tespit edilebilecektir.
Kaynaka Ammermller, A. (2005). Poor Background or Low Returns? Why Immigrant Students in Germany Perform so Poorly in PISA, Discussion Paper No. 05-18, http://opus.zbw-kiel.de/volltexte/2005/2908/pdf/dp0518.pdf (last checked 20/11/2006) Baker, C. (2004). Foundations of Bilingual Education and Multilingual Matters Ltd. Bilingualism. Clevedon:

Cummins, J. (1979). Linguistic interdependence and the educational development of bilingual children. Review of Educational Research, 49, 222-51. Cummins, J. (1977). Cognitive factors associated with the attainment of intermediate levels of bilingual skills. Modern Language Journal, 61, 3-12. Driessen, G., Van der Slik, F., & de Bot, K. (2002). Home language and language proficiency: A large-scale longitudinal study in Dutch primary schools. Journal of Multilingual and Multicultural Development, 23, 3, 175-194.

75

Klatter-Folmer, J. (1996). Turkse Kinderen en hun schoolsuccess. Ph.D Dissertation, Tilburg University, Tilburg: Tilburg University Press. Konak, ., T. Duindam, & F. Kamphuis (2005). Cito-sprachtest. Verslag van een onderzoek naar taalprofielen bij jonge kinderen in Duisburg met gebruikmaking van een meertalige toets als meetinstrument. Arnhem: Cito Leseman, P.P.M. & van Tuijl, C. (2001). Home Support for Bilingual Developmentof Turkish 46-year-old Immigrant Children in the Netherlands: Efficacy of a Home-based Educational Programme. Journal of Multilingual and Multicultural Development, 22, 4, 309-324. Verhoeven, L., G. Extra, . Konak, G. Narain, & R. Zerrouk (1990). Toets Tweetaligheid. Arnhem: Cito.

76