SETA Misir'Da Kim Kimdir

seta
KM KMDR?
S E TA | S i y a s e t , E k o n o m i v e To p l u m A r a t r m a l a r V a k f | w w w. s e t a v. o r g | O c a k 2 0 1 2
MISIRDA SYAS AKTRLER, PARTLER, DN HAREKETLER VE MEDYA

RAMAZAN YILDIRIM | TARIK ABDULCELL
S E TA K M K M D R ?
seta
KM KMDR?
S ay: 2 | O c a k 2 0 1 2
MISIRDA SYAS AKTRLER, PARTLER, DN HAREKETLER VE MEDYA
YAZARLAR RAMAZAN YILDIRIM TARIK ABDULCELL KATKIDA BULUNANLAR SELN M. BLME UFUK ULUTA FURKAN TORLAK
S E TA | S YA S E T, E K O N O M V E T O P L U M A R A T I R M A L A R I VA K F I Nenehatun Caddesi No: 66 GOP ankaya 06700 Ankara TRKYE Te l : + 9 0 3 1 2 . 5 5 1 2 1 0 0 | Fa k s : + 9 0 3 1 2 . 5 5 1 2 1 9 0 www.setav.org | info@setav.org S E TA | Wa s h i n g t o n D. C . O f f i c e 1025 Connec ticut Avenue, N.W., Suite 1106 Washington, D.C., 20036 Te l : 2 0 2 - 2 2 3 - 9 8 8 5 | Fa k s : 2 0 2 - 2 2 3 - 6 0 9 9 www.setadc.org | info@setadc.org
2 0 1 2 Ya y n h a k l a r m a h f u z d u r
M I S I R D A S YA S A K T R L E R , PA R T L E R , D N H A R E K E T L E R V E M E D YA
NDEKLER
GR | 9 BRNC BLM: SYAS AKTRLER | 13
A. PART LDERLER | 14 SEYYD EL BEDEV EHATA | 14 MAD ABDULGAFFUR | 15 MUHAMMED RIFAT EL SAD | 16 MECD AHMED HSEYN | 17 HAMDN SUBAH | 18 MUHAMMED MRS | 19 NECB ENES SAVRS | 20 EBUL ALA MAZ | 21 EYMEN ABDULAZZ NUR | 22 B. CUMHURBAKANLII MUHTEMEL ADAYLARI | 23 MUHAMMED EL BARADEY | 23 ABDULMUNM EBUL FUTUH | 24 MUHAMMED SELM EL AVVA | 26 AMR MUSA | 27 HAZIM SALAH EBU SMAL | 29 C. TOPLUMSAL KANAAT NDERLER | 30 MUHAMMED BED ABDULMECD SAM | 30 TARIK EL BR | 31 SAFFET HCAZI | 32 MEMDUH HAMZA | 33 MUHAMMED HASANEYN HEYKEL | 34
KNC BLM: SYAS PARTLER VE OLUUMLAR | 35

A. GELENEKSEL SYAS PARTLER | 36 HZBUL-AMELL-SLAM / SLAM PARTS | 36 HZBUL-ARABYYUD-DEMOKRATYYUN-NASIR / ARAP DEMOKRAT NASIRCI PART | 37 HZBUL-CEBHETD-DEMOKRATYYE / DEMOKRATK CEPHE PARTS | 38 HZBUT-TECEMMUL-VATANYYT-TAKADDUMYYL-VAHDEV / ULUSAL LERLEMEC BRLETRC TOPLULUK PARTS | 39 HZBUL-AHRARL-TRAKYYNEL-MISR / MISIR ZGR SOSYALSTLER PARTS | 40 HZBUL-VEFDL CEDD / YEN VEFD (DELEGASYON) PARTS | 41
B. YEN SYAS PARTLER | 42 HZBUL-HURRYYE VEL-ADALE / HRRYET VE ADALET PARTS | 42 HZBUL-MISRYYNEL-AHRAR/ZGR MISIRLILAR PARTS | 46 HZBUL-VASAT / VASAT PARTS | 47 HZBUL-KERAME / ONUR PARTS | 48 HZBUN-NUR / NUR PARTS | 49 HZBUL-ADL-CEDD / YEN YARIN PARTS | 50 EL HZBUL-MISRYYUD-DEMOKRATYYUL-CTMA / | 51 SOSYAL DEMOKRAT MISIR PARTS | 51 C. PART DII SYAS PLATFORMLAR | 52 HAREKETU 6 APRL/6 NSAN GENLK HAREKET | 52 HAREKETU KFAYE / KFAYE HAREKET | 53 EL-CEMYYETUL-VATANYYE LT-TAYR / DEM N ULUSAL BRLK | 54 TLAFU EBABUS-SEVRA / | 55 DEVRM GENLER KOALSYONU | 55 ET-TEHALUFUD-DEMOKRATYYU MN ECL MISR / MISIR N DEMOKRATK TTFAK | 56 EL-KTLETUL-MISRYYE / MISIR OLUUMU | 57 TEHALUFU MISR FEVKEL-CEM / MISIR HERKESN STNDEDR TTFAKI | 58
NC BLM: DN AKIMLAR | 59
A. B. C. D. CEMAATU HVAN-I MSLMN / MSLMAN KARDELER | 60 SLAM CHAD | 64 CEMAAT- SLAM | 65 SELEF AKIMLAR | 67 EL-CEMYYETU-ERYYE/ ER CEMYET | 67 CEMYYETU ENSARUS-SNNE / SNNET YANLILARI CEMYET | 68 CEMAATUT-TEBL VED-DAVE / TEBL VE DAVET CEMAAT | 69 KURUMSALLAMAMI SELEF OLUUMLAR | 69 E. TASAVVUF OLUUMLAR | 72
DRDNC BLM: MEDYA ORGANLARI | 73

A. MISIR MEDYASININ KISA TARHES | 74 B. RESM TELEVZYON KANALLARI | 75 C. YARI RESM GAZETELER | 77 EL AHRAM GAZETES | 77 EL AHBAR EL YEVM | 78 EL TAHRR MATBUAT VE NERYAT EV | 78 D. ZEL TELEVZYON KANALLARI | 79 EL CEZRE HABER KANALI | 80 DREAM KANALLARI GRUBU | 80
ORBT KANALLAR GRUBU | 81 EL MHVER KANALI | 81 EL HAYAT KANALLAR GRUBU | 81 ON TV KANALI | 82 EN NAS VE ER RAHME KANALLARI | 82 MISIR 25 KANALI | 83 E. ZEL GAZETELER | 83 EL VEFD GAZETES | 83 HRRYET VE ADALET GAZETES | 84 ONUR GAZETES | 84 NASIRCI ARAP GAZETES | 84 BUGN MISIRLI GAZETES | 84 EL URUK GAZETES | 85 GNLK ANAYASAL GAZETE | 85 MLLETN SES GAZETES | 86 F. NTERNET STELER | 86 AL YOUM AL SAB | 86 MISRAV | 86 AL MISRYYUN | 87 HVAN ONLNE | 87 MISIRIN PENCERES STES | 87 GZLEM EBEKES | 88
BENC BLM: DN KURUMLAR | 89

A. EZHER EYHL | 90 B. MISIR MFTL | 92 C. KIPT PATRKL | 93
ALTINCI BLM: YARGI, ORDU BROKRASS VE PARLAMENTO | 95

A. YARGI | 96 B. ORDU | 98 C. GEMTEN GNMZE MISIR HALK MECLS | 100
YEDNC BLM: SVL TOPLUM KURULULARI VE ARATIRMA MERKEZLER | 105

A. SVL TOPLUM KURULULARININ TARHSEL ARKAPLANI | 106 MESLEK SENDKALARI | 107 SOSYAL YARDIM DERNEKLER | 109 NSAN HAKLARI RGTLER | 110 ARATIRMA MERKEZLER | 112
SONU | 115
SUNU
Kuzey Afrika ve Ortadouda yaanan kkl siyasi ve toplumsal deiimler, dnyann pek ok lkesinde olduu gibi Trkiyede de bu blgelerin tarihi, kltrel, dini, siyasi ve ekonomik yaplarna ilgiyi belirgin ekilde artrd. Blgesel deiimlerin arka plannda yatan nedenleri anlama, balca siyasi eilimleri ve akmlar kavrama, mevcut aktrler arasndaki g dengelerini zmleme ve gelecee ilikin stratejik projeksiyonlar gelitirme abalar doru ve gvenilir bilgilere ulalmasyla mmkndr. Kuzey Afrika ve Ortadoudaki gelimelere ilikin eitli evrelerde yaplan aklama ve analizlerin yzeysellii, Trkiyede sz konusu blgelerin siyasi, dini ve ekonomik yaplar ile d politikalar ve uluslararas balantlarna ilikin yeterli ve derinlikli bilgi birikiminin olmadn gstermitir. Trkiyenin tarihi ve kltrel balantlar kadar, tad miras ve sorumluluk ile iinde bulunduu siyasi corafya Kuzey Afrika ve Ortadou lkeleri ile yakn ilikiler kurmay zorunlu klmaktadr. Ancak blge politikalarna ilikin isabetli kararlarn verilebilmesi d politika ve diplomasi deneyimi kadar, hatta ondan daha ok blgeye ilikin bilgiye sahip olmay gerektirir. Ne yazk ki bugne kadar lkemizdeki niversiteler, aratrma kurumlar ve dnce kurulular karar vericilere k tutacak yeterli dzeyde rnler ortaya koyamamtr. niversite ve aratrma merkezlerinin says artmakla beraber stratejik bilgi retme ve bu bilgi ile kamuoyunu, medyay, karar alclar, siyaset ve ekonomi dnyasn aydnlatma hala balang aamasndadr. Siyaset, Ekonomi ve Toplum Aratrmalar Vakf, Trkiyeyi yakndan ilgilendiren gelimelerin daha iyi anlalabilmesi iin SETA Kim Kimdir Serisini yaynlamaya balamtr. Bu seriden kan elinizdeki Msrda
Siyasi Aktrler, Partiler, Dini Hareketler ve Medya raporu konuya ilgi duyan her kesim iin nemli bir kaynak olma zellii tamaktadr. Bu kapsaml rapor Msrn mevcut siyasi haritasn karmakta, etkin aktrler ve siyasi partilerin grlerini betimlemekte, lkedeki dini hareketlerin geliim izgilerini analiz etmekte, medya kurulular, ordu, yarg ve sivil toplum kurulular ile bunlarn siyaset ve toplum zerindeki etkilerini deerlendirmekte, ksacas modern Msr hakknda derli toplu bilgiler sunmaktadr. Raporun nemli bir boluu dolduracana, onu okuyanlarn Msrdaki gelimeleri daha iyi anlayacana ve bilgiye dayal analizler yapacana inanyoruz. Rapor, genel okuyucuya olduu kadar siyaset ve ekonomi dnyasnn karar alclarna da yararlanabilecekleri veriler sunmakta, medya mensuplarnn derinlikli ve tutarl tartmalar yrtmesine zemin hazrlamaktadr. te yandan akademik almalar yapmak isteyenlere ve dnce kuruluu alanlarna Msr anlama klavuzu sunmaktadr. Msrda Siyasi Aktrler, Partiler, Dini Hareketler ve Medya raporunu hazrlayan Ramazan Yldrm, Tark Abdulcelil, Selin M. Blme, Ufuk Uluta ve Furkan Torlak bata olmak zere almann eitli aamalarnda onlara yardmc olan SETA mensuplarna teekkr ederim.
Talip Kkcan D Politika Direktr
GR
2010 ylnn son aylarnda Arap dnyasnda gecikmi bir fke patlamasnn sonucu balayan deiim hareketi kadim dinlerin, kltrlerin ve medeniyetlerin beii olan bu corafyay yeniden gndemin st sralarna tamtr. Etki ve nfuz bakmndan Arap dnyasnn kysndaki bir lke olan Tunus, beklenmedik ekilde fke birikiminin nndeki korku ve endie duvarlarn paralayarak dalga dalga byyen halk hareketlerinin ilham kayna ve dinamosu olmutur. Muhammed Buazizinin kendisini yakmas zerine Tunusta balayan olaylarn ardndan Zeynelabidin Bin Alinin sessiz sedasz lkesini terk etmesi Arap Bahar olarak isimlendirilen sreci balatmtr. 25 Ocak 2011 tarihinde Msra srayan isyan dalgas, 18 gn boyunca Tahrirde gerekletirilen protestolar sonucunda 1952 ylndan beri lkeyi yneten asker kkenli 4. Cumhurbakan Hsn Mbareki devirmi ve Mbarek grevini Yksek Askeri Konseye devretmek zorunda kalmtr. Askeri Konsey bakan Mareal Muhammed Hseyin Tantav, Cumhurbakanlnn yetkilerini devraldktan sonra Tahrir Meydanna scak mesajlar vererek halkn sempatisini kazanmay baarmtr. Ksa bir sre ierisinde referanduma giden halk %77lik bir ounlukla anayasa deiiklik paketini onaylayarak, siyasi partiler nndeki engelleri kaldrmtr. Ancak bir sre sonra lke iinde yeniden sorunlar ba gstermeye balamtr. Askeri Konseyin Hsn Mbarek ve rejiminin aktrlerini yarglamada isteksiz ve yava davranmas, cumhurbakanl seimlerinin ne zaman yaplaca konusunda bir tarih belirlemeyerek derin bir sessizlie brnmesi, sam eref babakanlndaki hkmetin gzle grlr bir baar salayamamas ve Askeri Konseyin vesayet rejimini srdrme niyetinde olmas gibi konular halk arasnda rahatszlk yaratrken, Tahrirde yeni protestolar zinciri balamtr. Sa, sol, liberal ve slamc tm evrelerin hzl bir ekilde partileerek seimlere hazrland, seimler iin ittifaklar kurduu, seim takviminin kesinlemesinden sonra da adaylk bavurularnda bulunduu ve tm bu siyasi evrelerin sahaya inerek seim propagandalarna balad bir dnemde, Geici Hkmetin Babakan Yardmcs Ali Silmi nclnde hazrlanan Anayasal lkeler Bildirgesi1 askerin, idareyi sivil bir iktidara devretme niyetinde olmad ve Msr halkn oyalad konusundaki kanaatleri glendirmitir. Askeri Konseye birok imtiyaz tanyarak ona lkedeki tek mutlak belirleyici bir konum veren bu belge, yeni yaplacak bir anayasann zerinde kabul edilerek deiti1. http://www.masrawy.com/news/egypt/politics/2011/november/2/4559080.aspx
10
rilmesi dahi teklif edilemeyen balayc baz hkmler de iermektedir. Toplumsal destekten yoksun olan baz siyasi partiler ile evreler bu belgeye imza atarak muhtemel bir slamc iktidarn nne gemeyi hedeflemitir. Tm bu olumsuz gelimelere ramen 28 Kasm 2011 tarihinde Msrda aamal seim sreci balamtr. Msr seim sistemine gre Msr seim blgesine ayrlm durumdadr. Her seim blgesinde iki hafta arayla parlamento, ardndan yine iki hafta arayla senato seimleri yaplacaktr. Seimlerin ilk etabnda halkn %60 sandk bana gitmitir.2 Bu seim srecinin 2012 ylnn Mart aynda tamamlanmas hedeflenmektedir. Msrda meydana gelen bu hzl deiim Trkiyedeki kamuoyu tarafndan da yakndan takip edilmektedir. Bu durum, yeni dnemdeki Msrn daha yakndan tannmas istei doururken yaplacak olan yorum ve deerlendirmelerin salkl olabilmesi iin doru bilgiye duyulan ihtiya da artmtr. Sz konusu ihtiyac karlamak zere hazrlanan, Msrda Siyasi Aktrler, Partiler, Dini Hareketler ve Medya balkl bu almada, Msrdaki siyasi partiler, siyasal aktrler, dini kurumlar, dini cemaatler, medya organlar hakknda bilgilere yer verilmitir. Kendi alannda bir ilk olan bu alma, bata Msr olmak zere Arap dnyas zerine yaplacak aratrma ve yorumlarda ihtiya duyulan temel bilginin salanmasnda bir rehber nitelii tamaktadr.
2.
http://www.middle-east-online.com/?id=121703
11
BRNC BLM
SYAS AKTRLER
A. PART LDERLER
SEYYD EL BEDEV EHATA
El Vefd Partisi Bakan
Seyyid El Bedevi, Bat Vilayetindeki Tanta kentinde 1950 senesinde dnyaya gelmitir. skenderiye niversitesi Eczaclk Fakltesi Blmnden 1973 ylnda mezun olmu, bilimsel uzmanlk alan gerei st dzey grevlerde bulunmutur. la retim Firmas SIGMA irketinin Ynetim Kurulu Bakanl ve Sanayi Odalar Birliinde la Sanayi Blm Bakanl yapmtr. Birok Msrl i adam gibi medya alannda yatrm yapm, Msr El Hayat televizyonunu kurmu ve bakanln yapmtr. Siyasi hayatna 1983 ylnda El Vefd Partisine katlarak balamtr. 2000 ylnda partinin genel sekreteri seilmi ve bu grevini 2005 ylna kadar yrtmtr. 28 Mays 2010 tarihinde, o dnem parti bakan olan rakibi Mahmud Abazaya kar byk bir baar elde ederek El Vefd Partisinin bakan seilmitir. ehata, karmak ilikileri ynetmedeki baars ve ayn anda pek ok alternatifi deerlendirerek hareket etmesiyle bilinmektedir. imdiye kadar kendisine kar pek ok sulama yneltilmitir. Aka muhalif bir partiye bakanlk etmesine ramen, gizli ekilde eski Msr rejiminin adam olduu ynnde iddialar vardr. Bu noktada onu eletirenler, kendisinin bakanl dneminde El Dstur Gazetesinden Mbarek rejiminin iddetli muhaliflerinden brahim sann grevinin sona erdirilmesini rnek gstermektedirler. Liberal ve Msr milliyetisi olarak bilinen ehata, Msrdaki en tannm siyasi ahsiyetlerdendir. El Vefd Partisinin bakan olmas ve Msrn en byk televizyon alarndan birine sahip olmas nedeniyle byk bir siyasi ve medyatik arl vardr. Bununla birlikte halk nezdinde sahip olduu destek konusunda, bu destek ancak kamuoyu yoklamas, parlamento veya bakanlk seimleri gibi tarafsz yntemlerle llebileceinden ve uzun sre Msrda bu tr aratrmalarn yaplmamas yahut gerekleri yanstmamas nedeniyle, kesin bir ey sylemek mmkn deildir. Yine de Msr siyasetinde ve medyasndaki arlnn sahip olduu kiisel kamuoyu desteinden fazla olduunu sylemek mmkndr.3
3. Vail Kandil, 23 Haziran 2011 tarihli El-uruk gazetesi. http://www.shorouknews.com/columns/view. aspx?cdate=23072011&id=6cf5a963-ef7b-43b1-9b21-d26f64a6c3ab
14
MAD ABDULGAFFUR
mad Abdulgaffur 1960 ylnda skenderiyede dodu. skenderiye niversitesi Tp Fakltesinden mezun oldu. 1977 ylnda selefi harekete katlp aktif olarak bu akmn almalarnda bulundu ve hareket iinde nemli bir kiilik haline geldi. skenderiyede gl dini bir akm olan selefiler, Hsn Mbarekin devrilmesinden sonra Msrda balayan hzl partileme srecinde bir parti kurmaya karar vermiler ve kurduklar Nur Partisinin genel bakanlna mad Abdulgaffuru getirmilerdir. Nur Partisi, dier selefi guruplarn da desteini kazanarak 28 Kasm 2011 ylnda balayan seimlerde %20 civarnda oy almtr. Bu oy oran Nur Patisi Genel Bakan mad Abdulgaffuru Msrn en nemli siyasi aktrlerinden biri haline getirmitir. Abdulgaffur medyada fazla grnmemeye zen gstermi ve snrl sayda rportaj vermitir. 31 Aralk 2011 tarihinde partinin dzenlemi olduu kongrede yapt konumasnda; Nur Partisinin Msrn slam kimliini korumak, slam eriatn hayata geirmek, Allahn kitabyla hkmetmek iin kurulduunu, istisna mahkemeler dneminin sona erdiini, her bireyin kendi hakkn alacan, hi kimsenin salk, eitim ve onurlu bir yaam hakkndan mahrum braklmayacan dile getirmitir.4 Turizm, bankaclk, kadn, d politika, Kptiler vb. konularda selefi hareketin genel grleri hakknda srekli savunmac aklamalar yapmak zorunda kalan Abdulgaffur, partisinin bu konudaki bak asn net bir ekilde ortaya koymada zorlanmaktadr. Bu konulardaki sorulara verdii cevaplarla bir taraftan selefi hareketi kstrmemeye alrken dier taraftan da kamuoyunu tatmin etmekte baarl olamamaktadr. Kiisel facebook sayfasnda bu konular hakknda yapt baz aklamalar selefi hareket mensuplar tarafndan ikna edici bulunmamaktadr.5 Mesela El Cezire televizyonunda ilk kez katld bir canl yayn programnda ABD ile ilikiler ve Camp David anlamas hakknda net ifadeler kullanmaktan kanmtr. Nur Partisi olarak bu konular hakknda karar verirken Msrn milli menfaatlerini koruyacaklarn ve Msr Arap dnyasnn lideri yapma hususunda gayret gstereceklerini dile getirmitir.6
4. 5. 6. http://www.alnourparty.org/nodes/view/type:partyactivities/slug:TheidentityofIslamicEgypt http://ar-ar.facebook.com/dr.emad.official http://www.youtube.com/watch?v=aLxlIn2woz8
15
MUHAMMED RIFAT EL SAD

Ulusal lerlemeci Birletirici Topluluk Partisi
11 Ekim 1932de Msr Deltasnn ortasndaki El Dukhaliyye vilayetinde domutur. Almanyada Sosyalist Hareketin tarihi konusunda doktora eitimini tamamlamtr. Msr ura Meclisine vekil olarak atanmtr. Msrdaki sosyalist hareket ierisinde 1970li yllara kadar aktif olarak bulunmutur. Hem Abdunnasr dneminde hem de Enver Sedat dneminde sosyalist hareket yesi kimliiyle yapm olduu muhalefetten dolay pek ok kez tutuklanmtr. Buna karn, Rfat El Said, Msrdaki muhalifler ierisinde devrik Mbarek rejimi ve gvenlik gleriyle gl ilikilere sahip olmakla sulanan sayl kiilerden birisidir. Msrn muhalif saylan bir partinin bakan olmas bu durumu deitirmemitir. Eski devlet bakan Hsn Mbarek kendi politikalarna muhalefet eden bir partinin bakan olmasna ramen her seim dneminde onun Msr ura Meclisine tayinini kabul etmitir. Bundan dolay da eski Msr rejiminin siyasi arenay kendi karna kullanmak iin oluturduu dekor amal muhalefetin bir paras olmakla sulanmtr. Msr milliyetisi ve solcu kimliiyle ne kan Rfat el-Saidin kamuoyundaki imajnn genel olarak olumsuz olduunu sylemek mmkndr.
16
MECD AHMED HSEYN

i Partisi Bakan
Mecdi Hseyin 23 Haziran 1951de domutur. Babas Ahmed Hseyin Gen Msr Partisinin kurucusu, amcas Adil Hseyin ise Msr Partisi Eski Genel Sekreteri ve nl bir slami dnrdr. ktisadi ve dari Bilimler Fakltesinden 1971 ylnda mezun olmutur. slamda Siyasi Deiim Fkh, Surlar Arkasnn Gnl, Asrn Tautu Amerika, Sivil taatsizlie slami Bak gibi birok eser kaleme alarak entelektel kiiliiyle n plana kmtr. 1978-1990 yllar arasnda parlamento yelii yapmtr. 1999da Gazeteciler Sendikas Ynetim Kurulu yesi ve zgrlk Komisyonu raportr olmutur. Halen Msr Halk Dergisi Genel Yayn Ynetmenidir. Hsn Mbarek rejimini en sert ve cesurca eletirenlerden biridir. Eski rejime muhalefeti ve eletirilerinin sertlii ile Filistin halkyla dayanmasndan tr pek ok kez tutuklanmtr. slamc bir kimlie sahip olan Mecdi Ahmed Hseyinin grleri aydn kesim tarafndan ilgiyle takip edilmektedir. Grlerinden taviz vermeyen bir kiilie sahip olmas nedeniyle de slami eilimli evrelerde etkili bir konuma sahiptir. Daha nce yaplan parlamento seimlerinde kazand baars seimlerin effaf olmamasna karn Msr kamuoyunda bir arl olduu kanaatini uyandrmaktadr.7
7.
http://www.el-3amal.com/news/index.php
17
HAMDN SUBAH
Onur Partisi Bakan
Hamdin Subahi, Msrn Kefre eyh vilayetinin Baltim kentinde 5 Haziran 1954 senesinde dnyaya gelmitir. 1977de Kahire niversitesi letiim Fakltesinden mezun olmutur. Arap Dnyasnda Basn konusunda hazrlad teziyle yksek lisansn tamamlamtr. Kahire niversitesinde Nasrc dnce forumunu kurmutur. 1975-1976da letiim Fakltesi renciler Birlii Bakanlna seilmitir. Daha sonra da Kahire niversitesi renciler Birlii Bakan olmutur. 1975-1977de ise Msr renciler Birlii Bakan Yardmclna seilmitir. ki dnem Msr parlamentosunda milletvekillii yapm; Nasrc Arap Partisinin kuruluuna katkda bulunmutur. Eski Msr rejimine kar sert tutumlaryla bilinen olduka radikal muhaliflerdendir. Nasrcmilliyeti bir kimlie sahip olan Hamdin Subahi, zellikle seim blgesi olan Baltimde gl bir kamuoyu desteine sahiptir. Ayrca farkl kesimler de onun pek ok tutumunu desteklemektedir. Siyasi ve medyatik etkinliinin gl olduunu ve genel olarak halk nezdinde kabul grdn sylemek mmkndr.8
8. http://w w w.moheet.com/2011/09/20/%d8%ad%d9%85%d8%af%d9%8a%d9%86%d8%b5%d8%a8%d8%a7%d8%ad%d9%8a/
18
MUHAMMED MRS
Hrriyet ve Adalet Partisi Bakan
1951de el arkyye vilayetinde domutur. 1972de Kahire niversitesi Mhendislik Fakltesinden mezun olmutur. Yine Kahire niversitesinden yksek lisansn, South California niversitesinde ise doktorasn tamamlamtr. Akademik kariyerini srdrerek California niversitesinde doent olmutur. El Zekazik niversitesi Mhendislik Fakltesinde Malzeme Mhendislii Blm Bakanl yapmtr. Devrim sonras kurulan zgrlk ve Adalet Partisi Bakanln yrten Muhammed Mrs, Mslman Kardeler Cemaati rad Brosu yesi ve cemaatin siyasi liderlerinden birisidir. 2000 ylnda Mslman Kardelerin desteiyle parlamento yesi seilmi ve Mslman Kardelerin meclis grubunun szcln yapmtr. Parlamentonun en alkan yelerinden biri olmu ve 2000-2005 yllar arasnda en iyi parlamenter seilmitir. 30 Nisan 2011de Mslman Kardeler ura Meclisi, onu cemaatin kurduu Hrriyet ve Adalet Partisi Bakan semitir. Mrsi, Msr genelinde nemli bir siyasi ve medyatik arla sahiptir. Zira Msrn en gl partisinin bakan konumundadr. Kendi vilayeti olan el arkyyede gl bir halk destei vardr. Siyasi arlnn ve kamuoyu desteinin hem kiisel faaliyetlerinden hem de Mslman Kardelerin destekledii bir partinin bakan olmasndan kaynaklandn sylemek mmkndr.
19
NECB ENES SAVRS

zgr Msrllar Partisi Kurucusu
17 Haziran 1955te Suhac vilayetinde domutur. Makine Mhendislii alannda lisans eitimi grm, svire Kraliyet Teknoloji Enstitsnde yksek lisans yapmtr. Msr devrimi ncesi siyasi bir mevkide bulunmamtr. Ancak sahip olduu byk maddi ve medyatik g sayesinde perde arkasndan siyasi kulvarlarda faaliyet gstermitir. ok pragmatik bir kiilie sahip olan Savirs, farkl lkelerde sahip olduu finans ve medya irketleriyle bilinmektedir. Kendisi iin Msrn laikletirilmesi iin alt ve her trl dindarlama grntsne kar sava at iddialar gndeme getirilmitir. sraille aka gl ekonomik ilikilere sahiptir. Kendisinin ve sahip olduu cep telefonu irketinin, srail karlar iin istihbarat faaliyetleri yrtt gerekesi ile soruturma geirmitir. Ancak Savirs tm bu sulamalar reddetmitir. Bilinen ilk siyasi faaliyeti, laik arka plana sahip zgr Msrllar Partisinin kurulmas olmutur. Kimileri bunu kapatlan eski iktidar partisini yeni bir yzle pazarlama abas olarak grmektedir. Laik ve liberal bir kimlie sahip olan Necib Savirsin sahip olduu cep telefonu firmas, slami ritellerle alay ettii gerekesiyle byk boykot kampanyalaryla kar karya kalmtr. Irak igali srasnda Irakta ekonomik yatrmlara girimi ve Msr halknn genelinin tepkisini zerine ekmitir. Bu nedenle Msr halknn geneli nezrindeki imaj ok iyi deildir, ancak Msrl Kptilerin ounluu tarafndan destek grmektedir.9
9.
http://www.facebook.com/topic.php?uid=203067832862&topic=12438
20
EBUL ALA MAZ

Yeni Vasat Partisi Bakan
Msrn gneyindeki el Minye kentinde 3 Nisan 1958de dnyaya gelmitir. El Minye niversitesi Mhendislik Fakltesinden 1984te mezun olmutur. Ayrca 2008de Kahire niversitesinde hukuk dalnda lisans eitimini tamamlamtr. Mslman Kardeler Cemaati eski liderlerindendir. Ancak daha sonra el Vasat Partisini kurmak amacyla cemaatten ayrlmtr. Mslman Kardeler Cemaati, kurulacak olan yeni partinin mracaatnn Msr Siyasi Partiler Kurulu tarafndan kabul edilmeyeceini ileri srerek bu siyasi giriime kar kmtr. Nitekim partinin kurulu bavurusu da reddedilmitir. 1995ten beri Uluslararas Aratrmalar Merkezi Mdrdr. Ayn zamanda Msr Kltr ve Diyalog Cemiyeti Ynetim Kurulundadr. Ayrca MslmanHristiyan Diyalogu Arap Grubu ve ArapAvrupa ve Amerika Diyalog Grubu yeliini srdrmektedir.
21
EYMEN ABDULAZZ NUR

Yeni Yarn Partisi Bakan
5 Aralk 1964te el Dukhaliyyede domutur. Hukuk alannda lisans eitimi grm ve ayn alanda doktora yapmtr. El Vefd partisi eski yesidir. Yeni Yarn (Ghad) Partisinin kurucusudur. Msr parlamentosunda deiik dnemlerde milletvekillii yapmtr. Hsn Mbarek rejiminin radikal muhaliflerindendir. Yeni Yarn Partisinin kuruluundaki veklet ilemlerinde hile yapt gerekesiyle tutuklanmtr. Kendisi bu sulamalar reddetmi ve bunlarn siyasi sulamalar olduunu savunmutur. Daha nce tutuklanp hkm giydii iin hukuki yeterlilii olmamasna ramen cumhurbakanlna adayln aklamtr. Buna ramen memnu haklar iade edilmemitir. Liberal kimliiyle bilinen Eymen Nur Msrda Krallk dneminin bitmesinden bu yana dzenlenen ve farkl adaylara frsat tannan ilk cumhurbakanl seimlerinde, 2005te Hsn Mbareke rakip olmutur. Mbarek lehine hile yapld bilinen bu seimlerde bir milyondan fazla oy almay baarmtr. Medyada ve siyasette byk bir etkinlii vardr. Bununla birlikte cumhurbakanl seimlerinde ald oylarn bizzat onun kendi oylar m olduu yoksa Hsn Mbareke tepki oylar m olduunu tespit etmek mmkn deildir.
22
B. CUMHURBAKANLII MUHTEMEL ADAYLARI
MUHAMMED EL BARADEY
17 Haziran 1942de Msrn el Cize vilayetinin el Deki mahallesinde domutur. Babas Mustafa el Baradey Msr Barosunda grev almtr. Kahire niversitesi Hukuk Fakltesinden 1962de mezun olmu, New York niversitesinde Uluslararas Hukuk alannda doktora yapmtr. Msr BM nezdinde New York ve Cenevrede temsil etmitir. Eski Msr Dileri Bakan smail Fehminin 1974te yardmcln yapmtr. Uluslararas Atom Enerjisi Kurumu Bakanlna 1997de seilmi ve iki dnem bu kurumun bakanln yrtmtr. 2005te Nobel Bar dlne layk grlmtr. Daha sonra Msra dnerek siyasal faaliyetlere balam ve Deiim iin Ulusal Cemiyeti kurmutur. Sakin, dengeli ve karizmatik bir kii olarak deerlendirilmektedir. Hayatnn ounu Batda geirdii, dolaysyla Msr gerekliinden uzak kaldna dair eletirilerle kar karya kalmaktadr. Muhalifleri cumhurbakanl adaylnn arkasnda byk devletlerin destei olduunu ileri srmektedirler. Ayrca baz evreler Baradeyi, birok gelimekte olan lkeyi nkleer silah elde etme ryasndan mahrum brakt ve bunu kresel glerin karlar dorultusunda yapt gerekesi ile iddetle eletirmekte, zellikle Irakta yrtlen nkleer almalarn kesilmesine neden olmakla sulamaktadrlar. Ayrca Baradey, Msrn toplumsal deerleriyle ve slami kimliiyle uyumad ileri srlen Batl liberal dnceye sahip olmakla eletirilmektedir. Baradey, Msr Cumhurbakanl makamna aday olduktan sonra, Batdan nemli lde destek gren liberal ve laik eilimlerinin, dindar Msr halk tarafndan kabul grmediini grmtr. Bunun iin de siyasi sylemini deitirip, dindarlara yakn davran-
23
maya ve Msr semeninin kabuln kazanmaya almtr. Grece liberal fikirlere sahip olan Baradey, bu sulamalar karsnda bir cumhurbakan olarak Msrda var olan her trl siyasi oluumla alabileceini gstermek adna u aklamay yapmtr: Toplumsal bar olmaldr. Mslman Kardeler de siyasal srecin bir paras olmaldr. Msr toplumu, her ekliyle, etnik ve mezhebi gruplaryla, Kptisiyle, Mslmanyla, Mslman Kardeleriyle, laikleriyle temsil edilmelidir. Hepimiz bu vatann bir parasyz. Hepimiz toplumsal ittifaklar ierisinde olmalyz. Ortak bir vizyon zerinde anlamal ve gelecee birlikte yrmeliyiz.10 Liberal, laik, Msr milliyetisi bir kimlie sahip olan El Baradey, hem Msrda hem de uluslararas camiada eski grevleri ve Nobel Bar dl alm olmas dolaysyla nemli bir destee ve zellikle genleri evresine eken bir karizmaya sahiptir.
ABDULMUNM EBUL FUTUH
15 Eyll 1951de Kahirede domutur. 1976da Kahire niversitesi Tp Fakltesinden mezun olmu, yine Kahire niversitesinde hukuk alannda lisans eitimi yapmtr. Hilvan niversitesi letme Fakltesinden Hastane Ynetimi alannda yksek lisans derecesi almtr. 1973te Kasrul Ayni Tp Fakltesi Birlii Bakan seilmitir. Daha sonra 1975te Kahire niversitesi renciler Birlii Bakan ve Msr niversiteleri renciler Birlii Basn Komisyonu Sekreteri olmutur. Ayrca Mslman Tabipler rgtleri Birlii Genel Sekterlii yapmtr. 20 seneden daha uzun bir sre Mslman Kardeler Cemaati rad Brosu yelii yapmtr. Msr Devriminden ksa bir sre nce gerekletirilen rad Brosu seimlerinde brodan ayrlmtr. Devrim sonras, bu dnemde cumhurbakanlna aday gstermeyeceini duyuran Mslman Kardelerin kararna ramen
10. http://ar.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%A8% D8%B1%D8%A7%D8%AF%D8%B9%D9%8A ; El Baradeye Halk Destei Facebook Sayfas: http://www. facebook.com/group.php?gid=123551066565
24
cumhurbakanlna adayln ilan etmesi sonrasnda cemaatten istifaya zorlanmtr. u anda Arap Tabipler Birlii Genel Sekreterlii grevini yrtmektedir. Msr siyasi arenasndaki tm taraflara yakn durmaya zen gsteren Ebul-Futuh siyasi zeksyla bilinmektedir. Medya tarafndan Msrdaki slami hareket, zellikle de ayrld Mslman Kardeler ierisindeki yeniliki kanat yanls olarak nitelendirilmektedir. slamc ve bamsz kimliiyle tannan Ebul-Futuh Msrn farkl baz elit kesimlerin yan sra Msrn gen kesimleri nezdinde de kabul grmektedir. Cumhurbakanl seimini kazanmas durumunda Msrn hem Trkiye hem ran hem de Krfez lkeleriyle dengeli ilikiler kuracan aklam ve bu lkelerin tamamnn Ortadou blgesinin istikrar iin temel unsurlar olduunu dile getirmitir. Ebul Futuh, hlihazrda uzmanlardan oluan bir ekibin kendisi iin seim program hazrlamakta olduunu duyurmu, programn drt temel eksene odaklanacan sylemitir. Birincisi, Msrda zgrlklerin glendirilmesidir. Bu, vatandalarn sendikalar ve sivil toplum rgtleri kurma ve grlerini farkl aralarla ifade etme haklarn kapsamaktadr. kincisi, Msr toplumunda adalet tasnn ykseltilmesidir. Bu ise bamsz bir yargnn kurulmas ve yarglarn onur ve bamszlklarn koruyabilecekleri bamsz yarg kadrolarnn olumasyla mmkndr. ncs, eitim ve bilimsel aratrmaya nem verilerek, desteklenmesidir. Drdncs ise Msrdaki yatrm olanaklarnn zel olarak Arap lkelerine, genel olarak da tm yatrmclara almasdr.11 Muhalifleri, onun toplumda baz akmlar iin (Kptiler, solcular, laikler ve liberaller) kayg nedeni olan Mslman Kardelerdeki gemii nedeniyle Ebul Futuhun Cumhurbakanlnn toplumda kutuplatrc bir rol oynayacan ileri srmektedirler.
11.
Abdulmunim Ebul Futuhun resmi web sitesi: http://www.abolfotoh.net/2011-04-08-01-14-50.html
25
MUHAMMED SELM EL AVVA
22 Aralk 1942de dnyaya gelmitir. 1972de Londra niversitesinde Karlatrmal Hukuk alannda doktorasn tamamlamtr. Uluslararas hukuk ve slam hukuku alanlarnda slam dnyasndaki eitli niversitelerde retim yesi olarak grev yapmtr. Uluslararas Mslman limler Birlii eski Genel Sekreteridir. Msr Kltr ve Diyalog Cemiyeti Ynetim Kurulu Bakanl yapmtr. MslmanHristiyan Diyalogu Arap Grubu, Arap Dili Topluluu yesidir. Msr Ba yarg Vekillii grevinde bulunmutur. Krfez lkeleri Arap Eitim Brosunun 1979 1980 yllar arasnda danmanln yapmtr. Dr. Muhammed Selim el-Avva, cumhurbakanl seimlerinde rekabetin itibar deil proje eksenli olmas gerektiini dile getirmektedir. Cumhurbakanlna aday olduunu aklad basn toplantsnda tm Msrllar siyasi faaliyetlere katlmaya armtr.12 slam dncesi konusunda ileri grll ve derinlikli analizleriyle bilinmektedir. Farkl toplumsal kesimler nezdinde kamuoyu desteine sahip olduu dnlmektedir.
12. Selim el Avvann resmi web sitesi: http://www.el- awa.com/new2/main.php?pg=site_ pages&act=biography
26
AMR MUSA
3 Eyll 1936da Kahirede dnyaya gelmitir. 1957de Kahire niversitesinden hukuk alannda mezun olmutur. Deneyimli bir politikacdr. 1990da Msrn BM Daimi Temsilcisi, 1991-2001 aras Msr Dileri Bakan, 20012011 aras Arap Birlii Genel Sekreteri olarak grev yapmtr. Dileri Bakan olarak Msr halk nezdinde destek ve kabul grmtr. Ancak Arap Birlii Genel Sekreterlii dnemindeki duruu eletirilmi ve mevcut Arap rejimlerini destekleyen pozisyonu hem Msr halk ve hem de Arap halklaryla arasndaki mesafenin artmasna yol amtr. zellikle Filistin davasna sahip kmamakla sulanmtr. Msr halk tarafndan eski Msr rejiminin temel direklerinden biri olarak grlmektedir. Laik ve ulusalc kimliiyle ne kan Amr Musa, Msr elitleri ve zellikle de laik kesim iinde etkili bir konuma ve medya desteine sahiptir. Ancak eski rejimle olan balants nedeniyle halk zerinde etkinlii zayftr. Amr Musa, adayln akladktan sonra gemi dnemin siyasi hatalarn gz nne alarak toplumsal sorunlar zmek iin alacan sylemitir. Mslman Kardeleri kmsenmeyecek bir g olarak nitelendirerek, cemaatin artk yasal olduunu ve kamuoyu oluturmada etkili olduunu belirtmitir. Amr Musa, d politikann deitirilmesi, Msr vatandalarnn ieride ve dardaki imajnn iyiletirilmesi ve Msrn eksen rolnn geri kazanlmas zerinde durmaktadr. Musa, Msrda bundan sonra seilecek liderin sresi ka yl olursa olsun sadece bir kez bakanlk yapmas gerektiini ve bu srete bakann reform ve deiim srecine liderlik etmesi, lkeyi istikrara kavuturmas gerektiini savunmaktadr.13 Amr Musann muhalifleri, onu eski rejimin adamlarndan bir olarak grmekte, uzun yllar Hsn Mbareke dileri bakanl yaptn, yerel ve uluslararas meselelerin z13. http://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%B9%D9%85%D8%B1%D9%88_%D9%85%D9%88%D8%B3 %D9%89; http://www.moheet.com/2011/09/20/%d8%b9%d9%85%d8%b1%d9%88%d9%85%d9%88%d8%b3%d9%89/
27
mnde baarl olamadn sylemektedirler. Msrn rolnn onun dneminde iyice azaldn savunan muhalifleri, Arap Birlii Genel Sekreterlii dneminde de birliin en dank ve pasif dnemini yaadn, karikatr bir oluum haline geldiini ve ciddi bir etkinlik gstermediini dile getirmektedirler. Buna rnek olarak da, onun dneminde Sudann blnmesine, Lbnan paralanmasna, Libya i savann kmasna, Yemenin silahl i atmalarn eiine gelmesine ve srailin Gazzede katliam yapmasna karn Amr Musann aklamada bulunmaktan baka bir ey yapamamasn gstermektedirler. Bu nedenle muhalifler tarafndan Amr Musaya etkisiz bir sesten baka bir ey olmad vurgusu ile el-Hancuri (Boboaz) lakab taklmtr. Ayrca Musann dnek olduu, balarda Mbarekin tekrar bakanla aday olmasn destekleyen ve oyunu ahsen Mbareke vereceini belirten aklamalarna karn devrimin baarsnn kesinlemesi zerine devrimi destekledii muhaliflerince dile getirilmektedir.
28
HAZIM SALAH EBU SMAL
1961de Kahirede domutur. El- Ezher ulemasndan ve Mslman Kardelerin nde gelen isimlerinden eyh Salah Ebu smailin oludur. Kahire niversitesi Hukuk Fakltesi mezunudur. Ebu smail, u ana kadar adayln ilan etmi en gen cumhurbakan adaydr. Kendine zg karizmas ile bilinen slamc bir entelektel ve kanaat nderidir. Hukuku kimliiyle ve slam dncesi, siyaset ve dier gncel dini sorunlarla ilgili olarak halkn dikkatini eken fikirleriyle tannmaktadr. Mslman Kardeler Tekilatnn Msrdaki eski tannm simalarndandr. Mslman Kardeler onu iki kez Msr parlamento seimlerinde aday gstermi ve her seferinde de adayl Hsn Mbarek rejimi tarafndan hileli bir ekilde veto edilmitir. Bamsz olarak eitli siyasi faaliyetlere katlmtr. Msr Avukatlar Sendikasnda raportrlk grevinde bulunmutur. 2005te sendika meclisi yesi seilmitir. nsanlarla diyalog kurma ve onlar etkileme konusunda yeteneklidir. Hem slami akmlar hem de halkn dier baz kesimleri tarafndan sevilmektedir.
29
C. TOPLUMSAL KANAAT NDERLER
MUHAMMED BED ABDULMECD SAM

Mslman Kardeler Cemaati Genel Mridi
7 Austos 1943te Msr Deltasndaki Byk Mahalle kentinde domutur. Lisans diplomasn 1965 senesinde Kahire niversitesi Veterinerlik Fakltesinden almtr. Beni Suveyf niversitesi Veterinerlik Fakltesinde retim yesidir. Msr Enformasyon Genel Kurulunun 1999da yaynlad Arap Bilim Ansiklopedisine gre yz byk Arap bilim adamndan birisidir. ki dnem boyunca Veteriner Hekimler Genel Sendikas Genel Sekreterlii yapmtr. Yine bir dnemliine Salk Sendikalar Birlii Sand Sekreteri olmutur. Mslman Kardeler rad Brosu eski yesidir. Daha sonra 16 Ocak 2010 ylnda Mslman Kardeler Genel Mridi olarak seilmitir. Bedi, kurduu diyaloglarda diplomatik diliyle ne kmaktadr. Ilml sylemleriyle evresindekileri kuatabilme gcne sahiptir. Mslman Kardelerin bakan konumunda olmas ona hem medya hem de siyaset alannda dnya apnda byk bir bilinirlik ve etkinlik kazandrmaktadr. Mslman Kardelerin hem devrim ncesi hem de devrim sonras byk bir halk desteine sahip olmas nedeniyle pek ok analist, cumhurbakan adaylarnn ancak Mslman Kardeler ile uzlaarak baarl olabileceini ngrmektedir.
30
TARIK EL BR
Anayasa Deiiklii Komisyonu Bakan
1933 ylnda Kahirede domutur. Babas Msr Temyiz Mahkemesi bakandr. Byk dedesi Ezher eyhlii grevinde bulunmutur. 1953te Kahire niversitesi Hukuk Fakltesinden mezun olmutur. Msr Devlet Konseyi Bakan eski Bayardmcl ile Fetva ve Yasama Umumi Cemiyeti Bakanl grevlerinde bulunmutur. Msrda Siyasi Hareket, Demokrasi ve Nasrclk, slam ve Arap Milliyetilii gibi yaymlanm eserleriyle entelektel camiada tannm bir ahsiyettir. Yarglk grevinde bulunmas nedeniyle siyasi faaliyetlerde bulunmamtr. 2011 yl ubat aynda Askeri Yksek Konsey tarafndan Msr devrimi sonras Msr anayasasn deitirmekle sorumlu olan komisyona bakan olarak atanmtr. Ayn zamanda slamc bir dnr olan Tark el-Birinin Msr elitleri nezdinde byk bir saygnl vardr. Kamuoyunda yksek dzeyde kabul grmektedir. slamc bir dnr olmasna ramen tm taraflara eit mesafede durmaya zen gstermektedir.14
14.
http://www.facebook.com/ElBishry; http://www.tark-bishry.com/
31
SAFFET HCAZI
Muhafazakar Kanaat nderi
21 Nisan 1963te Kefru eyh vilayetinde domutur. Babas Ezher niversitesinin tannm limlerindendir. skenderiye niversitesi Edebiyat Fakltesi mezunudur. Fransada Dijon niversitesinde Hadis ve Hadis limleri alannda uzmanlk yapmtr. Yine ayn niversitede mimari planlama alannda yksek lisans, teoloji ve karlatrmal dinler alannda doktora yapmtr. Msr Vakflar Bakanlna bal olarak imam hatiplik grevinde bulunmutur. Darul Ensar slami almalarnn Genel Sekreteridir ve Kuran ve Snnet Aratrmalar lmi Topluluu yesidir. 25 Ocak devrimi srasnda yldz parlamtr. Tahrir Meydannda gsterilere katlm, protestolara ak bir ekilde destek vermitir. Daha nce resmi olarak siyasi bir grevde bulunmadysa da slamc kanaat nderi sfatyla siyasi faaliyetler yrtmektedir ve kamuoyu nezdinde gl bir karizmas vardr ve medya desteine sahiptir. Msr halknn farkl kesimleri tarafndan kabul grmekle birlikte, liberal ve laik kesimler kendisine kar mesafelidir.
32
MEMDUH HAMZA
Siyasi Aktivist
1947de Dimyat vilayetinde domutur. 1970de Mhendislik Fakltesinden mezun olmutur. Londra niversitesi ve Wales niversitesinde makine mhendislii alannda lisansst eitim almtr. Londrada uzman ve danman mhendis olarak almtr. 1984te Svey niversitesi Mhendislik Fakltesine retim yesi olarak atanm ve 1992de profesr olmutur. Siyasi aktivitelerinin ounu devrim ncesinde ve niversite eitimi dneminde gerekletirmitir. 1968de Mhendislik Fakltesinin renciler Birlii Bakanln yapmtr. Yine ayn yl hkmetle mzakere iin parlamentoya giden heyete bakanlk etmitir. Laik ve liberal bir kimlie sahip olduu iin slamc eilime sahip olan evrelerle srekli bir tartma iindedir. Radikal laik eilimleri kamuoyunca ok fazla desteklenmemekte ve taraftar bulmamaktadr.
33
MUHAMMED HASANEYN HEYKEL

Gazeteci-Yazar
21 Eyll 1923 ylnda Kahirede dnyaya gelmitir. 1970te Ulusal rad Bakan olarak atanmtr. Ayn zamanda El Ahram Kurumu ve Gazetesi Ynetim Kurulu Bakanl grevini bu dnemde dnemin Devlet Bakan Cemal Abdunnasrn kararyla korumutur. Nasrla ok gl ilikilere sahip olmu ve Nasr tarafndan kendisine tm resmi kurumlarn belgelerine erime imkn tannmtr. Bu zelliinden dolay Hr Subaylar Devrimi sonras Msr tarihinin kara kutusu olarak nitelendirilmektedir. Abdunnasr dnemi ideologu ve gl savunucusu olarak da n yapmtr. Ayrca sahip olduu ayrcal kullanarak pek ok kitap kaleme alm ve Arap dnyasnn yakn tarihi ile ilgili en ok eser veren yazarlar arasna girmitir. Heykel, dnyadaki karar mekanizmalar ve liderleri nezdinde ok geni bir iletiim ana sahiptir. Telif, yazma, belgeleme ve toplumsal iletiim kanallar kurma konusundaki becerisi sayesinde bu gnk hretine sahip olmutur. Farkl eilimlere sahip elitler nezdinde saygn bir yeri vardr. Mslman Kardelerin en fazla bask, ikence ve tutuklamalara maruz kald Nasr dnemindeki konumu nedeniyle Mslman Kardelerle ilikileri hep souk ve mesafeli olmutur.
34
KNC BLM
SYAS PARTLER VE OLUUMLAR
A. GELENEKSEL SYAS PARTLER

Msrdaki siyasi partiler, kurulduklar tarihten 25 Ocak 2011 devrimine kadar geen sre zarfnda lke siyasetinde kayda deer bir rol oynamamlardr. 11 ubat 2011 tarihinde Hsn Mbarek devrildikten sonra, bu geleneksel partilerden bazlar yeniden tekilatlanma ve siyaset yelpazesi iinde varlk gsterme abas iine girmilerdir. zellikle yeni kurulan partiler gz nne alndnda sahip olduklar rgtl tekilat yaplarn ve siyasi tecrbelerini bir avantaja evirerek Msr siyaseti iinde varlk gstermek iin almaktadrlar. Bu partilerin en nemlilerinden bazlar unlardr.
HZBUL-AMELL-SLAM / SLAM PARTS

1978de Sosyalist bir parti olarak kurulup daha sonra muhafazakar (slami) bir partiye dnmtr. 2000 yl Mays aynda parti bakanl konusundaki anlamazlklar nedeniyle parti faaliyetleri dondurulmutur. Muhafazakr kimliiyle tannan bu partinin en nemli ahsiyetleri arasnda Mecdi Hseyin gelmektedir. Hsn Mbarek rejimine en sert muhalefet eden partidir. Muhalefetteki sertlii, mevcut lideri Mecdi Hseyinin ahsndan kaynaklanmaktadr. Hseyin, Msr rejimi ve devrik liderini aka eletirmi; Mbareki ibirlikilik ve vatana ihanetle sulamtr. D politikada da kendine zg bir bak as gelitiren parti, sraili Msr ve Filistin halknn ak dman olarak kabul etmektedir. Amerika ve Bat lkeleri ise slama ve Mslmanlara komplo kuran dmanlar olarak grlmektedir. ranla ilikilere ise scak baklmakta, bir slam devleti ve Ortadounun eksen lkelerinden birisi olmas nedeniyle olumlu ilikiler kurulmas gerektii savunulmaktadr. zellikle R. Tayyip Erdoan dnemindeki Trkiyeye ynelik yaklamlar olduka pozitiftir. Devrim ncesinde var olan bir parti olmas nedeniyle, rejimin bir paras olarak alglanmaktadr ve geni halk kitlelerine ulaamad iin de kamuoyu zerindeki etkinlii zayf kalmaktadr.15
15.
http://elshaab.org
36
HZBUL-ARABYYUDDEMOKRATYYUN-NASIR / ARAP DEMOKRAT NASIRCI PART

Siyasi bir parti olarak yapt ilk kurulu bavurusu Msr Siyasi Partiler Kurulu tarafndan reddedilmitir. Ancak daha sonra yaplan itiraz zerine Yksek dare Mahkemesinin 19 Nisan 1992de ald kararla kurulmutur. Msrdaki ulusalc Nasrc akm temsil etmektedir. Samih Aur partinin nde gelen ahsiyetidir. Bununla birlikte, liderlik konusundaki tartmalardan dolay parti iinde kriz yaanmaktadr. zellikle baz kesimler tarafndan partinin mevcut bakan eski rejimin adamlarndan biri olarak grlmektedir. Parti tarafndan srail ile ilikilerde normalleme reddedilmekte ve srail, Msrn stratejik dman saylmaktadr. Amerika ve Batnn Ortadoudaki hegemonyalarna kar klmasna ramen, bu duru sylemden teye gememektedir. ran ile ortak karlara dayal doal ilikilerin gelitirilmesinin gerektiine inanlmaktadr. Mevcut Trkiye Cumhuriyeti hkmetinin Arap meselelerine verdii nem nedeniyle, parti genelinde Trkiye hakknda olumlu bir kanaat hkimdir. Kamuoyundaki zayf etkisine ramen medyada ve siyasi arenadaki etkinlii daha fazladr.16
16.
http://www.al-3araby.com/
37
HZBUL-CEBHETDDEMOKRATYYE / DEMOKRATK CEPHE PARTS

same el Gazali Harb tarafndan Mays 2007de kurulmutur. deolojik olarak liberal bir eilime sahiptir. Dr. same el Gazali Harb, partinin en nde gelen ahsiyetidir. Dr. Harb, Uluslararas Politika Dergisi isimli bir yayn organna bakanlk yapmakta ve El Ahram Siyasi ve Stratejik Aratrmalar Merkezinde uzman olarak almaktadr. Kendisi Hsn Mbarek dneminde iktidar partisinde liderlik yapmtr. Ancak Mbarek dneminde, kendi ifadesine gre, partide hibir olumlu deiim salayamad gerekesiyle istifa etmitir. Laik ve liberal bir kimlie sahip olan Harb, muhafazalar (slami) siyasi kesimleri sert ekilde eletirmekte ve onlarla sklkla siyasi tartmalarn iine girmektedir. Genel bakanl braktktan sonra yerine eski Genel Sekreter Said Kamil gemi, kendisi de partinin onursal bakan sfatn almtr. Partinin nde gelen ahsiyetlerinden dieri radikal laiklik vurgusu yapan yazarlardan Sekine Fuaddr. Fuad, baz din evreleri kmseyen tavr nedeniyle kamuoyunun byk kesimi ve zellikle de muhafazalar (slami) kesimlerin tepkisini ekmitir. Demokratik Cephe Partisi, sraili devlet olarak tanmakla birlikte onu Ortadou bar asndan tehdit kayna olarak grmekte; Filistinliler ve Filistin Devletine ilikin de Arap dnyasndaki yaygn, geleneksel bak asn paylamaktadr. ABDyi dnyann tek kutbu olarak grmekte, ranla ilikileri ise reddetmektedir. Trkiyenin Arap meselelerine ilikin tavrn beenmekte ve Araplardan da benzer tavrlar gelitirmelerini istemektedir. Laik-liberal eilimleri nedeniyle muhafazakar kamuoyunda byk bir arl yoktur.
38
HZBUT-TECEMMULVATANYYT-TAKADDUMYYLVAHDEV / ULUSAL LERLEMEC BRLETRC TOPLULUK PARTS

Halid Muhyiddin tarafndan 1976da kurulmutur. deolojik eilim olarak sosyalist bir kimlik tamaktadr. Rfat Said bu partinin nc ahsiyetidir. Hsn Mbarekin iktidarda kald sre zarfnda Msr rejimine yakn durmutur. Bu dnemde Parti Bakan, Msr ura Meclisinde grev almtr. Parti liderinin eski rejimi desteklemesi nedeniyle pek ok kii partiden istifa etmitir. Parti sraili stratejik dman olarak grmektedir. Amerika ve Batyla ortak karlara dayal ilikilerin gelitirilmesi gerektiini dile getirmekte ve bir bamllk ilikisini kabul edilemez bulmaktadr. ran ile iiletirme politikalarna bavurmamas artyla ortak karlara dayal doal ilikiler kurulmas gerektiini savunmaktadr. Trkiyenin Arap meselelerine yaklam beeni ile karlanmaktadr.17
17.
http://www.al-3araby.com/home
39
HZBUL-AHRARLTRAKYYNEL-MISR / MISIR ZGR SOSYALSTLER PARTS

Msrda siyasi parti kuruluuna izin verilen ylda, 1977de kurulmutur. deolojik eilimi itibariyle liberal sosyalist bir kimlik benimsemitir. Partinin genel sekreterliini Abdusselam el Vahati yapmaktadr. Msrda 1977de ilk muhalefet gazetesini karan parti olarak bilinmektedir. Parti, 12den fazla gazete ve dergi yaynlamtr. 1980lerde muhafazalar (slami) siyasi gruplar ile ittifaka girerek, parlamentoda 25 koltuk elde etmitir. Parti Merkez Ynetim Kurulu, Msr devrimine bandan beri muhalefet etmi olan ve kapatlan Devlet Gvenlik Kurumundan talimat almakla sulanan bakanlar Hilmi Salimi grevden almtr Parti, sraili Msr ve Filistinlilerin dman olarak kabul etmektedir. Amerika ve Bat dnyasnn lkelerin iilerine karmasna iddetle kar kmaktadr. ranla iyi ve ortak karlar zerine kurulu doal ilikilerin kurulmas gerektiine inanmaktadr. Trkiye hakknda da mevcut hkmetin Arap meselelerine verdii nem itibariyle olumlu kanaat hkimdir. Kamuoyundaki etkinlii zayftr.18
18. Partinin ic=19368
Facebook
Sayfas:
http://www.facebook.com/topic.php?uid=176629677208&top
40
HZBUL-VEFDL CEDD / YEN VEFD (DELEGASYON) PARTS

Enver Sedat dneminde ok partili hayata geilmesiyle birlikte 4 ubat 1978de kurulmutur. Kraliyet dneminde iktidarda bulunan eski Vefd Partisinin uzants olarak yaplanmtr. deolojik eilimi itibariyle liberal bir kimlik benimseyen partinin lideri Seyyid el Bedevidir. Dier partilerle olumlu ilikileri vardr. Mslman Kardelere bal Hrriyet ve Adalet Partisiyle seim ittifakna girmitir. Ancak daha sonralar baz gerekeler ileri srerek bu ittifaktan ayrldn ilan etmitir. Parti isminin Msrn en kkl tarihsel partisiyle ayn olmasndan dolay bilinirlii fazladr. Partinin nemli uluslararas meselelere bak ise yledir: srailin varlk hakkn tanmakla birlikte, srail tarafndan Filistinlilerin devlet kurma hakknn tannmas talep edilmektedir. ABD ve Bat ile Msrn iilere karmamas artyla dzeyli ve istikrarl ilikilerin kurulabilecei savunulmaktadr. ranla iyi ve ortak karlar zemininde doal ilikilerin kurulmasnn gerekliliine inanlmaktadr. Trkiyenin Arap meselelerine dair ortaya koyduu politikalar takdirle karlanmaktadr. Kamuoyundaki arl zayftr ancak medyada ve siyasi arenada etkinlii yksektir.19
19.
Partinin Facebook Sayfas: http://ar-ar.facebook.com/Alwafdparty
41
B. YEN SYAS PARTLER

25 Ocak 2011 devrimi sonras farkl siyasi-dini aktr ve akmlar kimliklerini ve programlarn siyasi partiler yoluyla ifade etmeye balamtr. Dini hareketler ve cemaatlerin daha nceleri siyasal bir oluum halinde tekilatlanmasnn nndeki kat yasal engellerin ortadan kalkmasyla birlikte bu evreler hzl bir ekilde partileme srecine girmilerdir. Msrdaki balca slami oluumlar Mslman Kardeler ve zellikle son 30 yl iinde hzla ykselen ve halk arasnda yaylma istidad gsteren Selefi gruplardr. Selefi gruplar Cemaat-i slamiyye olarak tannan akmn hinterland iinde yer almaktadrlar.
HZBUL-HURRYYE VEL-ADALE / HRRYET VE ADALET PARTS

6 Haziran 2011de kurulmutur. Partinin bakan Muhammed Mursidir. Parti Genel Bakan Yardmcs olan sam el ryan Mslman Kardeler rad Brosu eski yesi ve Msr Tabipler Sendikas Sekreteridir. ryan, Msrda Mslman Kardelerin en fazla kabul gren isimlerindendir. Eski rejime muhalefeti nedeniyle pek ok kez tutuklanmtr. Ilml Kpti bir dnr olan Dr. Refik Habib, Partinin dier bakan yardmcsdr. slam Medeniyeti Projesinin en nemli savunucularndandr. Kpti olmasna ramen slam medeniyetini savunan onlarca eseri vardr. Partinin Genel Sekreteri olan Dr. Muhammed Said el Ketatini rad Brosu eski yesidir ve 2005te Mslman Kardelerin parlamento grubu bakanln yapmtr. Hrriyet ve Adalet Partisi Mslman Kardelerin siyasi kolu olarak kabul edilmektedir. Parti ynetimi de bu partinin kamuoyu tarafndan Hrriyet ve Adalet isimlerini tayan baka partilerden kolayca ayrt edilmesi iin Mslman Kardeler Tekilatnn siyasi kolu olarak tannmasn ve bilinmesini istemektedir. politikadaki tutumlar cemaatin genel tarihsel tutumlaryla paralellik gstermektedir. Aamal reform srecine inanmakta ve halklarn bilinlenmesiyle e zamanl olarak kkl reformlara gidilmesini savunmaktadr. Partinin nemli uluslararas meselelere bakn ksaca yle zetlemek mmkndr: srailin meruiyetini kabul etmemektedir. srailin Filistinlilere ynelik politikalarn srekli olarak gndeminde tutarak eletirmektedir. ABD hegemonyasn ve Msrn iilerine
42
karmasn reddetmektedir. Bat dnyasnn Arap lkelerine zellikle de slam dnyasna ynelik izledikleri politikalara muhalefet etmektedir. Hrriyet ve Adalet Partisi, ran Ortadouda eksen lkelerden biri olarak kabul etmekte ve taraflarn ortak karlar ve ibirliine dayal doal ilikileri savunmaktadr. rann direkt yahut dolayl olarak Arap Dnyas ve Msra her trl hegemonya kurmasna kardr. randaki slami ynetim biimini ideal slami model olarak kabul etmemekte ve mesafeli durmaktadr. Trkiyenin takip ettii d politikay genel anlamda beenmektedir. zellikle Babakan Recep Tayyip Erdoann Arap dnyasna ilikin sylemleri byk kabul grmektedir. Msrn Trkiye ile ortak din, medeniyet ve tarihi paylatna ve iki halkn dost olduuna inanlmaktadr. Parti, AK Partinin tm tutumlarn onaylamann zorunlu olmadn dnmekte ve AK Parti tecrbesinin tm detaylaryla Msrda tatbik edilemeyeceini vurgulamaktadr. Yeni kurulmu bir parti olmasna ramen Msrdaki en gl partidir. Parti, Mslman Kardelerin seksen yl akn siyasi ve toplumsal tecrbesine dayand iin geni bir halk desteine sahiptir.20 hvann seim program drt blmden olumaktadr. Acil meseleler olarak nitelendirilen ilk blmde lkenin iinde bulunduu zor koullara ksa vadede zm getirmeyi amalayan ncelikler belirlenmitir. Bunlardan ilki Msrn gvenlik yapsna yeni bir vizyon getirmeyi amalayan gvenlik sektr reformudur. Gvenlik aygt ierisinde bulunan ve ldrme, ikence, rvet gibi sulara bulat kantlanm personelin grevine son verilmesi, bunlardan daha az ciddi sulara karm olanlarn kamuyla ilikisi olmayan baka ilere kaydrlmas, haksz sebeplerle grevlerinden uzaklatrlm olan yetkililere yeniden grev verilmesi ve bunun yan sra polis tekilatnn insan haklar eitiminden geirilmesi gvenlik reformu kapsamnda ne kan balklardr. Acil olarak zlmeyi bekleyen ikinci mesele, Msr ekonomisinin i ve d kaynak sorunlarn zecek bir vizyon gelitirmektir. Bu noktada en nemli ncelikler lkenin buday ve pamuk gibi stratejik rnlerde kendi kendine yetmesini salamak, KOBleri aktif hale getirmek, zekat sistemini canlandrmak ve sosyal yardm sistemini geniletmek, zel fonlar aktive etmek ve bunlar merkezi denetleme kurumumun gzetimine tabi tutmak, u an 4 milyar Msr Cneyhine tekabl eden ihracat teviklerini yeniden dzenlemek ve artrmak, petrol ve gaz ihracatn dzenleyen anlamalar yeniden dzenlemek eklinde ne kmaktadr. Bunlarn yan sra zelletirmeler, rekabet kanununun tekellemeye daha ar cezalar getirecek ekilde yeniden dzenlenmesi, cret dzenlemeleri de dier ekonomik dzenlemeler arasnda bulunmaktadr.
20. Partinin Resmi Sitesi: http://www.hurryh.com/, Partinin Facebook Sayfas: http://ar-ar.facebook. com/7oria.we.3adala
43
ncelikli meseleler balnda ne kan dier bir konu ise yolsuzluktur. hvana gre yolsuzlukla mcadelenin en etkili yolu bamsz, gl ve adil bir yarg sistemi kurmak, insanlar yolsuzlukla mcadele konusunda bilinlendirmek, basn bu konunun stne gidebilmesi iin zgr klmak, yerel dzeyde bilgi alma ve aratrma komiteleri kurarak yerel yetkililerin hesap verebilirliinin salanmasdr. Programn ikinci ksm siyasi reform ve zgrlklere ayrlm durumdadr. hvann ngrd siyasi reform, devletin karakteristii, siyasi sistemin yaps ve kendi programlarnda belirledikleri temel siyasi prensiplere dayanmaktadr. Bu noktada eri hukuku referans alan modern, demokratik ve sivil bir devlet ina etmek hvann en nemli siyasi ncelii olarak ortaya kmaktadr. AP eri ilkelere dayanan kanunlarn parlamento tarafndan yasalatrlmas gerektiini savunurken, bu kanunlarn anayasaya uygun olup olmadn gzetecek bir anayasa mahkemesinin kurulmasnn nemine iaret etmektedir. nan zgrlne zel bir nemin atfedildii programda FJP Mslman olmayanlarn dini ve ailevi konularda kendi kurallarn uygulamakta zgr olacaklarn belirtmektedir. Bu konuda devlet tm vatandalarnn inan zgrln ve ibadet yerlerinin gvenliini garanti altna almakla ykmldr. Hukukun stnl temelinde hibir vatanda din, inan ve etnik farkllklar nedeniyle ayrmcla urayamaz. Yasama, yrtme ve yarg erkleri arasnda gl bir kuvvetler ayrl ilkesini benimseyen AP, Msr anayasal bir sivil devlet olarak nitelendirmektedir. Siyasi sistem parlamenter sistemdir. Devletin ba devlet bakan olup, bu sfatla Msrn btnln temsil eder. Babakan ise yrtmenin banda hkmetin ve parlamentonun ileyiinden sorumludur. Bu noktada hvann siyasi sisteme ynelik temel ald prensipler yledir: zgrlk, eitlik ve frsat eitlii (dini zgrlkler, ifade zgrl, siyasi parti ve sivil toplum rgt kurma zgrl, toplanma ve gsteri zgrl, sendika yelii zgrl vb.) Yargnn bamszl Serbest ve adil seimler Hesap sorulabilirlik Vatandalarn haklarnn ve milli btnln korunmas hvann hkmet programnn drdnc blmn sosyal adalet oluturmaktadr. Bu anlamda yoksulluk ve isizlikle mcadele, enflasyonun drlmesi, temel kamu hizmetleri olan eitim, salk ve ulamn salanmas, ii ve kyllerin yaam standartlarnn artrlmas, sokak ocuklar, dilenciler gibi sosyal problemlere pratik zmler bulunmas, emekli cretlerinin artrlmas, vergi sisteminin yeniden dzenlenmesi, zekt ve vakf gibi sosyal yardm sistemlerinin gelitirilmesi, yolsuzlukla mcadele edilmesi ve
44
milli kaynaklarn Msra fayda salayacak ekilde kullanlmas hvan yetkililerinin balca sosyal adalet politikasn oluturmaktadr. nsani, ekonomik, kentsel ve retim kalknmas gibi drt ana unsurdan oluan entegre kalknma modeli, programn drdnc blmn oluturmaktadr. Piyasa ekonomisi modelini benimseyen hvan liderleri gl bir zel sektrn varlnn nemine deinmektedirler. Geni bir zelletirme program hazrlayan hvan, ila, gda ve enerji sanayi gibi stratejik nemi bulunan sektrlerin zelletirme dnda tutulmas gerektiini belirtmektedir. Bunun dnda zelletirmeler saydam ve kamu yarar esas tutularak gerekletirilecektir. Yerli giriimcilere ncelik verilecek olan zelletirme srecinde hvann ngrd dier nemli reform almas, rekabet kanununa ilikindir. Bunun dnda ekonomi programnn dier nemli bir unsurunu tasarruflar oluturmaktadr. Bu anlamda devletin maddi deeri olan ve i adamlarna ya da yabanc glere deerinden daha az bir cret karlnda tahsis edilen ya da satlan milli kaynaklarn kullanmn dzenleyen kontratlar revize etmesi en nemli nceliktir. Son olarak Msr d politikasnn anlatld beinci blmde Msrn blgesel bir g olduu tezinden hareketle Arap devletleri, Afrika devletleri, Mslman lkeler ve uluslararas ilikiler olmak zere drt ayr dzeyde lkenin d politika ncelikleri sralanmaktadr. Msrn blgede vuku bulan gelimelere kaytsz kalamayacan vurgulayan program, lkenin aktif bir diplomasiyle Arap ve Mslman dnyasnda eski sayg duyulan pozisyonunu yeniden kazanmas gerektiini belirtmektedir. srail iin Siyonist entite ifadesi kullanlrken, srail Msrn gvenliine en byk tehdit olarak gsterilmektedir. srail ile Msr arasnda yaplm olan anlamalarn yeniden gzden geirilmesi gerektii vurgulanmaktadr. Trkiye ile yeni dnemde yakn ilikiler gelitirilmesi ve Necmettin Erbakan hkmeti dneminde kurulan D8in yeniden aktif bir hale getirilmesi vurgusu dier dikkat eken ncelikler arasnda yer almaktadr. Ayrca kendi kendine yeten ve d yardmlara baml olmayan bir Msr hedefi, Amerika ile ilikilerin daha adil bir dzeyde yrtlmek istendiini gstermektedir. Ancak bu Washington ile ilikileri kesmek anlamnda yorumlanamaz. Nitekim hvan, Amerika ile ilikileri glendirmek istediklerini programda aka vurgulamtr.
45
HZBUL-MISRYYNEL-AHRAR/ ZGR MISIRLILAR PARTS

Liberal ve laik eilimlere sahip olan iadam Necip Savirs tarafndan 2 Nisan 2011 tarihinde kurulmutur. Edebiyat Cemal el itani, air Ahmed Fuad Necm, ynetmen Halid Yusuf ve Faruk el Baz (ABD Bostonda Uzay Aratrmalar Mdr) partinin nde gelen isimleri arasndadr. Laik yapnda bir devlet yapsn dncesi yaymaya almaktadr. Partinin kurucusu, kurulu amalarndan birinin, Mslman Kardelere kar mcadele etmek olduunu sylemektedir. Savirsin slam retileri hakkndaki olumsuz ifadelerinden dolay son zamanlarda birok kii partiden istifa etmitir. Savirs, demokratik de olsa slamclara yeni anayasann hazrlanma srecinde her hangi bir rol tanyacak her trl neriye iddetle kar kmaktadr. sraile kar partinin belirli bir tutumu yoktur. Partinin kurucusu ve bakan Savirs, Trkiyeyi Mslman laik bir ynetim modeli olarak grmekte ve Mslman Kardeler iktidara geldiinde Trkiyedeki modele gre hareket ederse, onlarn ynetimini kabul edeceini sylemektedir. Partinin gl bir halk destei bulunmamakla birlikte Msrl Kptilerin byk oranda desteine sahiptir. Bazlar zgr Msrllar Partisini, Kptilerin siyasi yz olarak grmekte parti ise bu nitelendirmeleri reddetmektedir.21
21. Partinin resmi sitesi: http://almasreyeenalahrrar.org/, Partinin Facebook Sayfas: http://www. facebook.com/almasreyeenalahrrar
46
HZBUL-VASAT / VASAT PARTS

Kurulu dncesi 1970li yllardaki slamc renci Hareketi liderlerinden bir grup ile slami akma bal eitli sendika yneticilerine dayanmaktadr. ounluu Mslman Kardeler Cemaati yelerinden olan bu partinin lider ve kurucu kadrosu, 1996 ylnda Mslman Kardelerden ayrlarak bu siyasi oluumun iinde yer almlardr. Partinin resmen kurulmas iin defalarca yaptklar mracaatlar Mbarek iktidar tarafndan reddedilmitir. Ancak devrim sonras, 19 ubat 2011de yaptklar mracaatn kabul edilmesinin ardndan parti resmen kurulmutur. Vasat Partisinin bakan Ebul la Mazi Msr Mhendisler Sendikas eski liderlerindendir. slami Hareket konusunda eitli eserleri vardr. Daha nceleri Mslman Kardeler iinde aktif olarak yer almtr. Ancak bugn Mslman Kardelerle anlamazlklar yaamakta ve cemaatle medya zerinden sklkla tartmalara girmektedir. Partinin dier bir ileri geleni olan sam Sultan da Mslman Kardeler iinde nemli konumlarda yer almtr. Hukuk fakltesi mezunudur ve Vasat Partisinin siyasi alma izni alma amacyla yrtt hukuki mcadelenin ban ekmitir. Medyada gl bir etkinlii vardr. slami bir vizyona gre siyasi aktivitelerini srdrdn dile getiren Vasat Partisi, baz grleriyle laik kesimlere yakn olmakla beraber bu kesimin grlerinin bazlarna temelden kardr. Mslman Kardeler ile farkllk ve ayrlklarn ne karma konusunda aba gsteren parti liderlerinin cemaate kar yaptklar aklamalar Msr medyasnda oka yer bulmaktadr. Parti ynetimi, Filistinlilerin srail igaline kar her trl yolla direniini desteklemekte ve bakenti Kuds olan bamsz bir devlet kurma haklarnn olduunu savunmaktadr. Vasat Partisi tarafndan ABD ve Batyla ilikiler zorunlu grlmekte ancak Msrn bamsz karar almas ve hibir eksene tabi olmamas savunulmaktadr. Msr kamuoyunda geni bir destee sahip deildir. Bunun en byk nedenlerinden biri Hsn Mbarek rejimi dneminde uygulanan siyasi basklar sonucu dier birok parti gibi kamuoyunda taban oluturmaya frsat bulamam olmasdr.22
22.
Partinin resmi sitesi: http://www.alwasatparty.com/
47
HZBUL-KERAME / ONUR PARTS

Msr devrimi sonras 28 Austos 2011de kurulmutur. Gemii 1997 ylna dayanmaktadr ancak o tarihten rejim yklana kadar siyasi parti olmak iin yapm olduu tm bavurular reddedilmitir. Nasrc kimliiyle bilinen Hamdin Subahi partinin genel bakandr. Parti, genel bakanla zdelemi bir yapdadr. Dier partilerle iyi ilikilere sahiptir. Parti sraili Msr ve Filistinlilerin dman olarak grmektedir. ABD ve Batnn Msrn iilerine karmalarna kar kmaktadr. Trkiyenin son dnemlerde uygulam olduu politikalardan memnun olduklarn belirtmilerdir. Kamuoyundaki arl zayftr. Kurucu bakann kiisel etkinlii partinin kurumsal faaliyetlerinin nne gemitir.
48
HZBUN-NUR / NUR PARTS

Msrda son otuz yldan beri krsal kesim zerindeki etkinlikleri artan ve kendilerini selefi olarak tanmlayan evrelerin nde gelen liderlerinden birisi olan mad Abdulaffar tarafndan kurulmutur. Kendisini muhafazakr slamc olarak tanmlayan mad Abdulaffar ayn zamanda sz konusu evrenin kanaat nderidir. Daha nceleri hi bir siyasi faaliyetin ierisinde yer almamtr. Hatta devrim ncesinde siyasi faaliyetleri haram, bidat ve vakit kayb olarak deerlendirmitir. Devrim sonrasnda Selefi akm yanllar tarafndan kurulmu olmasna ramen partinin selefilerin tm kesimlerini temsil ettiini sylemek zordur. nk Selefi akmlar baz ortak hususlar ve birbirine benzer dini sylemlere ramen kendi aralarnda bir btnlk ierisinde deillerdir. Buna karn, Selefi akmlara yakn olan ve onlar adna ortaya ktn syleyen ve kimi kurulu aamasnda olan baka partiler de olmasna ramen Nur Partisi, tm selefi guruplarn tevecchn kazanarak Hrriyet ve Adalet Partisinden sonraki en byk parti olarak grlmektedir. Etkinlikleri ounlukla muhafazakr dindar evrelerde younlamakla birlikte tabana yaylmakta olan bir eilimi temsil etmektedir. Nur Partisi, sraili ortadan kaldrlmas gereken bir dman olarak grmektedir. Bunun iin de farkl bir strateji izlenmesi gerektiini sylemektedir. ABD ve Baty faydasndan daha ok zarar olan bir aktrler olarak kabul etmektedirler. rann politikalarn iilik ekseninde deerlendirerek iileri, mmkn olan tm yntemlerle mcadele edilmesi gereken bidatiler olarak grmektedirler. eriat benimsemekte, Trkiyenin laik bir devlet ve laikliin de slamn kart olduunu sylemekte ancak Babakan Erdoann Araplara ilikin tutumunu beeniyle karlamaktadrlar.
49
HZBUL-ADL-CEDD / YEN YARIN PARTS

Siyasi bir parti olarak kurulu bavurusu Mbarek dneminde Msr Siyasi Partiler Kurulu tarafndan pe pee defa reddedilmitir. Ancak Bat dnyasndan gelen tepkiler yznden 27 Ekim 2004te resmi olarak kurulmasna izin verilmitir. Kendisini liberal ve laik olarak niteleyen Eymen Nur bu partinin genel bakandr. Eymen Nur, 2005 ylnda gerekletirilen cumhurbakanl seimlerinde Hsn Mbareke rakip olarak ortaya kmtr. Bundan dolay da parti n plana km ve Eymen Nur bir milyondan fazla oy alarak bu seimi ikinci srada tamamlamtr. Hsn Mbarek rejimi bu partinin kendisi iin gerek bir rakibe dnmesinden endie ederek hukuk d yntemlere bavurmu ve partiyi ierisinden kertmeye almtr. Bunun sonucunda parti ikiye blnm, rakip tarafa yasallk verilirken, Eymen Nuru destekleyen partinin dier kanadna partileme hakk tannmamtr. Eymen Nur, protesto srecinde etkin ekilde yer almtr. Msr devriminin baarya ulamasndan sonra yeniden gerekli olan hukuki izinleri alan parti faaliyetlerine balamtr. Yeni Yarn Partisi, srail-Filistin meselesinde 1967 snrlarnn esas alnmas gerektiini sylemekte ve srailin varlk hakkn tanmakta, ancak onunla ilikilerin normallemesine bu aamada kar kmaktadr. ABD ve Bat dnyasyla iyi ilikilere sahip olmas ve desteklenmesi nedeniyle parti bakan Eymen Nur, baz evrelerce ak bir ekilde Amerikann adam olmakla sulanmtr. Kendisi bu iddialar reddetmitir. Trkiyenin Arap dnyasna ynelik ilgisi ve sorunlara yaklam tarz beenilmektedir. Kamuoyundaki arl zayftr. Parti kurucusu olarak Eymen Nurun etkinlii, bakanln yapt partinin etkinliinden ok daha fazladr.
50
EL HZBUL-MISRYYUDDEMOKRATYYUL-CTMA / SOSYAL DEMOKRAT MISIR PARTS

23 Mart 2011de Msr devrimi sonras kurulmutur. deolojik eilim olarak liberal sosyalist bir kimlik benimsemitir. Partinin genel bakan olan Muhammed Ebul ar uluslar aras dzeyde tannan bir tabiptir. Ayn zamanda Deiim iin Ulusal Cephenin liderlerinden birisi ve 9 Mart Reform Hareketinin kurucusudur. Tannm iktisat Hazm el Biblavi, BM eski Genel Sekreter vekili ve Sosyal ler eski Bakan ve diplomat Mirfet el Tilavi partinin ileri gelen ahsiyetleridir. Kamuoyunda partinin hissedilir bir arl yoktur ancak partinin Dr. Muhammed anim gibi ileri gelen ahsiyetleri kamuoyunda saygnla ve kiisel destee sahiptirler.23
23. http://www.facebook.com/Egysdp
51
C. PART DII SYAS PLATFORMLAR

HAREKETU 6 APRL/6 NSAN GENLK HAREKET
Protestolarda ne kan 6 Nisan Hareketinin temelleri, 2007 sonunda Ahmed Mahir ve Ahmed Salah tarafndan bir sanayi blgesi olan el-Mahalle el-Kbradaki iilerin 6 Nisan 2008de yapmay planladklar greve destek vermek amacyla Facebookta bir grup kurmalar ile atlmtr. Grubun iilere destek ars beklenenin zerinde bir karlk bulmu, 6 Nisan 2008de dzenlenen greve binlerce kii katlrken dier muhalif gruplarn da destei salanmtr. Hareket, grev ve ardndan gelen gsteriler srasnda sosyo-ekonomik reform taleplerinin yan sra siyasi deiim ynndeki talepleri de gl ekilde dile getirerek dikkat ekmeyi baarmtr. lk defa Mbarekin devrilmesini talep eden pankartlar burada alm, o gn Mbarekin resimleri yrtlm, kameralar nnde inenmitir. cretlerin artrlmas, salk, eitim, ulam gibi kamu hizmetlerinin iyiletirilmesi, yolsuzluun, siyasi yozlamann, polis iddetinin, ikencenin, keyfi gz altlarn sona erdirilmesi ve adil bir yarg sisteminin kurulmas talepleri hareketin temel gndemini oluturmutur.24 2008 grevi, grubun adn daha geni kitlelere duyururken, destekilerinin artmas ile birlikte 6 Nisan Hareketi, greve giden iilere destek grubu olmaktan teye geerek siyasi taleplerin de dile getirildii muhalif bir genlik koalisyonuna dnmtr. Bununla birlikte grubun bir siyasi parti olmad, her hangi bir siyasi partiyle de balants bulunmad, sadece Msrda zgrlk ve deiim isteyen insanlarn topland bir platform olduu, kurucular tarafndan zellikle vurgulanmtr.25 6 Nisan Hareketi, Facebook zerinden 25 Ocak gn sokaklara kma ars yapan gruplarn banda gelmektedir. Hareketin ak bir ideolojik kimlii olmasa da sylemlerinde liberal eilim arlk kazanmaktadr. Devrim sonrasnda hareket yeleri arasnda tartmalar yaanm, baz yelerin ibirlikilikle ve yabanc finansman almakla sulanmas akabinde hareketten kopmalar olmutur. 26
24. Marina Ottaway and Amr Hamzawy, Protest Movements and Political Change in the Arab World, Policy Outlook Carnegie Endowment for International Peace, January 28, 2011, s.2-3. 25. Samantha M. Shapiro, Revolution, Facebook-Style, New York Times, January 22, 2009. 26. http://shabab6april.wordpress.com/
52
HAREKETU KFAYE / KFAYE HAREKET

Hsn Mbarekin bir kez daha cumhurbakan olmasn istemeyen, mevcut seim sisteminin ve anayasann deimesini talep eden toplumun farkl kesimlerinden muhalif hareketlerin 2004 yaznda birlemesi ile Kifaye (Artk Yeter) hareketi domutur. Kendini Deiim Hareketi olarak tanmlayan hareketin yzden fazla kurucusu ve yrtcs arasnda her kesimden entelekteller, sosyalistler ve muhafazakarlar yer almtr. Protestolarn rgtlenmesinde nemli rol oynayan Kifaye hareketi ile birlikte artk sokaklarda rejimi dorudan eletiren sloganlar da duyulmaya balamtr. Kifaye Hareketi, kendi fikirlerini ifade etmek ve halkla bulumak iin Msrn deiik blgelerinde gsteriler dzenlemitir 2005te Kifayenin gsterilerinde ilk defa bir tabu yklarak Hsn Mbarek istifaya arlmtr. Bu nedenle de srekli olarak devlet gvenlik birimleriyle sorun yaamlardr. Bu srete Kifaye Hareketi sadece Msrda deil, tm Arap dnyasnda zgrlklerin korunmas, ekonomik sorunlar, yoksulluk ve yolsuzluk ile mcadele konularnda bir bilin olumasnda etkili olmu ve 2004ten itibaren tm lkeyi saran ii grevlerine destek vermitir. 25 Ocakta Facebooktan Twittera sosyal paylam alar zerinden Msr halkn sokaa kmaya arrken, hareketin daha nceki protestolardan sahip olduu tecrbe ve hali hazrda geni bir kitle tarafndan takip ediliyor oluu gsterilerin baarya ulamasnda etkili olmutur. Daha sonralar Kifaye Hareketi ierisinde baz istifalar ve blnmeler olsa da bu durum hareketin niteliini etkileyecek dzeyde olmamtr. nk bu hareket bir rgtten daha ok bir topluluk hareketi olma ve toplumla buluma hedefini gerekletirmeye almtr. Ulusal medya dzeyinde etkinlikleri olmasna ramen, geni halk kitlelerine ulama ve onlar arasnda gl bir etki salama konusunda yetersiz kalmlardr. Gsterilerin baarsna ramen kamuoyundaki arl zayftr ve daha ok sekinler topluluu olarak grlmektedir.27
27.
http://www.egypty.com/top4/kefaia_opposition.asp
53
EL-CEMYYETUL-VATANYYE LT-TAYR / DEM N ULUSAL BRLK

Uluslararas Atom Enerjisi Kurumu eski Bakan Muhammed el-Baradeyin, ubat 2010da Msra gelerek otuz kadar muhalif politikac, aydn ve aktivisti bir araya getirmesi ile kurulan liberal bir harekettir.28 Deiim iin Ulusal Birlik farkl ideolojik eilimlerden gelen gruplarn olaanst halin kaldrlmas, iktidarda verasetin engellenmesi ve yarg bamszl gibi ortak taleplere odaklanmtr. Bu dnemde anayasa deimedii srece 2011deki cumhurbakanl seiminde aday olmayacan aklayan Baradey, halk bu haliyle Mbarekin hkimiyetini devam ettirecek olan parlamento seimlerini protesto etmeye armtr.29 Ancak birlik bu dnemde, hibir talebini gerekletirememi ve Msr muhalefet evrelerinde elit bir hareket olarak kalmtr. Bu hareket, Nobel Bar dl sahibi Dr. Muhammed el- Baradeyle ilikilendirildii iin medya evrelerinde geni yer bulmutur. Topluluun lideri ve koordinatr olan Dr. Mustafa Abdulcelilin yan sra medya dnyasnn nde gelen simalarndan Hamdi Kandil, Yahya el-Cemel, Eymen Nur ve Mslman Kardelerin aktif mensuplarndan biri olan Dr. Said el-Ketatini, Deiim iin Ulusal Birliin nde gelenleri arasnda yer almaktadrlar.30
28. Profile of Mohammed ElBaradei Carnegie Guide to Egypts elections, http://egyptelections. carnegieendowment.org/2010/09/27/profile-of-mohammed-elbaradei 29. Christopher Dickey, One Man Versus the Mubaraks, Newsweek, April 20, 2010. 30. http://www.taghyeer.net/
54
TLAFU EBABUS-SEVRA / DEVRM GENLER KOALSYONU

Bu koalisyon 25 Ocak devrimi srasnda Kahiredeki Tahrir Meydan gsterilerine katlanlar tarafndan kurulmutur. erisinde 6 Nisan Hareketi, Mslman Kardeler Genlii, Kifaye Genlii ve dier gruplar yer almtr. ttifak, devrim srasnda Msrdaki medya kurumlaryla iyi ilikiler kurmu, bylece gn yzne km ve medya etkinlii sayesinde de siyasi arenada nemli aktrlerden biri haline gelmitir. Dier genlik ittifaklar gibi bu grup ierisinde de devrim sonrasnda blnmeler yaanm, yeler birbirlerine ve dardakiler de yelere eitli sulamalar yneltmilerdir. Mslman Kardeler de kendilerini bu hareket ierisinde temsil eden yelerinin yeliine cemaatin kararlarna uymadklar gerekesiyle son vermitir.31 Son zamanlarda rol gittike azalmtr. Zira koalisyon liderleri farkl siyasi projeler iine girmitir.
31. http://www.facebook.com/Revolution.coalition
55
ET-TEHALUFUDDEMOKRATYYU MN ECL MISR / MISIR N DEMOKRATK TTFAK

Devrim sonras Msrda kurulmu partiler aras bir ittifaktr. Balangta 18 siyasi parti, gei srecine ilikin ak ortak bir vizyon oluturmak amacyla bu ittifaka katlmtr. lk toplant Mslman Kardelerin Hrriyet ve Adalet Partisinin Genel Merkezinde yaplm; Msr siyasi arenasnda etkin olan el Vefd Partisi, el Tecemmu Partisi, Nasrc Parti, Demokratik Cephe Partisi, Onur Partisi, Demokratik Nesil Partisi, zgr Msr Partisi, en Nur Partisi, el ad Partisi, alma Partisi gibi nemli partiler bu toplantya katlmlardr. ttifak, nemli noktalarda uzlam, yeni anayasa iin balayc olmasa da yol gsterici nitelikli st ilkeler belirlemitir. Devletin sivillii, yargnn bamszl, toplumsal adalet, ekonomik istikrar, devletin toplumsal himaye ve gzetim roln yerine getirmesi, her dzeyde Arap lkelerinin birbirleriyle ortak almasnn glendirilmesi, ortak karlar ve ibirlii zerine kurulu Araplar aras ve uluslararas ilikiler yaklamnn benimsenmesi, Nil Havzas lkelerine ayr bir nem verilmesi, ran-Trkiye ile blgenin gelecei konusunda geni apl grmeler yrtlmesi ve sraille bar srecinin gzden geirilmesi gibi hususlar zerinde uzla salanmtr. ttifak, balangta gzle grlr bir gelime kaydetmi, pek ok parti bu ittifaka girmi, ancak seimlerin yaklamas ve aday belirleme srecinin balamasyla birlikte iddetli tartmalar yaanm, ittifak ierisinde blnmeler olmutur. Bu blnmelerin en bilineni, el Vefd partisi ile Nasrc partinin aday saysnda Hrriyet ve Adalet partisi ile yaadklar anlamazlk sonucu ittifaktan ayrlmasdr. Dier partiler de bu ayrlmadan etkilenmi, ittifak iinde blnme yaam ve selefi eilime sahip olan Nur Partisi de ittifaktan ayrlmtr.32
32. http://www.egarida.com/; http://www.aljazeera.net/NR/exeres/FDB01E91-C948-4D25-9E4EB173FFD3C044.htm; http://mcdialogue.org/vb/showthread.php?t=152486
56
EL-KTLETUL-MISRYYE / MISIR OLUUMU

Msr Devrimi sonras kurulan bir dier siyasi partiler aras ittifaktr. 14 partiden olumaktadr. 15 Austos 2011de kurulmutur. Bazlar bu ittifakn, Hrriyet ve Adalet Partisinin ban ektii Msr iin Demokratik ttifaka kar kurulduunu savunmaktadr. Nitekim Msr Oluumunun nde gelen isimlerinden birisi de laik zgr Msrllar Partisi ve kurucusu olan Kpti iadam Necip Savirsdir. Bu oluum genel olarak slami eilimlere kar olan siyasi partileri ierisinde barndrmaktadr. zgr Msrllar Partisi, Tecemmu Partisi, Demokratik Cephe Partisi, Msr Demokratik Toplumsal Partisi, zgr Msr Partisi gibi laik izgideki partiler bu oluumun ierisinde yer almlardr. Ancak seim listelerinin hazrlanmaya balanmasyla birlikte hzl bir ekilde bu oluumdan da kopmalar olmutur. Bu ittifak, Msr iin Demokratik ttifaka gre daha zayf grnt vermektedir.33
33.
http://www.youm7.com/News.asp?NewsID=476711
57
TEHALUFU MISR FEVKEL-CEM / MISIR HERKESN STNDEDR TTFAKI

Seim listelerinde partilerin sahip olacaklar oranlara ilikin yaanan eitli anlamazlklar sonucu Msr iin Demokratik ttifak ierisinden km bir ittifaktr. u anda bu ittifak ierisinde 15 siyasi parti ve hareket bulunmaktadr. Bunlardan bazlar el Vasat Partisi, el Kerame Partisi, Modern Msr Partisi, mmet Partisi, Nasrc Parti, Demokratik Halk Partisi, Msr Arap Partisi, Toplumsal Bar Partisidir. Bu partilerin ounun bilinen bir toplumsal taban yoktur. Seim ncesi yaplan seim ittifaklar iindeki en zayf ittifak olarak kabul edilmektedir. Bu oluum sadece bir seim ittifak olarak ortaya kmtr ve dier oluumlar gibi siyasi olarak kurulup daha sonra bir seim ittifakna dnm deildir.34
34.
http://digital.ahram.org.eg/Policy.aspx?Serial=668987.
58
NC BLM
DN AKIMLAR
A. CEMAATU HVAN-I MSLMN / MSLMAN KARDELER

1. Tarihsel Arka Plan
Mslman Kardeler Cemaati 1924 ylnda Osmanl hilafetinin ilgasndan sonra slam dnyasnda meydana gelen otorite boluunu doldurmaya ynelik olarak Hasan el Benna tarafndan 1928 ylnda Msrn smailiyye ehrinde kurulmutur. Bennann tanmyla, bir hayr cemiyeti olmad gibi snrl amalar olan bir siyasal parti ya da yerel bir rgt de deildir. Msrdaki ahlaki yozlamaya kar slami ilkelere dayal, adil ve ahlaki bir toplum oluturmak amacyla yola km bir harekettir.35 Ksa srede halk iinde destek bulan Mslman Kardelerin 1931 ylnda olan ube says, 1938e geldiinde lke apnda 300e ulam ve Msrn nemli muhalif gruplarndan biri haline gelmitir. Bununla birlikte erken gelen bu gl konum ayn zamanda hareketin rejim tarafndan srekli bir tehdit olarak alglanp bastrlmaya allmasn da beraberinde getirmitir. Bu dnemde Hasan el-Benna defalarca tutuklanm, hareketin yaynlar toplatlm, toplantlar yasaklanm ve gazetelere rgt hakknda yayn yapma yasa gelmitir. Buna kar 1940lar boyunca bymeye devam eden hareketin ube says, 1948 ylnda 2000e ulam ye says ile bir milyonu amtr. Sava sonras yllarda Mslman Kardelerin sosyal faaliyetleri daha geni kitlelere ulamaya balam, hareket, hastaneler, klinikler, okullar ve kk imalathaneler kurmaya ynelmitir. 36 1942 ylndan itibaren rdn ve Filistinin dou blgelerinde yaylmaya balayan cemaatin organize ettii tugaylar Filistin topraklarnda 1948 ylna kadar aktif olarak savamtr. O dnem, Msrdaki partilerin ounun askeri kanad bulunmaktadr. hvan Tugaylar, dnemin Arap ordular ierisinde baarl olan askeri birlikler olarak anlmaktadr. Bu durum, byk devletleri zellikle de ngiltereyi tedirgin etmi, Msr ynetimine yaplan basklar sonucunda Mslman Kardeler Cemaati dnemin Msr Babakan Muhammed Fehmi Nukrai tarafndan tm ubeleri ile birlikte kapatlmtr. Bu kararda ngiltereden gelen basklar kadar sosyal faaliyetleri ile geni bir halk kitlesine ulaan h35. Albert Hourani, Arap Halklar Tarihi, stanbul, letiim Yaynlar, 1997, s.406.; Cook, a.g.e,. s.43. 36. History of the Muslim Brotherhood in Egypt, Ikhwan Web, http://www.ikhwanweb.com/article. php?id=799
60
vann Msr iinde paralel bir devlet haline geldii dncesi de etkili olmutur.37 Babakan Nukrainin bir suikasta kurban gitmesinin ardndan hvan, bu suikasttan sorumlu tutularak Filistin cephesinde savamakta olan birok mensubu dhil olmak zere geni apl bir tutuklama ile kar karya kalmtr. Hasan el Benna 12 ubat 1949da urad suikast sonucu hayatn kaybetmitir. O dnem halk arasnda, Kral Faruk bu olaydan sorumlu tutulmu ve babakannn lmne bu ekilde karlk verdii yorumlar yaplmtr.38 1952de Hr Subaylar darbesinin bandaki isimlerle yakn ilikide olan cemaat, bu srecin baarl olmasna katk saladysa da devrimde dorudan rol oynamamtr. Devrim sonrasnda gcn paylamak istemeyen ordu, slami bir dzen isteyen Mslman Kardelerle ksa sre iinde gr ayrlna dmtr. Mslman Kardeler 1954te Nasra gerekletirilen bir suikast giriiminden sorumlu tutulmu ve Nasr ynetimi tarafndan sert nlemlerle bastrlmtr. Bu dnemde hareketin pek ok yesi hapse atlm, toplama kamplarna gnderilmi, ikence grm ve dier lkelere snmlardr. Enver Sedatn 1970de baa gemesi ile birlikte Mslman Kardeler zerindeki bask greceli olarak azalmtr. Bu dnemde toplama kamplar kapatlarak, aamal olarak tutuklu bulunan rgt yeleri serbest braklmaya balanmtr. Bununla birlikte Mslman Kardelerin yasad konumu deitirilmemi, ancak varln srdrmesine de tolerans gsterilmitir. Hareketin sistem iindeki bu pozisyonu Mbarek dnemi boyunca da devam etmitir. Btn bu engellemelere karn hareket bu dnemde glenmi ve ye saysn artrmtr. Nasr dneminin ykc etkisi, hareketin fikri temellerinde ve politikalarnda da deiimlerin yaanmasnda etkili olmutur. Gl bir halk desteine sahip olan Mslman Kardeler, demokratik seim srecine dhil olma abasna girmitir. Msrda parlamento seimleri byk lde muhalefetin katlmna kapal olmakla birlikte 1984te Mslman Kardelerin Vefd Partisi iinde aday gstermesine izin verilmitir. 1987de rgt bu sefer i Partisi ile ittifak yapmtr. Her iki seferde de Mslman Kardelerle ittifak yapan partiler, btn dier muhalif partilerin toplamndan daha ok oy almtr. 1991de gerekleen Krfez Savana Msrn verdii destek Mbareke kar tepkileri artrmtr. 1992de Msrda yaanan deprem sonrasnda Mslman Kardelerin yrtt faaliyetler sonras hareketin halk iindeki poplaritesi ykselmitir. 1992de on yllk zmni bir ibirliinin ardndan Msr hkmeti, hem Msr Halk Meclisinde hem de lkenin itibarl meslek rgtleri iinde belirgin bir siyasi g kazanan Mslman Kardeleri zayflatmak abas iine girmi ve Msr devleti ile hareket arasnda be yl sren dk younluklu
37. a.g.e. 38. Cemal yd, Haritatul-Harekatil-slamiyye fi Msr, s.33-35; Muhammed Moro, el-Hareketul-slamiyye fi Msr, s. 154-165; Takrirul-Haletid-Diniyye fi Msr, Merkezul-Ahram lid-Drasatis-Siyasiyye velIstraticiyye, Msr-1995.
61
bir mcadele dnemi yaanmtr.39 1995 ve 1996 yllarnda ok sayda hareket yesi bir kez daha tutuklanm ve seimlere girmesi yasaklanmtr. 2000 seimlerinde bamsz adaylar gsterme imknna kavuan Mslman Kardeler, mecliste 17 sandalye kazanmlardr. Btn engellemelere ramen elde edilen greceli seim baarsnn ardndan, 2004 ylnda Muhammed Mehdi Akif nderliinde balatlan reform giriimi rgtn siyasi evriminde nemli bir ke tadr. lk defa hareket kamuoyuna lkeyi ynetmek iin en iyi sistemin zgr ve adil seimlerle daha ok oy alan partinin iktidara geldii parlamenter sistem olduunu aklamtr.40 2005 seimlerine reform rzgr ile giren Mslman Kardeler, ncekilere gre daha adil ve zgr bir ortam sunan seimlerde 454 sandalyeden 88ini kazanarak nemli bir baar elde etmitir. Mslman Kardelerin bu baars Mbarek rejimini tedirgin ederken, 2010 seimleri ncesinde hareket bir kez daha bask ile kar karya kalmtr. Bu dnemde hareketin pek ok yesi tutuklanm, eitli sindirme politikalarna maruz kalmtr. Bu bask Mslman Kardeler iinde karln bulmu, hareket iinde reform yanls Muhammed Habib karsnda Muhammed Bedii liderlik seimlerini kazanmtr.41 2010 seimlerinin ilk turunda Mslman Kardelerin bamsz adaylarnn tek bir sandalye bile kazanamamas, usulszlk iddialarn beraberinde getirirken hareket dier muhalefet partileri ile birlikte seimlerin ikinci turunu boykot etmitir. 2011 ylnn balarnda Hsn Mbarekin ynetimi terk etmek zorunda kald protestolarn ardndan Mslman Kardeler, siyasi alanda faaliyet gstermek iin Hrriyet ve Adalet Partisini kurmu ve parti ilk gnlerden itibaren Msrn en gl partisi olarak anlmaya balamtr. Mslman Kardelerin Genel Mridi olan Dr. Muhammed Bedi, Genel Mrit Yardmcs olan Hayrat e atr ve rad Brosu Sorumlusu Dr. Mahmud zzet cemaatin bugn ne kan ahsiyetleridir. Mslman Kardeler Cemaati Genel Mrid Yardmcs olup cemaat ierisinde planlama ve eitimden sorumludur. Cemaatin esas beyni eklinde nitelendirilmektedir. 1950 doumludur. skenderiye niversitesinden 1974 ylnda mhendis olarak mezun olmutur. El Mansure niversitesinde yksek lisans yapmtr.
39. Cook, a.g.e, s. 28. 40. Mubadira al-Ikhwan al-Muslimin houl Mabadi al-Islah fi Misr [The Initiative of the Muslim Brotherhood regarding Principles of Reform in Egypt], March 2004. 41. Shadi Hamid, The Islamist Response to Repression: Are Mainstream Islamist Groups Radicalizing?, Policy Briefing, Brookings Doha Center, August 2010, s.5.
62
Yine Ayn ems niversitesi Sosyoloji Blmnden lisans bulunmaktadr. 1974 ylnda Mslman Kardelere katlmtr. 70li yllarn balarnda skenderiye niversitesinde slami Eylem grubunun kuruluuna katlmtr. Drt kez hapse mahkm edilmitir. 25 Ocak Devrimi sonras serbest braklmtr.
2. Temel Grleri
Cemaat kendisini toplumun, Arap ve slam dnyasnn uyan iin alan slami bir grup olarak tanmlamakta, barl olduunu, uray esas aldn, demokratik kurallar ve ounluun ynetimini esas olarak benimsediini ifade etmektedir. Cemaat, herkesi zellikle de Kptileri de memnun eden bir sylem benimsemi, ancak muhalifleri bu sylemi siyasi bir taktik olarak deerlendirmitir. Mslman Kardeler Cemaati, gl bir rgtsel yapya sahiptir ve bu yapya sk ekilde belirlenmi kriterler erevesinde seimle girmek mmkndr. Cemaat, daha nce Msrda dzenlenen renci, parlamento ve sendika seimlerine katlm, kendi ideolojisine aykr olan glerle bile seim dnemlerinde ittifaklara girmitir. Cemaat, toplumsal, siyasi, kltrel, ekonomi ve eitim alanlarnda kendi programna uygun olarak faaliyet gstermektedir. Ayrca kuruluuna katkda bulunduu bir bankas, okullar, hizmet ve hayr projeleri vardr. Cemaat bu projelerin topluma hizmet iin olduunu sylerken, muhalifleri ise bu projelerin cemaati yaygnlatrp nfuzunu artrmak iin kullanldn ileri srmektedir. Mslman Kardeler, Batl hkmetlerin Arap ve slam halklarn hegemonya ve kontrol altna almaya altn ve dolayl yollarla smrgecilik sistemini srdrmeye abaladklarn dnmektedir. Cemaat, Msr Dileri Bakanl kanal dnda yahut onun onay olmadan d hkmetlerle iliki kurmay reddetmekte ve bylelikle d glerle ilikisi olduuna dair herhangi bir sulamayla karlamamaya almaktadr. Bununla birlikte cemaatin, her trl aratrma merkezleriyle, resmi olmayan sivil toplum kurulularyla srekli diyalog halinde olduu bilinmektedir. Cemaat, sraili tanmay reddetmekte ve sraile kar silahl mcadeleyi her Msrl ve her Mslman iin dini bir vecibe olarak grmektedir. Eski Genel Mrit Mehdi Akif bu grlerini u szlerle aklamaktadr: srail cemaat nazarnda sadece Siyonist, mukaddes Arap ve slam topraklarnn gasps durumundadr ve bunun iin de ok kan dkmtr. Ne kadar srerse srsn bu yapy ortadan kaldrmaya alacaz... Bu cemaatin deimez ilkelerinden birisidir ve asla tartma veya anlamazlk sz konusu deildir.42
42. http://www.ikhwan.net/wiki/index
63
B. SLAM CHAD
1964te bir grup renci tarafndan kurulmutur. Birok niversitede faaliyetlerini younlatran bu hareketin nde gelen liderleri arasnda Alevi Mustafa vardr. Hareketin ortaya k dncesi daha ok eri Cemiyet ve selefi eilimli olan Muhammedi Snnet Yanllar isimli gruplarn eitli camilerde halka ynelik dzenledikleri derslere dayanmaktadr. lk balarda iddet yanls fikirlere uzak duran cemaatin yeleri, Msrda dini cemaatlere ynelik artan basklarla birlikte zamanla iddet ieren eylemler iinde yer almlardr. 1966 senesinde idam edilen Seyyid Kutubun Yoldaki aretler isimli kitab bu grubun temel referans kayna olmutur. slami Cihad, ilk dnemde Msr ordusu iine szmaya younlam, bu yolla yeterli sayya ulaldnda ve artlar olgunlatnda bir darbe yapmay hedeflemitir. Cemaat saflarnda ilk ayrma 1967 ylndaki srail yenilgisi sonras gereklemitir. Bu srete askeri darbe dncesinden vazgeilip halk hareketi yoluyla deiim dncesini benimseyenler ile kar kanlar ayrmtr. 1973 Savanda srail karsnda yaanan yenilgi, toplumun tm kesimleri zerinde etkili olduu gibi cemaati de etkisi altna almtr. Bunun akabinde slami Cihad iinde kkl kopular beraberinde getiren metot ve sylem tartmalar yaanmtr. Ancak grubun ana bnyesi smail Tantav ve Eymen Zevahiri liderliinde varln srdrmtr. Arap Birliinde brokrat olarak alan Dr. Salih Seriyyenin de slami Cihad zerinde nemli bir etkisi vardr. Bununla birlikte Seriyyenin cemaati daha ok cihat faaliyeti yapma konusunda ikna etme abas ve bu yndeki fikirleri pek fazla karlk bulmam ve bunun zerine kendisi Serriye grubu ad verilen bir grup ile cemaatten ayrlmtr. Bundan sonra farkl bir oluum iine giren Salih Seriyye, Askeri Akademide baarsz bir darbe giriiminde bulunmasnn ardndan idama mahkm edilmitir. Daha sonra Ahmed Salihin bana getii grubun liderleri hapse mahkm edilmi ve ardndan blnmeler gelmitir. Bu ayrmalardan en bilineni, lml liderlerden saylan ve Yitik Farz kitabnn yazar Muhammed Abdusselam Ferecin ayrldr. Kendisi ordudaki subaylardan bir ksmn saflarna katmay baarmtr. Bu subaylardan en bilinenleri Askeri stihbarat Binba Abbud ez-Zmer ve stemen Halid el slambulidir. Bu dnemde slami Cihad ile slami Cemaat iindeki baz gruplar arasnda bir birliktelik kurulmutur. Bu yaplanma, eski Msr lideri Enver Sedata 1981 Ekiminde suikast dzenlemitir. Sedatn ldrld operasyon sonrasnda slami Cihad ve slami Cemaat gruplarnn yelerinin ou ve liderleri tutuklanmtr. Mahkeme srecinde slami Cihad ierisinde
64
de liderlik mcadelesi balam ve sonunda gruba blnmtr: Birincisi u anda ABDde tutuklu bulunan Dr. mer Abdurrahman liderliindeki slami Cemaat, ikincisi Abbud ez-Zmer grubu dieri de Eymen Zevahiri grubudur. 1990 yllarnda Msrda meydana gelen saldrlarla ismi gndeme gelen cemaatin bu srete birok yesi tutuklanm ve grup g kaybetmeye balamtr. Bunun zerine 1995 ylnda tek tarafl olarak atekes ilan etmiler, Msr iindeki askeri faaliyetlerini durdurduklarn aklamlardr. Bu srecin akabinde Seyyid erif gibi baz cemaat liderleri hapishanede dnsel olarak yapy gzden geirmi, iddete son verip kanun ve anayasaya sayg duyma karar almlardr.43 2011deki Msr devriminin ardndan dier slami hareketler gibi slami Cihad da tm gruplaryla birlikte Msrda siyasi srece katlacan duyurmutur. Bu amala cemaat na ve Kalknma Partisi adyla bir parti kurmu, gl olduu el Said blgesi bata olmak zere kendi listeleriyle seime katlma karar vermilerdir. Yine bu srete cemaat iddet ve silah braktn duyurmutur. Cemaatin efsanevi liderlerinden olan Abbud ez-Zmer hapisten ktktan sonra kamuoyuna yapt aklamalarda sklkla gemite yaptklarnn yanl olduunu dile getirmektedir. Son olarak verdii bir rportajda Enver Sedat ldrmekle yanl yaptklarn, onu anlamadklarn sylemi, cemaat adna ailesinden ve Msr halkndan zr dilemitir.44
C. CEMAAT- SLAM
slami Cemaat (Cemaat-i slami), Msr niversitelerinde 1970li yllarn ortalarnda renci birlikleri ve dini gruplar eklinde kurulmutur. Cemaat rencilere hizmet, bilinlendirme ve toplumsal alandaki faaliyetlerle ne km ve bu nedenle Msrdaki niversitelerin ounda hzla yaylmtr. Ardndan yeleri daha dzenli bir rgtlenmeye
43. Cemal yd, Haritatul-Harekatil-slamiyye fi Msr, s.33-35.;Muhammed Moro, el-Hareketulslamiyye fi Msr, s. 154-165;Takrirul-Haletid-Diniyye fi Msr, Merkezul-Ahram lid-Drasatis-Siyasiyye vel-Istraticiyye, Msr-1995 44. http://www.masress.com/almesryoon/80979
65
gemek istemitir. Bu dorultuda tm niversite ve fakltelerde bir ura ve emirlik kurmular ve bu ekilde ynetimlerini oluturmulardr. Cemaatin kitlesel etkisinin daha da bymesi zerine cemaatin tavrlar sertlemi ve Msr rejimine kar farkl eylemler gelitirmeye balamlardr. slami olmayan baz uygulamalarn ortadan kaldrlmasn isteyen cemaat, Msrda slam eriatnn uygulanmasn istemitir. Cemaat bu dnemde, Camp David Anlamas, ran ahnn Msr ziyareti ve srail hkmeti yelerinin bazlarnn Msr ziyaretlerine ynelik protestolar dzenlemitir. Tm bu protestolar rejimle cemaat arasndaki gerginlii trmandrm, cemaatin baz yeleri iddete ynelmilerdir. 1978 ylnda Mslman Kardeler, sahada bulunan tm slami cemaatleri saflarna katlmaya davet etmi, slami Cemaatin baz yeleri bu ary kabul etmi ve hvann saflarna katlmlardr. Baz yeler ise bu ary reddetmi, rejime kar daha sert bir duruu benimsemi, ama iddete bavurmamtr. 1980li yllarda Cemaat, ikinci bir daveti slami Cihad Hareketi lideri Muhammed Abdusselam Ferecden almtr. Ferec, onlardan slami Cihada katlmalarn ve silahl eylem dncelerini benimsemelerini istemi, Kerem Zhd liderliindeki bir grup da bu ary kabul etmitir. Kerem Zhd, Cemaatin ura Meclisinde bu fikri sunmu, meclis iki istiare heyetinin oluturulmasn ve cemaat emirliini el Ezher hocalarndan ve u anda Amerikada tutuklu bulunan Dr. mer Abdurrahmann stlenmesini kabul etmitir. 6 Ekim 1981de Enver Sedatn ldrlmesi sonras Cemaat youn ekilde rejimle atma iine girmi, ou lideri idam veya mebbet hapse mahkm olmutur. 1990larda Msr gvenlik gleri Cemaate ok ar operasyonlarda bulunmutur. Gc iyice krlan slami Cemaat 1997de iddeti durdurma inisiyatifi balatm, eski dncelerini bir kenara brakp kkl bir zeletiri sreci iine girmi ve eski dncelerini eletiren onlarca kitap yaynlamtr. Bu zeletirilerden sonra Cemaat sadece bir davet ve tebli grubuna dnmtr.45 slami Cemaat yneticileri, iddet yntemini braktklarn, rejimi ve yneticileri tekfirle itham etmekten vazgetiklerini ve siyasi almalara baladklarn ilan etmilerdir. Hatta bu srete kurucularndan biri olan Nacih brahim liderliinde bir parti de kurmulardr. Nacih brahim ayn zamanda 2011 ylnda kurulan Bina ve Kalknma Partisinin Genel Bakandr. Abbud ez-Zmer de yine bu oluumun akil adamlar arasnda yer almaktadr. slami Cihad ile slami Cemaat yaplanmalar 1980 yllarndan sonra i ie duran bir yapya brnm, muhatap kitlesi hep ayn kalm ancak liderlik dzeyinde yaanan baz sorunlar bu yaplar birbirinden bamsz oluumlar haline getirmitir.
45.
Cemal yd, Haritatul-Harekatil-slamiyye fi Msr, s.82-87.
66
D. SELEF AKIMLAR
Bugn Msrda toplum zerinde etkili olan ve selefi oluumlar olarak isimlendirilen gruplarn zerinde durduklar temel husus, Kuran ve Snnet eksenli bir yaam modelini hayata geirmektir. Birok farkl yaplanmaya karn bu ortak husus zerinden hareket eden selefi gruplar genel olarak aadaki gibi tasnif etmek mmkndr.
EL-CEMYYETU-ERYYE/ ER CEMYET
Tam ad el-Cemiyyetu-eriyye liteavunil-Amiline bil-Kitab ves-Snne / Kitap ve Snnetle Amel Edenlerin birlii iin eri Cemiyet olan bu grup 1913de el Ezher limlerinden eyh Mahmud Hattab el Sbki tarafndan kurulmutur. Cemaat kuruluundan beri siyasetten tamamen uzak durmu, bu nedenle de tarihi boyunca Msr resmi makamlaryla bir sorun yaamamtr. Cemaat, siyasete ilikin bu tavrndan dolay Msrn farkl blgelerinde yaylma istidad gstermitir. Dier baz dini oluumlar tarafndan slah vizyonunun dank olduu, kapsaml bir slah programnn olmad, toplumun siyasal, sosyal ve ekonomik sorunlarna zm getiren ak ve net bir vizyondan yoksun olduu eklindeki eletirilere maruz kalmtr. Cemiyet devrim ncesi dier hareketlerle ibirlii yapmaktan kanmtr. Gvenlik glerinin basklarna uramama veya faaliyetlerinin tehlikeye girmemesi dncesiyle hayr almalarn glendirmi, bu dorultuda bata Gazze eridi olmak zere slam dnyasnn eitli blgelerinde etkinliklerini artrmtr. Blgesel hayr rgt olarak BMye kaytl drt Msr kuruluundan birisi olan Cemiyet, byk hayr faaliyetlerinden tr 2009da Uluslararas Kral Faysal dl almtr. eri Cemiyetin el Tibyan adnda bir yayn organ bulunmaktadr. Bu dergide gncel politik konulara girilmekten uzak durulmakta, daha ok genel dini konular zerinde durulmaktadr. eri Cemiyet, devrim sonras siyasete daha fazla mdahil olmaya balam, gelien olaylara ilikin siyasi grler bildirmeye balamtr. Cemiyet kesinlikle bir siyasi parti kurmayacan aklamtr. Bununla birlikte, siyasete ilikin bakn eri Cemiyetin ortak slami faaliyetlere, siyasete ve parti almalarna bak bal altnda yaynlad bir kitapkta u
67
ekilde dile getirmitir: Parti kurma yoluyla siyaset yapmak, toplumun tm kesimlerinin nnde iktidara ulama kapsnn ald u srete slamclar iin de farz- kifayedir. Bylelikle gayr-i slami glerin iktidara ulamalar engellenmi olacak ve adil bir slami ynetim kuracak kimselerin n almak suretiyle nemli bir fayda elde edilecektir.46
CEMYYETU ENSARUS-SNNE / SNNET YANLILARI CEMYET

Cemiyyetu Ensarus-Snnetil-Muhammediyye / Muhammedi Snnet Yanllar Cemiyeti 1926 ylnda el Ezher limlerinden eyh Muhammed Hamid el Fak tarafndan kurulmutur. Ayrca Cemiyetin dier pek ok lideri de el Ezher kkenlidir. eyh el Faki nceleri eri Cemiyetin kurucularndan olmasna ramen baz din konularda farkl dnmesinin ardndan bu cemiyeti kurmutur. 1969da Msr hkmeti, Muhammedi Snnet Yanllar Cemiyetini eri Cemiyetle birletirip faaliyetlerini dondurmutur. Ancak Sedat dneminde 1972de bamsz bir kurulu olarak yeniden etkinlik kazanmtr. Cemiyet, faaliyetlerinin ounu bidat ve hurafelerle ve tasavvufla mcadele etmeye ayrmtr. Msrn farkl blgelerinde Cemiyete bal binlerce mescit vardr. Bu da Cemiyete kitleselleme imknn salamtr. Snnet Yanllar Cemiyeti, dorudan siyasi faaliyetlerden hem szl hem de fiili olarak uzak durmutur. Yayn organlarnda siyasi konular gndeme almam ve gr belirtmemitir. Cemiyet, topluma ynelik hayr faaliyetlerini srdrm, bununla birlikte sylemlerinde eriatn hkim olmasnn gereklii ve adil bir slami ynetimin kurulmas iin aba gstermeyi esas almtr. 2011 ylnda meydana gelen gelimelerden sonra siyasetten uzak duran tavrn devam ettireceini aklamtr. Bununla birlikte Cemiyetin ynetim kurulu bakan, basna yapt bir aklamada cemiyetin gl suretle Allahn eriatn hkim klmaya en fazla yetkin olan slamc adaylar destekleyeceini sylemitir.47
46. 47.
Muhammed Moro, el-Hareketul-slamiyye fi Msr, s. 209. http://www.aljazeera.net/NR/exeres/9FB81700-7E16-403A-B088-7D24E0EFD1C1.htm
68
CEMAATUT-TEBL VED-DAVE / TEBL VE DAVET CEMAAT

Tebli ve Davet Cemaati eyh Muhammed lyas el Kandehlevi tarafndan Hindistann Delhi blgesinde 1867de kurulmutur. Cemaat, Msra 1970li yllarn ortalarnda selefi eilimlere sahip olan eyh brahim zzet araclyla gelmitir. eyh zzetin sahip olduu selefi eilim cemaate, hareket, tebli yntemi ve davet alanlarnda kendine zg bir karakter kazandrmtr. Cemaat, dnsel ve teblie dnk metodunun her eitim seviyesinden insann anlayabilecei ve etkileim kurabilecei ekilde olduka basit olmas iin almtr. Bylelikle Cemaat, Msrn farkl toplumsal kesimlerinde byk bir halk destei elde etmitir. Yine siyasetten uzak durmas, hatta herhangi bir ekilde siyasete karanlar da eletirmesi hareketin genilemesini salamtr. Cemaat yeleri vakitlerinin ounu dzenli olarak camilerde geirmek, insanlar camiye ekmeye almak ve onlar bilinlendirmek iin uramaktadr. Cemaat, devrim sonrasnda siyasete katlma alanndaki baknn deimediini aklamtr. Ancak baz yelerine cemaat yesi olarak deil ancak bireysel olarak siyasete katlma izni vermitir.
KURUMSALLAMAMI SELEF OLUUMLAR

Selefi eilimler tamalarna ramen yukarda belirtilen cemiyetler gibi rgtsel veya kurumsal bir nitelik tamayan ve genellikle de hitabeti gl olan baz vaiz ve hatipler etrafnda bir araya gelen gruplar bu balk altnda tasnif etmek mmkndr. Bunlar hakknda kullanlan lmi Selefilik veya Cihadi Selefilik gibi isimlendirmeler ya gvenlik gleri tarafndan veya bakalar tarafndan kullanlmtr. Bu yaplarn genel zelliklerini yle belirtmek mmkndr.
Daveti Selefilik:
1970li yllarn ortalarnda Msr niversitelerinde ortaya kmtr. el skenderiye niversitesinde eyh Muhammed smail el Mukaddem, Ahmed Ferit, Sait Abdulazim, Ebu dris, Kahirede ise Abdulfettah el Zeyni nclnde ortaya kan selefi eilimli bu hareket iin lm Selefilik tanmlamas yaplmtr. Mslman Kardeler, bu ekibe kendi saflarna katlma teklifinde bulunmu, ancak bu neriyi reddeden grup kendilerine Selefi Okulu adn vermilerdir.
69
Mslman Kardeler ile bu grup arasnda zellikle de selefilerin kalesi olarak bilinen el skenderiye niversitesinde gerginlikler yaanmtr. Selefiler, Mslman Kardelerle anlamazlk ierisinde olmu, onlarn siyasetle uramasn eletirmiler ve baka slami meselelerde de ihtilafa dmlerdir. Nitekim Selefiler, 2011deki Msr devrimi ncesi, tarihleri boyunca siyasetle uramamaya zen gstermi, bunu eytan ii olarak grm ve hvann da siyasetle uramasn mmet iin bir fitne olarak deerlendirmilerdir. Selefiler, bu srete kendilerini gelitirmi, hayr faaliyetleriyle urap halk taban elde etmeye almlardr. Bu srete hareket, Selefi Davet adn almtr. Sz konusu selefi gruplar tarihleri boyunca hibir rgtsel ve dzenli eylem ierisinde olmamlardr. Bu hareketlerde, grup ile gruba kendi bak asna gre slami retileri anlatan bir eyh/ hatip bulunmaktadr. Bu eyhin hitabet ve etki gcne gre gruba katlanlarn says deikenlik gstermitir. eyh Muhammed Hassan, Muhammed Hseyin Yakup, Ebu shak el Huveyni, Ahmet Ferit, Yasir Burhami, Muhammed Hseyni el Affani isimli ahsiyetler bu selefi gruplar zerinde karizmatik bir etkiye sahip kimselerdir. Bu ahsiyetlerin nclnde, son yllarda Msrda kadnlara ve mzie yer vermeyen en Nas ve er Rahme gibi zel dini kanallar kurulmutur. Bu kanallar son yllarda selefi dncenin yaygnlamasna byk katklar salamtr. Pek ok dini meseledeki grleriyle zaman zaman toplum iinde byk tartmalarn yaanmasna sebep olmulardr. Selefi gruplar ierisinde niversiteliler ve aydn kesimler de yer alm ancak selefi fikirler daha ok halkn alt tabakalarnda destek bulmutur. Selefiler, iddeti bir deiim yntemi ve arac olarak grmemektedirler ancak dier slami hareketler gibi lke ynetiminde eriatn uygulanmas gerekliliine inanmaktadrlar. Genel kanaat, selefi akmn Msra, Krfezden zelikle de Suudi Arabistandan nfuz ettii ynndedir. Hareket, kendi dncelerini ieren ok sayda kitap vb. materyali Msrda cretsiz olarak datmaktadr. Ayrca Suudi Arabistann en mehur dini kanaat nderlerinden eyh bn Baz ve bni Useymeyn Msrda selefi akmn referans kayna saylmaktadr. Selefi eilimli tm gruplar Mslman halklarn geri kalma nedeninin bidat, hurafe, zayf ve uydurma hadislerin toplum iinde yaygnlamasna balamaktadr. Bu durum onlara gre slam fkh ve dnce mirasn bozmutur. Selefi akm bu arka plana dayanarak tm abalarn selefilii anlatmaya, dini literatr bidat, hurafe ve uydurma hadislerden temizlemeye ayrmtr. Bu nedenle de selefiler youn olarak hadis ve hadis ilimleri zerinde younlamaktadrlar. Selefiler, 2011deki Msr devrimine kar km ve bunu aka dile getirmilerdir. Baz selefi eyhleri Tahrir Meydannda gsteri dzenlemeyi bidat saym, yneticiye kar
70
kmann dini olarak haram olduuna hkmetmilerdir. Ancak baz gen selefi gruplar bamsz olarak harekete gemi ve devrime katlmtr. Devrimin Mbareki devirmede baarl olmas ve devlet gvenlik kurumunun ortadan kaldrlmas sonras selefiler siyasi hayata farkl ekillerde katlmaya balamlardr. Daha nceleri siyasi partileri haram olarak grmelerine ramen ok sayda parti kurmular ve yine bir zamanlar haram saydklar gsteri ve protestolara katlmaya balamlardr.
Eylemci Selefilik:
Dier Selefi akmlar gibi 1970li yllarn ortalarnda ortaya kmtr. Bu akm Kahirede Seyyid el Arabi, Dr. Muhammed Abdulmaksut, eyh Neat brahim gibi genler tarafndan kurulmutur. Bu akmn takipileri ve baz ileri gelen hatipleri kendileri iin kullanlan Eylemci Selefiler isimlendirmesine kar kmlardr. Eylemci Selefi olarak isimlendirilen bu gruplarn tamam temelde Daveti Selefilik ile ortak dncelere sahiptir. Ancak farkl olarak, eriat ile hkmetmeyen yneticiyi kfir olmakla sulamaktadrlar. Bu sulama onlar siyasal iktidarla ok sert bir ekilde kar karya getirmitir. Buna karn hareket devlete kar silahl bir mcadeleyi caiz grmemi, bunu byk bir fitne kaps olarak deerlendirmitir. Ancak yneticiyi kfir olarak nitelendirmeleri nedeniyle 2001 ylnda gvenlik glerinin byk bir darbesiyle karlamlardr. Grubun eyhleri ve takipileri bu srete tutuklanm, bazlar mahkm edilerek camilerde konumalar yasaklanmtr. Gvenlik gleri tarafndan uygulanan basklar nedeniyle bu srete kitlesel etkileri byk lde zayflamtr. Eylemci Selefiler arasndan siyasi faaliyetlere katlanlar olmu, siyasi bir parti kurmular, eriatn Msrda yasamann kayna olmas iin mcadele etmeyi bir grev saymlardr. Msrda devrim ncesi ve sonras en nemli tartmalardan birisi de Kptilerden slamiyeti seenler meselesidir. Selefiler bu konuyu kendileri iin ok nemli grmektedir. Msr Kilisesi onlar slam benimseyen Kptileri alkoymakla sulamakta ve Mslmanl benimseyen Kptilerin yeniden Hristiyanla dnmesini talep etmektedir. Selefiler bu erevede Kptiler ve kilise ile gerginlik ve atmalara girmektedir. Selefiler, kilisenin slamiyeti benimseyen kadnlara bask yapmamasn ve onlarn ya el Ezher eyhliine veya savcla teslim edilmelerini istemektedir. Tm bu selefi oluumlar devrim sonrasnda farkl siyasi eilimlere sahip olmalarna ramen seim srecinde Nur Partisini destekleyerek siyasal bir btnlk meydana getirmilerdir.
71
E. TASAVVUF OLUUMLAR
Tasavvufi oluumlar veya tarikatlar manevi bir eitim yolu olarak hicri 6. yzyldan itibaren Msrda ortaya kmaya balamlardr. 7. yzyl ise Msrda tasavvuf yzyl olmu, pek ok sufi hareket ortaya km ve bu hareketlerin nde gelenleri varlklarn gnmze kadar srdrmtr. Sz konusu tarikatlar, 23 Haziran 1952 devrimi sonrasnda kamu faaliyetleriyle ilgilenmeye balamlardr. O dnemlerde 60 kadar farkl tarikatn yaklak 3 milyon civarnda mensubu olduu sylenmektedir. Sufiler genel olarak devletin resmi politikalaryla uyum iinde olmulardr. Bu nedenle kitleselleme ve yeni mritler edinerek yaygn bir hale gelmeleri konusunda resmi olarak hibir engelle karlamamlardr. Tasavvufi oluumlar Nasr dneminde byk bir ilgi grmler ve zellikle de Mslman Kardelere ynelik balayan bask politikalarndan etkilenmemilerdir. Hatta bu dnemde devletin resmi politikalarn destekleyerek hvana kar bir ittifak iine girmilerdir. Daha sonraki srete de Arap ve slam dnyasnda tasavvufi hareketlerin dier slami ve selefi eilimlere kar ne karld konusunda yorumlar yaplmtr. Bu yorumlardan ve kendilerine zg benimsemi olduklar baz ritellerden dolay, selefi akmlar tarafndan sert eletirilere maruz kalmlardr. Tarikatlar, Hsn Mbarek dneminde de iktidarla herhangi ciddi bir sorun yaamadan varlklarn devam ettirmilerdir. Bununla birlikte Mbarek dneminin sonlarna doru devlet, sufilerin ilerine daha fazla mdahale etmeye balam ve bu srete baz krizler yaanmtr. Sufilerden bir grup 2011 ylnda gerekleen Msr devrimine katlm ve devrim sonras Sufiler Msr Kurtulu Partisi ad altnda siyasi bir parti de kurmulardr. atan fkhi grleri nedeni ile selefilerle medya zerinden sert tartmalara girmektedirler. Parti kurmaktaki amalar iktidarda yer almaktan ok Mslman Kardeler ve selefilerin etkinliini krmaktr. El Azmiyye tarikat eyhi Ala Ebul Azaim bu amac u szlerle aklamaktadr: Mslman Kardeler ve selefi cemaatlerin resmi olarak siyasete katlmalar dini hogry tehdit etmekte ve sufileri byle bir harekete kar durmaya itmektedir. Selefiler yahut Mslman Kardeler iktidara geldiklerinde sufi eyhliini ilga edebilirler ve bunu nlemek iin sufilerin de bir partisi olmaldr.48 Sufilere gre tasavvufi kkenlere sahip bir hareketin ierisinden kan Trkiyedeki Adalet ve Kalknma Partisi, onlar tarafndan ilham kayna olarak grlmektedir. El Azmiyye Tarikat eyhi, AK Parti tecrbesini renmek iin Trkiyeyi ziyaret etmitir. zellikle Cumhurbakanl seimlerinde aday olacan belirten birok isim, ciddi bir oy potansiyeline sahip olan sufilerin desteini kazanmaya almaktadr.
48. http://www.aljazeera.net/Portal/Templates/Postings/PocketPcDetailedPage. aspx?PrintPage=True&GUID=%7B21FA3618-C1B2-4D1B-82E6-00699D58A650%7D
72
DRDNC BLM
MEDYA ORGANLARI
A. MISIR MEDYASININ KISA TARHES

Msrdaki ilk Arapa gazete 1828de Msr Vekayinamesi ad altnda yaynlanm, 1867de ise ilk yerel gazete Nil Vadisi ismiyle baslmtr. 1899da Msr Matbuat Yasas kana kadar ard ardna eitli gazeteler km, bu yasay 1960de 156 sayl yasayla Gazetelerin Dzenlenmesi Yasas izlemitir. Daha sonra 1980de 148 sayl yasa ile basna ynelik yeni bir dzenlemeye gidilmitir. 1996da kan Basn Dzenleme Yasasyla birlikte de Msr basn bugnk yapsna kavumutur. 26 Mart 1998de Basn Yksek Konseyi, Basn eref Szlemesini ilan etmitir. 2006da ise baz basn sularna ynelik olumsuz cezalar kaldrlarak basn zgrl ve bamszl adna admlar atlmtr. 2007 yl itibariyle Msrda 530dan fazla dergi ve gazete yayn yapmaktadr. Bugnk Msr medyasnn balangc olarak Msr Radyosunun kurulduu 31 Mays 1934de resmen faaliyete getii tarih kabul edilmektedir. 1952 Devrimi sonras medyadaki dzenlemelerden de sorumlu olacak Ulusal rad Bakanl kurulmu ve kurum 1970e kadar faaliyetlerini srdrmtr. Daha sonra Radyo ve Televizyon Birliinin kuruluu iin ilk admlar atlm, 1970de konuya ilikin Cumhurbakanl kararnamesi kmtr. 1982de de 43 sayl Cumhurbakanl kararnamesiyle birlikte medya ileriyle ilgilenen zel bir bakanlk kurulmu ve buna Medyadan Sorumlu Devlet Bakanl ad verilmitir. 1986da bakanlk idari, kanuni ve yasal olarak da kurumsallamasn tamamlamtr. Msrda devlete ait olarak yayn yapan ulusal dzeyde 9 radyo, 2 televizyon kanal, blgesel dzeyde 12 radyo, 6 televizyon kanal ile uluslararas dzeyde deiik dillerde yayn yapan birok radyo ve 3 uydu kanal bulunmaktadr. Msrn sahip olduu bu byk medya gc, Msr ynetimini hi kukusuz blgedeki en byk medya imparatoru haline getirmitir. Ancak bu dev yapya ramen, devlet medyasnn byk bir etkinlii ve kamuoyu oluturma gc bulunmamaktadr. Msrn resmi TV kanallar en az takip edilen kanallardr. Bu byk imparatorluun etkisinin olduka zayf olmasnn arkasnda birok neden yatmaktadr. Bunlardan biri medyann ileyiini dzenleyen kanun ve alanlarn atanma eklidir. Mbarek dnemindeki kanunlara gre medya kurumlarnn nde gelen isimleri, Cumhurbakan tarafndan, gazetelerin genel yayn ynetmenleri ise Basn Yksek Konseyi tarafndan belirlenmektedir. Bu Konseye ise iktidar partisinin yneticilerinden olan ura Konseyi Szcs bakanlk etmektedir. Bu gazetelerin alanlar ise, devrim ncesi dzende, iktidardaki Ulusal Demokrat Parti yeleri arasndan ve ura Meclisi tarafndan belirlenmitir. Bu tayin yntemi ise eski rejime ball kurum ileyiinin temel unsuru haline getirmi, mesleki yeterlilik gz ard edilmitir. Bylelikle de mesleki faaliyet sorunlu hale gelmi ve profesyonellik kalmamtr. Msr Radyo ve
74
Televizyon Birlii, radyo ve televizyon yayn tekelini elinde bulunduran bir kurum olarak iyi ynetilemedii iin srekli bte a vermitir. Bu kurumdan sorumlu olan eski Medya Bakan Enes el Faki ve baz yardmclar kurumda yaptklar yolsuzluklar nedeniyle devrim sonras yarglanarak tutuklanmlardr. Resmi medyann dili 2011 ylnda Tahrir Meydannda balayan olaylar sonras byk lde deimitir. Bezdirici bir ekilde eski bakan ve rejimini savunan, devrimi kk drmeye alan ve aslsz iddialar ortaya atan devlete ait kanallar ve gazeteler, Mbarekin dyle birlikte taraf deitirip Mbareke saldrmaya, Tahrirdeki devrimcileri desteklemeye balamtr. Msrda 25 Ocak Devrimi Sonras Ulusal Basnn Durumu balkl bir rapor yaynlayan Carnegie Bar Enstits bu konuda unlar sylemektedir: Ulusal basn, Mbarek rejiminin dyle birlikte dorudan ve hamasetle devrimi desteklemeye balamtr. Ancak bir sre sonra bu hamaset azalmaya ve Silahl Kuvvetler Yksek Konseyine destee dnmtr. Yava yava ulusal basn lkede fiili olarak ynetimi elinde bulunduran askeri rejimi desteklemeye odaklanm, bu noktada ulusal basn kendisini gzetecek bir g arayna girmitir. Bylelikle destekleyicisi olan Mbarek rejiminin d sonras Msr basn mali skntlarn da amay hedeflemitir.49
B. RESM TELEVZYON KANALLARI

Msrda resmi olarak ulusal yayn yapan iki televizyon kanal vardr: Birinci kanal: 21 Temmuz 1960da kurulmutur, Msr corafyasnn tamamnda yayn yapmaktadr.50 kinci kanal: 21 Temmuz 1961de kurulmutur. ncelikli olarak kltrel yaynlar yapmaktadr. Yaynlar halkn bilgilendirilmesine dnk nemli bir ilev grmektedir.51
Blgesel yayn yapan 6 kanal kalknma ve yerel evre hizmeti balamnda faaliyet gstermektedir: nc kanal: 16 Ekim 1985te faaliyete gemitir. Byk Kahire blgesinde yayn yapmaktadr.
49. 50. 51.
http://egyptelections.carnegieendowment.org/ar/2011/08/22 http://www.ertu.org/tv_channel/ch1.html http://www.ertu.org/tv_channel/ch2.html
75
Drdnc kanal: 6 Ekim 1988de faaliyete gemitir. Svey Kanal blgesinde yayn yapmaktadr. Beinci kanal: 12 Aralk 1990da faaliyete gemitir. skenderiye kenti ve evresinde yayn yapmaktadr. Altnc kanal: 29 Mays 1994te yayna gemitir. Delta blgesinde yayn yapmaktadr. Yedinci kanal: 29 Mays 1994te faaliyete gemitir. Said blgesinin kuzeyinde yayn yapmaktadr. Sekizinci kanal: 31 Mays 1996da faaliyete gemitir. Said blgesinin gneyinde yayn yapmaktadr.
Msr Medya Bakanlnn iki uydusu vardr: Birinci ve ikinci uydular, 24 uydu zerinde Msr, Arap ve Uluslararas 180 civarnda televizyon ile 800 kadar radyonun yayn gerekletirmektedir. Msrda yayn yapan balca uydu kanallar ise unlardr: Msr Birinci Uydu Kanal: Asya ve Avrupaya yayn yapan bu kanal 21 Temmuz 1960da kurulmutur, Msr corafyasnn tamamnda yayn yapmaktadr. Msr kinci Uydu Kanal: Amerikaya yayn yapmaktadr. El Nil Uluslararas Haber Kanal: ngilizce, Franszca ve branice yayn yapmaktadr. Dnyann neredeyse tamamnda izlenmektedir.
Kltr ve elence alannda yayn yapan 12 kanal vardr ki bunlar yayna 1998de balamlardr. Balcalar; El Nil Enformasyon Kanal, el Nil Drama Kanal, Teleteks Kanal, el Nil Kltrel Kanal, el Nil Spor Kanal, el Nil Aile ve ocuk Kanal, el Nil ok eitli Kanal, el Minara Bilimsel Aratrmalar Kanal, Yksek Eitim Kanal, Aydnlanma Kanal, Msr Haber Kanal. Ayrca eitime dnk yedi nde gelen televizyon kanal vardr: Bu kanallar lkokul, Ortaokul ve Lise dzeyinde ve Sanat ve Edebiyat alannda yayn yapan kanallardr. Kahire yaknlarnda bulunan ve Medya Bakanlna bal olan Medya Yapm Kentinde 31 adet byk stdyo bulunmaktadr. Video ve sinema alannda faaliyet gsteren bu stdyolarn ak ekim alanlar, teknik ve sanat destek merkezleri bulunmaktadr. Yine bu kentteki serbest blgede Msrda faaliyet gsteren pek ok uluslar aras televizyon kanalnn merkezi yer almaktadr.52
52. http://www.sis.gov.eg/Ar/Story.aspx?sid=3385
76
C. YARI RESM GAZETELER

Msrda yayn faaliyetini srdren ve yar resmi bir yayn politikas benimsemi olan en nemli gazeteler El Ahram, El Ahram Hebdo, El Ahram Weekly, El Akbar el Yevm, El Cumhuriyye, El Mes isimli yayn organlardr.
EL AHRAM GAZETES
27 Aralk 1875 ylnda Beare ve Selim Takla kardeler tarafndan kurulan gazete Msrn ulusal gazetesidir. El Ahram Msr ve Arap dnyasnda en bilinen ve en fazla tiraja sahip olan gazetedir. Gazete, 2011 ylnda gerekleen devrim ncesi ve sonrasnda iktidarn szcs kabul edilmekle birlikte, devrim sonrasnda daha objektif yayn yapt grlmtr. Ancak bu durum yine de gazetenin iktidarn szcs olduu gereini deitirmemi, gazetenin yayn politikas Msr iktidarnn politikalar dorultusunda deiiklikler gstermitir. 130 yllk tarihi boyunca Msr ve Arap dnyasnn nde gelen yazarlar kabul edilen Halil Mitran, Muhammed Hasaneyn Heykel, Fikri bada, hsan Abdulkuddus, Ahmet Ltf el Seyyid, Hammud Sami el Barudi, Ahmed evki, Mustafa Ltf el Menfeluti, Taha Hseyin, Abbas Mahmud Akkad, Necip Mahfuz, Tevfik el Hakim, Zeki Necip Mahmut, Bintuat, Yusuf dris, Servet Abaza, Luis Avad ve Abdurrahman el arkavi gibi isimler bu gazetede yazlar kaleme almlardr. El Ahram gazetesinin uluslararas basks Londra, New York ve Frankfurttaki merkezlerde, Arapa basks ise Dubai ve Kuveytte yaplmaktadr. El Ahram Kurumunun kendi ad ile biline gazetesinin dnda, 18 dergi, gazete ve internet sitesi bulunmakta ve haber, aratrma, bilim, ocuk gibi farkl alanlarda yaynlar yapmaktadrlar. Yine El Ahram Kurumuna bal 6 farkl merkez bulunmaktadr. Bunlar;53 123456El Ahram Siyasi ve Stratejik Aratrmalar Merkezi Uluslar aras Tp Merkezi El Ahram Enformasyon Ynetim Merkezi El Ahram Tarih Merkezi El Ahram Yayn Tercme Merkezi El Ahram ynetim ve elektronik basn merkezi
53.
http://www.ahram.org.eg/eng/index.htm
77
EL AHBAR EL YEVM
Msr ve Arap Dnyasndaki en byk basn kurulularndan birisidir. Mustafa Emin ve Ali Emin tarafndan 1944te kurulmutur. Grubun pek ok yayn bulunmaktadr ve bunlardan en nemlisi Gnlk Haberler Gazetesidir. Bu gazete El Ahramdan sonra ulusal dzeyde en yaygn gazetedir.54
EL TAHRR MATBUAT VE NERYAT EV

23 Haziran 1952 devriminin ardndan devrimin sesi olmas amacyla 24 Austos 1953te kurulmu ve Cemal Abdunnasr, Yayn Kurulu Sekreteri olmutur. Bu kurumun en mehur yayn gnlk Cumhuriyet Gazetesidir. Bu gazete ulusal dzeyde en yaygn nc gazetedir. Yine bu kurum tarafndan 11 ubat 1990da yayna hayatna balayan haftalk genel ierikli Hrriyetim Dergisi karlmaktadr.55
54. 55.
http://www.akhbarelyom.org.eg/.htm http://www.algomhuria.net.eg/algomhuria/today/fpage/
78
D. ZEL TELEVZYON KANALLARI

Msrda zel medya yneticileri, kriterlerini mesleki yeterlilik esasna gre belirlediklerinden dolay profesyonel bir yaynclk anlayn benimsemiler bu da izlenme oranlarna ve tirajlara yansmaktadr. zel medya zerinde de devlet tarafndan uygulanan bir baskdan sz etmek mmkndr. Ak bir ekilde devleti ve icraatlarn eletirme noktasnda zgr hareket edemeyen bu medyann tabi olmas istenen bir takm kurallar getirilmitir. Buna ramen zel medyada zgrlk alan resmi medyaya gre daha fazladr. rnein zel medyann bakanlar kurulunu tm yeleriyle birlikte eletirme imkn vardr. Ancak Cumhurbakann yahut herhangi bir aile ferdini eletirmek mmkn deildir. Devlet medyasnda ise herhangi bir bakann, hatta alt dzey bir memurun dahi eletirilmesinden sz edilmez. Devletin zel medya zerindeki kontrol bu kurallar ile snrl deildir. Devletin idari kurumlar direkt yahut dolayl yollarla zel medyada kontrol sahibidir. rnein hkmetin ynettii gazeteler byk matbaalara sahiptir ve muhalif gazetelerin de basm iin bu matbaalara ihtiyac vardr. Yine hkmet, kt ithalat tekelini elinde tutmakta, bamszlklarn etkileyecek ekilde muhalefet kanallarn kontrol etmektedir. Muhalif gazetelerden herhangi birinin krmz izgileri amas, devlet kontrolnde bulunan matbaalarn bu gazeteleri basmaktan ekinmesi sonucunu dourmaktadr. Bu medya kurulularnn da ou belirli bir ideolojik eilime sahip olup bunlarn dndaki dier muhalif evrelere ve bamsz ahslara gazete veya kanal sahibi olma imkn tannmamtr. Hatta Msrdaki en byk muhalif siyasi hareket olan Mslman Kardelerin sahip olduu tek gazete bile birka yl nce kapatlm ve cemaate baka bir gazete karma izni verilmemitir. Yine cemaat liderlerin resmi medya kanallarnda yaynlara katlmasna da bu dnem boyunca msaade edilmemi, zel medya kanallarna kmalarna da pek ok engel karlmtr. Arapa yayn yapan yabanc basn kurulular Msrdaki gelimeleri ele alrken daha fazla zgrle sahiptir. Zira bu kurulularn gc bal olduklar lkelerden kaynaklanmaktadr. Msr rejimi ise bu kurulularla dorudan kar karya gelmekten kanmakta, ilgili kurulularn tabi olduu BBC, Reuters gibi kurulularn bal olduklar lkenin hkmetinin tepkisini ekmek istememektedir. Msrn nde gelen zel medya kurulular arasnda yer alan uydu kanallar ise unlardr:
79
EL CEZRE HABER KANALI
Msrda en etkili ve bu anlamda rakipsiz medya organ olarak Msrllarn haberleri takip ettii birincil kanaldr. zellikle El Cezire Networkne bal El Cezire Mubair Msr kanal bu konuda ok etkilidir. El Cezirenin rol sadece haber ynyle deil, devrim srecinde kalabalklar harekete geirme ynyle de ne kmtr. Ayrca bu kanal, haberleri sunu ekliyle Msr Devriminin yannda durduunu aka gstermitir.56
DREAM KANALLARI GRUBU

Kanaln sahibi Msrl nl iadam Ahmet Behettir. zellikle liberal eilimli mehur Msrl sunucu Mna el azelinin Dream 2 Kanalnda sunduu Gecenin Onu programnn youn bir izleyici kitlesi vardr. Ancak bu programn da tamamen bamsz olmad devrim srasnda aka ortaya km, el azeli eski Msr liderine sempatisini byk lde gstermi ve insanlarn dikkatini Tahrir Meydanndan uzaklatrmaya almtr. Yine Ahmed el Mslmaninin sunduu Birinci Bask adl program, Msrda en fazla izlenen programlardan biridir.57
56. 57.
http://mubasher-misr.aljazeera.net/ http://dreamstv.im2all.com/
80
ORBT KANALLAR GRUBU

Suudi Prens Bender b. Muhammed b. Suudun sahip olduu bu grupta elence, film ve dizi film kanallar bulunmaktadr. Bu kanallar yelikle izlenmektedir. Amr Edibin sunduu ve Msrdaki resmi yetkililerin sert ekilde eletirilebildii Bugn Kahire program byk izlenilirlik oranna sahiptir58
EL MHVER KANALI
Sema Grubuna ait olan Msr zel uydu kanaldr. Bu grubun sahibi iadam Dr. Hasan Ratibtir. Kanalda drama filmleri, diziler ve eitli filmler yaynlanmakta, iyapm programlar hazrlanmaktadr. En nemli program Riyam el Sehlinin hazrlad ve Mutez el Derdan sunduu 90 Dakika adl programdr. Ancak el Derdan kanalla kan anlamazlk sonucu ayrlmas sonucu reytingler dm ve bu durum kanaln izlenilirlik orann olumsuz ynde etkilemitir.59
EL HAYAT KANALLAR GRUBU

Grubun nde gelen ortaklarndan birisi Msrl nl i adam Seyyid el Bedevi ehatadr. ehata, hem kanaln ynetim kurulu bakan hem de muhalefetteki el Vefd Partisinin bakandr. Gruba ait kanallarn tamam elence kanaldr ve bu nedenle programlarnn reytingi yksektir. Televizyoncu erif Amir ve Lebna Aselin sunduu Bugn Hayat adl Talk Show program bu kanaln en mehur programdr.
58. 59.
http://www.osn.com/default_ar_ae.aspx http://elmehwar.tv/
81
ON TV KANALI
zel uydu haber kanaldr. Oraskom grubuna ait olan bu kanaln sahibi Kpti iadam Necip Savirstir. Programlarnn hibirinde fasih Arapa kullanmna zen gstermeyen tek Msr kanaldr. Televizyoncu Ysri Fudann sunduu Son Sz adl Talk Show program en nemli ve en mehur programdr.60
EN NAS VE ER RAHME KANALLARI

En Nas televizyon kanal selefi eilimli ve dini yayn yapan bir kanaldr. Kanaln Msr halknn bata selefiler olmak zere eitli kesimlerinde byk bir hreti vardr. Suudi Arabistanl iadam Mansur b. Kedseye ait olan kanal yaynlarna 2006 yl Ocak aynda balamtr. Daha sonra baka selefi eilimli kanallar da yayna gemitir. Bunlardan birisi de nl selefi kanaat nderi eyh Muhammed Hassann banda olduu er Rahme adl kanaldr ve bu kanaln da hatr saylr izleyici kitlesi vardr. Kanaln u anda en fazla izlenen program Fazfaza adl programdr. Yine eyh Muhammed Hseyin Yakupun sunduu eyh Yakupun Sohbetleri adl program da yksek izleyici kitlesine sahiptir. Kanaln Ynetim Kurulu 2006 yl Austos aynda ald bir kararla kanalda kadnlar altrmamaya balamtr. Bu kararda kadnlarn bulunduu bir kanalda yayna kmay kabul etmeyen baz selefi eyhlerinin tutumlar etkili olmutur. Bu karar, alnd dnemde Msr ve Arap medya kurulularnda byk tartmalarn kmasna yol amtr.61
60. 61.
http://ontveg.com/ http://www.alrahma.tv/
82
MISIR 25 KANALI
Msrda Mslman Kardelere ait olan televizyon kanaldr. Kanaln resmi sahipleri Cemaate bal olan bir grup i adamdr. 25 Ocak Devrimi sonras yayna balamtr. Kanaln izgisi en Nas ve er Rahme kanallar ile kyaslandnda daha esnektir. Ayn zamanda kanal Mslman Kardelerin resmi szcs gibi yayn yapmamaya gayret etmektedir.62
E. ZEL GAZETELER
Msrda yayn yapan zel gnlk gazeteleri parti gazeteleri ve bamsz gazeteler olmak zere iki ksma ayrmak mmkndr. nk birok siyasi partinin kendi adna gazete karmas bir gelenek halini almtr. Bugn Msrda yayn hayatnda olan parti gazeteleri unlardr:
EL VEFD GAZETES
Msrn en nemli parti gazetelerinden birisidir. Dier partilerin gazetelerine gre olduka geni bir datm ana sahiptir. El Vefd Partisine ait olan gazete muhalif liberal bir izgide yayn yapmaktadr. Yine gazeteye ait olan internet sitesinin de youn bir takipi kitlesi vardr.63
62. 63.
www.misr25.tv http://www.alwafd.org/
83
HRRYET VE ADALET GAZETES

Mslman Kardeler Cemaatine bal Hrriyet ve Adalet Partisine ait olan gazete, Msr Devrimi sonras yayna balamtr. Gazetenin nemi, geni datmndan ok temsil ettii Cemaatten kaynaklanmaktadr. Gazetenin tiraj henz snrldr.64
ONUR GAZETES
Muhalif Onur Partisine aittir. Eski rejime ynelik keskin eletirileriyle tannmaktadr. Gazetenin tiraj dktr.
NASIRCI ARAP GAZETES

Nasrc Arap Partisine baldr. Rejime ynelik sert eletirileriyle tannan bir dier gazetedir.65
Parti gazetelerinin dnda yayn faaliyeti srdren, herhangi bir partiyle organik ilikisi bulunmayan ancak belirli ideolojik eilime sahip olan balca gazeteler ise unlardr:
BUGN MISIRLI GAZETES

Msrdaki en nemli bamsz gazetelerden birisi saylmaktadr. Genel Yayn Ynetmeni Gazeteci Mecli el Celaldir. adam Necip Savirs, gazetenin ortaklarn-
64. 65.
http://justice-freedom.net/ http://www.al-3araby.com/
84
dandr. Yine eski rejime yakn iadam Salah Diyab da gazetenin ortaklar arasndadr. Diyab, u anda kamu maln zimmetine geirme sulamasndan dolay yarglanmaktadr. Gazetenin gl muhabirleri vardr ve bu nedenle de dier gazetelere haber atlatmaktadr.66
EL URUK GAZETES
Bamsz liberal gnlk gazetedir. Msrdaki bamsz gazetelerin en nemlileri arasndadr. Msrda ve uluslararas dzeyde tannm bir yazar olan Fehmi Huveydi bata olmak zere pek ok tannan isme bnyesinde yer vermektedir. Gazetenin yazarlar arasnda Mutez Abdulfettah, Selamet Ahmed Selamet, Thomas Friedman, Robert Gates, Hamdi Kandil, Amr Hamzavi, Noam Chomsky gibi yazarlar bulunmaktadr.67
GNLK ANAYASAL GAZETE

Msrn en nemli gazetelerinden bir dieridir. Bamsz ve liberal bir izgide yayn yapan bir gazetedir. Eski rejimin son gnlerinde Cumhurbakan ve ailesi dhil rejimin tm sembollerine ynelik iddetli muhalefetiyle ne kmtr. Bunda gazetenin banda bulunan gazeteci yazar brahim sann pay byktr. Bundan dolay da rejimin basks ile kar karya kalan gazete ilan alamaz olmu ve ciddi bir mali sknt iine girmitir. Gazeteyi satn alan El Vefd Partisi Bakan Seyyid el Bedevi, brahim say genel yayn ynetmenliinden karmtr. Pek ok uzman ve entelektel Seyyid Bedevinin bu kararn eletirmi, bazlar ise bu gelimeyi el Bedevi ile rejim arasnda brahim sann tasfiyesi ynnde bir pazarlk olarak deerlendirmitir. Bedevi ise bu ynde kan tm iddialar reddetmektedir. Daha sonra gazete bir baka iadamna satlmtr. Gazete yeni dneminde eski rejime ynelik eletirilerinin dozunu drmtr. brahim sa ise Devrim sonras et Tahrir adnda yeni bir gazete kurmutur.68
66. 67. 68.
http://www.almasry-alyoum.com/ http://www.shorouknews.com/ www.dostor.org
85
MLLETN SES GAZETES

Bannerdaki yaz fotoya dntrlp kullanlacak) Hsn Mbarek dneminde gerekleen pek ok yolsuzluu aa kartm olan bu gazete haftalk olarak yaynlamaktadr ve liberal bir eilime sahiptir.69
F. NTERNET STELER
Son yllarda tm dnyada olduu gibi Msrda da yayn faaliyeti yrten birok internet sitesi kurulmu ve bunlar araclyla gnlk ve hatta anlk haberler yaynlanmaya balanmtr. Bu siteler daha ok haber yorum ve ke yazlaryla ne km ve internet kullanclar tarafndan ilgiyle takip edilmektedir. Msrda yayn faaliyeti gsteren ve tm Arap dnyasnda takip edilen bu internet sitelerinin balcalar unlardr:
AL YOUM AL SAB
Msr ve Arap haber sitelerinin en mehurlar arasndadr. Liberal bir eilimi vardr. Al Youm Al Sabi gazetesinin internet sitesidir. Ancak gazetenin internet sitesi daha mehurdur. nternet basksnn dier haber sitelerine gre sklkla gncellenmesi ona geni bir takipi kitlesi salamaktadr. Bununla birlikte gazete, muhalefet liderlerine kar saldrgan tutumu nedeniyle ou zaman eski rejim yanls olmakla sulanmaktadr.70
MISRAV
En bilinen haber portallar arasndadr. adam Necip el Savirse aittir. Site, hizmet kalitesi nedeniyle ok sayda ziyaretinin ilgisini ekmektedir.71
69. 70. 71.
http://www.sawtalummah.com/ http://www.youm7.com/ http://www.masrawy.com/
86
AL MISRYYUN
Bamsz elektronik gazetedir. Bamsz haber gazetelerinin en bilinenleri arasnda yer almaktadr. Genel yayn ynetmeni el Vasat Partisi ynetiminde bulunan Mahmud Sultandr.72
HVAN ONLNE
Mslman Kardeler Cemaatinin Msr ve dnya apnda ok sayda takipisi olan resmi sitesidir. Bir haber sitesi olmamasna karn cemaate ilikin haberleri ve cemaatin resmi tutumlarn renmeye imkn vermesi nedeniyle pek ok ulusal ve uluslararas medya mensubu, akademisyen ve aratrmac tarafndan yakndan takip edilmektedir.73
MISIRIN PENCERES STES

Mslman Kardelere yaknlyla bilenen ancak resmi olmayan deerlendirme ve haberler yaynlanan internet sitesidir. Mslman Kardeler tarafndan bu site zerinden eski ve yeni rejime ynelik eletiriler yaplmaktadr.74
72. 73. 74.
http://www.almesryoon.com/ http://www.ikhwanonline.com http://www.egyptwindow.net/
87
GZLEM EBEKES
Facebook sayfasdr. Ancak sosyal medya iin bir model niteliindedir. Gazeteci vatanda mantyla yayn yapmaktadr. Msr Devriminin balangcnda genlerin iletiim arac olmutur. Tm medya kurulularna Msr devrimi hakknda zengin bilgiler sunmutur. Farkl eilimlere sahip genler tarafndan kurulmutur ve bamszln koruyup herhangi bir siyasi gruba yakn olmamaya zen gstermektedir.75
75.
http://www.rassd.com/
88
BENC BLM
DN KURUMLAR
Msrda resmi dini kurumlar kategoride deerlendirmek mmkndr. En etkin olan resmi din kurumu Ezher eyhlii kurumudur. Bu kurumun tm Snni Mslmanlar zerinde bir etkisi vardr. nk slam dnyasnn en eski ve en kkl din eitim merkezi olan Ezher niversitesinin bir st atsn oluturmaktadr. Ezher niversitesi Fatmiler tarafndan iiliin eitim merkezi olarak kurulmu ve ii dai/misyoner yetitirme amacn gtmtr. Ancak Selahaddin Eyyubinin Msr fethetmesiyle birlikte bu kurum Ehl-i Snnetin eitim merkezi haline getirilmitir. O gnden itibaren de bu misyonunu kesintisiz olarak srdrmektedir. Dier resmi din kurumu olan Msr Cumhuriyet Mftl Msrn fetva ve din ilerini yrtme grevini yrtmektedir. Bunlarn dnda Msrda yaayan Ortodoks Hristiyanlardan olan Kptilerin tm Hristiyanlk dnyasnda nemli bir konumu olan Kpti Patriklii bulunmaktadr
A. EZHER EYHL
El Ezher Camisi, 975 tarihinde Msrda iktidar elinde bulunduran Fatmi Devleti dneminde Fatmi halifelerinin ilki olan el Muizlidinillahn komutan Cevher el Sakla tarafndan kurulmutur. Kurulu amac ii mezhebini retip yaylmasn salamaktr. Msrdaki Fatmi Halifeliinin yklmasndan hemen sonra bu kurumun eski misyonuna son verilmitir. Bin yl akn sredir slami ilimlerin retildii bir niversiteye dnm olan el Ezherde ayrm yaplmakszn tm slam mezheplerinin eitimi verilmektedir. Kurumun idari yaps iinde el Ezherin yksek konseyi niteliinde olan Ezher eyhlii, slami Aratrmalar Merkezi, El Ezher Enstitleri, el Ezher niversitesi, el Ezher Ulemas Cephesi yer almaktadr. El Ezher, ou slam devleti ve halklarnn sayg ve takdirine ayan olmakta ve uluslararas anlamda slami ilimlerin gl bir merkezi olarak kabul edilmektedir. 1952 devrimi ncesi el Ezherin Msr halk zerinde byk bir rol vardr. Nitekim el Ezher eyhleri ve rencilerinin smrgecilie kar direnite de byk rolleri olmu, igale kar ve Msrn slami kimliini sarsan her trl karara kar halk kitlelerine nclk etmilerdir. Bu erevede el Ezher, hem Fransz igaline kar hem de ngiliz igaline kar nc rol ile ne kmtr. Ezher eyhleri rejim tarafndan topluma dayatlmak istenen baz hususlarda yneticilere kar kitlelere nclk etmiler ve yneticiler sonunda Ezher eyhlerinin taleplerini kabul etmek zorunda kalmlardr. 1952 ylnda gerekleen Hr Subaylar Devriminden sonra bu kurum zerkliini yava yava yitirmeye balamtr. Devrimin ilk ylnda el Ezhere zg yasalar km; yapnn, mali ve idari bamszlna son verilmeye allm; Ezher eyhi ve yardmclar Cumhurbakannn kararyla tayin edilmeye balanmtr. Devletin bu politikas el Ezher ni-
90
versitesini ve tm niversite brokrasisini de kapsam, niversite yneticileri de tayinle atanr olmutur. Bylece el Ezherin rol olduka gerilemi; kamusal alanda etkinlii olmayan akademik bir kuruma dnmtr. Bu srete el Ezher toplumu ilgilendiren birok sorunda siyasal iktidarn yannda yer alan bir tutum iine girmitir. Mesela halkn byk tepkisine ramen imzalanan Camp David Anlamasndan sonra El Ezher bu anlamay temize kararak dini naslardan hareketle ona bir meruiyet salamaya almtr. Yine Msrllarn toplumsal mutabakat konusu saylan sraille ilikileri normalletirmeme eilimine ramen bir nceki Ezher eyhi Muhammed Seyyid Tantavi, srail Devlet Bakan imon Peresle tokalamtr. Yine Tantavi, Sarkozynin Fransada barts konusundaki tavrn destekler ekilde fetva vermi, Mslman kadnlarn belirtilen artlarda bartsn kartabileceini sylemi, bu nedenle Ezher, dindar kesimin byk tepkisini ekmi ve kamuoyundaki etkinlii zayflamtr. Son dnemlerde el Ezherin iine girdii bu srece ramen, kurumun pek ok renci ve akademisyeni uygulamalara kar km, siyasal iktidarn resmi politikalaryla zdelemi tutumlarn protesto ederek el Ezher ynetimi ile mcadeleye girimilerdir. El Ezher Ulemas Cephesi, rejime ve rejim tarafndan tayin edilen Ezher eyhine kar ak muhalefeti oluturmutur. Bu cephe, youn olarak el Ezherin rejim lehine siyasallatrlmasna kar kan ok sayda el Ezher liminin kurduu bir heyeti temsil etmektedir. zellikle Ezherin eski eyhi Muhammed Seyyid Tantavi, bu cepheyle atma ierisinde olmu, Kahire Valiliinden karttrd bir kararla Cephenin ilgasn salamtr. Bugnk Ezher eyhi olan Ahmed Muhammed Ahmed El Tayyip, 1946 doumlu olup slam Akaidi profesrdr. Franszca ve ngilizceyi akc ekilde konumaktadr. Franszcadan Arapaya baz eserler evirmi ve Fransada retim grevlisi olarak bir sre almtr. Fkh ve slam tasavvufu alannda eitli eserleri vardr. El Tayyip, tasavvuf ve tarikat geleneinden gelmektedir ve babasnn vefatndan sonra boalan tarikat eyhliini de srdrmektedir. Tayyibin bakanln yrtt El Ezher, 20 Ocak 2011de Vatikanla diyalogu sresiz olarak dondurmutur. Gereke olarak da Papa 16. Benediktin slama olan hakaretlerini gstermitir. srail konusunda da El Tayyip, imon Peresle tokalamay yahut onunla ayn meknda bulunmay reddetmitir ve bunun gerekesini de yle aklamtr. Onunla tokalamak kar tarafa bir kazanm olarak dnecektir ve Ezher, sraille tokalat anlamna gelecektir. Bu da hasma malzeme vermektir. stelik de Ezherden malzeme vermektir. Zira tokalamak ilikilerin
91
normallemesini kabul etmek anlamn tar. Bu da srail, Filistinlilere meru haklarn iade edene kadar gereklemeyecek bir itir.76 Ezher eyhi Ahmed El Tayyip, Hsn Mbarek tarafndan bu makama getirilmitir. Ayn zamanda iktidardaki partinin de bir yesi olduu iin devrim sonras birok eletirilere maruz kalmtr. Bundan dolay da istifas istenmi ama o bunu kabul etmemitir. Daha sonralar katld baz televizyon programlarnda Ezherin bandan beri devrimi destekleyen bir tavr aldn, 25 Ocak Devrimine birilerinin syledii gibi asla dman olmadklarn savunmu, buna kant olarak da devrim gnleri srasnda yaynlad ve devrimcileri destekleyen, onlarn arkasnda durup onlar cesaretlendiren be farkl aklamay gstermitir. El Ezher ve ona bal dier kurumlar, izledikleri tutumlarda byk lde Msr kamuoyu ve bu kamuoyunun taleplerinden kopuk olmamlardr. Ancak kurum halen hem idari hem de mali olarak Devlet dare Kurumuna baldr. Bu nedenle de gelitirdii tavrlarn tam olarak devlet politikalarndan bamsz olduunu sylemek mmkn deildir.77
B. MISIR MFTL
Msrdaki resmi din kurumlarndan bir dieri de Msr Cumhuriyet Mftl makamdr. Bu kurum daha ok fetva ve din ileriyle ilgilenir. Kurumun bana genellikle Ezher niversitesi limlerinden biri gelir. Hiyerari olarak Ezher eyhliinden sonradr. Bu kurumun bana en son 28 Eyll 2003de Msr Mfts olarak Prof. Dr. Ali Cuma Muhammed Abdulvehhab atanmtr.78 1952 doumlu olan Abdulvehhab, ayn zamanda Ezher niversitesi Usul-u Fkh (slam Hukuku Metodolojisi) blmnde profesrdr. Dnyada en etkili 50 Mslman ahsiyetten biri saylmaktadr. yi derecede yabanc dil bilmektedir. Msrda okuyan bata Trk olmak zere tm yabanc rencilere olan yaknl, onlara ynelik yapt sohbet ve faaliyetleriyle tannmaktadr. Abdulvehhab, John Hopkins niversitesinin Washingtonda dzenledii Ilml slamn meydan okumas: Msr dini kurumlar radikallie kar konulu panelde Mslman Kar76. 77. 78. http://tahrirnews.com/ Nathan J. Brown, el Ezher fi Hukbeti ma bades-Sevra, Carnegie Endowment, s. 6-9. 2011. http://alimamalallama.com/article.php?id=21
92
deleri ya sosyal aktivitede bulunan bir hayr kuruluuna dnmeye yahut dini esas zere kurulu olmayan bir siyasi partiye dnmeye ararak, Msrllarn ou Mslman Kardeleri, dini, parlamento ve sendikalar ele geirmek iin kullanan bir cemaat olarak grmektedir demi ve Mslman Kardelerin i sorunlar yaadna deinerek Msrllarn ou, dini esaslar zere kurulu partilerin kurulmasn ho karlamamaktadr tespitinde bulunmutur. eyh Ali Cuma, Mslmanlarn kendi aralarnda savamalarn kati suretle haram kabul etmekte ve Mslman asll Amerikallarn ABD bayra altnda Afganistanda savamalarnn haram olduunu syleyen fetvas ile bilinmektedir.
C. KIPT PATRKL
Msr kilisesi, Mark Evangelist tarafndan 61 ylnda skenderiyede kurulmutur. Bu kilisenin yeleri Roma igal gleri tarafndan byk bir bask altnda tutulmulardr. Bu bask Msrn Mslmanlar tarafndan fethedilip Romallarn varlnn sona ermesine kadar srmtr.79 Msrn fethedilmesiyle birlikte Kptiler, kendilerine, kiliselerine ve mabetlerine zgrlk tanyan emanname ile birlikte varlklarn devam ettirmilerdir. Kptiler Msrn Mslmanlar tarafndan fethedilerek slam corafyasna katlmas karsnda genellikle farkl tutum iinde olmulardr. Kptilerden bazlar yeni dini benimseyerek Mslman olmu ve bugnk Mslman toplumun ilk temellerini oluturmulardr. Dier bir grup ise Hristiyan kalp Mslmanlarla birlikte yaamay semi, slami ynetim altnda st dzey grevlerde bulunmu, ticari ve siyasi olarak Msr devleti ierisinde nemli mevkiler elde etmilerdir. nc bir grup ise slami fetih hareketini Msrn Araplar tarafndan igali ve Msrn Hristiyan kimliinin sona erdirilmesi eklinde deerlendirmitir. Ancak bu grup ok dar kapsaml olmu, Msr tarihinde nemli bir rol oynayamamlardr. Buna karlk Mslmanlarla Kptiler arasnda ortak yaama ve hogr kltr Msr halknn ortak zellii olarak ne kmtr. Napolyon Bonapartn Peder Yakup Hana liderliindeki 2000 Kpti gencini Msr halkn Fransz igali dneminde bastrmakta kullanmas ve Fransz igalini kolaylatrmasnda oynad rol, Mslmanlarla Kptilerin beraber yaama kltrne ok ar bir darbe vurmutur. Ancak bu durum fazla devam etmemi ve 1919 devrimiyle Mslmanlar, Kptilerle yeniden birleip igale son vermilerdir. u anki Kptilerin lideri olan 3. Papa ennuda (Nasr Cad) 1972 yl balarnda Enver Sedatn yeni bakan olduu bir dnemde Papalk koltuuna oturmutur. Kilise ile Msr devleti arasndaki en gerilimli dnemler de bu tarihlerde balamtr. 18 Aralk 1972 ta79. Garib el Mnsi, Tarihul-Kenisetil-Msriyye.
93
rihinde Papa ennuda, din temelli gerilimlerin kt el Hanka olaylar esnasnda her iki toplum arasndaki gerilimin yattrlmasnda olumlu bir rol oynayamamtr. El Hanka olaylar kilisenin mevcut rejime kar ilk meydan okumas olmu, bylece Msr Ortodoks kilisesinin devletle mcadeleyi esas alan din temelli siyasi bir projeye sahip olduu yorumlar yaplmtr. Enver Sedat 14 Mays 1980de Msr Parlamentosunda yapt konumada ennuda, Msrda Kptilerin siyasi lideri olmann peindedir. Dini liderlik greviyle yetinmek istememektedir demitir. Ayrca Sedat, kendisine ulaan raporlara gre Papann Kptiler iin bakenti Asyut olan bir Msr devleti kurma amac gttn dile getirmi ve Papa, benim Mslman bir devletin Mslman bir lideri olduumu kabul etmek zorundadr demitir.80 Bat lkelerinde yaayan Kptiler ise, Msrdaki Kptilerin Bat tarafndan slami basklara kar himaye edilmesi taleplerini dile getirmilerdir. Bundan dolay da zellikle ABD ve AB, dini zgrlkler syleminden hareketle Msr ynetimini eletirmilerdir. Bununla birlikte Kilise, kamuoyuna dnk resmi sylemlerinde her iki kesim arasnda gerilim oluturabilecek ifadelerden uzak durmaya zen gstermektedir. Ancak buna ramen son dnemlerde yaanan baz olaylar her iki kesim arasndaki gerginlii artrmtr. 25 Ocak 2011 ylnda Tahrir Meydannda balayan gsteriler karsnda Papa ennuda, devrime kar olduunu aklam ve kilise yanllarndan Msr Devrimine katlmamalarn istemitir. Papa ennuda ahsnda temsil edilen kilise Mbarek ve rejiminin ayakta kalmas iin elinden geleni yapm, bunda da Mbarekin devrilmesi sonras slamclarn iktidara gelmesi korkusu baat rol oynamtr. Devrimin baarl olmas sonucu, devrime kar olumsuz tutumu sebebiyle Kilise zor durumda kalmtr. Kilisenin bu imajn biraz da olsa talimatlara aykr davranan baz Kpti genlerin Msr devriminin tm aamalarna katlm olmas dzeltmitir. Tahrirde balayan gsterilerden sonra hzla partilemeye giden ve seime hazrlanan Msrda Kpti Kilise, siyasi arenada gl bir ekilde var olma abasndadr. Kpti kimliiyle bilinen ve Kiliseye olan yaknlyla tannan iadam Necip Savirs, zgr Msrllar Partisini kurmu, zellikle de Mslman Kardelerin temsil ettii slami akmn ykseliine kar mcadele etmeye balamtr. Bununla birlikte parti, slama sayg duyan laik liberal bir parti olduundan bahsetmitir. Hatta parti, baz nde gelen Mslman kkenli ahslar saflarna katma abasna girdiyse de partiye ynelik Kilisenin partisi imaj deitirmemitir.
80. Muhammed Hasaneyn Heykel, Hariful-Gadab s.377.
94
ALTINCI BLM
YARGI, ORDU BROKRASS VE PARLAMENTO
A. YARGI
Gnmz Msr yargsnn sistematik ilk temelleri Osmanl dnemine kadar uzanr. Msrn kadim dnemlere dayanan bir yarg sistemi olmakla birlikte bugnk kurumsal eklini 1875-1883 yllar arasnda kurulan mahkemeler ile almtr. 23 Haziran 1952 Devrimi ncesi yarg balamnda yaygn olan kurum eri Mahkemelerdir. Hkmlerin verilmesinde esas referans noktas da slam fkh mezhepleridir. Daha sonralar eri Mahkemelerin rol ngiliz glerinin Msra yaptklar bask sonucu daha ok ahval-i ahsiye (medeni hukuk) davalaryla snrlandrlmtr. Sonunda eri mahkemeler 1965te ilga edilmilerdir. Msr yargs eitli ksmlara ayrlmaktadr. Bunlardan birisi sivil yargdr. Bu yargnn banda Yargtay gelmektedir ki Yargtay ierisinde yasay uygulama ve yorumlara birimi vardr. Bu yarg ierisinde nem bakmndan ikinci kurum nemli vilayetlerin merkezlerindeki Temyiz Mahkemesidir. Vilayet merkezlerinde balang mahkemeleri, kent ve mahallelerde ise snrl mahkemeler bulunmaktadr. Bu mahkemelerin tamam yasalarn doru uygulanmasna bakmaktadr. Vatandalarla devletin idari kurumlar yahut bizzat devletin idari kurumlar arasndaki anlamazlklar gideren idari yargda ise ba Yksek dari Mahkeme ekmektedir. Devlet Konseyi Yargs, dari Yarg Mahkemeleri, dari ve Disiplin Mahkemeleri ve Devlet leri Heyeti gibi mahkemeler adli hiyerarinin dier yaplarn meydana getirmektedirler. Yksek Anayasa Mahkemesi ise Msrda en nemli yarg organ saylmaktadr. Bu kurum, yasalarn anayasaya ve mevzuat metinlerinin balayc yorumlarna uyup uymadn belirlemektedir. Bu mahkemenin yarglar Devlet Bakan tarafndan ve teamle gre de kdem gz nnde bulundurularak belirlenmektedir. Bir dier mahkeme ise Olaanst Mahkemelerdir ve bu mahkemeler yerel ve uluslararas alanda hukuki eletirilere konu olmaktadr. Bu balamda ne kan Askeri Yarg iki kademelidir. lk kademede Yksek Askeri Mahkeme, ikinci kademede ise Yksek Devlet Gvenlik Mahkemeleri gelmektedir ki bu tr mahkemeler devlet gveliini ilgilendiren meselelere bakmaktadr ve temyizi mmkn olmayan kararlar almaktadr. Partiler Mahkemesi ise parti davalarna bakmaktadr. Yksek Yarg Konseyi yarglar ilgilendiren idari ilerin tamamna bakmaktan sorumlu zel yarg kurumudur. Genellikle yeleri Cumhurbakan tarafndan belirlenmektedir. Sk sk en nemli yarg kurumlarndan birisi olan Msr Yarglar Kulbyle ekimeye girmektedir. Seilmi Kulp Ynetim Kurulu da kendisini rejimden yana tavr sergi-
96
lemekle sulayan Yksek Yarg Kurumuyla tartmaya girmektedir. Bu erevede yarg bamszlndan yana olan Mstear Zekeriya Abdulaziz, Mstear Ahmed Mekki, Mstear el Huzayri ve Hiam el Bestuveysi aka rejime kar yargnn rejimden tamamen bamsz olmas gerektiine dair bir mcadeleye girmilerdir. Msr yargs tarihi boyunca lkede iktidar elinde tutan gce tamamen teslim olmam tek kurumdur. Bir dnem veya bir olay veya bir ahs iin ynetimde adalet ve effaflk kurallarnn dna km olsa da, genel anlamda Msr yargsn oluturan ana eksenin iktidardaki rejimin kuatma abalarna kar direndiini sylemek mmkndr. Mbarek dneminde rejim, yarglar bakanlklara mstear olarak tayin etmek suretiyle onlar pasifletirerek kontrol altnda tutmaya almtr. Ayrca Devlet leri Heyeti ve Adalet Bakanna bal olarak alan yardmclar da Devlet Bakan tayin etmi, bylelikle adaletin ileyi srecini denetim altna almak iin uralmtr. Buna ramen Msr yargs, Mbarek dnemindeki birok uygulamann karsnda yer alarak rejimin, parlamento, ura ve bakanlk gibi seimlerde hile yaptn aa karan birok karar almtr. Ancak bu kararlarn hibiri uygulanmayarak etkisizletirilmitir.81 Yine Yksek Anayasa Mahkemesi, Mbarekin son dnemlerinde her seim sandnn banda bir yargcn bulunmasnn gerektiini ve seimlerin ancak bu ekilde effaf gerekleeceine dair bir karar almtr. Ancak rejim her yoldan seimlerde hile yapmaya almtr. Bu dorultuda rejim, kendisine muhalif olan adaylar adaylk bavurusunda bulunurken tutuklam veya adaylk bavuru evraklarn imha etmitir. Ayrca muhalif adaylarn gl olduu blgelerde semenlerin sandk bana gitmemeleri iin her trl bask ve tehditlere bavurmutur. Son olarak 2010da gerekletirilen parlamento seimlerinde rejim seimlerde tamamen hile yoluna bavurmu, hukuka aykr anayasal dzenlemelerle seimlerde yarg ynetimini ortadan kaldrm, bunun yerine hkmete bal memurlar bu greve getirmitir. Bunun sonucunda da parlamento tamamen hileli bir ekilde oluturulmutur. Bu parlamentoya kar binlerce yarg karar ksa da bu kararlar uygulanmam, bilakis yaplanlar bir sre sonra Msr rejimine kar bir halk devriminin balangcn oluturmutur. Msr Yarglar Kulb Bakan Mstear Ahmed el Zend eski rejim yanls olarak bilinmektedir. Kulbn eski bakan Mstear Zekeriya Abdulaziz ise bamszlk akmdan saylmaktadr. Yarg bamszl tasarsn hazrlayan Mstear Ahmed Mekki de bamszlk yanls akm ierisindedir. Devrim sonrasnda yarglar kendi faaliyetlerini dzen81. Av. lyas elhub, Takriru an Vadil-Kadi fi Msr, el-Merkezul-Arabi lit-Tatvir Hkmil-Kanun venNezahe, 2004-Msr.
97
leyen bir yasa talebinde bulunmulardr. Bylelikle yrtme kuvvetinden tamamen bamsz olmalarnn garanti altna alnmasn talep etmektedirler ki demokratik bir devletin kurulabilmesi iin bunun gerekli bir n art olduunu sylemektedirler. Ancak bu yasa teklifi hala yarglar ve barolar arasndaki nemli tartma konularndan biridir.
B. ORDU
Msr ordusunun bugnk yapsnn ve kurumsallamasnn temelleri 1820 ylnda Mehmet Ali Paa tarafndan atlmtr. Mehmet Ali Paa, kendi dnemine kadar varln devam ettiren ve daha ok Memluklar dnemindeki yapsyla devam eden orduyu yeniden yaplandrm ve kkl deiiklikler yapmtr. Bu dnemde ordunun bana Sleyman Paa adyla bilinen Fransz bir komutan getirilmitir. Bu ordu Arap blgesinin en gl ordusu olmu ve Mehmet Ali Paa bu orduyu pek ok blgeye sava iin gndermitir. Mehmet Ali Paann bu orduyu kurmaktaki asl amac blgede gl bir devlet kurmak ve birok Osmanl topran kendi kontrolne alarak blgedeki varln glendirmektir. Osmanl devletinin iinde bulunduu zafiyeti de kendisi iin bir frsata dntrmek istemi ve glendirerek yeniden yaplandrd ordudaki asker saysn artrmtr. 1952 Devrimi sonras Msr ordusu tekrar rgtlendirilmi ve glendirilmeye allmtr. Abdunnasr Batl lkelerin Msra silah sat yapmamas nedeniyle silah salamak amacyla Dou blouyla ittifaka girmitir. Bu dnemde Msr ordusu toparlanmtr. Be yz bin civarndaki asker saysnn yedeklerle birlikte bir milyona yaklat tahmin edilen Msr ordusu dnyann en byk 10. ordusu olmakla birlikte asl gcn sistem iindeki saygn ve gl yerinden almaktadr. Her ne kadar rejimin otoritesi sivil organlarda (lkeyi yneten tek parti ve Cumhurbakan) toplanmsa da ordu rejimin muhafaza edilmesinde ve glenmesinde en kilit rol stlenmitir. Bu minvalde Msr tam bir askeri diktatrlk olmamasna karn askerin hkmettii bir siyasi sistem ile ynetilmitir. Ordu, lkenin idaresinde sz sahibi olmutur. Bununla birlikte gncel siyasette dorudan var olmak yerine siyasi gcn yakn ve karmak ilikiler gelitirdii siyasi ve brokratik elitler vastasyla kullanmakta, bu ekilde sadece siyaseti deil siyasileri de kontrol altnda tutmutur. zellikle 1970lerden itibaren Msr ekonomisinde giderek genileyen bir nfuza kavuan ordu, yalnzca askeri endstrilerde deil, sivil, tarmsal ve ulusal altyap sektrlerinde de youn bir varlk gstermektedir.82 25 Ocak Devrimi ve Emniyet Genel Mdrlne bal polis glerinin Msr Devrimini durdurmay baaramamasnn ardndan eski Devlet Bakan Hsn Mbarek, ordu g82. Robert Springborg, Mubareks Egypt: Fragmentation of the Political Order, Boulder, Westviews Pres, 1989.
98
lerine sokaa inip devrimi bastrmalar emrini vermitir. Ancak ordu glerinin, gstericilere ate amay reddetmesi, meru talepleri noktasnda halkn yannda duracaklarn ilan etmesi sonucu grevi brakmak zorunda kalan Mbarek, lke ynetimini askerlere brakmtr. Genelkurmay Bakan Mareal Muhammed Hseyin Tantavi, 2011 Msr Devrimi gelimelerinin yaand dnemde 31 Ocak 2011 tarihinde Babakan Yardmcs olmutur. Msr halknn protestolar sonucu, 11 ubat 2011 tarihinde Hsn Mbarekin istifas zerine, Tantavi bakanlndaki Askeri Yksek Konsey lke ynetimine el koymutur. Ancak alt aylk bir sre iin grev yapmak zere gelen konsey bu sreyi uzatarak anayasa beyan iin tannan takvimin dna kmtr. Msrllar, her ne kadar ordu inkr etse de ordunun ynetimi ele aldn ve sz verdii gibi seilmi sivil bir bakana teslim etmediini dile getirmiler bu durumu Tahrir Meydannda bir araya gelerek protesto etmilerdir. Mareal Muhammed Hseyin Tantavi, Genelkurmay Bakan ve 25 Ocak 2011 ylndan sonraki srete ortaya kan geici dneme vaziyet eden Askeri Yksek Konseyin Bakandr. 31 Ekim 1935 tarihinde doan Tantavi, 1956, 1967 ve 1973 savalarnda sraile kar savam, 1990-1991 ylnda Saddama kar ABD nclnde koalisyon gleri tarafndan yaplan savaa katlm, Pakistanda askeri atae olmu, daha sonra da Cumhurbakanl Muhafz Bl Komutanl ve Genelkurmay Bakanlna kadar uzanan farkl grevler stlenmitir. Mareal unvan verilen Tantavi, 20 Mays 1991de Savunma Bakan ve Genelkurmay Bakan olarak atanm ve 2011 ylna kadar bu grevde kalmtr. Baz gzlemcilere gre Tantavi, bu dnemde de Mbarekin halefi olarak grlmektedir. Tantavi iktidar devralmasndan bu yana daha ok dk profilli izmeye zen gstermi, gz nnde olmamaya dikkate ederek halkn nne ilk kez 16 Mays 2011 tarihinde Polis Akademisindeki mezuniyet trenine katlarak kmtr. Basn aklamalarn yapma grevini dier st dzey yneticilerine brakmtr. Bugn itibariyle, fiili olarak lkeyi ynetmeye devam etmektedir. Mevcut Babakan ve kabinesinin atamasn yapmtr. Askeri Konsey tarafndan yaynlanan pek ok aklama Tmgeneral Muhsin el Fenceri tarafndan kamuoyuyla paylalmtr. Bu aklamalarda konseyin, Msr devriminin yannda olduu, konseyin 2011 yl sonlarna doru ynetimi seilmi sivil bir bakana devredene kadar gei dneminde lkeyi ynetecei belirtilmitir. Tahrir devriminden sonra i bana gelen Askeri Konseyin istei dorultusunda Dr. Ali El Silmi tarafndan hazrlanan ve baz laik-liberal partilerin de destekleyerek imzalad bir belge, Askeri Yksek Konseye ayrcalkl haklar tanmaktadr. Bu belgeye gre askeri
99
konulardaki kararlar sadece Konsey alacak ve bteden askere ayrlmas gereken pay da Konsey yeleri belirleyecektir. Anayasa Prensipler Belgesi olarak isimlendirilen bu belge yeni anayasann hazrlanmasnda parlamentonun roln de kstlamay hedeflemektedir. Buna gre 80 kiiden oluacak olan Anayasa Komisyonu, sendika temsilcileri, niversite retim grevlileri, anayasa profesrleri, sivil toplum kurulular, renci birlikleri, El Ezher ve Kilise temsilcilerinden oluacak ve bu komisyonda milletvekilleri bulunmayacaktr. Devrim sreciyle birlikte askya alnan Msr Anayasasndaki 9. ve 10. Maddeler orduya byk imtiyazlar tanmakta ve ordunun devlet iindeki baat roln tahkim etmektedir. Yeni oluturulacak anayasada da bu durumun garanti altna alnmak istenmesi sivil glerin tepkisine neden olmaktadr. 1952 Hr Subaylar Devriminden bugne kadar Msra hkmeden bakanlarn tamam ordu mensubudur. Muhammed Necib, Cemal Abdunnasr, Enver Sedat ve Hsn Mbarek gibi asker kkenli cumhurbakanlar tarafndan ynetilen sivil gler, 25 Ocak Devrimiyle birlikte artk bu durumun deimesini ve Msrn sivil-demokratik bir ynetim tarafndan idare edilmesi taleplerini yaptklar tm eylemlerde dile getirmilerdir.
C. GEMTEN GNMZE MISIR HALK MECLS

Msrda modern anlamyla parlamenter sisteme ngilizlerin Msrn bamszln tanmasndan iki yl sonra, yani 1924te geilmitir. Bununla birlikte lke meruti monari olarak kalm, Kral 1. Fuad parlamentoyu feshetme yetkisine sahip olmu, zel bir komisyon tarafndan hazrlanan anayasayla Halk Meclisi ve ura Meclisinden oluan iki meclis kurulmu ve kuvvetler ayrl ilkesi benimsenmitir. 1924-1950 yllar arasnda lkede on kez parlamento seimleri dzenlenmi, Saad Zalul tarafndan kurulan el Vefd Partisi bu seimlerde hep ounluu kazanmtr. Her ne kadar bu dnemde seimler effaf gereklese de parlamentoda toprak aalar ve iadamlar egemen g olmutur. 1952de Hr Subaylarn Kral Faruka kar gerekletirdikleri darbe, parlamenter sistemi sekteye uratmtr. Cemal Abdunnasr, lkede bir yandan Cumhuriyeti ilan ederken dier taraftan da siyasi partileri yasaklamtr. Abdunnasr 1956da Cumhurbakan seilmi, ayn yl yeni anayasa yaynlanm ve bu yasaya uygun olarak 1957de Halk Meclisi yeniden toplanmtr. Bununla birlikte lkede ok partili siyasi hayata gei ancak 1977de kartlan Siyasi Partiler Yasasyla mmkn olabilmitir. 1978de Ulusal Demokrat Parti kurulmu ve 1979da ise ilk ok partili seim gereklemitir. Ulusal Demokrat
100
Parti bu tarihten itibaren parlamentonun en az te ikisini her zaman elinde tutmu, Msrda siyaset ve toplumsal hayat byk oranda kontrol altna almtr.83 Bu dnemde lkenin parlamenter demokratik yaam serveninde kilit neme sahip olan Halk Meclisi effaf olmayan seimlerle, kstl yetkilerle ve yrtme organnn olaanst basklaryla yzlemitir. te yandan Msrda grece ok partili, effaf ve zgr seimlerin yaplmasna 2005 ylnda eitli basklar sonucu izin verilmi, Ulusal Demokrat Partinin 311 sandalye kazand seimlerde Mslman Kardeler de kardklar bamsz adaylarla Halk Meclisinde 88 sandalye elde etmilerdir. Yine ayn seimlerde Vefd Partisi alt sandalye, Tecemmu Partisi ise iki vekil karabilmitir. 2005 ylnda yaplan cumhurbakanl seimlerinde ilk kez Hsn Mbareke kar liberal eilimli Eymen Nur adayln aklayarak sz konusu seimlere katlmtr. Ancak lkede egemen olan otoriter yap, 2005 seimlerindeki grece olumlu havaya ramen deimemitir. ktidardaki Ulusal Demokrat Parti, bu dnemde de parlamentoyu kontrolnde tutmu, zellikle de Mslman Kardeler tarafndan temsil edilen muhalefeti yok saymtr. Mbarek rejimi, 2005 tecrbesinin 2010 seimlerinde tekrarlanmasna izin vermemi, Msr tarihinin en hileli seimlerini gerekletirmitir. Yarg denetiminin kaldrld bu seimlerde, seim merkezlerinde rejime bal milis gler boy gstermi, baz seim blgelerinde seim sandklar erken saatlerde kapatlmtr. Bu artlarda gerekleen seimlerde hi de srpriz olmayacak ekilde Ulusal Demokrat Parti toplamda 473 milletvekili kartmtr. Vefd Partisi meclisteki alt sandalyesini korurken Tecemmu Partisi be sandalye kazanm, dier partiler ise toplamda 20 sandalye elde etmitir. Bu seimlerin sonucunda bir nceki seimlerde 88 sandalye kazanan Mslman Kardeler siyasetten tasfiye edilmitir.84 11 ubat 2011 tarihinde Msr Cumhurbakan Hsn Mbarekin dmesi ve iktidarn Silahl Kuvvetler Yksek Konseyine devredilmesinden sonra 2010 seimleriyle oluan Msr Halk Meclisi de feshedilmitir. 25 Ocak Devrimi sonras Msrda yasama yetkisi bulunmayan iki hkmet (sam eref kabinesi, Muhammed el Cenzuri kabinesi) kurulmu, bu hkmetler hem seilmeleri hem de hesap verebilirlikleri itibariyle Silahl Kuvvetler Yksek Konseyi karsnda sorumlu tutulmutur. Askeri Konsey tarafndan hazrlanm ve Mart aynda dzenlenen referandumla onaylanm geici anayasa uyarnca yeni Halk Meclisinin kurulmas 2012
83. Evan Hill, The role of the Peoples Assembly, Al Jazeera, 17 Kasm 2011, http://www.aljazeera.com/ indepth/spotlight/egypt/2011/11/2011111710295238413.html. 84. Gregg Carlstrom, Inside Egypts recent elections, Al Jazeera, 15 Kasm 2011, http://www.aljazeera. com/indepth/spotlight/egypt/2011/11/201111138837156949.htm
101
balarnda bitmesi planlanan seimlere braklmtr. Bylelikle Halk Meclisinin esas rol yasama faaliyetinde bulunmak ve yrtme organn denetlemek olsa da yeni dnemde yeni anayasay hazrlayacak olan 100 yeli komitenin oluturulmasnda da rol almak gibi bir grevi gndeme gelmitir. Mevcut haliyle Halk Meclisi, 508 vekilden olumakta, bu vekillerin 498i seim yoluyla gelmekte, 10 vekil ise Cumhurbakan tarafndan atanmaktadr. Halk Meclisi seimleri 27 vilayette aamal olarak yaplmakta, her aamada 9 vilayette halk sandk bana gitmektedir. Seimlerde 498 sandalyenin te ikisi iin siyasi partiler ve ittifaklar, te biri iinse siyasi partilerin de aday gsterebildii bamsz adaylar yarmaktadr. Bamsz adaylarn % 51lik yeter oran yakalayamad blgelerde ise en fazla oy alan iki aday ikinci tura kalmaktadr. Geici anayasada belirtildii zere Halk Meclisi, devletin genel politikalarn, ekonomik ve sosyal kalknma plann belirlemek, devlet btesine karar vermek ve Cumhurbakannn olaanst hal yetkisini denetlemek gibi grevlere sahiptir. Bununla birlikte Silahl Kuvvetler Yksek Konseyinin gelecek Halk Meclisinin yetkileri zerinde glge olaca dnlmektedir. Zira Silahl Kuvvetler Yksek Konseyi gei srecinde kararnameler kartma ve yasalar onaylama yetkilerine sahiptir. stelik bu konsey, parlamentonun toplanma veya toplanmasnn ertelenmesi gibi kararlar alabilmekte, babakan veya bakanlar kurulunun atama ve azletme yetkisini elinde bulundurmaktadr. Bu durumda Msrda Cumhurbakanl seimleri tamamlanp Askeri Konseyin grevine son verilenceye kadar Halk Meclisinin doal rol ortaya kmayacaktr. Halk Meclisinin kar karya kalaca bir baka yetki karmaasnn ise parlamentonun st kanad olan ura Meclisi seimleri sonras ortaya kmas beklenmektedir. 2012 yl ierisinde ura Meclisi seimleri gerekleecek, bununla birlikte ura Meclisi yelerinin te biri Cumhurbakan tarafndan atanacak ve ura Meclisinin grev sresi 6 yl olacaktr. Parlamentonun st kanad olan ura Meclisinin ekonomik ve toplumsal kalknmay planlamak gibi yoruma ak ve Halk Meclisine tannan yetkilere paralel bir grevi bulunmaktadr. ura Meclisinin bir baka grevi ise Cumhurbakannn zellikle de d politika konusunda nerdii yasalar nasl uygulayacana dair tavsiyelerde bulunmaktr. Bu durum da Halk Meclisi zerinde bir tr vesayet rejiminin devam edebileceini gstermektedir.
102
103
* Kaynak: aljazeera.com, http://www.aljazeera.com/indepth/interactive/2011/11/20111121104852168402.html
104
YEDNC BLM
SVL TOPLUM KURULULARI VE ARATIRMA MERKEZLER
A. SVL TOPLUM KURULULARININ TARHSEL ARKAPLANI

Msrda sivil toplum kurulular toplumsal hayr faaliyetleri yrten oluumlar eklinde ortaya kmtr. Dnemin artlarna gre sivil toplum rgt denilebilecek kurum Msrda ilk kez 1821de skenderiyede Yunan Cemiyeti ad altnda kurulmutur. Daha sonra yerel cemiyetler farkl ekillerde gelimitir. 1859da kurulan Msr Uygarlk Tarihi Aratrmalar Cemiyeti kltrel alanda faaliyet gsteren bir kurulu olarak ortaya kmtr. Dini cemiyetlere rnek ise 1878de kurulan slami Hayr Cemiyeti ile 1881de kurulan Kpti Hayr leri Cemiyetidir. 1923 Anayasas sonras Msrda sivil toplum kurulular artmtr. Sz konusu anayasa Msrllara cemiyet kurma ve oluturma hakk tanmtr. Nitekim bu kurulularn says 19251944 yllar arasnda 633 bulmutur. Cemal Abdunnasr dneminde bamsz sivil toplum kurulularnn faaliyetlerinin ou dondurulurken bir ksm da tasfiye edilmitir. Bu srete sadece devletin icazet verdii baz sivil toplum kurulular ayakta kalabilmitir. 1956da devlete sosyal cemiyetleri kapatma hakk veren 284 sayl yasa km; 1964te 32 sayl yasa ise siyasi partilerin ilgas gerekletirilmi ve tek parti dzenine geilmitir. Daha sonra meslek sendikalar siyasiletirilmi, bu sendikalara yelik, adaylk ve ynetim kurulu yeliine seilebilmek iin devletin resmi siyasi yaplanmasna bir ekilde yelik art getirilmitir. Ayn yasa i sendikalarndaki eitlilii de ortadan kaldrmtr. Yine 32 sayl yasa ile devletin yrtme organna sivil faaliyetleri izleme ve mdahale etme hakk tannm, bu da Msrda sivil faaliyetleri ortadan kaldrm, bu faaliyetler sadece fakirlere, yaknlarn kaybedenlere, yetimlere yardm gibi faaliyetlerle snrlandrlmtr. Siyasi ve sivil faaliyetlerin bask altna alnmasyla dini basklar da artmtr. 1970li yllardan itibaren farkl sivil toplum kurulular yeniden faaliyet gsterme imknna kavumutur. Bu sre eski Devlet Bakan Enver Sedat dneminden Mbarek dneminin balarna kadar devam etmitir. Hsn Mbarek rejimi, sivil toplum kurulularnn faaliyetlerine kstlamalar getirerek onlar yeniden bask altna almtr. Bu nedenle de pek ok kuruluun faaliyeti dondurulmu, bazlar kapatlmtr. 1993 ylnda kartlan 100 sayl yasayla birlikte sivil toplum kurulularnn faaliyet alanlar iyice daraltlmtr. Ayrca sz konusu yasada 1995 ylnda yaplan bir deiiklikle Mhendisler Sendikas yneticilerine ynelik basklar artrlmtr. 2002 ylnda kartlan 84 sayl yasa ile de sivil toplum kurulularna ynelik daha kat uygulamalar balatlmtr. Bu yasalarn ou
106
etkili bir muhalefet taban olan Mslman Kardeler Cemaatinin baarlarndan ve en nemli sendikalarn ynetim kurullarnn ounu kazanmasndan sonra karlmtr. Hsn Mbarek rejimi, cemaati kendi varl iin uzun vadede bir tehdit olarak alglayarak bu yasalar kartm ve cemaatin sendikalar zerinden resmi politikalar eletirmesine son vermeye almtr. eitli sivil toplum kurulularnn faaliyet alan eitim ve kltr almalaryla snrl kalm, bu kurulularn ou herhangi bir siyasi rol oynayamamtr. Bunlarn dnda sadece Gazeteciler Sendikas, Avukatlar Sendikas, Yarglar Kulb, Tabipler ve Eczaclar Sendikalar gibi kurulular az da olsa siyasi bir faaliyet ierisine girebilmilerdir. Bu nedenle tm bu kurulular da Msr rejiminin basklaryla kar karya kalm, ya sk gzetime tabi tutulmu, ya faaliyetleri dondurulmu, ya da zerlerinde mali ve idari bask oluturulmutur. Msrda faaliyet gsteren sivil toplum kurulularn grev ve sorumluluk alanlarna gre yle tasnif etmek mmkndr: Meslek sendikalar, i sendikalar, Dayanma Cemiyetleri, Sivil Cemiyetler, niversitelerde retim yelerinin kurduu kulpler, Spor Kulpleri ve Sosyal Kulpler, Genlik Merkezleri ve renci Birlikleri, Ticaret ve Sanayi Odalar ve adamlar Cemiyetleri, nsan Haklar, Kadn Haklar Merkezleri, Kalknma ve evre Merkezleri gibi hkmet d rgtler, Devlete bal olmayan zgr Basn, Basm ve Yaym Kurumlar, Aratrma ve Ett Merkezleri ve Kltrel Cemiyetler.85
MESLEK SENDKALARI
Msrda hlihazrda 24 meslek sendikas vardr. Ancak bu sendikalarn ou, rejimin basklar ve sendikal faaliyetleri kstlayan yasalar nedeniyle gerek anlamda hizmet vermemilerdir. Bu nedenle de Msrdaki sendikalarn ou, gerek anlamda meslek sahipleri ve toplumun sorunlarn zmekten ok snrl bir etkinlik ve hizmet faaliyetleri yrtmtr. Bununla birlikte devletin belirledii alann dna karak kamusal alanda etkin olabilen baz kurulular da vardr. Bunlardan en ne kanlar unlardr: Msr Barosu: 1921de kurulmutur. Faaliyet alanlar ve siyasal etkinlii ile baro boyutunu aarak toplum iinde etkinlii artan bir kurulutur. Mslman Kardeler Cemaatine mensup olan avukat ve hukukularn bu sendika iinde ok nemli bir arlklar olmutur. Bundan dolay da son yllarda bu kurulua ynelik siyasi basklar artarak alma ve faaliyet alanlar kstlanmtr. Son olarak 2011 ylnda kendi iindeki bamsz seimlerini gerekletirmi ve Samih Aur baronun bakan olmutur.86
85. Dr. Vela el Buhayri, el Mctamaul-Meden vel-Islahil-Kanuni fil-Haletil-Msriyye.
86. Eymen Akil, er-Rasdul-Meydani li ntihabati Nikabetil-Muhamn, Merkezud-Drasatil-Hukukiyye ved-Dusturiyye, Kahire-2005; http://www.maatlaw.org/report/05/report1.htm
107
Tabipler Sendikas: 1949da kurulmutur. Sendika Bakan Dr. Hayri Abdudaimdir. Tabipler Sendikas, yasal aklardan yararlanarak rejimin basklarn nispeten boa karmay baarabilen az saydaki sendikadan biridir. Bylelikle dier sendikalardan farkl olarak donuk kalmam, canlln ve kamuoyundaki etkinliini korumutur. Mslman Kardeler, ube konumunda olan sendika konseylerinde faaliyet gstermi, siyasi faaliyetler iin bu sendikann meknlar bir frsat olarak kullanlmtr. Sendika rejimin politikalarn zellikle de Filistin gibi konularda d politikay eletirmitir. Bu sendikaya bal nsani Yardm Komisyonu Gazze eridine insani ve tbbi yardmlarn salanmasnda byk rol oynam yine slam lkelerinde zellikle sava ve felaket blgelerine de yardmlar salanmtr. Bu nedenle de devlet gvenlik makamlar ile bu sendika arasnda sorunlar kmakta ve bu sorunlar Msr kamuoyunu gnlerce megul etmektedir. Yine bu sendikann pek ok yesi Filistin halkn destekleme faaliyetleri yznden tutuklanmtr. Gazeteciler Sendikas: 1941de kurulmutur. Sendika Bakan Memduh el Velidir. Msrn en etkin sendikalarndan birisidir. Nitekim sendika, basnla ilgilendii iin doal olarak kamusal alanda gl bir ekilde etkindir. Bu nedenle de sendika bakannn devlet yanls veya resmi medyann bir paras olmas iin resmi evreler tarafndan youn faaliyet yaplmtr. ounlukla da sendika bakanlna aday olan rejim yanls kiilerin arkasnda durulmu ve baarl olmas garanti altna alnmaya almtr. Bununla birlikte bu sendikann merkezi eski Msr rejimine en sert eletirilerin yapld bir yer olmutur. Mhendisler Sendikas: 1946da kurulmutur. Son dnemlerde on be yl boyunca da yarg gzetimi altnda kalmtr. Ancak devrim sonras Su Kaynaklar Bakan Mhendis Hiam Kandilin de desteiyle Ekim 2011 itibariyle sendika zerindeki yarg gzetiminin kaldrlmas salanmtr. Dondurulan faaliyetlerine balamak iin yeniden tekilatlanma srecini tamamlamaya almaktadr. retmenler Sendikas: 1954da kurulmutur ve uzun yllar boyunca bu sendika da resmi makamlar tarafndan kontrol edilmitir. Devlet, ye saysnn fazlal bakmndan Arap dnyasndaki en byk sendika olmasndan kaynaklanan etkinlii nedeniyle onu elinde tutmutur. Sendikann bir milyondan fazla retmen yesi vardr. Ancak devletin basks nedeniyle getiimiz sre boyunca kamusal alanda bir etkinlii olmam ve nde gelen yelerinin ou rejim yanls olmutur. Eczaclar Sendikas: 1949da kurulmutur. Sendika Bakan Dr. Muhammed Abdulcevaddr.
108
SOSYAL YARDIM DERNEKLER

Msrda sivil cemiyetlerin hayr ve hizmet alanlarnda byk bir rol olmutur. Bu cemiyetler, temel gda, eitim ve salk gibi alanlarda yoksul ve fakir halk kesimlerinin ihtiyalarn karlamtr. Bu sivil cemiyetlerin faaliyetleri sayesinde saylarnda gzle grlr bir art olmu, 1985de saylar 7593 olan cemiyetlerin says 1991de 16 bine km, Toplumsal Dayanma Bakanl 2007de bu cemiyetlerinin saysnn 21500 civarnda olduunu belirtmitir. Sivil toplum kurulu ve Cemiyetleri Genel Birliinin Msr Arap Cumhuriyeti vilayetlerinde yapt aratrmalar ise bu cemiyetlerin saysnn 15154 olduunu ortaya koymaktadr. Bu durumda Toplumsal Dayanma Bakanlnn aklad say ile Sivil toplum kurulu ve Cemiyetleri Genel Birliinin verdii say arasnda 6 bin kadar bir fark vardr. Msrdaki bu dernek veya cemiyetlerin ilgilendii faaliyet alanlar unlar olmutur: ocuk ve anne bakm, aile bakm, sosyal yardmlar, yallarn bakm, zel gruplar ve zrllerin bakm, kltrel, bilimsel ve dini hizmetler, yerel ynetimlerin gelitirilmesi, ynetim ve idare, mahkmlarn bakm, aile planlamas, Msr Arap Cumhuriyeti ile karde halklar arasnda dostluk, sosyal savunma, emeklilerin gzetilmesi, evrenin korunup kollanmas, ailenin ekonomik kalknmas ve gelirinin artrlmas, tketicinin korunmas. Msrdaki sivil cemiyetlerin saysndaki bu byk artn ve faaliyet alanlarnn genilemesinin birok sebebi vardr. Yukarda belirlenen alanlarda faaliyet gsteren sivil toplum kurulularna d yardmlarn yaplmas bu sebeplerin balcalar arasnda saylabilir. D yardmlar bazen ilgili kurulua dorudan yardm eklinde bazen de dolayl olarak Msr hkmetine yaplan balar eklinde olmaktadr. Hkmet de bu balar ilgili kurululara datmn salamaktadr. Hkmet eliyle datlan bu yardmlar konusunda baz yolsuzluklarn yapldna dair kukular yaygndr. Ayrca Msr resmi makamlar bu kadar sivil toplum kuruluuna izin vererek bu kurulular vatandalara hizmet gtrmenin bir yolu olarak deerlendirmitir. Msr devleti yurt dndaki imajn iyiletirmek adna da ok sayda sivil toplum kuruluuna izin vermitir. Sosyal yardm dernek ve cemiyetleri arasnda en etkin bir ekilde faaliyet gsterenleri yle belirtmek mmkndr: adamlar Cemiyetleri: Birok dernein kurulduu bir srete iadamlarnn kurduu cemiyetlerin saysnda da bir art gzlenmitir. Bu anlamda Msrda iadamlarnn kurduu 97 cemiyet ve i kadnlarnn kurduu 16dan fazla cemiyet vardr. Ayrca bu cemiyetlerin faaliyet alanlar ve kapsamlar genilemitir. Bu tr kurulularn banda Msr-Amerikan Konseyi gelmektedir. Nitekim Msr rejiminin en nde gelen isimlerinden bazlar bu konseye ye olmutur. Yine Msr adamlar Cemiyeti, Msr Sanayiciler
109
Birlii, Msr-Amerikan Ticaret Odas, Msr Uluslar aras Ekonomi Forumu gibi kurumlar sahada etkinlik gstermektedirler. Bu erevede faaliyet gsteren cemiyetlere ye i adamlarnn saysnn 15 bini getii sylenmektedir. Ticaret ve Sanayi Odas: Ticaret odalar, Msr makamlar nezdinde tccar ve sanayicinin karlarn temsil eden kurullardan olumaktadr. Bunlarn ilki 1880de skenderiye Ticaret Odasdr. Ticaret Odalar Genel Birliinin verdii bilgiye gre Msrn tm vilayetlerinde hlihazrda toplam 26 Ticaret Odas faaliyet gstermektedir. Bu ticaret ve sanayi odalarnn taban youn olarak ticaretin yahut sanayinin farkl alanlarnda faaliyet gsteren tccar ve sanayicilerden olumaktadr. adamlar kurulular ise youn olarak i adamlarnn st tabakasna hitap etmektedir. Ticaret ve Sanayi odalarnn ye says milyon civarnda olup, ye saysndaki bu okluk da zorunlu yelikten kaynaklanmaktadr. Zira bir ticaret sicili oluturup faaliyet gsterebilmek iin bu yelik arttr. Bu durum, sanayi ve ticaret odalarn tercihe bal yelik sistemi olan iadamlar cemiyetlerinden ayran bir dier zelliktir. Bu cemiyetler dolayl yollardan siyasi kulvarlarda da etkinlik gstermilerdir. Zira eski Msr Liderinin olu Cemal Mbarek bu cemiyetlerden birinin ynetim kurulundayd ve genel olarak da hkmetlerin iadamlarndan kurulmas iin abalyordu. Nitekim kabinedeki bakanlarn bir ksm da bu cemiyetlerin ynetim kurullarnda grev almlardr. Siyasi grev ile i adamlarna zg faaliyetlerin bir arada yrtlmesi sonucunda da hkmet ierisinde yolsuzluk byk lde artmtr.
NSAN HAKLARI RGTLER

nsan haklar konusu Msrdaki genel gidiat takip edenler asndan en scak meselelerden birisi olmutur. Eski rejim siyasi muhaliflerine zellikle de slamclara kar gl bir bask politikas izlemitir. Rejim, bask, yldrma, iddet ve hukuk d uygulamalar ile muhaliflerinden kurtulmay ve onlar korkutarak etkinlik alanlarn daraltmay amalamtr. yle ki siyasi faaliyetlerle uramayan vatandalar bile bu tedhi uygulamalarndan etkilenmilerdir. Bundan dolay da nsan haklar ile ilgilenen rgtler, ikence gibi dosyalar ortaya ktka Msr rejimine ynelik uluslararas arenada youn eletiriler yneltmilerdir. Msr hkmeti ise bu yndeki haberleri yalanlamtr. Bunun iin de devletin resmi organlar iinde ayn alanlarda faaliyet gsteren baz oluumlar meydana getirmilerdir. Mesela nsan Haklar Ulusal Konseyi adnda resmi bir kurum kurmu ve bunu da Msr ura Mec-
110
lisine balamtr. Ancak ura Meclisinin bu konseyin verilerinde hileye bavurduu konusunda sylentiler ortaya kmtr. Ayrca yaynlanan hukuki raporlar genellikle zayf kalm ve devlet politikalarn savunmutur. Uluslararas Af rgt gibi Msrda ubesi bulunan nsan haklar ile ilgilenen baz uluslararas kurulular daha sivil almalar ve incelemeler gerekletirmeyi baarmlardr. Ancak bu kurululara da baz idari basklar yaplm ve faaliyet alanlar kstlanmtr. Msrda nsan Haklar alannda faaliyet gsteren en nemli kurulular unlardr: Msr nsan Haklar rgt: 1985te kurulmutur. Msrda insan haklar alannda faaliyet gsteren kurulularn en nemlilerinden birisidir. Raporlar Msr basnnda ilgi grmektedir. Bu kuruluun Minye, Feyyum, Menufiyye, smailiyye ve Mansura gibi pek ok vilayet ve ehirde ubeleri vardr. Bu rgt, Msr nsan Haklar Durumu yll yaynlamaktadr. Bu yllk 1990dan beri yaynlanmaktadr. Yine sreli olmayan yaynlar yaplmakta ve bu yaynlarda vatandalarn maruz kald ihlallere kar bilinlendirmeye ynelik bilgilere yer verilmektedir. Bu rgtn banda laik eilimli Hafz Ebu Sade bulunmaktadr. Hazrladklar baz raporlarda hak ihlallerine maruz kalanlar arasnda ideolojik ve dini kimlik eksenli bir ayrmclk yaptklar ve objektif davranmadklar konusunda baz eletiriler yaplmtr. Tutuklulara Yardm iin nsan Haklar Merkezi: 1997de kr amac gtmeyen zel bir irket olarak kurulmutur. Siyasi hedefleri olmayan kurulu tutuklulara hukuki danmanlk hizmeti vermekte ve hapishanelerdeki artlarn dzeltilmesiyle ilgilenmektedir. Hiam Mbarek Hukuk Merkezi: nsan Haklar dosyalaryla ilgilenen en aktif merkezlerden birisidir. Bu anlamda tutuklulara gl ekilde yardm ve destek vermekte, yaynladklar raporlarda youn olarak hukuksuz uygulamalara iddetli eletiriler yneltmekte ve bu nedenle de yeleri zaman zaman gvenlik glerinin basklarna uramlardr. en Nedim iddet kurbanlarna psikolojik destek ve tedavi Merkezi: 1993te kr amac gtmeyen bir irket olarak kurulmutur. Rejim tarafndan en fazla baskyla kar karya braklm merkezlerden birisidir. Rejimin pek ok ikence dosyasn ortaya kartm bu nedenle de yeleri gvenlik glerinin basklarna maruz kalmtr. nsan hak ve zgrlkleri alann da faaliyet gsteren bu rgtlerin dnda 1983 ylnda kurulan Arap nsan Haklar rgt, 1997 ylndan beri eitli aktiviteler gerekletiren nsan Haklar Aktivistleri Arap Program ve daha ok bilimsel aratrmalar yapan ve dnce kuruluu kimlii ar basan Kahire nsan Haklar Aratrmalar Merkezi gibi kurulular da bulunmaktadr.87
87. Seher Desuki, Mustakbelul-Mctemaal-Meden bade sevreti 25 Yenayir isimli aratrma raporu, enayir nayir el-Heyetul-Amme lil-stimalat.
111
ARATIRMA MERKEZLER
Msrdaki sivil toplum kurulularnn yan sra bamsz veya yar resmi bir ekilde faaliyet gstererek eitli alanlarda aratrmalar yapp yaynlayan, ulusal ve uluslararas dzeyde toplant, panel, seminer, sempozyum ve konferans gibi etkinlikler gerekletiren birok dnce kuruluu ve aratrma merkezi bulunmaktadr. Bu kurulularn saysnda son yllarda bir art gzlemlenmi ve bunlardan bazlarna eitli evrelerce d finansman saland eklinde youn eletiriler yaplmtr. Bugn Msrda faaliyetlerini srdren dnce kurulular ve aratrma merkezleri arasnda yer alan en nemlilerini yle sralamak mmkndr: El Ahram Siyasi ve Stratejik Aratrmalar Merkezi: Bu merkez, faaliyetlerine 1968de balamtr. Balangta bamsz bilimsel bir merkez olmasna ramen kamu kuruluu olan el Ahram Kurumuna fiilen baldr. Genel olarak blgesel, uluslar aras siyasi ve stratejik konularn aratrlmasyla ilgilenmitir. Merkez faaliyetlerine ilk olarak Filistinsrail ilikilerini inceleyerek balamtr. Ancak 1972de tm blgesel ve uluslararas konular kapsaml bir ekilde ele almaya almtr. Merkezin tm faaliyetleri grece bir zerklik erevesinde gereklemektedir. Merkezin faaliyet ve raporlarnn Msrda ve Arap dnyasnda belirli bir arl vardr. Ancak bununla birlikte merkezin yapt almalarn tam anlamyla objektif ve Msr siyasi iktidarndan bamsz olduunu sylemek mmkn deildir. Merkezin aktif birimleri arasnda Arap Aratrmalar, Siyasi Dzenler, Uluslararas likiler, Ekonomik Aratrmalar, Toplumsal Aratrmalar, Medya Aratrmalar, Tarih Aratrmalar, Askeri Aratrmalar, Msr Devrimi Aratrmalar, srail Aratrmalar Program, Krfez Aratrmalar Program ve nternet Aratrmalar eklindeki birimler yer almaktadr. Bu merkezin yaynlarnn en nemlileri ise unlardr: Arap Stratejik Raporu, Ekonomik Eilimler Raporu, slami Hareketler Fihristi, Msrn Durumu Dergisi, el Ahram Stratejik Dosyas, Stratejik Raporlar, Stratejik Okumalar, ran Sekileri, srail Sekileri.88 Medeniyet Siyasi Aratrmalar Merkezi: 1997 yl Aralk aynda kurulmutur. Merkez kendisini tanmlarken ilmi-slami bir kurulu olarak slam mmetinin meselelerini inceleyen ve mmetin medeni ilikilerine medeniyet perspektifinden bakan bir kurulu olduunu ifade etmektedir. Dnyada mmetim yll merkezin bilinen en nemli yayndr ve slam dnyasndaki meselelerle ilgilenmektedir. Yllk, slam dnyasndaki nemli olaylar gzlemektedir. Burada da corafi olarak slam dnyas ile slam dnyas dnda yaayan aznlklar konu edinmektedir. Yine merkez medeniyet bilinci dizisi
88. http://acpss.ahram.org.eg/index_arabic.asp
112
yaynlaryla tannmaktadr. Merkezin eitim ve kltrel anlamda pek ok faaliyeti vardr. slam dnyasnda tartlan konularda paneller dzenlenmektedir.89 Kahire nsan Haklar Aratrmalar Merkezi: Merkez, bamsz blgesel hkmet d bir yap olarak 1993te kurulmutur. Merkez, uluslar aras insan haklar standartlarn glendirecek anayasa deiiklikleri, yasalar ve politikalarda neriler zerinde almaktadr. Bu anlamda aratrma faaliyetleri yrtmekte, ulusal, blgesel ve uluslararas farkl aralar zerinden propaganda faaliyetleri yrtmektedir. Yine zellikle genlere younlamak suretiyle insan haklar eitimi vermektedir. Yayn dizisi olarak nsan haklar tartmalar, dnsel inisiyatifler, bn-i Rt Raporlar, nsan Haklar Eitimi, Kuatc nsan haklar teorileri gibi isimler altnda eitli yaynlar yapmaktadr.90 Medeniyet Aratrmalar ve Kltrler Diyalogu Merkezi: 2007de Kahire niversitesi ktisadi ve Siyasi Bilimler Fakltesinde kurulmutur. Merkezin faaliyetleri arasnda toplu aratrma projeleri, karlatrmalar medeniyet aratrmalar alannda uzmanlarla paneller dzenlemek, medeniyet aratrmalar ve kltrel analiz alannda aratrmac genlere atlye almalar dzenlemek, diyalog bulumalarn ve konuya ilikin nemli teorik aratrmalar takip edip gzlemlemek, bilimsel merkezler ve konuyla ilgilenen blgesel ve kresel tartma kurumlaryla ibirlii yapmak, medeniyet ve eletirel aratrmalar alannda eitim kurslar vermek, diyalog yetenekleri zerine eitim vermek gibi etkinlikler yer almaktadr.91
89. 90. 91.
http://www.ccps-egypt.com/ArabicMod/Page.aspx?id=3 http://www.cihrs.org/ http://hewar-online.org/ar/index.php?act=page_detail&p_id=47
113
SONU
Msrda Siyasi Aktrler, Partiler, Dini Hareketler ve Medya balkl bu rapor, Trkiyede medya, siyaset ve ekonomi dnyas ile kamuoyunun ihtiya duyduu bir klavuz zellii tamaktadr. Msrn siyasal, toplumsal ve dini yapsna ilikin kaynaklarn yetersizlii gz nne alndnda bu lkedeki gelimeleri ilk gnnden itibaren yakndan izleyen uzmanlarn kaleme ald bu raporun zgn bilgiler ierdii daha iyi anlalacaktr. 25 Ocak 2011 tarihinde Msrda balayan deiim ve dnm taleplerinin bir sonucu olarak siyasal reform sreci balamtr. Anayasa referandumuyla birlikte siyasal partilerin nndeki engeller ortadan kaldrlm, yeni siyasi parti ve aktrler ortaya km ve bu siyasal reform srecinin ilk aamas gerekletirilmitir. Cumhurbakanlnn tm yetkilerini devralan Yksek Askeri Konsey, siyasal reformun ikinci aamas olarak parlamento ve senato seimlerinin takvimini belirlemitir. 28 Kasm 2011 tarihinde balayan bu seimlerin 2012 ylnn Mart aynda sonulanmas beklenmektedir. Msrdaki devrim srecinin zerinden geen bir yln en nemli kazanm her eilimden partilerin kurularak seimlere katlm olmalardr. Ancak buna ramen zellikle de Tahrir Meydannda yaplan gsterilerin aktrleri, Msr devriminin rotasndan saptrldn ve Hsn Mbareksiz bir Mbarekizmin devam etmekte olduunu dile getirmektedirler. 28 Kasm 2011 tarihinde parlamento seimleri balam ve imdiye kadar iki etab gerekletirilmitir. 11 Ocak 2012 tarihinde yaplacak olan nc etap seimleriyle birlikte parlamento seim sreci tamamlanm olacaktr. Msr halk seimlerin ilk iki etabnda yaklak olarak %55 oranndaki bir katlmla sandk bana giderek yeni srecin demokratik bir yntemle ina edilmesine katk salamtr. Cumhurbakanl seimlerinin ne zaman yaplacayla ilgili olarak Yksek Askeri Konseyin herhangi bir tarih belirlememesi halkn tepkisine neden olmutur. Devrimle birlikte elde ettikleri kazanmlarn Askeri Konsey tarafndan geri alnmak istendiini dile getiren kitleler yeniden Tahrir Meydannda bir araya gelerek bu durumu protesto etmitir. Hem siyasi partilerin hem de parti d aktrlerin organize ettii ve destekledii bu protestolar zerine Yksek Askeri Konsey Cumhurbakanl seimlerinin 2012 ylnn Haziran ayna kadar yaplacan ilan etmitir. Resmi sonularnn henz aklanmad parlamento seimlerinin ilk iki etabnda Mslman Kardeler Cemaatinin siyasi kanad olan Hrriyet ve Adalet Partisi %45 civarnda oy alarak bu seimlerin galibi olmutur. Seimlerin ilk iki etabnda ikinci parti olarak
116
kan selef eilimli Nur Partisi %21 civarnda oy alarak siyas evrelerin ngrmedii bir baar salamtr. Laik ve liberal eilimli partilerin ban ektii Msr Oluumu ittifak nc olmutur. Msrn en eski tarihi partisi olan Vefd Partisi ise bu seimlerde byk bir baarszlk gstererek tm siyasi evreleri artmtr. 2012 yl Msr iin Cumhurbakanl ve mahalli idareler seimleri ile yeni anayasa hazrlama yl olacaktr. Msr siyasal rejiminin niteliine de bu anayasa ile karar verilecektir. nk parlamenter sistem ile mevcut bakanlk sistemi hakkndaki tartmalar henz sonulanmamtr. Bu konulardaki belirsizlik srerken yar bakanlk sistemine gei hususu da bir alternatif olarak varln srdrmektedir. Hsn Mbarek sonras yeni bir dneme doru yol alan Msrda parlamento ve senato seimlerinin bamsz ve adil bir ekilde tamamlanmas, tm evrelerin memnun olaca bir anayasa yaplmas ve cumhurbakanl seimlerinin gerekletirilmesi halkn en nemli isteidir. Parlamento seimlerini tamamlayp senato ve cumhurbakanl seimlerinin arifesine giren Msrdaki siyasi evre ve aktrlerin byk bir ounluunun Trkiyeden beklentisi yksektir. zellikle Trkiyenin mevcut demokrasisi, ekonomik durumu ve d ilikilerde takip ettii yol haritas Msrn dikkatle takip ettii konular arasnda saylmaktadr. Tm blgede halkyla bark iktidarlarn i bana gelmesiyle birlikte Trkiyenin blge politikalar da daha fazla nem kazanacaktr. Eitim, salk, hukuk, yerel ynetimler ve dier sosyal alanlarda balayacak olan yenileme araylarnda Trkiyenin tecrbesi nemli olacaktr.
117
EK: MISIR'DA SYAS PARTLER HARTASI
* Hazrlayan: Jacopo Carbonari
118
Kuzey Afrika ve Ortadouda yaanan kkl siyasi ve toplumsal deiimler, dnyann pek ok lkesinde olduu gibi Trkiyede de bu blgelerin tarihi, kltrel, dini, siyasi ve ekonomik yaplarna ilgiyi belirgin ekilde artrd. Blgesel deiimlerin arka plannda yatan nedenleri anlama, balca siyasi eilimleri ve akmlar kavrama, mevcut aktrler arasndaki g dengelerini zmleme ve gelecee ilikin stratejik projeksiyonlar gelitirme abalar doru ve gvenilir bilgilere ulalmasyla mmkndr. Kuzey Afrika ve Ortadoudaki gelimelere ilikin eitli evrelerde yaplan aklama ve analizlerin yzeysellii, Trkiyede sz konusu blgelerin siyasi, dini ve ekonomik yaplar ile d politikalar ve uluslararas balantlarna ilikin yeterli ve derinlikli bilgi birikiminin olmadn gstermitir. Siyaset, Ekonomi ve Toplum Aratrmalar Vakf, Trkiyeyi yakndan ilgilendiren gelimelerin daha iyi anlalabilmesi iin SETA Kim Kimdir Serisini yaynlamaya balamtr. Bu seriden kan elinizdeki Msrda Siyasi Aktrler, Partiler, Dini Hareketler ve Medya raporu konuya ilgi duyan her kesim iin nemli bir kaynak olma zellii tamaktadr. Bu kapsaml rapor Msrn mevcut siyasi haritasn karmakta, etkin aktrler ve siyasi partilerin grlerini betimlemekte, lkedeki dini hareketlerin geliim izgilerini analiz etmekte, medya kurulular, ordu, yarg ve sivil toplum kurulular ile bunlarn siyaset ve toplum zerindeki etkilerini deerlendirmekte, ksacas modern Msr hakknda derli toplu bilgiler sunmaktadr. Raporun nemli bir boluu dolduracana, onu okuyanlarn Msrdaki gelimeleri daha iyi anlayacana ve bilgiye dayal analizler yapacana inanyoruz. Rapor, genel okuyucuya olduu kadar siyaset ve ekonomi dnyasnn karar alclarna da yararlanabilecekleri veriler sunmakta, medya mensuplarnn derinlikli ve tutarl tartmalar yrtmesine zemin hazrlamaktadr. te yandan akademik almalar yapmak isteyenlere ve dnce kuruluu alanlarna Msr anlama klavuzu sunmaktadr.
S E TA | S YA S E T, E K O N O M V E T O P L U M A R A T I R M A L A R I VA K F I Nenehatun Caddesi No: 66 GOP ankaya 06700 Ankara TRKYE Te l : + 9 0 3 1 2 . 5 5 1 2 1 0 0 | F a k s : + 9 0 3 1 2 . 5 5 1 2 1 9 0 w w w. s e t av. o rg | i n fo @ s e t av. o rg S E TA | W a s h i n g t o n D . C . O f f i c e 1 0 2 5 C o n n e c t i c u t A v e n u e , N . W. , S u i t e 1 1 0 6 Washington, D.C., 20036 Te l : 2 0 2 - 2 2 3 - 9 8 8 5 | F a k s : 2 0 2 - 2 2 3 - 6 0 9 9 w w w. s e t a d c. o rg | i n fo @ s e t a d c. o rg

SETA Misir&#39;Da Kim Kimdir

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

SETA Misir&#39;Da Kim Kimdir

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

seta

MISIRDA SYAS AKTRLER, PARTLER, DN HAREKETLER VE MEDYA

MISIRDA SYAS AKTRLER, PARTLER, DN HAREKETLER VE MEDYA

KNC BLM: SYAS PARTLER VE OLUUMLAR | 35

DRDNC BLM: MEDYA ORGANLARI | 73

BENC BLM: DN KURUMLAR | 89

ALTINCI BLM: YARGI, ORDU BROKRASS VE PARLAMENTO | 95

YEDNC BLM: SVL TOPLUM KURULULARI VE ARATIRMA MERKEZLER | 105

Talip Kkcan D Politika Direktr

El Vefd Partisi Bakan

MUHAMMED RIFAT EL SAD

MECD AHMED HSEYN

NECB ENES SAVRS

EBUL ALA MAZ

EYMEN ABDULAZZ NUR

B. CUMHURBAKANLII MUHTEMEL ADAYLARI

ABDULMUNM EBUL FUTUH

Abdulmunim Ebul Futuhun resmi web sitesi: http://www.abolfotoh.net/2011-04-08-01-14-50.html

MUHAMMED SELM EL AVVA

12. Selim el Avvann resmi web sitesi: http://www.el- awa.com/new2/main.php?pg=site_ pages&act=biography

HAZIM SALAH EBU SMAL

C. TOPLUMSAL KANAAT NDERLER

MUHAMMED BED ABDULMECD SAM

MUHAMMED HASANEYN HEYKEL

SYAS PARTLER VE OLUUMLAR

A. GELENEKSEL SYAS PARTLER

HZBUL-AMELL-SLAM / SLAM PARTS

HZBUL-ARABYYUDDEMOKRATYYUN-NASIR / ARAP DEMOKRAT NASIRCI PART

HZBUL-CEBHETDDEMOKRATYYE / DEMOKRATK CEPHE PARTS

HZBUT-TECEMMULVATANYYT-TAKADDUMYYLVAHDEV / ULUSAL LERLEMEC BRLETRC TOPLULUK PARTS

HZBUL-AHRARLTRAKYYNEL-MISR / MISIR ZGR SOSYALSTLER PARTS

18. Partinin ic=19368

HZBUL-VEFDL CEDD / YEN VEFD (DELEGASYON) PARTS

Partinin Facebook Sayfas: http://ar-ar.facebook.com/Alwafdparty

B. YEN SYAS PARTLER

HZBUL-HURRYYE VEL-ADALE / HRRYET VE ADALET PARTS

HZBUL-MISRYYNEL-AHRAR/ ZGR MISIRLILAR PARTS

HZBUL-VASAT / VASAT PARTS

Partinin resmi sitesi: http://www.alwasatparty.com/

HZBUL-KERAME / ONUR PARTS

HZBUN-NUR / NUR PARTS

HZBUL-ADL-CEDD / YEN YARIN PARTS

EL HZBUL-MISRYYUDDEMOKRATYYUL-CTMA / SOSYAL DEMOKRAT MISIR PARTS

C. PART DII SYAS PLATFORMLAR

HAREKETU KFAYE / KFAYE HAREKET

EL-CEMYYETUL-VATANYYE LT-TAYR / DEM N ULUSAL BRLK

TLAFU EBABUS-SEVRA / DEVRM GENLER KOALSYONU

ET-TEHALUFUDDEMOKRATYYU MN ECL MISR / MISIR N DEMOKRATK TTFAK

32. http://www.egarida.com/; http://www.aljazeera.net/NR/exeres/FDB01E91-C948-4D25-9E4EB173FFD3C044.htm; http://mcdialogue.org/vb/showthread.php?t=152486

EL-KTLETUL-MISRYYE / MISIR OLUUMU

TEHALUFU MISR FEVKEL-CEM / MISIR HERKESN STNDEDR TTFAKI

A. CEMAATU HVAN-I MSLMN / MSLMAN KARDELER

Cemal yd, Haritatul-Harekatil-slamiyye fi Msr, s.82-87.

CEMYYETU ENSARUS-SNNE / SNNET YANLILARI CEMYET

Muhammed Moro, el-Hareketul-slamiyye fi Msr, s. 209. http://www.aljazeera.net/NR/exeres/9FB81700-7E16-403A-B088-7D24E0EFD1C1.htm

CEMAATUT-TEBL VED-DAVE / TEBL VE DAVET CEMAAT

KURUMSALLAMAMI SELEF OLUUMLAR

A. MISIR MEDYASININ KISA TARHES

B. RESM TELEVZYON KANALLARI

49. 50. 51.

http://egyptelections.carnegieendowment.org/ar/2011/08/22 http://www.ertu.org/tv_channel/ch1.html http://www.ertu.org/tv_channel/ch2.html

C. YARI RESM GAZETELER

EL TAHRR MATBUAT VE NERYAT EV

D. ZEL TELEVZYON KANALLARI

SETA Misir'Da Kim Kimdir

SETA Misir'Da Kim Kimdir