Ankara

Universitesi Veteriner Fa,ltesi Yem Maddeleri ve Hayvan Besleme ~rss Prof. Dr. Sabri Dilmen i

i
KETEN TOHUMU KSPESNN cVCVLERDE BYME ZERNE ETKs
i

Hmeyra

zgen *

Mahmut Akk1* *

3) Der Einfluss von Lein~amenkuchen auf das Wachstun vdn Kken

i Zusammenfassung: An 300 Eintags-M~stkken einer Kornish wurden in 5 Gruppen vVachstumsuntersuchungen
O

und

Kreuzung von Whiterock durchgefhrt. wurde ein Teil der ersetzt, je eine Leinsa-

Eine Gruppe Sojakuchen Gruppe menkuchen.

erhielt Sojakuchen

(Kontroll~), 15

in je einer Gruppe

durch 5 % gewaschenen

bzw. ungewaschenen

Leinsamenkuchen

erhielt an Stelle von Sojakuchen

gewaschenen

bzw. ungewaschenen

i. Es wurde festg"estellt, dass Trkischer ungnstigen Einfluss auf die Gewichtzunahme 2. Durch Wachstum menkuchen gewaschenen von 5 wasche n des Leinsamenkuchensl

(Ungewaschener) ~on Kken hat. , wurde

Liensamenkuchen

einen

der ungnstige

Einfluss der Diaten

auf das Leinsaist,

verbessert.

Es ergibt sich ei ne Korreltion LS

zwischen Gehalt

und der Gewichtzunahme, Leinsamenkuchen bei LS

d.h. je hher der Gehalt

an Leinsamenkuchen

umso geringer

ist die Gewichtzunahme.Bei Leinsamenkuchen.

%
i

Leinsamenkuchen um, 7,7

in der Diat war bei geringer Zusatz. als bei Zusatz war die

die Gewichtzunalme

% %

gewaschenen

Bei ungewaschenen

Lensamenkuchen

Gewichtzunahme

Zusatz um 22,5

geringer als bei 5

i

zet: Gnlk

300 adet broiler

tipi WhiteJock

x Kornish

melezi ile

.5

grup halinde

yrtlen sekiz haftalk bytme denemesinde oranlarnda keten tohumu kspesi kullanlarak trlmtr.

raFonda soya kspesi yerine % 5 ve % 15 bu' kspenin byme zerindeki etkisi ara-

i. Bu alma memleketimizde retilen keten tohumu yme zerinde olumsuz etki yaptn ortaya koy*,utui
o

kspesinin de gencI olarak b-

2. Keten tohumu kspesinin civciv besi cm e kullanlmadan nce ykanmas ilc bymeyi nleyici etkisinin ksmen giderilcbildii tckbit edilmitir. Rasyonlardaki keten to Veteriner Veteriner Fakltesi Fakltesi Yem Maddeleri Yem Maddeleri ve !;[ayvan ve Hayvan Besleme Krss Besleme Krss Doenti . Doenti.

ca

Keten Tohumu

Kspesi

ai
bir korrelasyon grlmtr. bulunyBymenin halinde

humu kspesi miktar duu,yani

ile byme kspcsinin

zerndeki

olumsuz

etki arasnda

kspe miktar ykseldike olumsuz etkinin de glendii rasyonlarda

gecikmesi keten tohumu kanm kspede dr.

5 den

l5'e ykseltilmesi

7,7 orannda

olduu halde normal kspede bu gecikme

22,5 orannda.

Giri

Civciv rasyonlarna katlan keten tohumu kspesinin byme zerinde olumsuz etki yapt qitli al~malarla gsterilmi~tir (2, 3, 5, 7). Ancak rasyona katlmadan nce bir sre suda braklan veya otoklavdan geirilen ketcn tohumu kspesinde byrneyi kstlayan faktrn harab olduu bildirilmitir (2, 3, 5). Buna karlk kspenin buharsz olarak sya maruz braklmasnn keten tohumu kspesindeki olumsuz etkiyi gidcrmedii aklanmtr (5). Keten tohumunun eitli fraksiyonlar byrneyi kstlayan bu faktr ynnden karlatrmal olarak aratrldnda keten tohumu kabuunun tohuma ve kotiledonlara nazaran byme zerinde daha iyi bir etkiye sahip olduu belirtilmitir (8). Bu alanda yaplan eitli almalar (4, 5) keten tohumu kspesi ihtiva eden civciv rasyonlarna ihtiyacn zerinde vitamin B. (Piridoksin, piridoksamin veya piridoksal) ilave edildii takdirde iyi bir gelime salanabildiini gstermitir. Literatr etdne grc pamuk tohumu ve keten tohumu gibi yal tohumlardan eldc edilen kspelerde byrneyi kstlayc faktrlerin blge zelliklerine gre eitli younluklarda bulunduklar anlalmaktadr (). Bu amala Trkiye'de yem endstrimizin kullanmakta bulunduu keten tohumu kspesinin rasyonlarda ne miktarda kullanlabileceini tesbit ederek durumun aydnlatlmasna allmtr.
Materyal ve Me~od

Deneme hayvanlan.- Aratrmada 300 adet gnlk broiler tipi Whiterock x Kornish melezi civciv kullanlm ve deneme her grupta 60 hayvan olmak zere 5 grup halinde yrtlmtr. Bireyler gruplara rastgele (= random sample) alnarak tertiplenmi ve deneme sekiz hafta srdrlmtr. Denemeye alnan keten tohumu kspesi.- Ketcn tohumu kspesi Ankara Yem Fabrikasndan elde edilmi olup organoleptik kontrolda herhangi bir bozukluk tesbit edilememitir. Kspenin grnnden ekstraksiyonla elde edildii anlalmtr.

32

Hmeyra

zg~n Mahmut

Akkl

Denemede kullanlan keten tohumu kspesinin bir ksm 24 saat suda braklp kurutulduktan sonra rasyonlar ~adaki ~emaya gre hazr lanm~lardr.
Kctcn Tohumu Kspesi 24 saat suda braklan kspe

i
Normal halde bulunan kspe
-i -

i
%

i i
iS orannda (Rasyon III)

% s

orannda (Rasyon i)

% s

orannda (Rasyon II)

i
iS orannda (Rasyon IV)

Denemede kullanlan rasyonlar.- Gerek kontrol ve gerekse deneme rasyonlannn kurulu~lanna giren yem maddeleri i No.lu cetvelde gsterilmi~tir.
CETVEL:
Rasyonlann Yem maddeleri i

kurulular Rasyonlar

% -I
Msr krmas Arpa krmas Yulaf krmas Buday kepci Balk unu Soya kspesi Msr gluteni Kctcn tohumu kspesi Kalfos Bi-Con 4

i
i

-------Kontrol 53.6 5.0 5.0 5.0 6.0 16.0 7.0 2.0 0.4 i ve III

._-------53.6 5.0 5.0 5.0 6.0 8.0 10.0 5.0 2.0 0.4

----_._53.6 5.0 5.0 5.0 6.0 8.0 15.0 2.0 0.4

II ve IV

Keten tohumu kspesinde ve ara~trmaya alnan rasyonlarda bulunan ham besin maddeleri Weende makroanaliz metoduna gre bclirtilmi~tir. Gruplarda yem tketimi ve canl arlk art~ haftalk tartlarla tesbit edilmi~tir. statistik analiz sonularnn deerlendirilmesinde new multiple-ran ge test uygulanm~tr. Sonu ve Tartma Keten tohumu kspesinin besin maddeleri miktarlarna ro analiz sonular 2 No.lu cetvelde gsterilmi~tir. at makDuncan's

Keten

Tohumu

KBpeBi

33

CETVEL:
Keten tohumu kspesinin Besin maddeleri

2
analiz sonulan Keten tohumu kspcsi

-o

Kuru madde Ham kl Organik madde Ham protein ................... Ham sellloz Ham ya N-suz z madde
0 0 0

93.73 7.71 86.02 34.58 8.84 4.75 37.85

2 Numaral cctvelde gsterilen keten tohumu kspesinin analizle elde edilen besin maddeleri miktarlarnn genellikle literatrde verilen miktarlara uygun durumda olduklar anlalmaktadr (6).

Rasyonlarn Weende analiz metoduna gre kapsadklar besin maddeleri miktarlar 3 NoJu cetvelde grlmektedir.
CETVEL:
Rasyonlarn

analiz sonulan Rasyonlar

Besin maddeleri

--

Kontrol

II 91.48 4.56 86.92 22.93 4.96 3.61 55.82

III 91.79 4.60 87.19 22.17 5.37 2.30 57.35

IV 91.60 4.60 87.00 21.11 5.75 3.21 56.93

Kuru madde Ham kl Organik madde Ham protein Ham ya~ Ham sellloz N-suz z madde

91. 92 4.77 87.15 23.24 5.35 2.04 56.52

92.23 4.42 87.82 20.95 5.53 2.29 59.05

Yem tketimi, canl arlk art~ ve yemin etki derecesine ilikin deerler 4 No.lu cctvelde grlmektedir. Drt numaral cctvelin incelenmesinden anlalaca zere keten tohumu kspesi ihtiva etmeyen kontrol rasyonu ile beslenen civcivlerde sekiz haftalk besi sonunda en yksek canl arla (I 379 g) ula~lm~tr. Buna kar~lk % 5 ve % 15 orannda keten tohumu ihtiva eden deneme rasyonlar civcivlerin bymelerinde kontrol rasyonundaki etkiyi gstermemi~lerdir. Bu olumsuz etki I, 2 ve 4. gruplarda istatistik bakmdan nemsiz fakat % 15 orannda ykanmam~ keten tohumu kspcsi ihtiva eden 3 nc grupda ok nemli (P<o,o) bulunmu~tur. Yaplan e~itli ara~trmalarda keten tohumu kspesinin rasyonlara katlmadan nce ykanmasnn veya otoklavdan geirilmesinin byme zerine uygun bir etki yapt bildirilmi~tir (2, 3, 5, 7). Ara~-

Hmeyra

zgen. ". ~8hmut

Akkl

CETVEL: 4
r

Civcivlerde

yem tketimi,

canl drlk ve yemin etki derecesi ya, gn

_2_1_' ~ ... -~~ Yem tketimi, g i Kontrol grubu 57 105 202 267 322 517 577 1. Grup 46 109 254; 304 i 351 r 507 570 ii. Grup 48 1 105 242 266 324 i 377 517 lll. Grup i 47 i 108 23~ 272 i 270 i 402 422 IV. Grup i 47 i 100 23:\1 312 397 i 463 575 Canl arlk., g i i Kontrol grubu i 91 172 301 i 429 i 583 i 853 1119 i. Grup i 83 168 28~ i 398 i 540 i 779 1004 ll. Grup i 81 168 2741 i 407! 565 i 812 1035 lll. Grup 81 i 154 23:i 317 436 i 605 796 IV. Grup 75 i 140229 331 463 i 623 888' Yemin etki derecesi** i i -1 Kontrol grubu I.l.~ 1 1.31 1.5~ 2.08 2.08'[ 1.9112.17 1. Grup 11.0711.28 2.53, 2.72 12.48 12.12 12.54 r. Grup i i .23 1.20 2.2~ 1.99 r 2.05 i i .52 2.32 lll. Grup 1.18 i 1.4813.04; 13.22 2.27 23712.21 LV. Grup i 1.37 i .55 2.6~ i 3.08 i 3.00 2.88 i 2.17

---------~--.,-~
i
i

i . . Civcivlerin 1---1-1--- -

--j--i~- i -1~1~ ~ i

706 644 582 549 639 1379 1253 1296 980 1196 2.72 2.58 2.23 2.99 2.07

Civcivlerin balang arlklar 41 gramdr. ** Bir kg canl arlk art iin tketilen' yem miktar,

kg.

trmamzda ykanml..'i keten tohumu; kspesi ile alnan sonular literatr bildirilerine uymaktadr. ' Herhangi bir ileme tabi tutulmtyan % 5 orannda keten tohumu kspesi ihtiva eden rasyonlarla besl~nen eivcivler (I. Grup) besi sonunda 1253 g canl arla ulat ~alde ayn oranda ykanm kspe ile 1296 g canl arla ulamtr (II. Grup). Bu iki grup arasndaki canl arlk fark 43 g olup istatistik analizlere gre nemsizdir. Ayn ekilde % i 5 orannda normal keten tohumu kspesi katlan rasyonlarla civcivlerde ancak 9~0 g canl arlk elde'edilebildii halde (III. Grup) eit miktardaki ykanm keten tohumu kspesi ile 1196 g canl arla ulalmtr (1\:. Grup). Bu iki grubun kar alt~lmasnda canl arlk fark 216 g olup bu fark istatistik bakmdan nemlidir (P< 0,05). Keten tohumu kspesinde byumeyi kstlayc etkinin rasyonlara katlan kspe miktar arttka k~vvetlendiigrlmektedir. Esasen % i o dan yukar' keten tohumJ kspesi ihtiva eden rasyonlarla beslenen civciv!erin ~clie:e~ikle~il. bildiri.lme~tedir(4). Aratrmamzdan elde edlen degerlern statstk analzlerne gre, rasyon~arda bulunan normal keten tohumu ksp~sinin % 5 den % i s'e karlmaSnn civcivlerin bymesi zerine. yapt olumsuz etki ok nemli

Keten Tohumu Kspesi

35

(P<O,OI) olduu halde ykanm kspenin % 5 den % 15'e karlmas sonucu meydana gelen olumsuz etki nemsiz bulunmutur. ,Bu duruma gre keten tohumu kspesinin civciv rasyonlarna ~atlrj1adan nce 24 saat ykanmasnn byrneyi engelleyen faktr geni lde etkisiz duruma geirdii kabul edilebilir. Keten tohumu kspesinin 24 saat ykanmak suretiyle rasyonlara katlmas sonucu, kontrol rasyonuna nazaran, civcivlerin bymesi zerine olan olumsuz etkisinin istatistik bakmdan nemsiz oluu bize mit vermektedir. Ykama sresinin uzatlmas ya da deiik metodlar uygulamak suretiyle bu konu zerinde daha baka aratrmalar yaplmasnn memleket ekonomisi bakmndan yararl olaca kansndayz. Hemekadar baz aratrmalarda (4, 5) keten tohumu kspesindeki byrneyi kstlayc faktrn vitamin B. y etkisiz brakt belirtilmi ise de aratrmamzda bu iliki zerinde durulmam ve rasyonlarda Vitamin B. hayvanlarn ihtiyalarn karlayacak dzeyde. bulundurulmutur. Literatr 1- Akyaz, H. (1967). Trkiye' de pamuk tohumu kspelerindeki gossipo miktarlar ile bu yemin eiveiv beslenmede kullanma imkanlar zerinde aratrmalar. Doktora tezi, Ankara niversitesi Veteriner Fakltesi (Yaynlanmamtr). 2- Kratzer, F. H. (1946). The treatment of linseed meal to improve its feeding value for ehieks. Poultry Sci., 25, 54 . 3- Kratzer, F. H. (1947). Effeet of duration of water treatment on the nutritive valUe of tinseed meal. Poultry Sci., 26, 90. 4- Kratzer, F. H., and Williams, D. E. (1948). The ~ffeet of pyridoxine upon growth of ehieks fed linseed oil meal. Poultry Sci., 27, 67 i (Abstract). 5- Kratzer, F. H., D. E. Williams, B. Marschall and P. N. Davis (1954). Same properties of the ehiek growth inhibitor in linseed oil meal. J. Nutr., 52, 555-563. 6- Nehring, K. (I 969). Rekstiinde bei der Gewinnung pflanzlieher le und Fet/e. 317-467 Alnmtr: Edit., Max Becker-Kurl Nehring, Handbuch der Futter Mittel, Zweiter Band, VIII, Parey, (I 969). 475, Berlin Paul

36

Hmeyra

zgen Mahmut Akkl

7- MeGinnis, J., and H. L. Polis (1946). Factors afficting the nutritive value of linseed meal for groJing chichks. Pou1try Sei., 25, 408 (Abstraet) . i 8- Sehlamb, K. F., C. O. Clagett and R. L. Bryant (1955)' Comparison of the chick growth inhibitioTl;of unheated linseed hull and cotyledon fractions. Pou1try Sei., 34, 1404-147. raZ "Dergi raz Kuruluna"

14.12.197 gn gelmitir.
i