Bazi Şi̇fali Bi̇tki̇leri̇n Anti̇oksi̇dan İçeri̇kleri̇

T.C.
BALIKESR NVERSTES FEN BLMLER ENSTTS BYOLOJ ANABLM DALI
BAZI FALI BTKLERN ANTOKSDAN ERKLER
YKSEK LSANS TEZ
Mehmet Emin DKEN
Balkesir, Temmuz 2009
BAZI FALI BTKLERN ANTOKSDAN ERKLER
Mehmet Emin DKEN Balkesir niversitesi Fen Bilimleri Enstits Biyoloji Anabilim Dal (Yksek Lisans Tezi / Tez Danman: Do. Dr. Serap DOAN) Balkesir, 2009
Bu almada baz tbbi bitkilerin -tokoferol, -karoten, ferulik ve gallik asit gibi antioksidan ierikleri ile toplam fenolik madde ve protein ierikleri srasyla HPLC ve UV-Visible spektrofotometre kullanlarak belirlendi. Deneysel sonulardan; i. bitkilerin antioksidan, fenolik ve protein ieriklerinin bitki trlerine gre farkllklar gsterdikleri, ii. en fazla -tokoferol, -karoten, ferulik ve gallik asit ieriine sahip trlerin srasyla Rosmarinus officinalis L., Mentha piperita L., Mentha piperita L. ve Equisetum hyemale L.nin, iii. genelde en yksek antioksidan ierie sahip trn Equisetum hyemale L.nin, iv. bitkilerin -tokoferol ierikleri ile gallik asit ve -karoten ile ferulik asit arasnda bir ilikinin olabilecei, ve v. en yksek fenolik ve protein ieriine sahip bitki trlerinin srasyla Hypericum perforatum L. ve Glycrrhiza glabra L.nin olduklar bulundu. ANAHTAR KELMELER: ifal bitkiler, antioksidan, toplam fenolik ierik, toplam protein miktar, HPLC
ii
ABSTRACT
ANTIOXIDANT CONTENTS OF SOME MEDICINAL PLANTS Mehmet Emin DKEN Balikesir University, Institute of Science, Department of Biology (Master. Thesis / Supervisor: Associated. Prof. Dr. Serap DOAN) Balkesir, 2009
In this study, the antioxidant and, total phenolic and proteine contents such as -tocopherol, -carotene, ferulic acid and gallic acid and of some medicinal plants were determined by HPLC and UV-Visible spectrophotometer, respectively. From the experimental results, it was found that i. The contents of antioxidant, phenolic and protein of plants were different according to plant types, ii. the types, which have the most -tocopherol, -carotene, ferulic acid and gallic acid contents, were Rosmarinus officinalis L., Mentha piperita L., Mentha piperita L. and Equisetum hyemale L., respectively, iii. in general, Equisetum hyemale L. had the most antioxidant content, iv. there will be a relationship between -tocopherol and gallic acid contents, and between -carotene and ferulic acid contents of plants, and v. Hypericum perforatum L. ve Glycrrhiza glabra L. had the most phenolic and protein contents, respectively.
KEY WORDS: Medicinal plants; antioxidant; total phenolic content; total protein amount, HPLC
iii
NDEKLER
Sayfa Z, ANAHTAR SZCKLER ABSTRACT, KEYWORDS NDEKLER SEMBOL LSTES EKL LSTES ZELGE LSTES NSZ 1.GR 1.1 Antioksidan molekller 1.1.1 -Tokoferol 1.1.2 -Karoten 1.1.3 Ferulik Asit 1.1.4 Gallik Asit 1.2 almada Kullanlan ifal Bitkiler 1.2.1 Equisetum hyemale L. (Atkuyruu) 1.2.2 Eruca sativa Miller. (Roka) 1.2.3 Hypericum perforatum L. (Sar Kantaron) 1.2.4 Glycyrrhiza glabra L. (Meyan) 1.2.5 Anethum graveolens L. (Dereotu) 1.2.6 Cichorium endivia L. (Hindiba) 1.2.7 Achillea millefolium L. (Civan Peremi) 1.2.8 Centaurium erythraea Rafn subsp. erythraea Rafn. (Krmz Kantaron) 1.2.9 Rosmarinus officinalis L. (Biberiye) 1.2.10 Lavandula stoechas L. (Karaba Otu) 1.2.11 Lavandula angustifolia Miller. (Lavanta) 1.2.12 Sideritis congesta P.H.Davis & Hub.-Mor. (Ada ay) 1.2.13 Sideritis dichotoma Huter (Adaay) ii iii iv vi viii ix xi 1 4 5 6 6 6 7 8 8 8 9 9 10 10 10 11 11 12 12 13
iv
1.2.14 Melissa officinalis L. subsp. officinalis (Oulotu) 1.2.15 Origanum onites L. (Kekik) 1.2.16 Thymbra spicata L. var spicata (Karakekik) 1.2.17 Mentha piperita L. (Nane) 1.2.18 Urtica dioica L. (Isrgan otu) 1.2.19 Agropyrum repens L. (Ayrkotu) 1.2.20 Zea mays L. (Msr) 1.3 Literatr zeti 1.4 almann Amac 2. MATERYAL VE METOT 2.1 Materyal 2.2 Metotlar 2.2.1 Bitki rneklerinin Hazrlanmas 2.2.2 Antioksidan Bileenlerin Belirlenmesi 2.2.2.1 -Tokoferoln Kalibrasyon Erisi 2.2.2.2 -Karotenin Kalibrasyon Erisi 2.2.2.3 Ferulik Asitin Kalibrasyon Erisi 2.2.2.4 Gallik Asitin Kalibrasyon Erisi 2.2.3 Bitki Ekstraktlarnn Hazrlanmas 2.2.3.1 -Tokoferoln Ekstraksiyonu 2.2.3.1.1 Metot 1 2.2.3.1.2 Metot 2 2.2.3.2 -Karotenin Ekstraksiyonu 2.2.3.3 Ferulik Asitin Ekstraksiyonu 2.2.3.4 Gallik Asitin Ekstraksiyonu 2.2.4 Bitki Ekstraktlarnn Protein eriklerinin Belirlenmesi 2.2.5 Bitki Ekstraktlarnn Toplam Fenolik Madde eriklerinin Belirlenmesi 3. BULGULAR 3.1 HPLC Analiz Sonular 3.1.1 Antioksidanlara Ait Kalibrasyon Erileri 3.1.2 Antioksidan Madde Miktarnn Belirlenmesi 3.1.2.1 -Tokoferol Tayini 3.1.2.2 -Karoten Tayini
13 14 14 15 15 15 16 16 19
21 21 21 21 21 22 22 22 22 23 23 23 24 24 24 25 25
27 27 31 31 37
3.1.2.3 Ferulik Asit Tayini 3.1.2.4 Gallik Asit Tayini 3.2. Bitkilerin Toplam Fenolik Madde eriklerinin Tayini 3.2.1 Kalibrasyon Erisi 3.2.2 Bitkilerin Toplam Fenolik Madde erikleri 3.3 Bitkilerin Toplam Protein eriklerinin Tayini 3.3.1 Kalibrasyon Erisi 3.3.2 Bitkilerin Toplam Protein erikleri 4. SONU VE TARTIMA 4.1 Bitkilerin Antioksidan Bileenleri 4.1 1 Bitkilerin -Tokoferol erikleri 4.1.2 Bitkilerin -Karoten erikleri 4.1.3 Bitkilerin Ferulik Asit erikleri 4.1.4 Bitkilerin Gallik Asit erikleri 4.2 Bitkilerin Toplam Fenolik Madde erikleri 4.3 Bitkilerin Protein erikleri 4.4 Sonular KAYNAKLAR
43 49 55 55 56 58 58 59
61 61 63 65 67 69 69 72 74
vi
EKL LSTES
ekil No ekil 1.1 ekil 1.2 ekil 1.3 ekil 1.4 ekil 1.5 ekil 1.6 ekil 1.7 ekil 1.8 ekil 1.9 ekil 1.10 ekil 1.11 ekil 1.12 ekil 1.13 ekil 1.14 ekil 1.15 ekil 1.16 ekil 1.17 ekil 1.18 ekil 1.19 ekil 1.20 ekil 1.21 ekil 3.1 ekil 3.2 ekil 3.3
Ad Antioksidan molekllerin kimyasal yaps Equisetum hyemale L. Eruca sativa Miller Hypericum perforatum L. Glycyrrhiza glabra L. Anethum graveolens L. Cichorium endivia L. Achillea millefolium L. Centaurium erythraea Rafn subsp. Erythraea Rafn. Rosmarinus officinalis L. Lavandula stoechas L. Lavandula angustifolia Sideritis congesta P.H.Davis & Hub.-Mor. Sideritis dichotoma Huter Melissa officinalis L. Origanum onites L. Thymbra spicata L. var. spicata Mentha piperita L. Urtica dioica L. Agropyrum repens L Zea mays L. Bitki ekstraktlarndaki -tokoferol miktarlarn hesaplamak iin izilmi kalibrasyon erisi Bitki ekstraktlarndaki -karoten miktarlarn hesaplamak iin izilmi kalibrasyon erisi Bitki ekstraktlarndaki gallik asit miktarlarn hesaplamak iin
Sayfa 7 8 8 8 9 9 10 10 10 11 11 12 12 13 13 14 14 15 15 15 16 28
29
30
vii
izilmi kalibrasyon erisi ekil 3.4 ekil 3.5 ekil 3.6 ekil 3.7 ekil 3.8 ekil 3.9 ekil 3.10 ekil 4.1 ekil 4.2 ekil 4.3 ekil 4.4 ekil 4.5 ekil 4.6 Bitki ekstraktlarndaki ferulik asit miktarlarn hesaplamak iin izilmi kalibrasyon erisi alma bitkilerinin -tokoferol ierikleri iin elde edilmi HPLC grafikleri alma bitkilerinin -karoten ierikleri iin elde edilmi HPLC grafikleri alma bitkilerinin ferulik asit ierikleri iin elde edilmi HPLC grafikleri alma bitkilerinin gallik asit ierikleri iin elde edilmi HPLC grafikleri Bitki ekstraktlarn toplam fenolik madde ierikleri iin izilmi kalibrasyon erisi Bitki ekstraktlarndaki protein miktarlarn hesaplamak iin izilmi kalibrasyon erisi Bitki ekstraksiyonlarndan elde edilen -tokoferol miktarlar Bitki ekstraksiyonlarndan elde edilen -karoten miktarlar Bitki ekstraksiyonlarndan elde edilen ferulik asit miktarlar Bitki ekstraksiyonlarndan elde edilen gallik asit miktarlar Bitkilerden ekstraktlarndan elde edilen toplam fenolik madde miktarlar Bitkilerden ekstraktlarndan elde edilen protein madde miktarlar 71 62 64 66 68 70 59 56 50 44 38 32 31
viii
ZELGE LSTES izelge No izelge 3.1 izelge 3.2 izelge 3.3 izelge 3.4 izelge 3.5 izelge 3.6 izelge 3.7 izelge 3.8 izelge 3.9 izelge 3.10 Ad -tokoferoln kalibrasyon erisi iin elde edilmi deneysel veriler -karotenin kalibrasyon erisi iin elde edilmi deneysel veriler Gallik asitin kalibrasyon erisi iin elde edilmi deneysel veriler Ferulik asitin kalibrasyon erisi iin elde edilmi deneysel veriler 3.5 Bitkilerin -tokoferol ierikleri Bitkilerin -karoten ierikleri Bitkilerin ferulik asit ierikleri Bitkilerin gallik asit ierikleri Toplam fenolik madde tayini iin kullanlan kalibrasyon erisine ait deneysel veriler Bitki ekstrelerindeki toplam fenolik madde ierikleri 56 36 42 48 54 55 30 29 28
Sayfa 27
ix
NSZ
Tez konumun belirlenmesinde ve tez almalarm srasnda yardmlarn esirgemeyen danman hocam sayn Do. Dr. Serap DOANa ok teekkr ederim. almalarm srasnda her zaman bilgisine bavurduum deerli hocam Do. Dr. Mehmet DOANa; ihtiya duyduum zamanlarda beni yalnz brakmayan deerli hocalarm Ar. Gr. Yasemin TURHAN ve Pnar TURANa; laboratuar arkadalarm Serap MUTLU, Taner ZCAN ve M. Polat KORAya ve ev arkadalarm zgr SOYLU ve Erdal ARABACIOLUna teekkr ederim. Her zaman gzel bir aileye sahip olduum iin ne kadar ansl olduumu hissettiren ve hayatm boyunca attm her admda maddi ve manevi desteini esirgemeyen sevgili annem, babam ve kardelerime ok teekkr ederim.
Bu tezi 2009/5 nolu proje ile destekleyen Balkesir niversite Rektrl Bilimsel Aratrma Projeleri Birimine teekkr ederim.
Balkesir-2009
Mehmet Emin DKEN
xi
1. GR nsanlar tarihin ok eski dnemlerinden beri bitkilerden sadece gda temininde deil, ayrca koku ve tat verici, yakacak, silah, ila, barnak yapm gibi alanlarda da yararlanmlardr. zellikle ifal bitkilerden elde edilen ztler ile birok hastalk tedavi edilmeye allm ve buna istinaden ifaclk bir meslek olarak ortaya kmtr. Ancak 1800l yllardan itibaren bitkilerden ilk etken maddelerin daha sonra sentetik olarak retilmeye balanmasyla ila endstrisi domu ve eski geleneksel metotlar byk lde bir kenara braklmlardr. Ancak, zellikle son 25-30 ylda, modern tpta kullanlan sentetik ilalarn tedavide istenen baary salayamamalar, birok olumsuz yan etkiye sahip olmalarna karn genelde tek olumlu etkiye sahip olmalar ve benzeri nedenlerle, alternatif tp adyla bilinen geleneksel metotlara, yani bitkilerden elde edilen ztlerle tedaviye kar gittike artan bir ilgi ortaya kmtr. denilen ztler, sentezi pahal Bitkilerden elde edilen ve adna drog baz ilalarn retiminde halen olan
kullanlmaktadrlar. Bitki ztlerinden elde edilen doal ilalar, ounlukla ok nemli bir yan etkiye sahip olmamakla birlikte, olumlu birden fazla etkiyi bnyelerinde tamaktadrlar ve bu durum onlar sentetik olan ilalara gre daha cazip hale getirmektedir. Bundan dolay yllardr tbbi etkiye sahip bitkisel ila aratrmalar olduka ilgi duyulan bir aratrma alan haline gelmitir [16]. 20. yzyln balarnda sanayi inklabnn balamas ile hzl sanayilemenin sonucu olarak yer alt ve yer st kaynaklar hzla kirletilmitir. zellikle atmosfere salnan zararl gazlar ozon tabakasnn incelmesinde byk rol oynamtr. Ozon tabakasnn incelmesi gne nlarnn zararl etkilerini beraberinde getirmitir. Bunun yannda kimya sanayinin gelimesi ile eitli alanlarda kullanlan herbisit ve pestisitler, zcler, petrokimya rnleri, ilalar gibi rnler retilmeye balanmtr. Bu da somatik hcrelere ve baklk sistemine saldran ve insanlarda kanser, hzl yalanma, kalp hastalklar gibi zararl etkileri olan serbest radikallerin oluumunu arttrmtr. Gnmzn en ciddi salk sorunlarn da beraberinde
getirmitir. Bu da beraberinde yeni araylar ve yan etkisiz tedavi yntemlerini akla getirmitir. Son 20 yldr ifal bitkilere yani doal antioksidanlara byk nem verilmitir [7]. ifal bitkiler, zellikle antioksidan molekller ierii asndan zenginlii nedeniyle, birok almann odak noktas olmutur. Son yllarda u temel nedenden dolay doal antioksidanlarn aratrlmasna gsterilen ilgi artmtr; 1. Saysz klinik ve epidemiyolojik alma, bu bitkilerin tketilmesi ile beraber, kanser ve kardiyovaskler dzensizlikler ve diyabet gibi kronik rahatszlklarn gelime riskinin azaldn gstermitir, 2. Yiyecek ve merubatlardaki sentetik antioksidanlarn devaml tketiminin potansiyel zararl etkileri olabilecei dnlmtr, 3. Halk, doal ve diyette alnan antioksidanlarn sentetik olanlardan daha gvenli olduunu kavramtr [8]. Amerikada vitamin destek tabletleri ve bitkisel ila sat son yllarda % 60 orannda artm durumdadr. Dnya Salk rgtne gre insanlarn % 80i doal tedaviye inanmaktadr. Trkiyede de durum bundan farkl deildir. Salkl yaam iin vitamin, mineral ve antioksidan madde sat lkemizde de giderek byyen bir pazar durumunu almtr. Artk insanlarn yedii ve itiinden tat alamamas doal olan ve tabiilii tetiklemi, bilim dnyasn da bu dorultuda aratrmalara sevk etmi durumdadr [9]. Antioksidan molekller, gnmzde oluan birok rahatszla sebebiyet veren ajanlar olan genel reaktif oksijen trlerini inaktive ederler. Serbest radikaller, atomik ya da molekler yaplarda iftlenmemi bir veya daha fazla tek elektron tayan molekllere verilen isimdir [10]. Reaktif oksijen trleri UV nlar, ilalar, ya oksidasyonu, immunolojik reaksiyonlar, radyasyon, stres, sigara ve alkol gibi pek ok yolla da oluabilmektedir. Serbest radikal miktar endojen selller p sisteminin kapasitesini aarsa, nemli hcresel hasar meydana gelebilir. Belirli bir dzeye kadar olan oksidan molekl art yine vcutta daima belirli bir dzeyde bulunan doal antioksidanlar tarafndan etkisiz hale getirilmektedir [11]. Serbest radikaller antioksidan savunmay aarlar ise ateroskleroz, kalp hastalklar, kanser, serebrovaskler hastalklar, nrodejeneratif hastalklar, amfizem, bronit ve alkolik
karacier hastalklar gibi yalanmayla balayan dejeneratif bozukluklarn da yer ald patolojik durumlara daha sklkla rastlanlmaktadr [6,12]. Yaygn reaktif oksijen trleri arasnda speroksit ( O ), hidroksil ( HO ), hidroperoksi ( HO ), 2 2 peroksi ( ROO ), alkoksi ( RO ) ile radikal olmayan singlet oksijen (1O2), ozon (O3), hidrojen peroksit (H2O2), hipoklorik asit (HOCl), nitrik oksit (NO) ve peroksinitrit (ONOO-) saylabilirler [6,13]. Fenolik asitler hidrojen veya elektron vermelerine gre antioksidan molekller olarak grev yaparlar [14]. Fenolik maddeler doal antioksidanlarn en nemli gruplarn olutururlar. Bunlar bitkilerin tm ksmlarnda grlen Bunlarn polifenolik bileenlerdirler. En yaygn bitkisel fenolik antioksidanlar flavonoitler, sinnamik asit trevleri, kumarinler, tokoferoller ve fenolik asitlerdir. besinlerde bulunan ve kolaylkla oksitlenebilen maddeleri oksidasyondan koruduklar bilinmektedir. Bu nedenle uzun yllardr besinlerin koku ve tat gibi zelliklerini arttrmak iin katk olarak kullanlan baharat ve aromatik bitkiler giderek nem kazanmaktadr [15]. Bitki fenoliklerinin birok aratrmac tarafndan hastalklara diren salad belirtilmektedir. Fenolik asitlerin bir eit mantar cinsinin in vitro ortamda geliimine mani olduu deneylerle gsterilmitir. Literatrde fenolik
asitlerin ve flavonoidlerin bir grubunun antibiyotik, antifungal ve antiinflamatuar olarak grev yapt ifade edilmektedir [14]. Yiyecek endstrisinde olduu gibi sanayi ve benzeri alanlarda da bu molekllerden faydalanlmaktadr. Polifenoller, kozmetik, boya ve kat retimi gibi birka endstriyel alanda, bronzlama ajan ve katk olarak yiyecek endstrisinde kullanlmaktadr [14]. zellikle yiyecek endstrisinde lipid peroksidasyonunu engellemek iin antioksidanlara bavurulur. Endstriyel proseslerde besinlerin saklama sresini uzatmak iin esas olarak sentetik antioksidanlar kullanlmaktadr. Ancak pek ok aratrmac uzun zamandr besin proseslemesinde kullanlan btillenmi hidroksi anisol (BHA) ve btillenmi hidroksi toluen (BHT) gibi baz sentetik antioksidanlarn canl organizmalarda karsinojenik etki gsterdiine dikkat ekmektedirler [15]. Bu nedenle; son yllarda yeni, daha gvenli ve ucuz antioksidan maddelerin bulunmas iin doal rnlerin zerinde yaygn almalar yaplmaktadr.
Bir hidroksil grubunu ieren aromatik bir halkaya sahip geni bir madde gurubuna, fenolik bileikler denilmektedir [16]. Fenol bileikleri veya polifenoller bitkiler aleminde en yaygn bulunan maddeler grubunu oluturmaktadr. Bu bileikler bitkilerin ikincil metabolizma rnleri olarak tanmlanmakta ve gnmzde 8000den fazla fenol bileii yaps bilinmektedir. Bitkisel polifenollerin salk zerine etkisi ile ilgili birok alma yaplm ve bu bileiklerin gl bir antioksidan olduklar, vcutta oluan serbest radikalleri ntralize ederek kalp-damar hastalklarn engelledikleri belirlenmi ve hatta yalanmay geciktirdii ileri srlmtr. Polifenoller, yksek kimyasal aktiviteye sahip olmalar, DNA, enzimler ve proteinlere balanabilme zellikleri nedeniyle serbest radikallere kar savunma gsterdikleri de bilinmektedir [17]. Ayrca bulunduklar bitkileri korumada da byk rol oynarlar. Karbonhidratlar, antifungal, antibakteriyel ve antiviral aktiviteler Bunlarn yksek konsantrasyonlar spor gsteren fenoliklerin kkdrler.
imlenmesini ve funguslarn geliimini engeller. Fenoliklerin toksisitesi bunlarn yapsna bal olarak deiiklik gsterir ve genel olarak o-dihidroksi fenolikler yksek oranda toksiktirler. Baz fenolikler fungal enzimlerin retimini inhibe eder ve patojenler tarafndan retilen enzimlerin akvitesini durdururlar. Fenolikler patojenler tarafndan toksin retimini bastrr veya bunlarn rettii toksinleri detoksife ederler [16].
1.1 Antioksidan Molekller Canl hcrelerde bulunan protein, lipid, karbonhidrat ve DNA gibi okside olabilecek maddelerin oksidasyonunu nleyen veya geciktirebilen molekllere antioksidan molekller denir. Antioksidanlar 6 snfta deerlendirmek mmkndr: 1. Serbest ya radikallerini inaktive eden gerek antioksidanlar (rnein fenolik bileikler), 2. Hidroperoksitlerin serbest radikallere paralanmasn nleyen hidroperoksit kararlln arttrclar (fenolik bileikler gibi), 3. Gerek antioksidanlarn aktivitesini arttran sinerjistler (sitrik asit, askorbik asit gibi),
4. Ar metalleri balayarak inaktif hale getiren metal kelat yapclar (fosforik asit, maillard bileikleri ve sitrik asit gibi), 5. Singlet oksijeni triplet oksijen haline eviren singlet oksijen snmleyiciler (karotenler), 6. Radikalik olmayan bir yolla hidroperoksitleri indirgeyen hidroperoksit indirgeyici maddeler (proteinler ve amino asitler gibi) [6,18]. Antioksidanlar oksidasyonu iki tr etki ile durdurabilirler. Bunlardan
birincisi serbest radikal sprc etkisidir. Bu durumda bileik primer antioksidan adn alr. kincisi ise dorudan radikal sprme etkisini iermeyen bir mekanizma yardm ile ortaya kar. rnein metal iyonlarnn balanmas, oksijenin sprlmesi, hidroperoksitlerin radikal olmayan trlere dntrlmesi, UV absorplama veya singlet oksijenin deaktivasyonu bu mekanizmalara rnek olarak verilebilir. Bu durumdaki bileie ise sekonder antioksidan ad verilir. Primer antioksidanlara vitamin E gibi fenolik bileikler rnek verilebilir. Bu gibi bileikler, gdalarn veya organizmalarn serbest radikallerden etkilenme srecinde tketilirler. Sekonder antioksidanlar ise genelde ortamda baka bir bileen varsa etki gsterirler. rnein, sitrik asit gibi bloke edici (kompleks haline getirmek suretiyle) maddeler ancak ortamda metal iyonu varsa ve askorbik asit gibi indirgeyici maddeler de ancak ortamda tokoferoller yada dier primer antioksidanlar varsa etkinlik gstermektedirler [6,19]. 1.1.1 -Tokoferol Evans ve Bishop, 1922 ylnda ratlarn diyetlerine ekimi ya katlarak beslenmeleri sonucu ortaya kan ftal reabsorbsiyonu, sebzelerdeki bir maddenin nlediini fark etmi ve bu maddeye tokoferol adn vermiler. Vitamin E uzun bir sre bir antisterilite vitamini olarak alglanmtr. Bugn artk vitamin E radikal giderme, zincir krma, basklama, onarma, endojen antioksidan savunma kapasitesini artrma ve intraseller enzim kinaz kayplarn nleme mekanizmalarnn tmn kullanabilen gl bir antioksidan olduu kabul edilmektedir [20]. Tokoferoller, hidroksil grubundaki hidrojeni, lipid peroksil radikaline vermek suretiyle antioksidan etki gsterirler. -tokoferolden bu ekilde oluan radikal, geri kalan tek elektronun
aromatik halka yaps zerine delokalize olmasyla kararllk kazanr [6,21]. Biyolojik membranlarn lipid tabakalar arasnda bulunur ve bu blgede yapsal rol oynar [22]. -Tokoferoln yaps ekil 1.1de grlmektedir. 1.1.2 -Karoten
Karotenoidler, sadece bitkiler aleminde sentezlenir, ama besin zinciri araclyla hayvanlara transfer edilirler. Baz karotenoidlerin spesifik grevlere Bir prosahip olduklar veya nemli pro-vitamin olduklar bilinmektedir [23].
vitamin A bileii olan karoten, kanser ve ateroskleroz gibi hastalklar da dahil oksidasyon ile oluan hastalklar kontrol etmede nemli bir rol olmas nedeni ile diyetsel yada znebilen antioksidan olarak grev yapmaktadr [24]. Karotenoidler, singlet oksijen (1O2) oluumunu ve lipid peroksidasyonunu basklayan nemli antioksidanlardr [25]. -karotenin yaps ekil 1.1de verilmektedir.
1.1.3 Ferulik Asit Ferulik asit ksaca C10H10O4 formll bitki orijinli fenolik bir bileiktir. Sistematik isimlendirmeye gre, ferulik asit 3-(4-hidroksi3-metoksifenil)propenoik asit olarak adlandrlr [26]. Farmakolojik almalar, ferulik asitin trombositlerin kmelemesine engel olduu, koroner kan ak hzn arttrd, dz kaslarn kaslp gevemesini salad, anti-aritmik etkilere hkmettii, oksit giderici, bakl tevik edici, anti-inflamatuar vs. etkilerde bulunduu gstermitir [27]. asidin yaps ekil 1.1de verilmektedir. Ferulik
1.1.4 Gallik Asit Gallik asit hidroliz olabilen tanenlerden (gallotanen) elde edilen, tp ve eczaclktan boya, kimya ve besin endstrilerine kadar ok geni bir alanda eitli amalarda kullanlan bir organik asittir. Gallik asit, anti mantar, antioksidan ve anti viral etkilere sahiptir. Normal hcrelere zarar vermeden, kanser hcreleri zerinde sitotoksik etki gsterir [28]. Gallik asidin yaps ekil 1.1de verilmektedir.
CH3 HO CH3 CH3 CH3 O CH3 CH3 CH3 CH3
-Tokoferol
-Karoten
HO OH HO O HO
Gallik Asit
OH
OH O
HO
Ferulik Asit
ekil 1.1 Antioksidan molekllerin kimyasal yaplar 1.2 almada Kullanlan ifal Bitkiler Bir ksm lkemizde endemik olarak yetien ve ticari potansiyeli yksek olan Equisetum hyemale L., Eruca sativa Miller, Hypericum perforatum L., Glycyrrhiza glabra L., Anethum graveolens L., Cichorium endivia L., Achillea millefolium L., Centaurium erythraea Rafn. subsp. erythraea Rafn., Rosmarinus officinalis L., Lavandula stoechas L., Lavandula angustifolia Miller, Sideritis congesta P.H.Davis & Hub.-Mor., Sideritis dichotoma Huter, Melissa officinalis L. subsp. officinalis, Origanum onites L., Thymbra spicata L. var. spicata, , Mentha piperita L., Urtica dioica L., Agropyrum repens L., Zea mays L. gibi bitki trleri almamzda alma materyali olarak kullanlmtr.
1.2.1 Equisetum hyemale L. (Atkuyruu) (Atkuyruu),
Equisetum
hyemale
L.
Equisetaceae familyasna ait bir trdr. ekil 1.2, Equisetum hyemale L.nin fotorafn gstermektedir. Atkuyruu kanamalarda, kan kusmalarda, mesane ve bbrek rahatszlklarnda, ta ve kum rahatszlklarnda yeri doldurulamaz ifal bir bitkidir [29]. ekil 1.2 Equisetum hyemale L.
1.2.2 Eruca sativa Miller (Roka)
Eruca sativa Miller (Roka) Brassicaceae (turpgiller) familyasndan, yapraklar salata olarak yenen acms bir tad olan bir bitkidir. ksrk dindirici, kuvvet verici, itah ac ve uyarc etkisinden dolay tbbi bitki olarak kullanlmaktadr [30]. ekil 1.3, Eruca sativa Millerin fotorafn gstermektedir. ekil 1.3 Eruca sativa Miller 1.2.3 Hypericum perforatum L. (Sar Kantaron) Hyperiaceae familyasna ait olan sar
kantaron (Hypericum perforatum L.) Trkiyenin bat ve dousunda yetiir. metanol ekstraktlarnn olduka Kantaron trlerinin toplam yksek antioksidan olduu
kapasitelerinin
belirtilmektedir [31].
ekil 1.4, Hypericum
perforatum L.nin fotorafn gstermektedir. ekil 1.4 Hypericum perforatum L.
1.2.4 Glycyrrhiza glabra L. (Meyan) Meyan (Glycyrrhiza glabra L.), yaklak 120 150 cm'e kadar boylanabilen, Baklagiller ailesinden ok yllk alms bir bitkidir. Akdeniz lkelerinde, Gneydou Avrupa ve Asyann baz blgelerinde yetiir [32]. ekil 1.5, Glycrrhiza glabra L.nin fotorafn gstermektedir.
ekil 1.5 Glycyrrhiza glabra L.
1.2.5 Anethum graveolens L. (Dereotu) Anethum graveolens L., Apiaceae familyasna ait bir yllk bir bitkidir. Halk arasnda dereotu olarak bilinen bu bitki 90120 cm uzunlukta geliir ve ince uzun dallanm dallara, paral olarak ayrlm yapraklara sahiptir. Bu bitki Gneybat Asyann doal bitkisidir ve Avrupa, Hindistan ve Amerikada kltr yaplmaktadr. Literatrde
dereotu yapraklarnn tketiminin, kanser riskini azaltt belirtilmektedir [33]. ekil 1.6, Anethum graveolens L.nin fotorafn gstermektedir. ekil 1.6 Anethum graveolens L.
1.2.6 Cichorium endivia L. (Hindiba) Asteraceae familyasna ait olan Cichorium endivia L. (Hindiba), Avrupa, Bat Asya ve Kuzey Amerikaya uzanan tipik bir Akdeniz yerel bitkisidir [34]. ekil 1.7, Cichorium endivia L.nin fotorafn gstermektedir.
ekil 1.7 Cichorium endivia L. 1.2.7 Achillea millefolium L. (Civanperemi) Asteraceae familyasna ait olan Achillea millefolium L. ok yllk otsu bir bitkidir. Yapraklar ynl ve paraldr. Boylar 5100 cm arasnda deiir. lkemizde yaklak olarak 40 tr Achillea bulunmaktadr. Civanperemi olarak bilinen bu bitki kanamay durduran etkisinden dolay tbbi bitki olarak kullanlmaktadr [35]. ekil 1.8 Achillea millefolium L. 1.2.8 Centaurium erythraea Rafn. subsp. erythraea Rafn. (Krmz Kantaron) ekil 1.8, Achillea millefolium L.nin fotorafn gstermektedir.
Centaurium erythraea Rafn. subsp. erythraea Rafn., Gentianaceae (kzlkantarongiller) familyasna ait olan bu bitki sindirimi kolaylatrma, mideyi kuvvetlendirici, kaslar gerici, temizleyici, dolay sakinletirici geleneksel ve tbbi ate bitki drc olarak etkilerinden
kullanlmaktadr [36]. ekil 1.9, Centaurium erythraea Rafn. subsp. erythraea Rafn.nin fotorafn gstermektedir. ekil 1.9 Centaurium erythraea Rafn. subsp. erythraea Rafn.
10
1.2.9 Rosmarinus officinalis L. (Biberiye) Halk arasnda biberiye olarak bilinen ve Bat ve Gney Anadoluda lokal olarak yetien Rosmarinus officinalis L., Lamiaceae familyasna ait bir bitki trdr. Ekstreleri antioksidan ve antibakteriyel aktiviteye sahip olup et ve yalarn kalitesinin bozulmadan saklanmasn salamaktadr [1,6]. ekil 1.10 Rosmarinus officinalis L. 1.2.10 Lavandula stoechas L. (Karaba otu) ekil 1.10, Rosmarinus officinalis L.nin
fotorafn gstermektedir.
Lavandula
stoechas
L.,
Lamiaceae
familyasna ait bir Lavandula yesidir. Lavandula stoechas L., Akdeniz blgesinde geni bir ekilde dalm olup Fransa, talya ve spanyada kltr yaplmaktadr. Bitkinin tedavi edici nemi iyi bir ekilde belgelenmi ve bu bitkiden hazrlanm ilalarn ou tbbi bitkiler kitabnda kayt edilmitir [37]. ekil 1.11 Lavandula stoechas L. ekil 1.11, Lavandula stoechas
L.nin fotorafn gstermektedir.
11
1.2.11 Lavandula angustifolia Miller (Lavanta)
Lavandula angustifolia Miller, Lamiaceae familyasna ait ok yllk otsu bir bitkidir. Lavandula angustifolia Miller, insanlar arasnda gl bir aromatik Bu ve tbbi bitki olarak farkl bilinmektedir. bitki dnyann
blgelerinde gastrointestinal, sinirsel ve romatizmal hastalklarn tedavisinde geleneksel ve halk ilac olarak kullanlmaktadr [38]. ekil 1.12, Lavandula angustifolia Millerin fotorafn gstermektedir. ekil 1.12 Lavandula angustifolia Miller 1.2.12 Sideritis congesta P.H.Davis & Hub.-Mor.(Ada ay)
Sideritis congesta P.H.Davis & Hub.-Mor., Lamiaceae familyasnn bir yesi olup Akdenizin gneyinde ve balkanlarda yetiir. Trkiyenin baz blgelerinde Sideritis trleri tatlandrc ve tedavi amal kullanlmaktadr. verici, gaz giderici, Anten ksmlar kuvvet iltihap nleyici ajan,
antispazmodik, idrar sktrc, sindirim dzenleyici ve souk algnl tedavisinde kullanlr [39]. ekil 1.13, Sideritis congesta P.H.Davis & Hub.-Mor.in fotorafn gstermektedir. ekil 1.13 Sideritis congesta P.H.Davis & Hub.-Mor.
12
1.2.13 Sideritis dichotoma Huter (Adaay) Trkiyede bulunan 45 sideritis trnn 34 endemiktir. Sideritis dichotoma Huter, Trkiyede yaygn olarak bitkisel ay olarak kullanlmaktadr. Lamiaceae familyasna ait bu tr, tyl yaprakl ve sar iekli otsu bir bitkidir. Anavatan Trkiyedir. Halk arasnda genellikle Da ay, Yayla ay olarak isimlendiren bu trden hazrlanan ay souk algnl, ksrk ve sindirim sistemi fotorafn rahatszlklarnda kullanlmaktadr [15]. ekil 1.14, Sideritis ekil 1.14 Sideritis dichotoma Huter dichotoma Huterin gstermektedir.
1.2.14 Melissa officinalis L. subsp. officinalis(Oulotu) Lamiaceae familyasna ait olan Melissa officinalis L. subsp. officinalis, Gney Avrupa ve Anadoluda yaygn olarak yetimektedir. Literatrde belirtilmitir antioksidan [8]. ierik bakmnda zengin olduu ve kanser riskini azaltt ekil 1.15, Melissa officinalis L. subsp. officinalisin fotorafn gstermektedir. ekil 1.15 Melissa officinalis L. subsp. officinalis
13
1.2.15 Origanum onites L. (Kekik) Origanum onites L., Lamiaceae familyasna ait bir bitki olup halk arasnda Bilyal Kekik, Ta Kekii, zmir Kekii olarak tannmaktadr. lkemizin Ege ve Akdeniz blgesinde yetien bir bitkidir. Toprak st ksmlar midevi olarak, souk algnl, ba ars gibi durumlarda kullanlr. Uucu ya ile yaplan almalarda analjezik etkisi tespit edilmitir. Yksek miktarda fenol iermesi ekil 1.16, Origanum
nedeni ile antibakteriyel, antispazmodik ve antiseptik etkileri bilinmektedir [40]. ekil 1.16 Origanum onites L. onites L.nin fotorafn gstermektedir.
1.2.16 Thymbra spicata L. var. spicata (Karakekik) Lamiaceae familyasna ait olan Thymbra spicata L. var. spicata, Trkiyede karakekik ad ile ticareti ok yaplan; pembe otsu yllk 50 cm iekli, bir kadar al bitkidir. boylanabilen grnml tyl,
Literatrde antifungal ve antibakteriyel etki gsterdii belirtilmektedir [41]. gstermektedir. ekil 1.17 Thymbra spicata L. var. Spicata ekil 1.17, Thymbra spicata L. var. spicatann fotorafn
14
1.2.17 Mentha piperita L. (Nane) Lamiaceae familyasna ait olan
Mentha
piperita L. su nanesi ve kvrck naneden melezdir. Mentha piperita L.nin esansiyel ya ekstraktlar hem antimikrobiyal hem serbest radikalleri ntralletirme yeteneine sahiptir [42]. ekil 1.18, Mentha piperita Lnin fotorafn gstermektedir. ekil 1.18 Mentha piperita L. 1.2.18 Urtica dioica L. (Isrgan Otu) Isrgan otu (Urtica dioica L.), Urticaceae familyasna ait bir yllk otsu bir bitkidir. Isrgan
otunun antiinflamatuvar, antiviral, antioksidan ve immun sistem stimulatr olarak davrand ve bu etkilerini de yapsnda bulunan ok sayda flavanol glikozidler vastasyla gerekletirdii belirtilmektedir [43]. ekil 1.19, Urtica dioica L.nin fotorafn gstermektedir. ekil 1.19 Urtica dioica L.
1.2.19 Agropyrum repens L. (Ayrkotu) Agropyrum repens L. (Ayrkotu), Poaceae familyasna ait yabani bir bitkidir. Ayrkotu dnyann btn souk ve lman blgelerinde yetien sarmtrak ve beyaz renkte bir bitkidir. Bbrek ve mesane talarnn atlmasna yardmc olur [44]. ekil 1.20, Agropyrum repens L.nin fotorafn gstermektedir. ekil 1.20 Agropyrum repens L.
15
1.2.20 Zea mays L. (Msr) Budaygiller (Poaceae) familyasndan olan Zea mays L.nin anayurdu Gney Amerikadr. Amerika Ktasnn kefinden sonra denizciler tarafndan Avrupaya; oradan Afrika ktasna ve daha sonra Msr zerinden lkemize getirilmi bir yllk, dayankl tahl ve kltr bitkisidir. ieriinden ekil ekil 1.21 Zea mays L. 1.3 Literatr zeti Glin ve arkadalar, lavanta iei ve karanfil tomurcuklarnn etanol ve su ekstraktlarndaki BHT, BHA ve alfa tokoferol dzeylerini incelediler [46]; Bar ve arkadalar, Achiella biebersteinii Afan. (Asteraceae)in metanol ekstraktnn antioksidan aktivitesini DPPH ve beta-karoten/linoleik asit testleri kullanarak deerlendirdiler [47]; Gllce ve arkadalar, Mentha longifolia L. ssp. longifolia (nane)'nn metanol ekstraktnn antioksidan aktivitesi DPPH ve beta-karoten/linoleik asit testleri kullanarak incelediler [48]; Bekta ve arkadalar, Nepeta flavida (nane)'nin eitli ekstraktlarnn (hexan, diklormetan, metanol) ve esansiyel yann antioksidan aktivitesini ve kimyasal bileimini incelemiler ve ekstraktlar arasnda en gl aktiviteyi metanol ekstraktnn gsterdiini buldular [49]; Sacan ve arkadalar, Trkiye'de hem tpta hemde yiyecek olarak kullanlan Eruca sativa (roka)'nn su ekstraktnn antioksidan aktivitelerini incelediler [50]; Katalinic ve arkadalar 70 tbbi bitkinin fenolik ieriini ve buna bal olarak toplam antioksidan kapasitelerini belirlediler [51]; Toronsoco ve arkadalar, biberiye bitkisindeki antioksidan fenolikler olan rosmarinik ve karnosik asit ieriklerini HPLC cihaz ile tayin ettiler [52]; Gadow ve arkadalar, aspalathinin (Aspalathus linearis), lipid oksidasyonuna kar alfa-tokoferol ve BHTden daha az koruma yapt belirlemilerdir [53]; dolay msr pskl son Kimyasal yllarda
epidemiyolojik almalarn odak noktas olmutur. 1.21, Zea mays L.nin fotorafn gstermektedir [45].
16
Sultana ve arkadalar, 22 bitki (9 sebze, 5 meyve ve 8 tbbi bitki) trnn kaemperefol, quercetin ve myricetin flavonollerini RP-HPLC ile belirlediler [54]; Wang ve arkadalar biberiye, adaay, lavanta, melisa, kekik ve nanedeki rosmanirik asit ve kafeik asit miktarlarn HPLC cihaz ile belirlediler [55]; Meral ve arkadalar hypericum trnn metanol ekstraktlarndaki antioksidan ieriklerini incelediler [56]; Wang ve arkadalar, 12 meyve ve yaygn 5 meyve suyunun toplam antioksidan kapasitesini ORAC metodunu kullanarak ltler [57]; Lu ve arkadalar, Salvia officinalis (adaay) polifenollerinin antioksidan aktivitelerini, flavon glikozid ieriklerini ve rosmanirik asit trevlerinin DPPH ve speroksit radikallerini (SOD) temizleme kapasitelerini deerlendirdiler [58]; Kazanawa ve arkadalar, bir flavonoid kayna olan meyan kknn (Glycyrrhiza glabra L.) prostat kanseri zerine laboratuar koullarnda antitmr aktivitesini aratrdlar [59]; Kahknen ve arkadalar, yenilebilir ve yenilmeyen bitki materyallerinden 92 fenolik ekstraktn toplam antioksidan aktivitesini metil linoleat otooksidasyonu ile aratrdlar [60]; Bunea ve arkadalar spanan karotenoid ve toplam fenolik madde ieriini aratrdlar; ve spanan toplam fenol madde ieriinin 2088 mg GAE/kg ve sabunlatrlm rneklerdeki luteinin miktarn 3753 g/kg, -karotenin miktarn 1831 g/kg, violaxanthinin miktarn 923 g/kg ve noxanthinin miktarn (1022 g/kg) olarak buldular [61]; Kim ve arkadalar, Koreden seilmi baz meyve ve sebzelerin karotenoid ve tokoferol ieriklerini aratrdlar; ve meyvelerdeki -karoten miktarn 332589 g/100g ve -tokoferol miktarn 0,180,55 mg/100g olarak buldular [62]; Marinova ve Ribarova, Bulgaristanda yetien yumuak meyvelerin (berrylerin) karotenoid ieriklerini HPLC ile belirlediler ve en yksek -karoten ieriine brtlenin sahip olduunu (101,4 g/100g) buldular [63]; Andre ve arkadalar 23 adet doal patatesin temel karotenoid ve tokoferol miktarlarn HPLCDAD cihaz ile belirlediler [64]; Singht ve arkadalar, taze Brassica sebzelerinin vitamin C, -karoten, lutein, -tokoferol ve toplam fenolik madde ieriklerini reverse fazl bir HPLC cihaz kullanarak tayin ettiler ve -karoten ieriini 0.81 mg/100g, tokoferol ieriini 0,47 mg/100g ve toplam fenol madde ieriini 63.4mg/100g olarak buldular [65]; Wall, Hawaii blgesinden toplad papaya ve muz rneklerinin askorbik asit, vitamin A ve mineral bileimini belirledi [66]; Kornsteiner ve arkadalar, 10 farkl fndk trnnn tokoferol ve karotenoid ieriini, HPLC ve toplam fenolik madde miktarn ise fotometrik olarak analiz ettiler [67]; Barba ve
17
arkadalar, sebzelerdeki -karoten ve likopenin belirlenmesi iin optimize bir HPLC metodu gelitirdiler ve deney sonucunda en yksek -karoten ieriinin (6,39,6 mg/100g) havuta olduunu buldular [68]; Gama ve Sylos, Brazilian Valencia portakal suyunun -karoten ieriini 1,92 mg/L olarak belirlediler [69]; Zuniga ve arkadalar, Capsicum annuum L.nin trnn karotenoid ieriini normal ve reverse faz-HPLC kullanarak karlatrmal olarak belirlemiler ve sonuta Ancho trnn en yksek -karoten miktarna (262 g/100g) sahip olduunu buldular [70]; Skerget ve arkadalar, Akdeniz Blgesinden topladklar Olea europea, Hypericum perforatum, Crataegus laevigata, Origanum vulgare ve Lauris nobilis gibi doal 5 bitki materyalinin metanol ekstraktlarnn fenolik ieriklerini srasyla 144 g GA/kg, 191 g GA/kg, 160 g GA/kg, 186 g GA/kg ve 99,7 g GA/kg olarak belirlediler [71]; Vilasova-Martinez ve arkadalar, kurutulmu yenge kabuundaki vitamin E ve karotenoid miktarlarn HPLC cihazn kullanarak srasyla 23,3mg/100g ve 0,2 mg/100g olarak belirlediler [72]; Szymanska ve Kruk, baz bitki trlerinin karlatrmal olarak tokoferol ieriklerini HPLC cihazn kullanarak belirlediler ve test ettikleri bitkiler arasnda en yksek tokoferol ieriine sahip trn Ficus elastica (301 g/g) olduunu buldular [73]; Machado ve arkadalar, Moringa oleiferann yaprak, iek ve taze tohumlarnn tokoferol ieriini aratrmlar ve tokoferol ieriini tohumda 95,9 g/g, yaprakta 744,5 g/g ve iekte 305,7 g/g olarak buldular [74]; Wang ve arkadalar, HPLC metodu ile hamamelidinin yaprak, srgn ve kabuunun gallik asit ve katein miktarn aratrmlar ve gallik asit miktarn arlka yzde (%w/w) olarak kabukta 0.59, srgnde 0,12 ve yaprakta 0,21 olarak buldular [75]; Ross ve arkadalar, Kanadada yetien farkl (pinto bean, black bean, dark red kidney bean) kuru fasulye (Phaseolus vulgaris L.) trnn gallik asit ve ferulik asit ieriklerini aratrmlar ve pinto bean, black bean ve dark red kidney bean iin gallik asit ve ferulik asit ieriklerini srasyla 0 mg/100g, 4,11 mg/100g ve 0 mg/100g; ve 23,47 mg/100g, 17,01 mg/100g ve 13,8 mg/100g olduunu buldular [76]; Peng ve arkadalar, eitli kamelya trlerinin gallik asit ieriklerini HPLC cihazn kullanarak belirlemiler ve C. sinensis, C. asamica, C. ptilophylla, ve C. asamica var kucha gibi kamelya trlerinin gallik asit ieriklerinin srasyla % 0,13; 0,59; 0,29 ve 0,08 (w/w) olduunu buldular [77]; Andreasen ve arkadalar (2000), 17 farkl avdar (Secale cereale L.) trnn fenolik bileik ieriini HPLC metodu ile aratrmlar ve kuru arlk bana 9001170 g/g ile en fazla ferulik asitin
18
bulunduunu belirlemilerdir [78]; zkan ve Baydar, drt farkl Trk zmnden yaplan krmz araplarn fenolik ieriklerini reverse faz-HPLC metodu ile aratrmlar ve araplarda en fazla bulunan fenolik asitlerin gallik asit (13,25-16,39 mg/L) ve ferulik asit (0-0,23 mg/L) olduunu belirlemiler [79]; Jankovska ve arkadalar, reverse faz-HPLC ve UV/VIS spektroskopi ile eker pancarnn ferulik asit ieriini % 0,30,9 (w/w) aralnda olduunu belirlediler [26]; Tekeli ve arkadalar, Konya Tuz Gl evresinden toplanan Centaurea pterocoula truatv.nn gallik asit ieriini 2,84 g/g ve ferulik asit ieriini 250,9 g/g olarak belirlediler [80]. 1.4 almann Amac Antioksidan molekller, kanser, inflamatuar, kalp ve ateroskleroz gibi birok hastaln tetikisi olan serbest radikallere kar vcudu koruma grevi stlenen maddelerdir. Son yllarda gelimekte olan teknoloji serbest radikallerin vcutta fazla miktarda retilmesine sebep olmutur. nsanlarn, serbest radikallerin sebep olduu hastalklara yakalanmamak iin antioksidan tabletlere bilinsiz bir ekilde bavurduu bilinmektedir. vcuda yarar yerine zarar Ancak yaplan birok aratrmada antioksidan verdii ispatlanmtr. Gnmzde, sentetik molekllerin tablet halinde ve bir uzmana danlmadan bilinsizce alnmasnn antioksidanlarn gvenirlilikleri zerinde artan endielerden dolay eitli bitkisel materyallerden doal antioksidanlarn elde edilmesi zerinde gda endstrisinin youn bir ilgisi olumutur. Bu durum doal antioksidan kayna olarak byk bir potansiyele sahip olan tbbi ve aromatik bitkilerin, zellikle et, st ve frnclk rnleri gibi yal gdalarda oksidasyonu nlemek amacyla kullanmnn giderek artmasna neden olmutur. Bu nedenle bu almadaki amacmz; 1. Trkiye iin ticari neme sahip baharat, ay gibi farkl ekillerde tkettiimiz baz bitki trlerinin (Equisetum hyemale L., Eruca sativa Miller, Hypericum perforatum L., Glycyrrhiza glabra L., Anethum graveolens L., Cichorium endivia L., Achillea millefolium L., Centaurium erythraea Rafn. subsp. erythraea Rafn., Rosmarinus officinalis L., Lavandula stoechas L., Lavandula angustifolia Miller, Sideritis congesta P.H.Davis & Hub.-Mor.,
19
Sideritis dichotoma Huter, Melissa officinalis L. subsp. officinalis, Origanum onites L., Thymbra spicata L. var. spicata, , Mentha piperita L., Urtica dioica L., Agropyrum repens L., Zea mays L.) toplam fenolik madde ierikleri ile -tokoferol, -karoten, ferulik asit, gallik asit gibi antioksidan ieriklerini belirlemek, 2. Daha sonraki almalar iin temel oluturacak bir veri bankasn literatre ve gda sektrne kazandrmaktr. Yaplan literatr taramasnda baz ifal bitkilerin antioksidan molekl ierikleri hakknda yeterli bilgiye ulalamamtr. Mevcut almalar genelde bitkilerin antioksidan madde ieriklerinden ziyade toplam antioksidan madde miktarlarn belirlemeye yneliktir. Bu almada bitkilerin -tokoferol, -karoten, ferulik asit ve gallik asit gibi antioksidan madde ierikleri ile fenolik madde ierikleri srasyla HPLC ve UV-Visible spektrofotometre kullanlarak belirlenmektedir.
20
2. MATERYAL VE METOT 2.1 Materyal Bu almada kullanlan bitkilerin 17 tanesi 2008 Haziran-Austos aylar arasnda Balkesir ili snrlar ierisinden ve dier tanesi (Agropyrum repens L., Cichorium endivia L. ve Equisetum hyemale L.) Trakya blgesinden ve kimyasal maddeler ise Sigma-Aldrich, Lab-Scan, J.T. Baker ve Merckten temin edildi. Antioksidan madde miktar tayinleri UV-Visible dedektrl C18 kolonlu PerkinElmer HPLC cihaz ve toplam fenolik ve protein ierikleri ise PerkinElmer Lamda 25 UV-Visible spektrometre kullanlarak belirlendi.
2.2 Metotlar 2.2.1 Bitki rneklerinin Hazrlanmas Toplanan bitkiler birka defa distile su ile ykanarak, karanlkta, hava akmnn olduu bir yerde ve oda scaklnda kurutulduktan sonra bilyal deirmen (Retsch PM100) yardmyla toz haline getirildi. Toz haline getirilen bitki rnekleri cam kavanozlara konularak oda scaklnda sakland. 2.2.2 Antioksidan Bileenlerin Belirlenmesi 2.2.2.1 -Tokoferoln Kalibrasyon Erisi Saf -tokoferol diklormetan ierisinde zndkten sonra 50, 100, 150, 200 ve 250 ppmlik 5 tane standart zeltisi hazrland. Bu standart zeltiler HPLCde 295 nmde mobil faz olarak 95:5 oranlarnda srasyla metanol ve diklormetan kullanlarak 2 mL/dakikalk ak hznda 10 dakika yrtld [72].
21
2.2.2.2 -Karotenin Kalibrasyon Erisi Saf -karoten tetrahidrofuran ierisinde zndkten sonra 50, 100, 150, 200 ve 250 ppmlik 5 tane standart zeltisi hazrland. Bu standart zeltiler HPLCde 450 nmde mobil faz olarak 55:40:5 oranlarnda srasyla asetonitril, metanol ve tetrahidrofuran kullanlarak 2 mL/dakikalk ak hznda 20 dakika yrtld [65]. 2.2.2.3 Gallik Asitin Kalibrasyon Erisi Saf gallik asit metanol ierisinde zndkten sonra 25, 50, 100, 125 ve 150 ppmlik 5 tane standart zeltisi hazrland. Bu standart zeltiler HPLCde 212 nmde mobil faz olarak 79,9:20:0,1 oranlarnda srasyla saf su, metanol ve ortofosforik asit kullanlarak 1 mL/dakikalk ak hznda 15 dakika yrtld [75]. 2.2.2.4 Ferulik Asitin Kalibrasyon Erisi Saf ferulik asit mobil faz ierisinde zndkten sonra 50, 100, 150, 200 ve 250 ppmlik 5 tane standart zeltisi hazrland. Bu standart zeltiler HPLCde 310 nmde mobil faz olarak hacimce 88:12 oranlarnda srasyla metanol ve pHs 5,4 olan 0,01 M sitrat tamponu kullanlarak 1 mL/dakikalk ak hznda 40 dakika yrtld [26]. 2.2.3 Bitki Ekstraktlarnn Hazrlanmas Ekstraksiyon yntemleri belirlenirken hem antioksidan molekller hem de bitkiler gz nnde bulunduruldu. Bitki ierikleri birbirinden farkl olduklar iin baz durumlarda ayn antioksidan molekl iin birden fazla ekstraksiyon yntemine bavuruldu.
22
2.2.3.1 -Tokoferoln Ekstraksiyonu -tokoferol ekstraksiyonu iin iki farkl ekstraksiyon yntemi kullanld. Nedeni ise baz bitkilerde -tokoferol ile ayn dalga boyunda bir den fazla maddenin giriim yapmas ve -tokoferol pikinin bu maddelerin piklerinden ayrlamamasdr. Equisetum hyemale L., Rosmarinus officinalis L., Sideritis dichotoma Huter, Zea mays L. bitkileri iin metot 1; Eruca sativa Miller, Hypericum perforatum L., Glycyrrhiza glabra L., Anethum graveolens L., Cichorium endivia L., Achiella millefolium L., Lavandula stoechas L., Lavandula angustifolia Miller, Sideritis congesta P.H.Davis & Hub.-Mor., Melissa officinalis L. subsp. officinalis, Origanum onites L., Thymbra spicata L. var. spicata, Mentha piperita L., Urtica dioica L., Agropyron repens L. bitkileri iin metot 2 kullanld.
2.2.3.1.1 Metot 1 5 gr toz haline getirilmi bitki rnei bir behere konularak zerine 50 mL metanol ilave edildi. Karm 20 dakika ultrasounda tabii tutulduktan sonra szld. Ekstrakt tekrar metanol ile ykand ve ekstraktlar birletirildi. Ekstraktlar 32 0C'de evapore edildi. Balonun dibinde kalan kat ksma 3 mL metanol ilave edildi. Bu zelti 0,45 mlik membran filtreden geirildikten sonra 20 Lsi HPLC cihazna enjekte edildi [81].
2.2.3.1.2 Metot 2 2 gr toz haline getirilmi bitki rnei 15 mL hekzan ile iki defa ekstrakte edildi ve daha sonra ekstraktlar birletirildi. Hekzan evaporator ile 35 0C'de uzaklatrld. Balonun dibinde kalan kat ksm 3 mL hekzan ile zld. Ekstraktn 1 mL'si alnd ve zerine 1 mL etil asetat eklendi. Bu zelti, 0,45 mlik membran filtreden geirildikten sonra 20 Lsi HPLC'ye enjekte edildi [7].
23
2.2.3.2 -Karotenin Ekstraksiyonu Kurutulmu, tlm ve homojenize edilmi bitki rneinden 10 gram alnarak 25 mL aseton ile ksz ortamda 4 kez ekstrakte edildi. Ekstraktlar birletirildi ve bir ayrma hunisine alnd. Bu ekstraktn zerine 100 mL dietil eter ve % 10luk NaCl zeltisinden 100 mL ilave edildi. Fazlar ayrld ve doygun Na2SO4 zeltisi ile ykand. Eter faz, suyu gidermek iin Na2SO4 ile kurutuldu. Karotenoidleri ieren eter faz % 20 KOH ve % 20 metanol ieren zeltinin 100 mLsi ile sabunlatrld. Karm 1 saat bekletildi ve fazlar ayrld. Organik faz ntralleinceye kadar 4 defa distile su ile ykand ve daha sonra 35 C0de zcs uzaklatrld. Kalan kat ksm 3 mL tetrahidrofuran ile zldkten sonra 0,45 mlik membran filtreden geirildi ve 20 Lsi cihaza enjekte edildi [69].
2.2.3.4 Ferulik Asitin Ekstraksiyonu 2 gr toz haline getirilmi bitki rnei, 25 mL metanol-formik asit (95/5) karm ile kartrld. Karm 100 dakika ultrasounda tabii tutuldu. Bunun zerine 95:5 orannda hazrlanm metanol-%2lik NaHCO3 zeltisi eklendi. Lsi HPLC cihazna enjekte edildi [26]. Ekstrakt szld ve sznt 0,45 mlik membran filtreden geirildikten sonra bunun 20
2.2.3.3 Gallik Asitin Ekstraksiyonu Gallik asittin ekstraksiyonu Wang ve arkadalarnn metodunun modifiye edilmesi ile gerekletirildi. 1 gr toz haline getirilmi bitkinin zerine 2 mL saf su ve 3 mL metanol ilave edildi. Karm 40 dakika ultrasounda tabi tutuldu. Karm szldkten sonra szntnn toplam hacmi 5 mL olacak ekilde geriye kalan posa tekrar metanol ile ykand ve 0,45 mlik membran filtreden geirildi. Hazrlanan ekstrenin 20 Lsi HPLCye enjekte edildi [75].
24
2.2.4 Bitki Ekstraktlarnn Protein eriklerinin Belirlenmesi Bitki ekstraktlarnn protein ierii, standart olarak bovin serum albumin kullanlarak Bradford metoduna gre tayin edildi [82]. Bu yntem fosforik asitli ortamda proteinlerin Coomassie Brillant-Blue G250 reaktifi ile kompleks oluturmas esasna dayanr. Oluan kompleks 595 nmde maksimum absorbans gstermektedir. Bu yntemin dier protein tayin yntemlerinden stn taraf, ksa srede uygulamas, bozucu faktrlerin sz konusu olmamas ve protein-boya kompleksinin zeltilerde uzun sre kalmasdr. Bu yntemin hassasiyeti 1100 g arasndadr [83]. 1 mLsinde 1 mg protein ieren standart sr albumin zeltisinden tplere 0, 10, 20, 30, 40, 50, 60, 70, 80, 90 ve 100 L konuldu. 5 mM fosfat tamponu (pH=6,5) ile tplerin hacmi 0,1 mLye tamamland. Bunun zerine 5 mL Coomassie Brillant-Blue G250 reaktifi her tpe ilave edildi. Tpler vorteks ile kartrldktan sonra karanlkta 30 dakika bekletildi. bulunan tp kullanld. 30 dakika sonra 595 nmde 3 mLlik kvetlerde kre kar absorbans deerleri lld. Kr olarak 0,1 mL fosfat tamponu Deneyler kez tekrar edilerek sonular lmn ortalamas alnarak verildi. Bitkilerin protein ierikleri, kalibrasyon erisi yardm ile okunan absorbans deerine karlk gelen protein miktarlarnn belirlenmesi hesapland [83]. 2.2.5 Bitki Ekstraktlarnn Toplam Fenolik Madde eriklerinin Belirlenmesi Bitki ekstraktlarnn toplam fenolik madde ierikleri, Singleton ve Rossinin metoduna gre Folin-Ciocalteu belirteci kullanlarak belirlendi [84]. 1 gr bitki rnei oda scaklnda % 80lik sulu etanol ierisinde homojenize edildi. Homojenat 15 dakika 10 000xg ve +4 0Cde santrifj edildi ve elde edilen spernatant baka bir kaba alnarak sakland. Geriye kalan kalnt % 80lik sulu etanol ierisinde iki defa daha ekstrakte edildi ve spernatantlar birletirildi. Az ak petri kaplar iine konulan spernatanlar tm zc uuncaya kadar oda scaklnda brakld. Petri kabnda kalan kuru kalnt 5 mL distile su ierisinde znd ve bu ekstraktn 100 Lsi distile su ile 3 mLye seyretildi. Daha sonra
25
zerine 0,5 mL Folin-Ciocalteu reaktifi eklendi. 3 dakika bekledikten sonra zerine % 20lik NaCO3n 2 mLsi ilave edildi. nmde absorbans lld. Karm bir vorteks yardmyla iyice kartrldktan sonra 60 dakika karanlk bir ortamda bekletildi. 60 dakika sonra 650 Standart kalibrasyon erisi katekol kullanlarak hazrland. Sonular, bu kalibrasyon grafii yardmyla hesapland [83].
26
3. BULGULAR Bu blmde srasyla antioksidan tayinleri iin izilmi kalibrasyon erileri, bitkiden izole edilen antioksidanlara ait HPLC grafikleri, toplam protein ve fenolik madde ieriklerini belirlemek iin izilmi kalibrasyon erileri ve deneysel bulgular verilmektedir. 3.1 HPLC Analiz Sonular 3.1.1 Antioksidanlara Ait Kalibrasyon Erileri Metot ksmnda verilen yntemlere gre bitkilerdeki -tokoferol, -karoten, ferulik ve gallik asit miktarlarnn belirlenmesi iin kalibrasyon erilerine ait deneysel veriler UV-Visible dedektrl HPLC cihaz kullanlarak elde edilmitir. tokoferol, -karoten, ferulik ve gallik asit antioksidanlarnn kalibrasyon erileri iin elde edilmi deneysel veriler izelge 3.1-3.4de verilerek srasyla ekil 3.1-3.4de grafik edilmitir. ekiller zerindeki regrasyon katsaylarnn deerlerine bakldnda noktalara arasndaki uyumun olduka iyi olduu sylenebilir. izelge 3.1 -tokoferoln kalibrasyon erisi iin elde edilmi deneysel veriler
Konsantrasyon (mg/20L) 0,001 0,002 0,003 0,004 0,005
Pik alan (AU) 154882 270818 372258 519478 641202
27
700000 600000 y = 1E+08x 500000 400000 300000 200000 100000 0 0 0,001 0,002 0,003 0,004 0,005 0,006 -tokoferol (mg) R2 = 0,9928
ekil 3.1 Bitki ekstraktlarndaki -tokoferol miktarlarn hesaplamak iin izilmi kalibrasyon erisi izelge 3.2 -karotenin kalibrasyon erisi iin elde edilmi deneysel veriler
Alan
Konsantrasyon (mg/20L) 0,00097 0,00194 0,00291 0,00388 0,00485
Pik alan (AU) 3894480 8956419 13324527 17187389 21741170
28
25000000 y = 4E+09x 20000000 R2 = 0,998
15000000
Alan
10000000 5000000
0 0 0,001 0,002 0,003 0,004 0,005 0,006 -Karoten (mg)
ekil 3.2 Bitki ekstraktlarndaki -karoten miktarlarn hesaplamak iin izilmi kalibrasyon erisi izelge 3.3 Gallik asitin kalibrasyon erisi iin elde edilmi deneysel veriler
Konsantrasyon (mg/20L) 0,0005 0,001 0,002 0,003
Pik alan(AU) 2284778 6938113 13685233 22285129
29
35000000 30000000 25000000 y = 7E+09x R = 0,9939

2
Alan
20000000 15000000 10000000 5000000 0 0 0,001 0,002 0,003 0,004 0,005 Gallik asit (mg)
ekil 3.3 Bitki ekstraktlarndaki gallik asit miktarlarn hesaplamak iin izilmi kalibrasyon erisi izelge 3.4 Ferulik asitin kalibrasyon erisi iin elde edilmi deneysel veriler
Konsantrasyon (mg/20 L) 0,00097 0,00194 0,00291 0,00388 0,00485
Pik alan (AU) 3340371 7250869 11316944 15104349 18104918
30
20000000 18000000 16000000 14000000 12000000 y = 4E+09x R = 0,9969

2
Alan
10000000 8000000 6000000 4000000 2000000 0 0 0,001 0,002 0,003 0,004 0,005 0,006
Ferulik asit (mg)
ekil 3.4 Bitki ekstraktlarndaki ferulik asit miktarlarn hesaplamak iin izilmi kalibrasyon erisi 3.1.2 Antioksidan Madde Miktarnn Belirlenmesi 3.1.2.1 -Tokoferol Tayini Belirtilen tm bitkilerin -tokoferol ieriklerine ait HPLC spektrumlar ekil 3.5de gsterilmektedir. Bu spektrumlardaki ilgili pikin alan deerinin kalibrasyon erisine ait denklemde yerine konmas ile hesaplanan -tokoferol miktarlar ise izelge 3.5de verilmektedir.
31
Equisetum hyemale L.
Eruca sativa Miller
Hypericum perforatum L.
Glycyrrhiza glabra L.
Anethum graveolens L.
ekil 3.5 alma bitkilerinin -tokoferol ierikleri iin elde edilmi HPLC grafikleri
32
Cichorium endivia L.
Achiella millefolium L.
Centaurium erythraea Rafn. subsp. erythraea Rafn.
Rosmarinus officinalis L.
Lavandula stoechas L.
ekil 3.5in devam
33
Lavandula angustifolia Miller
Sideritis congesta P.H.Davis & Hub.-Mor.
Sideritis dichotoma Huter
Melissa officinalis L. subsp. officinalis
Origanum onites L.
ekil 3.5in devam
34
Thymbra spicata L. var. spicata
Mentha piperita L.
Urtica dioica L.
Agropyron repens L.
Zea mays L.
ekil 3.5in devam
35
izelge 3.5 Bitkilerin -tokoferol ierikleri
Bitki trleri Equisetum hyemale L. Eruca sativa Miller Hypericum perforatum L. Glycyrrhiza glabra L. Anethum graveolens L. Cichorium endivia L. Achiella millefolium L. Centaurium erythraea Rafn. subsp erythraea Rafn. Rosmarinus officinalis L. Lavandula stoechas L. Lavandula angustifolia Miller Sideritis congesta P.H.Davis & Hub.-Mor. Sideritis dichotoma Huter Melissa officinalis L. subsp officinalis Origanum onites L. Thymbra spicata L. var. spicata Mentha piperita L. Urtica dioica L. Agropyron repens L. Zea mays L.
-Tokoferol (mg/100g) 119,4 10 31,65 ----1 ----0,65 32 129,75 0,15 16,7 1,9 62,12 16,5 6,83 25 3,3 8,5 0,4 0,3
36
3.1.2.2 -Karoten Tayini alma bitkilerinin -karoten ieriklerine ait HPLC spektrumlar ekil 3.6da gsterilmektedir. Bu spektrumlardaki ilgili pikin alan deerinin kalibrasyon erisine ait denklemde yerine konmas ile hesaplanan -karoten miktarlar izelge 3.6da verilmektedir.
37
Eruca sativa Miller
Hypericum perforatum L
ekil 3.6 alma bitkilerinin -karoten ierikleri iin elde edilmi HPLC grafikleri
38
Centaurium erythraea Rafn. subsp erythraea Rafn.
ekil 3.6nn devam
39
Melissa officinalis L. subsp officinalis
Origanum onites L.
ekil 3.6nn devam
40
Mentha piperita L.
Urtica dioica L.
Agropyron repens L.
Zea mays L.
ekil 3.6nn devam
41
izelge 3.6 Bitkilerin -karoten ierikleri Bitki trleri Equisetum hyemale L. Eruca sativa Miller Hypericum perforatum L. Glycyrrhiza glabra L. Anethum graveolens L. Cichorium endivia L. Achiella millefolium L. Centaurium erythraea Rafn. subsp erythraea Rafn. Rosmarinus officinalis L. Lavandula stoechas L. Lavandula angustifolia Miller Sideritis congesta P.H.Davis & Hub.-Mor. Sideritis dichotoma Huter Melissa officinalis L. subsp officinalis Origanum onites L. Thymbra spicata L. var. spicata Mentha piperita L. Urtica dioica L. Agropyron repens L. Zea mays L. -Karoten (mg/100g) 0,45 3,6 1,15 ----6,69 ----0,15 0,45 2,34 0,15 1,05 0,75 2,25 2,25 1,05 1,35 14,25 11,05 ---------
42
3.1.2.3 Ferulik Asit Tayini alma bitkilerinin ferulik asit ieriklerine ait HPLC spektrumlar ekil 3.7de gsterilmektedir. Bu spektrumlardaki ilgili pikin alan deerinin kalibrasyon erisine ait denklemde yerine konmas ile hesaplanan ferulik asit miktarlar izelge 3.7de verilmektedir.
43
Eruca sativa Miller
ekil 3.7 alma bitkilerinin ferulik asit ierikleri iin elde edilmi HPLC grafikleri
44
Centaurium erythraea Rafn. subsp erythraea Rafn.
Origanum onites L.
Agropyron repens L.
ekil 3.7nin devam
45
Urtica dioica L.
Zea mays L.
ekil 3.7nin devam
46
Mentha piperita L.
ekil 3.7nin devam
47
izelge 3.7 Bitkilerin ferulik asit ierikleri
Ferulik asit (mg/100g) ----2,75 ----1,67 3,33 8,33 --------2,5 2 11,25 ----2,5 ----7,5 15 25 7,5 2,22 -----
48
3.1.2.4 Gallik Asit Tayini alma bitkilerinin gallik asit ieriklerine ait HPLC spektrumlar ekil 3.8de gsterilmektedir. Bu spektrumlardaki ilgili pikin alan deerinin kalibrasyon erisine ait denklemde yerine konmas ile hesaplanan gallik asit miktarlar izelge 3.8de verilmektedir.
49
Eruca sativa Miller
Glycrrhiza glabra L.
Standart
ekil 3.8 alma bitkilerinin gallik asit ierikleri iin elde edilmi HPLC grafikleri
50
Centaurium erythraea Rafn. subsp. erythraea Rafn.
Standart
ekil 3.8in devam
51
Melissa officinalis L. subsp. officinalis
Origanum onites L.
Standart
ekil 3.8in devam
52
Mentha piperita L.
Urtica dioica L.
Agropyron repens L.
Zea mays L.
Standart
ekil 3.8in devam
53
izelge 3.8 Bitkilerin gallik asit ierikleri
Gallik asit (mg/100g 122,5 12,5 5,83 5,83 ----5,83 3,33 19,17 5 3,33 3,33 2,5 22,5 16,7 5,83 6,67 5 ----6,67 5,83
54
3.2 Bitkilerin Toplam Fenolik Madde eriklerinin Tayini 3.2.1 Kalibrasyon Erisi Bitki ekstraktlarnn toplam fenolik madde ieriklerinin belirlenmesi iin izilen kalibrasyon erisine ait deneysel veriler izelge 3.9da verilerek ekil 3.9da grafik edilmitir. Kalibrasyon erisine ait regrasyon katsaysnn deerine bakldnda noktalar arasndaki uyumun olduka iyi olduu sylenebilir. izelge 3.9 Toplam fenolik madde tayini iin kullanlan kalibrasyon erisine ait deneysel veriler
Konsantrasyon (g/100L) 20 30 40 50 60 70 90 100
Absorbans deeri 0,1816 0,2891 0,4095 0,5287 0,6343 0,7603 0,9575 0,9913
55
1
y = 0,0104x R2 = 0,9915
0,8
Absorbans
0,6
0,4
0,2
0 0 20 40 60 80 100 Katekol konsantrasyonu (g/100 L)
ekil 3.9 Bitki ekstraktlarn toplam fenolik madde ierikleri iin izilmi kalibrasyon erisi 3.2.2 Bitkilerin Toplam Fenolik Madde erikleri almada kullanlan bitkilerin toplam fenolik madde ierikleri ekil 3.9daki kalibrasyon erisi yardm ile hesapland ve elde edilen deneysel veriler izelge 3.10da verilmektedir. izelgeden grld gibi en yksek fenolik madde ieriine sahip trn Hypericum perforatum olduu sylenebilir.
56
izelge 3.10 Bitki ekstrelerindeki toplam fenolik madde ierikleri
Bitki trleri
Fenolik ierii (mg/100g)
Equisetum hyemale L. Eruca sativa Miller Hypericum perforatum L. Glycyrrhiza glabra L. Anethum graveolens L. Cichorium endivia L. Achiella millefolium L. Centaurium erythraea Rafn. subsp erythraea Rafn. Rosmarinus officinalis L. Lavandula stoechas L. Lavandula angustifolia Miller Sideritis congesta P.H.Davis & Hub.-Mor. Sideritis dichotoma Huter Melissa officinalis L. subsp officinalis Origanum onites L. Thymbra spicata L. var. spicata Mentha piperita L. Urtica dioica L. Agropyron repens L. Zea mays L.
2797 609 3771 447 1220 1331 767 2477 2157 927 783 3669 2026 1411 1833 1677 1857 1026 743 213
57
3.3 Bitki Ekstraktlarndaki Toplam Protein eriklerinin Tayini 3.3.1 Kalibrasyon Erisi Bitki ekstraktlarnn toplam protein ierikleri Bradford yntemine gre izilmi kalibrasyon erisi kullanlarak belirlendi. Kalibrasyon erisinin izimi iin elde edilen deneysel veriler izelge 3.11de verilerek ekil 3.10da grafik edilmitir. ekildeki regrasyon katsays deerinden grld gibi kalibrasyon erisinin iziminde kullanlan noktalar arasndaki uyumun olduka iyi olduu sylenebilir. izelge 3.11 Protein tayini iin kullanlan kalibrasyon erisine ait deneysel veriler
Konsantrasyon (g/100L) 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
Absorbans deeri 0,0557 0,1224 0,2024 0,2245 0,2910 0,3448 0,4289 0,4926 0,5243 0,5643
58
0,6 0,5 0,4

y = 0,0059x R2 = 0,9939
Absorbans
0,3 0,2 0,1 0 0 20 40 60 80 100 Protein konsantrasyonu (g/100L)
ekil 3.10 Bitki ekstraktlarndaki protein miktarlarn hesaplamak iin izilmi kalibrasyon erisi 3.3.2 Bitki Ekstraktlarnn Protein erikleri Bitki materyallerinin protein ierikleri metot ksmnda verilen ynteme gre ekstrakte edildikten sonra Bradford yntemine gre belirlendi. Bu ekilde bitki ekstraktlar iin elde edilmi deneysel veriler izelge 3.12de verilmektedir. izelgeden grld gibi bitki ekstraktlarnn protein ierikleri deimektedir.
59
izelge 3.12 Bitki ekstraktlarndaki toplam protein ierikleri verileri
Protein miktar (mg/100g) 560 640 850 2170 1544 527 594 382 1866 1308 1882 609 1478 1419 1199 1200 1297 2088 300 999
60
4. SONU VE TARTIMA 4.1 Bitkilerin Antioksidan Bileenleri almada kullanlan bitkilerin ekstraktlarndan analiz edilmi -tokoferol, karoten, ferulik ve gallik asit miktarlar iin elde edilmi sonular aada tartlmaktadr. 4.1 1 Bitkilerin -Tokoferol erikleri zellikle bitkisel yalar ve kuruyemilerde bol miktarda bulunan E vitamininin en gl ve doal formu olan -tokoferol; i. doymam yalar otooksidasyona kar korur, ii. serbest radikalleri yakalayarak hcre membrannn bu radikallerden etkilenmesini engeller ve iii. membran fosfolipidlerinde bulunan oklu doymam ya asitlerinin peroksidasyonuna kar ilk savunma hattn oluturur [45]. Yukardaki aklamalardan grld gibi -tokoferol, vcudu evrenin olumsuz artlarna ve vcut iinde oluan serbest radikallere kar korumaktadr. Bu nedenle gnlk beslenmemizde kullandmz bitkisel kaynakl gdalar byk bir nem tekil etmektedir. Bu almada halk arasnda ifal bitkiler olarak adlandrlan 20 farkl bitkinin -tokoferol ierii HPLCi ile belirlenerek izelge 3.5de verilmiti. Bu izelgedeki verilerin kullanlmasyla bitkilerin -tokoferol ieriklerini gsteren grafik ekil 4.1de verilmektedir. Bu ekilden grld gibi bitkilerin -tokoferol ierikleri bitkiden bitkiye nemli farkllklar gstermektedir. En fazla -tokoferol ieriine sahip bitki trnn Rosmarinus officinalis L.nin olduu bunu ise genel anlamda Equisetum hyemale L. ve Sideritis congesta P.H.Davis & Hub.-Morin izledii sylenebilir. Glycyrrhiza glabra L., Cichorium endivia L., Lavandula stoechas L. ve Zea mays L. bitki trlerinde ise -tokoferol ieriine rastlanlmamtr. Literatrde -tokoferol ierikleri belirlenmi baz bitki trlerine ait sonular izelge 4.1de verilmektedir. Literatrdeki sonularla kendi sonularmz karlatrdmzda Equisetum hyemale L., Eruca sativa Miller, Hypericum perforatum L., Centaurium erythraea Rafn. subsp. erythraea Rafn., Rosmarinus
61
officinalis L., Lavandula anqustifolia Miller, Sideritis dichotoma Huter, Melissa officinalis L. subsp. officinalis, Origanum onites L., Thymbra spicata L. var. spicata, Mentha piperita L. ve Urtica dioica L. trlerinin -tokoferol ieriklerinin olduka yksek olduu sylenebilir.
62
]-Tokoferol ] (mg/100g)
100 120 140 20 40 60 80 0
Equisetum hyemale L. Eruca sativa Miller Hypericum perforatum L: Glycyrrhiza glabra L: Anethum graveolens L. Cichorium endivia L. Achiella millefolium L.
ekil 4.1 Bitkilerin -tokoferol ierikleri

Rosmarinus officinalis L. Lavandula stoechas L. Lavandula angustifolia Miller
Centaurium erythraea Rafn. subsp eryrthraea Rafn.
Bitki rnekleri
63
Sideritis dichotoma Huter Origanum onites L. Mentha piperita L. Urtica dioica L. Agropyron repens L. Zea mays L.
izelge 4.1 Literatrdeki baz rneklerin -tokoferol ierikleri
-tokoferol kayna
-tokoferol ierii (mg/100g)
Referans
Fndk Moringa oleifera Ficus elastica Yenge Brassica sebzeleri Meyve ve sebzeler (kavun, patates, zm)
24,231,4 9,5974,45 30,1 23,3 0,47 0,123,41
[67] [74] [73] [72] [65] [62]
4.1.2 Bitkilerin -Karoten erikleri Serbest radikallerin ntralize edilmesine yardmc olan -karoten, gl bir antioksidandr. Baklk sistemini destekleyerek vcudun enfeksiyonlara kar mcadele etmesini salar. Bitkisel kaynakl bir antioksidan olan -karoten genelde sar, turuncu ve koyu yeil sebzeler ile sar turuncu meyveler de yaygn olarak bulunur. Bu almada kullanlan bitkiler iin belirlenmi -karoten ierikleri izelge 3.6de verilmiti. Bu verilerin kullanlmasyla izilmi grafik ekil 4.2de gsterilmektedir. Bu ekilden grld gibi bitki trlerine bal olarak -karoten ieriklerinin de deitii grlmektedir. En fazla -karoten ieriine sahip trn Mentha piperita L.nin olduu ve bunu Urtica dioica L., Anethum graveolens L. ve Eruca sativa Millerin izledii bulundu. Ancak Glycyrrhiza glabra L., Agropyrum repens L. ve Zea mays L. gibi baz bitki trlerinde ise -karoten ieriine rastlanmamtr. Literatrde incelenmi baz rneklerin -karoten ierikleri ise izelge 4.2de verilmektedir. Sonularmz literatrdeki sonularla kyaslandnda bitki rneklerinin -karoten ieriklerinin olduka yksek olduu grlmektedir. Bu bitki trlerinin alnmas, vcut ierisinde oluan serbest radikallere kar vcudumuzun bakl sisteminin artmasna neden olacaktr. Yine bu bitki trlerinin tarmnn yaplmas lke ekonomisine de nemli katklar yapacaktr.
64
]-Karoten] (mg/100g)
10 12 14 16 0 2 4 6 8
ekil 4.2 Bitkilerin -karoten ierikleri

Rosmarinus officinalis L. Lavandula stoechas L.
Bitki rnekleri
65
izelge 4.2 Literatrdeki baz rneklerin -karoten ierikleri
-karoten kayna
-karoten ierii (mg/100g)
Referans
Meyve ve sebzeler (kavun, patates zm) Brtlen trleri Patates Brassica sebzeleri Papaya ve muz Sebzeler Capsicum annuum L. Yenge
0,0332,589 0,1 0,042-0,219 0,81 0,232 6,39,6 0,262 0,2
[62] [63] [64] [65] [66] [68] [70] [72]
4.1.3 Bitkilerin Ferulik Asit erikleri Ferulik asit, hcre duvarna ve DNA ya zarar veren speroksit, nitrik oksit ve hidroksil radikali gibi serbest radikalleri etkisiz hale getiren bir antioksidandr. Bu zellii ile gda endstrisinde nemli bir yere sahiptir. izelge 3.7, almada kullanlan ifal bitkilerin ferulik asit ieriklerini gstermektedir. izelge incelendiinde bitkilerin ferulik asit ierikleri arasnda nemli deiikliklerin olduu grlmektedir. izelge 3.7deki verilerin grafik edilmi hali ekil 4.3de verilmektedir. izelge 3.7 ve ekil 4.3den grld gibi en fazla ferulik asit ieriine sahip bitki trnn Mentha piperita L. olduu bulundu. Yine ekil 4.3den Equisetum hiemale L., Hypericum perforatum L., Achillea millefolium L., Centaurium erythraea Rafn subsp erythraea Rafn., Sideritis congesta P.H.Davis & Hub.-Mor., Mellisa officinalis L. subsp. officinalis ve Zea mays L. gibi baz bitki trlerinin ferulik asit ieriine sahip olmadklar da belirlendi. Sonular literatrdeki rneklerin ferulik asit ierikleri ile karlatrldnda (izelge 4.3) almada kullanlan bitkilerin ferulik asit ieriklerinin yksek olduu sylenebilir.
66
]Ferulik asit] (mg/100g)

10 15 20 25 30 0
ekil 4.3 Bitkilerin ferulik asit ierikleri

Bitki rnekleri
67
izelge 4.3 Literatrdeki baz rneklerin ferulik asit ierikleri
Ferulik asit kayna
Ferulik asit ierii (mg/100g))
Referans
Phaseolus vulgaris L. Farkl avdar trleri Centaurea pterocoula
13,08-23,47 90-117 25,09
[76] [78] [80]
4.1.4 Bitkilerin Gallik Asit erikleri
Anti mantar, antioksidan ve anti viral etkiye sahip olan gallik asit, hidroliz olabilen tanenlerden elde edilen, tp ve eczaclktan boya, kimya ve besin endstrilerine kadar ok geni bir alanda eitli amalarla kullanlan bir organik asittir. Gallik asitin antioksidan etkiye sahip olmas, bu maddeyi ieren bitkileri deerli klmaktadr. Bu almada kullanlan bitkilerin gallik asit ieikleri izelge 3.8de verilerek ekil 4.4de grafik edilmitir. ekilden grld gibi Anethum graveolens L. ve Urtica dioica L. hari dier tm bitkilerin gallik asit ieriine sahip olduklar grlmektedir. Yine ekilden grld gibi en yksek gallik asit ieriine sahip trn Equisetum hyemale L. olduu da grlmektedir. izelge 4.4de verilen sonularla elde ettiimiz sonular kyasladmzda almada kullanlan bitkilerin nemli derecede yksek gallik asit ieriklerine sahip olduklar grlmektedir. izelge 4.4 Literatrdeki baz rneklerin gallik asit ierikleri
Gallik asit kayna Hamamelis Phaseolus vulgaris L. trleri Kamelya Krmz arap
Gallik asit ierii 0,59 %w/w 0-4,1 mg/100g 0,08-0,59 % w/w 13,25-16,39 mg/L
Referans [75] [76] [77] [79]
68
]Gallik asit] (mg/100g)

100 120 140 20 40 60 80 0
ekil 4.4 Bitkilerin gallik asit ierikleri

Bitki rnekleri
69
Yukarda verilen sonulara gre en yksek gallik asit ieriine sahip olan Equisetum hyemale L. ayn zamanda -tokoferol ierii bakmnda da zengin bir bitkidir. Dier taraftan hem -karoten hem de ferulik asit bakmndan en zengin bitki olarak ise Mentha piperita L. olarak tayin edilmitir. Bu sonu -tokoferol ile gallik asit ve -karoten ile ferulik asit arasnda bir ilikinin olduunu da ortaya karmaktadr. eriinde -tokoferol bulunduran tm bitkiler gallik asit de bulundurmaktadrlar. Buna ilaveten deerler de birbirine yakn bulunmutur. Byle bir durum -karoten ile ferulik asit arasnda da grlmtr. 4.2 Bitkilerin Toplam Fenolik Madde erikleri Fenolik maddeler bitki, sebze ve meyvelerin nemli bileenleridirler. Bu bileikler hidroliz ya da oksidasyonla kolaylkla bozunabilirler ve ayn zamanda eitli molekllerle kovalent bal rnler ve kovalent bal olmayan kompleksler oluturabilirler[85]. Genelde toplam fenolik madde ierii, bitkilerin, meyvelerin ve sebzelerin kararma derecesine ok nemli katklar yapar. Bu almada kullanlan bitki ekstraktlarnn toplam fenolik madde ierikleri izelge 3.10de verilerek ekil 4.5de grafik edilmitir. ekil 4.5den grld gibi en yksek fenolik madde ieriine sahip trlerin Hypericum perforatum L., Sideritis congesta P.H.Davis & Hub.-Mor., Equisetum hyemale L. ve Centaurium erythaea Rafn subsp erythraea Rafn. olduu grlmektedir. Literatrde taze zerdaal, brokoli, tomates, Hint yerelmas, nane, havu, soan, pancar ve enginar gibi bitkisel rneklerin toplam fenolik madde ierikleri bitkinin 100 g ya arl bana srasyla 176, 88, 68, 92, 400, 350, 349, 323 ve 425 mg olarak bulunmutur [86,87]. Bu sonularn almada kullanlan bitkilerin fenolik ierikleri ile kyaslandnda olduka dk olduu gzkmektedir. 4.3 Bitkilerin Protein erikleri Bitkilerin besin kalitesini belirleyen en nemli kriter, bitkinin besin deeridir. Bitkilerin ham protein ierikleri bir takm evresel faktrler tarafndan etkilenir ve bitkilerin farkl organlarndaki protein ierikleri de genelde farkldr. Bitkilerin protein ieriklerinin byk bir ksm (% 70-90) amino asitlerden oluurken geriye
70
]fenolik madde miktar] (mg/100g)

1000 1500 2000 2500 3000 3500 4000 500 0
Equisetum hyemale L. Eruca sativa Miller Hypericum perforatum L: Glycyrrhiza glabra L: Anethum graveolens L. Cichorium endivia L. Achiella millefolium L. Rosmarinus officinalis L. Lavandula stoechas L.
ekil 4.5 Bitkilerin toplam fenolik madde ierikleri
Bitki rnekleri
71
kalan ve non-protein olarak adlandrlan ksm ise amonyum ve nitrat tuzlarndan olumaktadr. Grld gibi bitkisel besinlerin gda deerlerinin belirlenmesinde protein ierii nemli bir parametredir. almada kullanlan bitki trlerinin protein ierikleri spektrofotometrik olarak belirlendi. Elde edilen deneysel veriler izelge 3.12de verilerek ekil 4.6da grafik edilmitir. ekilden grld gibi bitki trlerinin protein ierikleri bitkinin 100 g kuru arl bana yaklak 300-2200 mg aralnda deimektedir. Bu sonu bitkilerin protein ieriklerinin yksek olduunu gstermektedir. Yine ekil incelendiinde en yksek protein ieriine sahip trlerin Glycyrrhiza glabra L. ve Mentha piperita L. olduklar sylenebilir.
2500
2000
]Protein miktar] (mg/100g)
1500
1000
500
Glycyrrhiza glabra L:
Hypericum perforatum L:
Origanum onites L.
Agropyron repens L.
Eruca sativa Miller
Bitki rnekleri
ekil 4.6 Bitkilerin protein ierikleri
72
Mentha piperita L.
Urtica dioica L.
Zea mays L.
4.4 Sonular Deneysel veriler nda elde edilen sonular aada maddeler halinde verilmektedir: 1. Bitkilerin antioksidan, fenolik ve protein ieriklerinin bitki trlerine gre farkllklar gsterdikleri, 2. En fazla -tokoferol, -karoten, ferulik ve gallik asit ieriine sahip trlerin srasyla Rosmarinus officinalis L., Mentha piperita L., Mentha piperita L., ve Equisetum hyemale L.nin, 3. Genelde en yksek antioksidan ierie sahip trn Equisetum hyemale L.nin, 4. Bitkilerin -tokoferol ierikleri ile gallik asit ve -karoten ile ferulik asit arasnda bir ilikinin olabilecei, 5. En yksek fenolik ve protein ieriine sahip bitki trlerinin srasyla Hypericum perforatum L. ve Glycrrhiza glabra L.nin olduklar bulundu.
73
5. KAYNAKLAR Baytop, T., Trkiyede Bitkiler ile Tedavi (gemite ve bugn), Nobel Tp Kitapevleri, stanbul pp.3-9, 275, 350 (1999). Baer, K. H. C., Tbbi ve Baharatlarn Dnyada ve Trkiyedeki Ticareti ve talep durumu, Tarm Orman ve Kyileri Bakanl Dergisi, 53, 18-21 (1990). AKAY-DR, H. Salvia candidisima Vahl. Uucu Bileenlerinin Karakterizasyonu ve Antioksidant Aktivitelerinin Belirlenmesi, (Yksek Lisans Tezi) Mula niversitesi Fen Bilimleri Enstits, Mula, (2006). Dahanukar, S.A., Kulkarni, R.A., Rege, N.N., Pharmacology of Medicinal Plant and Natural Products, ndian Journal of Pharmacology, 32, 81-118 (2000). Exarchou, V., Nenadis, N., Tsimidou, M., Gerothanassis, L.P., Troganis, A., Boskou, D., Antioxidant Aktivities and Phenolic Composition Extract from Greek Oregano, Greek Sage and Summer Savory, Journal of Agricultural and Food Chemistry, 50, (19), 5294-99 (2002). Akdeniz, F., Gke, G., Gne, F., Akgl, S.,Yucayurt, G., Rhodondendron ponticum ve Laurocerasus officinalis Bitkilerinin eitli Ksmlarndan Elde Edilen Sperkritik ve Akkan Ekstraktlarnn Fenolik Bileikler Asndan Analiz ve Antioksidan Aktivitelerinin Tayini, (Tubitak Proje No: 106T296) (2008). Demo, A., Petrakis, C., Kefalas, P. and Boskou, D., Nutrient antioxidants in some herbs and Mediterranean plant leaves, Food research international, Vol. 31, No. 5, pp. 351354, (1998). Dastmalchi, K., Dorman, H.J.D., Oinonen, PP., Darvis, Y., Laakso, I., Hiltunen, R., Chemical composition and in-vitro antioxidative activity of a lemon balm (Melissa officinalis L.) extract Science Direct LWT 41 391 400 (2008). Doan, A., Kazankaya, A., elik, F., Uyak, C., Kuburnunun Halk Hekimliindeki Yeri ve Bnyesindeki Bileenler Asndan Yararlar, II. Ulusal zms Meyveler Sempozyumu, Konya, (1416 Eyll 2006) avdar, C., Sifil, A., amsar, T., Reaktif oksijen partiklleri ve antioksidan savunma, Trk nefroloji diyaliz ve transplantasyon; 34: 9295 (1997).
[1]
[2]
[3]
[4]
[5]
[6]
[7]
[8]
[9]
[10]
74
[11]
Bayram, I., zbek, H., Ugras, S., Tuncer, I., Reber, D., Askorbik Asit ve Alfa-Tokoferoln Karbon Tetraklorrle Olusturulmus Akut Karacier Toksisitesi Modelinde Karacieri Koruyucu Etkisi, Van Tp Dergisi: 11 (2):3238, (2004). Sng, R.P., Sharad, S., Kapur, S., Free Radicals and Oxidative Stress in Neurodegenerative Diseases: Relevance of Dietary Antioxidants, Journal, ndian Academy of Clinical Medicine, 5 (3), 218-25, (2004). Halliwell, B., Gutteridge, J.M.C., Free Radicals in Biology and Medicine, Oxford University Pres, New York, pp. 55-99 (1999). Viswanath, V., Urooj, A., Malleshi, N.G., Evaluation of antioxidant and antimicrobial properties of finger millet polyphenols (Eleusine coracana), food Chemistry (2009). Tunaler, Z., ztrk, N., Koar, M., Baer, K.H.C, Duman, H., Krmer, N., Baz Sideritis Trlerinin Antioksidan Etki ve Fenolik Bileikler Ynnden ncelenmesi, ISBN 9759407728 (2002). Boyraz, N., Srel, B., Bitki Hastallarna Dayankllkta Fenoliklerin Rolleri, S.. Ziraat Fakltesi Dergisi 18(34), 5669, (2004). Kafkas, E., Bozdoan, A., Burgu,t A., Tremi, N., Karg, S.P., Cabarolu, T., Baz zms Meyvelerde Toplam Fenol ve Antosiyanin erikleri, II. Ulusal zms Meyveler Sempozyumu, Konya, (1416 Eyll 2006). Pokorny, J., Introduction, In: Antioxidants in Food Pratical Applications, Pokonry, J., Yanishlieva, N., Gordon, M. (Eds), Woodhead Publishing Limited, Cambridge, pp. 2 (2001). Gordon, M.H., The Development of Oxidatif Rancidity in Foods, In: Antioxidants in Food, Pratical Applications, Pokonory, J., Yanishlieva, N., Gordon, M. (Eds), Woodhead Publishing Limited Cambridge, pp. 17 (2001). Dndar, Y., Aslan, R., Bir Antioksidan olarak vitamin E, Genel tp dergisi, 9(3),10916, (1999). Yanishlieva-Maslarova, N.V., Inhibiting Oxidation, In: Antioxidants in Food, Pratical Applications, Pokonory, J., Yanishlieva, N., Gordon, M. (Eds), Woodhead Publishing Limited Cambridge, pp. 22-70, (2001). nalacak, M., Atmaca, H., Grel, A., Armutu, F., Demircan, N., Aktun, N., Hiperglisemik Glikoz Metabolizma Bozukluu Olan Hastalarda Serum Malondialdehit, alfa-Tokoferol ve beta-Karoten Dzeyleri, Frat Tp Dergisi;10(3), 113116, (2005)
[12]
[13]
[14]
[15]
[16]
[17]
[18]
[19]
[20]
[21]
[22]
75
[23]
Liang J., Tian Y.X., Yang F., Zhang J.P., Skibsted L.H., Antioxidant synergism between carotenoids in membranes. Astaxanthin as a radical transfer bridge, Food Chemistry, 115 14371442, (2009) Prates, J.A.M., Gonc, M.A. Quaresma, A., Bessa, R.J.B., Fontes, C.M.G.A., Alfaia, C.M.P.M., Simultaneous HPLC quantification of total cholesterol, tocopherols and -carotene in Barrosa-PDO veal, Food Chemistry, 94 469477, (2006). Liu, S.C, Lin, J.T., Yang, D.J., Determination of cis and trans and carotenoids in Taiwanese sweet potatoes (Ipomoea batatas (L.) Lam.) harvested at various times, Food Chemistry, 116 605610, (2009). Jankovska, P., Copikava, J. and Sinitsya, A., Determination of ferulic acid in Sugar Beet Pulp, nstitue of chemical techonoloji, Vol. 19, No. 4: 143 147, (2001). Lu, G.H., Chan, K., Leung, K., Chan, C.L., Zhao, Z.Z., Jiang, Z.H., Assay of free ferulic acid and total ferulic acid for quality assessment of Angelica sinensis, Journal of chromatography, 1068 209219, (2005). www.caykur.gov.tr/detay.aspx?ID=9862 Maranki, A., Maranki, E., ifal Bitkiler, Mozaik Yayn Evi, stanbul, (2008) Sacan, ., Orak, H., Yanarda, R., Antioxidant activity of water extract of Eruca sativa Mill., Asian Journal of Chemistry, Vol. 20, No. 5, 3462 3474, (2008). Radulovic, N., Stankov-Jovanovic, V., Stojanovic, G., Smelcerovic, A., Spiteller, M. and Asakawa, Y., Screening of in vitro antimicrobial and antioxidant activity of nine Hypericum species from the Balkans Food Chemistry, Volume 103, Issue 1, Pages 15-2,1, (2007). Vuuren, S.F.V., Antimicrobial activity of South African medicinal plants, Journal of Ethnopharmacology, 119 462472, (2008). Shyu, Y.S., Lin, J.T., Chang, Y.T., Chiang, C.J., Yang, D.J., Evaluation of antioxidant ability of ethanolic extract from dill (Anethum graveolens L.) flower, j. foodchem.,12.039, (2008). Papetti, A., Daglia, M., Aceti, C., Sordelli, B., Spini, V., Carazzone, C., Gazzani, G., Hydroxycinnamic acid derivatives occurring in Cichorium endivia vegetables, Journal of Pharmaceutical and Biomedical Analysis, 48 472476, (2008). Takzare, N., Mortazav, H., Safaie, S., Hossein, S.J., Assessment the effect of Achillea millefolium L. extract on spermatogenesis and its reversibility,
[24]
[25]
[26]
[27]
[28] [29]
[30]
[31]
[32]
[33]
[34]
[35]
76
Toxicology Letters, Volume 180, Supplement 1, Pages S203-S204, (2008) [36] Valentao, P., Fernandes, E., Carvalho, F., Andrade, P.B., Seabra, R.M., and M.L, Hydroxyl radical and hypochlorous acid scavenging activity of small Centaury (Centaurium erythraea) infusion. A comparative study with green tea (Camellia sinensis), Bastos Phytomedicine, 10: 517522, (2003). Gren, A.C., Topcu, G., Bilsel, G., Bilsel, M., Aydogmus, Z. and Pezzuto, J.M., The Chemical Constituents and Biological Activity of Essential Oil of Lavandula stoechas ssp. stoechas, Z. Naturforsch., 57c, 797D800, (2002). Hajhashemi, V., Ghannadi, A., Sharif, B., Anti-inflammatory and analgesic properties of the leaf extracts and essential oil of Lavandula angustifolia Mill., Journal of Ethonopharmacology, 89 67-71, (2003). Dulger, B., Gonuz, A., Aysel, V., Inhibition of Clotrimazole-Resistant Candida Albicans by Some Endemic Sideritis Species from Turkey, Fitoterapia, 77 404405, (2006). Oflaz, S., Krkolu, M., Baer, K.H.C., Origanum onites ve Origanum vulgare subsp. hirtum zerinde farmakognozik aratrmalar, ISBN 975 9407728, (2004). Askun, T., Tmen, G., Satl, F., Ate, M., In vitro activity of methanol extracts of plants used as spices against Mycobacterium tuberculosis and other bacteria, Food Chemistry,116, 289294, (2009). Yadegarinia, D, Gachkar, L., Rezaei, M. B., Taghizadeh, M., Astaneh, S. A. and Rasooli, I., Biochemical activities of Iranian Mentha piperita L. and Myrtus communis L. essential oils, Phytochemistry, Volume 67, Issue 12, Pages 1249-1255, (June 2006). Tello, S., Halifeolu, ., Bozkurt, M., Bulumu, ., Meme Kanseri Oluturulmu Ratlarda Isrgan Otunun Total Antioksidan Durumu zerine Etkisi, http://www.fusabil.org, 22 (4): 179 183, (2008). www.en.wikipedia.org/wiki/Elytrigia_repens. Tapnar, M., Kurban, S., Mehmetolu, ., Diyete E Vitamini Eklenmesinin Hiperkolesterolemik Kiilerde Serum Lipidleri zerine Olan Etkisinin aratrlmas, Tp Aratrmalar Dergisi, 6 (1) 20-25, (2008). Glin, ., at, .G., Beydemir ., Elmasta, M., Kfreviolu .., Comparison of Antioxidant Activity of Clove (Eugenia caryophylata Thunb) Buds and Lavender (Lavandula stoechas L.), Food Chemistry, Volume 87, Issue 3, 393-400, (2004).
[37]
[38]
[39]
[40]
[41]
[42]
[43]
[44] [45]
[46]
77
[47]
Bar, ., Gllce, M., ahin, F., zer, H., Kl, H., zkan, H., Skmen, M., zbek, T., Biological Activities of the Essential Oil and Methanol Extract of Achillea biebersteinii Afan. (Asteraceae), Turk J. Biol., 30 6573, (2006). Gulluce, M., Sahin, F., Sokmen, M., Ozer, H., daferera, D., Sokmen, A., Polissiou, M., Adiguzel, A., Ozkan, H., Antimicrobial and Antioxidant Properties of the Essential Oils and Methanol Extract from Mentha longifolia L. ssp. Longifolia, Food Chemistry, 103 14491456, (2007). Tepe, B., Daferera, D., Tepe, A.S., Polissiou, M., Somken, A., Antioxidant activity of the essential oil and various axtracts of Nepeta flavida Hub. Mor. from Turkey, Food Chemistry, 103 13581364, (2007). Sacan, O., Orak, H., Yanardag, R., Antioxidant Activity of Water Extract of Eruca sativa Mill Asian, Journal of Chemistry Vol. 20, No. 5 3462 3474, (2008) Katalinic, V., Milos, M., Kulisic, T., Jukic, M., Screning of 70 Medicial Plant Extracts for Antioxidant Capacity and Total Phenols, Food Chemistry, 94 550-557, (2006). Troncoso, N., Sierra, H., Carvajal, L., Delpiano, P., Gunther, G., Fast high Performance Liquid Chromatography and UltravioletVisible Quantification of Principal Phenolic Antioxidants in Fresh Rosemary, Journal of Chromatography A, 1100 2025, (2005). Gadow, A.V., Joubert, E., and Hansmann, C.F., Comparison of the Antioxidant Activity of Aspalathin with That of Other Plant Phenols of Rooibos Tea (Aspalathus linearis), -Tocopherol, BHT and BHA, J.Agric. Food Chem., 45, 632-638, (1997). Sultana, B., Anwar, F., Flavonols (kaempeferol, quercetin, myricetin) Contents of Selected Fruits, Vegetables and Medicinal Plants, Food Chemistry ,108 879884, (2008). Wang, H., Provan, G.J., Helliwell, K., Determination of Rosmarinic Acid and Caffeic Acid in Aromatic Herbs by HPLC, Food Chemistry 87 307 311, (2004). Meral, G.E., Konyalolu, S., Hypericum Bitkisinin Antioksidan Etkilerinin ncelenmesi, ISBN 975-94077-2-8, (2004) Wang, H., Cao, G., L.Prior, R.L., Total Antioxidant Capacity of Fruit, J. Agric. Food. Chemistry, 44, 701-705, (1996). Lu, Y., Foo, L.Y., Antioxidant Activities of Polyphenols from Sage (Salvia officinalis), Food Chemistry, 75 197-202, (2001).
[48]
[49]
[50]
[51]
[52]
[53]
[54]
[55]
[56]
[57]
[58]
78
[59]
Kanazawa, M., Satomi, Y., Mizutani, Y., Ukimura, O., Kawauchi, A., Sakai, T., Baba, M., Okuyama, T., Nishino, H., Miki, T., Isoliquiritigenin Inhibits the Growth of Prostate Cancer, European Urology, 43 580586, (2003). Kahknen, M.P., Hopia, A.I., Vuorela, H.J., Rauha, J.P., Pihlaja, K., Kujala, T.S., Heinonen, M., Antioxidant Activity of Plant Extracts Containing Phenolic Compounds, J. Agric. Food Chem., 47, 3954-3962, (1999). Bunea, A., Andjelkovic, M., Socaciu, C., Bobis, O., Neacsu, M., Verhe, R., Camp, J.V., Total and individual carotenoids and phenolic acids content in fresh, refrigerated and processed spinach (Spinacia oleracea L.), Food Chemistry, 108 649656, (2008). Kim, Y.N., Giraud, D.W., Driskell, J.A., Tocopherol and Carotenoid Contents of Selected Korean Fruits and Vegetables, Journal of Food Composition and Analysis, 20 458465, (2007). Marinova, D., Ribarova, F., HPLC Determination of Carotenoids in Bulgarian Berries, Journal of Food Composition and Analysis, 20 370 374, (2007). Andre C.M., Oufr, M., Gugnard, C., Hoffmann, L., Housman, J.F., Evers, D., Larondelle, Y., Antioxidant Profiling of Native Andean Potato Tubers (Solanum tuberosum L.) Reveals Cultivars with High Levels of Carotene, -Tocopherol, Chlorogenic Acid, and Petanin, J. Agric. Food Chem., 55, 1083910849, (2007). Singh, J., Upadhyay, A.K., Prasad, K., Bahadur, A., Rai, M., Variability of carotenes, vitamin C, E and phenolics in Brassica vegetables, Journal of Food Composition and Analysis, 20 106112, (2007). Wall, M.M., Ascorbic acid, vitamin A, and mineral composition of banana (Musa sp.) and papaya (Carica papaya) cultivars grown in Hawaii, Journal of Food Composition and Analysis, 19 434445, (2006). Kornsteiner, M., Wagner, K.H., Elmadfa, I., Tocopherols and total phenolics in 10 different nut types, Food Chemistry, 98 381387, (2006). Barba, A.I.O., Hurtado, M.C., Mata, M.C.S., Ruiz, V.F., Application of a UVvis Detection-HPLC Method for a Rapid Determination of Lycopene and -Carotene in Vegetables, Food Chemistry, 95 328336, (2006). Gama, J.J.T., Sylos, C.M., Major carotenoid composition of Brazilian Valencia orange juice: Identification and quantification by HPLC, Food Research International, 38 899903, (2005). Zuniga, O.C., Jimenez G.F., Gordillo R.M., Comparative study of
[60]
[61]
[62]
[63]
[64]
[65]
[66]
[67]
[68]
[69]
[70]
79
carotenoid composition in three mexican varieties of Capsicum annuum L, Food Chemistry, 90 109114, (2005). [71] Skerget, M., Kotnik, P., Hadolin, M., Hras A.R., Simonic, M., Knez, N., Phenols, Proanthocyanidins, Flavones and Flavonols in Some Plant Materials and Their Antioxidant Activities, Food Chemistry, 89 191198, (2005). Vilasova-Martinez M., Calaza-Ramos, C., Lopez-Hernandez, J., Lageyusty, M.A., Losada, P.P., Rodrigez-Bernaldo de Quiros A., Determination of Vitamin E and Carotenoid Pigments by High Performance Liquid Chromatography in Shell of Chionoecetes opilio, Analytica Chimica Acta, 229056; No. of Pages 5, (2008). Szymanska, R., Kruk, J., Tocopherol content and isomers composition in selected plant species, Plant Physiology and Biochemistry, 46 29-33, (2008). Sanchez Manchado, D.I., Lopez-Servantes, J., Vazquez, N.J.R., Highperformance liquid chromatography method to measure - and tocopherol in leaves, flowers and fresh beans from Moringa oleifera, Journal of Chromatography A, 1105 111114, (2006). Wang, H., Provan, G.J., Helliwell, K., Determination of Hamamelitannin, Catechins and Gallic Acid in Witch Hazel Bark, Twig and Leaf by HPLC, Journal of Pharmaceutical and Biomedical Analysis, 33 539-544, (2003). Ross, K.A., Beta, T., Arntfield, S.D., A Comparative Study on the Phenolic Acids Identified and Quantified in Dry Beans Using HPLC as Affected by Different Extraction and Hydrolysis Methods, Food Chemistry, 113 336344, (2009). Peng, L., Song, X., Shi, X., Li, J., Ye, C., An improved HPLC Method for Simultaneous Determination of Phenolic Compounds, Purine Alkaloids and Theanine in Camellia species, Journal of Food Composition and Analysis, 21 559 563, (2008). Andreasen, M.F., Christensen, P.L., Meyer, S.A., Hansen A., Content of Phenolic Acids and Ferulic Acid Dehydrodimers in 17 Rye (Secale cereale L.) Varieties, J. Agric. Food Chem., 48, 2837-2842, (2000). zkan, G., Baydar, N.G., A Direct RP-HPLC Determination of Phenolic Compounds in Turkish Red Wines, Akdeniz niversitesi Ziraat Fakltesi Dergisi, 19(2),229-234, (2006). Tekeli, Y., Sezgin, M., anda, M.A., Konyada Yetien Centaurea pterocaula Truatv.n Fenolik Yaps ve Antioksidan Etkisi, SDU Fen Edebiyat Fakltesi Fen Dergisi (E-Dergi), 3(1), 35-41, (2008).
[72]
[73]
[74]
[75]
[76]
[77]
[78]
[79]
[80]
80
[81]
Bruni, R., Medici, A., Guerrini, A., Scalia, S., Poli, F., Romagnoli, C., Muzolli, M., Sachetti, G., Tocopherol, Fatty Acids and Sterol Distributions in Wild Ecuadorian Theobroma subincanum (Sterculiaceae) Seeds, Food Chemistry, 77 337-341, (2002). Bradfor, M., A rapid and sensitive metot for the quantification of microgram quantities of protein utilizing the prenciple of protein-dye binding, Anal. Biochem, 72, 248-254, (1976). Turan, P., Ocimum Basilicum L.den elde edilen polifenol oksidaz enziminin saflatrlmas, kinetik ve elektroforetik zelliklerinin incelenmesi, Balkesir niversitesi Fen-Edebiyat Fakltesi Kimya Ana Bilim Dal, (yksek lisans tezi), (2005). Singleton, V.L., and Rossi, J.A., Colorimetri of total phenolics with phosphomolybdic-phosphotungstic acid reagents. American Journal of Enology, 16, 144-158 (1965). Cheynier, V., Fulerand, H., Guyot, S., Oszmianski, J., and Moutounet, M., Reactions of enzymically generated quinones relation to browning in grape musts and wines, (Enzymatic browning and its prevention, Editors; Lee, C.Y. and Whitaker, J.R), ACS, Washington, DC., (1995). Kaur, C., Kapoor, H.C., Anti-oxidant activity and total phenolic content of some Asian vegetables, Int. J. Food Sci. Technol, 37 (2), 153-161, (2002). Doan, S., Turan, Y., Ertrk, H., and Arslan, O., Characterization and purification of polyphenol oxidase from artichoke (Cynara scolymus L.), J. Agric. Food Chem., 53, 776-785, (2005).
[82]
[83]
[84]
[85]
[86]
[87]
81

Bazi Şi̇fali Bi̇tki̇leri̇n Anti̇oksi̇dan İçeri̇kleri̇

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Bazi Şi̇fali Bi̇tki̇leri̇n Anti̇oksi̇dan İçeri̇kleri̇

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

T.C.

BALIKESR NVERSTES FEN BLMLER ENSTTS BYOLOJ ANABLM DALI

BAZI FALI BTKLERN ANTOKSDAN ERKLER

YKSEK LSANS TEZ

Mehmet Emin DKEN

Balkesir, Temmuz 2009

BAZI FALI BTKLERN ANTOKSDAN ERKLER

Mehmet Emin DKEN

CH3 HO CH3 CH3 CH3 O CH3 CH3 CH3 CH3

1.2.1 Equisetum hyemale L. (Atkuyruu) (Atkuyruu),

1.2.2 Eruca sativa Miller (Roka)

ekil 1.4, Hypericum

perforatum L.nin fotorafn gstermektedir. ekil 1.4 Hypericum perforatum L.

ekil 1.5 Glycyrrhiza glabra L.

L.nin fotorafn gstermektedir.

1.2.11 Lavandula angustifolia Miller (Lavanta)

1.2.17 Mentha piperita L. (Nane) Lamiaceae familyasna ait olan

Konsantrasyon (mg/20L) 0,001 0,002 0,003 0,004 0,005

Pik alan (AU) 154882 270818 372258 519478 641202

Konsantrasyon (mg/20L) 0,00097 0,00194 0,00291 0,00388 0,00485

Pik alan (AU) 3894480 8956419 13324527 17187389 21741170

25000000 y = 4E+09x 20000000 R2 = 0,998

0 0 0,001 0,002 0,003 0,004 0,005 0,006 -Karoten (mg)

Konsantrasyon (mg/20L) 0,0005 0,001 0,002 0,003

Pik alan(AU) 2284778 6938113 13685233 22285129

35000000 30000000 25000000 y = 7E+09x R = 0,9939

Konsantrasyon (mg/20 L) 0,00097 0,00194 0,00291 0,00388 0,00485

Pik alan (AU) 3340371 7250869 11316944 15104349 18104918

20000000 18000000 16000000 14000000 12000000 y = 4E+09x R = 0,9969

Ferulik asit (mg)

Eruca sativa Miller

Centaurium erythraea Rafn. subsp. erythraea Rafn.

ekil 3.5in devam

Lavandula angustifolia Miller

Sideritis congesta P.H.Davis & Hub.-Mor.

Sideritis dichotoma Huter

Melissa officinalis L. subsp. officinalis

ekil 3.5in devam

Thymbra spicata L. var. spicata

ekil 3.5in devam

izelge 3.5 Bitkilerin -tokoferol ierikleri

Eruca sativa Miller

Centaurium erythraea Rafn. subsp erythraea Rafn.

ekil 3.6nn devam

Lavandula angustifolia Miller

Sideritis congesta P.H.Davis & Hub.-Mor.

Sideritis dichotoma Huter

Melissa officinalis L. subsp officinalis

ekil 3.6nn devam

Thymbra spicata L. var. spicata

ekil 3.6nn devam

Eruca sativa Miller

Centaurium erythraea Rafn. subsp erythraea Rafn.

Sideritis congesta P.H.Davis & Hub.-Mor.

Thymbra spicata L. var. spicata

ekil 3.7nin devam

Melissa officinalis L. subsp officinalis

ekil 3.7nin devam

Lavandula angustifolia Miller

Sideritis dichotoma Huter

ekil 3.7nin devam

izelge 3.7 Bitkilerin ferulik asit ierikleri

Eruca sativa Miller