ZEN

NOTLARI
ZEN ZHN ( 2-15) Shunryu SUZUKI BALANGI ZHNDR

BUDA ZHNN KAZANMAK (16-24)

Sheng YEN

BUDZM VE ZEN (25-34) Nyogen SENZAKI & Ruth Strout Mc CANDLESS MEDTASYON VE (35-42) Derleyen: lhan GNGREN LDERLK (43-49) SANATI (Zen MEN ZAZEN

Dersleri) KOKUSU

TAZE BLM (50-52) Thich Nhat HANH

HUZURUN (53-61) Thich Nhat HANH ZEN YOLU (62-69)

KENDS

OLMAK

Alan W. WATTS..........................

ZEN BUDZM * Bir Yaama Sanat: . GNGREN (70-80)

ZEN ZHN BALANGI ZHNDR Shunryu SUZUKI

Zende, bir usta ile renci arasndaki fark, ustann renciden daha ilgin, daha farkl eyler yapmas deil, ayn eyleri farkl bir yolla yapmasdr.

Snrl bir bedene sahip olduumuza minnettar olmalyz. Tpk benimki gibi, sizinki gibi... Eer snrsz bir yaamnz olsayd, bu sizin iin gerek bir sorun olurdu. Bilgelii aramak bilgeliktir. e yeni balayan bir insann zihninde birok olaslk vardr; ustann zihninde ise yalnzca birka tane...
2

Zen, inde ortaya kndan sonra birok yoldan geliimine devam etmi, fakat ayn zamanda safln gittike yitirmitir. zgn zihnimiz her eyi kapsar. Kendi iinde daima zengindir ve kendi kendine yeter. Zihninizin kendi kendine yeterli olduu dzeyi yitirmemelisiniz. Bu durum, zihninizin kapal olmas anlamna gelmez, gerekte bo ve hazr bir zihin anlamna gelir. Benmerkezli dncelerin tm, engin zihninizi kstlar. Balang zihni, sevecenlik dolu bir zihindir. Zihnimiz, sevecen olduunda snrszdr... Bu nedenle en zor ey, balang zihnini koruyabilmektir. Baz insanlar zihnimizin ve ruhumuzun sonsuza dek var olacan, lecek olan eyin bedenimiz olduunu sylerler. Fakat bu tam olarak doru deildir; nk hem bedenin, hem de zihnin sonu vardr. Ayn zamanda sonsuza dek var olacaklar da dorudur. Bizler zihin ve beden desek de, bunlar yalnzca bir madalyonun iki yzdrler. Zazen oturuundaki en nemli ey srtn dik olmasdr. Kulaklarnz ve omuzlarnz bir izgi zerinde olmaldr. Ben olarak adlandrdmz ey yalnzca, soluk aldmzda ve soluk verdiimizde hareket eden dner bir kapdr. Eer, nesneleri, temelindeki Buda doasnn farkna varmadan grrseniz, her ey ac biiminde varolur. Fakat, eer varoluun temelini anlarsanz, acnn nedeninin yaam biiminiz olduunu anlarsnz. Bu nedenle Zende bazen yaamn dengesizlii ya da karkl zerinde dururuz.

Yaamn her anndan, byk zihnin al olarak zevk aldmz iin, ar bir zevkin peinde komayz. Bu nedenle soukkanl bir dinginlie sahibizdir. Zazen uygularken dncelerinizi durdurmaya almayn. Brakn kendi kendilerine dursunlar. Eer aklnza bir ey gelirse, brakn gelsin ve brakn gitsin. Orada uzun sre kalmayacaktr. Dncelerinizi durdurmaya altnzda, onlar tarafndan rahatsz ediliyorsunuz demektir. Hibir eyden rahatsz olmayn. Sanki zihninize dardan bir ey geliyor gibidir, fakat gerekte bunlar yalnzca zihninizin dalgalardr. Ve eer zihninizdeki dalgalardan rahatsz olmazsanz daha da dinginleirler. Be ya da en fazla on dakikada, zihniniz tmyle dingin ve durgun bir duruma gelir. O srada solunumunuz olduka yavalar ve nabz atlarnz biraz hzlanr. Zihninizdeki arsz otlara minnet duymalsnz, nk onlar yava yava almanz zenginletireceklerdir. ..... Zararl otlar skerek besin salyoruz deriz. ..... Kendi zihninizden rahatsz olmamalsnz... Eer zihninizdeki arsz otlarn zihinsel gdaya dntklerini deneyimlerseniz, almanzda olaanst bir ilerleme kaydedersiniz... Onlarn nasl birer zihinsel gdaya dntklerini hissedeceksiniz. Soluunuzun bilincinde olmayncaya soluunuzun zerinde younlatrmalsnz. dek zihninizi

Zihinsel aclarnzdan kurtulmann en iyi yolu, bu zihinsel karmaa iinde dahi Zazene oturmaktr. Eer bu tr zor durumlarda Zazene oturma deneyiminiz yoksa, gerek bir Zen izdei deilsiniz demektir. Baka hibir ey acnz dindiremeyecektir.

Bir eyleri kabullenilmez hissettiinizde, sizin iin en iyi ey oturmaktr. Sorunlarnz kabul etmenin ve onlar zerinde almann baka hibir yolu yoktur. Tam olarak sorunlarnzn ortasnda oturduunuzda, sizin iin hangisi daha gerektir; sorunlarnz m, yoksa kendiniz mi ? Tam burada ve tam bu anda olma farkndalnz en yce gerektir. almalarmzn dncelerden, beklentilerden, hatt aydnlanma isteinden bile arnm olmas gerekir. ..... Yeni balayan iin abasz alma, doru alma deildir. Yeni balayan bir insan iin, alma byk bir aba gerektirir. zellikle gen insanlarn bir eyler baarabilmek iin ok sk almalar gerekir... Yalnzca elinizden gelenin en iyisini yaparak, zihninizin ve bedeninizin tmyle, dncelere kaplmadan almalarnz srdrrseniz, o zaman ne yaparsanz yapn, bu gerek alma olacaktr. Eilmek, benmerkezli dncelerimizi elememize yardmc olur... Her eili drt Budac yemininden birini ifade eder. Bu yeminler unlardr: Duyarl varlklar snrsz sayda olsa da, onlar korumaya yemin ederiz. Kt arzularmz snrsz olsa da, onlardan kurtulmaya yemin ederiz. reti snrsz olsa da, onu renmeye yemin ederiz. Budaclk ulalmaz olsa da, ona ulamalyz ! Bu, Budaclktr. Bir sre altktan sonra, hzl, olaanst bir ilerleme gerekletirmenin mmkn olmadn fark edeceksiniz. Byk bir abayla alsanz da, ilerleyiiniz daima adm adm olacaktr... Sisin iine girdiinizde slanacanz bilmezsiniz, ama yrmeye baladnzda yava yava slanrsnz. ..... Yalnzca iten olmak ve her an elimizden gelenin en iyisini yapmak yeterlidir. almann dnda Nirvana yoktur.
5

Zazen amacmz yalnzca, bu almay sonsuza dek srdrmektir. Bu alma balangsz bir zamanda balar ve sonsuz bir gelecee doru devam eder..... Zazen almas, gerek doamzn dorudan ifade edilmesidir. Bir ey elde etmek iin Zazen yaptnz dndnz srece, bu, gerek uygulama olmaz. Eer bu basit almay her gn uygularsanz, harikulade bir g elde edersiniz. Onu elde etmeden nce bu, harikulade bir eydir; fakat onu elde ettikten sonra hibir zellii kalmaz. O, sizin kendinizdir, zel bir ey deildir. Gne batdan dosa bile, Bodhisatvann yalnzca tek yolu vardr. Onun yolu, her eyleminde doasn ve itenliini ifade etmektir. Eer tekrarlama olduka gleecektir. ruhunuzu yitirirseniz, almalarnz

Budann yolu olduka farklyd. lknceleri kendi zamannda ve yaad blgede bulunan Hindu almalarn uygulad, ardndan ileci oldu. Fakat Buda ne insan kapsayan elerle, ne de varolu ile ilgili metafizik kuramlarla ilgileniyordu. Daha ok kendinin u anda nasl var olduuyla ilgileniyordu... lgilendii temel nokta, nasl aydnlanabileceiydi. Zen, cokun zevk alnacak bir ey deildir. Baz insanlar yalnzca meraktan Zen almaya balarlar ve kendilerini yalnzca daha da megul duruma sokarlar. Eer almalarnz sizi daha kt bir duruma getirirse, yalnzca gln olur. Benim dnceme gre, eer haftada bir kez Zazen uygulamaya alyorsanz, bu sizi yeterince megul edecektir. Zenle fazla ilgilenmeyin. Gen insanlar Zene fazla ilgi duyunca, genellikle okulu asar ve oturmak iin bir ormana ya da dalara giderler. Bu tr bir ilgi, gerek bir ilgi deildir.
6

Yalnzca dingin ve sradan almalarnz srdrn, kiiliiniz glenecektir. Eer zihniniz daima megulse, kiiliinizi oluturmaya zaman yoktur ve bu ekilde baarl olamazsnz; zellikle de onun zerinde byk bir aba harcyorsanz... ....Buda, iyi kz srcs iin de ayn eyi syler: Src, kznn ne kadar yk tayabileceini bilir ve srtna tayamayaca kadar ar bir yk yklemez. Kendi yolunuzu ve zihinsel durumunuzu biliyorsunuz. Ar yk tamayn ! Zazen alarak bir ey elde edeceinizi dnyorsanz, halen saf olmayan bir almayla ilgileniyorsunuz demektir. alma vardr ve aydnlanma vardr demek kolaydr, fakat szckler tarafndan ynlendirilmeniz gerekir. Bunun sizi bozmasna izin vermemelisiniz. Zazen uygularken, yalnzca Zazen uygulayn. Eer aydnlanma gelecekse gelir. Aydnlanmaya balanmamalsnz. Siz farknda olmasanz da Zenin gerek nitelii daima oradadr, bu nedenle ondan kazanacanz dndnz her eyi unutun. Yalnzca yapn. Zazenin nitelii kendi kendini ifade edecektir; o zaman ona sahip olacaksnz. ..... Eer tm zihninizle ve bedeninizle bir an bile Zazen uygulasanz, yaptnz ey Zazendir. Ulamay dndnz ey, daima ilerlerde bir yerde olacandan, u ann iinde kendinizi durmadan gelecekteki bir lk iin kurban edeceksiniz. Bunun sonunda ise elinize hibir ey gemeyecek. Bu, sama bir eydir; kesinlikle doru uygulama deildir. ..... Gerekte, almamz iin belli bir ad kullanmayz; Zazen uygularken yalnzca Zazen uygularz. Dogen-zenji, Aydnlanmanzn bariz bir ekilde farknda olacanz dnmeyin demitir. Onun farknda olsanz da olmasanz da, almanzn iinde gerek aydnlanmaya sahip olacaksnz. ... En st aama, yalnzca almay uygulamaktr.
7

Genellikle bir insan belli bir dine inandnda, davranlar keskin bir ayla kendinden uzaklar. Bizim yolumuzda, a daima bize dorudur. Budaclk almann amac Budacl renmek deil, kendimizi renmektir. Bir retiye ihtiya duyarz, fakat yalnzca retiyi inceleyerek, kendi iimizdeki beni anlamamz olanakszdr. alma yardmyla insan doamz anlayabiliriz. Kendimizi bedenimiz olarak dnrsek, reti de elbiselerimizdir. Bazen elbiselerimiz hakknda konuuruz, bazense kendi hakkmzda. Fakat ne elbiselerimiz ne de bedenimiz gerekte bizizdir. Biz, byk bir eylemiz. Bizler yalnzca byk eylemin kk paralarnn ifadesiyiz, o kadar... Kendimiz hakknda konumann amac, byk eylemin renklerine ya da biimlerine balanmann neden olduu yanl anlamay dzeltmektir. Dogen-zenji, Budacl renmek kendimizi renmektir. Kendimizi renmek kendimizi unutmaktr demitir. nsanlarn ou yanlglar iinde, sorunlarla karmakark durumda, kendi sorunlarn zmeye alarak yaar. Fakat yaamak, sorunlarn iinde yaamaktr ve sorunlar zmek yaamn bir parasdr, sorunla bir olmaktr. Bizler, gecenin ortasnda afak gelir deriz. Bu, gece ile afak arasnda hibir aralk olmad anlamna gelir. Yaz bitmeden nce sonbahar gelir. Yaammz bu yolla anlamalyz. Bu anlayla almal ve sorunlarmz bu yoldan zmeliyiz. Kutsal metinleri incelemek, sutralar okumak ya da oturmak da Zendir phesiz; bu eylemlerin tm Zen olmaldr. Fakat, eer abanz ya da almanz doru ynde deilse, bunlarn hibiri ie
8

yaramayacaktr. Hatt yalnzca ie yaramamakla kalmayacak, ayn zamanda saf doanzn bozulmasna da neden olacaktr. ..... Dier bir tehlike de ifadelere taklp kalmaktr. Eer ustanzn szlerini gerek anlamda anlayamazsanz kendi grlerinizle ilgili bir eye ya da szcn ifade edildii belli bir duruma kolayca taklabilirsiniz. Syledii eyleri yalnzca bir szck olarak ele alr, szcklerin ardndaki ruhu anlamazsnz. Bu tr bir tehlike daima sz konusudur. Bizim retimiz yalnzca, kelimenin tam anlamyla gereklerle i ie yaamaktr. Bizim yolumuz her an aba gstermektir. Byk zihin aradnz bir ey deil, sahip olduunuz bir eydir. Birisini kendi grlerinizle zorlamayn; daha ok, bu gr zerinde o insan ile birlikte dnn. Yaammz ve lmmz ayn eylerdir. Bu gerei fark ettiimizde, artk ne lm korkusu duyar, ne de yaamda gerek bir zorlukla karlarz. Domadan nce hibir ey hissetmiyorduk; evren ile birdik. Bu, yalnzca zihin, zihin z ya da byk zihin olarak adlandrlr. Tpk elaleden aaya yuvarlanan suyun rzgar ya da kayalar nedeniyle elalenin btnlnden ayrlmas gibi, bizler de doumumuzla, birlikten koptuumuzda birtakm duygulara sahip oluruz. Glklerle karlarz, nk duygularmz vardr. Belli bir duygunun nasl yaratldn bilmeden o duyguya balanrsnz. Nehirle ya da evrenle bir olduunuzu fark etmediinizde, korkularnz olur. Damlalara ayrlm olsa da olmasa da su, sudur. Yaammz ve lmmz ayn eydir. Bu gerei fark ettiimizde, artk ne lm korkusu duyar, ne de yaamda gerek bir zorlukla karlarz. .....
9

u an bizler iin lm korkusu vardr, fakat zgn doamz yeniden kazandmzda, o zaman Nirvana vardr. Bizler bu nedenle Nirvanaya ulamak, sona ermektir deriz. Sona ermek yeterince iyi bir ifade deil; belki de teye gemek, devam etmek ya da katlmak daha iyi olurdu. Bizler her ey boluktan gelir deriz. Btn bir nehir ya da btn bir zihin boluktur. Bu anlay yakaladmzda, o zaman yaamn gerek anlamn da bulacaz. Bu anlaya ulatmzda, insan yaamnn gzelliini grebiliriz. Bu gerei fark etmeden nce, grdmz her ey yalnzca bir hayaldir. Bu gerei fark ettiinizde, eski yorumlarnzn ne kadar anlamsz olduunu ve ne kadar gereksiz bir aba sarf ettiinizi anlayacaksnz. Zazen alsanz da almasanz da Buda doasna sahipsiniz. Ona sahip olduunuz iin almanzda aydnlanma vardr. Buda ile ayn itenlii gstererek Zen almalyz. Geleneksel Budac anlaya gre, insan doamz bensizdir. Herhangi bir ben dncesine sahip olmadmzda, Budann yaama bakn kazanrz. Bencil dncelerimiz, Buda doamz rten bir hayaldir. Budac yaam karmik yaam olmamaldr. almamzn amac, zihni evreleyen karmay koparp atmaktr. Bodhidharmann anlayna gre, dnce edinmeye dayanan alma, yalnzca karmamzn tekrar ediliidir. ..... Elde edeceiniz btn aamalardan daha nemli olan ey, itenliiniz ve doru abanzdr. Doru aba, geleneksel almamz ile ilgili doru bir anlay zerinde ykselmelidir.
10

..... Aksi halde amaca giden yolun anlamn yitirirsiniz. Fakat yolumuza gl bir ekilde inandmzda, zaten aydnlanmaya ulamz demektir. Yolumuza inandmzda, aydnlanma oradadr. ..... Bodhidharmann Zenini anlamyorsanz, gzleriniz kapal bakyorsunuz demektir. Aydnlanmaya ulama dncesini nemsemeyiz; bizim iin nemli olan ey bu andr, gelecekteki bir gn deildir. abamz bu anda gstermeliyiz. Bu, bizim almamz iin en nemli eydir. Budacln temel retisi, geicilik ya da deiim retisidir. Her eyin deimesi, her varlk iin temel gerektir. Kimse bu gerei yalanlayamaz. Budacln tm retisi bu gerein iinde younlamtr. Bu reti hepimiz iindir. Nereye gidersek gidelim bu reti dorudur. Ayn zamanda bu reti, benliksizlik retisi olarak da adlandrlr. Her varlk, durmadan deimekte olduu iin, olduu gibi kalan bir ben yoktur. ..... Hibir zaman sona ermeyen her eyin deimekte olduu gereini fark eder ve onun iinde kendi konumumuzu bulursak, kendimizi Nirvanada buluruz. Her eyin deitii gereini kabul etmeden, mkemmel huzuru bulamayz. Fakat ne yazk ki, gerek olsa da, bizim iin bunu kabul etmek ok gtr. Geicilik gerekliini kabul etmediimiz iin ac ekeriz. Mkemmel varoluu, mkemmel olmayan varolu araclyla bulmalyz. Kusurluluun iinde mkemmellii bulmalyz. Bizim iin tam mkemmellik, kusurluluktan farkl bir ey deildir. Sonsuz olmayan varolu nedeniyle, sonsuzluk var olur. Zazenin amac, fiziksel ve zihinsel olarak varoluumuzun zgrlne ulamaktr.

11

Eer Zen almak istiyorsanz, eski dncelerinizin tmn unutmal, yalnzca Zazen almal ve almanz srasnda ne tr deneyimler yaadnz grmelisiniz. Bu, doallktr. Nyu nan shin yumuak ya da esnek zihin demek olup doal zihin anlamna gelir. Bu zihne sahip olduunuzda, yaamn gerek zevkini bulursunuz. Budaclk alrken, zihninizde genel bir ev temizlii yapmanz gerekir. Budac yaam anlay, hem var olmay, hem de var olmamay ierir. Biz, gerek varln boluktan geldiini ve tekrar bolua dndn syleriz. Boluktan doan varlk, gerek varlktr. Boluun kapsndan gemek zorundayz. ..... Grdmz her eyin boluun bir paras olduunu fark ettiimizde hibir varla balanmayz; her eyin yalnzca geici bir biim ve renk olduunu anlarz. Bylece, her varln gerek anlamn kavrarz. ..... Gerei fark etmek, yaamaktr; burada ve bu anda var olmaktr. Gnlk yaammzda, dncelerimizin yzde doksan dokuzu benmerkezlidir. ..... Her varlk, baka bir eye baldr. Samimi olmak gerekirse, kendi bana, ayr bir varlk yoktur. Dogen Bir ey renmek, kendinizi tanmaktr; Budacl renmek, kendinizi renmektir demitir.

12

Dogenin dedii gibi, Biz onlar sevsek de iekler der ve onlar sevmesek de arsz otlar byr. Byle olsa da, bu bizim yaammzdr. Yaammz bu yolla anlamalyz. O zaman hibir sorun olmaz. Budann temel retisi tm okullar ierir. Budac olarak bizim abamz, Budannki gibi olmaldr; yani belli bir okula ya da doktrine balanmamalyz. Fakat genellikle, eer bir ustamz yoksa ve sahip olduumuz anlayla gurur duyarsak, pek ok retiyi ieren Budann retisinin zgn yapsn kaybederiz. ..... Bizler yalnzca Budaclarz. Hatt Zen Budac bile deiliz; yalnzca Budacyz. Eer bu noktay anlarsak, gerekten Budacyz. Gerek doamz, bilinli deneyimlerimizin tesindedir. Gerek doamz deneyimlesek de, deneyimlemesek de, orada, bilinliliin tesinde var olan ey gerekten vardr ve almamzn temelini kurduumuz yer de burasdr. Zihninizde zarar verici bir dncenin bulunmas, bazen kabul edilebilecek bir eydir. Asl nokta, kendinizi dinginletirip dinginletiremediiniz ve dnceye balanp balanmadnzdr. Zihninizi durdurmaya almayn; yalnzca her eyi olduu gibi brakn. O zaman, dnceler zihninizde fazla uzun kalmayacaklardr. Geldikleri gibi gelecekler ve gittikleri gibi gideceklerdir. O zaman, berrak ve bo zihniniz gittike daha uzun sre devam etmeye balayacaktr. Bedeninizi nasl dinlendireceinizi biliyorsunuz, ama zihninizi nasl dinlendireceinizi bilmiyorsunuz. ... Dnen zihninizi, megul zihninizi nasl terk edeceinizi renmelisiniz. Dnme
13

yeteneinizin tesine ulamanz iin, zihninizin boluuna gl bir inan duyarak, saf ve zgn durumunuzu yeniden kazanmalsnz. almak, yanlgnn iinde saf zihninizi fark etmektir. Eer yanlgnn iinde, saf zihne, zgn zihne sahip olursanz, yanlg ortadan kalkacaktr. Bu yanlg dediinizde, yanlg, varln daha fazla koruyamaz... Bu nedenle, almanz yanlgnn iinde kurmalsnz. almak, yanlglara sahip olmaktr. Yalnzca Ah, bu sadece yanlg deyin ve onunla cannz skmayn. Yalnzca yanlgy gzlemlediinizde, gerek, dingin, bar dolu zihninizi kazanrsnz. Onunla baa kmaya altnzda yanlgya dersiniz. yleyse aydnlanmaya ulasanz da, ulamasanz da, yalnzca Zazene ulamanz yeterlidir. Aydnlanmaya ulamaya altnzda zihninizde ar bir yk tarsnz. Zihniniz, olgular olduklar gibi grebilecek kadar berrak olmaz. ..... Akn zihne ulatmzda, olgularn olduklar gibi ve olmalar gerektii gibi olmalarnn tesine ularz. zgn zihnimizin boluunda, bunlarn ikisi de birdir ve burada mkemmel dinginlii buluruz. Budac felsefe, ylesine evrensel ve mantkl bir felsefedir ki, bu nedenle bir felsefe deil, yaamn kendisidir. Budac retinin amac, saf ve zgn zihnimizi, bilinliliin tesinde var olan yaam iaret etmektir. Buda doasn anlamann tek yolu, yalnzca Zazen uygulamak, yalnzca burada, olduumuz gibi olmaktr. Bu nedenle Budann, Buda doasyla anlatmak istedii ey, bilin alannn tesinde, olduumuz gibi olmaktr. Buda doas bizim zgn doamzdr. Ona Zazen uygulamadan nce ve onu bilinli szcklerle tanmadan nce de
14

sahibizdir. Bu anlamda, yaptmz her ey Budann eylemidir. Eer onu anlamak isterseniz, anlayamazsnz. Onu anlamaya almay braktnzda, gerek anlay daima oradadr. Aydnlanmaya ulamak, daima Buda ile birlikte olmaktr. Temel nokta, ciddi bir ekilde almaktr. En nemli tutum, byk zihni anlamak ve ona inanmaktr. Gven duymamz gereken byk zihin, nesnel olarak deneyimlenebilecek bir ey deildir. O, daima sizinle birlikte, daima sizin yannzda olan bir eydir. Daima sizinle olan zihin, yalnzca sizin zihniniz deildir. Eer byk zihninize kar gl bir gven duyarsanz, aydnlanmaya ulamam olsanz da, daha imdiden gerek anlamda bir Budacsnz demektir. Herkes Buda doasna sahiptir. Her birimiz, kendi gerek doamz fark etmenin yolunu bulmalyz. Uygulamann amac, herkesin sahip olduu Buda doasn dorudan deneyimlemektir. *** *** ***

15

BUDA ZHNN KAZANMAK Sheng YEN

Chanda asl olan bilgelii her gnk yaammzn iinde gerekletirebilmektir.

16

Aslnda rahat yerinde olup da yine de bir eylerin eksik olduunu, artk byyemediklerini, yaamn durduunu hissedenler iindir. ada toplumda insanlar dinden tamamen kopmak ya da ona kr krne balanmak gibi iki kutupta yaarlar.

.......................................................................
Zihin dinginletiinde alr rencinin zihni sakin ve younlam olduunda, derin bir ie dnme ya da Samadhi durumuna varana dek daha da inceltilip younlatrlr. Bu noktadan sonra kii aydnlanma deneyimine doru bir atlm yapabilir. Biz dank zihinle balarz, onu samadhiye ulatrr ve Chan yntemini kullanarak birlik durumu iinde zeriz. Dank zihin odaklama ve enerjiden yoksundur. rencinin enerjisi biriktirilmeli ve younlatrlmaldr. Chann ruhsal gc eyleme gemi olan inantr. Zihinlerini sakinletirenlere ve derin younlamaya ulaanlara byk bir huzur, kutsanma, nee ve hayranlk gibi hisler gelebilir. Ancak bu hisler kendi ilerinde bir ama haline gelebilirler, bylece birer engele dnebilir ve kolayca gerek aydnlanmayla kartrlabilirler. ... O kendi gerek doasn grmek, Buda-zihnini kazanmaktr. Sheng-yen Usta bilgi vermek, cesaretlendirmek, ilham vermek, hatt dikkat elmek ve uyarmak iin ders verir; ancak asl eitmek iin deil.
17

Sheng-yen Usta bize aydnlanmann eitli dzeyleri olduunu ve en yksek aydnlanmann sonunda aydnlanmay amak ve saf varolua ulamak olduunu syler. Chan uygulamas bazlar iin ruhsal farkndalk, dierleri iin belki de duygusal yaamlarn ve salklarn iyiletirmenin bir yolu anlamna gelir. Yedi gnlk Chan inzivas en azndan bir sreliine zihin ve bedenin btn sknt ve kirlerini aktp zihni en st dzey bir berraklk durumuna ulatracaktr. Esasen Sakyamuni Budadan beri snrl bir sreyi derin bir uygulama iin ayrmak gelenei vardr. Budist sutralardan, her zaman yedinin katlar olan birok uygulama dnemi olduunu reniyoruz. Bedenimiz kk bir evren, bir mikrokozmostur; ve byk evreni, makrokozmosu yanstma eilimindedir. Bir kii sknt ve kirlerinden arndnda, buna Buda Zihnini Kazanmak denir. Ayrca kendi z-doasn grmek, ya da kendi gerek yzn grmek gibi tmceler de kullanrz. Yola giren kii bunu acnn sonsuz dngsn krmak iin yapar. Aydnlanma annda skntlardan arnmtr ve Buda-zihnine ulamtr. Buda dharmay duyumsamak ok zor deildir. Daha zor olan onu uygulamaktr. Uygulamak ok zor deildir. Daha zor olan Yolu kavramaktr. Yolu kavramak ok zor deildir. Daha zor olan yoldan kmamaktr. Buda zihnini kazannca ormanlara git, bir rmak boyunca yaa ve meditasyon yap. Bylece bilge ceninini beslemi olursun Bu bebek ne zaman doacaktr ? Bilmezsiniz. Ama, hamile bir kadn gibi, bilge cenininizi beslemeniz gerekir.
18

Buda-zihnini deneyimleyen birisi sonsuza dek deimitir. Eer Yoldan karsa, bunun tamamen farkndadr; ve zihninde her zaman uygulamay yeniden kazanma istenci vardr. Ancak, Budazihnini hibir zaman yaamam olan birisi kargaa iindedir. Bir usta rencisine sadece Yolu gsterebilir. renci Yolu kendi bana izlemelidir. in deyiiyle Eer bir korsan gemisindeyseniz, yaplacak en iyi ey bir korsan olmaktr. Eer sebat etmezseniz, yntemin etkili olduunu nasl bilebilirsiniz ? Eer uygulamanz olgunlamamsa, yntemin uygun olup olmadn nasl bilebilirsiniz ? Ancak Byk Yeminin edilmesinden itibaren kii bencilliinden gitgide uzaklaabilir..... Bu noktada genilemi, byk benlik hissi ortaya kar. Kk beni amak iin Byk Yemine gerek vardr. En yaygn olarak yaplan yemin Drt Byk Yemindir: . Btn duyarl varlklara yardm etmeye yemin ederim. . Btn sknt ve kirleri temizleyeceime yemin ederim. . Btn Dharma yollarnda ustalaacama yemin ederim. . Budala ulaacama yemin ederim. Bu yeminler btn Buda ve Bodhisatvalar ve ciddi bir ekilde uygulama yapmak isteyenler tarafndan her gn edilir..... Ondan byk bir enerji alrz. Yeminin gc bizi ileri doru eker, nk o her zaman nmzden gider. ...Her oturuta, bu yemini ederek oturuunuzu gelitirirsiniz; bu sayede de inan ve enerjiniz byr. Hayal edin ! Dnyadaki btn insanlar arasnda, Yoldan haberdar olan ve onu izlemek isteyen ok az insandan biriyim. Byle
19

iyi bir karmaya sahip olmann ne kadar az bulunan birey olduunu farketmeliyim ve tm benliimi uygulamaya vermeliyim. Zamanm ve bu frsat en iyi ekilde kullanmalym. Yaamn Ksaln Farketmek : Ne zaman leceimi bilmiyorum. Eer imdi, uygulamamda baarya ulaamadan lrsem, bu ok anssz bir durum olurdu. Eer bir para enerjim bile kalsa, bu enerjiyi uygulama iin harcamalym. Aydnlanmaya ulap ulaamamam baka bir meseledir. En azndan kendime kar drst davranm, elimden gelenin en iyisini yapm olurum. Ve bir sonraki yaammda byk olaslkla uygulamaya devam edebilirim. Eer tembellik iinde lecek olursam, gelecek yaammda karmam uygulamama devam etmeme izin verecek kadar iyi olmayabilir. yleyse elimden geleni yaparak, ve yaamn ksaln fark ederek tm varlmla uygulama yapmalym. Benliksiz olmak : Gerek benliinizi bulmak iin, kendinizi yitirmelisiniz. ..... O noktada, benliinizin gerek doasnn benliksizlik olduunu kefedersiniz. Bu aamaya vardnzda, benliin gerek doasnn ve Budacl yaamann ne olduunu bilirsiniz. Her ne kadar benliin en sonunda zlmesi gerekse de, ayn zamanda benliksizlie varmamza yardm etmesi iin bu benlie gereksiniriz. ..... Bu yzden uygulamaya neden sradan, bencil benliinizle baladnz anlamalsnz. Onu kmsememelisiniz; o sizi benliksizlie gtren aratr.

20

Zorluklarla karlatnzda cannz skmanz sadece zorluklara zorluk katar. Barl ve kar koymayan bir zihni srdrerek btn gerilimler kendiliinden zlr. Boluk ve varolu birarada varolurlar; ikisi arasnda bir snr yoktur. Yine de uygulayclar varolutan bolua giden yollarn bulmakta zorlanrlar. Grnenden varolularnn kkeni olan bolua gidemezler. Meditasyonda, grnenden bolua doru zihinsel durumlarmz aama aama boaltarak gideriz. Meditasyonda gerek bir ilerleme gerekletirmek iin, bir noktada yntemi unutmanz ve sadece meditasyon yapmanz gerekir. ..... imdi bir adm daha ileri gidin ve kendinizi de unutun. Eer kendinizi deil yntemi unutacak olursanz, bedeniniz kendini ok rahat hissederdi. Ancak kendinizi de unuttuunuzda, rahatlk ya da rahatszlk hissi de sorun olmaz, evrenizdeki herey berraklk iinde varolmay srdrr. Son olarak evreyi bile unutmalsnz. Kulaklarnz kapal olmasa da, hibir ey duymazsnz; gzleriniz ak olsa da hibir ey grmezsiniz. Zaman hissiniz yoktur. Dsal sorunlarnz, u anki dncelerinizi, ynteminizi, kendinizi ve evrenizi boaltm olduunuzda, samadhiye girmisiniz demektir. ..... Eer sonunda yntemi de unutursanz, zaman farkndalnz kaybeder ve ok iyi oturabilirsiniz. Eer kendinizi unutabilirseniz, bir kiilik deiimini deneyimleyebilirsiniz. Sonra evrenizi unutur ve Samadhiye girersiniz; kesinlikle byk bir deiim geirirsiniz. Grnenden bolua uzun bir yol katetmi olursunuz. Bunun tesi olan benliksizlik dzeyi iin yle bir yntem nerilebilir : Be geliim dzeyi yle zetlenebilir.

21

lki, zihninizi gnlk dncelerinizle ilgili dncelerden boaltn. kincisi, inziva srasnda ortaya kan dncelerinizi bir kenara koyun. ncs, yntemin kendisini de boaltn. Drdncs, kendinizi unutun. Beincisi, evreyi unutun. Kendinize u ana kadar hangi seviyeye vardnz sorun. ..... Yzeysel bir meditasyondan balamak ve sonra da derinlere aama aama gitmek zorundasnzdr. Bu daha derin dzeylere doru ilerledike zihniniz yavaa saflar; ve bu ok deerli duruma vardnzda ballktan kurtulmu olacaksnzdr. .....Aydnlanm kiiler dnyay tam olarak olduu gibi grrler. Ancak grdkleri ey sradan insann grdnden tmyle farkldr. Bir yaprak grdklerinde onun iinde evreni grebilirler. Bu ne ruhsal bir g, ne de normal bilgidir. Eer onun hakknda konumalarn isterseniz, hibir ey syleyemezler. Ne byk bir zevk ne de bir tiksinti hissederler. Bu sadece byk bir uyanma durumudur. ..... Genel olarak, bir kii mkemmellie varana dek anormalden normale, olumsuzluktan olumlulua on hatt yz deiimden geer. Eer bunu bir yaam sresinde baarmak istiyorsanz, her an gerek bir abayla ok youn uygulama yapmanz gerekir. Aydnlanmann iinde boluk vardr; aydnlanmann dnda varolu vardr. Bu tmceyi anlamak kolay deildir... Wu : Hibir ey, ... ya da Orada birey yok. Wu alanna girildiinde boluk vardr; Wunun derinlerine girildiinde varolua dnlr. Boluk ve varolu iki farkl ey deildir. Onlara sadece tek bir eydir. Temelde, Wu varolula ayn
22

eydir. Eer derin aydnlanmada varolu varsa, orada benlik de var mdr ? Gerekte vardr. Eer benlik varolmasayd herhangi birey yapamazdnz. Uzaklatrlm olan ey, her zaman kendisi iin olma hissine sahip olan egodur. Gerekte, sndrlm olan ey benlie olan bamllktr. Bu yzden, benliin aydnlanmayla varoluunu yitirdiini dnmemelisiniz. Aydnlanan benlik tm eylerin yannda varolmaya devam eder. Ancak, aydnlanmann en derin seviyesinde kii hibir eyin yannda varolmaz; o sadece varolur. ..... Zihin kmldamadnda, bu samadhidir ve iyi bir durumdur; ama gerek aydnlanma deildir. Gerek bir aydnlanma zihinsizlik durumuna karlk gelir ve benliksizlikle ayn eydir. Kmldayan zihin ok dar bir benlik hissine ya da kk benlie karlk gelir. Kmldamayan zihin ok genilemi bir benlik hissine, ya da byk benlie karlk gelir. Chann bak asndan, sadece zihinsizlik seviyesi gerek aydnlanmann balangcdr. Karmanz henz ilerlemeniz iin yeterince olgun olmasa da, uygulamanza devam ederseniz, sonunda mutlaka olgunlaacaktr. Aydnlanamayacak kimse yoktur. ..... zgrleme bilgisizlikten bilgelie gitmek demektir... Bir dncenin ortaya kmasndan korkma, sadece onu ok ge farketmekten kork. ..... Hibir zaman uygulama yapmam insanlar srekli gezinen dncelerini farkederler, ancak onlar durdurmak iin hibir ey yapamazlar. ..... Herey zihninizin rndr. Eer zihin kmldamasayd, herhangi bir ayrm yaplmazd. Baz eyleri kendi konumunuza gre iyi ya da kt olarak grrsnz. Ancak bu her zaman deiir ve eylerin kendisi bu sabit niteliklerden hibirine sahip deildir. yi
23

ve kt zerine kesin bir standart yoktur; bu tmyle o andaki gr noktanza baldr... Budadharmaya gre, kutsallk ya da sradanlk onu grenin zihnindedir. Buda ya da sa gibi kiilerin azizlii bile deer yargsdr. Buda duyarl varlklara baktnda, btn duyarl varlklar sadece Budadrlar. Duyarl varlklar Budaya baktklarnda ne grdklerini dnrler ? Sakyamuni Buda ormanlarda, ya da Ganjn kysnda yrdnde, btn kular, karncalar ve dier kk hayvanlar bir Buda grdler mi ? Eer siz o zamanlarda yaam olsaydnz ve bu Sakyamuni denen kiiyi hi duymam olsaydnz, onun bir Buda olduunu mu, yoksa sadece herhangi bir gezgin kei olduunu mu dnrdnz.? Bir ey algladmzda, o sadece bizim varolan ey konusundaki dncemizdir. nsanlar byk ruhsal gler iin bir potansiyele sahiptirler. Biz bunu tm dinlerde grrz. Ancak bu gler rastgele kullanlmamaldr. Bu gler ulalamaz deildir, ancak onlarla ok yol alnmaz; nk kiinin karmasnn gcn tersine eviremezler. ..... Ruhsal gler gvenilir olmadndan ve kullanm tehlikeli olduundan, asl onlarn peinden koulmamaldr. Zihniniz safsa, bu durumda nerede olursanz olun siz de saf olacaksnzdr. Eer cennetsel bir zihniniz varsa, cennettesinizdir. Kendinizi zavall hissediyorsanz, cehennemdesinizdir..... Ark lke, Cennetler tmyle tam burada, sradan dnyada deneyimlenebilir. Eer uygulamanz yeterince derinse, tm duyarl varlklar anne-babanz gibi grrsnz. Bunun nedeni sizin kazara doumunuzun, says bilinmez duyarl varlklar da ieren ok uzun alarn neden ve etkilerinin sonucu olmasdr. Bunu bildiinizde, hereye ve herkese kar derin bir minnet hissi duyarsnz. Konumalar bazen insanlar arasnda gerek bir iletiim salamak yerine engel olutururlar.
24

Bir usta, rencinin icra etme giriiminde bulunduu zel bir mzikal akordu aldran mzik retmeni gibidir. Bir ustaya sahip olmadnda renci amaszca notalarn doru kombinasyonunu arayabilir; ancak retmenden sadece bir ipucu ile bu parman buraya koy, brn uraya; ve renciyle ustas uyum iinde ayn akordu almaya balarlar. Shih-fu ou zaman drt farkl zihin durumu tanmlar : Dank zihin, basit zihin, tek zihin ve zihinsizlik.

BUDZM VE ZEN
25

Nyogen SENZAKI &

Ruth Strout McCANDLESS

Zen bir bilmece deildir; o aklla zlemez. O yaamn ve bizim yolumuzun ne olduunu renmek isteyenler iin ruhsal bir besindir. Dhamma arkadalar, kendi kafanzdan tatmin olun. Kendi kafanzn stne yanl kafalar koymayn. Sonra an be an admlarnz yakndan izleyin. Her zaman banz serin ve ayaklarnz scak tutun. Bunlar benim sizlere son szmdr.
Senzakinin, son anlarnda iken, rencilerinin srarla Zene ilikin hikmetleri sormas zerine verdii yanttan...(Mart 1958)

Filologlar kutsal metinleri ve yorumlar sadk bir ekilde evirebilirler, fakat anlamlar daha derin biimde anlalmadka bu szler nemsiz ya da yanl ynlendirici olabilir. ..... Budaclk, zihinlerimizi evrensel yasayla uyum iine girmesi iin zgrletiren bir retidir. Soru: Budaclar bir tanrya inanr m ? Eer Tanr szc evrensel yasann iirsel bir ifadesiyse, o zaman yant evet. Fakat eer bu szck evrensel yasadan ayr kiisel bir varoluu ima ediyorsa yant hayrdr. ... Dnyada
26

olmayan bir tanr sahte bir tanrdr ve tanrnn iinde olmayan bir dnya gerek deildir. Eer Tanr szne bu kadar balysanz, o zaman evren tanrdr ve tanr da evrendir. Tanrnn evreni yarattn ve sonra da bu evrenin dnda kaldn sylemek bir elikidir. ... Eer bu dnyann stn bir varlk tarafndan yaratldna inanyorsanz, o zaman kendinizi bunu deitirmek konusunda gsz hissediyor ve kaderinizi yaratcnzn merhametine brakyor olmalsnz... ..... Budaclar dnyann kendi retiminiz olduunu bilirler. Onu deitirebilir, yeniden kurabilir ya da kendi isteinize uyacak ekilde dzeltebilirsiniz. Zihin srecin, yani arzulama, edimde bulunma ve honutsuzluk srelerinin sonsuz bir zinciridir. Bu bir dngy oluturur: arzulamadan edime, edimden honutsuzla ve honutsuzluktan arzulamaya. Bu sre olmadan zihin olmaz ve bunun sonucunda beden de olmaz. ... Kurallardan doal olarak hibir canl varln kiisel zevk iin ldrlmeyecei sonucuna gelinir -tm duyarl varlklar iin sevgi dolu efkat vardr; kendine ait olmayan hibir ey alnmazbencil olmayan, cmert bir yaam yaanr; evlilikte birbirine kar sevgi ve sayg duyularak sadakat korunur -kii kendini artr ve temizler; doru olmayan tek sz sylemez- her ekilde drstl gelitirir; sarholuktan kanr; ar ve ayk bir hayat srer; kendini temiz tutar ve deerli klar. Budaclar, tm inanlarn retilerini ve kutsal metinlerini incelerler, her dinin ve inancn gerek ve gzel olan taraflarn kabul ederler... Kii kendini meditasyona adad zaman zihinsel ykler, gereksiz kayglar ve babo dnceler birer birer yokolur; yaam sanki przsz ve ho bir ekilde akar... Bazen meditasyona yeni
27

balayanlar, sanki Zen kavrayyla rya grme arasnda bir balant varm gibi ryalarndan bahsederler. Ne var ki ryalar psikolojik bir olgudur ve Zen ile hibir ilgisi yoktur. Koan : Koan bir ustann rencisine zmesi iin verdii bir problemdir. rencinin aslnda bunu yalnz bana zmesi gerekir, ama arada srada bir retmen de yardm eder. Bir koan stnde almak iin onu zmeye hevesli olmalsnz; bir koan zmek iin, onu dnmeksizin onunla yzlemelisiniz. Onu ne kadar akla vurursanz bir zme ulamak o kadar zor olur. ki el birbirine vurulunca ses kar. Tek elin sesi nedir? Bu bir koandr. Eer bir ses olmadn dnrseniz yanlrsnz. Bir Zen koan dardakiler iin samalktan baka birey deildir, fakat bir Zen rencisi iin bu aydnlanmaya alan kapdr... Gerekte bir koan, renciyi idrakin tesine gemeye zorlamak iin verilir... Gnlk grevlerinizi ihmal etmeksizin bo zamanlarnz koanla zihne egzersiz yaptrarak geirmelisiniz. Bu yaamda aydnlanmaya inanmadnz srece, hi Zen almamanz daha iyi olur. lmden sonra aydnlanma vaadinde bulunan pek ok inan ve mezhep vardr. Bir Zen kapsndan girmeden nce kendinizi egoist dncelerden arndrmalsnz. Eer nihai gerei beyninizle bulabileceinizi dnyorsanz, bunu neden yapmyorsunuz ? Bir kez Zen almasna baladnz zaman ne saa ne de sola dnmeden dosdoru yolunuzda gidin... Ekidonun and lk olarak, yaam ve lm elalesi geilmelidir diye balar... Sradan insan yaam ve lmn gerek anlamn bilmez, bu nedenle yaama tutunur ve lmden korkar. Bir bodhisattva bedenini kendisinin olarak grmez, beden ve zihni ayr olarak da dnmez. Bunu duyularyla kavrad zaman buna beden der, ie bakyla kavrad zaman zihin der. ..... Bir Budac boluktan szettii zaman, bunu doluluun kart anlamnda deil, daha ziyade hibir eyin verilmedii ve hibir eyin alnmad koulsuz bir durum anlamnda kullanr.
28

Karma : Bu yaamdaki tm durumlar ve artlar daha nceki edimlerin dorudan sonulardr ve imdiki zamandaki her edim gelecein kaderini belirler. Yaam ileyen Karman sreci, sonsuz neden ve sonu dizisidir. Arnma her dncenin szn ve edimin bilincinde olmak ve yaama duyulan saygyla ktden kanmak yoluyla gerekletirilir. Yaama sayg duymak bilinen erdemleri uygulamak, drst olmak, temiz yaamak ve ar dnmek, adil ve nazik olmak, bakalarna sayg duymak ve onlarla bar iinde yaamak ve cehaletle mcadele etmektir... ..... Bodi-Dharma bir kez yle demiti: Eer Buday grmek istiyorsanz kendi i doanza bakmalsnz; bu doann kendisi Budadr. Meditasyon uygulamas bir kavraya ulama yntemi deil, fakat aydnlanmann kendisidir. Kitaplar, szckler arasndaki araynz sizi idrak dnyasnn derinlerine gtrebilir, fakat bu kendi gerek znzn yansmasn bulma yolu deildir. Yaam ksa ve kimse sonraki ann ne getireceini bilmiyor. Frsatnz varken zihninizi temizleyin ve bylelikle bilgeliin hazinelerini kazann, sonradan bunu bakalaryla onlara mutluluk vererek bol bol paylaabilirsiniz. Her birimiz kendi bedenimize ve zihnimize hakim olmaya, evremizi huzurla idare etmeye, saf ve bencil olmayan bir yaam srmeye ve tm varlklara kar yardmsever ve nazik olmaya almalyz. Bunlar bizim en nemli gnlk grevlerimizdir. (Dogen) Zihnin zn kavramak yeniden doutan kurtulmaktr... ve bu sorun zld zaman artk yaamn geicilii sorunu ortadan kalkar. (Genkaku)
29

# Gerein peinde koan, gerein gerisinde kalr. #...Bedenlerimiz sreksiz olduu iin, bunun sonucu olarak ayn zamanda bo ve hayalidirler de. Aslnda, gerekte bize ait bile deillerdir. Sizin bedeniniz sizin deildir ve benim bedenim benim deildir. #... Maddi eyler ve zihinsel olgular mavi gkteki bulutlar gibi gelip giderler. Hrs, fke ve cehalet... bu kpk okyanustaki bir serap gibi grnp kaybolurlar. Hrs, fke ve cehalet insann iyi karakterine zarar veren zehirdir... bu kurtulu yolunda engel olarak durur; tpk ayrk otlarnn kklerinin faydal otlarn gelimesini nlemesi gibi, gelimemizi nlerler. #...Eer Zen iinde yaarsanz, dnk ryalarnzn cehennemini terkedebilir ve bulunduunuz her yerde kendi cennetinizi oluturabilirsiniz. nsanlar yanl bilgilerle aldatan idraksizler, yaamlar sresince ancak birer cehennem yaratabileceklerdir. ... Benim Zen hakknda sylediklerim benimdir, kendi idrakinize ulaana dek sizin olamaz. Buda olmay hedeflediiniz srece, ne kadar abalarsanz abalayn, asl olamazsnz. Eer onu bulunduunuz yerde bulamyorsanz, onu aramak iin nerelerde dolamay umuyorsunuz ki ? (Yokadaishi) Be tr grme; fiziksel, gksel, prajna, Dharma ve BudaGrmesidir. Be g; inan, enerji, bellek, meditasyon ve bilgeliktir.
30

Kii bu be tr grmeye ve gce, bunlarn ortak bilgelik cevheri olan Zihin-zyle btnleerek ular. nan kiinin salam bir ekilde gerekte kalmasn salar; enerji ilerlemeyi srdrmek iin gereklidir; bellek bilgiyi artrr ve zenginletirir; meditasyon beinci g olan prajnann zgrletirme bilgeliinin kayna olan skneti korur. Tanr, Eski Ahitteki gibi, Davuda ne kadar yaklarsa yaklasn, onlar hl bir deil, ikidirler. Bir Zen izdeisi hibir tanrya ibadet etmez, hibir dinsel kural gzetmez, gelecek iin vaadedilmi hibir meskenin peinde komaz; ne de onun baka biri tarafndan ihtimam gsterilip kayrlacak bir ruhu vardr. O durumuna hakim olduu srece, bulunduu her yerin, gerein memleketi olduunu bilerek dogmatik ve ilahi varsaymlarn ykn bou bouna tamakszn yolunda zgrce yrr. Onun Zen eitimi ve meditasyonu sadece mkemmel kurtulu iindir. O Zihin-znde tek bana yrr. Bugn tekrar gelmeyecek; Her an, paha biilmez bir hazine deerindedir. (Takuan) Paha biilmez hazine herkese aittir. Her birimiz Dharmakayann parasyzdr; fakat meditasyon yapmadan ve bu abamzn semeresini almadan bunu nasl kavrayabiliriz ki ? Bir Zen izdeisi ne insanlardan kaar ne de kadn dmandr, bu nedenle kendisini bir da kulbesine kapatmasnn ya da kar cinsten kamasnn gerei yoktur. Kendimizi retinin zne ulamak iin meditasyona adarz.
31

Sudaki ayn yansmas gzeldir; fakat ne ayn kendisi oradadr, ne de gzellii gkyznde asl kalr. Gerek bir Zen izdeisi ne gerei arar ne de gerek olmayandan kaar. O bunlarn sadece biimi olmayan ikici dnceler olduklarn bilir. ..... Eer gerek bir Zen izdeisiyseniz sadece dnmemeyi dnn. Orada hibir ey bilmezsiniz, fakat hereyle birliktesinizdir. Bir seim ya da tercih yoktur; ve ikicilik kendiliinden kaybolur. Fakat eer hareketi kesip sessiz kalrsanz bu sessizlik hep devinim halindedir. ..... Zen zaman ve uzay aar. Onbin yl bir dnceden baka birey deildir ne de olsa. Grdnz tm dnyada sahip olduunuzdur. Eer dnceniz uzay ve zaman aarsa en kk eyin byk ve en byk eyin kk olduunu, olmann olmama ve olmamann olma olduunu bilirsiniz. Byle bir deneyim olmadan herhangi bir ey yapmakta tereddt edersiniz. Eer birin ok ve okun bir olduunu kavrayabilirseniz, Zeniniz tamamlanm olur. Gerei gerek olmayann dnda var saymamalyz. Kutsal olmayan durumlarn eklini deitiren kutsall grmeliyiz. imdi ve burada cennetin kralln kurmalyz. Bilim ve felsefenin terimleri, ayrm yapmakta ne kadar usta olursa olsun, ikici aldanlara dayanr. erideki Tanr veya Ben Oyum gibi ifadelerle bylenmeyin; fakat ieride veya darda hibir tanrnn olmadn; ne bu, ne u, ne ben, ne de sen olmayan Samadhiyi deneyimleyin. O zaman eer isterseniz hristiyan terimlerini rahata kullanabilir ve yle diyebilirsiniz: Dnyada olmayan tanr sahte bir tanrdr ve tanrda olmayan dnya gereklik deildir. O zamana kadar sessizlii renin ve zihnin ne olduunu grmek iin srekli sessizlik iinde aln.
32

Yedi Hazine : nan, Sebat, Dinleme, Alakgnlllk, Teslimiyetilik, Meditasyon ve Bilgeliktir. Tek bir ay btn sularda yansr.

Kurallar,

Saysz yansmalar tek bir ayn sadece imgesinden baka birey deildir. Buda mritlerine neden-sonu ilikisi yasasn rettii zaman yle dedi : Edimleri cehalet belirler; bilinci edimler belirler; isim ve biimi bilin belirler; duyular isim ve biimler belirler; temas duyular belirler; duygular temas belirler; iddetli arzuyu duygu belirler; ball iddetli arzu belirler; ballk oluu belirler; olu doumu belirler; doum yallk ve lm, znt, keder, ac, feryat ve umutsuzluu belirler. Tm bu hastalk kitlesi byle ortaya kar. Bir Zen izdeisi zamann okumaktan ok (hatta Zen kitaplarn bile) meditasyona vermelidir. Kendi deneyiminiz olmad srece Zenin yabancs ve filozof bir serseri olursunuz. Kendi hazinenizi bulun. ..... Bakas yerken alnz yatr m ? Bakas ierken susuzluunuz geer mi ? Bakas uyurken dinlenir misiniz ? (efaat diye birey yoktur; hem niye olsun ki; stelik byle bir smarlama hakszla ne gerek var ?)... Kimin abalaryla aydnlanacaksnz ? Zen, Budaclk ve Taoculuun ocuudur. Bir ey, ya da bir dnce balanarak kabul edilir.
33

Cahil bir insan aldanlar yaratr ve ayrmclk yznden ac eker. Gereklikte doru veya yanl yoktur. Cahil bir insan bunlar yaratr, kabul eder, sonra da bu ayrmclktan ac eker. Olgular dnyasnn gidiat budur. Bodhi-Dharmadan : Zihin kiinin bir imge oyduu bir tahta ya da ta gibidir. Eer bir ejderha ya da kaplan oyar ve onu grnce ondan korkarsa, bir cehennem resmi yapp, sonra da ona bakmaktan korkan bir aptala benzer. ... Eer batan beri byle birey olmadn biliyorsa, o zaman Zihin-znn ekillenmediini de bilmelidir; bu nedenle bu imgeler yanlsamadan baka birey deildir. Bu olguyu kavrad anda zgrleir. Zeki bir renci retmenin szlerine tabi olmaz, fakat gerei bulmak iin kendi deneyimlerini kullanr. Aptal bir renci retmeninin szlerine tabi olarak yava yava ama hazrc/kolayc bir anlaya varmaya alr. Zengetsudan : Dnyada yaamak, fakat dnyann tozuna toprana balanmamak ya da yapmamak gerek bir Zen rencisinin yoludur. Bir insan aptal gibi grnebilir, yine de aptal olmayabilir. O bilgeliini koruyor ve onu dikkatle muhafaza ediyor olabilir. Erdemler z-disiplininin semereleridir ve yamur ya da dolu gibi gkten kendi kendilerine dmezler. Neden her eyi byk evren yasasna brakp her gn huzurlu bir glmsemeyle geirmiyorsunuz ?
34

MEDTASYON VE ZAZEN
Derleyen : lhan GNGREN
35

Btn glk zihnimize doldurduumuz abur cuburu oradan kartmakta, zihnimizi iine tktrdmz n yarglardan, n seimlerden koullanmalardan kurtarmaktadr. Bu glk de ancak sabrl ve dzenli bir biimde meditasyon yapmay srdrerek alabilir. ... Usta ya da guru bildiklerinin, rendiklerinin kendisine kazandrd otoriteyi rencileri zerinde baskya dayal bir egemenlik kurmak iin kullanyor..... Sonuta zgrln arayp bulma abas iinde olan rencinin zgrlyle arasndaki balca engel usta ya da guru oluyor. Diplomalar insana ne kazandryor ? Bir meslek, bir i, saygn bir pozisyon, parasal gvence... Diplomalar insana yaamn zorluklaryla savamay, yaam cokuyla, kvanla kucaklamay, i huzurunu, i zgrln, mutlu olmann yolunu yntemini retebiliyor mu ? Hayr ! Meditasyon zihinde ve bedende yeniden gerginlikler,gerilimler olumasna izin vermeyecek bir dnya gryle, bir yaam felsefesiyle birlikte yrtlmedike meditasyon yaparak biryerlere varmak olduka gtr..... Onun iin meditasyon bir felsefe, bir dnya gryle birlikte ve bir arada yrtlmelidir. ..... Btn ruhsal gerilimlerimizin balca nedeni olan hrslarla, tutkularla, ar isteklerle baetmede meditasyon etkin bir ara olmakla birlikte hrslarn, tutkularn tuzandan kurtulmak istemeyenlere de pek fazla yardmc olamaz. Gerein olduundan farkl biimde alglanmasnn nedeni hevesler, istekler n yarglar, yanl armlar, gereki olmayan
36

duygusal deerlendirmelerdir. Biz, olan dnyada deil de kafamzn yarats olan gerekd bir dnyada yayoruz..... Meditasyon gerek dnyaya gzlerimizi amaya yardmc olabilir; ama biz gzlerimizi amak istemiyorsak, gzlerimizi amamakta direniyorsak bunu bir bana yapabilir mi ? Bu nemli bir soru. Ben yapabileceini sanmyorum..... Bunlarn hepsinden nde de meditasyon zihinsel ve bedensel gerginlikleri gidermede son derece etkili bir yardmcdr. Batan unu syleyeyim, meditasyon size sizde zaten varolmayan hibir eyi veremez. Yapabilecei tek ey sizin kendi iinize dnp oradaki kaynaklar bulmanz, iinizdeki deerli eyleri ortaya karmanz kolaylatrmasdr. Meditasyon yapmak, tam olarak yaamak, yaadnn farknda olmak demektir..... Meditasyon bir yolculuktur ve bu yolculuun balca amac kendinizi bulmak, kendinizle tanmak, kendiniz olmaktr. Meditasyon kendinizle ilgili baz zellikleri farketmenize ve kendinize kar daha hogrl olmanza yardmc olacaktr. Meditasyon yaparak elde edeceimiz ey konusunda hereyden nce yetingen olmalyz. Kukusuz meditasyona bir geveme egzersizi, gerginlikleri giderme egzersizi olarak bakmak yanl olur ama meditasyonun getirecei baka eyler, bedensel ve zihinsel gerginlikler giderilmedike ortaya kamyor. teki kaplar aan anahtar gerginliklerin giderilmesidir. Geveme deyince ok kimse yle bir kendini brakmlk, lakalk, yerekimine kendini koyuvermilik diye dnebilir. Oysa yerekiminini etkisini azaltmann bir yolu daha vardr. Dimdik durmak, dimdik oturmak. Bitkileri dnn, aalar dnn; nasl yerekiminin etkisini en aza indirmek iin dik bir gvde, dik bir sap zerinde byr geliirler.....

37

Genellikle meditasyonun, zellikle Budac meditasyonun, meditasyon yapan kimseye kazandraca nemli bir yetenek, uzun sre dikkatli kalabilme, uzun sre dikkatini ayakta tutabilme yeteneidir..... Farkndalk ya da yaygn dikkatlilik yeteneinin gelierek zihnimize ynelmesi meditasyonun doal bir sonucudur. Zihnimiz byle ilemeye balaynca da zihnimizle tanmaya balarz..... ou kez zihniniz, iinde bitmez tkenmez bir kr dnn hkm srd karanlk bir odadan ynetilmektedir..... nsanlarn byk ounluu zihinleriyle tanmaktan korkarlar, bir an bile zihinleriyle babaa kalmamak iin neler yapmazlar ki... Hemen radyoyu ya da televizyonu aarlar, yahut ellerine bir kitap ya da gazete alrlar, hemen telefonla arkadalarn ararlar, bunu da yapamazlarsa ekmecelerini dzeltmeye balarlar. Kendileriyle babaa kalmak lesiye korkutur onlar... Oysa meditasyon yapmann amac uyanmaktr... Meditasyon yaparak zaten sizde olmayan bir eyi bulacanz, ya da sizde olmayan bir eyi elde edeceinizi sanmanz da yanl olur. Bizim bu kitapta inceleyeceimiz meditasyon, amac birey dnmek, bir konu zerinde derin derin dnceye dalmak anlamnda bir meditasyon deildir. Sonunda zihinden btn dnceler uzaklaana kadar, zihinde hibir dnce kalmayncaya kadar zihni sakinletirmektir. Ya da zihni ylesine rahat brakmaktr ki dnseler sizin hibir abanz olmadan, mantksal zorunluluklarn sonucu olarak deil de doalama yoluyla, sezgisel bir biimde zihne gelsin ve kendiliinden gitsin. Meditasyonun amac daha kapsaml, daha geni bir bilinlilik durumudur.

38

Meditasyon yntemlerinin en bata gelen ortak zellii hangi tr meditasyon olursa olsun, meditasyonun kendine zg bir duru ve oturuu gerektirmesidir. Meditasyon ister oturarak ister hareketle yaplsn, istisnasz btn meditasyon trlerinde birinci koul srtn dik durmasn salayacak bir duru ya da oturutur... Ancak srtn dik duruu gerekletirildikten sonra i duyarlk ortaya kar ve bu i duyarlk rahatlama, dinlenmilik ve giderek gerginliklerin giderilmesinden kaynaklanan i bar duygusunu da beraberinde getirir.... Meditasyon duru ve oturuunda tam ayar, bir kemann akordu kadar nemlidir. Bu ayar da ancak meditasyon yapan kimsenin kendisi yapabilir. Duru ya da oturutaki ufack bir dzeltme meditasyonun kalitesinde dnyalar kadar fark yapar. Meditasyon srasnda eer olumsuz duygular iinizi kaplarsa, olumsuz dnceler huzurunuzu bozmaya balarsa hemen oturuunuzu gzden geirin; kesinlikle oturuunuzda bir bozukluk olduunu greceksiniz. Meditasyon duru ve oturuunda omuzlar olabildiince aa drlmelidir. Sylediimi dzeltiyorum: Omuzlarn aa drlm olmas btn yaammzn ayrlmaz bir paras olmaldr..... Bir kimsenin meditasyonda yol alm olup olmadn omuzlarnn duruuna bakarak syleyebilirsiniz. Tecrbe ettiiniz zaman greceksiniz, omuzlarnz drdnzde iinizdeki olumsuz duygular yerini gven ve sknete brakacaktr. eitli meditasyon trleri ve uygulamalar arasndaki ikinci ortak zellik, dikkatin bir konu zerinde younlatrlmasdr. Tam kulanz vererek dinlediiniz zaman sessizliin ne kadar sesli olduuna aar kalrsnz.

39

Belki nc ortak zellik olarak, zihni yle ya da byle younlatrma almalarnn zihne kazandrd konsantrasyon gcnden sz edilebilir. ..... Bence bir baka ortak zellik de tm meditasyon trlerinin meditasyonun dzenli bir biimde her gn yaplmas konusundaki srarl tutumlardr. Hangi meditasyon yntemi uygulanrsa uygulansn, etkili olabilmesi her gn dzenli bir biimde yaplmasna baldr. Sesle yaplan meditasyon hem olduka kolay, hem de kolay olduu kadar etkilidir. Yntem iki kelimeyle zetlenebilir: Otur ve dinle... Hi kuku yok ki bir retmen, bir danman, veya deneyimli bir arkada bu snrlar iinde kalrsa son derece yararldr. Ama insan tabiat buna izin vermez. ounluk sz konusu olunca insan, doas gerei elde ettii stnlklerden yararlanma eilimindedir. En ksa bir tanmla guruluk kurumu eski alardan gnmze kadar uzanm bir smr dzenidir..... Eer herhangi bir konuda bir inceleme yapmak isteseydiniz, bu inceleme iin tek bir insana, tek bir kaynaa m balanrdnz ? Elbette ki hayr. Kalama Sutrada Buda yle der : retmenlerinin, keilerin sylediklerine srf onlar sylediler diye inanma. Ancak inceleyip, irdeleyip, aklna yatkn bulduktan; senin iin de, bakalar iin de yararl olduu kansna vardktan sonra inan. ..... Aksi halde ok kimsenin yapt ey kerameti gurudan ve teknikten beklemek olduu iin, bir gurudan tekine, bir teknikten dierine dolap durmak oluyor... Oysa ki bu yol yalnzlk yoludur ve bu yolda yalnz banza yryeceksiniz. Budann u szlerini hi
40

aklnzdan karmamalsnz: Kendinize kendiniz k olun. Budalar bile size yolu iaret etmekten fazlasn yapamazlar. Yine Buda, Ne yediiniz itiiniz eylerin tr, ne de kutsal rman suyu zihninizi artmaya yetmez. demitir... Kuku duyduunuz zaman bir kez daha, bir kez daha yazl metinlere bakabilirsiniz... nk retmeninizin aradklar eyler baka, sizin aradklarnz baka; retmenin bulduklar baka, sizin bulacaklarnz baka eyler olacaktr. letiim ve dnce zgrl anda gizlilin ticaretten baka bir amac olamaz. ..... Meditasyon herkese uyan hazr bir elbise deildir. Kendinize uyan, yapnza uyan yntemi kendiniz bulacaksnz; ama gene de hi olmazsa balangta belirli bir retiyi, belirli bir teknii uygulamanzda byk yarar vardr. temel ilke btn meditasyon trlerinde ortaktr. Bunlar: Dik oturu, Nefesin dzenliliinin denetimi ve Zihnin younlatrlmas (btnletirilmesi)dir. Budann en nemli retilerinden birisi udur: Varolu, blnmesi olanaksz bir btndr. Her birimiz evrenin btnln kapsyoruz. Bu byle olunca hi birimiz yalnz kendi kurtuluumuzun peinden giderek baka kimselerin esenliine aldrmadan gerek anlamda bireysel huzurumuzu gerekletiremeyiz. Bilge bir retmen daha en batan Zazeni, bir aydnlanma teknii olarak deil de, hepimizde zaten var olan Buda Doasnn ortaya karlmas olarak tantmaldr. Eer zazen aydnlanmay salayan bir teknikten daha fazla birey olmasayd satoriye eritikten sonra zazen yapmann gerei kalmayacakt. Ama Dogenzenjinin de vurgulad gibi, durum bunun tam tersidir. Sizin satori yaantnz ne kadar derin olursa, zazen yapmaya duyacanz gereksinim de o oranda oalacaktr...
41

En nemli ve deerli olan zen almas, ne satoriye erimek, ne de baka belirli bir ama gtmeden yaplan zen almasdr. Aslnda Zazen, aadaki sonucu kendiliinden salar. Bu nedenle de kimi zaman tamamen yanl bir ifade ile bunlara zazenin amac denilmektedir. 1) Zihni younlatrma gcn oaltmak (joriki) 2) Satori Uyankl 3) Her gnk yaammzda En st Yolu, yani dorukta yaamay gerekletirmek (mujodo no taigen). Bu aslnda blnmez bir btndr. Bir kez jorikiyi gelitiren kimse hibir biimde tutkularnn tutsa olmaz, evresinin etkisi altnda da kalmaz. Her zaman iin hem kendisinin, hem de yaam koullarnn efendisidir. Her zaman iin tam bir zgrlk ve ll bir dengelilik iinde davranmay baarr..... Ama yine de btn mezheplerdeki ortak hedef ve nemli olan ey, zihnin younlatrlmasndaki beceri dzeyi veya retiye yrekten ballk gibi eyler deil, yalnzca Buda Doasnn ortaya karlmasdr. Yukarda saylanlardan sonuncusu olan Mujado No Taigen, gnlk yaammzn tm etkinliklerinde, tm varlmzda doruk yaam gerekletirmektir. Buraya ulanca, amac aratan ayrdedemez oluruz. Zen almasnn Temel lkesi unlardr: . Gl bir nan (daishinkon) . Gl bir Kuku duygusu (daigidon) . Gl bir Kararllk (dai-funshi)
42

LDERLK SANATI

Zen Dersleri
43

Huzuru tanyorsanz, o zaman baarlsnzdr; kanaat etmeyi biliyorsanz, o zaman zenginsiniz. (Ozan Su i) Daha yksek erdemin yerine n ve kr kazanma bayalna dme. ... Bu yzden ahlakllk ve doruluun dnyada en byk ey olduunu, yalnzca azimli olmann nemli olduunu biliriz. (Yanji un) Gvenlik bir gnn gvenlii, tehlike de bir gnn tehlikesi deildir. ... Liderlii aydnlanm niteliklerle ykseltmek, aydnlanm nitelikler biriktirir; liderlii nezaket ve adaletle ykseltmek nezaket ve adaleti biriktirir. Smrc liderlik gceniklik ve dmanlk biriktirir. Liderliin gerekli nitelii vardr: nsanlk, grme netlii ve cesaret. ... Net olan insanlar uygun davranr ve grevlerini adilce yapar, neyin gvenli neyin tehlikeli olduunu bilir, akll ya da aptal olup olmadklarn grmek zere insanlar inceler ve doruyla yanl birbirinden ayrr. (Usta Fuan Yuan) Erdemli ve akll saf ve rafinedir, drst ve dncelidir. Planlarn aydnlanm erdemler, insanlk ve adalet temelinde yaparlar. ... rm olanlar hain ve aldatcdr, kendilerinden gurur duyarlar, yetenekleri konusunda gsteri yaparlar, iddetli isteklere gmlrler, kr elde ederler, tamamen pervaszdrlar... Bakalarn ynetme konumunda olan lider, astlaryla ilgilenirken alakgnll ve saygl olmaldr. Astlar liderlik iin can gnlden almak zorundadr. Yukars ve aas uyum iinde
44

olduu zaman, liderliin yolu da sorunsuz yrr. Yuan)

(Usta Fuan

Eski dnrler kendi yanllarn duymaktan memnun olurlar, iyi birey yapmaktan keyif alrlard; yce gnlllkte byktler, bakalarnn yanllarn gizlemede cmert, dostlarla birlikteyken alakgnll ve insanlara yardm etme ve korumada alkandlar. Akllarn kirletmezlerdi, bu yzden klar bykt, bugn ve gemii aydnlatrd... Bir lider olarak, kendine kar tutumlu olurken topluma kar cmert olmak arttr.... nsanlara grevler verdiin zaman, samimi olup olmadklarn anlamak iin onlar derinden derine incele. ... Sen saygn olduun zaman, topluluk, kat olmasan bile sana itaat eder; topluluk etkilendii zaman, emirler verilmese bile yaplmas gerekenler yaplr. (Wu Zu) Sylenen fakat uygulanamayan eylerin sylenmemesi daha iyidir. Uygulanan fakat sylenemeyen eylerin yaplmamas daha iyidir. Szckler azndan ktnda, her zaman sonunu dnmelisin. Bir eyi uygulamaya koyduunda, her zaman ierdiklerini gz nne almalsn... Eskiler, bir eyi uygulamaya koyduklarnda, yalnzca kendilerine dikkat etmekle kalmaz, ayn zamanda gelimemi rencileri eitmek iin bunlar kullanrlard. (Usta Bai Yun) Planlama ok insanla yaplr, karar tek bana verilir. (Usta Hui Tang) Uzun sre ihmal edilen eyler hemen onarlamazlar.
45

Uzun srede biriken hastalklar hemen iyiletirilemezler. nsan sonsuza dek hoca vakit geiremez. nsani duygular tamamen doru olamazlar. Bellar kamaya almakla bertaraf edilemezler. Bu be eyi kavram ve retmen olarak alan herkes, sknt ekmeden dnyada yaayabilir. (Usta Hui Tang) Birok zorluu yaamak iradeyi kusursuzlatrr; hibir zorluk yaamamak varl mahveder. ... Liderlik konumundayken kendilerini aldatanlar ok ender olarak herhangi bir eyi baaryla tamamlarlar. yle grnyor ki, onlarn erdemli nitelikleri yzeyseldir ve lmleri dardr, deneyimlerden kardklar dersler ise dktr. Ayn zamanda iyiyi de izleyemezler ve dorulua balanamazlar; bunu kendilerini geniletmek ve gerekletirime ulamak iin kullanamazlar... ... Az konuan insanlarn ille de aptal olmalar gerekmez; ok konuanlar ille de akll deildir. Kaba ve basit insanlar ille de mantksz ya da isyanc deildir; uyumlu ve itaatkr olanlar ille de sadk ve drst deildir. ... Dncelerin ortaya kmasndan korkmayn, yalnzca dncenin ayrmna varmann ne kadar yava olduunun farknda olun. (Usya Ling Yuan) Eski alardaki bir retmen yle dedi: Yolu incelerken, kavramak gtr; bir kez kavradnz zaman, korumak gtr; koruduunuz zaman, uygulamaya sokmak gtr. Yolu gerekletirmeye almak, kavramaktan ve korumaktan daha zordur....
46

Kavrama ve koruma, yalnzca kendi kendinize uraarak, srekli bir abann ve azmin sorunudur; fakat pratik, dingin bir akl ve kendinizi unutup bakalarna yardmc olmaya yaam boyu srecek bir taahhd gerektirir. Akl dengeli, taahht de salam deilse, o zaman kazanma ve kaybetme geriye doru olur ve sradanlar, hatt soysuzlarsnz... bu, farknda olunmas gereken bir eydir. (Usta Ling Yuan) Kk davranlara dikkat etmezseniz, sonunda byk bir erdeme engel olurlar. (Usta Yuan Wu) Topluluk karsnda insann davranlar, dinlenme anndayken bile ciddi olmaldr; konuklara kar sarfedilen szckler tandklara sylenirken de onur verici olmaldr. (Usta Foyan Yuan) Bilgelik suya benzer; kullanlmad zaman durulur, durulduu zaman devinmez, devinmeyince de bilgelik ie yaramaz. ... Erdem, insanlk ve doruluk yalnzca antiklere ait deildir, bugnn insanlar da bunlara sahiptir; fakat bilgileri net, aratrmalar geni, melekeleri saf olmad ve iradeleri zayf olduu iin erdem, insanlk ve doruluu gl bir ekilde gerekletiremezler ve eninde sonunda grdkleri ve iittiklerine ilgileri dalr ve durumlarnn farknda olmazlar. Btn bunlar, hemen yokedilemeyen derin bir alkanlk birikimine yol aan aslsz dnceler ve duygusal dnme sisteminden kaynaklanr. Bugnn insanlarnn antiklerin mertebesine ulaamamasnn tek nedeni budur. (Usta Gaoan) Akll ya da aptal renci yoktur. Bu yalnzca, retmenin onlar erdemli olmalar iin terbiye etmesi, potansiyel yeteneklerini kefetmek iin snavdan geirmesi, onlar ortaya karmas ve tevik etmesi, szcklerine deer vermesi, pratiklerini tamamlamalar iin onlarla ilgilenmesi sorunudur.
47

... Bu yzden, rencilerin yeteneklerini ve zamanlarn ini ve klarn, iyi muamele edilirse dorua ulaacan, tevik edilirse yceleceini, bask altna alnrsa sapacan ve yadsnrsa leceklerini biliriz. rencilerin erdemlerinin ve yeteneklerinin gelimesinin, ya da arur edilmesinin temel nedeni budur. (Usta Gaoan) Ling Yuan mritleri karlatrma yoluyla snflamay severdi. Eski bir deyii aktard: Bu, kil ve tahtadan insan figrleri yapmaya benziyor. Tahtadan bir figr yaparken, nce burun ve kulaklar byk yaplmal, oysa az ve gzler bata kk olmal; sanat yanl yapabilir, o zaman byk kulaklar ve burun kltlebilir, kk az ve gzler byltlebilir. Kilden bir insan figr yaparken, kulaklar ve burun nce kk, az ve gzler byk yaplmal. O zaman sanat yanl yapmsa, kk kulaklar ve burun byltlebilir, byk gzler ve azlar kltlebilir. ... (Usta Xue Tang) Lider, insanlarn psikolojik koullarn annda kavrayamaz ve aadakilerin duygular yukardakilere iletilemezse, o zaman aas ile yukars birbirlerine kar karlar ve dzen kaybolur. Liderliin yokedilmesi byle olur (Usta Caotang) Kii yksek bir konumda olur da kendini ciddiye alr, kk grevler konusunda titiz olur, fakat bir btn olarak topluluun byk yapsn kk grr, akllnn kim olduunu bilmez, kimin iyi olduunu alglamaz, yanl olan deitirmez, doru olan izlemez, hibir sayg gstermeden can istedii gibi keyfi olarak davranrsa, bu, belann douudur. Nasl farknda olunmaz ? (Usta Miaoxinin, Usta Baoya mektubundan) Sradan insanlarn iddetli zlemleri vardr; onlar severler, nefret ederler ve isterler; bencil ve cahildirler, kaynayan bir kaptaki
48

kabarcklar gibi her dnceleri eyalarla ilgilidir. Bundan nasl kurtulur ve sakinletirilebilirler ? Eski dnrlerin dncelerinin ou bu konuyla ilgilidir. Yani slah olsunlar ve dzelsinler diye insanlar denetlemek amacyla disiplin, meditasyon ve bilgi olarak inceleme alan kurdular... (Usta Wanan) Fozhi, Shuiana dedi ki: Liderlik yapsnn drt kenar vardr: Aydnlanma ve Erdem, Sz ve Eylem, nsancllk ve Adalet, Grg Kurallar ve Yasa... Aydnlanma ve Erdem retinin kkdr; nsancllk ve Adalet retinin dallardr. Kk olmakszn ayakta durmak olanakszdr; dal olmakszn tamamlanmak da olanakszdr. Nihai Yol, insan duygularna benzemeyen dosdoru bir kestirmedir. Esasen yreini iten ve kafan doru klmalsn. Tarafllk ya da gsteriin klesi olma. Gsteri aldatmaya yakndr ve tarafl olduun zaman da dengeni yitirirsin... Bunlardan hibiri nihai Yol iin uygun deildir. (Usta Gaoandan Usta Shuiana) Usta Yingan yle derdi: yi ve rk olanlar birbirinin kartdr. Onlar birbirinden ayrt etmekten baka birey yapamayz. yi gerei, erdemi, cmertlii ve adaleti korur. rk kendini erk ve kra adamtr ve dalkavukluk ve aldatmacayla i grr. yi isteini gerekletirir ve her zaman rendiklerini pratie uygular. Elinde mevki tutan rk ou zaman bencilliine gmldr, aklly kskanr ve yetenekliye imrenir; iddetli zlemlerine dknlk gsterir ve maddi eylere el uzatr ve ne kadar ileri gidecekleri bilinemez. Bu yzden, orada iyi insanlar varsa topluluk geliir; rk insanlar varsa, o zaman topluluk ker. Tek bir rk insan bile varsa, orada bar ve dinginlii salamak kesinlikle olanakszdr.
49

Gzel bir mcevher kesilmeden nce, ta ya da kiremite benzer; iyi bir at yara sokulmadan nce binek atlar gibidir. Kesildii ve parlatld, yara sokulduu ve snand zaman, mcevher ile ta, svari at ile binek at birbirinden ayrlr. (Zide) Kim hata yapmaz ki? stnlk bu hatalar dzeltmektir. (Usta Jiantang)

TAZE BLM MEN KOKUSU

Thich Nhat HANH
50

Huzur dolu ve yapacak hibir ii olmayan biri gibi yrmelisin. Byle yrrsen btn tasalar, zntler akar gider zerinden. Tmyle huzur iinde olmak iin byle yrmeyi renmelisin. Hi de zor deil, yapabilirsin. Gerekten huzur iinde olmak isteyen herkes yapabilir. ..... Yry meditasyonunun hedefi yry meditasyonunun kendisidir. nemli olan yrmektir, varmak deildir; nk yry meditasyonu ara deil amatr. Her adm yaamdr; her adm dinginliktir. ..... Yr, ama kouturma. Yr ama her ne olursa olsun hibir ey seni buna itmesin, kendiliinden olsun yrmen. ..... yle yr ki, braktn ayak izlerinde yalnzca dinginlik olsun. Yry meditasyonunun srr bu. Byle yrmek istersen ac ve tasay akp gitmeye brakabilmeyi renmelisin. ..... lk yapacan, bu dnyann kendisinin Arnm lkenin btn mucizelerine sahip olduunu gzlemlemek, alglamak ve idrak etmektir. Bizi bu mucizeler karsnda kr ve yeteneksiz klan, ac ve tasalarmzdr. ..... Park, orman ya da rmak kysnda alabilecein sakin bir yol se. Yolun fazla engebeli ya da dik olmamas iyidir. Yry meditasyonunu esir kamplarnda uygulayanlar vardr; kimileri de dar, karanlk hapishane hcrelerinde yaparlar. alrken admlarn yavalat ve btn dikkatini bu admlara ynelt. Attn her bir admn bilincine var.
51

ll ve dingin yr. Bir Buda gibi yr. Hkmdarn mhrn fermanna basmas gibi yrrken ayan dikkatli ama gvenle bas yere. ..... Huzurlu bir dnyann varl huzur iinde yryp yrmediine baldr. Her ey admlarndan tek bir tanesine baldr. Huzur iinde bir adm atabilirsen iki tane de atabilirsin. Sonunda btn admlarn dingin ve huzurlu olabilir. ..... Oysa en nemlisi kendinle bar iinde yaamak ve bar dier canl varlklarla paylamaktr. Ancak, bar bulabilmek iin admlarnn her birinin bilincinde olmalsn. En nemli edimin yrmektir. Odur hereyi belirleyen. ..... Rahat ve gvenli yr; uyank ve kararl ol. ..... Ac ve tasa, sen gemi ve gelecei dnrsen gelir. Bir kez btn ac ve kayglarmz karmza alp grrsek uyanrz. O halde merhametli olalm kendimize kar. ..... Buda gibi yrmez, durmaz, oturmaz, eylere onun gibi bakmazsan Budann eserini btn canl varlklarn iyilii iin srdremezsin. Farkndalk ve bilgeliin yolunu Sutralar syleyerek deil, gndelik yaamdaki yry, duru, oturu ve grme biimimizle gsterebiliriz. Gndelik yaam dnda aydnlanma yoktur. ..... lmn nlenemez olduunu bildiimiz u anda yeil dnya zerindeki admlarn ne denli deerli olduunu kavrarz. ..... Yry meditasyonu dikkat ve dinginlii hedefler.

52

Dikkat ve dinginlik, srekli olarak gelitirilmek ve korunmak ister. te bunun iin nefes, yry, sayma ve kk glmsemeyi kullanyoruz. ..... Yry meditasyonu dikkat, konsantrasyon ve huzur getirir. Yry meditasyonu gzlerimizi evrenin pek ok mucizesine amamza yardm eder. Dnyamz Arnm lkeye dntrr. fke ve korkular brakmamza destek olur, bar getirir bize. Ama yry meditasyonu dnyadaki acy da alglamamza yardmcdr. ..... ...dnyann gerek durumunu kavramak iin gzlerinizi amal ve uyanmalsnz.

HUZURUN
53

KENDS OLMAK
Thich Nhat HANH

Eer mutlu deilsek, eer huzurlu deilsek bakalaryla huzur ve mutluluu paylaamayz, hatt ayn at altnda yaadmz sevdiklerimizle bile. ..... oumuz..... imdiki anda yaayamyoruz. Yaamay (ve mutluluu) gelecee, ne zaman olduunu bilmediimiz uzak bir gelecee erteliyoruz. ..... Byle olursa tm hayatmz boyunca hi yaamayabiliriz. ..... Gerek olan tek an budur. u anda ve burada olmak ve imdiki andan zevk almak en nemli grevimizdir. ..... Buda heykeli Budann bir semboldr, tpk amerikan bayrann Amerikann sembol olduu gibi. Amerikan bayra amerikan halk deildir. Kelimenin kk olan bud uyanmak, bilmek, anlamak anlamna gelir; ve uyanp anlayan kiiye Buda denir. Bu kadar basittir. Uyanma , anlama ve sevme kapasitesine Buda Doas denir. Budistler Budaya snyorum dedikleri zaman, anlama ve farknda olma kapasitelerine gvendiklerini ifade ederler. Budizmde cevher vardr: Buda, uyanan kii; Dharma, anlama ve sevmenin yolu; ve Sangha, farkndalk ve ahenk iinde yaayan toplumdur. Bu birbiriyle ilikilidir ve bazen bunlar birbirinden ayrmak zor olur. .....
54

Budizmi uygulamak, meditasyon yapmak sakin, mutlu, anlayl ve sevgi dolu olmamz iindir. ..... ..... Bu nedenle Dharma bedeni buradadr; yol, reti buradadr. Fakat reti her birimizin bedeni ve yaam olmakszn gerek olamaz. yleyse Buddhakaya da buradadr. Eer Buda ve Dharma burada deilse, bu bir Sangha deildir. Siz olmadan Buda gerek deildir, sadece bir dncedir. Siz olmadan Dharma uygulanamaz. Onun birisi tarafndan uygulanmas gerekir. Her biriniz olmadan Sangha olamaz. Budaya snyorum dediimizde ayn zamanda Buda bana snyoru duymamzn nedeni budur. Yani Dharmaya snyorum. Dharma bana snyor. Sanghaya snyorum. Sangha bana snyor. ..... Holuk ya da naholuk bak amza baldr. ..... Mutlu olup olmamamz farkndalmza baldr. ..... Budizmi uygulamak hayattan zevk almann akllca bir yoludur. Mutluluk elde edilebilir. Ltfen kendinize yardm edin. Hepimiz ntr duygular uzun zaman srebilen ok ho duygulara dntrme kapasitesine sahibiz. Oturma ve yry meditasyonlar srasnda yaptmz budur. Eer siz mutluysanz, hepimiz bundan yararlanrz. Toplum bundan yararlanr. Tm yaayan varlklar yararlanr bundan. ..... ..... Budizmi uygulamak, her an canl olmaktr. ..... Gece gkyzne baktnz zaman ok gzel bir yldz grp ona glmseyebilirsiniz. Fakat bir bilim adam o yldzn artk orada olmadn, milyonlarca yl nce sndn syleyebilir. O yzden buradaki algmz doru deildir. ok gzel bir gn batn grdmz zaman, gnein orada bizimle birlikte olduunu alglayarak ok mutlu olabiliriz. Gerekte o sekiz dakika nce oktan dan arkasndayd. Gne nn gezegenimize ulamas
55

sekiz dakika alr. Gerek udur ki, gnei hibir zaman u anda grmeyiz; sadece gemiteki gnei grrz. ..... Budizm, yanllkla kt duygulara ve straba kaplmamamz iin, gerek doasn anlamamz amacyla hereye nasl derin bir ekilde baklmas gerektiini retir bize. ..... ..... Sizin mutluluunuzdan sorumlu olduumu bilerek kendimi gzetmeliyim ve siz de aynsn yaparsanz herey yolunda gider. Bu Budann alg hakkndaki, birbirine baml birlikte-ykselme prensibine dayanan retisidir. Budizmi renmek kolaydr. ..... Eer kendinize efkatli olamazsanz, bakalarna da efkatli olamazsnz. ..... Bilgiye muhafzlk etmek iyi bir anlama yolu deildir. Anlamak bilginizi frlatp atmak demektir. Bilginizi bir merdiveni trmanr gibi aabilmelisiniz. ..... Anlay hakknda konuurken su imgesini kullanmamn nedeni udur: Bilgi katdr, anlayn yolunu engeller. Su ise akp nfuz edebilir. ..... Meditasyon toplumun dna kmak, toplumdan kamak deil, aksine topluma yeniden girmeye hazrlanmaktr. ..... Toplumu beslememiz gerekir. Eer kklerimizi toplumdan koparrsak onu kendimiz ve ocuklarmz iin daha yaanabilir bir yer haline getiremeyiz. Yapraklar bir sapla aaca baldrlar. Bu sap ok nemlidir. ..... Meditasyon toplumdan ka deildir. Meditasyon, yapran aac beslemesi iin, kendini toplumla yeniden btnletirme kapasitesini kazandrmaktr..... ...meditasyonun amacn yanl anlyoruz. Meditasyon sadece meditasyonu yapan kii iin deil, herkes iindir.

56

Bu toplumda uzun bir sredir yayor olduum halde ben de bu toplumla pek iyi geinemediimi hissediyorum. nzivaya ekilmeyi, kendime geri dnmeyi istememi salayan o kadar ok ey var ki toplumda. Fakat almalarm toplum iinde kalmama yardm ediyor, nk eer toplumu terkedersem onu deitirmeye yardm edemeyeceimin farkndaym. Budizmi uygulayanlarn toplumda kalmay, ayaklarn yerde tutmay baaracaklarn umuyorum. Bu bizim huzur umudumuzdur. ..... Budizmin nda bireysel nefs diye birey yoktur. Bildiimiz gibi, bir Budist merkezine girdiiniz zaman, kendinizle birlikte toplumdan aldnz tm yaralar da getirirsiniz ve bylelikle tm toplumu da getirmi olursunuz. ..... Bir meditasyon merkezi, kendinize geri dndnz, ak bir gereklik anlayna ulatnz, anlay ve sevgide daha ok g bulduunuz ve topluma yeniden katlmaya hazrlandnz yerdir. Eer byle deilse gerek bir meditasyon merkezi deildir oras..... Uygulamamz meditasyon merkezinden gnlk yaantmza aktarabilmeliyiz. ..... Budizmi yemek zamanna, dinlenme zamanna, uyku zamanna nasl uygulayacanz biliyorsanz, o zaman Budizm gnlk yaantnzla i ie gemi olacaktr. O zaman toplumsal konularda byk bir etkisi olacaktr. Buda, Dharma ve Sangha sadece uzak bireyin tanm deil; gnlk yaamn, her dakikann, yaantmzdaki her saatin konusu olacaktr. ..... Sorun ok yapmak deildir, doru yapmaktr. Eer doru yaparsanz, daha nazik, daha ho, daha anlayl ve sevgi dolu olursunuz. Oturma ya da yry uygulamas yaparken nicelie deil, nitelie nem vermeliyiz. * * * * * Ben bir mays bceiyim, bakalam geiren nehrin yzeyinde.
57

ve ilkbahar geldiinde mays bceini yemek iin zamannda gelen kuum. Ben bir kurbaaym, mutlu bir ekilde berrak su birikintisinde yzen. Ayn zamanda da ylanm. Sessizce yaklaan ve kurbaayla karnn doyuran. ..... * * * * * Budaclkta en nemli kural neler olup bittiini bilmek, farkndalk iinde yaamaktr. ..... Eer srf bat lkelerinde et yeme ve alkol kullanma oran yzde elli dse, bu bile dnyann durumunu deitirmeye yetecektir... Sadece yzde elli daha az..... ..... Eer aalar lrse insanlar da leceklerdir. Aalar ve hayvanlar yaamazsa, biz nasl yaayabiliriz ki? ..... Meditasyon yapmak, acnn varlnn farknda olmaktr. ..... Farkl gr, inan ve dncede olanlar arasndaki bar, ancak, her iki tarafla da iliki iinde olabilen, onlarn aclarn ve sorunlarn anlayabilen, ayrca her birine dier taraf anlatabilecek durumda olanlar salayabilir..... ..... Meditasyon, eyleri derinlemesine grmektir; nasl deiebileceimizi, durumumuzu nasl deitirebileceimizi grmektir. ..... Budist tapnaklarndaki Yedi Uzlama Uygulamasnn esaslar:
58

. lk uygulama Yz Yze Oturmadr. . kinci alma Hatrlamadr. . nc prensip nat Olmamaktr. . Drdnc uygulama amuru Samanla rtmektir. . Sonraki aama Gnll tiraftr. . Altnc ve yedinci uygulamalar Oybirliiyle Karar ve Hkm Kabullenmedir. ..... Meditasyon yapmak iinizde, duygularnzda, bedeninizde, alglarnzda, ailenizde neler olup bittiinin farknda olmak demektir. ..... Budacln Budaclk olmas iin toplumun kltrne ve psikolojisine uygun olmas gerekir. ..... nsann kendisiyle temasta olmas meditasyonun anlamdr; bedenimizde, duygularmzda, zihnimizde neler olup bittiinin farknda olmaktr. ... nsann kendisiyle temasta olmas bu bilgelik ve sevecenlik kaynayla temasta olmak demektir. ..... imdiki zamanda olmalyz; nk sadece imdi gerektir, sadece imdiki anda yaayabiliriz. Bizler gelecein hatrna, cennette yeniden domak iin deil, huzurun kendisi olmak, sevecenlik olmak, hemen imdi sevin olmak iin alyoruz..... sevgi ve anlay sadece szckler ve kavramlar deildir. Kiinin kendisinde ve toplumda gerekletirilmi, hakiki eyler olmaldrlar. * * *

Tiep Hienin (Karlkl-Olu) 14 Kural :

1..Hibir retiye, teoriye ya da ideolojiye tapma ya da mecbur olma, hatt Budist olanlarna bile. Btn dnce sistemleri yol gsterme aracdr; nihai gerek deildirler.
59

u anda sahip olduunuz bilginin deimez, nihai gerek olduunu dnmeyin. Dar kafal olmaktan ve u anki grlere saplanmaktan kann. Bakalarnn gr asna ak olabilmek iin grlere balanmamay renin ve uygulayn. Gerek, yaamda bulunur, sadece kavramsal bilgide deil. Tm yaamnz boyunca renmeye ve kendi iinizdeki ve dnyadaki gereklii her zaman gzlemeye hazr olun.
2.

3. ocuklar da dahil olmak zere bakalarn hibir arala, ne otoriteyle, ne tehditle, ne parayla, ne propagandayla hatt ne de eitimle kendi grlerinizi benimsemeye zorlamayn. Fakat sevecen bir diyalog yoluyla, bakalarnn fanatiklik ve darkafallktan vazgemesine yardm edin. 4. Acyla temasa gemekten kanmayn, ya da ac karsnda gzlerinizi kapatmayn. Dnyann yaamnda acnn varolduunun farkndaln kaybetmeyin. Her trl arala, kiisel temaslar, ziyaretler, imgeler, sesler araclyla ac ekenlerle birlikte olma yolu bulun. Bu yolla kendinizi ve bakalarn dnyada ac olduu gereine kar uyandrn. 5. Milyonlar aken servet biriktirmeyin. Hayatnzn amac olarak n, kr, serveti ya da ehveti hedeflemeyin. Basit yaayn ve zaman, enerjiyi ve maddi kaynaklar ihtiyac olanlarla paylan. 6. Kzgnl ya da fke tutmayn. Kzgnlk ve fke alevlendii anda, kzgnla ve fkeye neden olan kiiyi daha iyi anlayabilmek iin sevecenlik stne meditasyon yapn. Dier varlklara sevecenliin gzleriyle bakmay renin. 7. evrenizde dalarak kendinizi kaybetmeyin. Bedeninizin ve zihninizin dinginliini kazanmak iin, ie ynelme
60

uygulamas yapmak iin ve konsantrasyon ve anlay gelitirmek iin nefes alma almas yapmay renin. 8. Anlamazlk yaratabilecek ve toplumun yklmasna neden olabilecek szler sylemeyin. Ne kadar kk olsa da, her ihtilaf zmek ve uzlama salamak iin aba gsterin. 9. Kiisel kar yznden ya da bakalarn etkilemek iin gerek olmayan eyler sylemeyin. Blnme ve fkeye neden olacak szler sylemeyin. Kesin olduunu bilmediiniz haberler yaymayn. Emin olmadnz eyleri eletirmeyin ya da kmsemeyin. Her zaman doru ve yapc bir ekilde konuun. Bu gveninizi tehdit etse bile adaletsizlik hakknda konuacak cesarete sahip olun. (Dokuzuncu prensip ayn zamanda aklk ve cesaret de gerektirir. Gerei sylemenin gvenliimizi tehdit ettii bir durumda kamz adaletsizlii ortaya koyacak kadar cesuruzdur ki?) 10. Budist topluluu, kiisel kazan veya kr iin, ya da topluluunuzu politik bir partiye dntrmek iin kullanmayn. Ancak din bir topluluk baskya ve adaletsizlie kar durmal ve partizan ihtilaflara karmadan durumu deitirmeye almaldr. 11. nsanlara ve doaya zarar veren bir ile hayatnz kazanmayn. Bakalarnn yaam ansn ellerinden alan irketlere yatrm yapmayn. Kendi sevecenlik idealinizi anlamanza yardm edecek bir i sein. 12. ldrmeyin. Bakalarnn ldrmesine izin vermeyin. Yaam korumak ve sava nlemek iin mmkn olan yollar bulun. 13. Bakalarna ait olan hibir eye sahip olmayn. Bakalarnn mallarna sayg gsterin; fakat bakalarnn, insanlarn
61

ac ekmesi ya da dier zenginlemesini nleyin.

varlklarn

ac

ekmesi

yoluyla

14. Bedeninize kt davranmayn. Ona saygl olmay renin. Bedeninize sadece bir alet olarak bakmayn. Yaamsal enerjileri (cinsel, nefes, ruhsal) Yolu gerekletirmek iin koruyun. (Eer dnyaya daha ok ocuk getirmek istiyorsanz, o zaman dnya iin bireyler yapn..... Ya da bir baka ifadeyle, eer ocuk sahibi olmak istiyorsanz, ltfen onlar getireceiniz dnya iin bireyler yapn. Bu sizi u ya da bu ekilde bar iin alan biri yapacaktr.)

ZEN YOLU
Alan W. WATTS

62

Bir dnce ya da idealin kr takipileri/kullar olarak insanlktan km kiiler birer fanatiktir ve kendilerini baz karmlamalara vakfetmeleri onlar yaamn dman yapmtr. Tm budizm mezhepleri uyanmann zirve noktasnn yani Budalk durumunun, sadece insan pozisyonuyla elde edilebileceini ileri srerler. ... Hem bat hem de hint bilginleri sanskritenin tam bir evirisi olamayaca konusunda hemfikirdirler. ... Budist kutsal yazn balca iki kaynaktan gelir. Birincisi Theravadann Palice Klliyat yani Gney Budist Okuludur. Dieri ise Mahayanann Sanskrite / Tibete / ince klliyatdr ki Kuzey Budist Okulu olarak adlandrlabilir. Budizm, tanr ya da doa tarafndan dikte edilen bir ahlaki konunun var olduu ve buna itaatin insanolunun grevi olduu konusundaki bat dncesine katlmaz. ... Genel anlamda meditasyonun, eylerin zerinde tefekkre dalmak, ya da derin dnmek olarak alnmas yanl bir eviriden kaynaklanr. ... lnce bize ne olacana dair kayg ykl soru, her eyden nce elimizi anca yumruumuza ne olduu ya da ayaa kalktmz zaman kucamzn nereye gittii sorusu gibidir... ..... Kendi kayna konusundaki geleneksel Mahayana izahat, retilerinin Buda tarafndan verilmi derslerden olumakta olduu fakat bunlarn halka almasnn ortam uygun ve hazr hale gelinceye kadar ertelendii ynndedir. Mahayana felsefesinde, btnyle kavrama, Nirvana iin bile olsa botur; nk kavranlacak hibir ey yoktur. Bu
63

Nagarjunann retisidir. Bu bir baka ekilde de Madhyamika yani Orta Yol olarak bilinir. nk tm metafizik nerileri, onlarn ne kadar rlatif olduklarn kantlayarak reddeder. ... Evrende hibir ey (hibir gerek, hibir canl, hibir olay) kendi bana ayakta duramaz; ve bu yzden de herhangi bir eyi kavranabilecek bir ideal olarak ekip bir kenara koymak da sama olacaktr. Baka eyler arasndan ekip karlan bir ey sadece zddyla ilikisi dolaysyla vardr. Bir eyin ne olduu ne olmadyla tanmland iin, haz acyla, yaam lmle, ve devinim duraanlkla tanmlanr. Ak bir durum vardr: Zihin olmann ne anlama geldiini, olmamak ile karlatrmadan anlayamaz. nk olmak ve olmamak dnceleri sa elde bir bozuk para varken sol elde birey olmamas kadar basit deneyimlerle yaplm soyutlamalardr. ... Mahayanann en nemli teorilerinden biri de tm varlklarn Buda doasyla donanm ve dolaysyla da Buda olabilme potansiyeline sahip olduudur... ... Ama te yandan Buda olabilmek iin sarfedilen tm abalar, sadece egonun sahte kibiridir. Bilenler konumaz, konuanlar bilmez. ... Konsantrasyon meydana getirme abas batan yanltr. nk konsantrasyon oluturarak kii nasl konsantre olabilir. Shen Hui ... Orman yanp kllere dntnde, bu kller bir daha orman olamaz. Fakat sonradan ortaya km olan kllerin bir nceki admdaki orman olduunu da dnmemeliyiz. Anlamamz gereken udur;budist retilere gre orman, orman olma pozisyonunda
64

Lao Tzu

durmaktadr. nceki ve sonraki aamalar vardr fakat bu aamalar kesin izgilerle birbirlerinden ayrlmlardr. Yaam ve lm konusunda sa ayn ey geerlidir. Bu yzden budizmde yle deriz: Domam olan ayn zamanda lmeyendir. Yaam, zaman ierisinde bir pozisyondur. K ve yaz gibi rnein; ve biz budizmde asla kn yaza, yazn da ka dntn dnmeyiz. Dogen Bir sutrada denir ki: Bu bedeni oluturan sadece bir geler topluluudur. Ortaya kt zaman sadece bu geler ortaya kar. Durduu zaman da sadece bu geler durur. Fakat bu geler ortaya ktnda ortaya kan benim, ya da durduunda duran benim dememelisin. Gemi, gelecek ve aradaki dncelerimiz veya eylemlerimiz iin de durum byledir: Dnceler birbirlerine bal olmadan birbirlerini takip ederler. Herbirisi tamamen durgundur. Ma-Tsu Onlar kaybetmekten korktuumuz zaman eker gider iekler Ayrk otlar bydklerini grmekten holanmadmzda kar ortaya Dgen ... imdiden baka birey asl olmamtr ve eer insan imdide yaayamazsa baka hibir yerde yaayamaz. Ksaca Zen, artk elde edilecek, peinden koulacak bireyin kalmad noktada balar. Zen kesinlikle bir kendini gelitirme ya da Budalk makamna erme yolu olarak alglanmamaldr. Linchinin ifadesiyle Eer Buday aramaya alrsan, onu kaybedersin. nk tm kendini gelitirme, gelecekte birey olma ya da elde etme dnceleri sadece bizim soyut kendi imgemizle ilikilidir. Onlarn peinden koturmak sadece bu imgeye daha fazla gereklik atfetmek olacaktr.
65

[ Esiz, mkemmel uyantan elime hibir ey gemedi ve ite zaten, bu yzden esiz, mkemmel olarak adlandrlmtr. ] Buda (Vajracchedika) Zen alma ya da uygulamalar srasnda da Zen hakknda dnmenin bir yarar olmaz. Zen dnce ve ifadeleriyle dolu kalabilmek iin, eski statlarn dedii gibi, Zenden uzak dur yntemi ie yarayabilir. Bu yzden statlar Zen hakknda mmkn olduu kadar az konuurlar ve somut realitesini de direkt olarak bize havale ederler. Bu realite bizim szl olmayan doal dnyamzn tathatas yani ylesineliidir. Eer bunu olduu gibi grrsek; iyi hibir ey yoktur, kt hibir ey yoktur, yaradltan ksa ya da uzun olan hibir ey yoktur. Unutulacak sembolik bir kendiyoktur, hatrlanmas gereken herhangi bir somut gereklik fikrine ihtiya yoktur. Balk suda yzer ama suyun farknda deildir, ku gkyznde uar ama onun farknda deildir. te gerek Zen yaam da byledir. Rzgarlar olmad zaman dalgalar oluturmaya da ruhanilie ve dine de -sanki kendisinin zerinde ve tesinde oluumlarm gibi- ihtiya duymaz. * * * Zazende fiziksel oturu ok nemlidir. Keiler, ileri skca skca doldurulmu minderlerin zerinde otururlar. Bacaklar birbirine gemitir ve ayak tabanlar kalann zerinden yukarya bakar. Eller; sol el, sa elin zerine gelecek ekilde kucakta dinlenmektedir. Avu ileri yukarya dnktr ve baparmaklar birbirine dokunur. Beden kat bir ekilde olmasa da dimdik durmaktadr. Gzler, birka metre tede zemine bakacak ekilde ak tutulmaktadr. Soluklar gergin deil yava olacak ekilde dzenlenir. Vurgu, soluun verilmesi zerinedir ve iti gsten
66

deil karndan gelecek ekilde ayarlanr. Bylece arlk merkezi karna kayar. Bu da tm duru pozisyonunun bir salamlk ifadesi iermesini ve kiinin zerinde oturmakta olduu zeminin bir paras haline gelmesini salar. Yava ve sakin bir ekilde yaplan nefes alp verme ilemi, bilin zerinde bir krlk vazifesini grr ve ona sakin parlak bir keskinlik kazandrr. Yeni balayan bir kiiye kendisine duraanlk ve sknet kazandrncaya kadar nefeslerini birden ona kadar saymas nerilir. Bu sayma ilemi, dncesiz oturma, doal ve abasz bir hale gelinceye kadar devam eder. * * * Satori aslnda kiiye ani ve sezgisel bir grme gc verir, bu unutulmu bir ismin birdenbire hatrlanmas olabilecei gibi, budizmin en derin prensiplerinin anlalmas da olabilir. Kii arar arar fakat bulamaz, sonradan vazgeer ve aranlan cevap kendiliinden kar ortaya. Bu yzden eitim sresi boyunca kk Satori, byk Satori olmak zere birok Satori vardr. Zenin mkemmellik anlay, tam anlamyla basit, sade bir insan olmaktr. Zen takipisiyle baka normal bir insann arasndaki fark ancak u olabilir: kincisinin kendi insanlyla ba derttedir. Bir melek ya da bir eytan olmaya almaktadr. ... ... artk o yeryznde kimsenin cann skamayaca zgr bir adamdr. Zen, normal asyal renci-stat ilikisine kendisinden birey daha ekler. Zen, ilikisinin balatlmasn tamamen rencisinin giriimine brakr, zenin temel pozisyonu udur: onun retecek ya da syleyecek hibir eyi yoktur. Budizmin gerei ylesine ak, ylesine belirlidir ki aklamalar yapmaya kalkmak bu gerein grlmesini zorlatrmaktan baka bir ie yaramayacaktr. nk stat renciye hibir ekilde yardm etmeye kalkmaz nk byle bir deneme aslnda renciyi engellemek olacaktr.
67

Zen eitiminin aslnda artk bittii zaman balayan olduunu sylemek pek de paradoksal saylmamaktadr. nk bu aslnda prajnann karunaya gtrleceini syleyen Mahayana prensibidir. Bu prensip u anlama gelir, eer Bodhisattva yaamn hatrlatmyorsa, Boluk anlaynn harika kullanmnn sergilenmesi anlamna gelmiyorsa, gerek uyana ermi saylmaz... Devaml yerine getirilen Zazen uygulamas sonuta renciye keskin, engelsiz bir zihin salar. Uyan, gerein ne olmadn bilmektir. Uyan, kiinin kendi kendisini, ne olursa olsun bilinebilecek herhangi bir eyle tanmlamaktan vazgemesidir. Satori, bireyi hissetmek deil, serbest brakmaktr. Bu yzden Zen yaamnn asl bilinli yn satori deildir. Fakat kiinin zihnindeki skma gevetildikten sonra yapmak, grmek ve hissetmek iin serbest brakt hereydir. * * * in gzel yan udur ki, Zeni sadece duymak deil grmek de mmkndr... Zenin kendisini sanatta bulan ifadesi, onu anlamann en dolaysz yolunu verir. Zen sanatlar Buday veya Zen stat ve pirlerini ileseler bile, yine de onlar dnyev ve insancl bir tarzda ele alrlar. Taoizm, Konfyanizm ve Zen, bu evrende kendisini tamamen evinde hisseden ve insan evresiyle entegre bir para olarak alglayan bir mentalitenin ifadesidirler. nsan zeks bir yere kapatlm, uzaklardaki bir ruh deildir. Fakat bu doal dnyann karmak bir ekilde dengelenmi organizmasnn bir yndr. Uzakdou kltrnn temelinde yatan anlay, ztlarn birbiriyle ilikili olduu ve temelde nefis bir uyum oluturduklardr. atma her zaman greli olarak yzeyseldir.
68

nk eer zt iftlerden her ikisi de birbirine balysa; nihai bir atma olmas beklenemez. Bu yzden ruh ve doa, zne ve nesne, iyi ve kt, sanat ve evre arasndaki kat ayrmlarmz/izgilerimiz bu kltre olduka yabancdr. Her ne kadar paradoksal gzkse de amal yaamn bir ierii, esprisi yoktur; acele eder ve hereyi karr. Amasz yaam, acele etmedii iin hibir eyi karmaz. nk herhangi bir amacn veya acelenin olmad zamanlar, insann alclar berrak bir tarzda aktr. Acele etmeyince, olaylarn doal akna bir mdahalede de bulunulmaz... ... Bunlar batl birisine anlatmak zordur. nk acelesi olan insanlar hissedemez.

Eer hristiyanlk arap, islam kahve ile beraber anlyorsa budizmin de akla getirecei ey aydr. ayn sakinletirici, zihin ac ve hafif ac tad neredeyse uyann kendi tad gibidir... ... Tren ay scak suya koyularak elde edilen normal yaprak ay deildir. Trende kullanlan ay, ince bir ekilde toza evrilmi yeil aydr. Yolda olmak varmaktan iyidir. Yzeysel bilincin baka asl zihinin baka birey olduu dnlmemelidir. nk yzeysel bilin, asl zihnin zel bir eylemidir. Dolaysyla yzeysel bilin eer kavramaktan vazgeerse sonsuz imdiye uyanabilir.

69

Bu anda olmakta olan hibir ey yoktur. Bu anda oluumu duran hibir ey de yoktur. Dolaysyla sona erdirilmesi gereken bir doum-lm de yoktur. te mutlak Taonun skneti (nirvana) bu imdiki andr. Her ne kadar o bu anda da olsa bu ana snr konulamaz ve ite sonsuz zevk bunun iindedir. Yan-ching Altnc Pir

ZEN BUDZM
Bir Yaama Sanat
lhan GNGREN

70

Zende kutsal bir kitap olmad gibi dogmalar da yoktur.; etkileyici kabul trenleri, simgeler, birtakm giz dolu dualar, tlsml laflar falan da yoktur. Zen, yolu izleyenleri hibir eye inandrmaya hibir inanc kabul etmeye zorlamaz. Bizden nce uyanm olanlarn doktrinlerinin, gzlemlerinin tek deeri bize yolu iaret etmekten ileri gemez. Btn budist retiler sutralarda ve astralarda yer almtr. Zen bunlara pe atlacak kat gibi bakar. Olsa olsa bu katlarn zihinlerimizde biriken pislikleri silmeye yarayacan syler. Zen hibir felsefe sisteminin iine konamaz. ncelikle felsefe, manta ve analize dayaldr... Zen aklc bir analiz yntemi olmad gibi, hibir hazr doktrini de evetlemez. Onlar kabullenip kabullenmemeyi yolu izleyenlerin kiisel gzlemlerine brakr. Suzuki yle diyor: Zende ne sayg duyulup buyruklarna uyulmas gerekli bir tanr, ne uyulmas, uygulanmas zorunlu yasaklamalar, treler, trenler vardr. lenlerin sonunda esenlie kavuabilecekleri bir ahret olmad gibi bunlardan da daha nemlisi iyilii ve yararyla ilgilenebileceimiz ve lmszln pekoumuzun o kadar nemsediimiz bir ruhun da olmaydr. Zen btn bu dogmatik, dinsel yklerden kendini kurtarmtr. Zen ustalarnn bize dedikleri udur: Bir dnceye balanmak yalnz zihni koullamakla kalmaz bir dncenin tekine stn tutulmas zihni baml da yapar.... Zen ustasnn iletmek istedii gereklerden nemli bir tanesi yaamda bir anlam aramann anlamszldr. Zen u n, imdiki zaman dolu dolu yaamaktr. Zenin kurucusu Bodhidharma rencilerine yle sesleniyordu: Zenin lafla, sutralarla bir ilgisi yok; o yalnz sizden
71

dorudan iin zn kavramanz ve orada huzur iinde yerinizi bulmanz istiyor. Zenin konuya bak asna gre aydnlanma yaants szcklere sdrlamaz. Szcklere sdrlmak istendii zaman reti kaybolur. * * * Hepimiz biliyoruz ki doan herey byr, sonra yalanr, lr, sonunda yokolur. Hepimiz her eyin geici olduunu biliyoruz ama sanki yle deilmi gibi davranmaya, bu gerei bilmezden gelmeye alyoruz... deimeyen bir ey var; deikenliin sreklilii. Yaama drt elle sarldka, sarlp balandmz eylerin deitiini ya da dilediimiz, istediimiz yolda deil de baka yolda deitiini grp ac ekmekten kendimizi kurtaramayacaz. Yallk iin yerinmekten, yitirmi olduunuz, gerilerde braktnz bir daha gelmeyecek eyler iin acnmaktan, olmasn arzuladnz ama bir trl gereklemeyen istekleriniz iin sabrszlanmaktan vazgeerseniz belki o zaman geicilikten deikenlikten duyulan ac ve strap yerini, olana raz olmaktan gelen bir i suskunluk ve i bara brakabilir. O zaman bundan bir tr mutluluk bile duymaya balayabilirsiniz. Deitirilmesi elimizde olmayan koullar deitirip de gvenimizi salayacaz diye btnyle bo, verimsiz bir aba iinde akntya krek eken bir kayk gibi bou bouna sinirlerimizi ypratmaktan, cokuyla yaama, yaamaktan sevin duyma olanaklarmz yitiriyoruz... yaam akp giderken her eyin deiim iinde olmasn kabullenmek, byle olmasna katlanmaktan baka elimizde yapacak birey yok. Salam toprak diye ayamz bastmz dnya bolukta sonsuza doru dmekte olan bir gezegendir. Biz de bu dnyada
72

geldiimiz bir boluktan gitmekte olduumuz bolua doru yolculuumuzu tamamlamak abas iindeyiz. Btn sorun yaama ok dar bir adan, ok dar bir zaman dilimi iinden baktmz iin yaamn bu gvensiz yann bu geiciliini, deikenliini btn zorunluluklaryla iimize sindiremeyiimizden kyor... geici, deiken eylere tutunacaz diye didinip duruyoruz. Budizm her neyse, her naslsa olduu durumuyla gerekle ilgilenir. Gnlmzn isteine uygun ama geree uymayan dsel bir dnya yaratmakla ilgilenmez. Yaam, dnyay gerek bylesiliiyle grp kavramay ve onu ylece kabullenip ylece sevip yaamay nerir. Gerek ben, benin varolmaydr; bene inanmak, beni aramak, bene sarlmaya tutunmaya almak benle aramzdaki akl bytr, ona ulamay olanakszlatrr. Budann Anatman retisi insann kiisel bir ruhu olduunu yadsr. Benlik ancak soyut bir anlamda vardr; ve o bir mealeyi havada evirdiiniz zaman grdnz daire imgesi gibi bireydir. Kuun havada uarken izledii yolu bir izgi gibi dnebiliriz ama bu izgi dnyay bldn varsaydmz enlem izgileri gibi soyut bireydir... Bunun gibi geen her an da hibir iz brakmadan kaybolur gider. Belleimizde kalan gemiin ans, zvarla, iimizdeki kiisel bene deil yalnz bellee, anmsama gcmze bamldr. Bellek bozulur ya da yok olursa bu anlar da silinir, kaybolur... gemiin bir izi kalmaz. * * * Zeni teki okullardan apayr yapan kendine zg ok belirgin bir tad var. Bu da Zenin, Mahayana felsefesiyle inin Taocu ve Konfys retilerinin uygun oranlarda karmasndan oluan ok deiik bir alam olmasndan ileri geliyor.
73

Hintlinin ok zekice bulunmu ince szlerle, simgelerle, gerekstc bir sahneleme iinde anlatmaya altn bir bakarsnz Zen sanki dnyann en olaan eyiymicesine, simgelere bavurmadan en dorudan, en arpc bir biimde aklamay becerivermi, ok defa havadan sudan gibi grnen sorularla yantlarla gerei olduu gibi gzlerinizin nne serivermi. sadan sonra birinci yzylda ine gelen budizmin, in toplumuna uyum salayarak taoculuk ve konfyslk yannda saygn yerini alabilmesi iin yz yllk bir srenin gemesi gerekti. Drdnc yzyldan sonra budizm yaygnlat. Altnc yzyldan sonra Bat in tmyle budist olmutu, ama halk ynlarnn benimsedii daha ok Jodo ya da Amida okulu denen ve gene hintli olmaktan ok inli olan budist okuluydu. in her yabanc eyi iyice yourup o kadar belirgin olan inli damgasn vurmakta her zaman baarl olmutur. inli, Zen retisinde, budizmi, gnlk ilerle uraan, doal igdleri olan, hibir ayrcal olmayan insanlar iin de uygulanabilir bir yol durumuna getirdi. ... in sentezi iinde budizm, Hindistandakine greli olarak daha insanc bir grnm kazanm oldu. Hindistanda, Tibette Budalar, Bodhisattvalar, Arhatlar insanst yaratklar gibi gsterilmitir. Oysa Zende uyanp aydnlanmak, Budala erimek iin, ne ise o olmak eksik ve fazlasyla insan olmak yeterlidir. * * * Zen, birincisi Buda olmak zere, doktrinin bir pirden tekine aktarld ok nl kimselerden oluan bir pirler dizisiyle ortaya kt. kinci pir Mahakasyapayd. Pirler arasnda Asvagosha, Nagarjuna, Vasubandhu gibi nl filozoflarn adlar var. Yirmisekizinci pir olduu sylenen Bodhidharma 520 ylnda ine geldi. Bodhidharma Zenin inde birinci piri ve doktrinin de indeki kurucusu olarak kabul edilip Zenin indeki geleneksel tarihi Bodhidharmayla balatlr.
74

Bodhidharmann retisi u birka tmce iinde zetleniyor: . Szlere yazlara bal kalmayan, . Kutsal yazlarn dnda bir iletim yolu, . nsann i varlna dorudan bir yaklam, . Kendi doal yapsn tanyp Budala erimek (Suzuki). Hui-neng: Sana sylediim eyde gizli birey yok. Eer derinlemesine kendi iine dalar da daha dnya var olmadan bile var olan gerek yzn kefedebilirsen ite giz senin kendinde! demitir. Tan-Ching Krsden Vaazlar adl yaptnda yle diyordu: Gzmz aar da iimize bakarsak gerek yaratlmz tanyabilir, bylelikle yaratln temelde okluk eitlilik deil de zdelik birlik iinde olduunu anlayabiliriz. Gerek zihin zihnin yokluudur diyordu Huang-po... Sekizinci yzyl Zen ustas Lian-chinin paradoksu olduka ilginti: Eer gerekle aranza Buda girerse onu ldrnz. * * * Zamanla Zen inde nicelikte ilerlerken nitelikten kaybetmeye balad. Giderek kurumlat. oklukla ocuklarn eitildii kat, hogrs az, kuramc, kuralc eitim kurumlarna dnt. Daha sonraki dnemlerde ustalar yetimedi. Buna karlk Zen Japonyada uygun bir ortam buldu. Gelimesini gnmze kadar srdrd. Zen, Japonyaya bir hayli ge geldi. Budizm, 538 ya da 552 ylnda Kore kral Kudarann Sakyamuni Budann bir bronz heykeliyle bir ksm sutralar ve dinsel gereleri imparatora armaan etmesiyle Japonyaya resmen tantlm oldu. Sekizinci yzyln sonlarnda bakent, Naradan Kyotoya tand. Dengyo adnda bir kei Tendai okulunu gelitirdi; Kobo
75

Daishi adnda baka bir kei Shingon okulunu kurdu. Bu her iki okul da gnmze kadar gelmilerdir... Daha sonra okul gelime salad. Bunlardan biri Ark lke (Jodo-shin) budizmi, ikincisi ar milliyetilie dnk olup devlet ve dinin ayn ey olduunu savunan Nichiren okulu, ncsyse Zen Budizmdi. * * * Z a z e n : Zazen oturarak yaplan ve bat dillerine yanltc bir biimde meditasyon olarak evrilen uygulamaya Zen dilinde verilen ad olup, sanskritedeki dhyana szcnden gelmektedir. Zazen, zihni younlatrmak iin zorlamadan i derinlie ulap oradan i gr, sezgi (prajna) ve efkat, sevecenlik (karuna) duygusunun doal olarak kendiliinden ortaya kmasna olanak salayan bir yntemdir. Dnce dalgalar yatp da zihin sakinleince tpk bulank suda gzden kaybettiimiz kymetli bir inci tanesinin su durulup, saydamlanca grnmesi gibi i gr, sezgi (prajna) meydana kar, gzkr. ... uyanma, aydnlanma en bata zaman boyutunda bir duyarllktr. imdiki zamana uyanmaktr, srekli imdide (eternal present) yaamay baarmaktr. Uyanma, aydnlanma burada ve u andadr. O zaman da gelecek zerine kurulmu umutlar, hayallerle yaplan, bir amala yaplan Zen, gerek Zen deildir. Baka bir deyimle insan Buda olmak iin Zen uygularsa bu uygulama onu budala gtrmez. nsan Zeni uygulayarak Buda olduunun farkna varr. Zazen bize zihnimizi tanmak, asl yaradlmz tanmak frsatn verir. Bir kere insan zihnini derinlemesine tand m bir daha kaba dzeydeki eski durumuna geri dnmez. gr, sezgi (prajna), efkat, sevecenlik duygusu (karuna) uyand m gerek zgrle, bamszla gtren kapsz kapdan getiniz demektir.
76

Zazen yapmak isteyen kimse, kendisini kimsenin tedirgin etmeyecei sakin bir odaya ekilmeli; zerine oturmak iin iyice pamukla doldurulmu kalnca drtke bir yer minderi bulmal; minder yetmi santime yetmi, ya da bir metreye bir metre olabilir. Oda ne ok aydnlk ne de ok karanlk olmal, ne scak olmal ne de souk. ste giyilen giysi rahat olmal; dar kemer, orap, pantolon, dar etek ve buna benzer sknt veren giysiler giyilmemelidir. Btn glyle birlikte zazen yapmak iin en uygun oturu biiminin lotus oturuu olduunu syleyebiliriz. Onun iin baka bir oturu biiminde zazen yapan kimsenin bir yandan da lotus oturuu iin altrmalar yapmas nerilebilir. Ancak lotus oturuunda rahatlk elde edilmedike bu oturuta zazen yaplmamal, bu oturu yalnz altrma olarak yaplmaldr. Kendini eziyete koymu bir kimsenin zihnini sakinletirmesi beklenemez. Bundan sonra yaplacak en nemli i omurgay dik ve doru tutmaktr. in bu yn baarlamadka zazenden bir sonu alnmas beklenemez... Bu duruta gvdenin arlk merkezi gvdenin aa kesimine, gbek altna doru aktarlm oluyor. Bir de nemli bir nokta, gzn bak alan iinde dikkati datacak ya da o konuda insan dncelere gtrecek hibir eyin bulunmamasdr... Deme yerinde desensiz bir hal ya da dz battaniye en iyisidir. Dikkatinizi hi bir d konuya yneltmeden iyice rahat ettikten sonra birka derin nefes alnz. Sonra dzenli olarak yava bir tempoyla derin nefes alveriini srdrnz. Zihin iyice sakinleip nefes al verii srekli ve rahat tempoya oturana kadar alp verdiiniz nefesleri saynz. Bylece nefes alp verme ilevi zerinde dikkati younlatrmak kolaylaaca gibi bir yandan da zihinden kaba dzeydeki dnceler de uzaklatrlm, dnce dalgalar yattrlm olacaktr. Hibir sebeple ya da alkanlkla ondan daha fazla saymaynz; on olunca onbir diye deil, bir diye saymaya devam
77

ediniz. Eer yukarda nerildii biimde doru oturup yeteri kadar derinden nefes almay becerebiliyorsanz, nefes yava yava gsten karna iner, gittike karn boluunu farketmeye balarsnz; zellikle gbein iki parmak kadar altnda aa yukar tp dilinde gastric plexus ad verilen atardamarn olduu yerde srekli bir duyarlk belirir. Bu duyarl kaybetmemeye zen gstermelisiniz. Bu sinir merkezinin olduu yere japonlar tanden adn veriyorlar (bu merkez yoga yazlarnda chakra swadisthana olarak adlandrlr). Daha nce de anlatlmaya alld gibi bu arada zihninize gelip gidecek dnceleri zihninizden kovmaya ya da tutmaya almayn. Braknz onlar serbeste gelip gitsinler. Yalnz zihnimizde olup bitenlerden bilinciniz haberli olsun, bu yeter... Zazen yaparken genellikle gnlk (veya tts) yakmak ve bu gnlk kokusunu da srekli duymaya aba harcamak nem verilen bir konudur. Zazen yapmak iin en uygun zaman gnein doduu ya da batt sralar olduu sylenir. Ama bu saatler herkese uymayabilir. Her halde eer gnde bir defa zazen yaplacaksa sabahlar a karnna yapmak uygundur. Koullar ne olursa olsun hibir nedenle yemek stne, hi olmazsa yemekten kalktktan sonra yarm saat gemedike zazen yaplmamaldr. nk zazen yapmann sindirim ilevine olumsuz etkisi olabilir. Her halde balarda zazen yapma sresi iin on dakikay amamalsnz. Giderek gerek bedensel salk, gerek zihne salad suskunluk ve i bar nedeniyle sreyi kendiliinizden uzatmak isteyeceksiniz.

Satori
Uyanp aydnlanma ve bunun sonucunda da yaama ve dnyaya bambaka, yepyeni bir gzle, deiik bir adan bakma
78

diye tanmlayabileceimiz duruma japoncada satori ad veriliyor. Aslnda bu szck Sakyamuni Budann Gayadaki bilgelik aacnn altnda aydnlanmas olayn anlatmak iin kullanlan anuttara samyag sambodhi yani tam ve almaz aydnlanma kavramyla e anlamdadr. Bu yaanty anlatmak iin kullanlan baka bileik szckler de var ama Zen dilinde kullanlan szck satori. Anlam olarak bu szcn kapsam samadhi ve nirvana kavramlarn da ieriyor. Zen grne gre bir kere satoriye eriildi mi o zaman btn sorunlar kendiliinden zlecek, aydnlanan kimse karsna kan her sorunla ba edebilecek gc ve yreklilii de elde etmi olacaktr. Bunun iin de Zende satorinin nne geirilebilecek, daha n sraya konabilecek nemde hibir konu, hibir sorun yoktur. Satoriye erien kimse iin her duyduunda, her yaptnda, yemekte imekte, yaantnn her blmnde daha baka, daha ince, daha keskin bir duyarlk oluuyor... Biimler keskinleip btn ayrntlar zihne ulayor... Satoriye erien kimse iin btnyle yaamn grnm deiiyor... Gerei kendi gereklii iinde yakalayabilmek olana douyor. Gzden bylesine kard bir dnyay yeniden bulmaktan duyduu bir sevin insann iini kaplyor. O gne dek gz ucuyla bakt dnyaya ak gzlerle doya doya bakyor. Birden kartlklar, ztlklar kayboluyor, tutarl rgensel bir uyum iinde btnleiyor. Zihnin nnde zgrlk ve bamszlk yolu alyor. Belki bir oklar zihnin bu yeni durumunu ama yoksulluu, igi yokluu diye niteleyebilirler ama bu dncelerin snrlamalarn aan bir stn bilinlilik durumu... Satori bir bakma dnyann en doal, en olaan eyi ama yle gz ucuyla bakmz ki u dnyaya, ya gelecekte, ya gemite yaarken imdiye, u yaadmz na ylesine gzlerimizi kapamz ki birden dnyay gerek bylesiliiyle grverince ap kalyoruz. Sihirli, byl, giz dolu gibi laflar etmeye balyoruz.
79

Satori bamllktan bamszla, zgrle geitir. Mutluluk ve sevgi yeteneklerimizi de ortaya karr. Bir kere igr, sezgi, bilgelik (prajna) uyand m efkat, sevecenlik duygusu (karuna) kendiliinden uyanr. Satori zihnin asl, doal, blnmemi, btn zihinsel ilerliin hep birlikte en dzenli biimde, tam uyum iinde alma durumudur.

S o n u :
Zen ne gelecekte, ne gemite, imdide yaamay neriyor. Uygulamas ok g bir neri... Bunu hayvanlarla ocuklar doal olarak yapyorlar. Ama bilinli olarak imdide yaamak iin uyanp aydnlanmak gerekli. Kukusuz gelecei planlamann zaman imdidir. Ama gelecei planlamak imdiyi, u an yaamamza engel olmamal.

80

BODHIDHARMA NIN ZEN RETS

Bu zihnin tesinde aydnlanma ya da Nirvana aramak mmkn deildir... Zihnin tesinde bir yerde bir Buda ya da aydnlanma bulabileceinizi dnebilirsiniz, fakat byle bir yer yoktur. Bir Buda ya da aydnlanmay bulmaya almak uzay tutmaya almak gibidir. Uzayn bir ad vardr, fakat ekli yoktur. O kaldrabileceiniz veya indirebileceiniz birey deildir. Ve kesinlikle onu tutamazsnz. Bu zihnin tesinde asl bir Buda
81

gremezsiniz. Buda sizin zihninizin bir rndr. Neden bu zihnin tesinde bir Buda arayasnz ki? Ne var ki insanlar aldan iinde. Kendi zihinlerinin Buda olduunun farknda deiller. Aksi halde zihinlerinin dnda bir Buda aramazlard. Eer bir Buda aramak iin zihninizi kullanrsanz Buday gremezsiniz. Baka bir yerde Buda aradnz srece Budann kendi zihniniz olduunu asl gremezsiniz. Bir Buda bulmak iin kendi doanz anlamanz gerekir. Doasn gren herkes bir Budadr. Eer doanz grmyorsanz, Budalara yakarmak, sutralar okumak, sunular sunmak ve kurallara uymak faydaszdr. Budalara yakarmak iyi karma ortaya karr, sutralar okumak iyi hafza oluturur; kurallara uymak iyi bir yeniden dou ortaya karr ve sunu sunmak gelecek saadetleri oluturur - fakat Buday deil. Bir Buda olmak iin tm yapmanz gereken doanz anlamaktr... Doasn anlayan insan bir Budadr; anlamayan bir fanidir. ... Drt elementten oluan (toprak, su, ate, hava) somut bir beden sorundur. Somut bir beden domaya ve lmeye mahkumdur. Fakat gerek beden varolmadan varolur, nk bir tathagatann bedeni hi deimez. Sutralar yle der, nsanlar Buda-doasnn her zaman sahip olduklar birey olduunu kavramallardr. Doamz zihindir. Ve zihin doamzdr. Bu doa btn Budalarn zihniyle ayndr. * * * Nihai Gerek szcklerin tesindedir. retiler szcklerdir. Onlar yol deildir. Yol szckszdr. Szckler yanlsamadr. Grntlere balanmayn, btn engelleri aarsnz.
82

... bir kez esas bedeninize ve zihninize uyandnz zaman artk ballklarla snrl olmazsnz. Dnyevi olan iin akn olan terkeden insan bir fanidir. ... fanatikler Budann ne demek istediini anlamazlar. Ve ne kadar ok abalarlarsa, Bigenin kastettiinden o kadar uzaklarlar. Tm gn boyunca sutralar okuyup Budalara yakarrlar. Fakat kendi ilah doalarna kar kr kalrlar ve emberden kurtulamazlar. Doalarn anlamadklar srece, emsalsiz, tam bir aydnlanmaya ulatklarn iddia eden insanlar yalancdr. Zihinlerinin Buda olduunu gren insanlarn balarn kaztmaya ihtiyac yoktur. Keilerin dndaki insanlar da Budadr. Doalarn anlamadklar srece balarn kaztanlar sadece fanatiktir. ... Hindistandaki yirmiyedi Pir sadece zihnin damgasn aktardlar (Bodhidharma, Mahakashyapa ile balayan Zen neslinin yirmisekizinci, indeki Zenin ise ilk Piridir). Benim ine geliimin tek nedeni Mahayanann anlk retisini aktarmaktr. ... zihin drt elementten oluan somut bedenin dnda bir yerde deildir. Bu zihin olmadan hareket edemeyiz. Bedenin farkndal yoktur. Bir bitki veya ta gibi bedenin de doas yoktur. yleyse nasl hareket eder? Hareket eden zihindir. Dil ve davran, alg ve idrak hep hareket eden zihnin ilevleridir. Tm devinim zihnin devinimidir. Devinim zihnin ilevidir. Devinim olmadan zihin olmaz ve zihin olmadan devinim olmaz.

83

Budalk farkndalk demektir. Zihinleri farknda olan faniler Aydnlanma Yoluna ularlar ve bylece Buda adn alrlar. Gereklii aramak iin zihni kullanmak aldantr. Gereklii aramak iin zihni kullanmamak farkndalktr. Kendini szcklerden kurtarmak zgrlktr... Aldanlar yaratmamak aydnlanmadr. Cehalete kaplmamak bilgeliktir. Kedersiz olmak Nirvanadr. Ve zihnin grntsnn olmamas kar kydr. Eer gereklii renmek iin zihninizi kullanrsanz ne gereklii ne de zihninizi anlayabilirsiniz. Eer gereklii zihninizi kullanmadan renirseniz her ikisini de anlarsnz. Anlamayanlar anlamay anlamazlar. Ve anlayanlar anlamamay anlarlar. Fani zihin ortaya ktnda Budalk kaybolur. Fani zihin kaybolduunda Budalk ortaya kar. Zihin ortaya ktnda gereklik kaybolur. Zihin kaybolduunda gereklik ortaya kar. Sutralar der ki: Hibir eyin kendi-doas yoktur. Biimi grmek fakat biim tarafndan bozulmamak veya ses duymak fakat ses tarafndan bozulmamak kurtulutur. Biime nasl baklacan bildiiniz zaman biim zihne sebebiyet vermez, zihin de biime sebebiyet vermez. Biim ve zihnin ikisi de saftr. Zihin Nirvanaya ulatnda Nirvanay grmezsiniz, nk zihin Nirvanadr. Eer zihnin dnda bir yerde Nirvanay grrseniz kendinizi aldatyorsunuzdur. Sizin bedeniniz ve zihniniz topraktr. Istrap tohumdur, bilgelik filizdir ve Budalk rndr. Zihin olmadan Buda olmaz sz Budann zihinden geldii anlamna gelir. Zihin Buday dourur. Fakat Buda zihinden
84

gelmesine ramen, zihin Budadan gelmez; tpk baln sudan geldii, fakat suyun balktan gelmedii gibi. Bir balk grmek isteyen bal grmeden nce suyu grr. Ve bir Buda grmek isteyen Buday grmeden nce zihni grr. Bir kez bal grdnz m suyu unutursunuz. Bir kez Buday grdnz m zihni unutursunuz. Eer zihni unutmazsanz zihin sizi artacaktr, tpk eer onu unutmazsanz suyun sizi artaca gibi. Aldan iinde olduunuz zaman bu kydasnzdr. Farknda olduunuz zaman kar kydasnzdr. Fakat bir kez zihninizin bo olduunu bilir ve hibir grnt grmezseniz aldan ve farkndaln tesindesinizdir. Ve bir kez aldan ve farkndaln tesine geince kar ky yoktur. Tathagata ne bu kyda ne de kar kydadr. Nehrin ortasnda da deildir. Arhatlar nehrin ortasndadr, faniler ise bu kydadr. Kar kyda Budalk vardr. * * * Bitmez tkenmez straplarmz hastaln kkleridir. Faniler yaarken lmden endie duyarlar. Tok iken alktan endie duyarlar. Onlarnki Byk Kararszlktr. Fakat bilgeler gemii dnmezler. Ve gelecekten endielenmezler. Ne de bugne yapp kalrlar. Ve an be an Yolu izlerler. Eer bu byk geree uyanmadysanz bu yeryznde veya gklerde bir usta aramanz iyi olur. Kendi yetersizliinizi daha da bytmeyin. Zen zdeleri in On yi Edim unlardr: Bunlar cinayet, hrszlk, zina, yalan, iftira, kfr, dedikodu, hrs, fke ve yanl grleri savunma olan On Kt Edimden saknmay kapsar. Kei Olmayan Budistler in Be Kural:
85

Bunlar cinayet, hrszlk, zina, yalan ve sarholuu yasaklayan kurallardr. * * * Eer Budaya yakaracaksanz bunu doru yapmalsnz. Yakarmann ne demek olduunu bilmediiniz srece yanl yaparsnz. Ve eer bunu yanl yaparsanz hibir yere varamazsnz. Budann ismini yakarmak iin yakarmann dharmasn anlamanz gerek. Eer bu zihninizde yoksa dudaklarnz bo bir ismi tekrarlar. Eer zehirle veya kendinize dair dncelerle megulseniz aldan iinde olan zihniniz Buday grmenize engel olacak ve sadece bouna abalam olacaksnz. lahi sylemekle yakarmak bambaka dnyalardr. lahiler azla sylenir. Yakar zihinle yaplr. Ve yakar zihinden geldii iin ona farkndala alan kap denir. lahi sylemek azda merkezlenmitir ve ses olarak ortaya kar. Anlam ararken grntlere balanrsanz hibir ey bulamazsnz. Bu nedenle gemi bilgeler konumay deil, iebak gelitirdiler. ... Sonsuz Nirvana saadeti dingin zihinden gelir. ... insanlar yzeysel. Faziletin, biimi olan birey olduunu dnyorlar.

86

ZEN KILAVUZU
Katsuki SEKIDA
Yaamm boyunca Zen meditasyonunda usta olan iki insanla karlatm... Ustalarn ilki Suzuki Roshi idi, San Franciscodaki Zen
87

Merkezinin kurucusu... kinci usta olan Katsuki Sekidayla da onun Hawaii, Maui Zendoda ders verdii 1970lerin banda tantm. [Marc ALLEN, Editr, 2003] Samadhiye Zazende eriilir. Samadhide bilincin etkinlii durur ve biz artk zamann, mekann ve nedenselliin farknda olmayz. Balangta samadhi srf olutan veya varolutan ibaretmi gibi gelebilir, fakat samadhiye eritiinizde siz de onun ok daha farkl olduunu greceksiniz. Saf ve sakin bir kla ykanm mutlak sessizliin ve dinginliin hkm srd bir haldir samadhi. Fakat boluk ve hilie benzemez. Dalarn kalbindeyken yaadmz grkemli sessizlik ve dinginlii andran keskin bir uyanklk vardr onda. ... Kendine ve d dnyadaki nesnelere saf varolu balamnda bakmak kenodur, yani anlaya erme. Budadan bu yana her kuaktan erkekler ve kadnlar bu deneyimi yaam ve yaamakta, bunun gerekliine bizzat kendileri tanklk etmektedirler. Sz konusu deneyim bedenin ve zihnin eitimiyle kazanlr. Akl daha sonra gelir ve yaanan deneyimi aydnlatr. Zazen almann amac samadhiye girmek, o hli yaamaktr; daha nce de belirtildii gibi, bu hal zereyken bilincimizin olaan etkinlii durur. Kolay bir ey deildir bu. Zen rencileri genellikle nefeslerini sayarak almaya balarlar, yani onlardan, verilen her soluu saymalar ve onuncuya ulanca batan balamalar istenir. Zazende neredeyse tmyle karn kaslar ve diyafram araclyla soluruz. Alt karn itiinde diyafram aa iner, bylece gs boluu (boyunla karn arasnda) byr ve akciere hava alnr. Karn kaslar kasld zaman diyafram yukar itilir ve akcierden hava dar atlr. Zazende benimsediimiz ar ve uzun sreli soluk verme yntemi diyafram kasl tutularak gerekletirilir; bylece diyafram,
88

havay akcierden atmaya alan karn kaslarnn eylemine direnir. Bu diren karn kaslarnda bir gerilim yaratr, sz konusu gerilimin srekliliiyse zazen almas asndan ok byk nem tar. Bedenin geri kalan tm hareketsizdir ve br kaslarn hepsi ya gevektir, ya da makul lde sabit bir gerilim altndadr. Yalnzca karn kaslar etkindir. leride de greceimiz zere, bu etkinlik, beynin younlama ve uyanklk halinin srmesini salayan yaamsal mekanizmann bir parasdr. ... Gerek zgrlk kendi arzularnzdan zgr olmaktr. Ballk iinde yaadmz halde hibir eye balanmayan bir zihni nasl sahip olup kullanacamz renmeliyiz. Buna anlaya erdikten sonraki eitim veya Kutsal Budaln gelitirilmesi denir; bu eitim Zenin temel retilerinden birini oluturur. Zen eitimi kesintisizce srer. Kurtulduumuzu sandmz baya ve kk benlik zihne yine sinsice sokulur. Bilincin mzmin alkanlklar zihnimizde yle kklemitir ki, bizi srekli olarak rahatsz eder; stelik onlar bagstermeden onlar tutmamz veya engellememiz imkansz. te yandan, kendimizi ne kadar uzun sreyle eitirsek kk benlikten de o kadar zgrleiriz. Kk benlik ortaya ktnda onunla ilgilenmeyin. Onu grmezden gelin, o kadar. Zihninize olumsuz bir dnce geldiinde onu tanyn, sonra da brakn. Bir Zen deyii, Kt bir dncenin ortaya k strap kaynadr; aresiyse onu srdrmemektir der. Kutsallk sz budizmde de kullanlr. Bir Buda kutsaldr. Fakat budizme gre budala erienlerin o budal unutmalar gerekir. Budalnzn bilincindeyseniz gerek Buda olamamsnz demektir, nk bu izlenim sizi esir almtr. Bo deilsinizdir. Bireyler baardnz -Buda olmak, kutsalla, hatt bolua ermek- dndnz anda o dnceden kurtulmalsnz.
89

Duru: Zazende birka farkl duru benimsenebilir; renciler hangisinin kendilerine daha uygun olduunu kendileri denemelidirler. nemli olan, yirmi-otuz dakika boyunca sabit ve hareketsiz oturabilmek. Hibir yerinizi skmayan bol giysiler giyin. Eller kucakta, genellikle sa el sol elin altndadr ve ayalar yukar bakar. Baparmaklar birbirine deerek bir halka yapsa da olur, br parmaklara kout dursa da... Uygulamaya yeni balayanlarn ou tam lotus pozisyonunda zorlanrlar. Ancak en dengeli, kendine hakim olmaya ve iyi bir almaya en elverili pozisyon budur. Yarm lotus pozisyonu daha kolaydr. Yarm lotus asimetrik bir pozisyon olduundan omurgann hizasn bozabilir, bunu telafi etmek iin omuzlardan biri yukar kaldrlabilir. Pozisyonlarn hepsinde de beden, kala ve iki dizden oluan gen stnde durur, dolaysyla dizlerin mindere salam bir biimde yaslanp vcudun arln ekebildii bir duruu bulmak nemli. Leen (pelvis) sabit tutulmal ve gvde herhangi bir yne meyletmeden dengeli biimde ona dayanmaldr. Vcudun olabildiince dimdik tutulmas nemli. Alnn ortasndan burna, eneye, boaza, gbee ve oradan da kuyruksokumuna dikey bir hat ekilebilmeli... Gsterilen pozisyonlardan birini benimsedikten sonra atlacak adm, bel ve alt karnn doru konumlanmas. Buradaki temel hareket beli ieri vermek ve leenin st blmn ne devirmek. Bu hareket alt karn ne doru kartrken kalalar geriye doru iter. Bedensel arln tandende younlamasyla en istikrarl durua ve en sakin zihinsel koula ulalr. Zazende belin ieri
90

verilmesi ve bedensel arln binmesiyle alt karn kendiliinden imelidir. Beden tmyle hareketsiz olmaldr, samadhi iin n kouldur bu. Son olarak da gs ve omuzlar gevemeli ve drlmelidir. Bu yolla omuzlar, boyun ve midenin dip blm rahatlatlr. Doru durula zazen ok rahat yaplr. Yanl durularsa onu ok rahatsz hale getirebilir. Gvdenin leen stnde dengelenmesi nemli. renci ban, omurgasn veya gvdesini saa-sola ememeli. Doru duruu bulduunuzda yalnzca omuzlardaki deil, srttaki, yanlardaki ve bedenin hi umulmadk yerlerindeki kaslarda da gerilimin kaybolduunu greceksiniz. Doru durutaki vcudun arl doruca tandene younlar. Orada zihnin denetimi ve samadhiye giri asndan nem tayan gl bir i basn doar. ... Zazen uygulamasnda nefes, dncenin denetimi asndan byk nem tar. Uygulamann nasl yapldn dikkatle gzlemlediiniz takdirde bunun iin byk aba harcamak gerektiini anlarsnz. Ona ramen dikkat zaman zaman dalr. Ve dnceler kendine yer aacak gibi olur. Her seferinde de taze bir abayla onlar engelleyebilirsiniz. Bu aba erevesinde solumaya yardmc karn kaslarndaki gerilimi diri tutmal. Dncenin denetim altnda tutulduu ve ruhsal gcn dorua ulat bir srekli uyanklk hli olarak samadhiye bu gerilimle ulalabilir. Zazende gs boluu olabildiince hareketsiz tutulur. Nefes alrken alt karn kalkar; nefes verince karn kaslar kaslr. Normal solumayla zazendeki soluma arasnda nemli bir fark var: Zazende karn kaslarnn serbeste kaslmas ve bunun
91

yaratt yukar ynl itme gc diyaframca dengelenir. Bu ise nefesin kesilmesiyle sonulanr. Zazen almasna genelde nefes sayarak balanr. ekilde yaplabilir bu: 1. Hem aldnz, hem verdiiniz nefesleri sayarak. Nefes alrken iinizden bir, verirken iki diye sayar ve ona kadar byle gidebilirsiniz. Sonra yine birden balar ve ayn ekilde devam edersiniz. 2. Yalnz verdiiniz nefesi birden ona kadar sayar ve ayn ilemi tekrar edebilirsiniz. Aldnz nefesleri saymadan geersiniz. 3. Yalnz aldnz nefesleri sayar, verdiinizi saymadan geebilirsiniz. Yeni balayanlara ounlukla ilk yntem nerilir; ikinci yntem daha ileri bir aama olarak kabul edilirken sonuncusu yeni balayanlar iin biraz zor, ama telkin asndan iyi bir altrmadr. Nefesleri sayarken aklnza anszn bir dnce gelebilir ve kafanz bir sre onunla megul olur. Fakat ok gemeden kendinize gelir ve saymaya kaldnz yerden devam etmek isterseniz, nerede kaldnz unutmusunuzdur ve batan balamanz gerekir. Yeni balayan herkes bunu yaar ve dncesini denetlemedeki yetersizlii karsnda arr kalr. Baz okuyucular buna inanmakta zorlanabilirler. Eer yleyse kendileri de denesin ve zihinlerinin nasl denetimden ktn grsnler. Bir Zen retmeni tam da bunu ister, yani rencinin kendi farkna varmasn; sonra da Zihninizi eitmek iin bir sre bu tntemi kullan der. Aldnz ve verdiiniz her nefesi youn bir dikkatle izleyin. Nefes vermenin balangcnda soluu doallkla kartn; soluma hattna yakn bir noktaya geldiinizde, solumaya yardmc karn kaslarn, nefesi durduracak kadar skn.
92

Zazende epey yol alm olanlar bile ksa ve orta uzunlukta nefes verdiklerinde babo dncelerini denetim altnda tutmakta zorlanabilirler. Ne zaman kendinize gelip babo dnceleri farketseniz, younlaarak bu hayalleri denetlemeye abalarsnz. Fakat sonunda bakarsnz ki, buna gcnz yetmiyor. Bu durumdan nasl kurtulabilirsiniz? Tek yol, uzun uzun, yava yava verdiiniz nefesle soluma kaslarnda gerilim yaratmaktr. Ancak bunun verecei g ve dirilikle babo dnceleri denetleyebilirsiniz. Verilen birka uzun soluun ardndan alt karnnzn allmadk, normal olarak alnp verilen nefesle hi ilgisi olmayan bir g kazandn greceksiniz. Bunun uyandrd duyguyu varoluun tahtnda oturmaya benzetebiliriz. Bu da sizi kendiliinden samadhiye gtrr. Samadhi bilincin tazelenmesidir; kurtulua zaten eriilmitir. bilin arnd zaman

Kendine hakim olarak ulalan gerek samadhiyle, byle bir aba olmakszn yaanan sahte samadhi arasndaki fark grmek gerekir... D koullarla zdenetimimizi yitirmeden ilgili olduumuz durumlarda olumlu samadhideyizdir. Burada isel hal unutulmaz, yalnzca etkin deildir. Mutlak samadhinin en derin evresindeyken bilincin tefekkr eylemi gereklemez. Dolaysyla bu, ne isel, ne de dsal ilginin olmad duruma karlk geliyor. Samadhinin daha yzeysel bir evresindeyse bilincin tefekkr eylemi ara sra bagsterir ve bizim samadhinin farkna varmamz salar. Sz konusu dnme anlk olarak gelip gider ve her seferinde samadhiyi hafife kesintiye uratr. Samadhi derinletike bilincin tefekkr eylemi seyrekleir. Sonunda btntle ortadan kalkar.
93

Zihnin bu haline hi denir. Fakat bu aylak bir boluk deil, varoluumuzun en saf kouludur. O dnceye konu olmaz, onun hakknda dorudan hibir ey renilemez. Dolaysyla ne isel vardr, ne de dsal. Uykuyla samadhi arasndaki fark nedir? Samadhi kesinlikle uyanklktan dn vermez; bamszlk ve zgrln yitirmez; kendine hakim ve ruhsal gce sahip olmay gerektirir; duygularn ve akln tm kaynaklarn kendinde barndrr. Mutlak Samadhiden ktnzda kendinizi btnyle huzurlu ve sakin, salam bir zihinsel g ve vakarla donanm hissedersiniz. Aklen tetikte olursunuz, kafanz berraktr; duygusal bakmdan saf ve duyarl olursunuz. Byk bir sanatnn ycelmi halini duyarsnz. Mzii, sanat ve doann gzelliklerini fazlasyla artan bir anlay ve beeniyle takdir edersiniz. O nedenle bir hintkamnn gvdesine arpan bir tan sesi veya iek am aalarnj grnts ok canl bir izlenim brakabilir stnzde; ve keno dedimiz u harikulade anlay nn yaayabilirsiniz. Bu n yaarken ok gzel eyler grr ve iitir gibi olursunuz, oysa gerekte siz kendiniz gzellemi ve ycelmisinizdir. Keno sizin kendi saf zihninizi tanmanzdr. Zen almasnda bir hedeften sz edeceksek o da, zihnin gnlk yaam iinde zgr olmasdr. Samadhinin derinliklerindeki lme benzer hal mthi bir eydir. Orada gerek doanz kefedebilirsiniz. Bilincin etkinlii, sanlann tersine, varoluun gerek doasn gizler ve onu arpk bir biimde gsterir. ncelikle bilin etkinliinin sfr dzeyine drld mutlak samadhiyi yaamalsnz; orada varoluu tm yalnl ve canllyla grebilirsiniz. Bunu tecrbe ettikten sonra bilincin olaan etkinlik dnyasna yeniden dner ve ite o zaman bilincin harikulade aydnlatclyla tanrsnz. Olumlu samadhi budur.
94

* * * Zihinsel ve ruhsal bakmdan derdi olanlar bunun bir hastalk olduunu ou zaman anlamazlar. Aslnda insanlarn ezici ounluu sinirsel rahatszlklardan mustarip, ama herkes zihnin zaten byle birey olduunu sanyor. Hastaln farknda olmadklarndan are bulmay da akllarna getirmiyorlar. nsanlar bedensel hastalklardan ldkleri gibi akl hastalklarndan da lyorlar. Bedensel hastalklar zihin ad verilen bir gzetleme sistemiyle izlenir. Akl hastalklarndaysa gzetleme sisteminin kendisi arzalanr. Sistem delirir ve umarszca ykma doru ilerler. Gerek zihinsel zgrlk zihnin peinden srklenmemektir. Zihnin esiri olmaktan kurtulan kii zgr iradesini gerek anlamda da vurabilir. Neye benzerse benzesin, evresel etkenler yalnzca bize elik eder. Biz, bizi saran evreden bamsz olarak zihni gerekten zgrletirebiliriz. Bilincin aldatc doas, bilincin zorunlu olarak bireysel benlie (ego) ait olmasndan ve onun ihtiyalarna hizmet etmesinden kaynaklanr. Olgun Zen rencileri varoluu kendilerinde barndrr ve Budaln gelitirilmesi yoluyla bireysel benlikteki boluu grrler. Onlar kendilerini kartlklar dnyasndan ayr tutar ve sonunda onu ykarlar; kartlklar dnyasnn snrlar iinde tutsak olanlarsa her dncede ve eylemde kanlmaz olarak kendileriyle bakalar, kendileriyle dnya arasnda ayrm gzetirler. Olgunlatka kendimizi bakalarnn yerine koyabiliyor, onlarn aclarn hissedebiliyoruz. Bakalarnn aclarna da, sevincine de katlabiliyoruz. Bakalarnn straplarn kendimizinki gibi yaayabiliyoruz. Kendi varlmz bakalarnnkiyle birletirebiliyoruz.
95

... Zen maddeyle zihnin ayn olduunu ilan eder. O eyay olduu gibi kabul eder... Her eyann yararll onu kullanan kiinin zihniyle ayn nitelie sahiptir. ay ustalar bir ay ksesini alp dudaklarna gtrdklerinde o kse canldr. O ay ksesine anlay sahibi gzlerle baktnzda orada nasl da aydnlk bir varolu lemi grrsnz. ... Sonunda kanlmaz olarak nihayete erecek olan bu yaam sorunlarla doludur. Bu sorunlar salt speklasyon ve akl yrtmeyle zmek imkansz; o yzden ok zahmet ve emek isteyen Zazene balyoruz. Kendi bedenimiz ve zihnimizle bir anlamda savap o sava kazanmadka i huzuruna eremeyiz. Bedenimiz ve zihnimiz mutlak samadhide bir kez erimeye grsn, yaamn sorunlarndan da, lmden de zgrleiveririrz. Biz szcklerin yetmedii gizleri mantkl ve kabul edilebilir bir tarzda gstermek arzusundayz. Bunun en azndan bir yere kadar yaplabileceini dnyoruz, yeter ki ada kltrn baarlarndan sonuna dek yararlanabilelim. Bunun iin birok bilim insan ve dnrn ibirliine, ama hepsinden nemlisi, bir Zen yeteneine ihtiyacmz var. Bu yetenek doutan geliyor olabilir; fakat kendinizi akfikirlilikle tek bir konuya odaklar ve onun stnde sebatla alrsanz, ayn doal yetenek sizde de geliir. Zen metinleri szcklerden tasarruf eder ve yalnzca konunun zn anlatr. Mutlak samadhiyi tecrbe edip beniinci, aldatc dnce tarznz zldke, amaz biimde, bakalarna sevgi duymaya balarsnz.
96

Srekli alma ve mutlak samadhi deneyimiyle Buda Doasn kendi gzlerinizle grebilirsiniz. te o zaman bakalarna kar efkat ve sevgi kendiliinden geliir.

HUI HAI NN ZEN RETLER

S : Dhyana ve Samadhiyi ltfen akla. C: Yanl dnme durduunda bu dhyanadr; gerek doan zerinde oturup dndnde bu Samadhidir, nk gerekten gerek doan senin ebedi zihnindir. Samadhi sayesinde zihni etrafndakilerden ekip alr, ve sekiz rzgarn tesir edemeyecei
97

(yani kazan ve kayp, iftira ve methiye, vme ve sulama, keder ve mutluluk) bir hale getirirsiniz. S : Uygulanacak eitim yntemi nedir? C : Disiplin (vinaya), zihni bir noktaya toplama (dhyana), ve akl-bilgelik (prajna). S : Teker teker akla ltfen. C : Disiplin lekesiz safl iine alr. Younlama, zihni bir noktaya toplama, zihni temizleyerek sizi evreleyen olgulara tamamen kaytsz kalabilmenizi gerektirir. Bilgelik demek, zihninizin dinginliinin sizin o dinginlii dnmenizle rahatsz olmamasdr; saflnzn saflk zerine dncelerinizle zarar grmemesidir; ve iyi ve kt gibi ztlk iftlerinin tmnn arasnda onlar tarafndan lekelenmeyerek onlar ayrtedebilmektir; ve bu yolla tm ballklardan kurtulmak ve mkemmel bir huzur durumuna ulamaktr. ... Bamllklarla lekelenmi ve szdran bir zihin shhatsiz; bu zelliklerden kurtulmu bir zihin shhatlidir. Szdran bir zihin kapsayamad gerei srekli olarak kaybeder, bu ise yanlm bir zihnin Samsarann emberine takl kalmasdr (szdrma, ayn zamanda tama olarak da kullanlabilir). ... Grme, duyma, koku alma, tat alma ve dokunma Mkemmelletiren Bilgelii oluturan be bilin durumudur. Akl veya altnc bilin durumu tek bana Derin Gzlemleyen Bilgelii oluturur... Ayrtedici farkndalk ya da yedinci bilin durumu tek bana Evrensel Bilgelii oluturur...Bilincin deposu ya da sekizinci durum tek bana Byk Ayna Bilgeliini oluturur. ...
98

Btnyle kurtulu prensibini ortya koymak iin bilmelisiniz ki u yeterlidir: eyler olduunda, tepki verme. Zihnini ne olursa olsun hibir ey zerinde ikamet ettirme. Boluk gibi sonsuza kadar durgun ve tam olarak saf (lekesiz)tut. Ve bylelikle kendi kendine kurtulua ula. Bo ret peinde komayn, maymunlarnki gibi zihinlerle Mutlak hakknda hatiplik taslamayn! Konuma, eylemle elikili olduunda, bu kendini kandrma olarak bilinir... Bu hayat sresinde aydnlanmama ve gelecek uzun mddetler boyunca ac ekme pahasna hret ve mutluluk aramayn. abalayn! abalayn!... Duyarl varlklarn kendilerini kurtarmalar gerektiini ve Budalarn bunu onlar iin yapamayacan ltfen idrak edin. abalayn! abalayn! Kendiniz iin yapn. Baka Budalarn gcne gvenmeyin. Sutrann dedii gibi: Dharmay arayanlar yalnzca Budaya tutunarak onu bulamazlar. ... Vimalakirti Nirdesa Sutras der ki: Her kim Saf Topraklara erimeyi arzularsa ncelikle zihnini saflatrmaldr. Sutrann dedii gibi, Gelime kavramnn zihinlerimize girmesine izin vermek gelime deil hatadr; oysa, zihinlerimizi hatadan kurtarrsak, gelime snrszdr. ... Byk boluk manevi bilgelii dourmaz. Gerek zihin iyinin ve ktnn nedensel bir rn deildir. Kt arzular derin olan insanlarn ar derecede s potansiyelleri vardr. yiye ktye tutunanlarn zihinleri engellenmitir. Duyu-izlenimleri zihinsel ilemlerini kartranlar nadir olarak tek tarafl younlamay baarrlar. Sabit, hareketsiz bir soyutlukta taayanlar, o durgunluun esrarl kaynan unutmulardr ve bilgelik zayf bir durumdadr. Bakalarna kar kmseyen davranlara sahip olanlarn egosu gl bir yanlsamadr. yledir ve deidire tutunanlar aptaldr. Gereklemeyi kitap bilgisiyle arayanlar kendi
99

nlerine daha byk engeller yarlar. Buday sofulua dayanarak arayanlar yanl yoldadr. Budalk arayyla kendi zihinlerinin yolundan sapanlar retinin karsndadr. Zihnin Buda olduuna tutunanlarsa iblistir. ... Kei Fa Yan sordu: Buda, Dharma ve Sangha nedir? l Birlik nedir? C : Zihin Budadr ve Buday aramak iin Buday kullanmak gereksizdir... Zihin Dharmadr ve Dharmay Dharma ararken kullanmak gereksizdir. Buda ve Dharma ayr deildir ve beraberlikleri Sanghay oluturur. l Birli anlam ite budur. .. Bir sutra der ki: Zihin, Buda ve duyarl varlklar arasnda hibir fark yoktur. Bedeniniz, konumanz ve zihniniz temizlendii zaman dnyaya bir Buda geldi deriz. Bu nitelik saflklarn yitirdii zaman bir Buda yokoldu deriz. .. rnein kzgnken neeli olmazsnz; neeliyken de kzgn olmazsnz. Ama her iki durumda da ortada iki deil tek bir zihin vardr. Bilgelik insann kendi iindedir... ... Buda insanlardan kamaz; insanlardr Budadan kaan. Budalk sadece zihinle gerekletirilebilir. Yanlm insanlar bunu basl kelimelerde ararken, aydnlanm insanlar zihinlerinin iine bakarlar ve Bodhiyi gerekletirirler. Yanlan insanlar sebepleri olan eyler ekerek bunlarn meyve vermesini beklerler; oysa aydnlanm insanlar zihnin maddi olmadn anlamlardr. Yanlm insanlar aldatc egolarna yapr ve ona kendileri imi gibi tutunurlar; ancak aydnlanm kiiler gerektii anda kendiliinden grnen (ortaya kan) prajnalarn kullanrlar. Yanlan insanlar yledir ve deildire tutunduklar iin engellenirler, oysa bilge insanlar kendi doalarn alglar ve tm ekillerin muhteem iieliini anlarlar. ...
100

Sutrada da dendii gibi Saf Topraa (Ark lke) ulamak isteyenler nce kendi zihinlerini saflatrmaldrlar; o zaman, onlarn bu saf zihinleri Budann Saf Topradr. Eer zihniniz saf ve temiz ise, Saf Topra nerede olursanz olun bulacaksnz.

GNDELK YAAMDA

Z E N
Adelheid Meutes & Judith Bossert

Zen zel birey deildir. Zen sizin dininizdir, benim dinimdir. Japonlarn dinidir Zen. Kzlderililerin, islamn dinidir. Bir felsefedir Zen.
101

Hedef yolun kendisidir. Farkndalk almas, zihni sakinletirmek, harekete odaklanmak, hibir ey elde etmeye almamak, hereyden bamsz olmak... Zen prensiplerinden bazlardr. Zen gndelik yaam demektir. Zen meditasyonu her gnk yaamdan soyutlanp Zazene indirgenemez. Gndelik yaammzn ak iinde, her gnk iimizi srdrrken almaktr Zen; sadece sabahlar ve akamlar bir bamza sakin bir mekanda mindere oturmak deildir. O nedenle yzylmzda Zen retmek iin doudan batya gelen btn Zen ustalar nce bizim yaama biimimizi renmitir. Zen almak istiyorsak, Zenin Asyada uygulanan eski, geleneksel yollarn izlemek ve szgelimi okuluk, judo ya da tai chi ile uramak zorunda deiliz. Bunun yerine pekala dansedebilir, golf, tenis ya da futbol oynayabilir, yzp kou yapabiliriz... Araba kullanrken, telefonda konuurken olduu kadar pizza piirirken de mmkndr Zen yapmak. ... Olan kabul etmek, nefesleri saymak, dik oturmak, grup oturular, yry meditasyonu (kinhin) yani yrrken yrmek, dncelerinizi olduu gibi brakmak, grup halinde yry meditasyonlar yapmak, sutralar okumak, tekbana almak, iek dzenleme (ikebana), hat sanat (shodo), Zen iiri, uzakdou sporlar, Tai chi, ki gong, kl (kendo), okuluk (kyudo), Sesshin, koanlar... bunlarn hepsi -bir ksm birlikte ya da ayr ayr- Zen alma konular olabilir... Ve bu almalarda, ancak Zen ruhuyla yapldklarnda ustala ve mkemmellie eiilebilecektir. * * *

102

 Om mani padme hum Mahayana geleneinden gelir, budizmin en nemli mantralarndan biridir ve Sen, ey lotsteki mcevher! demektir. Zen alrken, eer isterseniz hergn bir sutra okuyabilirsiniz. Sutralar yry meditasyonu, ikebana, ay treni, shodo... ya da uygun olan dier Zen almalar srasnda da okunabilir. Yaamsal olan konservelenemez, zamana dayankl klnamaz. Yaam bir andan tekine (anlk) tazeliinde yaanmaldr. nk hibir an dierine benzemez, tutulamaz, saklanamaz, yinelenemez. Temel Zen kavraydr bu... ... ...kii bir kez ulat aydnlanma deneyimine taklp kalmamaldr. nsanlarn dnyasna geri dnmedike aydnlanmann bir deeri yoktur. Grevimizi bilmeli, (budist yemininde ifadesini bulduu zere) kendimiz ve bakalar iin sorumluluk stlenmeliyiz. Bitkiler, talar, aalar, insan ya da hayvanlar, ksacas btn yaam topraktan gelir topraa dner. Hibir eleman (bileen) yokolmaz, sadece biim deitirir. Yaam srekli olarak yeni bir biim alr ve bu biim bir saniye, bir gn, seksen yl ya da belki onbin yl sonra lr. Bir biim almak ve o biimden zaman geldiinde ayrlmak, soluk alp vermek gibidir. lm dediiniz ey de zaten bildiiniz anlamda lm ya da bir sonlanma deildir; gerekte hibir ey son bulmaz, sonsuzlukta ad ve biim deitirir; o halde gerekte ad ve biim de yoktur; sadece varolu srp gider... [a.k.s.] ... Zen, yaplmas gerekenin zen ve dikkatle yaplmas anlamna gelir.
103

Aklmzdan hi karmayalm: Zenin hedefi havada umak ya da suyun zerinde yrmek deil, tozluysa yeri, kirliyse camlar temizlemektir. Btnyle arlk merkezimizde olmak, beden, zihin ve ruhun olanca younluuyla ne gerekiyorsa onu yapmaktr. te o zaman an be an btn bir evreni yerinden oynatr ve yaratrz. O zaman, ancak o zaman btn evrenle, onun gc ve enerjisiyle bir oluruz. te onun iin; Otururken otur, Yrrken yr, alrken al. Hepsi bu, Zen bu..!

HAYATINIZIN KIYMETN BLN

Zen Dersleri

Taizan Maezumi Roshi

104

Sakyamuni Buda da bu hayat yaad. Onun hayat ile bizim hayatmz arasnda ne fark var. Sakyamuni Buda byk aydnlanma annda yle syledi: Ne mucize! Btn varlklarda Tathagata Budann bilgelii ve erdemi var... Sizi yreklendiriyorum. Ltfen birlikte bu harika hayatn tadn karn. Sadece u olann dnyasnn kymetini bilin. Baka birey yok. En deerli hazine olarak hayatnzn kymetini bilin ve ona zen gsterin. ... Dogen Zenji yle diyordu: Dnmemeyi dnn. Dnmemeyi nasl dnrsnz? Dnmeyerek. Bizzat Zazen sanatnn zdr bu. Kendinizi yzde yz kavramak samadhiye, dnmeme haline girmektir. Dnen zihnin snrlar iinde kaldmz srece, dnmeme halini deneyimleyemeyiz. Eer dnmemeyi deneyimleyemezsek, hayatmzn gerekte ne olduunu anlayamayz. Ltfen bunun farknda olun. Sadece oturun! ... Dharma mhrleri geicilik, benliksizlik ve huzurdur. Vaktimizi ne tr eyler zerine dnerek harcyoruz? Gemi oktan gemitir, yine de ona sarlyoruz. Gelecek burada deil, fakat onun hakknda dnyoruz. imdi hakknda konusak da, imdi diye birey yoktur. u anda biz konuurken, n, oktan umutur. Dnceleri kk grmyorum. Siz sadece dndmz ey ile gerekte olan birbirine kartrmayn. Buda her eyin srekli deitiini syledi. Srekli deiim gerek hayattr, bu yzden bilinemezdir. Biz de srekli deitiimiz iin, hi birimiz bilinemeyiz. stelik bu bilinmez, kiisel olmayan ve u ya da bu
105

ekilde herhangi bir deere ve ballklara sabitlenmemi benliksizlik (no-self) mkemmel bir biimde iler. Benliksizlik olan bu sreksiz, sabit olmayan eyi anlyor musunuz? Bu benliksizlii gremediinizde, sizi bekleyen straptr. Hibir eyin sabit olmadn grdnz zaman ise huzur vardr... geicilii anladnz zaman, strabn ve benliksizliin doasn anlarsnz. ... uygulamann drt admn hatrlayn: retileri dinlemek, onlar hakknda dnmek, uygulamak ve nihayet onlar hayatnz iinde deneyimleyerek dorulamak. Varlacak hibir yere ulalmaz. Uygulamanz nasl yapyorsunuz? Nefesinizi sayarken, sadece nefesinizi sayn. Ksa srede saymay unutup rakamlarn kendisi olacaksnz. Shikantaza yaparken sadece oturun. Zazen yaparken bizzat Zazen olun. Koan zerine alrken, bizzat koana dnn. Aksi halde, ne kadar uygulama yaparsanz yapn, tatmin olamazsnz. Vaktiyle biri yle sormutu, Hayatm iin nasl gerekten sorumlu olabilirim? Ona sordum: Kim olduunu biliyor musun? Bilmiyorsan nasl sorumlu olabilirsin? Sorun u ki hayatmz gerekte olduu ey ile onun ne olduuna dair bizim ussal dediimiz kavrayn syledii genelde iki farkl eydir. Bilsek de bilmesek de ou zaman kendimizi aldatrz. Ltfen bu konuda dikkatli olun. Bizzat Sakyamuni Buda yle sylemitir: Hayatnza meale olun. Yani, kendi ayaklarnz zerinde durun ve olduunuzu sandnz kii olarak deil, dharma olan kendinizden sorumlu olun. Bu ok nemlidir. ikayetlerinize, agzllnze, kzgnlnza ve cehaletinize bel balayamazsnz. Bu yzden Kendiniz ile kendiniz arasndaki mesafeyi kapatn. Bu bilgelii gndelik hayatnza tayn ve hayatnzn bu ekilde devam etmesine izin verin. Mesafeyi kapadnz vakit, bu ailenizin, toplumunuzun ve kendinizin hayatn sevinli klar.
106

... Her birimizde gl bir bodhi zihni, yani uyanmann zihni vardr. Her birimiz bizzat uyanmak zorundadr. Bunu hi kimse bizim admza yapamaz. Sakyamuni Buda kendi kendine uyanmak zorunda kald. Yllarca abalad ve en sonunda hereyi terk edip kendisiyle yzleti. Bir hafta boyunca yalnzca Zazen yapt. retmeni yoktu, fakat bir ey ona destek verip onu farketmeye gtrd. Neydi o? O size de destek veriyor mu? Sakyamuni korkun bir azme sahipti. Eer gerekten uyanmak istiyorsanz, siz bunu nasl yapabilirsiniz? Zazen belki de en dorudan yoldur. Onu tm yreinizle yapn. Sadece minderin zerine oturup kestirmek veya hayallere dalmak Zazen deildir. Oturduunuzda herhangi baka bir ile ilgilenmeyin. Byk meseleyi zmeye azmedin. Btn enerjinizi bu ie yatrn. Bunu yaptnz zaman, muazzam bir kuvvet bulacaksnz. ... Eilmek, eilerek selam vermek Budist Gelenekte nemli bir eylemdir. Zende en saygl selam, dizlerimizin, dirseklerimizin ve bamzn hep birlikte yere dedii secde eklindedir. Tibet ve Hindistanda baz selamlar, btn vcutla yere yatarak verilir. Bir insann kendi egosunun veya benliinin mutlak yokluunu, hayatnn dzenini oluturan yasalara kesin bir itaati gsterir bu. Egonun yokluuyla eilmek, en iten selamdr. Kendi kendinizle, her eyle ve herhangi bir eyle nasl bir olursunuz? Eilerek. Kendini unutmann ve eilerek aydnlanmann seremonik eylemidir bu. Aydnlanm hayat, dzenli, sradan bir hayattr. * * *
107

Dogen Zenji, Genjo Koann bir yerinde yle der: Buda yolunu incelemek, benlii incelemektir. Benlii incelemek, benlii unutmaktr. Bensiz olun. Bensiz olduunuzda ne olur? Dogen Zenji yle diyor: Benlii unutmak, onbin dharmayla aydnlanmaktr. Bensiz olduunuzda, aydnlanr, her ey tarafndan dorulanrsnz. Dogen Zenji devam eder: Onbin dharmayla dorulanmak, hem kendinin hem bakalarnn beden ve zihninden zgrlemektir. Sakyamuni Budann, Lotus Sutrada aklad neydi? Srekli burada olan ey nedir? Gelen ve giden, fakat asl terketmeyen hayat nedir?... uyandrn bodhi zihnini, aydnlanm yrein zihnini ve grn srekli burada olan hayatn sreksizliini! ... Hayatnzn Yolda olmas, hayatnzn bizzat Yol olduu anlamna gelir. Bu hayat btn budalarn ve atalarn hayatdr. Hepsi kendi hayatn bu ekilde deneyimledi. Zen uygulamasnda uygulamann n gerekliliinden bahsederiz: byk inan, byk kuku ve byk kararllk... bu inan sizin ve Buda Yolunun ayn ey olduunan inan olmaldr, yoksa kendi dncelerinizden gelen bir eye inan deil. Bu nemli bir ayrmdr. nancnz ciddiletike, sorularnz artabilir veya artmayabilir. Eer artyorsa, ideal olan onlara younlamaktr. O zaman drdnc gereklilik kendiliinden kar ortaya: byk kararllk. Koan: Koan mutlak gerekliin ifadesidir. Mutlak gereklil nedir? Sizin hayatnzdr! Hayatnz u anda kendini nasl ifade ediyor? Bir koana tam anlamyla ifade kazandrdnz zaman, hazine sandnz
108

kendini aacak ve onu istediiniz gibi kullanacaksnz. Hazine sandn amak iin koan bir anahtar olarak kullann. Onu atktan sonra, iinde bulunduunuz ey de koandr. Bu hazine de sizden ve sizin hayatnzdan baka birey deildir. Bunun farkna vardnz zaman, koan ifade halindedir. ..... Drt Soylu Hakikat arasnda Aamal Yol en nemlisidir; nk o acyla nasl mcadele edeceimizi anlatr. Aamal Yolda Buda doru kavray ya da doru bak asyla balar. Burada doru kelimesi geleneksel anlamda doru anlamnda deil, tam ve eksiksiz kavray anlamndadr. Doru kavrayn ardndan doru dnce, doru konuma, doru davran, doru i, doru aba, dncelilik ve dikkat veya samadhi gelir. Samadhi bizi tekrar doru kavraya gtrr. Nedir doru samadhi? Bu samadhi, karar almada hayat neme sahip temellerden biridir. Ona sahip olduumuzda, snrl olan Beni aarz. Eer u Beni aamyorsam, yanlsamalar yaratr, ac eker, korku ve hsran duyarz. Aamal Yol doru kavray ile balar ve hayatn strabnn yzde doksann alr. Onu doru klan ey nedir? Doru ve yanl nedir? u ya da bu ekilde hepimizin bir eyin iyi veya kt, yanl veya doru, yeterli veya yetersiz olduuna karar vermek iin kullandmz baz deer ltlerimiz vardr. Bu adan bakldnda verilecek bir kararmz olduunda ya da eyleme gemek gerektiinde hesaba katlmas gereken drt yan vardr. Bu yanlar zaman, yer, dahil olan kiiler ve miktardr. Bunlar saduyumuzla her duruma uygulanabilir. rnein bir eyleme gemeden veya bir karar vermeden nce olayn iindeki insanlar hesaba katmamz gerekir. Ayrca artlar, yeri ve ne kadar yapabileceimizi dnmeliyiz. Eer dikkatimizi bu drt yana verirsek, ne yaplmas gerektiine hayli iyi karar verebiliriz. ..... ...ac, hsran yaadnzda, hayatnz Budann hayat olarak kabul edin. Hastaysanz, zlmek ve hsran yaamak yerine,
109

kendinize iyi bakn. Yalanmak? Keyfini karn, nk yalanan Budadr. Onunla birlikte len yapn! Neden olmasn? Hepimizin ac tecrbeleri olmutur. Zihninizin baklarn evirin ve Buda ile birlikte nasl keyif alacanza bakn. Sadece eylere bakma biimimiz cennet ile cehennem kadar byk bir fark yaratabilir. Hayatta korkun aclar yoktur demiyoruz, fakat ou zaman kck bir eyi ok bytebiliriz; bizi neredeyse ldrebilir. Ancak ona farkl bir bak asndan bakarsak, bizi gldrebilir de. ... Farkna varma ya da aydnlanma dediimiz ey, kendinize kattnz bir ey deildir; hayatnzn dndaki bir ey deildir. O zaten sizin hayatnzdr. O ayn zamanda bizzat Sakyamuni Budann, Dogen-Zenji de dahil olmak zere btn ustalarn hayatdr. Bunu gerek kldmz zaman, kendimizi ustalarmzla el ele yrrken greceiz. Dahas benim hayatm, sizin hayatnz, Budalarn ve atalarn hayatlarna dnecek. Elden ele aktarma budur. Shikantazann anlam, koann anlam budur. Fark et! Hayatn zaten bu gerein ta kendisidir. Sakyamuni Budann aydnlanmas bunu garantiliyor. Drtl Bodhisattva Yemini : . Duyarl varlklar sayszdr, onlar koruyacam; . Arzular tkenmez, onlara bir son vereceim; . Dharmalar snrszdr, onlarda ustalaacam; . Buda yolu almazdr, ona ulaacam. ..... Hayatmz genelde ikiye ayrrz. Genellikle ben ve benim hayatm ile benden ayr olan ya da ben olmayan baka hayatlar vardr. Fakat aslnda byle deildir; sizden ayr bir hayat yoktur.
110

Hayatnz kendinizi ayrarak yaadnzda tm duyarl varlklar koruma yemini bir samalk haline gelir. ..... nl altnc koan nasl meditasyona oturulaca zerinedir. Dogen Zenji Dnmemeyi dnn. Dnmemeyi nasl dnrsnz? Dnmemek. Bu bizzat zazenin esas sanatdr diyor. Bu szler Usta Yakusan Igenin mehur bir koanna dairdir. Bir kei Yakusan Ustaya sorar: Zazen yaparken ne hakknda dnyoruz? Biz de ayn soruyu soruyoruz, yle deil mi? Meditasyona oturduumuz zaman, oturma hakknda nasl dnyoruz? Yakusan Usta, Dnlmeyeni dn der. Baka bir deyile dnmemeyi, dnmesizlii dn. Doal olarak kei bir daha sorar, Dnmemeyi nasl dnebiliriz? Ya da dnlmeyeni, dnmesizlii? Yakusan Usta yantlar. Dnmeyerek. Zazenin zyle ilgili saysz soru sorabiliriz. Dnmeme nedir? Dnmeden dn! Oturmadan otur. Nasl bir dnme bu? Nasl bir Zazen bu? Ya da zazenin dnmesi nedir? Zazen zazen yaparken ne dnr? Dogen Zenji zihninizi ve bedeninizi brakmaktan sz ediyor. Zazen yapmann en nemli yoludur bu. O neden bahsediyor? Peki zihni ve bedeni brakmak hususunda koan ile zazen arasndaki fark nedir? Bu tek-Buda-mhrn koruyun. Buda-zihni-mhr nedir? Bu bir koandr. Shikantazadr. Shobogenzo, gerek dharma gznn hazinesi ile nirvanann berrak zihnidir. Ve bu tek Budazihni mhrn uygulamamz, onu hayatmzla nasl koruyacamzdr. Yeminlerimiz, umutlarmz sadece bu Buda-zihni mhrn korumaya yneliktir. Bu mealenin snmesine izin vermeyin. ... yle grnyor ki bir birey olarak her birimiz kelimenin tam anlamyla nasl kalpte temiz olunacann bilincinde olmalyz. Ruhta nasl yoksul olunur, nasl mtevaz olunur? Ac ektiimizde,
111

bize gerekten ac ektiren nedir? Yoksul olmadmz, mtevaz olmadmz, temiz olmadmz iin ac ekeriz. Bunu zerseniz o kenshodur. Tanry grmek, krall kalbinizde yaadnz yer olarak ina etmektir. Bu Lotus lkesidir. * * * Japoncada bir deyi vardr: nsan kendini ip olmasa da balar. Tmyle zgr olduunuzu dnmyor, bu yzden kendinizi zgrletirmeye alsyorsunuz. Fakat sizi balayan ne? evrenize bakn. Sizi balayan hibir ey yok, fakat siz bunu gremiyorsunuz. Sanki bir eye balanm gibi hissediyorsunuz. Buda buna yanlsama diyor. Zihniniz doru yerde deil... Zihninizi doru yere nasl koyarsnz? Doru yer neresi? Yer, her zaman tam burasdr. Buradaki yer ya da uzam, on yne, btn evrene snrsz bir ekilde uzanr. Tam burasnn snrl yeri evrensel bir yer, btn evren haline gelir. O ne bir rka, ne bir kltre, ne de bir lkeye zgdr. Tam u an zamann ta kendisidir. Gemiten gelecee uzanan sonsuz zaman bu na, tam imdiye indirgenmitir. Bunun tersi de dorudur. Tam imdinin n btn balangsz gemileri ve sonsuz gelecekleri ierir. Evrenseldir. ... dharmalarn en nemlilerinden biri nedensellik, sebepsonu yasasdr. Her ey bir eyin sonucu, baka bir eyin sebebidir. Demek ki her ey u ya da bu ekilde birbirine baldr. Karmann japonca karl innendir. n dorudan sebep veya sebepler ve nen dolayl sebep veya sebeplerdir. Btn bu dorudan ve dolayl sebepler her eylemde vardr... Yaptmz her ey dnyadaki her eyi etkiler. Bizi bugne kadar etkilemi olan dorudan ve dolayl sebepleri dnn yeter... nk her eylem baka eylerin hem sonucu hem sebebidir. * * * Buda szc aydnlanm olan anlamna gelir ve Sakyamuninin aydnlanmasndan nce de kullanlmtr. Bu adan
112

budizm genel bir terimdir. O halde hristiyan veya musevi olsanz da Buda olabileceinizi syleyebiliriz. Bu balamda, baka bir dinsel gemie sahip olmak aydnlanmaya engel deildir. ounuz baka din gemilerden geldiniz, byk bir ksmnz yahudi-hristiyan gelenekten. Buda Yolunu uygulamakla ilgilisiniz. Hepinizi ok takdir ediyorum. Sizin ballnz yeterince takdir edecek kelimeler bulamyorum. Mesela ben Japonyalym ve ok kat bir budist evrede yetitim, dier din uygulamalar kefetmek iin cesarete ve kararlla ihtiyacm var. Budacla, hatt aydnlanmaya kendini adam sizleri takdir ediyor, hatt size imreniyorum. Bu adan baktmzda sizin Japon mu, inli mi, siyah m, kahverengi mi yoksa beyaz m olduunuzun bir nemi olmadn syleyebiliriz. Zamann bile bir nemi yoktur burada. Herkes, herhangi bir zamanda kendini aydnlanm hayata ulamaya adayabilir. Sadece aydnlanm Yolu, uyanm Yolu takip edin. Bu yeterlidir. Bu adan, herhangi bir eliki yoktur. Hatt bu ekilde daha bir hristiyan veya musevi bile olabilirsiniz. Demek ki, genel olarak, Budann retisi evrenseldir; kiinin ister kadn ister erkek olsun, sadece gerekten kendisi olmas yeterlidir. Bu belki ar bir gr, fakat Sakyamuni Buda aydnlanmt ve Budann, Aydnlanm Zat olarak onun derdi, hayatn mmkn olan en iyi ekilde yaamakt.

113

SINIRSIZ ZHN
Takuan Soho

evremizdeki eylerin bilinmesinin imknsz olduu zaman tek are kendimizi bilmektir. Bilgelik zekyla ilintilidir.
114

Bilgeliin sarslmaz olduu sylense de odun veya ta gibi cansz anlamna da gelmez. Zihnin ileyii dorultusunda ileri veya geri, saa veya sola, on ynden sekiz noktaya doru hareket eder ve durmayan zihne sarslmayan bilgelik denir. Teknik ve kurallar, arabann iki tekerlei gibidir. Buda ve bilin sahibi varlklar ayr deildir. Bu tr zihinlere tanr veya Buda denir. ... Dnya zerinde elbette zihnin neye yaradn bilmeyenler de vardr. Az da olsa anlayan insanlar bulunmaktadr. Arada srada anlayan insanlar da nadiren olmas gerektii gibi davranr. Zihni anlayabilseler de derinine inemezler. ... Kendi zihinleriyle ilgili tamamen aydnlanmam olan insanlarn anlay sahibi olmas mmkn deildir. Dnceden Arnma durumunda zihin bir yerde taklp kalmaz ve buna ihtiya duymaz. inizden dar taan su gibidir. Gerektiinde uygun bir ekilde ortaya kar. inde barndrdklarndan kurtulmay dnen zihin megul olacaktr. Bunu dnmezseniz zihin, dncelerden kendiliinden kurtulur. Ancak, bunu hemen yapmak istediinizde baaramazsnz. Eski bir iirin dedii gibi: Dnmeyeceim diye dnmek de bir dncedir. Dnmeyi dnmeyin.

115

Zihni tamamen unutursanz, herey yolunda gidecektir. ... Zihin glgelendii ve durduu iin, bunu engellemek zere uyarlr ve peinden giderek onu kendimize geri kazandrmaya alrz. Bu sre, eitimin ilk aamasdr. amurla lekelenmemi lotus gibi olmalyz. amurun var olduunu bilsek bile nemsemeyiz. Zihin, iyi parlatlm bir kristal gibi olursa, amura batsa bile lekelenmez, o zaman diledii yere gitmesine izin verebilirsiniz. Zihni sk tutarsak serbest kalmas nlenebilir; fakat bu etki sadece balang iin geerlidir. Kii, hayat boyunca bu ekilde davranrsa daha st aamalara geemeyecek, hatt en dk seviyeden teye gidemeyecektir. ... Gnlk ilerinizi ihmal etmeyin. Evinize dkn olun, eler arasnda uygunsuz birey olmasna izin vermeyin; doru hareket edein, metres edinmeyin; ehvetten uzak durun, sade olun ve bu Yolda hareket edin. Sizin iin alacak olanlara, kiisel hisleriniz dorultusunda davranmayn. yi ve size bal kiileri ie aln; kendi eksikliklerinizi saklamayn, evrenizi doru ynetin, iyi bir izlenim uyandrmayan insanlar da bulundurun. ... nsanlar zihnin doru veya yanl olduunu ayrt edemez. Ortaya bir dnce atldnda iinde hem iyi hem de kt vardr. yi ve ktnn yapsn dnerek, iyi davranp ktden kansanz bile zihin kendi kendini dorulayacaktr. Ktl bilerek uzak durmaya almamak, kiisel arzulara dayal bir hastalktr. ehvet veya bencillik, zihnin isteklerine baldr. yi bir insann iyilii kimsenin ilgisini ekmedii srece ie yaramayacaktr. Bir kenarda iyi bir insan dururken, kt olan bir kez bile honut etmek veya ona zenmek hi iyilik olmamasyla ayndr.

116

... Ynetimdekilere gsteri yapmaya alyorsanz, kesinlikle hastalkl olduunuzu dnrm. Saduyu, sapknlktan kanmann zdr ki bu da insan zihninin esasn oluturur... Arzularmz bizi doru bir lme tamyorsa, z bir kenara brakp lyoruz demektir. Bahsettiimiz gibi doru yoldan ayrlmadan lenler acaba bin kii arasnda ka tanedir? * * * Vcut Be Skandhadan oluur (snrl mevcudiyetin elerinden oluan ynlar): ekil, Hisler, drak,, rade ve Bilin. ekil, fizik bedendir. Hisler, fizik bedenin iyi ve kty, doru ve yanl, nee ve znty, ac ve zevki anlamasna dayanr. drak, eilimdir. Kty sevmemek, iyiyi istemek, zntden uzak durmak, acdan kanmak ve zevki istemektir. rade, hisler ve idrak temelinde vcudun ileyiine denir. Acy sevmeyerek zevk alabilmek veya ktlkten holanmad iin iyi kiinin kendi adna iyi iler yapmasdr. Bilin, iyi ve kt, doru ve yanl, ac ve zevk, nee ve znt arasndaki ayrm idrak ve irade dorultusunda yapabilmektir. Bilin araclyla, ktln kt, iyiliin iyi, acnn ac, zevkin zevkli olduu anlalr. Bilin, nyarglar ayrp ekillendirdii iin irkini sevmez, gzele yanar, fizik beden de bu dorultuda hareket eder. Fizik beden var olduu iin skandha hissi vardr. Skandha hissi olduu iin idrak vardr.
117

drak olduu iin irade harekete geer. rade harekete geince bilin devreye girer. ... Aydnlanmam kiilere yz gn boyunca bu tr konular anlatsanz bile ok az ey anlayacaktr. ..... ... insan da bir oluumdur. Yer ve gk arasndaki boluk, insanlar ve dier her ey iin gidip gelinecek bir handr. Sonu olarak ne insanlar ne de dier eyler iin dur durak yoktur. Zamann geii, bir gezginin sonu olmayan gezintileri gibidir. ... nsan zihnine sempati duyuyor ve dnyadaki yozlamay gryorsanz, herkesin biraz elenmeye hakk olduunu anlayabilirsiniz. ... ekil deitiinde ses de deiecektir; guguk kuu da blbl de kendi arksn syler. ark, ierii arndrr. Szler ise dorulukla ilikilendirerek anlamaya altmz ksmdr. Sezgi sahibi tm canllarda Buda Doas vardr. Bir kaide etrafna belirli sayda ayna yerletirip ortaya bir lamba koyarsanz, her aynada lamba grlecektir. Tek bir Buda doasnn olmas gibi lamba da btn aynalarda yansr. ..... Su donunca buz olur, sonra buharlap yine suya dnr. Suyu, Btnlk olarak dnebiliriz. Sradan insan ekil tesini gremez. Btnlk gremez. Herhangi bir oluumun kendiliinden ortaya ktn syler. Aydnlanma asndan bakacak olursak, oluumun Btnlke geri dnp, artk grlemediinde ortaya ktn syleriz. ...
118

levin anlam, Bin millik bir yolculuk, bir admla balar szyle aklanabilir. Bu hayatta iyi olursanz, sonrakinde karln alrsnz. Ktyseniz, karlnda ktlk bulursunuz. Buna Belirgin Etki denir. Gizli Sebep iyi ise Gizli Etki iyi olur. Gizli Sebep kt ise Gizli Etki de kt olur. Sese cevap veren yank veya ekli takip eden glge gibidir. ... bitkilerin veya aalarn hissettii ac, insanlarn ektiinden farkl deildir. Su verdiinizde byr ve iyi grnrler. Kesilince, yapraklarn kurumaya balamas bir insann lmnden farkl deildir. Biz insanlar, bitkiler ve aalarn skntlarn anlamayz, onlar da bizimkini. ... Bilmeden getiimiz iin fark etmeyiz. Bilge kiiler bitkileri ve aalar ok iyi tanr. Kaba ve kalplara bal olduumuz iin bizler bu tr eyleri anlamayz. ... Sezgi sahibi olmayan varlk muhtemelen yoktur. Veya altmz eylere sahip olmadklar iin mi sezgi sahibi olmadklarn syleriz? Fenomeni daha yakndan gzlemleyecek olursak yer ve gk arasnda hibir eyin fark olmadn grebiliriz. Fark gryorsak, bak amz dar demektir. Kaln dall ve ok yaprakl bir aacn arkasnda kald iin Fuji dann grlmemesine benzer. Peki, Fuji dan tek bana bir aa nasl gizleyebilir? Bak amz dar ve aa tam nmzde durduu iin da grnmemektedir. Bizler, aacn da kapattn dnmeye devam ederiz. Halbuki bak amz geni deildir. nsanlar z anlamaynca genellikle bilmi bir ifade taknarak anlayanlar eletirmeye kalkrlar. Dierlerine glerken aslnda kendilerine glerler. En azndan gerekten anlayanlar byle dnr.
119

Dnyann mevcut durumunu dikkatle inceleyecek olursak yerin ana, gn baba olduunu anlarz. Kestane veya hurma ekirdeini topraa ekersek, filizlenecek ve kestane veya hurma meyvesi deimeden kacak ve bu durumda anne ve babas tarafndan yetitirilmi olacaktr. Ekmek, baka bir yerden getirildiine iarettir. nsanlar iin de toprak ana, gkyz babadr; ocuun domas da baka bir yerden gelmesine dayanr. Varolu sonras, mevcut varolutan farkl deildir. Dolaysyla mevcut varolu da, varolu olarak adlandrlr. Mevcut varolu sonlandnda varolu sonras devreye girer. Ardndan varolu sonras deiime urar ve sonraki varolu veya reenkarnasyon balar. Hi birinde, mevcut bedendeki zihin deimez. ... Alglanan benlik kolaylkla grlebilir; z Benlik ise nadiren gz nndedir. O sebeple dman beni grmez denir. z Benlik, gkyz ve yeryznn ayrlmasndan, kiinin anne ve babas domadan nce var olan benliktir. Kular, hayvanlar, aalar, bitkiler ve iimizdeki benliktir. Tam olarak Buda Doasdr. Bu benliin ekli, doumu ve lm yoktur. Gzle grlebilecek bir benlik deildir. Sadece aydnlanm kiiler grebilir ki onlar zaten kendi derinlerine inerek Buda olmutur. * * * Baarl kii kl kullanr, ama kimseyi ldrmez. Klcyla dierlerine yaam verir. ldrmek gerektiinde ldrr. Yaatmak gerektiinde yaatr. ldrrken kendini btnyle ldrmeye verir. Yaam verirken de btnyle yaam verir. Doru veya yanl olduuna bakmaz, ayrt etmeye almaz, nk zaten ayrt etmitir. Suya basmakla topraa basmak ayndr ve topraa basmakla suya
120

basmak da ayndr. zgrln kazanacaksa dnya zerindeki kimse onu bu yoldan vazgeiremez. Her konuda rakiplerinden ileride olacaktr. Zihin, doumunuzla domamtr ve lmnzle lmeyecektir. Gerek yznz budur. Gk, onu kapatamaz. Yer, destekleyemez. Ate, onu yakamaz. Su, onu batramaz. Arasndan rzgar bile geemez. Gkyznn altndaki hibir ey onu engelleyemez. Mkemmelliinden emin olanlar, Mralar bile korkutur. Tereddtl olanlar ise kfirler tarafndan ezilir.

121

SZ NEREDEYSENZ AYDINLANMA ORADA

Shunryu SUZUKI

Suzuki Roshinin derslerinin yer ald ilk kitap Zen Zihni Balang Zihnidir idi.
122

imdi Suzuki Roshinin sade ama etkili retilerini sizinle paylamak iin onun baz derslerini daha derledik... Yolunuzda ilerlerken belki de Suzuki Roshinin varln yannzda hissedeceksiniz; bilge, candan bir arkada, karanlkta grnmez bir yolda olarak. Roshi srekli olarak ikantaza yapmaktan szeder. Genel olarak sadece oturmak diye tercme edilen bu sz ne dnceyi bastrmak, ne de dnceye kaplmak olarak da tarif edilebilir. Roshinin yolu usuz bucakszd. retisi bir eye balanmamakt; o da retisinde hibir yola balanmad... Hibir eye balanmayn derdi, geree bile... ...en nemli ey, hibir eye aldanmadan hayattan zevk alabilmek...Hibir ey beklemediimizde kendimiz olabiliriz. Bizim yolumuz bu; her n dolu dolu yaamak.

Zihnin skuneti verdiiniz nefesin bittii yerin tesindedir; o yzden, nefesinizi przszce, nefes vermeye almadan verirseniz zihnin kusursuz skunetine tam anlamyla ularsnz. Bizde Zazen, yani ikantaza, sadece kendimiz olmaktr. Bizim yolumuz bu; her n dolu dolu yaamak. Bu alma mr boyu srer. Bu nedenle, her gn belli bir sreyle ikantazaya oturun ve sanki son demlerinizi yayormusunuz gibi hareket etmeyin, hibir ey beklemeyin. An be an, son deminizi hissedin. Her nefes alta ve verite saysz an vardr. Sizin maksadnz bu her n yaamaktr. ... Buda bize bakacaktr. Annemizin kucan yitirdiimizden, artk kendimizi onun ocuu gibi hissetmeyiz. Oysa bolua karmak annemizin kucanda olma duygusunu yaatabilir bize; onun bize bakaca duygusuna kaplrz. ikantazay bu ekilde almaktan hi vazgemeyin. * * *
123

Her nn btnyle iinde, hibir ey beklemeksizin yaayanlarn zaman kavray da olmaz. Zaman kavraynn -bugn, yarn, gelecek yl- balad yerde bencilce davranlar balar. Trl arzular zararl davranlara yol aar. ahsnza kar ne kadar drst ve cesur olursanz kendinizi o kadar iyi ifade edebilirsiniz. nsanlar ne dnrse dnsn, sizin iin herey yolundadr. Srf ustanz iin bile olsa, yalnzca kendiniz olun. Gerek alma, gerek hayat budur. Bizler ayn deiliz. Her birimiz birbirinden farkl ve her birimizin kendi sorunlar var. ... Bizim yolumuz bakalarn eletirmek deil, onlar bilmek ve takdir etmek. ikantazay yaayarak oturabildiinizde gnlk yaamnzn anlam bambaka olacaktr. O zaman her eyden zgrleeceksiniz. Asl mesele bu. Sahip olduunuz veya grdnz eyler karsnda genellikle bir zgrlnz yoktur, ama ikantazay tecrbe edenleriniz her eyden zgrleir. Hibir eye bal olmadnzdan, hayattan gerekten zevk alrsnz. Sahip olduunuz mutluluun ou yle bir ey ki, onu yitirdiinizde sonradan zlrsnz. Ah, o zamanlar mutluydum, ama imdi o kadar mutlu deilim dersiniz. Oysa gerek mutluluk sizi hi terk etmez ve hem skntl, hem de mutlu gnlerinizde sizi yreklendirir. Baarl olduunuzda baarnn tadn karrsnz, baarsz olduunuzdaysa bunu dert etmezsiniz. Baarszlk duygusunun zevkine varrsnz. Hmm, bu da gzel; sandm kadar kt deilmi! dersiniz. Sahip olduunuz size daima yeter. nceden olduu gibi fazlasn istemezsiniz. ... kendinize kar lkayt ve zgvensiz olursanz zazen, zazen olmaktan kar. e yaramaz. Her oturuunuzda elinizden gelenin en iyisini yapn... nemli olan, maddi ve manevi tm abanz buna harcamanz.
124

Nefesinize younlan. Nefes doru olmadnda tm fiziksel abalar zorlar. ... Zihin ve beden tam bir uyuma kavumadan aydnlanma olmaz. ... Buda Doasna zaten sahipsek niin alalm? Buda doasnn ancak biz altktan ve trl bencil arzular bertaraf ettikten sonra ortaya kacan dnebiliriz. Herey srekli geliip deierek baka eylere dnr. Hibir ey eski renk ve biimini korumaz. Dogen Zenjinin de dedii gibi, Budizmi renmek kendini renmek demek. Kendini renmek, her bir anki kendini unutmak demek. ... Dolaysyla her an sadece kendiniz olmaya younlan. ... Karma kk eylerden balar, ama ihmalkrlk yznden kt karma giderek ivme kazanr. Bedenlerinizi ancak alk veya susuzluktan lmeyecek kadar kandrn. Nasl zazen alacanz renirseniz ne kadar yemeniz gerektiini de bilir ve fazla ya da az yemek gibi bir tehlikeye dmezsiniz. Karmanz takip ettiiniz ve onu iyi yne doru srdnz zaman onun ykc doasndan da kurtulabilirsiniz. Bunun yolu hem karmann, hem de kendi arzu ve eylemlerinizin doasna dikkat etmektir. Budann da iaret ettii gibi, acnn nedenini bilmek, ondan nasl kurtulacan bilmek demektir. Neden ac ektiinizi aratrrsanz etki-tepki silsilesini ve kt eylemlerin nasl kt sonular dourduunu anlarsnz. Anlaynca da karmann ykc gcnden kanabilirsiniz. Benlik fikrinden syrlnca karma ne yapacan arr...
125

En iyisi karmann amaz kurallarn renmek ve kendi karmamz stnde hemen almaya balamak...

Hayattan Zevk Aln: Bu bir ay ta denince ok ilgi duyarsnz. Ama bana kalrsa dnyadaki talarla aydaki yalar arasnda pek de fark yok. Marsa gitseniz bile orada ayn yalar bulursunuz. Bundan gayet eminim. O yzden, ilgin birey bulmak istiyorsanz evrende byle drt dnmektense srdnz hayatn her an iin zevkine varn, u an sahip olduunuzu gzlemleyin ve muhitiniz iinde gerekten yaayn. Meditasyon yaparken bazen nefesimizi sayarz. Nefesimizi birden ona kadar saymak, sonra kafamz karnca tekrar batan balamak aptalca gelebilir. Bir hesap makinesi kullansanz hi hata yapmazsnz. Ama buradaki niyet nemli. Saylar tek tek sayarken yaamlarmzn snrsz bir derinlii olduunu kefederiz. ... Her nefesi saymak, btn zihnimiz ve bedenimizle soluklanmak demektir. Her sayy tm evrenin gcyle sayarz. Yani nefesinizi gerekten tecrbe ederek sayarsanz bundan byk bir minnet duyarsnz. ... Yeni tecrbelere bir bebek gibi byk bir ilgiyle yaklarsnz. Bebekler her eye ayn ilgiyle yaklarlar. Ona baktnzda hayatndan her zaman byk zevk aldn grrsnz. Biz yetikinlerse ou zaman nyarglarmzn tutsayz. Nesnel dnyayla bir olmadmzdan, ondan tmyle zgr olamyoruz. Her ey deiir. Sradan insan iin bu ok cesaret krc. Hibir eye gvenemezsiniz. Hibir eye sahip olamazsnz. Ve grmek istemediklerinizi grrsnz. Holanmadnz biriyle karlarsnz. Birey yapmak istediinizde onun imkansz olduunu
126

grrsnz. Gidiattan cesaretiniz krlr. Oysa bir budist olarak yaamnz temelden deitiriyorsunuz. Bu dnyada ac ekmenizin ve hsrana uramanzn nedeni, her eyin deimesi. Anlaynz ve yaam biiminizi deitirdiinizdeyse yeni yaamnzn her nnda ondan tam anlamyla zevk alabilirsiniz. Artk her ey zeval bulduu iin yaamdan zevk alrsnz. Bu ekilde altnz zaman yaamnz istikrar ve anlam kazanr. Asl nemli olan, hayat anlaynz deitirmek ve doru bir anlayla almak. Aya gitmek byk ve tarihi bir olay olabilir, ama hayat anlaymz deitirmedikten sonra bunun pek bir anlam veya mant kalmaz. Bizim asl daha derin bir hayat anlayna ihtiyacmz var. Tek yol, hayattan zevk almak. Zazen almak, nefesinizi bir salyangoz gibi saymak buna engel olmad gibi belki aya gitmekten bile daha zevkli. Biz bu yzden zazen alyoruz. En nemli ey, hibir eye aldanmadan hayatn tadna varabilmek. ... Buda doas bizim doutan gelen, her birimizde, tm varlklarda ortak ve evrensel olan gerek doamzdr. nemli olan, aceleyle bireyler kazanma fikrine kaplmadan, n veya kr fikrine kaplmadan almak. Biz ne bakalar, ne de kendimiz iin zazen alrz. Sadece zazen iin zazen alrz. Sadece oturun. * * * Tanmlayabildiimiz dnyann yannda bir de baka bir dnya var. Gereklie ait tm tanmlar boluk dnyasnn snrl anlatmlarndan ibarettir. Yine de bu tanmlara balanr ve onlar gerek yerine koyarz. Bu bir hat, nk tanmlanan ey asl gereklik deil; ayrca onun gereklik olduunu dnyorsanz buna kendi fikriniz karmaktadr. Bu da benlik fikridir.
127

Bu hataya birok budist de dmtr. Yazl metinlere veye Budann szlerine o yzden balandlar. Onun szlerinin en deerli ey olduunu ve retiyi korumann en iyi yolunun Budann sylediklerini hatrlamaktan getiini sandlar. Oysa Budann syledikleri yalnzca boluktan gelen mektuptu, yalnzca ondan gelen bir neri veya yardmd. Onu bir bakas okuduunda anlaml bulmayabilir. Budann szlerinin doas budur. Budann szlerini anlamak iin olaan dnen zihnimize gvenemeyiz. Budann dnyasndan gelen mektubu okumak istiyorsanz Budann dnyasn iselletirmeniz gerekir. ... Biz ikantaza almamzda birey aramayz, nk birey aradmzda ie benlik fikri karr. Derken bu benlik fikrini daha da ilerletmek iin bir eyler baarmaya alrz. aba gsterirken yaptnz budur, oysa bizim abamz ben-merkezci eylemlerden kurtulmak. Tecrbelerimizi byle saflatrrz. ... Burada, Zen merkezinde yaptmz eyi anlamanz istiyorum. Zazeni bir egzersiz veya idman gibi, almanz glendirmek veya nefesinizi przszletirip doallatrmak iin almak bazen iyi olabilir. Bu belki de almann bir paras, ama ikantaza derken kasttettiimiz bu deil. Boluk dnyasndan mektup aldmzda, ite o zaman ikantaza almas yryor demektir. ... ...kendinize tutunun, yanlgya deil. Bazen ben de yanlg iinde olabilirim. Beni fazla bytebilirsiniz. O iyi bir usta! diyebilirsiniz. Bunu dediiniz anda zaten yanlg iindesiniz. Ben sizin arkadanzm. Sizinle yalnzca birok seyyar merdiveni olan bir arkadanz olarak alyorum. ..... Gnlk
128

129