Periyodik Sistemin Tarihesi

Tarihsel sre iinde elementler fiziksel ve kimyasal benzerliklerine gre birok ekilde snflandrlmtr. Bu snflandrmalardan bazlar aadadr. Triadlar ( ller ) Kural : 1817- 1829 yllar arasnda Johann W. Dbereiner, fiziksel ve kimyasal zellikleri birbirine benzer elementleri er elementten oluan seriler halinde gruplandrd. Buna gre Ca, Sr, Ba bir seriyi Li, Na, K baka bir seriyi ve Cl, Br, I dier bir seriyi oluturur. Triadlar kuralna gre, her seriyi oluturan elementler benzer zelliklere sahiptir ve her serideki ikinci elementin atom arl , yaklak olarak dier iki elementin atom arlklarnn aritmetik ortalamasna eittir.

Oktavlar Yasas : 1863-1866 yllar arasnda John A.R. Newlandsn gelitirdii

oktavlar yasasna gre ; elementler atom arlklarnn artna gre sralandklarnda , mzik notalarndaki oktavlar gibi , sekizinci element birinciye , dokuzuncu element ikinciye zellik olarak benzer. Bu almalarn yan sra A.E. Bequyer De Chancourtois, elementleri ; atom ktleleri temelinde , fiziksel ve kimyasal zelliklerine gre , bir silindir zerindeki 16 stuna yerletirerek ilk basit periyodik sistemi oluturmutur.

Mendeleev in Periyodik Sistemi : Elementlerin modern periyodik snflandrlmas , 1869 ylnda Julius Lothar Meyer ve Dimitri Mendeleev tarafndan birbirlerinden habersiz olarak yaplmtr. Mendeleev , elementleri atom ktlelerine gre sraladnda , elementlerin dzenli tekrar eden zellikler gsterdiini fark ederek bir periyodik yasa nerdi. Mendeleev in nerdii Periyodik yasaya gre ; Elementler atom arlklarna gre sralandklarnda zelliklerindeki benzerlikler periyodik olarak yinelenir. Mendeleev in dzenledii Periyodik Sistemde , benzer elementler grup ad verilen dikey stunlara yerleir. Mendeleev in hazrlad Periyodik Sistemde henz bulunmam elementler iin boluklar braklmtr. Atom arlklarna gre sralandklarnda , elementlerin zelliklerinin periyodik olarak yinelendiini gz nnde bulunduran Mendeleev , henz bulunmam elementlerin zellikleri ile ilgili olarak da doru tahminlerde bulunabilmitir. rnein ; skandiyum ( Sc ) , germanyum ( Ge ) ve galyum ( Ga ) elementleri henz bulunmam olmasna karn Mendeleev , periyodik sisteminde bu elementlerin bir ok zelliini tahmin edebilmitir. Mendeleev tarafndan ngrlmemi olan asal gazlar da bulunduktan sonra Mendeleevin periyodik sistemine uyum gstermitir.

Modern Periyodik Sistem

Mendeleev , elementlerin periyodik zelliklerinin, atom ktlelerine ( ktle numaralarna ) gre dizilimleri sonucu belirli bir dzen gsteriini varsayarak periyodik sistem oluturmutu. Ancak periyodik sistemin sre iinde incelenmesiyle, elementlerin atom ktlelerinin dnda baka bir zellie gre sralanmas gerektii anlald. 1913te Moseleyin X nlar ile yapt deneylerde elementlerin atom numaralarn bulmas ve bu atom numaralarnn ekirdek yk ( proton says ) ile ayn olduunu saptamasyla , periyodik sistemin , elementlerin atom numaralarna gre yeniden dzenlenmesi gerektii dncesi ortaya kt. Bunun zerine Moseley, periyodik yasay ; Elementlerin kimyasal ve fiziksel zellikleri artan atom numaralarnn periyodik bir fonksiyonudur, eklinde yeniden tanmlad. Moseleyin tanmlad periyodik yasa bu gn kullanlan modern periyodik tablonun temelini oluturur. Bugn kullanlan modern periyodik sistem , elementlerin artan atom numaralarna gre hazrlanm olup 18 gruptan ( dikey stun ) oluur.

Periyodik tablodaki her bir yatay sraya periyot ad verilir. Toplam 7 periyot vardr. Her periyot metalle balar, soygazla sona erer. Periyot Numaras = En yksek bakuantum says=Yrnge says=Temel enerji dzeyi says Periyot 1. periyot 2. periyot 3. periyot 4. periyot Balang elementi
1H

Biti Elementi Element Says

2He 10Ne 18Ar 36Kr

2 8 8 18

3Li
11Na 19K

5. periyot 6. periyot
7. periyot

37Rb
55Cs 87Fr

54Xe
86Rn

18 32
26

1.Periyot X 2. Periyot 3. Periyot 4. Periyot 5. Periyot 6. Periyot 7. Periyot

Atom numaras en kk

Atom numaras en byk

Ayn periyottaki elementler , en yksek enerji dzeylerinde farkl sayda elektron ierirler.

3Li

4Be

5B

6C

7N

8O

9F

1s2 2s1

1s2 2s2

1s2 2s2 2p1 1s2 2s2 2p2

1s2 2s2 2p3

1s22s22p4 1s22s22p5

Periyodik tablodaki her dikey stuna ( kolona ) Grup ad verilir. Ayn gruptaki elementlerin fiziksel ve kimyasal zellikleri birbirine ok benzer olduundan , bunlara aile de denir. Yaygn olarak kullanlan sistemde 8 tane A ve 8 tane B grubu olarak gruplar snflandrlmtr. Ancak IUPAC( Uluslararas Temel ve Uygulamal Kimya Birlii ) tarafndan nerilen ve nisbeten yeni olan sistemde , gruplar A ve B olarak ayrlmaz; 1. , 2. , 3. , ..ve 18. grup olarak belirtilir. Elementlerin kimyasal zellikleri proton says ve elektron says ( dizilimi ) ile ilgilidir.

8 tane A ve 8 tane B olmak zere toplam 16 grup vardr. 8B grubu 3 kolon ierir. A gruplarna Ba ( ana ) grup, B gruplarna Yan gruplar denir. Gruplar iki ekilde adlandrlabilir. A ve B gruplarna gre 8A grubu ve 10B grubu olacak ekilde (3 tane 8B grubu bulunur ) adlandrlr. Her bir gruba 1 den balayarak 18 e kadar grup numaras verilerek adlandrlr.

1A 1.periyot 2. periyot 3. periyot 4. Periyot 2A 3A 4A 5A 6A 7A

8A

3B 4B 5B 6B 7B

8B

1B 2B

B grubu elementleri ( Gei elementleri ) 4. periyottan balar . Ayn ba( ana ) grupta bulunan elementlerin deerlik elektronlar says ( en yksek enerji dzeylerindeki elektron says) ayn olduundan ( 2He hari ) benzer kimyasal ve fiziksel zellik gsterirler. 2A
4Be 12Mg
20Ca 38Sr 56Ba 88Ra

Elektron dalmndaki son orbital ....... 2s2

. 3s2 . 4s2 . 5s2 . 6s2 . 7s2

Ayn gruptaki elementlerin deerlik elektronlarnn dizilimleri ayn olduundan ayn gruptaki elementler kimyasal olaylarda benzer ekilde davranrlar. Fiziksel zellikleri ise grup ierisinde kademeli olarak deiir. IA
3Li 1A 1s22s1 11Na 19K

II A
4Be 1s2 2s2 12Mg Ne] 3s2 20Ca

Elektron dalm ; 1A grubu elementleri s1 , 2A grubu elementleri s2 ile biter. Ayn gruptaki elementlerin elektron dizilimi birbirine benzer. ( 2He hari )

[10Ne] 3s1

[18Ar] 4s1
37Rb

[18Ar] 4s2
38Sr

[36Kr] 5s1
55Cs

[36Kr] 5s2
56Ba

[54Xe] 6s1
87Fr

[54Xe] 6s2
88Ra

[86Rn] 7s1

[86Rn] 7s2

Periyodik tablodaki elementler , ektron dalmlarndaki son orbitallerine gre de

gruplandrlabilir. Buna gre elementler s, p, d ve f eklinde drt bloka ayrlrlar. Elektron dalm s ile biten elementler s bloku, Elektron dalm p ile biten elementler p bloku ,

Elektron dalm d ile biten elementler d bloku, Elektron dalm f ile biten elementler f blokunda yer alrlar. s ve p bloku elementleri A gruplarn, d bloku elementleri B gruplarn oluturur. d bloku elementlerine Gei elementleri de denir. f bloku elementlerine ise gei elementleri denir . gei elementleri ikiye ayrlr. Temel haldeki elektron dalm 4f orbitali ile bitenlere lantanitler, 5f orbitali ile bitenlere ise aktinitler denir.

s bloku 1s 2s 3s 4s 5s 6s 7s i Gei elementleri 4f f bloku

p bloku

1s
d bloku Gei elementleri 3d 4d 5d 2p 3p 4p 5p 6p

Lantanitler

Aktinitler

5f

Elektron Dizilimi Grup ilikisi Deerlik elektron saylar elementlerin kimyasal zelliklerini belirler. Bu nedenle , elementlerin periyodik sistemdeki grubu d katman elektron dizilimi tarafndan belirlenir. D katman elektron dizilimleri ayn olan elementler ayn grupta yer alr. Elektron dizilimi s ve p orbitalleri ile biten elementler Ana grup ( A grubu ) d ve f ile biten elementler yan grup ( B grubu ) elementleridir. Ba grup elementlerinin grup numaras deerlik elektron saysna eittir. ( He un deerlik elektron says (2 ) grup numarasna ( 8A ) eit deildir )

A Gruplar
IA S1 1H: 1s1 IIA S2 IIIA S2P1 1. periyot 1 A grubu 1. periyot 8 A Grubu 2.periyot 1 A grubu 2.periyot 2 A grubu IV A s2P2 VA S2P3 VIA S2P4 VIIA S2P5 VIIIA S2P6

( Ametal )

2He:1s

( Soygaz )

Li: 1s2 2s1

4Be:

1s2 2s2

5B

: 1s2 2s2 2p1

2.periyot 3 A grubu

rnek : Aada verilen elementlerin periyot ve gruplarn belirleyiniz.

6C: 7N: 8O: 9F: 10 Ne : 11Na: 12Mg : 13Al : 14Si : 15 P : 16 S: 17Cl : 18 Ar : 19K: 20Ca :

B gruplar
III B IV B VB VIB VIIB VIIIB IB IIB

s 2 d1

s 2 d2

s 2 d3

s 2d 4

s 2 d5

s2 d 6

s2 d 7

s2 d 8

s 2 d9

s2d10

21Sc:

[ 18Ar] 4s2 3d1

4. periyot 3B grubu 4. periyot 4B grubu

22Ti

: [ 18Ar] 4s2 3d2

23V:

[ 18Ar] 4s2 3d3

4. periyot 5B grubu

Aadaki elementlerin periyot ve gruplarn bulunuz.

24Cr

: :

25Mn 26Fe 27Co 28Ni: 29Cu: 30Zn

: :

zm :
24Cr

: [ 18Ar] 4s1 3d5

4. periyot 6B grubu

25Mn

: [ 18Ar] 4s2 3d5

4. periyot 7B grubu

26Fe

: [ 18Ar] 4s2 3d6

4. periyot 8B grubu

27Co

: [ 18Ar] 4s2 3d7

4. periyot 8B grubu

28Ni:

[ 18Ar] 4s2 3d8

4. periyot 8B grubu

29Cu:

[ 18Ar] 4s1 3d10

4. periyot IB grubu

30Zn

: [ 18Ar] 4s2 3d10

4. periyot IIB grubu

rnek : Aadaki elementlerden hangisinin periyodik sistemdeki bloku yanl verilmitir ? Element Blok
a) b) c) d) e)
2He 5B 23V 30Zn 57La

s p d s f

zm :
Element a) b) c) d) e)
2He

1s2

s bloku

5B
23V 30Zn 57La

1s2 2s2 2p1

[ 18Ar] 4s2 3d3 [ 18Ar] 4s2 3d10 [54Xe] 6s2 4f1

p bloku
D bloku D bloku f bloku

Cevap D

rnek : Aada baz gruplar ve bulunduklar bloklar eletirilmitir. Bu

eletirmelerden hangisi yanltr ?

Grup a) b) c) d) e) 7A 3A B gruplar Lantanitler gei metalleri

Blok p s d f f

zm : a) b) c) d) e)

Grup
7A 3A B gruplar Lantanitler gei metalleri

Blok
S2 P 5 S2P1 p Bloku p Bloku d bloku f bloku f bloku

Elementlerin Ad ve Sembolleri
Elementler sembollerle gsterilir Element sembolleri yazlrken genellikle elementin latince ya da ingilizce adndan yararlanlr. Baz elementlerin Latince ya da ngilizce adnn ba harfleri sembol olarak seilmitir.bu harfler her zaman byk harfle yazlr. rnein ; Azot ( nitrojen ) iin N, Potasyum ( kalium ) iin K sembol kullanlr. Adlar ayn harfle balayan elementler iin , ba harfin yannda ikinci bir harf daha kullanlr. Bu durumda birinci harf byk, ikinci harf kk yazlr. rnein ; bakr ( cuprum ) iin Cu , Kobalt ( Cobalt ) iin Co sembol kullanlr.

Elementin ad Aktinyum Alminyum Altn

Sembol Ac Al Au

Elementin ad Gm Helyum Hidrojen

Sembol Ag He H

Elementin ad Nikel Oksijen Palladyum

Sembo l Ni O Pd

Antimon
Argon Arsenik Astatin

Sb
Ar As At

ndiyum
yot Kadmiyum Kalay

In
I Cd Sn

Platin
Plton Polonyum Potasyum

Pt
Pu Po K

Azot
Bakr Baryum Berilyum

N
Cu Ba Be

Kalsiyum
Karbon Ksenon Klor

Ca
C Xe Cl

Radyum
Radon Rubidyum Selenyum

Ra
Rn Rb Se

Bizmut
Bor Brom Cva

Bi
B Br Hg

Kobalt
Krom Kripton Kurun

Co
Cr Kr Pb

Seryum
Sezyum Silisyum Skandiyum

Ce
Cs Si Sc