2008N EN Y TASARIMI HANGSYD ?

SOSYAL SORUMLU TASARIMCILAR OBAMA VE GRAFK TASARIM

TRKYEDE BR TASARIM YAYINININ YAAMA ANSI NEDR DERSNZ? VARSAYALIM YAADI, KAINA KADAR DAYANIR? SALIKLI BR MR BEBLR MSNZ ONA, DOYA DOYA SRDRLMNDEN PERSPEKTFTEN, ERGONOMDEN, TPOGRAFDEN BAHSETMESNE GNLNZ RAZI OLUR MU? OK AILMA, BOULURSUN! DYE BAIRASINIZ GELMEZ, EBEVEYN DAMARINIZ KABARMAZ MI? ELNZ KORKAK ALITIRMAZ MISINIZ H FARKINA VARMADAN? DEKORASYONLA TASARIM AYRIMINI YAPMANIN TEHLKEL SAYILDII, TASARIMI UNVANLARIN SONUNA EKLEMENN YEN MODA OLDUU BU DYARDA TASARIM GAZETES YAPMAK DEL MDR SAHDEN? MD HELE? TAM ZAMANI BANA KALIRSA! DI TCARET MSTEARLII VE TRKYE HRACATILAR BRL, ENDSTRYEL TASARIMCILAR MESLEK KURULUU LE ELELE VERM DESGN TURKEY DLLERN HAYATA GERM, TASARIM OKULLARI ULUSLARARASI PLATFORMLARDA KENDN GSTERMEK N BRBRYLE YARIIRKEN, MMARLARIMIZIN DNYANIN DRT BR YANINDA SERGLER YAPILIP, STANBULDA BR TASARIM MERKEZ AILMIKEN RADKAL TASARIM GAZETESNN REENKARNASYONU N DORU GN BUGN. FARKLI DSPLNLER BULUTURMA NYETYLE TASARIM SZCNN ALTINI BOALTMAYAN, BLGLENDRD KADAR DNMEYE KIKIRTAN DOLU DOLU BR GAZETE YAPMANIN KEYFN SRMEK; BLGY SZEBLEN, FKR PAYLAABLEN, GEN KTLELERE EREBLEN SORUMLU BR YAYININ TADINI ALMAK LAZIM ARTIK! KALE TASARIM MERKEZNN AILII N STANBULA GELEN ANDREA BRANZINN SZLER KAFAMDA: CEVABI OLMAYAN SORU: NEDEN TASARIM? BRAZ DETREREK, KENDME SORUYORUM. NEDEN TASARIM GAZETES? NK TASARIM GAZETESNN KEND DE, BALI BAINA BR TASARIM PROJES. NK GRAFNDEN ERNE, YAZARINDAN FOTORAFISINA, TASARIM GAZETES HAZIRLAMANIN SREC DE PEK NCELKL, PEK KALABALIK. NK EKONOMK KRZ, OBAMAYI, SUSUZLUU, YEME YA DA LM TASARIM GZLNDEN RDELEMENN ESKZ YAPMAKTAN FARKI YOK; O KADAR KIKIRTICI, O KADAR BAIMSIZ! NK YAZMAKLA ZMENN KALP ARPINTISI PEK BENZER FARK EDECEKSNZ K ELNZDEK TASARIM GAZETES N OK SAYIDA TASARIMCI VE MMAR KALEM ALDI, FKRLERN BU KEZ ZGLER YERNE SZCKLERLE FADE ETT. DOPDOLU BR ERK IKTI ORTAYA, TASARIM GAZETES YAPMANIN TAM SIRASI OLDUUNU FISILDADI KULAIMIZA, BR KERE DAHA. FAZLA AILMAKTAN ZARAR GELMEDN GRDK SONUNDA; K, HAVA UYGUN, DENZ SAKN OLSUN KYDE BR DE DEL BULUNSUN! NMZDEK AY GRMEK ZERE... UMUT KART

AKMA RNLERN AKILMASI

SANTRAL BULUMALARI:

AKM

BNALARIN AKLI NEREDE?

RADKAL-KALE TASARIM MERKEZ BRLYLE HAZIRLANMITIR.

18 OCAK 2009

SAYI 01

RAD?KAL??N OKURLARINA ARMA?ANIDIR.

02

18/01/2009

03

GMK 30 Yan Kutlad

Grafikerler Meslek Kuruluu (GMK) bu yl 30. yan kutlamas sebebiyle, kurulua bal yeler bir araya geldi. Suadada gerekleen toplantda Ynetim Kurulu Bakan Yeim Demirin yapt al konumasyla balayan etkinlie Blent Erkmen, Cemalettin Mutver, lhan Bilge, Selahattin Snmez, Umut Sdak, Ayegl zer, Emre Senan, Burcu Kayalar, Rauf Ksemen, Umut Sdak, Aye Karamustafa, Yeim Demir, Yurdaer Altnta, Tlay Ulukl, Osman Tl, Turgut Erentrk gibi sektrn nde gelen isimleri katld. Ayrca meslekte 30, 40 ve 50 yllarn geride brakanlara da plaket verildi. (www.gmk.org.tr)

Bar akmakc

Miamide ki Trk
Aziz Saryer, talyan Altreforme markas ile ortak bir almaya imza att. Teknolojik gelimelerle birlikte sanayiden sanata doru akmaya balayan tasarm grafiklerine katkda bulunan Saryer ve Valentina Fontana imzal almalar, 3-6 Aralk tarihleri arasnda Design Miamideydi. Ezamanl olarak 4-7 Aralk tarihlerinde gerekleen bir dier sergi Art Asiada ise sanat ve tasarm bir araya getiren almalaryla tandmz Yiit Yazcnn almalar yer ald. Miamide ilk kez gerekletirilen fuar kapsamnda 17 lkeden toplam 44 sanat katld.

Emre Arolat Architectse Bir dl Daha

EAA-Emre Arolat Architects, Antalyadaki Minicity Model Park projesiyle dnyadaki nemli mimarlk dllerinden biri olarak kabul edilen Architectural Review Awards for Emerging Architecture dllerinden Commended dalnda dle layk grlerek, bu dl ikinci kez Trkiyeye getirdi. EAAEmre Arolat Architects, 2006 ylnda da Dalaman Uluslararas Terminali ile AR Awards jrisi tarafndan Highly Commended dlne layk grlm ve Trkiyede bir ilki gerekletirmiti. Bu yl dle layk bulunan ve yapm 2004 ylnda tamamlanan Minicity Maket Parknn bildik yapsal kodlarn dnda bir rtler silsilesi olarak antsallamas, toporafyann etkileyici kullanm ve getirdii klielerden uzak zmler nedeniyle bu dle layk bulunduu belirtildi. dl alan dier yaplarn da yer ald sergi ise RIBAnn Londradaki binasnda, ubat 2009 sonuna dek grlebilecek. (www.emrearolat.com)

AKMA
Trk Gencinin talyadaki Baars
Samsung Electronics Italia ve ADI (Associazione per il Disegno Industriale) ortaklnda gerekleen ve gen tasarmclarn katld Samsung Young Design Awardn ikincisi sonuland. Bu yln konusu Srdrlebilir Bir Yaam in Dijital zmlerolan yarmada finale kalan 10 proje arasndan, kullanllk, yenilikilik ve retilebililik kriterleri gz nne alnarak seimler yapld. dller Samsung Electronics Italia Bakan Sang Chul Lee ve Seul Design Center Team Bakan Kook-Hyun Chung tarafndan verildi. Yarmada birincilii Politecnico di Milano Endstriyel Tasarm Departman Servis Tasarm Blm 2. snf rencisi Maral Knran ald. Knran Proje Diabynin, 6-12 ya aras diyabetik ocuklar iin, kandaki glukoz orann kzltesi ile lebilen saat tasarmyla diyabet ocuklarn, hastalklarnn gereklerini uygurlarken, toplum ierisinde bunlar saklamak yerine rahata ifade edebilmelerini salayacak bir rn olmasna zen gsterdiini belirtiyor.

Melis Pekand

stanbul ve tesi
Tabanlolu Mimarlkn son dnem gerekletirdii iler arasndan seilen 17 proje, stanbul ve tesi bal altnda Londrada RIBA (Ingiliz Kraliyet Mimarlar Birlii) galerilerinde sergilendi. Tasarm ve kratrl Japon sanat grubu WOW tarafndan yaplan, zgn imajlarn evreledii sergileme ortam izleyiciyi iine alarak, mimari mekann dijital grselletirilmesi ile orada olmak algs yaratyor. Mimarn ve projelerinin stanbul ile direkt ilikisini ortaya koyan sergi bal, tesi ile serginin kendisi dahil, dier kltrlerle, corafyalarla, disiplinlerle ilikiye ak olma niyetini ve atlan admlar vurguluyor. Hollandal kitap tasarmcs Irma Boom tarafndan tasarlanan ve ilk basm Hollandada ngilizce olarak gereklestirilen T-Projects balkl kitabn yayna hazrlanmas da stanbul ve tesi sergisiyle ortak bir sreci paylayor. Sergi Londradan sonra stanbul, Tokyo, Amsterdam ve Viyanada izlenebilecek. (www.tabanlioglu.com.tr)

Oya Akman Red Dot Sergisiyle Dubaide

3-7 Aralk tarihlerinde Dubaide gerekleen Index Fuarnda uluslararas tasarm arenasnda byk nem tayan Red Dot dllerini alm rnlerin yer ald bir sergi dzenlendi. 1000den fazla markann son yllarn ykselen merkezlerinden biri olan dubai pazarna girmek iin kendilerini anlattklar fuarda gerekleen sergide, Grohe bataryalar, Rosenthal seramikleri, WMF sofra aksesuarlar, Adidas gne gzlkleri, Peggenpohl Porsche mutfaklar, Tupperware ev gereleri, Electrolux ev aletleri, iGuzzini aydnlatmalar, Bodum mutfak gereleri, Apple iPhone gibi rnlerin yan sra Trkiyeden de baarl tasarmcmz Oya Akmann Bembeyaz isimli beyaz porselen bardak takm yer ald. (www. indexexhibition.com)

RNLERN AKILMASI
Trk Dil Kurumu dilimize belki oturgal gtrgeci sokamad ama akma kelimesi gnlk konumaya oktan girdi. Her eyin ve herkesin taklit edildii akmata milenyum devrinin parlayan yldz ise lks rnler oldu. Marka Konferansnda markay srtndan vurup sahteyi bile bile alan mteriyi ve yaratt pazar anlatan pazarlama uzman Sarah McCartney; Eer bir markanz varsa bilin ki biri onun sahtesini retiyordur diyor.
Taklit adresler
Taklitle deirmenin suyunu dndren Forever 21 adl Amerikal maazann internet sitesindeyim. Bir ay nce defilelerde beendiim Chloeler, Stella McCartneyler, nanslarla yeni bedenlerindeler. Kimisi anteni oynam bozuk grnt gibi karmda, kimisi de akma maml olduunu aktrmyor. Taklitler, zendirmek iin ike yapyor adeta. 645 dolarlk bir Chloe bot, olmu 28 dolar. stelik arada gzn grebildii 617 dolarlk bir fark bile yok. Taklidin fiyat bl performans asndan kar konulamaz dnyasnda bu sefer Steven Maddena uzanyorum. Uzun zamandr beendiim Christian Louboutin, Balenciaga ve Dior ayakkablar yeniden yorumlanm gibi. Ayakkabda srekli esinlenesi tutan bu marka, bazen hakkyla kopyalarken bazen de elinin ayarn karyor. Yani ii mahkemeye gtrseniz mzikteki 8 mezrn benzemesinden sonra alntya giren nakarat gibi ispata gerek bile kalmayacak. Bu iin operasyon ksmn nterpole brakacakken, taklit konusunu yerinde incelemeye gidiyorum. Adresi yazyorum ve oktan sayfadaym. Ebay.com, ana sayfasnda sahteyle sava iin koyduu bir dolu belgeye ramen alclarn ve satclarn sahte rnler alverii iin birbirlerini ispiyonlamad taklit diyar. Rick Owensn 1500 poundluk ceketinin sahtesinin 99 pounda Rick 0(sfr ile)wens olarak yazldnda bulunan akl kp. Ya da akma kelimesinin ngilizcesi sihirli replikay arattnzda bu diyara alan kap. Bu iin ustalar ise ok uzaklardan Uzakdoudan geliyor. in, Kore ve Hong Kong her rn klonlyor ve dnyaya burada atklar dkkanlar sayesinde gnderiyor. amzda nlleri takip trendini hakkyla yaatan asos.com ise konuyla ilgili son ama en zevkli ziyaretim. Kate Moss, Sienna Miller, Victoria Beckham ve benzerlerini arama alanna girdiinizde karnza bu nllerin giydii tm kyafet ve aksesuarlar kyor. Marka Konferansnda, sahtecilik konusunu anlatan Sarah McCartney ile konunun boyutlarn tartyoruz. Ne olacak bu akmann hali diye sorduumda, Dnya ticaretinin %10unu sahte rnler pazarnn oluturduunu sylyor. Hatta kayt d olan kk iletmelerin aslnda bu oran daha da ykselteceini ekliyor. Deneme riski olmakszn en ok anta, gne gzl, kozmetik ve parfmlerin kopyalanp satldndan bahsediyor. Eer bir markanz varsa bilin ki biri onun sahtesini retiyordur diyor. Sahtecilik konusunda ngilterenin gl olan Primark rnek vermeden geemeyen McCartney, taklitiliin evresel boyutundan da sz ediyor. Saint Martins School of Fashionn pazarlama direktr, ngiliz markas Primark Oxford caddesinin sonunda bir p arazisine benzetiyor. Oradaki kyafetler(ynlar) defilelerden hemen sonra kopyalanyor, mteri satn ald rn sadece birka kere giyebiliyor ve sonra pe atyor. Yani bir taraftan bu kt taklitler aslnda savurganlk diyor. gidiatn ister istemez kafamda senaryolatryorum. Buna gre u hikayede kendimi rahat hissetmiyorum: 28 dolar kadar komik bir paraya Forever 21den ediniyorum. O defilede grdm ayakkaby. Sonra bunu giyiyorum k bir davette. (Tasarm olduu iin k bir yeri de kaldrma ihtimali var) Sonra arkadam soruyor: Chloe mi bunlar? Bayldm ben bu sezon bunlara. Yok, Forever 21. Bu ay bir evimi satamadm iin bununla idare ettim diye cevaplyorum. nk trend ve a bu tip rnlere sahip olmay gerektiriyor. Chloe ayakkab yapmsa alacam, Guccinin x model antas kmsa takacam... Bu ie elimi verince kolumu alamyorum; meer antam sahte Louis Vuittonmu. Ayakkabm akma Chloe. Gzlklerim iporta Tom Ford. Kullandm Ipod inden getirtme. Okuduum kitap korsan. Burnum yaplma, sam ek. Ben ben deilim, kim olduklarn tam bilemediim bir sr insan sadece bir bedene sdrmaya alyorum. Gerekten komik paralara tasarm rnlere ulamak ok kolay! akma kullanrken aklma ihtimali kimseyi ldrmez diyorsanz, burun bile kanatmaz bunlar.

ngilterenin En yi dl Bir Trkn

1995 ylndan beri ngilterede yaayan ve kurduu Top Floor markasyla adndan sz ettiren Trk tasarmc Esti Barnes, Elle Decoration dergisinin her sene dzenli olarak verdii British Design Awards dlnn bu sene sahibi oldu. Tom Dixon ve Ron Arad gibi yldz parlayan tasarmclarn arasndan Esquire isimli boyutlu hal tasarmyla syrld Barnes. Best of British dln evine gtrd. ldeki kum tepelerinden ilham alan tasarmn uygulama ve teknik anlamda geliim salad iin dle hak kazand belirtildi. (www.topflorrrugs.com)

katklaryla

Editr: Umut Kart Katkda Bulunanlar: Erkan Aktu Sayfa Tasarm: Emre Senan Tasarm ve Danmanlk: Emre Senan, zge Gven Uygulama: Taylan Polat Danma Kurulu: Serhan Ada , Erdem Akan, Fsun Curaolu , Yeim Demir, mer Durmaz, Alpay Er, Cem Erciyes, Serta Ersayn, Hakan Ertem, Gran Gkyay, Korhan Gm Gamze Gven, Glay Hasdoan, Zeynep Bodur Okyay, Suha Ozkan, Kuya rs hsan Bilgin, Tansel Korkmaz, Nevzat Sayn, Emre Senan Reklam Direktr: zer Topkaya Reklam Mdr: Korhan Kesici Reklam Rezervasyon: Tayfun Elaldrsn Reklamlar iin Tel: 0212 505 6486 Fax: 0212 505 74 79 Doan Medya Center 34204 stanbul Radikal Sanat Tel: 0212 505 6494 Fax: 0212 505 69 61 sanat@radikal.com.tr, umutkart@kaletasarimmerkezi.com Radikal'in cretsiz ekidir.

akma senaryo
Lks rnlerin, eee altn semer de vursanz eek eektir deyimini bozmaya altn biliyoruz. Hatta Cem Ylmazn son filminde taklit Rolex kol saati kroluu ifade etmek iin birden fazla kere kullanlyor. Taklitmetre deilim ama sahte

04
mer Durmaz Erdem Akan
Obamann baarsnn asl nedenleri arasnda; Amerika kaynakl kresel ekonomik krize olan tepki, gemi dnem cumhuriyeti ABD bakannn eletirilen politikalar ve daha birok hakl neden saylabilir. Gelin biz, kampanyann tasarmclar iin nemli ksmna, seim kampanyasnn pazarlama stratejisinin ierisindeki tasarmn yerine deinelim. Obama, aday adayln ilan etmeden nce, Amerikan bayrann renklerinden oluan, doan bir gnei simgeleyen ve de Obamann Osu anlamna gelen logosunu tasarlatt. Logo, Sol Sendera sipari edilmiti. Tasarm kuramcs Steven Heller, Sendern u szlerini kayda ald: Senatr Obamann her iki kitabn da hemen okuduk. Umut, deiim ve krmz ile mavi konusunda yeni bir bak as (krmz ve mavi ile blnm eyaletler deil, tek bir lke) dncelerinden olduka etkilendik. Kampanyasnn Amerikan politikasnda tamamiyle yeni bir eyi sunuyordu: Yeni bir gn. Logo, kampanyann grsel kimlik mesajn iletmede ksa srede baar salad ve tm fikirlerin merkezine oturdu. Yossi Lemel gibi dnyaca nl grafik tasarmclar O harfinden hareketle afiler tasarlayarak kampanya dndan da bamsz olarak Sendern kimlik tasarmnn srdrlebilirliini desteklediler. Obamann Hillary Clinton karsnda elde ettii Sper Sal baarsndan sonra birok yaratc yetenek Obamann kazanmas iin seferber olmaya balad. www.barackobama.comda Obama iin Sanatlar bal altnda Lance Wyman, Gui Borchert, Scott Hansen, Jonathan Hoefler, Robert Indiana, Shepard Fairey ve daha birok nemli isim birer paragraf destek mesajyla birlikte geliri kampanyaya kalmak zere afilerini sata kard. Obama yanls giriimler arasnda designforobama.org adnda bir site bulunmaktayd; tasarmclar destek amal afi tasarmlar yklediler. 30reasons.org sitesinde ise; bilinen ve bilinmeyen grafik tasarmclar tarafndan yaplan, cretsiz indirilebilen afiler bir araya topland. Steven Heller, aklad: Tasarmclarn en iyi konutuklar an, tasarladklar andr ve designforobama.orgda bulunan ama tanmlamas ile akland zere, ou tasarmc iin tercih edilen ortam afi olmutur. Bir ka cesur meslektamla 2002 ylnda ilk bamsz tasarm sergisini organize ettiimiz gnden beri, Trk tasarmclar iin srdrelebilir modeli sanat galerilerinde ve tasarm sergilerinde gryorum. ki sebepten: Sanat artk biricik olmak ile ilgilenmiyor, oaltyor-seri retiyor. O zaman sanatn boaltt bu biricik olma alann neden tasarm doldurmasn? Trkiyede tasarm kelimesi daha ok endstriyel kelimesinden sonra geliyor. Ne ilgintir ki, byle olmasna ramen Trkiyede tasarmn endstri ile ilikisi hala salkl deil. Fason retime dayal endstriyi ikna etme, bilgilendirme ile zaman harcamak, ksaca beklemek yerine rn tasarlamak bana daha doru geliyor. Starbucks Coffee Trkiye 5. Yl Tasarm Sergisi, bu inan ile kuratrln yaptm yedinci sergi. Ve farkediyorum ki heyecanm ve hayallerim hala cok canl. Bunun iin de bu sergiden kaynaklanan sebeplerim var: Sergi Trkiyenin en iyi tasarmclarndan 35inin gelitirdii 28 yeni projeden oluuyor. Nicelik bakmndan ok zengin olmayan lke tasarm arivine hatr saylr ve nitelikli bir katk. Yaasn retim!

18/01/2009

05

GRAFK TASARIM

BR SEM

KAMPANYASININ

SONUCUNDA

ZGRLK VE KAHVE

YAASIN RETM,

bilgisiyar kontrolunde retildi) zgrl eklenince tasarmclar sadece hayalleri ile snrland. Yaasn zgrlk! 1544 ylnda Tahtakalede tarihin ilk kahvehanesi ald gnden bugne deimeyen tek ey, kahve sevgimiz. 464 yl sonra bu sevgi, ada tasarmclarn yaratcl ile birleerek ilk kez bu corafyann hayallerindeki fincanlar birarada grmemize imkan verdi. Proje ve sergi bu adan bakldnda bir kat daha heyecan verici. Yaasn kahve! (*) Projeye katlan tasarmclar alfabetik sra ile : Erdem Akan, Bora Akay, Yonca Alay, Oya Akman, Hatice Armaan, Murat Armaan, Ylmaz Aysan, Murad Babada, Ali Bakova, Ahmet Baar, Alper Bler, Birsen Canbaz, Ela Cindoruk, Guillaume Credoz, Beste Miray Doan, Zeynep Fadllolu, Emre Gntrkn, Hakan Gencol, Gamze Gven, Ik Grgn, Gaye Kalavl, Betys Levi, Zeynep Kksal, Koray zgen, Gnnur zsoy, Nazan Pak, Derin Saryer, Adnan Serbest, Kunter ekerciolu, Taner ekerciolu, Boa imir, Sadi Tekin, Emine Nursel Boztepe Turan, mer nal, Ylmaz Zenger.

NE DERECE
ETKL OLABLR?
Barack Obamann zaferi tm dnyada sevinle karland. Obamann hem seim zaferini, hem de insanlarn byk sevgisini kazanmasn salayan ise, ABD tarihinin en baarllarndan biri saylan seim kampanyas oldu. Kampanyann baarsnn ardndaki David Plouffe ile David Axelrodun stratejileriyle birlikte grafik tasarm ve sanal ortamn tm nimetlerinden faydalanld. Genlere ulald, rekor dzeyde ba topland ve Obama siyah olmasnn da nne karabilecei dezavantajlar at.

Tasarm Algsnda McCain ve Obama Fark

Belli ki, iki adayn kampanya tonlamalarnda olduka fazla fark var. Derine inildiinde, neredeyse tasarmla ilgili her ey hakknda detayl tartmalarla karlayorsunuz: Her bir adayn seilmi yaz karakterleri, web sitelerinin sayfa dzeni, Obama ile McCain yaklamlarnn marka zellikleri; O harfini Obamann kendine ait yapp yapamad... Applen MAC ve PC tartmasyla ilgili kyaslamal reklam kampanyasnn uyarlamas fark aka gsteriyor (bildiiniz gibi grafik tasarmclarn ou MACi tercih eder): Obama=MAC ve McCain=PC. Adaylarn tipografik tercihleri Paula Scher gibi tannm tasarmclara u mesaj veriyor: McCainin logosundaki yaz karakteri Optima,. Obamannki ise Gotham. ki yaz karakterinin arasndaki kalnlk fark, adaylarn kampanyalarnn hacimlerini gsteriyor. Sradan insanlarn aksine tasarmclar bunun ne anlama geldiini anlad. Halk bunu igdsel olarak kavrad. Sadece eski ve yeninin farkyd.

Starbucks Coffee, bu nemli projenin hazrlk almalarnn en bandan beri ierik konusunda bizi zgr

brakt. Bu zgrle bir de retim tekniinin (rapid prototype teknii ile ileri mhendislik plastiklerinden

nternet ve Saysal Maceralarn Nimetleri

Obamann aday adayln ilan ettii gn 4,5 milyon kii web sitesine girerek sitenin kmesine neden oldu. ken ilk sitenin tasarm iki hafta srmt. Yeni siteyi, Facebookun kurucu ortaklarndan Chris Hughes, 1.5 ay gibi ksa bir srede batan ele alarak yeniden yaplandrd; semenlerin kampanyay dorudan desteklemesini salad. Bylece gnll semenler kendi bloglarn ya da kiisel sayfalarn kampanya sitesi zerinden oluturabildiler. Sanal ortamdaki facebook.com, flickr.com, twitter.com gibi popler sosyal alar bata olmak zere, birok sanal mecrada demokrat adayn dorudan ya da dolayl olarak reklam yapld. Ulusal sorunlar hakknda semen beklentilerini anlamak iin evrimii anketler dzenlendi. Bir dier sanal ortam ata da oyun sektrnde yaand. rnein Zensoft tarafndan hazrlanan, Super Obama World adl oyunda sradan vatanda olarak oyuna balayan Obama, talarn iine saklanm pastay yedii zaman takm elbisesini giyiyor ve rakiplerine kar yenilmez hale geliyordu. Robert Sunding ve William Jacobson tarafndan tasarlanan oyun, evrimii olarak oynand.

Sonu
Belki, sadece belki, tasarm ve toplum iletiimi bu sefer bir farkllk yaratabildi. Atlantiin bu tarafndan yazdmda, bu derece saplantl, adli inceleme biraz fazla gzkyor olabilir. Yine de benim iin bu soru kalcln koruyor, tasarm bir seimin sonucunu etkileyebilir mi?

06

18/01/2009

07

Umut Kart, Yasemin Kse

anakkale Seramik, Kalebodur ve Kalekimin santralistanbul ana sponsorluu kapsamnda, stanbul Bilgi niversitesi Tasarm Kltr ve Ynetimi program ile birlikte oluturulan Kale Tasarm Merkezi, getiimiz Kasm aynda ald. Merkez, 2009 ylnda birbirinden arpc pek ok projeye imza atacak.

Farkndalk, paylamclk, disiplinleraras kavramlarnn bir bir iinin boaltld gnmzde Trkiyede tasarm kltr oluturmak adna, rekabeti olabilmek iin, tasarmclar, niversiteler, sanayiciler, reticiler olarak yerel kaynaklar nasl kullanacamz konusuna hep birlikte kafa yormak amacn gdebiliyordu bir grup, ve bir niversite ile ibirliine balyordu. ok sradan deildi durum! Karlkl el skt taraflar, kollar svand zerk bir merkez yaplanmalyd. Dinamik olmalyd. Yeniliki ya da eletirel olmak yetmezdi; proaktif davranabilmeli, farkl bak alarn,

ayr disiplinleri birletiren bir kpr yerini tutabilmeliydi. Konferanslar gerekletirebilmeli, sergiler dzenleyebilmeliydi, yaynlar yapabilmeli, sanal mecralar oluturabilmeliydi. Kaplar ak durmalyd merkezin; projelere, isimlere, tasarmlara, dlere ve szlere Olabilir miydi gerekten? Oldu! 60l yllara uzanan bir retim deneyimi ile 2009u geride brakan bir tasarm vizyonunun nihai rn, sanayi- niversite ibirliinin rnei haline geldi Kale Tasarm Merkezi. Yapacak ok i vard, harekete gemeli, tan altna elini koymalyd! Fazla zaman gemeden, merkezin adresi belirlendi. Eski

Silahtaraa Elektrik Santralnn Bilgi niversitesi tarafndan bir kltr, sanat ve eitim platformuna dntrlmesiyle hayat bulan, stanbulun yeni ekim merkezlerinden santralistanbul da mimar Nevzat Sayn imzasn tayan eitim yaplarndan birinin iinde bir buluma noktas konumland. Evet, buras buluma noktasyd tam olarak. Yl iinde Tasarm Mutfa balyla tasarm rencilerini profesyonellerle buluturacak yer de buras olmalyd, potansiyel projelerin yaratc zekalarn birletirecek yer de. Ardndan zenle danma kurulu oluturuldu; farkl alanlarda faaliyet

gsteren 30 isim Kale Tasarm Merkezinin rotasn izmek amacyla kafa yoruyordu, tam da bata hayal edildii gibi. Ve sonra yol izildikten, ekip oluturulduktan sonra kaplar ald. stelik, Andrea Branziyle! Derken Radikal Tasarm Gazetesini sahiplendi KTM; yeniden hayata gemeliydi yayn. Daha din, daha kapsaml Trkiyede gerekletirilen tasarm faaliyetlerinin duyurulabilecei, bilginin paylalabilecei bir mecra gerekliydi. Tpk, yapmna balanan portal gibiSanal bir dil de lazmd KTMye; etkileim gerekiyordu, paylam kadar. Yaplanlar, yaplacaklarn ipucunu veriyordu besbelli

Tasarmclar ile sanayiciler arasnda aktif tasarm almalarnn gereklemesine arac olmak, tasarm eitimine ve Trk tasarm belleinin olumasna katkda bulunmak, kresel tasarm bak asn tanrken uluslararas platformlarda Trk slubunu tantmak, gen baklarn mesleki yeteneklerini ykseltecek know-hown paylalmasn salamak, Trkiyedeki tasarm odakl firmalar arasnda genel bir takm anlayn harekete geirmek hedeflerindeki KTM hayata yeni geti, alnacak yolu ok. zlemek yetmez; dnmek ve paylamak gerek. Bekleriz!

STANBULDA TASARIM MERKEZ

KRZ VAR DYE TM LER DURAMAZ!
KALE GRUBU YNETM KURULU BAKANI ZEYNEP BODUR OKYAY, TASARIM MERKEZN KURARKEN HEDEFLEDKLER ANLATIYOR: TOPLUMDA FARKINDALIK VE PROJE KLTR ORTAMI YARATMAK...
Kale Tasarm Merkezi projesine hayat veren isimler, Zeynep Bodur Okyay ve Serhan Ada.
Bir tasarm merkezi kurma fikri nasl olutu? Yllardr yurt dndaki fuarlara katlyoruz oradaki firmalarla yakn ilikilerimiz var ve oradaki baz kltrel aktivitelerde de ahsen veya grup olarak da bulunuyoruz, gryoruz. Hayal gc fabrikalar denilebilecek, gerekten de yaratcl tevik eden, onlara ortam salayan rnekler var. Bunlar gzlemleyince biz de Kale Grubu olarak byle bir ortam oluturalm istedik. Tasarm, yaptmz iin bir parasysa, onu sahiplenmemiz gerektiini dnyorsak, bunu farkl bir bak asyla da deerlendirmemiz gerekir diye dndk. Tasarm konusunda toplumda farkndalk yaratmay amalayan, bir proje kltr ortam ve Trk tasarmn uluslararas ilikiler iine sokabilecek bir platformu oluturmak, tasarma 360 derece yaklalan ve disiplinleraras almalara olanak salayan bir ortam gelitirmek dncesi balangtaki k noktalarmzdan biri bu oldu. Byle bir merkezin tasarm dnyasna katks aikr; peki Kaleye katks ne olacak dersiniz? Tasarmlarmz irketlerimizin bnyelerinde kurduumuz tasarm departmanlarmz aracl ile yrtyoruz. Bu blmlerde alan arkadalarmz, bizi ilgilendiren tm sektrlerin yurt ii ve yurt d fuarlarn izlemelerini salyor, ayrca zellikle yap grubu iin ilikili olan dizayn, deco, mimari vs. alanlarnda ngrnm showlarna katlm ve trendlerden de bilgilenme imkan salyoruz. Yurtdnda ibirlii yaptmz firmalarla ortak eitim programlar gerekletiriyor, bilgi ve grglerini arttrmalar iin seyahat programlar oluturuyoruz. niversitelerle ibirlikleri ve programlar gelitiriyoruz. Yllardan bu yana bata talya olmak zere, pek ok lkenin eitli tasarm ofisleriyle, renk trendlerini oluturan firmalarla, yerli ve yabanc tasarmclarla ibirlii yapyoruz.Tasarm birimimizi, kendi iinde retip paylaan bir ey olmaktan karmada, da amlarn salamada, devinim iinde olan bir kaynaktan beslenmelerini ve gelimelerini salamada byk yarar olacan dnyoruz. Kriz pek ok firmann geri adm atmasn salarken, Kaleden byle bir giriim gelmesi ok takdire ayan Krizin tasarm odakl sektrlere etkisi ne olacak sizce? Kresel krizin dnya ekonomileri zerinde borlanma, yatrm ve byme dinamiklerine olumsuz yansmalar olduu bir gerek. Mali piyasalarda gven ortamnn iyilemesini ve finansal sistemlerin likidite ve sermaye asndan kuvvetlenmesini salamaya ynelik tedbirlerin piyasalarda istikrarl bir ekilde olumlu eilimlere ne zaman dnlebilecei konusu ise henz bilinmemektedir. Kresel ekonomi bileik kaplar dengesi eklinde ileyen bir sistem. Bu trblanstan tm sektrlerin olumsuz etkilenmesi kanlmaz. Ancak kriz var diye tm ilerimizi durdurmamz da sz konusu deil. Tasarm artk tm dnyada rekabetiliin en nemli unsuru. Dolaysyla tketimin ksld dnemlerde tasarm odakl sektrlerin farkllaarak rekabette ne kabileceklerini dnyorum. Al Andrea Branziyle yaptnz... Tasarma yaklammzda olabildii kadar yakn alanlarla olan akrabaln gzeterek, ada sanatla olan alann gitgide flulat yeni durumu da gz nne alarak bir birliktelik dndk. lk konuumuz, hem tasarm ve hem de mimari alanda syleyecek sz olan biri olsun istedik. Serhan Adann nerisi olan Branziyi konuya ok uygun bulduk.

ERS YOK K, DIARISI OLSUN!

STANBUL BLG NVERSTES TASARIM KLTR VE YNETM PROGRAMI DREKTR SERHAN ADA MERKEZDEK BAIMSIZ YAPININ ALTINI ZYOR.
Tasarm Merkezinin niversitedeki konumlamas nasl? zerk mi? Kale Tasarm Merkezi niversitenin eitli birimleriyle kaynak alverii olan ancak dar da hizmet sunan zerk bir yap. Tasarm Merkezi srecinin bandan beri siz de iin iindesiniz. Projenin kndan bahseder misiniz? Ama neydi? Ama niversite- zel kesim ibirliinin tasarm ortak paydasnda ve birlikte gelitirilecek bir platformda somutlatrlmasyd. Bunun iin baka rneklere baktk. Bu konuda mimarlk - tasarm-zel sektrden uzmanlarn, profesyonellerin grlerine bavurduk. Bu ibirliinin her bir tarafn kendi gnlk ilerinde kulland geici bir alveri olmamasna bastan beri zen gsterdik. eitli frsatlarda ibirliini snadk. Hazrlk srecini uzun tutmaktan ekinmedik. Kale Tasarm Merkezinin projelerine baka niversiteler de dahil olabilecek mi? Elbette. Hem de sadece tasarm, mimarlk deil, sosyoloji, psikoloji isletme rencileri ve hocalarnn da hangi niversiteden olurlarsa olsunlar yararlanaca, buluabilecei bir yer olsun istiyoruz. Tasarm Merkezine dardan proje nerilebilecek mi? Merkez ak bir yer. Biz fikir sahiplerine kapy sonuna kadar atk. erisi yok ki dars da olsun. Tam tersine nerileri bekliyoruz.

08
Umut Kart

21/12/2008

09

TASARIMCI SREKL HATA YAPAR

talyan tasarmnn nde gelen isimlerinden Andrea Branzi, Kale Tasarm Merkezinin al iin Trkiyedeydi. Branzi, sorularmz yantlarken, hata yapmann tasarmclar ve ilerleme iin deerine iaret etti.
Ekonomik krizin tasarm zerindeki etkisinden balayalm m? Krizler bata her zaman zararl olabiliyor ama daha sonra geliim iin yararl hale geliyorlar. Deimek gerektiini gsteriyor temelde. Ve tasarm da deiime hizmet ediyor ite. talyan Tasarm, ilk baladnzndan bu yana nasl deiti dersiniz? Aslnda, ben 1960larda almaya baladm. O zamanlar dnya daha farklyd, nemli olaylar sregeliyordu. ok sert, karmak bir kltr vard ortada. Modernite fikri, ok gl ve rasyonalistti. Radikal hareket zerinden tanmlamay denersek Bugnn tasarm anlaynn radikal hareketi nasl olurdu? Bahsettiiniz, 1960larn sonunda gelen radikal hareket, bir ok dncesini gerekletirebildi. Bugn ayn isimle bir radikallikten sz etmek mmkn deil. Bugn bir realizmden sz etmek olas, radikal hareket realizme dnt. O zaman gerekliin farkndaydk, imdi de bugnn gerekleri nem kazanmal. O zaman giritiiniz radikal hareket, daha sonraki yllarda, sizin ilerinize nasl yansd? Dil olarak, stil olarak bir etkiden deil, akli bir etkiden sz etmek mmkn. Bu tip deneysel bir aray, benim ilerimde her zaman baki. talyan tasarmnn en byk baars ve baarszl neydi sizce? Bana kalrsa baars, srekli yenilenmesinden geldi. Bir tane stili yok, bir ok stilden sz edilebiliyor. Bu byk bir canllk anlamna geliyor haliyle. Srekli yeni tecrbelerin araynda. Bir avantajd bu tabii. Kusurlu ksmna gelince ok canl bir dnem deil. Canllndan, merakndan kaybetti. Bir gei dnemine girdi. Ustalarn byk bir ounluu artk yok, ldler. Yeni jenerasyon ise hrsl ama sabrsz. Sizin bir tasarmc olarak en byk hatanz ne oldu peki? Bu soruya cevap vermek iin ne kadar zamanm var? Ben mesela, bir mimar olarak hi bir eyi hayata geirmedim. Bu hem bir hata hem de bir avantajd. Ama belki hayata geirsem hatalarm artacakt. tasarmclardan beklentisi olmaktan ckt. Eskiden tasarmc hep sanayicinin istediklerini vermeye alrd. Sorunlar zmeye Problem tam olarak tersi artk, tasarmcn istekleri nemli. Bugn tasarmc yeni problemleri ortaya karyor. Sanayi ona cevap vermek zorunda. Tasarmsz yenilik olmaz ve sanayi de ilerleyemez. Trkiye henz o konuma gelmi saylmaz Danman armaktalar. Stratejiler gelitirmek iin talyan endstrisi, yabanc tasarmclar, Trk sanayisi talyanlar kullanyor. O zaman ulusal tasarm fikrinden uzaklayor muyuz gitgide? u anda tasarmn sorunlarndan biri bu noktada zaten. Yerel kklerini kaybetmi oluyor. Ama, bunlar mutlak deerler deil. Kkler kimi zaman tehlikeli de olabilirler. Domusun kurucularndan biriydiniz. Bugn nasl buluyosunuz? ok bir bilgim yok. Siz ne dnyorsunuz? 10 sene ncesiyle kyaslanamayacan Bu, kk okullarn kaderi No stop city projenize tekrar dnme ansnz olsa neyi deitirirdiniz? Zaten birok kez zerinde tekrar alstm. Sadece bir proje deil, ada kentin analizi olaak dnmek gerek. Srekli deiiyor. stanbul, no stop citye iyi bir rnek bence. Dnyann daha fazla sandalyeye, vazoya vs ihtiyac var m sahi? Elbette dnyann daha fazla uyar ve fikre ihtiyac var. rnlerse o fikirleri iletmekte kullanlrlar. rnler konuur. Tasarmcnn lks projeyi seebilmek herhalde. Siz imdi yeni projeleri seerken nelerden yana kullanyorsunuz tercihinizi? Yeni projeler, yeni bilin, yeni dilYeni lksm ne bilmem, am rnlerin iirsellii ne kyor, ekonomik deerleri deil Sanayicinin beklentileri yllar iinde nasl deiti? Sanayinin ne istediini deil de, tasarmn sanayiden ne istediini biliyorum. Bugn problem, sanayinin 3. kez geliyorsunuz sanrm. Deiim var m dersiniz? Birinciden daha gzel bence! Dn geldim, ok derinlemesine bir fark var gibi gelmedi ama ilk izlenim olarak daha gzellemi buldum. Dergicilik yapm biri olduunuza gre, yer deitirmenizi ve benim yerime Branziye bir soru sormanz istesem? Belki hi cevab olmayan bir soru sorardm: neden tasarm? Hi kolay bir soru deil.

ANDREA BRANZI KMDR?

nl mimar ve rn tasarmcs Andrea Branzi 1938 ylnda Floransada dnyaya geldi. 1967 ylnda mezun oldu, 10 yl kadar Archizoom Associatinin ortaklarndan biri olarak kald. Hayatn Milanoda geirmekte olan Branzi talyan radikal hareketinin nemli isimlerinden biri olarak anld. Domus Academynin kurucular arasnda yerini ald. Bir dnem MODO dergisinin editrln yapan tasarmcnn Alessiden Vitraya, Cassinadan Artemideye, pek ok marka iin yapt almalar bulunuyor. Halen Politecnico di Milanoda eitim vermeyi srdryor.

Gelien teknoloji, artan enerji gereksinimleri ve kresel lekte gzlenen evre sorunlar yaplarn tasarm ve kullanmnda enerji ve evre duyarllklarnn ncelikli belirleyici olmasn zorunlu klyor. Bu anlamda mimarlk daha az atk reten, daha az enerji tketen, daha gvenlikli ve salkl yaplara ynelik aratrmalarn younlatryor. Genelde srdrlebilirlik, evre ve enerji duyarll gibi kavramlarn tanmlad bu ereve bir yandan yapnn fiziksel tasarmna ynelik yeni duyarllklar zorunlu klarken, te yandan sonu rnn gelimi lm ve denetim teknolojileri ile desteklenmesini de getiriyor. Bir baka deyile, bugn giderek yerleen bir kavram olan akll yap kavram ayn anda hem tasarm duyarllklarna hem de gelimi bir teknolojik altyapya karlk geliyor. ok deil belki 15, 20 yl nce Bond filmlerinde el hareketi ile yanan snen klar, alp kapanan perdelerle zde ve ftristik bir imge olarak alglanan akll yap kavram bugnn evre ve enerji sorunlar karsnda bir zorunluluk olarak yerleiyor. te yandan akll yap sanldnn aksine bol elektronik donanml bir yap olarak da alglanmamal. Akll yap akll bir tasarm srecinin sonu rn olan, evre ve program beklentilerinin doru deerlendirildii, mekan kurgusunun ve malzeme seiminin olas sorunlar batan zecek biimde ele alnd yapdr. Gnee doru biimde ynlenen, k ve s denetimini ilevsel beklentileri ile sreklilik iinde gerekletiren yaplar ou zaman ek bir donanma gerek kalmakszn nemli kullanm kolaylklar, enerji tketimine ynelik denetimli bir ortam ve iletme verimliligi sunarlar. Tersden gidildiinde de kt tasarlanm yaplar teknolojik altyaplarla ne kadar desteklenirse

C. Abdi Gzer

BNALARIN
AKLI NEREDE?
dll yap projesi MATPUMun tasarmcs Abdi Gzer, kendine dl getiren akll bina kriterlerini ortaya koyuyor. Gzere gre, binalarn akl, evre koullarnn dorudan girdi olarak alnmasnda yatyor.
desteklensin akll payesine kolay ulaamazlar. Bu nedenle akll bir yap iin n koul evre koullarnn dorudan girdi olarak ele alnd duyarl bir tasarmdr. evre-yap ilikisine ynelik aratrmalarn yer alaca deneysel bir ortam olarak ele alnd. 2007 ylnda YEM tasarm dln alan bu yap, evre duyarllna ynelik zelliklerini barndrd donanmdan ok tasarm srecinde oluturulan kurgusu, yer ve ynlenmeye ynelik tercihleri ile kazanyor. Uzun cepheleri kuzey ve gney ynlerine alan dikdrtgen bloun kuzey cephesi olabildiince kapal tutulurken gney cephesi denetimli bir biimde effaflayor ve geirgen bir yzey oluturuyor. Yapnn ats kuzey cephesi ile sreklilik oluturan ift katmanl ve adeta

termos etkisi oluturan bir yzey olarak ele alnyor. Bylelikle kuzeyde biriken souk havann yazn gneye, gneyde biriken scak havann da kn kuzeye aktarlarak iklim denetimi yaplmas salanyor. Tasarm tercihleri ile oluturulan bu evre duyarll baz yazlm ve teknoloji olanaklar ile destekleniyor. Is, rzgar ve k alglayclar ile donatlm olan yapda, alglayclardan elde edilen deerler bilgisayar ortamnda deerlendiriliyor ve baz sistemlerin (rnein gne krclarn) uyarlarak harekete geirilmesi ve denetlenmesi mmkn olabiliyor. Bylelikle yapnn cephe elemanlar yapda salanmas beklenen s ve k deerlerine ynelik olarak alp kapanabiliyor. Bu yap zelinde daha ok deneysel olarak ve sadece belli blmlerde kullanlan bu zellikler Matpum yapsna ek olarak tasarlanan ve Trk Kzlay Dernei tarafndan desteklenen ar-ge binasnda tm binann iletme sistemini belirleyecek biimde ele alnyor. Yapm sren ek binada pasif gne enerjisi kullanmndan, cephe camlarnn elektirik reten paneller olarak kullanlmasna, yeralt doal ssnn stma sistemini desteklemesinden, yaltma ynelik farkl malzeme ve donanmlarn snanmasna varan pek ok alanda btnleik bir deney ortam hazrlanyor. Her iki yap giderek daha yaamsal hale gelen verimli enerji kullanm ve denetimli atk retimi konularnda model oluturabilecek aratrmalara ortam salyor. phesiz burada temel beklenti, bu tasarm nceliklerinin yaygnlaarak gndelik ina etkinliinin bir paras haline gelmesi...

Deneysel merkez
Orta Dou Teknik niversitesindeki MATPUM (Mimarlk Fakltesi Tasarm Planlama ve Aratrma Merkezi) yaps kendi kurumsal ilevinin yansra akll yap ve

01

Mimar kimliinizi kenara koyup hayata geirdiklerinizin oald rn tasarmcs yannza bakacak olursak? Bir tasarmc olarak srekli hata yaparsn. Kesin zmler yoktur. Hata yapmak, ileriye gitmek iin faydaldr zaten. Tasarmcnn en byk derdi ne olmal? Tasarm, tanmlamas zor bir aktivite. Halk tarafndan sevilmesi istendiinde genelde bir felaketle sonulanr. Ama tasarmc, bir gereklilii karlamaktan yola kp, bir sanat gibi davrandnda genelde iyi bir sonuca ular. nk tasarmc rne hep eklemelidir. Daha nce var olmayan eyler; yetenekler, hisler, tecrbeler Bu adan, iler fazla programlanm, pazarlama tarafndan ynetilir hale gelirse yrmez. rfan lazm tabii ama doalama ok nemli.

01 Branzinin sunduu No stop city konsepti en az rn tasarmlar kadar ilgi ekti.

10
Prof. Dr. Alpay Er
Malum aylardr krizle yatyor, krizle kalkyoruz. Teet geecei sylenen krizin Trkiyeye sadece ucundan dokunmakla kalmayp, aksine bodoslama arpp, belki kalc hasar da brakaca anlalrken, iktisadi sistemin yaratclk ve yenilikilik (inovasyon) bileeni olan tasarm sektrnn kriz karsndaki durumu belirsizliini koruyor. Aslnda bu belirsizlik, konunun karmaklndan ok, Trkiyede tasarm sektrne dair bildiklerimizin ok snrl oluuyla ilgili. Tasarmn tanmn sanayideki yeni rn gelitirme faaliyetleri kapsamnda, yani sadece endstriyel tasarm olarak, daraltsak dahi elimizdeki veri sektrn resmini izmemize imkn tanmyor. malat sanayiinde istihdam edilen kadrolu tasarmclarn saylar bilinmiyor, keza ofisler araclyla hizmet verenlerin de. Endstriyel tasarm bte rakamlarndan bahsedildiini duyan olmad gibi, serbest tasarm firmalarnn yllk cirolar da bir muamma. Tm bunlar bilinmeksizin, mevcut krizin tasarm sektrn nasl etkiledii zerine konumak ve yazmak ise, bir ka rnek zerinden yaplan genellemelere dayal speklasyonlardan ibaret kalmak zorunda. Geenlerde elime geen bir alma bu konuda kk de olsa bir pencere aabilecek nitelikte. ENSAD profesrlerinden P. Parkern aratrmas 2002-2012 yllar arasnda 230 lkede endstriyel tasarm hizmetlerinin byklklerini ekonometrik bir model ile kestirmeye, tahmine soyunuyor. (Parker, 2006; Icon Group Inc.). Endstriyel tasarm hizmetleri North American Industrial Classification System kapsamnda - yani, rnlerin kullanm, deer ve grnmlerinin optimizasyonuna ynelik spesifikasyonlarn yaratlmas olarak tanmlanrken, oluturulan ekonometrik model potansiyel sanayi kazanc (P.I.E.) veya talebini (latent demand) baz alyor. Anlalaca gibi tm saysal veriler aslnda gereklemi bir piyasa bykln deil, potansiyel talep baznda tahminlerden ibaret. Potansiyel talep piyasalarn etkin olarak iledii varsaym zerinden hesapland iin aslnda bu kestirimler de gerek talepten ok daha yksek grnyor. Yine de, bu tahminler endstriyel tasarm hizmetlerine ynelik hi bir saysal verinin bulunmad bir ortamda sadece Trkiye tasarm sektrnn dier lkelere gre bykl hakknda bile fikir vererek, daha anlaml bir speklasyona temel oluturabilir. Bu verileri kullanarak en byk 20 ulusal endstriyel tasarm piyasasn sraladnzda, 2008 yl tahminine gre Trkiye 81.62 milyon dolar ile listenin sonunda yer alyor ve dnya pazarnn sadece %0.90 oluturuyor. Elbette bu tahminler finansal kriz ncesinde hesaplanm. Ancak kresel krizin tm lkeleri vurduu dikkate alnarak, rakamlar deise bile oranlar ve sralamann ok da fazla deimeyecei ngrlebilir. Parkern

18/01/2009

11

KRESEL KRZ

TASARIMA
TEET M GEER

Yeim Demir
farkllatraca ak. Endstriyel tasarm da bu farkllaan stratejiler iinde deer yaratan bir uzmanlk olarak farkl roller stlenebilir. Krizin en sert vurduu otomotiv ve entegre sanayi kollarndaki kk ve orta lekli imalatlar stn retim yeteneklerini stratejik tasarm ve pazarlama dncesiyle birletirebildikleri lde kendilerine yeni pazarlar ve i alanlar yaratabilirler. Ayrca, tasarmn bir yandan satlar arttrmak iin kullanlrken, dier yandan rn ve gelitirme maliyetlerini kontrol amacyla da kullanlabilecei, hatta srf maliyetleri drmek iin nemli roller stlenebilecei de unutulmamaldr. Endstriyel tasarm sadece pazarn st segmentlerini hedefleyen farkllam, lks rnlerle zdeletiren bir anlayn bunu hayata geirebilmesi elbette kolay deil. Ancak endstriyel rn tasarm yetkin profesyonellerce icra edildii ve etkin bir ekilde ynetildiinde buna muktedirdir. Her ne kadar imalat sanayi krizden ciddi ekilde etkilense de, aslnda Trk tasarm piyasas zaten henz gerek bir ilevsellige sahip olmad iin, krizin etkisi rnein etkin bir tasarm piyasasna sahip olan talya gibi lkelere gre daha snrl olacak. Kriz esasen piyasann dzenleyici ilevini yerine getirememesidir. te yandan her kriz, oturmu bir sistemde talarn yerinden oynamas ve sistemin yeniden kurgulanmak zere bozulmas da demektir. Bu alt st oluun, deiiklikten kar salayabilecek ekilde konumlanm, kazanacaklar kaybedeceklerinden daha ok olan ve tabi ki gerekli yetkinliklere ve cesarete sahip aktrler iin dourabilecei frsatlar tartmak bu mtevaz ekin sayfalarn haddiyle aar. Ancak, yaanan krize ramen, svein nl endstriyel tasarm ofisi Ergonomidesignn Avrupal tasarmclar iin hep zor bir piyasa olagelmi Amerikan pazarna girme kararn tam da imdi almas buna gzel bir rnek olabilir. Son zamanlarda Beylikdz ve mraniyedeki sanayi sitelerinde kelepir fiyatlara mteri arayan talyan tasarm ofislerinin bu almlarnn kime, ne gibi frsat ve tehditler douraca da bu kapsamda ele alnmaldr.. Eer musibetten hayr karsa, aslnda tasarma hi de teet gemeyen bu kriz speklatif finans kaynaklarnn yaratt taleple ien, kendisine artk sanat galerilerinde yer beenen ve yabanclam bir tasarm paradigmasnn, veya en azndan son 20-25 yllk formatnn da mezarn kazyor. Kimbilir belki de bu kriz tasarm Trkiyede artk her nne gelenin arszca yamalad bir kavram ve tketim kltrnn popler ama s bir hobisi olarak alglanmaktan kartp, retim ve inovasyon kltrnn asli bir unsuru, gerek bir uzmanlk, aratrma ve meslek alan olarak ina etmeye yeniden balamak iin aradmz frsat da olabilir.

KRZ FLAN ANLAMAM,GELM N

BENMSEDKLERMZN ARASINDA

GRAFK TASARIM VAR MI?

Birka hafta nceydi. Narkozdan yeni uyanmm. Ar kesici pompaya ok basm olmalym ki hastane odasnn tavannda animasyonlar beliriyor; izgiler, harflere, harfler bedenlere, bedenler tandk yzlere ve szlere dnyor, bu szler onlarca farkl yaz tipinde byk bir yapy oluturuyor, sonra bu yapnn pencerelerinden yzme doru cmleler dklyor ama belli bir mesafede asl kalyorlar. stm lk bir huzurla rtyorlar. Bodoniyi ne kadar zlemiim. Bana lkslerimi geri verin, gereksinimlerim olmadan da yaayabilirim. Oscar Wilden bu sz neyin lks neyin gereksinim olduuna iyi bakmak gerektiini dndryor. Grafik tasarm maske takmak deildir. Grafik tasarm lks yaratmak, gzellemek, gzelce yapmak, estetik kazandrmak (bu ne demekse, ok iitiyorum bu aralar), sslemek deildir. yi iilikten ibaret deildir. Dnmek, fark ettirmek ve sorulara beden vermektir aslnda. Problemin ya da gerein en rahatsz edici hallerinin bile farkna olmak, sorgulamak, dillendirmek, bugnk deil, gelecekteki amac tutmak, ete kemie brndrmektr! Duyarl olmak ve hereye alamak arasndaki fark gibi ince itir. Sadece tasarmc ve iveren iin deil hepimiz iin bir sosyal sorumluluk, abartl bulsanz da bir dava iidir. Tasarmc ise bu davann balang ve sonucu arasndaki yerde durur. lk sz ile son sz arasnda bir yer. Bir hamilelik hali. Bir kadnn bedeni gibi gereken zamanda gerektii kadarn yaratr. Tasarm rnnn yaam ise doduktan sonra balar. (Bu arada kuzguna yavrusu bazen kaz grnr bazen kartal. Mhim deil.) rn artk bamszdr. Farkedilmek ister, gereksinim duyulduka byr serpilir. Duyulmazsa kaybolur. Afilerin sokaklarda ypranmas, bir logonun onlarca yl bir kurumu gvenle srtlamas, iyi tasarlanm kitab yllarca saklamak, iyi ambalajlarn anneleri cezbetmesi gzeldir. Doru ve yakk alr biimde tasarlanm bir sokak tabelasndan yol bulmak, geriye ekilmi bir tasarm dili ile bir romann tadna varmak, bir kapaa vurulup o kitab okumak gzeldir. Haberin nde olduu bir gazeteden haber almak, bir filmi afii ile hatrlamak, bir yaz ailesine vurulmak, bir yaz tipini zenle bir dieri ile elemek heyecan vericidir. Bir kurumun tutumunu belirleyen bir kurumsal kimlie zamanla aina olmak, deitiinde eskisini merak etmek, sokakta stste yapm afileri grmek gzelir. Sipari zerine olmayan, tasarmcsnn ieriini de oluturduu yeni bir grme ve dnce biimi hayatmza arz- endam ettiinde onu merak edip kavramaya almak ok gzeldir. Taklit etmeyen yeni bir slupla anszn karlamak kalbimizi hzlandrr, harikadr. Bir tasarmn baka tasarmlara yol amas gzeldir. Bir projede mimarlk, endstri tasarm veya sanatn tm dallar ile grafik tasarmn nasl birbirleri ile haberletiklerini grmek gzeldir. Ezber bozmak, algy alt st etmek, nermek gzeldir. Peki btn bunlar geliim iin elzem gryor muyuz? Tm bu saydklarm olmadan hibir eyden, duygudan, akldan haberdar olamayacamz, dnya telann gzelliini hissetmeden gp gidebileceimizi grebiliyor muyuz? Ya da grafik tasarm kollektif bilince yerleip talep haline geldiinde nasl daha ok dnen ve daha iyi yaayan bir toplum olabileceimizin farknda myz? Gereklemesi iin yol ayor muyuz? Koullar dikenlense de bu konuda srarl myz? Laf uzatmayaym; deer veriyor muyuz? halk Ampfelmani cengaverce savunuyor, yaynlar, rnler, web siteleri ile kiiletirip yaatyor. Benimse bir gn Kulp Raknn etiketi deiecek diye dm kopuyor. Fark ettim de her 7 ylda bir, bir ekonomik deprem oluyor. 1994, 2001 ve imdi. 1994te birden bire tm dengeler yer deitirmi, zamanla satn alma dinamikleri yaratc ynetmen kesilmi, herkes tasarmdan eni konu anlar olmaya balamt. Yolun bandaydm ve ekonomik deiimlerin algy nasl deitirdiini bir trl anlamyordum. (Hala da anlamyorum!) Tasarmn sadece grsel bir i olduuna iyice inanan iveren, o gne dek evresinde grdklerini yeterli bulmu, bunlarla doldurduu bir hazneye bal kumanda masasndan, tm form, harf ve eylere hkmetmeye balamt. Yaratcln formln kefetmeye girimi; her tasarmcnn kendi bnyesine ait bir uuraltnn parmak izi olduunu grmezden gelip yaptrmaya balamt. Ben ocukken baz akamlar yemekten sonra televizyonda buz pateni seyrederdik. Ne kadar kolay grnrd, kversem hatta evin koridorunda hoplayversem yapverecekmiim gibi gelirdi. Ama yapamayacam bilirdim. Aradaki fark buydu ite. Yllar geti, ncdeyiz. Durum nispeten daha farkl. Grafik tasarm ofislerine inan ve gven ykseliyor, tasarmclar neleri deitirebileceklerini fark ediyor. Ama yeterli deil. Daha ok aba gerekiyor. Reklam sektrnn grafik tasarma kriz mriz demeyip daha ok geit vermesi gerekiyor. Grafik tasarma, tasarmcya daha ok ihtiya duymak gerekiyor. Hele kriz dneminde. Daha salam durmak, kendini ifade etmek, ses karmay srdrmek doru grnmek gerekiyor. Grafik tasarm yakan giymekse yle gerekiyor ite. Sadece iveren olarak deil toplumsal olarak da bu gereksinimi hissetmek, grafik tasarm tasarmcsndan talep etmek gerekiyor. Grafik tasarm, dleri ve niyetleri

En byk 20 ulusal endstriyel tasarm piyasas 2008 yl tahmini

almasnda 2002-2012 arasndaki on yllk dnemde mutlak rakam olarak her yerde byme ngrlrken, lkelerin dnya endstriyel tasarm hizmetleri pazarndaki paylarnda ise farkllklar gzleniyor. Bu srete ABD, in ve Hindistann pay srekli artarken, geri kalan lkelerin hemen hepsinde 2012 ylnda 2002 ylna gre klme eilimi ngrlyor. Trkiye ile beraber Tayland ve Rusyann ayn dnemindeki paylar nce biraz artyor daha sonra yeniden 2002 seviyesine iniyor. Ancak krizin etkisiyle azalacak olan ulusal gelirlerin bu lkeyi de negatife evireceini varsayabiliriz. Sralamadaki durumumuz ok parlak grnmese de, aslnda 230 lke arasnda ilk 20 iinde yer alabilmi olmak bile hala nemli bir potansiyele iaret ediyor. Dikkat edilecei gibi, Tayvan ve Tayland Arjantin ve S. Arabistan ile deitirdiinizde bu lkeler dnyann en byk ilk 20 ekonomisini oluturuyor, dier bir deyile bunlar nl G 20 lkeleri. 2008 itibaryla Trkiyenin G 20 sralamasnda iktisadi byklk olarak 16. srada yer ald dnlrse, belki endstriyel tasarm piyasas bykl anlamnda potansiyelimizin altnda bir performans ngrs yapldn da syleyebiliriz. Krizin etkisine dnersek, meslein duayenlerin Raymond Loewyin endstriyel tasarmdaki en gzel eri, sat grafiinin yukarya doru yapt eridir sz balang iin yol gsterici olabilir. Finansal krizin reel sektre etkisinin en ok hissedildii alanlardan birisi elbette ki satlardaki d. Bu yzden tasarm sektr mevcut krizden, satlarn dmesine paralel olarak sanayideki

yeni rn gelitirme faaliyetlerinin azalmasyla olumsuz etkilenirken, te yandan tasarm firmalar tarafndan satlar arttrarak krizi amaya ynelik bir ara olarak da kullanlabilir. Aslnda endstriyel tasarmn modern ekonomi iinde bir uzmanlk alan olarak ortaya k ABDdeki 1929 Byk Buhrannn almas balamnda dnldnde, kriz ve tasarm ilikisinin kapitalist tketim toplumunun tarihsellii iindeki rol dikkat ekici. Elbette tasarmn satlar artrmaya ynelik potansiyelinin krizi frsata dntrme sylemlerine naif ve s bir eklenti olmann tesine tanabilmesi, imalat firmalarn endstriyel tasarm yetkinlikleri dnda, nakit varlklarnn durumu, yatrm gleri gibi finansal faktrlere de baml. Son , drt haftalk srete ulaan bilgilere gre, krizden etkilenen firmalarn istihdam azaltarak maliyetleri ksmaya ynelik kararlarndan Trkiyede kadrolu alan endstriyel tasarmclar da dorudan etkinlendi. Grnr tasarm yatrmlarna sahip baz firmalarn endstriyel tasarm kadrolarnda %50lere ulaan klmelerden bahsediliyor. Bu kriz sonrasnda ok ihtiya duyulacak olan kurumsal yeni rn tasarm ve gelitirme yetkinliklerinin kaybedilmesine yol aabilir. Ertelenen veya iptal edilen projeler, zamannda denmeyen proje telifleri vb. de zaten az saydaki kk tasarm ofislerini nmzdeki aylarda zorlayabilir. Krizin farkl sektrleri ayn ekilde etkilemeyecei, d ve i pazar dinamikleri bata olmak zere her sektrn zgnlklerinin krize kar savunma ve krizden k stratejilerini de

simgeletirir. Bamza geleceklere bakmakszn geleceimizin kurgulanmasnda rol alr. Bunun iin ise grafik tasarmcnn 2 temel koula ihtiyac var: Alan ve zaman. Alan: 1. Tasarma gereken deeri maddi manevi veren kii, kurum ve toplum. 2.Tasarmn bytlmesi iin gereken mesafe, yeni nerilere ak alan olarak zetlenebilir. (Bu alan krizlerde mercimek kadar kalyor.) Zaman: Sadece yapmak veya uygulamak iin deil, tasarm yatrp dinlendirmek iin bir dek, bir mee f, sonra yine almak, yine bekletmek, yine almak iin bir mekn. Alan ve zaman verilmeyen koullarda gece rahat uyumak zor. Bir bayrak, bir nfus kd, bir evlenme czdan, elinizdeki gazete, hepsi seimlerimizin bir sonucu. Belirleyici ve nemli. yi zmlenmi bir kurumsal kimlie ihtiya duyan bir belediye, afilerini teni gibi gren bir tiyatro, firmasnn geleceini ansa brakmayan bir iveren, grafik tasarma deer vermenin ieklerini toplar. yle hemen olmaz, biraz zaman alr, ama deer. Vasat masat bana yeter, idare eder, dur bakalm, i gryor ite diyorsanz umarm bu yaz acilen bu kafay deitirip vasfl bir grafik tasarmcya bavurmanza yardm eder. Bu yazy yazarken yemek siparii verdim. Yemekten bir kurabiye, kurabiyeden de bir niyet kt: aba gstermeye deer!

Alan ve Zaman
Bugn Berlinde, bir zamanlar dou Berline ait trafik lambalarndaki ikonlarn konvansiyonel ikonlarla yer deitirmemesi iin lmszletirildiini gryoruz. Ampelmann (ampul adam) Alman yresel apkasn takan, ayakkabl, hafif tknaz, elleri olduka belirgin, durduu zaman kollarn iki yana ap sanki kar kaldrmdakileri kucaklamaya hazr gibi duran sevimli bir adam. Tasarmclar ve

12

18/01/2009

13

KUNTER EKERCOLU
2008in en iyi tasarmlarndan biri de, Konstantin Grcic tasarm PLANK retimi MYTO sandalye. MYTO, hem ar yk tayabiliyor, hem de hafif. nk kimya devi BASF tarafndan gelitirilen Ultradur high speed isimli yeni bir polimerden retildi. Bu malzeme, tasarmcsnn daha dar kesitler almasna imkan veren daha akkan partikllere ve daha fazla yk tatma frsat salayan kuvvetli bir yapya sahip. Birbiri zerine istiflenebiliyor. 5oo kiloluk stres testlerinden geerek salamln kantlam durumda. Malzeme, retim ve tasarmda yeniliki olmann form bulmu hali

HATCE GKE
Plastiin dikisiz ve eksiz ilendii enjeksiyon teknolojisi ile Zaha Hadidin zel ayakkab koleksiyonu. Dnyann en byk ayakkab reticilerinden Grendenenin markas Melissa, sahip olduu evre dostu zel enjekte termoplastik teknoloji sayesinde, kat ve sv paralar mkemmel ekilde, yzde yz ntralize edilip ileniyor. Arndrlan plastik etkin biimde kullanlyor. Kalan paralar geri dntrlerek deerlendiriliyor. nl mimarn akc formlar ayakkab tasarmnda da ok ilgin bir formu yaratm. Zaha Hadid 8 farkl renkte tasarlam ayakkab serisini. Benim iin 2008 in en iyi tasarm olarak yerini ald.

ERDEM AKAN AZZ SARIYER

Konstantin Grcic tasarm Myto Chair, yln rn. Sandalye enjeksiyon kalp yolu ile baarl ve aklc bir retim ile tamamlanyor; yksek tasarm standartlarna sahip. Bana gre tasarmn ergonomik deerinin tesinde ilk defa dnml plastikten imal edilmesi ok byk bir geliim.

DEFNE KOZ
yle bir araba dnn ki onu kullandka formu deisin. Sadece ii deil, d da yumuak olsun. Dokunduunuzda eliniz bir ipek earba m yoksa arabann kaportasna m deiyor anlamayn. Gizem dolu, heykelsi, insan heyecanlandran, cokulandran, muhteem proje: Gina! 2002 de tasarlanm Gina, ama sadece 2008de o esrarengiz farlar ile bize gz krpt. Kavramsal bir proje lk arabalarn (ve de uaklarn) metal kafes zeri kuma kaplanm olduunu hatrlarsak, aslnda eski bir konstrksiyon tekniinin gnmze mkemmel bir ekilde adalatrarak uygulanmas. Kk motorcuklarla kontrol edilen materyali, yrtlmay ve gevemeyi nleyecek kadar da rafine. Ayrca bu teknoloji ve malzeme, BMWnin tasarm dili olan i ve dbkey hatlar yakalamakta ok yardmc!

2008N
HANGSYD ?
EN Y TASARIMI

Mge Avar

AKIN NALA
yi tasarm deyince aklma, tketimi pompalayan deil; evre ve doayla bark, dntrlebilirlik ncelikli tasarmlar geliyor. Geen yla baknca zekice tasarlanm gz alc birok i sralamak mmkn ama hangisini ilk bee koyacama karar vermekte zorlayacak derecede bir nicelik sz konusu. Olafur Eliassonun BMW enstelasyonu, Qute revolutionun Rzgar tribnleri, Can Yalmann Kale grubu iin tasarlad seramik serileri, Faruk Malhann bardak serisi, DARCH Studionun kattan kesilmi katmanlardan oluan sat ve sergi alann sayabilirim.

SEZGN AKSU
Patricia Urquila nn tasarlad Emu iin re-terouv rnleri! Kadn tasarmc elinden kt belli; erkek tasarmclarn yapamayaca bir rn bu. Renkli olmalar da ok nemli, sanki elbise giydiriyorsunuz bahenize, ya da tasarladnz out-door bar veya restorana ok romantik bir taraf var.

2008, TASARIM DNYASI N OLDUKA HAREKETLYD. DZENLENEN SERG, YARIMA VE ZENGN ERKL ETKNLKLER SAYESNDE YARATICI AKLIN NMETLERNDEN PAYIMIZA DEN ALDIK. YILI GERDE BIRAKIR BIRAKMAZ DA N USTALARINA SORDUK. PROFESYONELLERN GZNDEN GETMZ YILIN EN BAARILI TASARIMLARINI RENDK.
ORHAN IRMAK
En iyi yerli tasarm projesi olarak Design Turkey dllerini gryorum, yabanc tasarm projesi olarak ise i-phone. nsanlarn en son hangi rn iin geceden sralara girdiklerini, almak iin rezervasyon yaptrdklarn hatrlayamyorum. Modern d grn kadar, ara yz tasarmnda getirdii yenilikler, kullanm kolaylklar, iletiim ile elenceyi buluturan fonksiyonlar ile baarl bir tasarm olarak anlmay hakediyor.

Rak imem, ama Gamze Gvenin Tekirda rak barda o kadar gzel ki; hem lokal deer olan rakya yaratt evrensel kimlik, hem de grsel olarak alglatt el kavrama ilikisi ile.... 2009da rakya balayabilirim!

MER KARA
Pieke Bergmansn Crystal Virus isimli projesi tasarmn retimde balad rneklerden. Hollandada kristal vazo fabrikas Royal Leerdamda geiyor hikaye. El yapm cam baloncuklar, vazo olmak zere, scakken ve henz ekillenirken masann yzeyine bastrlyor. Kendisi tam yzeye uyum salar hale geldii gibi yzeyde de kendi oturaca alan iaretlemi bulunuyor. Bu, Piekenin virs dedii nokta. Bu srada yzeyin dokusu da vazoya iliyor. Yzeyle obje birbirine ait hale geliyor; iirsel tasarm dediklerimizden. Modern tasarmcnn geleneksel tasarmla, tasarmn da sanatla ve izleyiciyle bulumas... Ayn zamanda gzel kristalin ahap gibi bir malzemeyle karlamas.

KORAY ZGEN
Milanoda sergilenen, Jens Fager tasarm Raw chairs anlk, oyunsu nitelii ve tasarmcnn nesneye olan kritik yaklam asndan olduka etkileyici bir rnek. Ahaptan retilip, elde yontularak bitirilen bu sandalyelerin hepsi birbirinden farkl kyor. Her yl Milano fuarnda yzlerce sandalye ile karlarz, bazen de gereinden fazla tasarlanm sandalyeleri izlemek insan yormaya balar. te bu balamda, zellikle alakgnll bir tutumla gerekletirilmi, neredeyse antitasarm diyebileceimiz sandalyelerle Jens Fagerin ulat sonu grsel ve dokunsal anlamda olduka iirsel.

ATLLA KUZU
Son 10 senedir rne ynelik, internet, cep telefonu gibi unsurlar dnda, bizi hayrete drecek gelimeler yaamyoruz. 20072008 yllar arasnda belki de en ok talep gren, cep telefonuna ekledii ok eitli ilevleriyle i-phone ve Blackberry gibi rnler. Teknolojik gelimelerin mobilya tasarmna yansmas daha ge oluyor ve bu, mobilyalarn imalatnda kullanlan malzemelerin deiimi ile gerekleiyor.

14
Filiz Ylmaz Eray Serta Ersayn

18/01/2009

15

TRKYEDE TASARIMLA KAZANMAK

DTM, TM ve ETMK, Turquality etkinlii erevesinde, Design Turkeyi hayata geirdi. 500e yakn bavuru iinden 50si dlleri paylat. ETMK stanbul ube Bakan Serta Ersayn, bizim iin dl sistemlerini masaya yatrd.
Yeni bir fikir peinde koanlar, yaratanlar, tasarlayanlar, olumlu deerlendirmeler almaktan, takdir edilmekten, alk almaktan -hangi sektrde olursa olsun- memnuniyet duyar. Bu memnuniyet, onlar iin inanlmaz bir motivasyon ve ilerideki projeler iin birer itici g haline gelir. Ayn erevede bu yaklamlar tevik eden sermaye sahipleri, destekiler, reticiler, paydalar da muhtemel takdirleri fikir sahipleri ile paylamaktan phesiz gurur duymaktadr. Birbirine benzeyen rnler arasnda, grsel ve yazl medyann pompalad imgeler dnyas iinde, kafas karan satn almaclar, tketiciler ve kullanclar hangi rn ve hizmeti almas, tketmesi gerektii konusunda ekinceler yaamakta ve kararsz davranabilmektedir. Bu kararszl, ekinceleri ortadan kaldracak olan yaklam, daha yaratc ve nitelikli rnleri baka bir klasmanda snflayp ve deerlendirmekten gemektedir. Bu snflandrma ve derecelendirme gnmzde dnyann birok farkl kentinde birok farkl organizasyon tarafndan yaplmaktadr. IF Design Award, Red Dot Design Award, G Mark- Good Design gibi birok uluslararas dllerin varlna kar, fuar organizasyonlar erevesinde ve fuar esnasnda sergilenen rnler arasndan deerlendirmeleri yaplan Design Plus gibi ok nitelikli tasarm organizasyonlar da gerekletirilmektedir. Ancak son dnemlerde dllerin yaygnlamas, dl alanlarn saysnn artmas, konuyu yle bir hale getirdi ki, zaten vitrinde olan tasarm ve tasarmclarn hemen hepsi benzer dllerden en az birer tanesine sahip hale geldiler. Londrada, Milanoda, Essende, Hannoverde, Frankfurtta verilen dller, dzenlenen sergiler, yarmalar Shangai, Dubai, HongKong, Tokyo gibi nemli Asya merkezlerinde de neredeyse Franchise usul yaylmaya balad. Tasarmlarn birbirine benzemesini ikayet konusu yaparken, yarma, sergi gibi organizasyonlarn da tekdze yaygnlamas baz soru iaretleri beraberinde getirdi. Kltr, alg ve deerlendirme ltlerinin ihrac anlamna gelen bu oluumu, daha iyimser bir bakla, olgunlatrlm deerlendirme sistemlerinin yaygnlatrlmas diyerek konuyu bu aamada yumuatalm. Trkiye de zellikle son yirmi yl iinde ETMKnn (Endstriyel Tasarmclar Meslek Kuruluu) organize ettii, destekisi olduu birok tasarm sergisi ve tasarm yarmalar yapld. ETMK stanbul ubesinin kurulmas ile ETMK, stanbulda daha etkin ve gl hareket eder hale geldi. 1994 ylnda Ankarada organize edilen Designer Odyssey Sergisi ve dllerinin ikincisi 1998 ylnda stanbulda dzenlendi. 2004 ylnda Frankfurt Tendence Lfestyle fuarnda Trk Tasarm konulu sergi, MarketingIST Tasarmla Fark Yaratanlar 2004, TO Bir stanbul Hatras Hediyelik Eya Tasarm 2006, Tasarmla Kazananlar 2005-2006-2007 yllarnda Tasarm Deerlendirme platformu olarak pazara sunuldu. Son dnemde organizasyonlarn kazandrd deneyim ile lkemiz adna yeni bir deerlendirme sistemi daha kazanld. Yeni yaklamn ad Design Turkey oldu. Tm tasarm dllerinin retim endstrilerine, tasarm ve pazarlama dnyasna heyecanl bir dinamizm getirdii bir gerek. Ancak dl odakl gelitirilen rnler, gl imaj oluturmak iin alnmaya abalanan tasarm dlleri, rn algs ile rnn pazarda oluturduu baar/baarszlk hikayeleri arasnda kimi zaman oluan derin farklar, baz organizasyonlarn tasarm deerlendirme sistemlerine ilikin soru iaretlerini zihinlerde uyandryor. Tasarm dl kazanan firmalarn cirolarnn kata kan dll rnleri ile yaptklarn sorduumuzda alacamz yant muhtemelen moralimizi bozacak seviyede olacak. Bu nedenledir ki tasarm motivasyonu yaratma adna, anlan dllerin srdrlebilirliinin salanmasndan yanaym. Oluturulan motivasyonun bir sre sonra itici g haline gelebilmesi iin, organizasyonlarn srdrlebilir olmas ok nemli. Gelimekte olan lkelerde henz bu eik alm deildir. Doal olarak Trkiye iin de bu eik henz uzakta bir yerlerde duruyor. Uluslararas film festivallerinde nitelikli dller alan ve bu nedenle de daha kolay fark edilir olan sinema dnyasnn dl Trk filmlerinin durumu, baz halleri ile tasarm dnyamzn dll tasarmlarnn durumuna benziyor. Bol dll, nitelikli ama hedeflenen tiraj yakalayamam, toplumun birok katmanna ulaamam filmler gibi, tasarm dnyamzda da bol dll ama az sayda retilmi veya satlm rnler, tketim dnyasnda ov ve g gsterisi yaparken, kapitalist dnyada oluturduklar yetersiz nemalar ile gszleebilmektedirler. Bu aamada toplum iin tasarm m, aznlk iin tasarm m muammas ve tartmalar iinde kendimi kaybetmemek iin konuyu ilevsel zellikleri ile hayatmz kolaylatran, ihtiyalarmz gideren, grsel ve estetik zellikleri ile duygularmza, alg dnyamza ulaan zgn tasarmlar erevesine oturtmak isterim. zerine birka dakikadan fazla oturulamayan koltuklar, kullanlamayan eyalar dnyann en gsterili tasarmlarna sahip olsalar da bu snflandrma iinde konumlandrabilmem maalesef mmkn deil. Kresel finans krizinin, retim sektrn daha da gl etkiledii bir dnemde; Sahne senin stanbul slogan ile sahneye dntrlen stanbul Kentinin, yeni ylda ve dier yllarda Tasarm Dnyasna daha gnlden, daha istekli ve emin ellerde ev sahiplii yapmas dileiyle

NVERSTEL SANAY
Son dnemde niversite ve sanayi sk ilikiler iine giriyor, ama nasl? Ksa bir tur atalm!
01

01 01 01

DESIGN TURKEYDE

IKARTMASI
Design Turkey pek ok adan tartld, yazld, izildi. Bir ilkti, katlm oktu, devleti, endstriyi ve endstriyel tasarmclar temsil eden nemli kuruluu yan yana getiriyordu. Kategorileri, jrisi, organizasyonu Her biri tek tek irdelendi. Ancak baka bir konu daha vard gzden geirilecek: Kavramsal Tasarm alannda verilen yalnz bir dl. rnn evreye zarar vermemesi, doal kaynaklar verimli kullanmas ve srdrlebilir olmas iyi tasarmn olmazsa olmaz ltlerinden biridir. Ancak rn fikri gelitirilirken retim ve pazar kstlaryla karlaldnda en gzard edilen konulardan biri de evreye olan katksdr. Design Turkey eko-tasarm tema olarak belirleyerek Kavramsal Tasarm dlleri iin tasarmclar zgr yaratc fikirler gelitirmeye davet etti szleriyle anlatyor ETMK Bakan Glay Hasdoan iei burnunda organizasyonla kavramsal tasarm ilikisini. Design Turkeyin davetini 58 proje bavurusu yantlad, 25i sergilenmeye hak kazand. Ancak tasarmlardan sadece biri jri tarafndan Design Turkey - Kavramsal Tasarm dlne deer bulundu: Triton deniz trafii uyar sistemi. Dr. Hakan Grsu, Alper Karadoaner, Muzaffer Koer ve ada Sarkaya tarafndan gelitirilen Triton, denizler zerinde alt yap baml olmadan, alternatif ikaz ve ynlendirme sistemini srdrlebilir temiz enerji kaynaklar ile altrlmasn hedefliyor. Kk deniz tanrs anlamna gelen Triton, gne ve rzgar enerjisini bir arada ve birbirine alternatifli olarak elektrik enerjisine evirmek zere gelitirilmi; denizlerde artan trafik sistemini rahatlatmak ve daha gvenli klmak amac ile, marina girileri, liman ve deniz zerinde kalc ve geii ikaz ve ynlendirme ihtiyalarna gre sratle konumlandrlabilecek yzer bir sistem eleman. Trkiyenin kavramsal tasarm dllerini srtlayacak daha ok yaratc zihne ihtiyac var. Ancak bu bir balang; farkndal salamak, ie koyulmak, tasarlamak iin

KAVRAMSAL PROJE

03 08

02 05

04

07 01 Ceren Demiraa, Marmara niversitesi 02 Emre zsz, Kadir Has niversitesi 03 Tolgahan Ylmaz, Hali niversitesi 04 idem Kaya, stanbul Teknik niversitesi 05 rem elik, Orta Dou Teknik niversitesi 06 Serdar zsmer, Marmara niversitesi 07 Mert znal, Yeditepe niversitesi 08 Efecan Grbz, Yeditepe niversitesi

Tasarm nemli bir rekabet unsuru. Bu yzden, sanayinin tm sektrleri gndelik hayatn problemlerine metodolojik zmler getirebilecek tasarmclara ihtiya duyuyor. Genel anlamda 80li yllardan itibaren Endstri rnleri Tasarm eitimi vermeye balayan Trk niversiteleri bu ihtiyac olduka baarl bir biimde karlyor. Eitim hayatlarnn balangcndan bitiine kadar rencilerine proje kltrn alayan niversiteler, sanayiyle i ie olmalarna da zen gsteriyor. zellikle son dnemde, tasarmn nemimi anlayan sanayiciler, renci projelerine rabet gsteriyor ve birlikte projeler gelitiriyor. renciler gelitirdikleri projelerle hem mezun oluyor, hem de profesyonel hayata adm atm oluyorlar. SO-T KOBler iin Endstriyel Tasarm Projesi, KOBlerin tasarm ihtiyalarn dikkate alan, niversite sanayi ibirliinin

ilk rneklerinden. T, 2003 ylndan itibaren farkl sektrlerden pek ok firma ile renci projeleri gerekletiriyor. SOya kaytl farkl sektrlerden, tasarmc altrmayan veya daha nce endstriyel tasarm hizmeti almam, SOnun yapt duyuruyla bavuruda bulunanlar arasndan seilenler ile son snf rencileri bu proje kapsamnda buluuyor. Benzer ekilde, ODT rencileri tarafndan gerekletirilen mezuniyet projeleri, sanayiyle gl balar oluturarak, sektr ihtiyalarn dikkate alarak hazrlanyor. Bu projeler, her yl ODT Kltr ve Kongre Merkezinde sergileniyor. Bu yl yedincisi dzenlenen ODT Endstri rnleri Tasarm Blm mezuniyet projeleri sergisine otomotiv, mobilya, aydnlatma, elektrikli ev aletleri, tbbi cihazlar gibi sektrlerden toplam 39 firma ve kurum danmanlk yapt. Marmara niversitesi Endstri rnleri

06

Tasarm Blm rencileri ise diploma projelerini kapsaml ve ok bileenli konulardan semeye zen gstererek, son ylarda ulam aralar zerine odaklanm. Getiimiz yllarda karavan, tr tasarm gibi projeler gelitiren renciler, 20072008 diploma projesi dneminde endstri ile ibirlii yaparak, Cam Takviyeli Plastik (CTP) malzemesi ile retilen 6,5 metre uzunluunda Ky Gezinti/ Hobi teknesi tasarm, niversite-sanayi ibirliine rnek tekil eden nemli projelerden biri. niversite-sanayi ibirlii zerine proje

gelitiren dier nemli okullardan bir dieri Yeditepe niversitesi. Endstri rnleri Tasarm Blm 3. snf rencileri, Nova Reklamclk Dekorasyon A. ile Yeditepe niversitesinin ana yerlekesinde ring seferleri iin durak projesini gelitirdi. Bu sayede renciler, sanayi ile iliki kurmann yan sra, paras olduklar bu yaam alan ierisinde, kullanc profillerinin oluturulmas, kullanm alanlarnn ve ihtiyalarnn saptanmas, mekanik tasarm, mhendislik ve retim yntemleri gibi endstriyel tasarmn tm srelerinde yer alabildiler.

16
SANTRAL BULUMALARI 01

18/01/2009

17

Belleine sahip kan kent hikayesinin baroln stlendi AKM. Bir yenilenme projesi olarak yalnzca mimarlarn deil toplumun her kesiminin ilgi alanna girdi.

Mimarlk dnyasnn nde gelen isimleri Tansel Kokmaz, Korhan Gm, Murat Tabanlolu, Suha zkan ve hsan Bilgin, AKM tartmalarn bizim iin masaya yatrd.

HSAN BLGN

TANSEL KORKMAZ

SUHA ZKAN

KORHAN GM

MURAT TABANLIOLU

Tansel Korkmaz, Radikal Tasarm Gazetesi Santral Bulumalarnn ilkini derledi.

Tansel Korkmaz- Yklma ihtimaliyle gndeme gelen Atatrk Kltr Merkezi (AKM) bir yenilenme projesi olarak gndemimize nasl geldi? stanbullularn kolektif belleklerinde nemli bir yeri olan bu bina sivil toplumun gndemine nasl geldi? Korhan Gm- Ykm kararna kar grler aklanmas ve yeterli kamuoyu olumasyla birlikte AKMnin korunmas gereken bir kltr varl olduu aklk kazand. AKMnin bugnk gelime srecine girmesinin nedeni, sorunu zmeyi amalayan bir sivil giriimin srecin bandan beri devrede olmas ve 2010 yasasnda AKMnin yenileme kararnn yer almas idi. 2010 Kltr Bakenti Ajansnn

zel bir yasas var. AKMnin yenilenmesi konusu da 2010 Ajansnn kurulu yasasnda yer ald. Bu yasa ile Trkiyede ilk defa kent leinde i grecek, ok tarafl bir kamu tzel kiilik oluturuldu. Katlma ak bir alma biimi oluturulmaya alld. Sreci Kltr ve Turizm Bakanlnn m, ajansn m ynlendirecei yasada ak deildi. Ancak bakanlk ile olumlu bir ibirlii sreci geliti. 2010 Ajans Genel Sekreteri Sayn Eyp zgn verdii direktifle bir alma komitesi oluturuldu. Kamu taraf ile sivil taraf arasnda bir iliki kuruldu ve yeni bir alma modeli gelitirildi. AKM projesi bence bu adan da 2010un en simgesel projesi. Zaten kamu ile sivil toplum arasndaki ilikilerin gelitirilmesi, kent leinde ok katmanl, ok aktrl uygulamalar ieriyor. 2010 Ajans, Kltr ve Turizm Bakanlyla stanbul Bykehir Belediyesini ve sivil toplum kurulularn bir araya getiriyor. Karar alnrken tartlarak alnyor, uygulama ortaklaa yaplyor. Bu ok nemli bir gelime. Trkiyede kapasiteler genelde ayr ayr kullanlr. Ajans ise bu kapasitelerin birlikte kullanlabilme imkann yaratmay hedefledi. Ajansn fark,

bir ynetiim modelinin sadece fikirde deil, pratikte de gerekletirebilmesi oldu. Yaklak 20 senedir bu kentte kltrn bir stratejik konu olarak ele alnmas ve her kararn tartlarak alnmas ihtiyac ortada. Bu yzden AKMnin kentin kltr altyapsnn gelitirilmesi asndan ok simgesel bir giriim olduu vurgulanmal. Ksacas 2010 Ajans AKMyi devralmak iin deil, bir ynetiim modeli iinde sreci kolaylatrmak iin harekete gemi oluyor. Srecin, Kltr ve Turizm Bakanlnn bu ibirliini scak karlamas sayesinde olumlu yaandnn altn izmek lazm. Bu noktada nemli bir inisiyatifi de Tabanlolu Mimarlk kulland ve ii bir sosyal sorumluluk projesi olarak stlendi. nk tek bana bir sorun etrafnda sosyal bir hareketliliin gereklemesi iin tamamlanmas iin yeterli olmuyor; inisiyatifin profesyonel hizmetle bulumas baarda hayati bir nem tayor. TK- Bir binay yenilerken yapnn potansiyellerini iyi anlamak ok nemli. Bu anlamda AKM nasl okunmal? Neleri saklamak, neleri deitirmek gerekiyor?

Murat Tabanlolu- AKM eskiden beri belleimizde yeri olan bir mekan. stanbul modernitesine ev sahiplii yapm nemli yaplardan biri. AKMnin bulunduu yer belki de Trkiyenin en nemli arazisi. Onun iin kentsel dnmn tek girdisini rant olarak grenlerin itahn kabartt ve ykm gndeme geldi. Ancak kent, belleine sahip kt ve modern stanbulun da bu bellein vazgeilmez paras olduunu tavizsiz bir ekilde vurgulam oldu. Ben bandan beri bu srecin olabildiince katlmc ve effaf olmasn istedim. eitli sanat gruplarnn yan sra mesela Cem Mansur ve Beral Madra ile toplantlar yaptk. AKM hayatlarnn bir paras olmu kiilerin alglar, deneyimleri bizim iin ok nemli... Binann iki ksm var: Birincisi fuaye ve sahne; dieri de arkada 1700 kiinin alt blm. Babam Hayati Tabanlolu cepheyi, nnde hafif metal bir tl olan cam bir cephe olarak tasarlam. Kamu binalarnda gvenlii n plana almamay ok nemsiyorum. inde bulunduumuz santralistanbul kampsnde hibir gvenlik bariyerinden gemeden bu odaya kadar girebildim; bu muazzam bir olay. Ama u anda Trkiyede otellerin, evlerin bile

nnde byk bariyerler var. Biz Bilgi Mimarlk Program stdyosunda da bunu tartyoruz: ehir nasl binalarn iine akabilir? Bugn, davetkar kamusal alanlar nasl tanmlyoruz? Bence AKMnin yenilenmesinde de en nemli problematik budur. TK- AKM bu anlamda ok davetkr olmayan bir bina gibi geliyor bana. ehrin en ilek meydanlarndan birinin kysnda olmasna ramen bu canllktan yeterince faydalanmyor. Bu belki de eski kltr merkezleriyle bugnkler arasndaki farka iaret ediyor: Eskiden neredeyse bir fildii kule gibi ele alnan kltr merkezlerinin, bugn en temel motivasyonlar ehrin her kesimine ev sahiplii yapabilmek. ehir gitgide birbirlerine yabanclam, yollar hi kesimeyen, iine kapanm homojen gruplar ynna ve bunlarn kurtarlm blgeler haline gelen alanlarnn toplamna indirgeniyor. 21. yzyln kentleri bildiimiz anlamda kent olmaya devam edecekse btn kentlilere ak, herkesin benimsedii ve kendini evinde hissedecei kamusal alanlara ihtiya var. AKMnin yenilenmesinde de nemli girdilerden biri bu sanyorum.

KG- Dnyada da 20.yyn kamusal mekan anlay denetlenen ve sabitlenen ilevler ieriyordu. 90lardan sonra kamusal mekan kavram esneklik kazand. Ben rnein VenedikBienalinin ana mekn Arsenalenin son derece modern bir kullanm olduunu dnyorum. Belki Centre Pompidoudan bile daha modern. nk hibir kullanm biimi sabitlenmiyor ve buras yaratc bir boluk olarak kente enerji veriyor. Oysa turizm asndan baklsayd buras hemen zelletirilir, kongre merkezi, otel falan olurdu. MT- AKMnin tarihine baktmz zaman, ilk nce belediye bir opera ve bale binas yapmak istiyor. II. Dnya Sava sonrasnda bir kltr merkezine doru evriliyor program. Binann iinde konser salonu, ocuk tiyatrosu, Aziz Nesin Sahnesi, sanat galerisi var. Bu tr oklu programlarn en iyi rneklerinden biri Londradaki Royal Festival Hall bence. Bina her zaman dolu ve canl. Performans provas yapanlarla sanat galerisine gidenler, kucanda bilgisayar alanlarla yemek yiyenler birbiriyle iie geiyor.

TK- Evet tam bir urak, buluma yeri, aylaklk yeri, ayn zamanda da sanatn mekn. Bu akclkta zemin katn ehirle kurduu ilki kadar bina kesitinin katks da byk... MT- AKMye bugnn perspektifinden baktmzda srdrlebilirlik ve tasarruf zaaflar da gze batyor. 60l yllarda yapld iin izolasyonu zayf. Binann kendisini korumak iin camnn ve zerindeki kaplamann iyi yaplmas lazm. Bugn artk yamur suyu toplanarak yeniden deerlendirilebiliyor. Hatta ngilterede, gray water, yani tuvaletlerdeki kullanlan suyun bile tekrar kullanlmas sz konusu. Gne enerjisinden yararlanmann yollar var. Taksim Meydannda olunca ses izalasyonu da ok kritik. Binann iine girdiinizde akustik en nemli mesele. Meydann uultusunu da kontrol etmek lazm. KG- AKM srecinde uygulamadan nce dnmeyi amalayan bir sre yaanyor. Bugnk dnm 40-50 senelik bir sistemin idari bir ilevle tamirini deil, yeniden yaplandrlmasn gerektiriyor. nemli olan AKMnin zelletirilmeden,

ilev deitirmeden, kamusal niteliini kaybetmeden, hatta kamusall daha da glendirilerek kente kazandrlmas. Bu da yalnzca binann deil, programn da kamusal bir nitelik kazanmas demek... nemli bir nokta da bu dnmn kamunun kaynaklaryla yaplmas. Tersine bir gidi varken, Trkiyede byle bir gelimenin olabilmesi umut verici. Kamu kltre yatrm yapyor ve bunun nasl yaplacan tartyor. Genellikle dnm bir krlmayla gerekletirir. Ya mlkiyet el deitirir, ya yatrm kararyla birlikte yeni bir aktr devreye girer, kullanm amalar deiir, vs... AKMde dnm kamusalln gelitirilmesi ynnde. TK- 80 sonras dnm projelerinin ounun hedefi rant yaratmak. Bu da kentlileri her trl deiime dnmeden direnme refleksi gstermeye itiyor. Bu noktada AKM yenileme pratii taze bir perspektif ile nyarglar krma potansiyeline sahip. Dolaysyla 2010 Ajans ve Kltr Bakanl, AKMnin yenilenme projesini basit bir tamire, eksikgedik kapamaya indirgemeden 21. yzylda kamusal alann yeniden-inaasn dnme frsat olarak nmze getirmi oldu.

18
Aykut Kksal
Mimarlk tarihinde, yaad dnemi ynlendirmi, her krlma noktasnda yer alm, nc aktrlerden biri olmu az sayda mimar var. Bunlarn banda Philip Johnson geliyor. Johnson, 1930larda modernizmin militan savunuculuunu ykleniyor, 1970ler sonunda, bir simgeye dnen AT&T binasyla postmodernizmin ikon figrlerinden biri oluyor, 1988de dekonstrktivistleri dnyaya tantan serginin dzenleyiciliini ykleniyordu. Trkiyede ise Sedad Hakk Eldemin, retim yapt yarm yzyl aan dnemi neredeyse tek bana tarif ettiini sylemek yanl olmaz. Eldem 1908 doumlu, Gzel Sanatlar Akademisinden 1928de mezun oluyor, 1932de ayn okulun retim kadrosuna katlyor. Eldemin meslekteki bu ilk yllar, gen Cumhuriyetin de liberal bir programla da ak bir siyaset izlemeye alt dneme denk geliyor, bu siyasetin mimarlktaki yansmas ise uluslararas modernizmin Trkiyedeki ilk rneklerinin ortaya kmas oluyor. Eldemin bu dnemi simgeleyen almas, stanbul Fndklda ina edilmi, -ayn zamanda dnemi de sonlandrd sylenebilecek-1934 tarihli SATE binasdr. 1929 ekonomik bunalmnn ardndan gelen 1930lu yllarn, tm dnyada olduu gibi Trkiyede de ie kapanmac ve ulusalc bir dneme yol atn, dahas bu dnemi tanmlayan ideolojinin Cumhuriyetin ulusdevleti oluturma srecinde izledii ana kltr siyasetini belirlediini biliyoruz. Baka bir deyile 1930lu yllar, pek ok disiplinde olduu gibi, mimarln da resmi ideolojinin gdmne girdii bir dnemi balatyor. te bu noktada gen Sedad Hakk Eldemin mimarlk sahnesine belirleyici bir aktr olarak ktn gryoruz. Bir yandan Akademide balatt milli mimari seminerleri ile mimarlnn ana paradigmas olarak ileri srecei Trk Evi kavramsallatrmasnn peine dyor, bir yandan da yaynlad manifesto niteliinde proje ve metinlerle, Trk Evinin bir prototipi olarak kabul ettii emann mimarla yn vermesi gerektiini ileri sryor.

18/01/2009

19

CUMHURYET MMARLII VE
Burada iki noktann dikkati ektiini syleyebiliriz: lki, Balkanlara dek uzanan geni bir corafyada grlen ev tipolojisinin Trk Evi olarak adlandrlmasnn, dnemin resmi ideolojisinin simgesi olmu Gne-Dil kuramn anmsatmasdr, ikincisi ise prototip olarak sunulan emann, aslnda pek de uzakta olmayan Amcazade Hseyin Paa Yalsna dorudan balanmasdr. Nitekim bu ulusalc dnemin en fazla sz edilmi yaps olan Talk Kahvesi (1946), Maka srtlarnda Amcazadeyi yineler. Gerek Talk Kahvesinde, gerekse Fen ve Edebiyat Fakltesi (1942-1944) gibi dnemin teki ulusalc rnlerinde Eldemin yerel kaynan aka gsterdiini, yani soyutlamaya olabildiince az bavurduunu gryoruz. Bu da yine dnemin resmi ideolojik programn iaret ediyor, nk ulusalc sav, anlam gizleyecek ve gstermek istedii kaynaktan uzaklatracak her trden soyutlamann karsnda durmak zorundadr. Cumhuriyet tarihinin en nemli krlma noktas olan ve merkez-evre atmasnn ilk sonucu olan 1950 dnm, siyasal tarihin ilk liberal dnemini balatmakla kalmaz, ulusalc resmi ideolojinin gdmn, Halkevleri gibi tm kurumsal aralaryla birlikte ortadan kaldrr. Ksaca Elliler Modernizmi olarak adlandrabileceimiz bu zgrleme dneminde, on iki ton yazsnn ya da elektronik mziin ilk erken rneklerini veren modernist mzikten edebiyattaki kinci Yeni iirine balanan, soyut resim ve heykelden, izgi ile mizahn savamn veren karikatre uzanan, Batdaki gelimeleri izlemeye (belki de bir gecikmilik zorunluluuyla taklide) ynelen, soyutlama dncesini ne karan yeni bir kltrel ortamla karlayoruz. Mimarlk da bunun dnda kalmayacak ve uluslararas modernist izgi ok ksa bir srede Trkiye mimarlnda egemenlik kuracaktr. te bu keskin dnmde de Sedad Hakk Eldemin ba rolde olduu grlyor. Akademi i meknnn yangn sonras yenilemesiyle balayan bu yllarda, Eldem, stanbul Hilton Oteli (1952), Florya Tesisleri (1955-59), Rza Dervi Kk (1956-57), Uaklgil Kk (1956) gibi bayaptlarn verir. Trkiyenin siyasal ve kltrel tarihine kout olarak on yl kadar sren bu ara dnemin, Sedad Hakk Eldemin en parlak dnemi olduunu syleyebiliriz. Hi kukusuz bu almalar, bata Neutra olma zere, Bat modernistlerinin etkisinin ok dorudan grld yaptlardr, ancak Eldem artk

ideolojik programn yerine mimarln kendisini geirmi, daha doru bir deyile artk mimarln iinden konumaya balamtr. Ne ki, Trkiyeyi ikinci bir sert krlma noktas yakalar: 1960. Trkiye artk merkezevre atmas sarmalna girecek, ancak her seferinde kendini yeniden reten merkez, 1950lerin modernlemeci ivmesini yakalayamayacaktr. 1960 sonrasnn ok yinelenen ve pek beenilen sz akllardadr: Evrensel olmak iin nce yerel olmak gerekir. Ulusalc resmi gr bu kez kendine yerellik zerinden yeni bir meruiyet zemini yakalam, merkezin ideolojisiyle ilikisi hep gidi-geliler yaayan aydnlar da bu paradigmann ba savunucular arasnda yer almtr. Bu kltrel iklim Eldemin retimini etkilemekte gecikmez. 1950 ncesinin yerellik damar yeniden canlanacak, kimi kez bu damar, Sosyal Sigortalar Kurumu Kompleksinde (1962-1964) olduu gibi kendini balamsalc bir savla ne srecektir. Ancak bu dnem yaptlar iinde soyutlamann ne kt almalar, yani yerelle, geleneksel olanla ilikiyi yksek bir soyutlamayla kurduu yaptlar Eldemin belki de en yetkin ileri arasnda saylmaldr. Bunlarn banda da Yenikydeki Sirer Yals (1967) ve Atatrk Kitapl (1973-1975) gelir. Soyutlamay u noktaya tayarak kayna btnyle grnmez hale getirdii Akbank Genel Mdrl (1967-1968) ise sadece Eldemin deil Trkiye mimarlnn bayaptlar arasnda yerini alacaktr. Sedad Hakk Eldemin mimarl, yirminci yzyl Trkiye mimarln yeniden tartmaya, sorunsallatrmaya olanak verecek nemli ipular tayor. 2008 yl Eldemin doumunun 100. yldnmyd ve bunlar tartmak iin nemli bir frsat yaratyordu; ncelikle de yllar boyu hizmet verdii eitim kurumunun bir yeniden deerlendirme ortam yaratmas beklenirdi, ama yl birka clz etkinlikle geride kald ve bu frsattan yararlanldn sylemek pek olas deil.

SEDAD HAKKI ELDEM

LMN TASARIMI TASARIMIN LM

BRN TERCH ETMEK!
eitli sanat dallarnda ve gndelik yaamda, modernle yzleme deneyimlerimizin ortaya kard sonularn en azndan bir abann izlerini tadn grmek mmknken, mezarlarn, ayn zamanda banyo, tuvalet, merdiven imalatyla itigal eden mermer ustalarnn eline, vicdanna ve istidadna terkedildiine acyla tanklk ediyoruz. Tasarmn lm yerine lmn tasarmn tercih etmek zorundayz artk.
Sanyorum Seneca sylemiti: Hastalandmz iin deil, dnyaya gelmi olduumuz iin lyoruz. lmek iin douyoruz demek de mmkn... Modernitenin lm gereini toplumsal yaamdan gizlemeye altn, hatta lm algsnn bir bilgisayar oyununa, bir Hollywood mizansenine indirgendiini kabul etsek bile, bireysel deneyimlerimizde bu gerekle yzlemekten kurtulamayz. lmn metafizii ve dinlerle olan ilikisi, onun, bu dnyann gerei olduunu ortadan kaldrmyor. Hatta, insann lm karsndaki acizliine yalnzca dinlerin cevap veriyor olmas bile onu dnyevilikten karmyor. Nitekim mezarlklar, ne kadar onlardan gzmz karmaya alrsak alalm, evlerimiz ve iyerlerimiz, parklarmz ve caddelerimiz, tapnaklarmz ve alveri merkezlerimiz gibi kent btnnn kopmaz bir parasdr. Kentlerimiz iin yaam alanlar tasarlamak ne kadar doalsa, lm alanlar tasarlamak da aslnda o kadar doaldr. Sadece stanbulun bile, paleolitik adan, Romadan, Bizanstan ve Osmanldan miras kalm mezarlk ve mezar talarn inceleyerek, geleneksel kltrlerin, modern insana gre lmle daha sahici ve doal bir iliki kurmu olduklar, lme yaamn bir paras teslimiyetiyle baktklar sonucuna varmamz mmkndr. Hatta mezarlklar, uygarlklarn nemli yansmalar ve tezahrleridir. Osmanl mezar talarnn ok iyi kodlanm bir dili olduunu syleyebiliyoruz. Mesela cellat mezarlarn ilk grdmde ok etkilendiimi hatrlyorum. zerinde hi yaz olmayan cellat mezar talar, dikdrtgen prizma olarak biimlendirilmi ve tasarmn dilinin ayn zamanda nasl rpertici olabileceini gsteren dmdz talardan ibaret... Ayrca, mezar talarndaki nesir ve manzumeler, hat sanat rnekleri, eitli tezyinat ve ikonografik anlamlar, o gnn toplumunun sosyal, kltrel, zihinsel yapsn ve bunlarn zaman iindeki deiimini gnmze net bir biimde aktarmaktadr. Dnemin mezarlklar ve mezar talarndaki btncl estetik anlaynn geliimi ise apayr bir inceleme konusunu oluturuyor. Yetkin ta ustalarnn, airlerin ve hattatlarn, iine doduklar kltrn oluturduu formasyonlarn tevars yoluyla kuaklar boyu birbirlerine aktarmalaryla yaanan geliimin ana arterlerinin bir noktadan sonra tkanmasyla birlikte ortaya kan aknln, bugn mezarlarmz birer ki antlarna dntrdn hepimiz gzlemliyoruz. eitli sanat dallarnda, mzikte, mimaride, grafik tasarmda, edebiyatta ve gndelik yaamda, modern olanla yzleme deneyimlerimizin ortaya kard sonularn, zerinde konuulacak ok fazla olumsuzluklarna ramen en azndan bir abann izlerini tadn grmek mmknken, mezarlarn, ayn zamanda banyo, tuvalet, merdiven imalatyla itigal eden mermer ustalarnn eline, vicdanna ve istidadna terkedildiine acyla tanklk ediyoruz. Estetik yozlamann tm alanlar iin ortak bir serveni var. Ancak, modernle yzleen birok alanda hem baarl sentezler hem de kileme rnekleri ortaya kabilirken, mezar tasarmlarmzda yaanan sefaletin nedenlerinden birinin, mezarlarla olan ilikimizi hep ksa srede sonlandrma eiliminden, dierinin ise, dinin konservatif tutumlar beslemesi nedeniyle zgr ynelilere ynelik cesaretsizliklerden kaynaklandn dnyorum. Tamam, lmn souk yz belki de en nemli etken, ama bylesi bir sefalet soukluktan te koyu bir karanlk deil mi? Multi-disipliner bir alan olan mezar tasarm; mimari tasarm, szel tasarm ve grafik tasarm alanlarnn ibirliiyle gerekletirilebilir. Ancak, ant mezarlar veya baz zengin mezarlar dnda ne bir mimara mezar sipari eden ne bir yazara mezar ta yazs yazdran ne de bir grafikere mezar ta tasarlatan duymadmz gibi, yine ne bir mimarn ne bir yazarn ne de bir grafik tasarmcnn bu konuda bir arza teebbs ettiini grmyoruz. Oysa bu i, yukarda da sylediim gibi, te dnyayla deil, tamamen bu dnyayla ilgilidir. (Bu arada, tasarmn mimar Haydar Karabeyin, grafik tasarmn ise Blent Erkmenin yapt Duygu Asenann mezarn hatrlamadan gemeyelim.) Trk modernlemesinin, farkl alanlarda, iyi kt, doru yanl bir yol aldn sylemek mmknse de, hem yksek sanatla kendini ifade eden, hem de gnlk yaamla btnleen bir estetik sentez retme konusunda ok ciddi zaaflar tadn grmek zor deildir. Bu durumun en kt tezahrlerinin ise mezarlklarda karmza ktn grmezlikten gelmemeliyiz. Tasarmn lm yerine lmn tasarmn tercih etmek zorundayz artk. Gelenei tekrarlayarak srdrmek birok bakmdan mmkn olmad gibi doru da deildir. Ancak, gelenei de bir referans noktas kabul eden, bunun yannda dinin yasaklar kapsamna girmeyecek her trl zgrl cesaretle kendine basamak yapan yeni bir tasarm anlaynn bu alanda da eserler ortaya koymasnn zaman oktan gelmitir/gemektedir. Kendi mezar tam tasarlayaym diyorum ama, karm Akln m kardn, lme davetiye karm olursun! uyarsyla beni rktt gibi belki gizli gizli yazdm bu yazya bile bozulacaktr. Fakat, ne yapaym ki, (Allah elbette gecinden versin ama) mermer ustalarnn yapt eci bc bir mezarda yatmak istemem. Galiba en iyisi, bulursam yetkin birine ii imdiden sipari etmek!

A. Selim Tuncer

20

18/01/2009

21

Ne o?!.. talyanlara hem yemek, hem de tasarm anlatacakmsn diye taklanlara Bir su brei nasl yaplr, onu gsterip geleceim diyordum. 2007 yl Ekim ay iinde Palermo Tasarm haftas nedeniyle Sicilyay ve Palermoyu ilk defa grme frsatm olmutu. O hafta iinde kurulan dostluklar, Palermo niversitesi ve zmir Ekonomi niversitesi arasnda varlan deiim antlamalar derken hemen hemen tam bir yl sonra kendimi tekrar Palermoda, ama bu sefer getiimiz yl olduundan ok daha farkl bir konumda buldum. Palermo niversitesi, Mimarlk Fakltesi retim yelerinden Prof. Marinella Ferrarann byk zveri ve katklaryla oluturduumuz programa gre 17-22 Kasm tarihleri arasnda 2 adet seminer verecek ve bir tane de tasarm atlyesi yrtecektim. Seminerlerden birincisi Trkiyede Endstriyel Tasarm zerineydi. Yksek Lisans ve Doktora rencilerinin katld seminerde Trkiyenin tarihinden girip, jeopolitik konumundan kldysa da, olduka scak bir Akdenizlilik havas iinde geti seminer. Palermo niversitesinin Tasarm ve Mimarlk konusunda yksek lisans ve doktora yapan rencilerinin Osmanl mparatorluunun endstriyel atlmlar neden yeterince yapamamasndan, Gaia&Gino ya da lknMilan zerine sorularn yantlarken fonda Lao Tayfa alyordu. Yeni Nasl Yaratlr ya da Tasarmlarn Evrimi balkl ikinci seminer ayn zamanda atlye almamzn da temelini oluturuyor ve acaba evrim ilkeleri tasarmda yaratclkla badatrlabilir mi sorusuna da yant aryordu. Evreni bir mutfak kabul edersek buradaki bilinen varlklar da periyodik tablodaki elementlerin birbiriyle kurduklar ilikilerin eitlemeleri olarak karmza kmaktayd. Sanki bir el bu tablodaki malzemelerin karmndan farkl farkl menler retmekteydi ve bu malzemelerin de bir araya gelebilmeleri iin belli bal kurallar ve koullar gerekliydi. Lamarckdan Darwine, Herbert Spencerdan Richard Dawkinse uzanan bir izgide teorik bir ereve izildikten sonra bunun tasarmdaki ve mimarideki yansmalarndan da rnekler verildi. stanbulda Aya Sofya, Palermoda San Cataldo, ya da San Giovanni degli Eremiti gibi yaplar da fakl kltrel tasarm anlaylarnn hem zel koullarda bir araya gelmelerinin, hem de tarihsel srete de evrimleerek yeni boyutlar kazanmalarnn sonularydlar. Biz de atlye almamzda Sicilya ve Trkiyenin en gl alanlarndan biri olan mutfak kltrlerini birletirecek ve katlan herkesin ortak aklyla Sicilya-Trk Mutfann ilk reetelerini uygulamal olarak tasarlayacaktk. Atlyenin bal proje asistanlarmzdan, afiin de tasarmcs Simona La Torre tarafndan haftalar ncesinden konmutu bile: Il Seme del Design ha Bisogno di Un Vaso: Contaminazioni Turco-Siciliane Yani, Tasarmn Tohumu Bir Saksya htiya Duyar: Trk-Sicilya Karmlar gibi ok anlamlar karlabilecek bir bal vard

A. Can zcan

PALERMO RAPORU

Trkiyede Endstriyel Tasarm talyada seminer konusu oldu, hem de lezzet dolu bir atlye almas eliinde. zmir Ekonomi niversitesi Endstriyel Tasarm Blm Bakan A. Can zcan macerasn paylat. Byk Jri
atlye almasnn. Ancak gidince grdm ki 15 kii ile snrl tuttuumuz atlye almasnn ierii katlmclarca Yaasn Trk Yemekleri yapmasn reneceiz eklinde alglanm, katlmc says da 30a ykselmiti. Yemek imek deyince herkesin canla bala seferber olduu Akdenizlilik ruhu benim bilimsel etkinlie de bulam, atlye almas iin Palermonun Hanimi isimli dnya mutfaklar restoran iki gn iin tutulmu, eflerinden ok sevgili Giuseppe Priolo da almaya dahil edilmiti. Allahtan sevgili mutfak stad dostum Levent Alpat beni bu trden bir macera iin daha gitmeden hazrlamt.

karp uydurarak yaptmz szme yourda katan tasarm ve mimarlk rencilerinin hevesli katklarn da unutmamak gerek. Gnn sonunda hem su brei hem de hilmahi yemekleri birer tasarm olarak tartlp tadldnda ortaya kan sonu uydu: Bunlar Sicilyaya hi de yabanc olmayan malzemelerle ama yabanc yntem ve kavramlarla retilen ve ayn damak tadna hitap eden tasarmlard. rnein su breinde uygulanan yntem nce kaynayan scak, sonra da buzlu souk sulara giren byk hamurlaryla aslnda makarna piirme ynteminden farkl deildi. stelik hamur da makarna hamuruydu. Sebze ilerinin oyularak doldurulmasna dayal dolma ise malzeme olarak ayn malzemelerle retilen pek ok yemek bulunmasna karn talyancada bile karl zor bulunan bir yntemdi. Drm tarz doldurmalar, ya da yarlan sebzeler zerine i malzemenin konmas tarznda pek ok yemek eidi vard ama sadece domates doldurularak yaplan bir yemek haricinde hilmahi tarz dolma yemekleri yeni bir tasarm yntemi ieriyordu. Bu aamadan sonra atlyenin asl hedefi, yani bu iki yemein yntem ve malzemelerinin Sicilya mutfa ile eletirilmesinden ortaya kacak ilk Trk-Sicilya yemekleri tasarlanp gelitirilebilirdi.

Tasarm deyince akla hemen harikulade mobilyalar, aklmz bamzdan alan arabalar, zel bir gruba ait olduumuzu hissettiren cep telefonlar ya da son moda kyafetler gelebilir. Pazarlamann nemli unsurlarndan olan konumlandrma ve ayrma asndan bakldnda da, markalarn her geen gn beraber almak iin daha ok tercih ettii tasarmclar projeleriyle birer marka haline dnyor. Peki tasarmclar nasl alyor? Trendleri takip ediyor, aratrmalar yapyor, tketicilerin alkanlarn izliyor ve sonunda yaratc dnce gleriyle rnlerini ortaya karyor. Kresel snma, bilinsizce yaplan ar tketim, fakirlik ya da geri dntrlemeyen kaynak kullanmna ynelik sorunlar derken, srdrlebilir bir dnya iin herkesin zerine ciddi sorumluluklar dyor. te bu sorunlar zmek iin bir sredir eitli sivil toplum kurulular ya da Fortune500 irketleri kadar gl vakflar, tasarmclardan ve olaylar zmleye ynelik gelitirdikleri metodolojilerinden yararlanyor. Sosyal tasarm olarak da adlandrlan yeni kavram, sosyal deiimin tasarm yoluyla gerekleebileceine inananlar tarafndan kuvvetle savunuluyor.

DNYAYI
MI KURTARACAK?
Kresel snma, ar tketim, geri dntrlemeyen kaynak kullanm, temiz suya ulaabilme Liste uzun! Sosyal deiim, tasarm yoluyla gerekleiyor!

Asl Aydn

projeler gelitirdi. Sadece metodoloji deil rn tasarm da yapan IDEO, KOBlere younlaan sivil toplum kuruluu Kickstart iin tasarlad MoneyMaker Pump ile 1991 ylndan bu yana sadece Kenyada 64.000 yeni iin domasn salam oldu. Fortune Dergisinin Gelecein 10 Gurusundan biri olarak tantt Valerie Caseynin 2008 ile birlikte balatt Designers Accord ise evresel srdrlebilirlik iin kresel bir koalisyonun olumasn salad. Bugne kadar 100,000i aan tasarmc, eitim kurumu ve kanaat nderinin destekledii oluum ile hedeflenen, evresel ve sosyal meselelerle ilgili tasarm almalar iin eitli metodolojilerin, kaynaklarn ve deneyimlerin paylalmas. Afrikann en nemli sorunlarndan biri olan kullanlabilir suyun tanmasna ynelik gelitirilen Hippo Water Rollerun yaratt etki ise kara kta iin ok deerli. Project Hin tasarlad rn sayesinde, ocuklarn ve kadnlarn sorumluluunda olan bu grevi imdilerde erkekler sahiplenmi durumda. Bylece ocuklarn dersleri iin ayrdklar zaman artarken, kadnlar da kendi ilerini kurmak iin frsat yakalam oluyor. Birlemi Milletlerin 2000 ylnda aklad 8 maddelik Milenyum Kalknma Amalar arasnda yer alan evresel srdrlebilirlii salamak, ou zel ya da sivil toplum kurumunun zmeye alt nemli bir konu. Dnyada 2,6 milyar insann temel tuvalet ihtiyacn karlamak zere gerekli altyapsal dzene sahip olmad gereinden yola kan sve kkenli Peepoople da bu soruna ynelik rn tasarlad. Hijyenik, tek kullanmlk, stelik evreye zarar vermeden toprakta zlebilen poetlerin seri retimi, 2009 ylnda gerekleecek. Yaratt sosyal etki ise paha biilemez. Bu rnekleri oaltmak mmkn. Grnen o ki, artan nfsuyla, evresel sorunlaryla, deien siyasi ve ekonomik dengeleriyle yeni dnya sisteminin kar karya kalaca engelleri amak ve gelecek nesillere daha srdrlebilir bir dnya brakabilmek iin tasarm odakl bak asndan ve tasarmclardan daha fazla faydalanlacak!

TASARIMCILAR

Sosyal Platformlar
UNESCO ile tasarm firmas Felissimonun 1995 ylnda Birlemi Milletlerin 50. kurulu yldnm iin dzenledii uluslararas tasarm yarmas Design21, imdi ayn isimle bal bana bir sosyal tasarm platformuna dnm durumda. Dnyann farkl yerlerindeki tasarmclar, kendi aralarnda fikir alveriinde bulunabiliyor ya da sivil toplum kurulularnn eitli ihtiyalarn zmeye alyor. Misyon olarak toplumlarn daha iyi bir yaam srmesini benimseyen Amerikann en eski 2. vakf Rockefeller ise Kalknma iin novasyonu vmelendirme giriimi iin tasarm danmanl konusunda kresel bir dev olan IDEOdan destek ald. Tasarmclar ile sosyal sektrn ortaklaa yrttkleri projelerde karlatklar sorunlar tespit etmeye alan IDEO, birey ve kurumlarla gerekletirdikleri grmelerin ardndan temel ilkeleri ve rnek olaylar biraraya getiren bu sonular 2 kitap halinde yaynlad. Design for Social Impact: a How-to-Guide ve Design for Social Impact: Workbook almalar Temmuz 2008de yaynlanr yaynlanmaz byk bir ilgi grd. Bu almann devam niteliinde, Austos aynda dzenlenen atlye almasn ise yine bir tasarm firmas Continuum ynetti. eitli disiplinlerden katlmclar, tasarmclar ile sivil toplum kurulularnn ortaklaa yaratabilecei sosyal etki zerine fikir ve

Yabanc Yntem
Atlyenin ilk gn youn bir piirme eylemiyle geti. Trk-Sicilya mutfann tasarmna Trkiyenin tasarm katks olarak Su Brei ve Antakyaya zg bir kabak dolmas olan hilmahi yemeklerini hem anlattk hem de herkesin yardmyla, ve de herkese yetecek kadar piirmeye altk. Bu youn ortamda eski rencim Tuna Buket Barlassn, yeni rencim yk Glerenin, Marinella, Guiseppe ve Simona ile tasarm asistanlar Valentina Rossitto ve Valeria Mirabilenin de canla bala uramalarn takdir etmek gerekiyor. Tabi bir yandan kabak oyan, bir yandan hamur yourup aan, bir yandan da sarmsan dozunu fazla

22 Kasm Cumartesi gn Hanimi Dnya Mutfaklar Restorannn tezgahn ssleyenler, bir gn nceki deneyimlerle Sicilya mutfann malzeme ve yntemlerinin eletirilmesinden kan tamamen yepyeni tasarmlard. Her biri birer tasarm rn olarak malzeme ve yntem olarak reetelendirilmi, zgn isimleri konulmu, servis edilme biimleriyle tabaklara yerletirilmi, fiyatlar ve yannda yenilecek iilecekler de belirlenmiti. Bu mutfak ortam ve rnler, herhangi bir tasarma dayal endstri ortamnn birebir modeli gibiydi. Marinella, Guiseppe ve benden kurulu byk jriye tasarmlar anlatld ve her biri herkes tarafndan tadld. lk tkenen tabak da olan Carnoli de TrkSicilya mutfann ilk en iyi tasarm olarak oybirliiyle onurlandrld. Gerekten de bir gn nceki yntem ve malzemelerin Sicilya mutfann geleriyle ve birbiriyle bu kadar hassas bir dengede ve daha ilk seferde bir araya getirilebilmesi nadir rastlanan bir durumdu. Sadece Carnoli deil, o gn tasarlanan ne kadar rn varsa her biri Sicilya, Trk, Akdeniz mutfanda yer bulabilecek zenginlikte ve lezzette rnlerdi. Ben tasarm atlyesi oldu yemek atlyesi diye dnrken talyan rencilerden birinin elinde arap kadehi, aznda lokmalarla gelip Alla salute, cin cin Darwin! demesi bu almann hedefini bulduunu gsteren bir iaret olabilir mi acaba?

Tek tkla...
www.design21sdn.com www.ideo.com www.dcontinuum.com www.kickstart.org/ www.designersaccord.org/ www.projecthdesign.com/ www.un.org/millenniumgoals/ www.peepoople.com/

22
Defne Koz
Hepimizin hayalleri byk. Ne de keyiflidir stelik hayal kurmak Kaptrp gzlerimiz ak hayallerimizi kurarken, kimi zaman 2/1 lekte grrrz kendimizi. Ama gerek hayatta oranlar tersyz oluverir, bir devin karsnda kck oluveririz. Hatta kimi zaman, kendimizi hayal ettiimiz karelerin iinde bulamayz bile! Nedir hayallerde bizi mutlu klan? Brndmz roller mi, sahip olduklarmz m, deneyimlerimiz mi, deneyimlerin kazandrd zenginlik mi? Yoksa ulalan sonu mudur bizi mutlu klan? Hayalleri bilmem ama, sonutan ziyade, sonuca gtren o uzun sretir beni heyecanlandran gerek hayatta. Domus Academy sonras, ziyarete gitttiim firmalarda vapurlardaki iportaclardan hi de geri kalmazdm: Onu istemezseniz bunu verelimHop! Hemen dosyadan baka bir izim Ne byk hayallerle balanlan gnler, ne farkl sonular ile eve geri dnler Gnler Aylar Gece boyunca alp hazrlanm taptaze izimlerle gndz tasarm iportacl... Gidilecek meta, memleketin br ucunda olsa bile, byk zorluklarla alnan randevulara gidebilme arzusu ile bugn de zerimden atmadm heyecan birleince, o koskoca memleket talya, bana minicik gzkrd. Bulduum ilk trene, ordan

21/12/2008

23

TUTKULU DENEYMLER
otobse biner, sonra da yrye yrye koskoca trlarn arasnda kaybolup, kamyonlarn stnden atlayp, deli gibi yaan yamur altnda da olsa, berem bamda, dosyam elimde, kalbim azmda varrdm eninde sonunda Allahn unuttuu bir yerdeki firmaya. Randevu srem yarm saat de olsa, o geri dn yollar bile beni yormazd hi. stelik bu sefer ayn heyecan bana elik etmese de! Hafif abartl olmakla birlikte, bu yolun balangc, gerek ile tanma, zorluk bana keyif veriyordu. Hatta attm her adm kadar zor olursa, daha byk zevk alyordum. Mazoist olmaya zenmedim hi! Ama kafanza yapmak istediinizi koyup, koullar ne olursa olsun azminizden vazgemeden, destek almadan, yolunuza devam etmek istiyorsanz eer, -ister istemez- seviyor oluyorsunuz zorluu Hele bir de mkemmelliyeti yannz varsa eer ve bu kimi zaman mantnz zorlar hale getiriyorsa, sormayn gitsin Peki, neydi/ya da nedir hala beni bu kadar balayan? Bir kefeye verdiinizi koysanz; dierine de maddi ve manevi geri dn Geri dn kefeniz havalarda uar durur! Zorluklarn eliinde, bylesine farkllklar varsa bir de, nedir sahiden bu koru krne balanma? Baarmak istei mi? Elbette. Ama baarmak zaten hepimizin defterindeki bir gereklilik! stelik neyi baarmak? nei doru dzgn samak, karnzdakine kendinizi dinletebilmek, yollarn izgilerini dmdz ekebilmek, yengeci ellerinizle yakalayabilmek, birinin sizi sevmesini salayabilmek, yerken gzlerinizi kapatmay arzulayacak kadar leziz bir yemek yapabilmek de baar. Bir ii iyi yapabilmek baarnn balangc Hele yaptnz iin nihayetinde, bir de inei, sevgilinizi, mterilerinizi, srcleri ve bir de kendinizi memnun edebiliyorsanz eer, o zaman baary yakaladnz demek! Hayat boyunca kim bilir kac yz kere hepimiz baary yakaladk. Belki de hi de zorlanmadan. Peki, baarya ulamak deilse nedir o zaman bu zorlu tutkunun kk? Nedir bu habire doum sancs ekme istei? Bakalarna ulamak m? Bakalaryla

fikrini paylamak m? Bakalarna hayata farkl alardan bak olasln sunmak m? Bakalarna deiiklii yaatmak m? Bakalarnn takdirini kazanmak m? Bakalarnn hayatna dncelerinle kalite katabilmek mi? Kim bilir Belki de hepsi. Ama tm bunlarda bir bakas var Bir bakas bu kadar zorlayamaz beni kendi mesleim iin. Her kim olursa olsun. Beni, yaptm ie bylesine tutku ile balayan, bana yaadm hissettiren retmek, retken olmak, hayata geirebilmek! Bir fikri, bir rn, bir tecrbeyi retebilmek stelik ncelikle kendim iin! Grebilmem, denemem, yaamam, hissetmem, duygulanmam, heyecanlanmam iin! Mazoistliin yansra egoistlik de var anlalan! Anlatamam size retim safhasndaki heyecanm. Gizlemek mmkn deildir bu tatminimi ster en byk tasarm firmalarndan biri iin olsun, ister kebanda ustaln kantlam Mehmet Efendi iinnemli tamaz kimin iin olduu! nk ben kafamdakini retebilmekteyim, dourmaktaym, yasadm hissedebilmekteyim. Sancs ne idiyse imdiye kadar, u anda hepsini unutmaktaym.

Pnar n

GAYRHTYAR FOLKTRONCA
Her safhas ayr bir akl... Bant baa saralm. Yeni bir ticarethane almak zere. Biri diyor ki nce u kardaki eski binay bir rtelim. Zaten fazla gavur ii, bir de eski psk. Siyah kaln naylonla rtlyor, muhtemelen 19. yzyl ii cumbalnn yan duvar. Sonra diyorlar ki nne de bir kontrplak koyalm. yle dmdz olmaz, eli fraya demi, belki gzel sanatlara bir sene hazrlanm bir arkada sorup soruturuluyor. Diyorlar ki Karde, uraya bir manzara... Manzara kilit kelime. Gne mi batyor, salkm stn arasndan Ay m szyor... Buralarda btncl yaklam tercih edilir; kapsayc, paralar btnde ufalayc... Toptan ve perakende manzaradr hepsi. Arkada diyor ki Tamam da neyin manzaras? Doru soru. ki tepenin ortasndan gne mi batsn, kvrlan dere kenarnda kuzular m birdirbir oynasn, yakamozda kefaller mi zplasn? Ticarethanemizin heyecanl sahipleri muadilleri arasndan yayl bir yumruk gibi frlamak istediinden Baka bir ey... diyor. Gerisini de getiremiyor. Koyunun olmad yerde Abdurrahman elebi oktan ressam... Abdurrahman arkada egzotiin ve tropiin peinden gidiyor; bir takvim yaprandan apartaraktan... Azmsanmayacak bir Bob Ross mesaisi de var kendisinin; TRT2de bol izlemi zamannda. nce ssz bir ada, sonra yanna mutlaka konduracamz ey: Palmiye, deniz ve gne... Perembe leden sonra gelirim demi, sonra baka yere frlayacak. uzaynca aday kelto bir halde, yeryznn zerine en az dlmek istenen paras olarak brakp tyyor. Bulutlara ok zaman harcam batan, o fena olmu. Ticarethane, iin olmazsa olmaz armut koltuklardan smarlam zaten 30 adet. D meknda, i mekn huzuru ya prensibimiz, Trk hedonistlerini talandrmak adna, masraftan kanlmyor, bir plazma televizyon ekleniyor manzaraya. Abi palmiye kapanacak ama... Napalm, erefsiz elektriki kablolarn deliini tam oraya am, ne anlar ki o manzaradan. Garson olarak ie alnm teyze oullarndan teki de diyor ki Abi iki tane de meale vard, onlar napsak? Nizami bir ekilde akacak tabii. Biri kmlse girmi, artk olsun o kadar da... te kapuinolu nargileyle en iyi giden habitat. te folk gdlerin, elektronicayla grkemli bulumas. Elimde belge olmadan konumam.