TS11372 Hafif Sogukta Sekil Verilmis Profillerle Olusturulan Celik Yapilarin Hesap Kurallari2

TRK STANDARDI
TURKISH STANDARD

TS 11372
Nisan 1994
ICS 91.080.10

1. Bask

ELK YAPILAR-HAFF-SOUKTA EKL VERLM
PROFLLERLE OLUTURULAN-HESAP KURALLARI

Light Weight Steel Structures-Composed of Cold Formed
Steel Members-Desing Rules

TRK STANDARDLARI ENSTTS
Necatibey Caddesi No.112 Bakanlklar/ANKARA

Bugnk teknik ve uygulamaya dayanlarak hazrlanm olan bu standardn, zamanla ortaya
kacak gelime ve deiikliklere uydurulmas mmkn olduundan ilgililerin yaynlar izlemelerini
ve standardn uygulanmasnda karlatklar aksaklklar Enstitmze iletmelerini rica ederiz.

Bu standard oluturan Hazrlk Grubu yesi deerli uzmanlarn emeklerini; tasarlar zerinde
grlerini bildirmek suretiyle yardmc olan bilim, kamu ve zel sektr kurulular ile kiilerin
deerli katklarn kranla anarz.

Kalite Sistem Belgesi
malt ve hizmet sektrlerinde faaliyet gsteren kurulularn sistemlerini TS EN ISO 9000 Kalite
Standardlarna uygun olarak kurmalar durumunda TSE tarafndan verilen belgedir.

Trk Standardlarna Uygunluk Markas (TSE Markas)
TSE Markas, zerine veya ambaljna konulduu mallarn veya hizmetin ilgili Trk Standardna uygun
olduunu ve mamulle veya hizmetle ilgili bir problem ortaya ktnda Trk Standardlar Enstitsnn
garantisi altnda olduunu ifade eder.

TSEK

Kalite Uygunluk Markas (TSEK Markas)
TSEK Markas, zerine veya ambaljna konulduu mallarn veya hizmetin henz Trk Standard
olmadndan ilgili milletleraras veya dier lkelerin standardlarna veya Enstit tarafndan kabul
edilen teknik zelliklere uygun olduunu ve mamulle veya hizmetle ilgili bir problem ortaya ktnda
Trk Standardlar Enstitsnn garantisi altnda olduunu ifade eder.

DKKAT!
TS iareti ve yannda yer alan say tek bana iken (TS 4600 gibi), mamuln Trk Standardna uygun
retildiine dair reticinin beyann ifade eder. Trk Standardlar Enstits tarafndan herhangi bir
garanti sz konusu deildir.

Standardlar ve standardizasyon konusunda daha geni bilgi Enstitmzden salanabilir.

TRK STANDARDLARININ YAYIN HAKLARI SAKLIDIR.

UDK 624.014.2:539.374 TRK STANDARDI TS 11372/Nisan 1994
NDEKLER

0 - KONU, TARF, KAPSAM....................................................................................... 1
0.1 - KONU.........................................................................................................................1
0.2 - TARFLER ..................................................................................................................1
0.2.1 - Rijitletirilmi Dzlem ekilli Basn Eleman ....................................................................... 1
0.2.2 - Rijitletirilmemi Dzlem ekilli Basn Eleman .................................................................. 1
0.2.3 - ok Rijitletirilmi Dzlem ekilli Basn Eleman ............................................................... 1
0.2.4 - Genilik-Et Kalnl Oran .................................................................................................... 1
0.2.5 - Etkin Genilik ........................................................................................................................ 1
0.2.6 - Etkin Kesit ............................................................................................................................. 2
0.3 - KAPSAM.....................................................................................................................2
1 - MALZEME.............................................................................................................. 3
2 - BOYUTLANDIRMA................................................................................................ 3
2.1 - METOT.......................................................................................................................3
2.2 - ZEL KONTROL STEMEYEN ELEMANLAR.............................................................3
2.2.1 - Basn ubuklar .................................................................................................................. 3
2.3 - BASINCA ALIAN RJTLENM DZLEM CDARLARIN HESABI..........................5
2.4 - BOYUTLANDIRMADA SINIR GERLMELER ........................................................... 10
2.5 - BRLEM ELEMANLARI.......................................................................................... 22
EK-A.......................................................................................................................... 24
ATIF YAPILAN STANDARD..................................................................................... 26

1
ELK YAPILAR-HAFF-SOUKTA EKL VERLM PROFLLERLE
OLUTURULAN-HESAP KURALLARI

0 - KONU, TARF, KAPSAM

0.1 - KONU
Bu standard, soukta ekil verilmi profillerle oluturulan hafif elik yaplarn hesap kurallarna dairdir.

0.2 - TARFLER

0.2.1 - Rijitletirilmi Dzlem ekilli Basn Eleman
Rijitletirilmi dzlem ekilli basn eleman, kendi dzlemi iinde etkiyen niform basn gerilmesi
altndaki; gerilme dorultusuna paralel kenarlar bir gvde levhas, flan, bir kenar rijitletirici, bir ara
rijitletirici veya benzerince rijitletirilmi dzlem ekilli bir elemandr (ekil 1'de R ile iaretli olanlar).

0.2.2 - Rijitletirilmemi Dzlem ekilli Basn Eleman
Rijitletirilmemi dzlem ekilli basn eleman, kendi dzlemi iinde etkiyen niform basn gerilmesi
altndaki; gerilme dorultusuna paralel sadece bir kenar, Madde 0.2.1'de belirtildii gibi rijitletirilmi
dzlem ekilli elemandr (ekil 1'de RM ile iaretli olanlar).

0.2.3 - ok Rijitletirilmi Dzlem ekilli Basn Eleman
ok rijitletirilmi dzlem ekilli basn eleman, kendi dzlemleri iinde etkiyen niform basn
gerilmesi dorultusuna paralel olmak zere, iki kenarnda mevcut gvde levhalar veya kenar
rijitletiricilere (ekil 1'de KR ile iaretli olanlar) ek olarak; Madde 2.3.3'de belirtilen artlara uyan ara
rijitletiricileri de olan, dzlem ekilli basn elemanlardr (ekil 1'de R ile iaretli olanlar).

0.2.4 - Genilik-Et Kalnl Oran
Genilik-et kalnl oran, bu standardda b
o
/t olarak ifade edilen ve enkesitin r erilik yar apl gei
blgeleri ile birbirine birleen dzlem paralarnn geniliinin et kalnlna orandr.

0.2.5 - Etkin Genilik
Etkin genilik, Madde 2.3.2 ve Madde 2.3.3 uyarnca yerel burkulma sebebiyle azaltlan b
o
ve b'
o

geniliklerinin, b
e
ve b'
e
ile ifade edilen azaltlm deerleridir.

EKL 1 - Rijitletirilmi, Rijitletirilmemi ve ok
Rijitletirilmi Basn Elemanlar


2

Basnca alan profil

EKL 2 - Etkin Enkesitler

0.2.6 - Etkin Kesit
Etkin kesit, dzlem ekilli basn elemanlarndan oluan bir enkesitin, bu dzlem ekilli basn
elemanlarnn etkin geniliklerinden oluan halidir (ekil 2).

NOT - Etkin kesitte, rijitletiricilerin A
r
alanlar da A
re
etkin alan deerine indirgenir ve A
re
etkin
alannn, rijitletiricinin arlk merkezinde topland kabul edilir (ekil 2).

0.3 - KAPSAM
Bu standard, levha formundaki yap eliinin soukta ekillendirilmesi suretiyle imal edilen ince cidarl
elemanlarn; nemli oranda darbeli yklere maruz kalmayan tayc sistemlerin, tayc eleman olarak
kullanlmalar iin boyutlandrlmasna ait bkme i yar aplar snrlar iinde kullanlabilen (ekil 3),
elastik teoriye dayal hesap kurallarn kapsar.
Plastik teoriye dayal hibir hesap kuraln kapsamaz.

EKL 3 - Bkme Yarap
3

t 2 mm iin R
max
= 8 mm
t > 2 mm iin R
max
= 4 t
Burada;
t = levha kalnl
R
max
= bkme i yarapnn en byk deeri

1 - MALZEME
Bu standardda, kimyevi ve mekanik zelikler bakmndan TS 2162
1)
"Genel Yap elikleri" standard
kapsamnda belirtilen kaynaklanabilir elik cinslerinin kalitesine uyan elik malzeme kullanlmaldr.

2 - BOYUTLANDIRMA

2.1 - METOT
Kullanlacak boyutlandrma metodu nceden aksi belirtilmedike TS 648 elik Yaplarn Hesap ve
Yapm Kurallar standardnda normal elik yaplar iin verilenlere uygun olmaldr.

2.2 - ZEL KONTROL STEMEYEN ELEMANLAR
Enkesit boyutlar ile ilgili artlar salayan elemanlarda, normal elik yaplar iin TS 648 standardnda
belirtilen kontrollerin yaplmas yeterlidir. Boyutlarla ilgili formllerde b bir cidarn geniliini, t kalnln
ve
e
eliin elastiklik snrn gstermektedir.

2.2.1 - Basn ubuklar
Burulma burkulmasnn nlenmesi iin aadaki artlardan en az birinin salanmas gerekir.

2.2.1.1 - Kesitin arlk ve kayma merkezlerinin akmas (ekil 4).

EKL 4 - Birbirine Dik ift Simetri Eksenli Profiller

2.2.1.2 - Kesitin boyutlarna gre, arlk merkezi ile kayma merkezi arasndaki uzakln kk kalmas
ve burkulmann bu iki noktadan geen dzlemde gereklemesi (U, omega, gvdeleri dzleminde
burkulan T profiller vb.) (ekil 5).

EKL 5 - U Profiller

1) Bu standard metninde atf yaplan standardlarn numaralar, yaym tarihleri, Trke ve ngilizce
isimleri kapak arkasnda verilmitir.


4
2.2.1.3 - Yapnn dier ksmlarna balant sebebiyle burulmann nlenmesi

2.2.1.4 - Narinliin 75 olmas durumunda kalnla ilikin artlar,
e
[Mpa]

2.2.1.4.1 - Bota ucu bulunan cidarlarda

b
t
e
15
235
(2.1)

2.2.1.4.2 - Her iki kenar eit rijitlikte cidarlarda

b
t
e
45
235
(2.2)

2.2.1.4.3 - Her iki kenar farkl rijitlikte cidarlarda

b
t
15+30 .
b
b
.
235
2
1 e
_
,
(2.3)

2.2.1.5 - Narinliin > 75 olmas durumunda kalnla ilikin artlar

2.2.1.5.1 - Bota Ucu Bulunan Cidarlarda

b
t
0,2
235
e

(2.4)

2.2.1.5.2 - Her iki kenar eit rijitlikte cidarlarda

b
t
0,6
235
e

(2.5)

2.2.1.5.3 - Her iki kenar farkl rijitlikte cidarlarda

b
t
0,2 + 0,4 .
b
b

235
2
1 e

(2.6)

2.2.2 - Eilme ubuklarnn Basn Balklar

2.2.2.1 - Bota ucu bulunan balklarda

b
t
15 .
235
e
(2.7)

2.2.2.2 - ki gvdeyi birletiren balklarda

5

b
t
45
235
e
(2.8)

2.2.2.3 - Gvde ve rijitlenmi bir u arasndaki balk ksmlarnda

b
t
15+30 .
b
b

235
2
1 e
_
,
(2.9)

2.3 - BASINCA ALIAN RJTLENM DZLEM CDARLARIN HESABI
Bir dzlem basn elemannn rijitlenmi kabul edilebilmesi iin normal gerilmelere paralel kenarlarnn
her ikisinin de ya gvdeye, ya bir kenar kvrmna veya atalet momenti belirli bir snrn zerinde olan
rijitletiriciye bal olmas mecburidir. Dzlemler aras a 45 135 arasnda kalmaldr.

EKL 6 - Kenar Rijitletirici

Rijitletirici elemann arlk merkezinden geen ve rijitletirilen elemana paralel olan eksenine gre
atalet momenti Ir,

( ) Ir
'

1,84 t
9,2 t
b / t
4
4
o
2
144 (2.10)

olmaldr.

Rijitletiricilerden biri veya her ikisi kendileri rijitletirilmemi cidarlar ise, bunlarn genilikleri en az

( ) b t
t

2,8 t
4,8 t
b
o
'
/
2
6
144 (2.11)

kadar olmaldr (ekil 6). Bu artlar izelge 1'de verilmitir.


6
ZELGE 1 - Kendileri Rijitletirilmemi Cidarlar in artlar

b
o
/t 13 14 16 18 20 25

b
t

4,8t

5,4t

6,2t

6,7t

7,1t

7,8t
l
r
9,2t
4
13,2t
4
19,4t
4
24,6t
4
29,3t
4
40,2t
4

b
o
/t

30 40 50 60 > 60

b
t

8,5t

9,4t

10,2t

10,9t

l
r
50,5t
4
69,9t
4
89,0t
4
107,6t
4

1,83t
3
b
o

Bu artlar gerekletiremeyen kenar elemanlar rijitletirici saylmazlar ve cidar rijitlenmi kabul
edilmez.

2.3.1 - Genilik/Kalnlk Orannn Maksimum Deerleri

2.3.1.1 - Basnca alan dzlem cidar her iki kenarndan da, rijitletirilmemi kaynakl veya bklm
cidarlara balanyorsa

b
t
o
60 (2.12)

olmaldr.

- Bklm bir kenardan daha etkin bir rijitletiriciye balanyorsa (ekil-7).

b
t
o
90 (2.13)

olmaldr.

EKL 7 - Kuvvetli Kenar Rijitletirici

2.3.1.2 - Basnca alan dzlem cidar, bir tarafndan rijitlenmi bir cidara bal iken dier taraftan

- rijitletirilmemi bir cidara veya bklme dayanyorsa,

b
t
o
60 (2.14)

- daha etkili bir rijitleyiciye bal ise,

7
b
t
o
90 (2.15)
- rijitlenmi bir dzlem cidara balanyorsa,

b
t
o
500 (2.16)

olmaldr.

2.3.2 - Ara-Rijitletiricisiz Dzlem ekilli Basn Elemanlar

2.3.2.1 - ki Rijitletirilmi Kenar Arasndaki Dzlem ekilli Basn Elemanlarnda Etkin Genilik

Gerilme hesabnda:
b
t
o
0,95
E
i in b = b
e o
(2.17)

0 95 , <
b
t
500 i in b = 0,95 t
E
o
e
E

(2.18)
alnmaldr.

Deplasman hesabnda:

b
t
o
1,2
E
i in b = b
e o
(2.19)

12 , <
b
t
500 i in b = 1,2 t
E
o
e
E

(2.20)

alnmaldr.

Farkl olarak, kare ve dikdrtgen enkesitli tplerin flanlarnda;

Gerilme hesabnda:

b
t
o
1,1
E
i in b = b
e o
(2.21)

11 , <
b
t
i in b = 1,1 t
E
o
e
E

(2.22)

alnr.

Deplasman hesabnda:

b
t
o
1,4
E
i in b = b
e o
(2.23)

14 , <
b
t
i in b = 1,4 t
E
o
e
E

(2.24)

alnr.

8

2.3.2.2 - ki Rijitletirilmi Kenarlarndan Birinde Kenar Rijitletirici Olan Dzlem ekilli
Elemanlarda Etkin Genilik

b
t
o
0,95
E
i in b = b
e o
(2.25)

0 95 , <
b
t
60 i in b = 0,95 t
o
e
E E

(2.26)

60 <
b
t
90 i in b = 0,95
E
-
b
10t
+ 6 t
o
e
o
_
,
(2.27)
alnr.

b
o
/t 60 ise kenar rijitleyicilerin alan tamamen gznne alnr: A
re
= A
r

60 <
b
t
90 ise
o

A
A
= 1 -
b
30t
1-
b
b
re
r
o e
o
_
,
_
,
2 (2.28)
alnmaldr.

2.3.3 - Sk Ara Rijitletirici htiva Eden Dzlem ekilli Basn Elemanlarnda Etkin Genilik
Ara rijitletirici aralklar eit olmaldr. Bylece b'
o
genilikleri de eit olur. Bunun dnda

b
t
o
'
60 ise b' < 0,95 t
E
o
(2.29)

b
t
b
t
o o
' '
> +
_
,
60
10
6 ise b' 0,95
E
t
o
(2.30)
olmaldr.

Kendi arlk merkezinden geen ve dzlem ekilli basn elemannn dzlemine paralel eksene gre,
ara rijitletiricilerin atalet momenti

I
r

3,66 t
18,4 t

b'
t
- 144
4
4
o
'
_
,
2
(2.31)

olmaldr.

Bu durumda, ara rijitletirici yokmu gibi, toplam cidarn b
o
genilii ile allr, ancak gerek t kalnl
yerine t
e
etkin kalnl kullanlr.

t
a
I
at
e
s
= t
b
o
3
2
3
3
+ (2.32)

Burada;
a = Dzlem ekilli basn elemannn iki kenar arasnda alm uzunluu,
I
s
= Dzlem ekilli basn elemannn rijitletiriciler dahil toplam atalet
momenti

dr.

9
2.3.4 - Seyrek Ara Rijitletirici htiva Eden Dzlem ekilli Basn Elemanlar

Bu durumda,

b
t
o
'
60 ise max b' > 0,95 t
E
o
(2.33)

b
t
b
t
o o
' '
> 60 ise max b' > 0,95
E
+ 6 t
o
_
,
10
(2.34)
dir.

I
r
, bantda b'
o
yerine b'
omax
alnmak artyla Madde 2.3.3'de verilen snrn stnde olmaldr.

Eer yalnz bir ara rijitletirici varsa, bu dzlem ekilli basn elemannn ortasnda bulunmaldr.

Eer yalnz iki ara rijitletirici varsa, bunlar kenarlardan eit uzaklkta bulunmaldr.
Eer ikiden ok ara rijitletirici varsa yalnz kenarlardan eit uzaklkl ikisi etkin olarak kabul edilmelidir,

2.3.4.1 - ki rijitletirilmi dzlem ekilli eleman arasndaki dzlem ekilli basn elemannda tek bir ara
rijitletiricisi varsa, etkin b'
e
genilii

0 95 ,
E

<
b'
t
60 ise b' = 0,95 t
E
o
e
(2.35)

b
t
o
'
, > 60 ise b' =
E
-
b'
10t
+ 6 t
e
o
0 95
_
,
(2.36)

Rijitletirici alan iin
b
t
o
'
60 ise A = A
re r
(2.37)

60 <
b'
t
90 ise
A
A
= 1-
b'
30t
- 2 1 -
b'
b'
o re
r
o e
o
_
,
_
,
(2.38)

b
t
o
'
> 90 ise
A
A
=
b'
b'
re
r
e
o
(2.39)
alnr.

2.3.4.2 - ki rijitletirilmi dzlem ekilli eleman arasndaki dzlem ekilli basn elemannda iki etkin ara
rijitletirici varsa (ekil-8).

EKL 8 - Ara Rijitletiricili Dzlem ekilli Basn Eleman (b'
o1
=b'
o3
)
Herbir ara dzlem ekilli basn eleman iin etkin b'
e
genilikleri belirlenir.

10

0 95 ,
E
<
b'
t
60 ise b' = 0,95 t
E
oi
ei

(2.40)

b
t
oi
'
> 60 ise b' = 0,95
E
-
b'
10t
+ 6 t
ei
oi
_
,
(2.41)
alnr. Ara rijitletiricilerin etkin alanlar ise

b
t
o
'
1
=
b'
t
60 ise
A
A
= 1
o3 re
r
(2.42)

60 <
b'
t
90 ise
A
A
= 1 -
b'
30t
- 2 1 -
b'
b'
o1 re
r
o1 e1
o1
_
,
_
,
(2.43)

b
t
o
'
1
> 90 ise
A
A
=
b'
b'
re
r
e1
o1
(2.44)

bantlarndan belirlenir.

2.3.4.3 - Bir rijitletirilmi dzlem ekilli eleman ve bir kenar rijitletirici arasndaki dzlem ekilli basn
eleman genelde iki rijitletirilmi dzlem eleman arasnda kalan dzlem ekilli basn elemannda
olduu gibi hareket edilir.

Ancak:
- Yalnz, rijitletirilmi dzlem ekilli eleman tarafna den tek bir ara rejitletiriciye etkinlik
tannmaldr.
- Kenar rijitletiricisi kesiti ara rijitletirici yokmu gibi belirlenmelidir (Madde 2.3.2.2).

Madde 2.3'de yer alan ifadelerdeki , etkin genilik esas alnarak hesaplanan kesit zerindeki alan
basn gerilmesidir.

Bu tr elemanlar veya bunlardan oluan kesitler rzgar veya deprem sebebiyle oluan gerilmelere
maruz ise, b
e
etkin genilii, rzgar veya deprem ykleri sebebiyle oluan gerilmenin 0,75 kat
gznnde tutularak hesaplanmaldr. Madde 2.4.2'de belirtilen arttrlm snr gerilmelerin kullanlmas
halinde ise b
e
etkin genilii, deprem veya rzgar ykleri sebebiyle oluan gerilmenin 0,75 kat dier
ykler sebebiyle oluan gerilme ile toplanarak elde edilen deer gznnde tutulmak suretiyle
hesaplanr.

2.4 - BOYUTLANDIRMADA SINIR GERLMELER
Boyutlandrmada, bu maddede verilen snr gerilmeler kullanlmaldr.

2.4.1 - Elemanter Snr Gerilme
ekme ubuklarnn net enkesitleri zerinde ve eilme ubuklarnn enok gerilmelenen enkesit
noktalarnda, alan gerilme

em
= 0,6
a

gerilmesini gememelidir. Burada
a
malzemenin akma gerilmesidir.

2.4.2 - Rzgar, Deprem ve Kombine Ykler

2.4.2.1 - Rzgar veya Deprem Ykleri
Yk tayc elemanlar veya bunlarn biraraya gelmesiyle oluan tayc sistemler, eer sadece rzgar
veya deprem yklerinden oluan gerilmelerin etkisi altnda iseler, %33,3 orannda arttrlm snr
gerilmelere gre boyutlandrlr. Bu artm birleim elemanlarnn boyutlandrlmasnda da hesaba
katlabilir.

11
2.4.2.2 - Kombine Ykler
Yk tayc elemanlar veya bunlarn biraraya gelmesiyle oluan tayc sistemler, rzgar veya deprem
yklerinin dier yklerle birlikte etkimesi halinde, l ve hareketli ykler iin belirlenmi snr
gerilmelerin %33,33 orannda arttrlm deerleriyle boyutlandrlr. Fakat bu ekilde boyutlandrlan
kesit, hareketli ve l yklerin birlikte etkimesi halinde gerekenden daha kk olmamaldr.

2.4.3 - Basn Gerilmesi Etkisindeki Rijitletirilmemi Elemanlar

'
cem
(Mpa) snr basn gerilmesi

2.4.3.1 - b
o
/t'nin 170/
a
'den byk olmad halde;

cem
= 0,60
a
(2.45)

2.4.3.2 - b
o
/t'nin 170/
a
'den byk fakat 380/
a
'den byk olmad halde;

cem
=
a
. [0,767-(9.96/10
3
) (b
o
/t)
a
] (2.46)

2.4.3.3 - b
o
/t'nin 380/
a
'den byk fakat 25'ten byk olmad halde;

cem
= 56200/(b
o
/t)
2
(2.47)

2.4.3.4 - b
o
/t'nin 25 ile 60 arasnda olmas halinde;
L kesitli basn ubuklarnda

cem
= 56200/(b
o
/t)
2
(2.48)

Dier kesitlerde
cem
= 139 - 2.(b
o
/t) (2.49)

2.4.4 - Yanal burkulmaya Kar Tutulmam Kiriler
Yanal burkulmaya kar tutulmam kiri balklarnda
2)
oluabilecek en byk basn gerilmesi
b
,
Madde 2.4.2 ve Madde 2.4.3 ile aada verilen snr gerilmeleri gememelidir.

2.4.4.1 - Eer eilme momenti, gvde levhas iinde yeralan eksene gre simetrik I eklindeki kesitlerin
veya simetrik [ eklindeki kesitlerin gvde levhasna dik asal ekseni etrafnda etkiyorsa:

18
2 2
,
EC
> >
0,36 EC
b
2
b
a
xc
yc a
L W
dI
(2.50)
olmas halinde, snr gerilme

bem
a
b
EC
=
2
3
-
L W
d I
a
2
xc
yc
2
2
5 4 ,
_
,
(2.51)

te yandan,

d I

1,8 EC
yc
2
b
L W
xc
a
2
(2.52)


bem
= 0,6 EC
dI
L W
2
b
yc
2
xc
(2.53)
olarak verilir.

2) Bu blmde verilenler sadece I, Z, [ kesitli kiriler iindir.

12
2.4.4.2 - Kesit geometrik merkezinden geip gvde levhasna dik eksen etrafnda eilmeye alan
noktaya gre simetrik kesitli kirilerde:

0 9
2
,
EC
b
a a
>
L W
d I
>
0,18 EC
2
xc
yc
2
b
(2.54)

bem
a xc
L W
d l
=
2
3
-
2,7 EC
a
2
b yc
2 2
_
,
(2.55)
eklinde, te yandan,

L W
d I
y xc
a
2
yc
2
b
>
0,9 EC
(2.56)

bem
= 0,3 EC
dI
L W
2
b
yc
2
xc
(2.57)
olarak verilir.

Bu formllerde;

L = Elemann yanal burkulmaya kar tutulmam boyu (cm)
I
yc
= Kesitin basn gerilmesi etkisindeki ksmnn, kesit geometrik merkezinden geen gvde
levhasna paralel eksen etrafndaki atalet momenti (cm
4
)
W
xc
= Tm kesitin kuvvetli asal ekseni etrafnda basn balna gre mukavemet momenti (cm
3
)
C
b
= Eilme katsays olup, emniyetli tarafta kalarak bire eit alnabilecei gibi aadaki forml ile
de hesaplanabilir:

C
M
M
b
= 1,75+1,05
M
M
+ 0,3
1
2
_
,
_
,
1
2
2

Bu deer 2.3'ten byk olmamaldr. Bu formlde; M
1
, yanal burkulmaya kar tutulmam kiri
parasnn u momentlerinden k, M
2
ise byk olandr. Bu momentler kiri kesitinin kuvvetli asal
ekseni etrafnda etkimektedir. M
1
/M
2
oran, ters iaretli iki erilikli eilme halinde pozitif, tek erilikli
eilme halinde ise negatiftir. Eer, yanal burkulmaya kar tutulmam kiri uzunluu zerindeki
herhangi bir noktadaki eilme momenti, bu uzunluun ularndaki M
1
ve M
2
momentlerinden deerce
byk ise C
b
katsays bire eit alnmaldr. Eksenel basn gerilmesi ve eilme gerilmesine ayn anda
maruz kalan kiriler iinde C
b
yine bire eit alnmaldr.

E = Elastisite modl (Mpa)
d = Kiri ykseklii (cm)
dr.

2.4.5 - Kiri Gvdelerinde Msaade Edilen Gerilmeler

2.4.5.1 - Gvde Kayma Gerilmesi
Gvde zayiatsz kesit alan zerinde
o
maksimum ortalama kayma gerilmesi (Mpa) aadaki deerleri
gememelidir.

2.4.5.1.1 - h/t 1450/
a
iin,

oem
h t
=
409,8
a
/
(2.59)

13
olmal, fakat
oa
= 0,4
a
deerini gememelidir.

2.4.5.1.2 - h/t > 1450
a

oem
=
600000
(h/ t)
2
(2.60)

olmaldr.

Burada;
t = gvde et kalnl, (cm)
h = gvde dzleminde llen flanlar arasndaki temiz mesafe, (cm)
a
= akma snr gerilmesi, (Mpa)
dir.

Kiri gvdesinin birden fazla levhadan olumas halinde, her bir gvde levhas kesme kuvvetinden
hakkna deni tayan kendi bana bir eleman olarak deerlendirilmelidir.
2.4.5.2 - Gvde Levhasnda Eilme Gerilmesi
Kiri gvdesinde, gvde dzleminde etkiyen eilme momentinden dolay
bg
(Mpa) basn gerilmesi,
=0,6
a
gerilmesini, ve

bgem
=
3684200
(h/ t)
(Mpa)
2
bgem
(2.61)

gerilmesini amamaldr.

2.4.5.3 - Eilme ve Kayma Gerilmelerinin Birlikte Meydana Geldii Hal
Eilme ve kayma gerilmelerinin her ikisine de maruz olan gvde levhalar, bu gerilmeler Madde 2.4.5.1
ve Madde 2.4.5.2'de verilen msaade edilen gerilme deerlerini amyacak ekilde boyutlandrlmal ve
bu gerilmeler

(
bg
/
bgem
)
2
+(
o
/
oem
)
2
1 (2.62)

artn salamaldr.

Burada;

bgem
=
3684200
(h/ t)
, t / cm
2
2

oem
= Madde 2.4.5.1'de verilen msaade edilen kayma gerilmesi deeridir (ancak
0,4
a
burada kullanlmamaldr).
bg
= Flan ile gvde ara kesitinde hesaplanm olan basn gerilmesi (Mpa)
o
= Hesaplanm olan ortalama kayma gerilmesi (Mpa)
dir.

2.4.6 - Tekil Yklerin Etki Noktalar Altndaki Kiri Gvdelerinde Burkulma
Gvde ykseklii/et kalnl, h/t 150 olan takviyesiz kiri gvde levhalarnda buruma olmamas iin,
tekil yklerin ve mesnet reaksiyonlarnn deeri aada verilen P
max
deerini amamaldr. h/t > 150
olmas halinde kiri gvdesine tekil ykn dorudan gvde levhasna aktarlmasn mmkn klan bir
yol izlenmelidir (rnein gvde takviyesi kullanmak)

2.4.6.1 - Tek Bir Takviyesiz Gvde Levhas Olan Kiriler

2.4.6.1.1 - D mesnet reaksiyonlar veya konsol kirilerin ularndaki tekil ykler iin; i ke erilik
yarap levha et kalnlndan kk veya enok eit olmas halinde;

P
max
= 0,703 x 10
-2
t2 [98+4,20 (N/t)
- 0,022 (N/t) (h/t)
- 0,011 (h/t)] (2.63)

14
x [1.33-0.33 (
a
/232)]
a
Mpa
x (
a
/232)

2.4.6.1.2 - mesnet reaksiyonlar veya aklk zerinde herhangi bir yerde yer alan tekil ykler iin:
ke erilik yarap levha kalnlndan kk veya ona eit olmas halinde,

P
max
= 0,703x10
-2
t
2
[305-2.30 (N/t)
- 0,009 (N/t) (h/t)
- 0,5 (h/t)] (2.64)
x [1.22-0.22 (
a
/232)]
(
a
/232)

4t'ye kadar d ke erilik yarap halinde, yukardaki formlde verien P
max
deeri (1.06-0.06 R/t) ile
arplmaldr.

2.4.6.2 - ki U Profili Srt Srta birletirilerek Oluturulan I Kirileri in:

2.4.6.2.1 - D mesnet reaksiyonlar veya konsol kirilerin ularndaki tekil ykler iin;

P
max
= 10
-4
t
2

a
(4.44+0.558) N t / ) (2.65)

a
(Mpa), t (cm), P
max
(MN)

2.4.6.2.2 - mesnet reaksiyonlar veya aklk zerinde herhangi bir yerde yer alan tekil ykler iin;
P
max
= 10
-4
t
2

a
(6.66+1.446) N t / ) (2.66)

a
(Mpa), t (cm), P
max
(MN)
Yukardaki formllerle verilen btn P
max
deerleri, st ve alt flanlara birleen tek bir gvde levhas
iindir. Birden fazla bu tr gvde levhalarndan oluan gvdeler iin, P
max
her bir gvde levhas iin ayr
ayr hesaplanarak toplanmaldr.

Kiri ucuna yakn etkiyen ykler iin; konsol kirilerde serbest utan en yakn "gvde levhasna etkiyen
gerek yk eridi" kenarna mesafe ve kenar mesnetlere yakn yer alan tekil ykler iin, mesnet
reaksiyonunun gvde levhasna yansyan yk eridinin kenar ile en yakn tekil ykten gvde levhasna
yansyan yk eridinin kenar arasndaki mesafe 1.5h'tan bykse 2.64 ve 2.66 formlleri geerlidir.
Aksi halde (2.63) ve (2.65) formlleri geerlidir.

Bu formllerde;
P
max
: zin verilen tekil yk veya mesnet reaksiyonu deeri (MN)
t : Gvde levhas kalnl (cm)
N : Gerek yk etki eridi genilii (cm)
dir.

NOT - Yukardaki formllerde N, h'dan byk alnmaldr.

h : Gvde levhas dzleminde llen, flanlar aras mesafe (cm)
r : kenar erilik yarap (cm)
a
: Akma snr gerilmesi (Mpa)
dir.

2.4.7 - Eksenel Basn Kuvveti Etkisindeki Elemanlar

2.4.7.1 - Snr Gerilme

2.4.7.1.1 - Eilmeli-Burulmal Burkulma Etkisinin Olmad Kesitler

2.4.7.1.1.1 - ift simetri eksenli, kapal veya silindirik kesitlerle eilmeli-burulmal burkulmaya maruz
olmad hesap ile gsterilmi dier kesit ekilleri ve burulmaya kar tutulmu elemanlar iin P/A
ortalama eksenel basn gerilmesi,
obem
gerilmesinin aada verilen deerini gememelidir.

15
KL/r <
Kr
Q
ise;

obem1
2
a
a
2
2
=
12
23
Q -
3(Q )
23 E

KL
r
_
,
(2.67)

KL r
Q
/ > ise;
Kr
obem
r
1
2
23
=
12 E
2
(KL / )
(2.68)

Bu formllerde;
Kr
= 2
2
E
a
/

P : Eksenel basn kuvveti
A : Yerel burkulma sebebiyle azaltlmam kesitin alan
E : Elastisite modl
K : Etkin burkulma boyu faktr
L : Elemann burkulmaya kar tutulmam boyu
r : Yerel burkulma sebebiyle azaltlmam kesitin atalet yarap
a
: elik malzemesinin akma gerilmesi
Q : Aada akland gibi hesaplanacak olan bir faktr.

a - Tamamen rijitletirilmi elemanlarla oluturulan basn ubuklarnda Q; bu elemanlarn etkin
genilikleri ile hesaplanan etkin enkesit alannn, etkin genilik gznnde tutulmadan
hesaplananan kesit alanna orandr. Etkin alan hesabnda alan gerilme yerine Madde 2.4.1'de
verilen elemanter boyutlandrma gerilmesi kullanlmaldr.

b - Tamamen, rijitlendirilmemi elemanlardan oluturulan basn ubuklarnda Q; kesiti oluturan levha
elemanlarndan en zayfnn ( en byk levha genilii/et kalnl oranna sahip olan) snr basn
gerilmesinin elemanter snr gerilmeye orandr. Snr basn gerilmesi Madde 2.4.3'de elemanter
snr gerilmesi ise Madde 2.4.1'de verilmitir.

c - Rijitletirilmi ve rijitletirilmemi elemanlarn karmndan meydana gelen basn ubuklarnda Q;
(a) ve (b)'de tanmlanan Q katsaylarnn arpmna eittir. Ancak (a)'de hesaplanan Q katsays bu
halde
cem
snr basn gerilmesi gznnde tutularak hesaplanmaldr.

2.4.7.1.1.2 - Eer Q = 1, et kalnl 3 mm veya daha kaln ve KL/r <
kr
ise snr basn gerilmesi,

obem
Kr
1
5
3
=
1 -
(KL / r)
2( )

+
3(KL / r)
8(
-
(KL / r)
8( )
2
Kr
2
a
3
Kr
3
1
]
1
1
)

2.4.7.1.2 - Tek Simetri Eksenli ve Simetri Eksensiz Ak Enkesite Sahip Olup, Eilmeli-Burkulma
Etkisine Maruz Kalabilen ve Q Katsays Bire Eit Basn ubuklar
Bu tr ubuklarda P/A ortalama basn gerilmesi Madde 2.4.7.1.1'de verilen
obem
snr gerilmesini
gememeli, ayrca aada verilen
obem2
snr gerilmesinden daha byk olmamaldr.

Q
BEO
> 0,5
a
iin:

obem
a
BEO
2
2
7 67
a
= 0,522 -
,

BEO
0,5
a
iin:

16

obem2
= 0,522
BEO

Burada;
obem2
= Eksenel basn kuvveti halinde snr gerilme
BEO
= Eksenel basn kuvveti halinde aadaki gibi hesaplanmas gereken elastik burulmal
burkulma gerilmesi
dir.

2.4.7.1.2.1 - Tek Simetri Eksenli Kesitler
Enkesiti tek simetri eksenine (x-eksenine) sahip elemanlarda,
BEO
,
ex
,
t
'nin her ikisinden de kk
olup, aadaki forml ile hesaplanr:

( ) ( )

BEO
=
1
2
+ - + - 4B
ex t ex t ex t
2
1
]
1

bu formlde;

ex
x
t
KL r
KL
=
E
=
1
Ar
GJ +
EC
2
0
2
2
w
1
]
1
1
( / )
( )
2
2

= 1 - (x
o
/r
o
)
2

A = En kesit alan
r
o
= r + r + x
x
2
y
2
0
2
kayma merkezine gre kesitin polar atalet yar ap
r
x
, r
y
= Kesitin asal eksenlerine gre atalet yaraplar-
E = Elastisite modl
G = Kayma modl
K = Etkin burkulma boyu
L = Basn ubuunun burkulmaya kar tutulmam uzunluu
x
o
= x-asal ekseni dorultusunda kesit kayma merkezi ile arlk merkezi arasndaki mesafe
J = Kesitin st. Venant burulma sabiti niform kalnlkta n adet levhadan oluan ince cidarl kesitlerde
J = (1/3) (l
1
t
1

3
+l
2
t
2

3
+....+l
i
t
i

3
+....+l
n
t
n

3
)

t
i
= i numaral levhann et kalnl
l
i
= i numaral levhann ortalama izgisinin uzunluu
C
w
= Kesitin arplma sabiti (EK-A)

2.4.7.1.2.2 - Simetrik Olmayan Kesitler
Hem bir eksene gre, hem de bir noktaya gre simetrik olmayan kesitlerde,
BEO
rasyonel bir analiz
metoduyla belirlenmeli veya bu tr enkesite sahip basn ubuklar deneye tabi tutulmaldr.

2.4.7.1.3 - Madde 2.4.7.1.2'de Verilen Basn ubuklarnda Q Katsays Birden Kkse
Bu durumda Madde 2.4.7.1.2'de verilen esaslar emniyetli tarafta kalnarak, bu formllerdeki
a
, Q
a
ile
yer deitirilerek kullanlabilir. Q katsaysnn Madde 2.4.7.1.1'de verilen tarifi bu hal iin de geerlidir.
Bu tr elemanlarn yk tama kapasiteleri deney yaplarak da bulunabilir.

2.4.7.2 - Basn ubuklarnn Dzlem Burkulma Boylar veya Kirilerin Yanal Burkulma
Boylarnn Ksaltlmas in Kullanlan Basn ubuklar veya Yapnn Tmsel Yk
Tama Kapasitesine Birinci Derecede Katks Olmayan Basn ubuklar
Bu ubuklarda L/r oran 120'den bykse (Bu ubuklarda K = 1 alnmaldr) eksenel basn kuvveti
etkisi altnda snr gerilme aada verilen forml ile hesaplanmaldr.

17

bs
=
1,3 -
L
400r
b

Bu formlde
b
gerilmesi, Madde 2.4.7.1.1 veya Madde 2.4.7.1.2'den uygun olanna gre
hesaplanmaldr.

2.4.7.3 - Narinlik in st Snr
Basn ubuklarnda KL/r oran 200 deerini, montaj srasnda ise KL/r oran 300 deerini
gememelidir.

2.4.8 - Eksenel Basn Kuvveti ve Eilme Momentinin Birlikte Etkidii Elemanlar

2.4.8.1 - ift Simetri Eksenli veya Burulmal Burkulma ile Eilmeli-Burulmal Burkulmann Etkisiz
Olduu Kesitler
Bu zellikte enkesiti olup, eksenel basn kuvveti ile birlikte eilme momentine maruz elemanlar
aada verilen artlar salanacak ekilde boyutlandrlmaldr.

o
obem
ex
ey
1
+
C
1-

+
C
1-
1.0
mx bex
o
bemx
my bey
o
bemy
'
'
_
,
_
,
o
bo
+ + 1.0
bex
bem1x
bey
bem1y

Eer,
o
obem1
015 . ise yukardaki formller yerine aadaki forml kullanlabilir:

o
obem1
+ + 1.0
bex
bemx
bey
bemy

NOT - Bu formllerdeki x ve y indisleri, etrafnda eilme momentinin etkidii kesit asal eksenlerini
gstermektedir.

2.4.8.2. - Q katsays Bire Eit Olup, Eilmeli-Burulmal Burkulmann Etkili Olabildii Tek Simetri
Eksenli Kesitler
Bu zelikte enkesiti olup, eksenel basn kuvveti ile birlikte kesit simetri dzlemi iinde etkiyen bir
eilme momentinin etkisi altnda olan elemanlar, aada verilen drt grup arttan kendisine en uygun
olan salanacak ekilde boyutlandrlmaldr.

2.4.8.2.1 -
o
bem1
+
. C
1 -
'
< 1.0
be m
obem1
o
e
_
,
o
ob
+ 1
be
bem1


18

Eer,
o
obem1
< 0.15 ise yukardaki formller yerine aadaki forml kullanlabilir:

o
obem1
+ 1.0
be
obem1

2.4.8.2.2 - Eer basn kuvveti, kesitin arlk merkezinden etkimiyor fakat; kayma merkezi ile kesit
arlk merkezinin zerinde bulunduu kesit simetri ekseninin kesit arlk merkezinin kayma merkezine
gre ters tarafnda kalan paras zerindeki bir noktadan; ubuk eksenine paralel dorultuda etkiyorsa
P/A =
o
ortalama basn gerilmesi aada verilen
aem
snr gerilmesini gememelidir.
BE
> 0.5
a
halinde;

aem a
= 0,522 -
a
BE
2
7 67 ,

BE
0.5
a
halinde;

aem
= 0,522
BE
;

Bu formllerdeki
BE
gerilmesi;

BE
BEO
+
C
1 -
= 1.0
BE b1
bT
BE
e
_
,

formlnden hesaplanmaldr.

2.4.8.2.3 - T ve simetrik olmayan I kesitler dndaki tek simetri eksenli kesitlerde, eer basn kuvveti
kesitin arlk merkezinden etkimiyor fakat, kesit simetri ekseninin, kayma merkezi ile kesit arlk
merkezi arasnda kalan paras zerindeki bir noktadan ubuk eksenine paralel dorultuda etkiyorsa
ve eer
obem1
,
obem2
'den byk ise
o
= P/A ortalama basn gerilmesi aada verilen
aem
snr
gerilmesini gememelidir.

aem
= +
e
x
( - )
obem2
o
okem2 obem2

2.4.8.2.4 - T ve simetrik olmayan I kesitli ubuklarda
Eksenel basn kuvveti Madde 2.4.8.2.3 halindeki gibi etkiyor ve
obem1
>
obem2
ise
o
= P/A ortalama
basn gerilmesi aada verilen
aem

aem
= +
e
x
( - )
obem2
o
okem1 obem2

Basn kuvveti, kesitin merkezinden etkimiyor fakat; kesit simetri ekseninin, kayma merkezinin kesit
arlk merkezine gre ters tarafnda kalan paras zerindeki bir noktadan; ubuk eksenine paralel
dorultuda etkiyorsa,
o
= P/A ortalama basn gerilmesi aada verilen
aem
snr gerilmesini
gememelidir.

BE
> 0.5
a
halinde;

aem
a
= 0,522 -

a
BE
2
7 67 ,

BE
0.5
a
halinde;
19

aem
= 0,522
BE
;

Bu formllerdeki
BE
gerilmesi aada verilen forml uyarnca hesaplanmaldr.
BE
ex
b
+
C

-
- = 1.0
BE
bc
BE
e
b2
1
1
1
]
1
1
1
1

Madde 2.4.8.2'de, x ve y eksenleri kesit asal eksenleri olup, ayrca x ekseni kesit simetri eksenidir ve
bunun pozitif yn kayma merkezinden uzaklaan yndr.

Ayrca Madde 2.4.8'de verilen
C
m
= Deeri, aada akland gibi hesaplanmas gereken bir katsaydr:
Dm noktalar kendi dzleminde yanal deplasmana kar tutulmam erevelerin basn kuvvetine
maruz elemanlarnda

C
m
= 0,85

Dm noktalar kendi dzleminde yanal deplasmana kar tutulmu erevelerin dm noktalar
arasnda eksenine dik yanal ykler yer almayp, ular mafsall olmayan basn elemanlarnda;
C
m
= 0,6 - 0,4
M
M
1
2

formlyle hesaplanmal fakat deeri 0,4 ten daha kk olmamaldr. Bu formlde M
1
/M
2
, elemann
gznnde tutulan eilme dzleminde yanal deplasmana kar tutulmam parasnn ularnda yer
alan momentlerden knn byne orandr. M
1
/M
2
orannn iareti, eleman iki erilikli eilme
etkisi altnda ise pozitif, tek erilikli eilme etkisi altnda ise negatiftir.

Dm noktalar kendi dzleminde yanal deplasmana kar tutulmu erevelerin, dm noktalar
arasnda eksenine dik yanal yklere maruz basn elemanlarnda C
m
katsaysnn deeri uygun bir
modelle yaklak olarak hesaplanabilecei gibi
3)
, bunun yerine aada verilen deerler de kullanlabilir;

- Ular mafsall olmayan basn elemanlarnda, C
m
= 0,85

- Ular mafsall olan basn elemanlarnda, C
m
= 1,0

C
BE
= Deeri, aada akland gibi hesaplanmas gereken bir katsay;

- Dm noktalar kendi dzleminde yanal deplasmana kar tutulmam erevelerin basn kuvvetine
maruz elemanlarnda,

C
BE
= 0,85

- Dm noktalar kendi dzleminde yanal deplasmana kar tutulmu erevelerin; dm noktalar
arasnda eksenine dik yanal ykler yer almayp, ular mafsall olmayan basn elemanlarnda

C
BE
= 0,6 - 0,4
M
M
1
2

formlyle hesaplanmaldr.

Burada M
1
/M
2
, elemannn gz nnde tutulan eilme dzleminde yanal deplasmana kar tutulmam
parasnn ularnda yer alan momentlerden knn byne orandr. M
1
/M
2
orannn iareti,
eleman iki erilikli eilme etkisi altnda ise pozitif, tek erilikli eilme etkisi altnda ise negatiftir.

3) Byle bir metotla hesaplanm bir izelge TS 648de verilmitir.

20
c = Asal eksenin maksimum basn gerilmesinin yer ald kesit noktasna mesafesidir.
(Eer bu kesit noktas kayma merkezi tarafnda ise iareti negatiftir).

d = Kesitin ykseklii
e = Eksenel ykn kesit arlk merkezine gre eksantriklii (arlk merkezinin kayma
merkezi tarafnda ise negatiftir.)
aem
= P/A maksimum ortalam snr basn gerilmesi
okem1
= Eksantrik ykn kayma merkezinden etkimesi halinde (Madde 2.4.8.2.1) ve (Madde
2.4.8.2.4b) artlarnn her ikisi de salanacak ekilde belirlenmi ortalama snr basn
gerilmesi.
okem2
= Eksantrik ykn kayma merkezinden etkimesi halinde (Madde 2.4.8.2.1)'de verilen
art salanacak ekilde belirlenmi ortalama snr basn gerilmesi.
bo
= Eksenel basn kuvveti altnda Madde 2.4.7.1.1 uyarnca L = 0 iin hesaplanan snr
basn gerilmesi.
bem1
= Eksenel basn kuvveti altnda simetri dzlemi iindeki burkulma hali iin Madde
2.4.7.1.1 uyarnca hesaplanan snr basn gerilmesi.
bem2
= Eksenel basn kuvveti altnda Madde 2.4.7.1.2 uyarnca hesaplanan snr basn
gerilmesi.
bem
= Sadece eilme momenti etkisi altnda bu standardn izin verdii maksimum basn
gerilmesi (Madde 2.4.1, Madde 2.4.3 ve Madde 2.4.4)
bem1
= Sadece eilme momenti etkisi altnda ve yanal burkulma etkisi gznnde tutulmadan
bu standardn izin verdii maksimum basn gerilmesi (Madde2.4.1 ve 2.4.3)

e
b b
KL r
'
( / )
=
12 E
2
23
2
(Madde 2.4.2 uyarnca 1/3 orannda arttrlabilir)

o
= Eksenel gerilme = Eksenel yk/(kesitin kaypsz alan)
be
= Maksimum eilme gerilmesi=Eilme momenti/(uygun kesit mukavemet momenti).
(Burada rijitletirilmi basn eleman ieren enkesite sahip elemanlarda, mukavemet
momenti etkin genilik gznnde tutularak hesaplanmaldr).
I
xc
= Kesitin basn gerilmesi alan blgesinin kesit simetri eksenine (x-ekseni) gre atalet
momenti
I
y
= Kesitin arlk merkezinden geen x simetri eksenine bu merkezde dik olan y eksenine
gre alalet momenti

j =
[ ]
1
2I
y
x dA + xy dA - x
A
3
A
2
o

K = Eilme dzlemi iinde etkin burkulma boyu faktr
L
b
= Eilme dzlemi iinde burkulmaya kar tutulmam eleman boyu

M
c
= A
ex
( ) j j r
t ex
t +
1
]
1
2
0
2
/
Kesit arlk merkezinin kayma merkezi tarafnda basn gerilmesi meydana getiren
elastik kritik moment
M
T
= A
ex
( ) j j r
t ex
+
1
]
1
2
0
2
/
Kesit arlk merkezinin kayma merkezi tarafnda ekme gerilmesi meydana getiren
elastik kritik moment
r
b
= Kesitin etrafnda eilme meydana gelen asal eksenine gre atalet yarap
r
xc
= Sadece eilme etkisi altnda kesitin basn gerilmesi alan blgesinin kesit simetri
eksenine (x-ekseni) gre atalet yarap
W
yc
= Kesitin simetri eksenine (x-ekseni) arlk merkezinde dik asal eksenine (y-ekseni) gre,
basn gerilmesi alan blgesi iin hesaplanm mukavemet momenti.
x
o
= Kayma merkezinin x koordinat (negatiftir.)
bc
=
M c
l
c
y
, M
c
momentince yaratlan maksimum basn gerilmesidir.

21

Balklar farkl olan I kesitlerde
bc
yaklak olarak

2
2
EdI
L W
xc
yc

forml ile hesaplanabilir.

bT
=
M c
l
T
y
, M
T
momentince yaratlan maksimum basn gerilmesidir.

Balklar farkl olan I kesitlerde
bT
yaklak olarak,

2
2
EdI
L W
xc
yc

forml ile hesaplanabilir.
b1
=
BE

( )
ec
r
y
2

BE
tarafndan yaratlan maksimum basn eilme gerilmesi

b2
=
BE

x c
r
o
y
2

e
=
2
2
E
KL r
b b
( / )

BE
= Ortalama elastik eilmeli-burulmal burkulma gerilmesi. Yani eilmeli-burulmal
burkulmaya sebep olan eksenel basn kuvvetinin, kesitin kaypsz alanna blmdr.

A,E,r
o
r
y
,
ex
,
t
,
BEO
Madde 2.4.7.1.2'de verilmitir.

2.4.8.3. - Q Katsays Birden Kk Olup Eilmeli-Burulmal Burkulmann Etkili Olabildii Tek
Simetri Eksenli Kesitler
Bu zelikte enkesiti olup, eksenel basn kuvveti ile birlikte, kesit simetri dzlemi iinde etkileyen bir
eilme momentinin etkisi altnda olan elemanlar; emniyetli tarafta kalmak suretiyle
a
yerine Q
a

kullanlarak Madde 2.4.8.2 uyarnca boyutlandrlabilir. Q, Madde 2.4.7.1.1'de verilmitir. Bu tr
elemanlarn yk tama kapasiteleri deney yaplarak da bulunabilir.

2.4.8.4 - Simetrik Olmayan ekilde Ykl Tek Simetri Eksenli Kesitler
Eksenel basn kuvveti ile birlikte, kesit simetri dzlemi dnda etkiyen bir eilme momentinin etkisi
altnda olan tek simetri eksenli kesite sahip tayc elemanlarn yk tama kapasiteleri deney
yaplmak suretiyle belirlenir.

2.4.9 - Eksenel Basn Kuvveti veya Eilme Momenti Etkisindeki Silindirik Tp Elemanlar
Enkesitinin eper et kalnlnn ortasndan geen ember ap D'nin t et kalnlna oran 23200/
a

(Mpa) deerinden daha byk olmayan elemanlarda basn gerilmesi elemanter snr gerilmesini
gememelidir.

D/t oran 232000/
a
(Mpa) den daha byk, fakat 91400/
a
(Mpa) deerinden daha byk olmayan
elemanlarda basn gerilmesi,


22
r =
4700
D/ t
(Mpa)
a
+0399 ,


Sadece eksenel yk etkisi varsa. P/A ortalama basn gerilmesi Madde 2.4.7.1.1'de Q=1 iin verilen
obem1

2.5 - BRLEM ELEMANLARI

2.5.1 - Bulonlu Birleimler
Soukta ekil verilmi ince cidarl elik tayc elemanlarn birleiminde kullanlan bulonlu birleimlerin
tekil ve hesabnda, aada verilen kurallara uyulmaldr.

2.5.1.1 - Kuvvete paralel Dorultuda, Bulonlar Aras ve Kenara Minimum Mesafeler
Kuvvete paralel dorultuda dizilmi olan bulonlar aras mesafe ile bir bulonun gerilme tatbik ettii
ynde birletirdii elemann kenarna mesafesi 1,5 d veya P/(0,6
at
) den kk olmamaldr.

Burada;
d = Bulonun ap
P = Bulon tarafndan aktarlan kuvvet
t = Birletirilen elemanlardan en incesinin kalnl
a
= Akma snr gerilmesi

dir.

2.5.1.2 - Faydal Enkesit Alan zerindeki ekme Gerilmesi
Bir bulonlu birleimde birletirilen paralarn faydal enkesitleri zerinde hesaplanan ekme gerilmesi
0,6
a
veya,

(1,0-0,9r-3rd/s) 0,6
a


Burada;
r = Kesitte bulon veya bulonlarca aktarlan ykn, bu kesit tarafndan aktarlan yke orandr. Eer 0,2
den kkse sfra eit alnabilir.

s = Kuvvet dorultusuna dik dorultuda bulonlar aras mesafe olup, tek bulon halinde birletirilen
paralarn geniliine eit alnr.

2.5.1.3 - Bulonlu Birleimlerde Ezilme Gerilmesi
(dt) ezilme alan zerinde hesaplanan gerilme 2.1
a
deerini gememelidir. Burada
a
birletirilen
elemanlarn akma snr gerilmesidir.

2.5.2 - Kaynakl Birleimler
Soukta ekil verilmi ince cidarl elik tayclarn birleimleri aada belirtilen kaynak trlerinden
uygun olan seilerek yaplmaldr.
- Ergitme kaynaklar
Kt kaynaklar
Ke kaynaklar
- Diren kaynaklar
Nokta kayna

Bu kaynak trlerinin uygulanmas ve yk tama kapasitelerinin hesab iin uyulmas gereken kurallar
TS 3357'de verilmitir.
23
YARARLANILAN KAYNAKLAR

- AISI (American Iron and Steel Institute) Specification for the Design of Cold-Formed Steel Structural
Members. 1968 Edition
- CTICM "Regles de Calcul des Constructions en Elements a Parois Minces en Acier", Construction
Metallique No.4/1978
- Cissel, J.H. and W.E. Quinsey, "Durability of Lightweight Steel Construction, Part I, University of
Michigan Engineering Research Bulletin, No.30, June 1942.
- F. Bleich, "Buckling Strength of Metal Structures", McGraw-Hill Book CoMpany.
- N.W. Murray, "Introduction to the Theory of Thin-Walled Structures", Oxford Engineering Series 13.,
Clarandon Pess, Oxford, 1986.
- Winter, George, "Commantray on the 1968 Edition of the Specification for the Design of Cold-
Formad Steel Structural Members", American Iron and Steel Institute, 1970 ed.
- Southwell, R.V., and S.W.Skan, "On the Stability under Shearing Forces of a Flat Elastic Strip",
Proceedings, Royal Society, A., Vol. 105, No. 733, May 1924.
- Rockey, K.C; Shear Buckling of ThinWalled Sections, "Thin-Walled Structures", A.H.Chilver (ed.),
John Wiley Sons, Inc., New York, Copyrighted by Chatto and Windus, 1967.
- Gerard, G., and H.Becker, "Handbook of Structural Stability, Part I Buckling of Flat Plates", NACA
Technical Note No. 3781, July 1957.
- Basler, K., "Strength of Plate Girders in Shear", Journal of Structural Division, ASCE Proceedings,
Vol. 87, No. ST7, pp. 151-180, October 1961.
- Gerard, G., and H.Becker, "Hanbook of Struactural Stability, Part I", NACA Technical Note No.
3781, July 1957.
- Timoshenko, S.P., and Gere, J.M., "Theory of Elastic Stability", McGra
- Hill Book Co., New York, 1961.
- Galambos, T.V., "Structural Members and Frames", Prentice-Hall, Inc., Englewood Cliffs, N.J.,
1968.
- Johnston, B.G. (ed.), "Guide to Design Criteria for Metal Compression Members", 2d ed., John
Wiley Sons, Inc., New York, 1966.
- Winter, George, "Lateral Stability of Unsymmatrical I-Beams and Trusses," ASCE Transactions,
Vol. 198, 1943.
- Arda, T.S., ve E.Uzgidar, "elik Yaplarda Tama Gc, stanbul Teknik niversite Matbaas
Gmsuyu 1986.
- Hill. H.N., "Lateral Bckling of Channels and E-Beams", Asce Transactions, Vol. 119, 1954.
- Bijlaard, P.P., and G.P.Fisher, "Interaotion of Column and Local Buckling in Compression Members,
NACA TN 2640, March 1952.
- Bulson, P.S., Local Stability and Strength of Structural Sections, "Thin-Walled Structures", A.H.
Chilver (ed.), John Wiley Sons, Inc., New York, 1967.
- Chajes, A., and G.Winter, "Torsional-Flexural Buckling of Thin-Walled Members", Journal of
Structural Division, ASCE Proceedings, Vol. 91, No. ST4, August 1965.
- Chajes, A., P.J. Fang, and G.Winter, "Torsional-Flexuaral Buckling, Elastic and Inelastic of Cold-
Formed Thin-Walled Columns", Cornell Engineering Research Bulletin 66-1. August 1966.
- Bleich, F., "Buckling Strength of Metal Structures", McGraw-Hill Book CoMpany, New York, 1952.
- Pekz, T.B., and N.elebi, "Torsional-Flexural Buckling of Thin-Walled Sections Undoer Eccentric
Load, Cornell Engineering Research Load", Cornell Engineering Researzh Bullatin No. 69-1,
Cornell University, Inhaca, New York, 1969.


24
EK-A

BAZI KESTLERDE KAYMA MERKEZNN YER VE ARPILMA
SABTNE AT FORMLLER

EKL - 1 EKL - 2

EKL - 3
25
ZELGE A1 - Kayma Merkezinin x
o
, y
o
Koordinatlar ve arplma Katsaylar

Kesit X
0
Y
0
c
x

ekil
3a
4
2 a

0 0
ekil
3b ) 2 3 (
2 3 2 2
2
c a
l
tac c a
x
+
+

0
) 3 3 (
3
) 3 4 (
18
2 2 3 3
3 4 2
ac c a c a
t
whereI
c a
l
c a t
X
x
+ + +
+

ekil
3c
a b
b
b a
b
+
+
+ 6
3
2
2 2

0
)
6
2 3
(
12
3 2
a b
a b b ta
+
+

ekil
3d
) 8 3 6 (
12
) 2 (
3 2 2
c ba ca
l
bt
A
c b bt
x
+ +
+

0
{ }
+ + +
+ + + +
+ + + +
4
] 6 ) 4 )( 3 [(
6
)] 3 2 ( ) ( 2 [ 2 8
3
) 4 2 (
)] 3 2 ( [
3
)
3
(
4 2
2
2 2
2
2 2
2 2 3 2 2
2 2 2
a m
c a c b c
a b
a c b a c c m c b
mc
c a
t
m l
a c c b a m
t
A
mb m
b
t
Aa x
A
t
x

Where A = (a+2b + 2c)t

A
c b bt
x
) 2 ( +

) 8 12 6 6 (
12
) 8 3 6 (
12
3 2 2 2 3
3 2 2
c ac ca ba a
t
l
c ba ca
l
bt
m
x
x
+ + +
+

ekil
3e
) 8 3 6 (
12
) 2 (
3 2 2
c b a ca
l
bt
A
c b bt
x
+ +
+

0
x x X
y
I
c t b
l
A x btc a
t c ab
tc b
I
A a
A x I
a
9
4
3 3
2
)
4
1 (
4
6 2 2 3 2
2 2
3 2 2
2
2
+ +
1
]
1
+
where
) 6 4 2 (
) 2 2 ( 3
) 8 12 6 6 )(
12
(
) 2 (
, ) 2 2 (
2
2
3 2 2 2 3
ca bc b ab
c b a
tb
I
c ac ca ba a
t
I
A
b c bt
X t c b a A
Y
X
+ + +
+ +
+ + + +
+
+ +

ekil
3f
0
a b
a Kb a tb
+
+
2
) 2 12 / (
2 3


26
ATIF YAPILAN STANDARD

REFERENCE

TS 648/Aralk 1980 "elik Yaplarn Hesap ve Yapm Kurallar"
"Building Code for Steel Structures"

TS 2162/ubat 1986 "Genel Yap elikleri"
"Steel for General Structural Purposes"

TS 3357/Nisan 1979 "elik Yaplarda Kaynakl Birleimlerin Hesap ve Yapm Kurallar"
"Building Code for the Design and Execution of Welded Connections
in Steel Structures"

TS11372 Hafif Sogukta Sekil Verilmis Profillerle Olusturulan Celik Yapilarin Hesap Kurallari2

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

TS11372 Hafif Sogukta Sekil Verilmis Profillerle Olusturulan Celik Yapilarin Hesap Kurallari2

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

TRK STANDARDI

You might also like