ITALYA HIKYELERI STENDHAL (Marie-Henri-Beyle) Asl ad Marie-Henri-Beyle olan Stendhal 1783'te Grenoble'da domu, 1842'de Paris'te lmtr.

Soyundaki talyan ve dofen kan, kentsoylu bir aileden ald sk ve kapal eitim, grd ideolojik renim onda, gizli ve derin bir duyarlk, d bir zek, ak ve aydnlk bir anlay yetenei yaratt. Napolyon'un Marengo zaferi srasnda talya'da svari subay olan Stendhal, kendi deyimiyle "byk adam olmak iin" 1802'den 1805 ylna kadar Paris'te renim grm, sonra Marsilya'da bakkallk yapm, akrabalarnn kayrmasyla, 1806'da yeniden orduya girmiti. Levazm subay olarak Almanya'da, Avusturya'da dolat, Moskova'ya gitti. 1814'te, "byk adam olmak" emelinden vazgeti ve gzel sanatlar merakls bir adam olarak bir sre Milano'da yaad, sonra 1821'de Paris'e dnerek bir yazar ve dnce adam yaam srmeye balad. 1830'da konsolos olarak Trieste'ye giden Stendhal, 1831'de ayn grevle CivitaVecchia'da bulunmu, lnceye kadar grev yeri olan Roma ile Paris arasnda dolamtr. Bu serseri ve dank yaam, ona i dnyasn tantm, zellikle pek gen yandan beri inceledii insanlar ve onlarn tutkular konusunda zengin bir deneyim kazandrmtr. Stendhal'in yaamnda, ak byk bir yer tutmu, Angela, Pietragrua, Guilbert, Melanie, Menta, Metilde, Dembowsky gibi kadn adlar o yaamn deiik sahnelerine karmtr. Stendhal, edebiyatta, ilk gnden balayarak romantikleri tuttu. Onun romantizmi, adalarnnkine benzemez; o, Milanolulardan esinlenmitir. Stendhal; Hugo'nun, Lamartine'in, Vigny'nin lirizmine katlanamazd, sevdii tek air Beranger idi. zellikle tiyatroya fazla ilgi gsterirdi; oyunlarn dzyazyla yazlmasndan yanayd. ada tarihten alnma konularn sahnelenmesini isterdi. Stendhal, ak dncelerin dorudan doruya anlatlmasndan oluan yaln anlatma eilimi olmas bakmndan klasiktir. Kendi anlatm biraz plak, betimlemesiz , ll uyumlarndan kurtulmu ve okluk yavan bir anlatmdr. Fakat sinirli ve hareketli olan bu anlatmn, ait olduu dnemin damgasn tamad ve asla eskimedii de bir gerektir. Stendhal, deerini gereince anlamayan adalarna yazmaktan ok onu beenen gelecek kuaklar iin yazm bir romanc olarak grnyor. Eserleri "Armance" gibi dello ve ak yznden intihar olaylaryla; "Krmz ve Siyah" gibi ak kaamaklar, cinayetler, kesilen kafalarla; "Parma Manastr" gibi zehirlenmeler, hapisaneler, kalar, yasak aklarla dolu, tutkuyla cinayetin birbirine kart romanlardr. Fakat, bu takn tutkular Stendhal, soukkanl ve doru gren bir psikolog olarak betimleyip zmlemitir. Stendhal, kk olaylar arayan bir gerekidir. Yalnzca, psikolojik olaylarla ilgilenir ve yalnz ruhlar betimler. Stendhal, yaamnn sonlarna doru, eski talyanca el yazmalarndan, Ortaa ve Rnesans'n yabanl tutkularn kopya etmek merakna dm ve bylece, bugn okuyucularma sunduum ykler ortaya kmtr. nce dergilerde, sonra kitap halinde kan bu ykler, Stendhal'in lmnden sonra 1855'te, "Chroniques taliennes" adyla bir cilt halinde yeniden yaymlanmtr. Elinizde tuttuunuz bu kitap, ite o eserin evirisidir. Hamdi Varolu TALYA HKYELER I VITTORIA ACCORAMBONI DES DE BRACCIANO AIKLAMA Bu yk, 1 Mart 1837'de, Revue des Deux Mondes'da yaymlanmtr. Stendhal'in, XVI. yzyl talyas zerine yazd yklerden ilki budur. Yazarn, o sanat, ak ve g ana

kar, zel bir ilgi duyduu bilinmektedir. O ala btnlemek iin hibir eyi ihmal etmez; tarihsel olaylara merakl, kendi deyiiyle bilgilik taslayan bir adam olarak bo zamanlarn, Paul Louis Courier gibi, yarmadann sahaf dkknlarnda ve kitaplklarda dolamakla geirirdi. Bu yolla, Civitavecchia'ya konsolos olarak gider gitmez, kendisine pek pahalya mal olan, fakat hi beklemedii bir nimet ele geirmiti. Bu, XVI. ve XVII. yzyldan kalma, sararm, toz, toprak iinde pek ou Roma ve Napoli halk diliyle yazlm, bir deste elyazmasdr. Romano Colombo tarafndan Millet Kitapl'na konulan bu elyazmalar alt yldan beri orada bulunmaktadr. Stendhal, birok mektubunda, zellikle kitap Levasseur'e yazd 11 Kasm 1832, M. di Fiore'ye yazd 21 Mart 1834 ve Sainte Beuve'e yazd 21 Aralk 1834 tarihli mektuplarda, bu elyazmalarndan kvanla sz eder. O, bu tr ykleri Rnesans talyasnn tarihine yararl nitelikte gryordu. Diderot'nun, genel bir dncesini belirli bir aa -belki de bilmeden- uygulad ve "Sanat Felsefesi" adn verdii eserinde, Taine'e yol hazrlayarak XVI. yzyl talyasnn sert geleneklerini, Rafaello'nun ve Michel Ange'n bayaptlarna etkili grmekte ve "bu bayaptlarn akademilerle ve okullarla yeniden var edilebileceine budalalar gibi inanlyor" demektedir. Stendhal, yeniden "drdnc katta yaayan bir aresiz" durumuna geldii zaman, bu elyazmalarn "hi deitirmeden evirmeye" karar veriyor. Yalnzca, eserine verecei adda da kararszdr. ok sevdii, Tallemonte des Reaux'yu anmak iin bu kitaba, Roma Kssalar adn vermeyi dnyorsa da kssa szcnn bu kadar ackl yazlara yakmayaca gereini de kabul ediyor. Sonunda talya ykleri ad ar basyor. Serveni Stendhal'i ilgilendiren Vittoria (yahut Virginia) Accoramboni, gerekten stn nitelikli bir kadnd. airdi, iirlerini Virginia N. imzasyla derlemiti ki bunlar arasnda, kocasnn katillerine kar yazd bir Lamenta da (yaknma) vardr. Stendhal'in anlatt bu yklerde, kukusuz bilinli bir yavanlk grlyor. Stendhal, George Sand'n anlatmna kart bir anlatm kullanarak yalnzca olaylar anlatmak istemitir. Yalnzca, bu sert olguculuun, alarn en renklisi ve en canls olan bir an renklerini ve yaamn betimlemekten oluan kimliiyle bir eliki oluturup oluturmad sorusu yerinde olur. Stendhal'in, bu ykleri evirir ya da dzenlerken nasl bir dnce iinde bulunduunu gsteren dikkate deer bir nokta Napolon'la Sisto Quinto arasnda var olduunu syledii "Gze arpan ilikiler" hakkndaki notudur. Taine, bu tr kantlarn kapsamn geniletmitir. Onun Napolonu Devrim Fransasna getirilmi talyan Rnesans andan kalma, Stendhalvari bir kiiliktir. VITTORIA ACCORAMBONI DES DE BRACCIANO Gerek kendi adma, gerek okuyucu adna zlerek sylyorum ki bu bir roman deil, 1585 ylnn aralnda Padova'da yazlm, gerek bir yknn tam evirisidir. Bundan birka yl nce Mantova'da bulunduum srada, keseme uygun ebolar ve ufak tablolar aryor; ama 1600 ylndan nceki ressamlarn yaptlarn istiyordum; Floransa'nn, 1530 ylnda alnmas zerine byk bir tehlikeye dm olan talyan zgnl, o sralarda tmyle snmt. ok zengin ve ok cimri, yal bir soylu, tablo yerine bana, zamanla sararm birtakm eski elyazmalarn, ok pahalya satmak istedi; bunlar gzden geirmek iin izin istedim; kabul etti ve yazlar satn almazsam okuyacam merakl ykleri belleimde saklamamak bakmndan drstlme gvendiini ekledi. Bundan iki yzyl nce, iine ok ackl servenler, dellolara davet ve meydan okuma mektuplar, soylu komular arasnda alp verilmi barma mektuplar, eit eit konular zerine muhtralar, bunlara benzer yazlar doldurulmu drt yz cildi, houma giden bu koul altnda, gzlerimin bozulmas pahasna okudum. Yal mal sahibi, bu elyazmalarna, ok byk bir bedel istiyordu. Birtakm grmelerden sonra, beendiim ve talya'nn, 1500 yllarndaki gelenek ve greneklerini gsteren baz ykleri kopya ettirmek hakkn, ok pahalya satn aldm. Bunlardan elimde, byk boyda yirmi iki cilt bulunuyor; okuyucu da, eer sabrlysa, okuyaca, olduu gibi evrilmi olan o yklerden biridir. talya'nn XVI. yzyl tarihini bilirim, sanrm

aadaki yk tamamen dorudur. Gerek, dolambasz, son derece karanlk ve Sisto Quinto'nun papal zamannda (1585) dnyay uratran olaylara ve dncelere antrmalarla dolu o eski talyan slubunun evirisinde, gzel ada edebiyattan ve her trl snrlamadan kurtulmu yzylmzn dncelerinden eser bulunmamas iin uratm. Elyazmasnn bilinmeyen yazar , sagrl bir adamm; hibir olay hakknda yargda bulunmuyor, hibir olay hazrlamyor. Biricik ii, doru olarak aktarmaktr. Bazen bilmeyerek pitoresk oluunun nedeni udur: 1585 dolaylarnda gurur, insanlarn her davrann bir yapmack aylasyla kuatmyordu. Komusu zerinde etkili olmak iin, meramn olabildiince ak anlatmak gerektiine inanlmyordu. 1585 ylna doru, saraylarda bulundurulan soytarlar, bir de ozanlar dnda hi kimse sz araclyla sevimli grnmeyi aklna getirmezdi. Kamak iin kira at getirirken, "Hametmeabmzn ayaklar dibinde leyim" demek henz adet deildi; adet olmayan biricik aldatma biimi belki buydu. Az konuulurdu, hem de herkes kendisine sylenen sz ok dikkatli dinlerdi. Onun iin, ey iyiliksever okuyucu! Burada, dokunakl, akc, moda duygulara uygun taptaze antrmalarla prl prl bir slup arama, zellikle George Sand'n romanlarndaki srkleyici heyecanlar bekleme! O byk yazar, Vittoria Accoramboni'nin yaamndan ve ykmlarndan bir bayapt yaratabilirdi. Size sunduum gerek yknn ancak, daha alakgnll olan tarihi bir stnl bulunabilir. Gn kavuurken, rastlant sonucu, yalnz banza posta arabasyla yolculuk ettiiniz srada, byk bir sanat olan insan kalbini tanmak ustaln dnecek olursanz, yarglarnza temel olarak aadaki yknn evrelerini alabilirsiniz. Yazar her eyi sylemi, her eyi aklam, okuyucunun dgcne hibir i brakmamtr. Bu yky, kahramann lmnden on iki gn sonra yazmtr. Vittoria Accoramboni, Urbino dkalna bal, Agubio denen kk bir kentin ok soylu bir ailesinden dnyaya gelmiti. Daha ocukluunda, az bulunur, olaanst gzelliiyle, herkesin dikkatini ekti; fakat gzelliinden daha baka ekici ynleri vard; soylu bir ailenin ocuu olan gen kz, herkes tarafndan beenilen her eye sahipti. Fakat, onun bunca stn zellikleri arasnda, en fazla dikkati eken ve sanki olaanst denebilecek olan yn, her grenin kalbini ve iradesini, ilk bakta eken ok sevimli, zarif tavryd. Bakalar zerinde etkili sadeliinde, bir damla yapmack yoktu. Bu kadar harikulade gzellie sahip bir kadn, ilk anda gven veriyordu. Onu grmekle kalnacak olursa, kendini zorlamak kouluyla bu byye kar koyma olana vard. Fakat, konutuunu iitince, hele kendisiyle bir az grnce, bu derece stn albeniden kurtulma olana hi yoktu. Babas, Roma'da Rusticuciler Alannda San Pietro dolaylarnda bir kkte otururdu. Romadaki birok gen onunla evlenmek istedi. Birok kskanlk ve yar oldu, amma sonunda, Vittoria'nn anas ve babas, sonradan Papa Sisto Quinto olan Kardinal Montalto'nun yeeni Felice Peretti'yi yelediler. Kardinalin kzkardei Camilla Peretti'nin olu olan Felice, nce Francesco Mignucci adn tayordu; days tarafndan resmen evlatla kabul edilince, Felice Peretti adn ald. Vittoria, Peretti ailesinin iine girince, her yerde kendisini izleyen o uursuz diyebileceimiz stnl de, farknda olmadan oraya gtrmt. Bu stnlk o derecedeydi ki ona tapmamak iin, kendisini hi grmemi olmak gerekirdi (1). Kocasnn, ona olan ak, tam bir delilik derecesine varyordu. Kaynanas Camilla ve bizzat Kardinal Montalto, yeryznde, Vittoria'nn isteklerini kefetmekten ve bunlarn hemen yerine getirilmesi iin are aramaktan baka ileri yokmu gibi grnyorlard. Gerek servetinin azl, gerek her trl lksten nefretiyle tannan bu kardinalin, Vittoria'nn btn arzularn, daha o sylemeden yerine getirmekten nasl srekli bir zevk duyduunu, btn Roma aknlkla grd. Gen, gzelliiyle parlt saan, herkes tarafndan ok sevilen Vittoria'nn bazen, pek pahalya mal olan heveslere kapld oluyordu. Vittoria, yeni ana ve babasndan, ok pahal elmaslar, inciler, ksacas o tarihte pek eitli mal satan Roma kuyumcularnda ok seyrek grlen eylerden armaanlar alyordu. Sertlii ile pek nl kardinal Montalto, bu sevimli yeeninin hatr iin, Vittoria'nn erkek

kardelerine, z yeenleriymi gibi davrand. Octave Accoramboni, henz otuz yandayken Kardinal Montalto'nun araclyla, Dk d'Urbino tarafndan st makama yazlarak Papa XIII. Gregorio tarafndan Fossombrone piskoposluuna atand.Trl sulamalara ve Corte'nin (1) iddetli kovuturmasna uram ateli bir gen olan Marcello Accoramboni, kendisini lme gtrebilecek bu kovuturmadan glkle kurtulmu, kardinalin korumas altna girmek onurunu kazanarak, bir para rahata kavumutu. Vittoria'nn nc erkek kardei Giulio Accoramboni, Kardinal Montalto'nun istei zerine, hemen, Kardinal Sforza'nn saraynda en saygn yere kabul edildi. Szn ksas, eer insanlar, mutluluklarn arzularnn sonu gelmez hrsyla deil, elde ettikleri yararlara sahip olmakla lebilselerdi, Vittoria'nn Kardinal Montalto'nun yeeniyle evlenmesini, Accorambonilerin insan mutluluunun son snr saymalar gerekirdi. Fakat byk ve belirsiz karlar elde etmek konusundaki bilinsiz istek, en talihli insanlar bile, garip ve tehlikelerle dolu dncelere srkleyebilir. Bundan dolay, Roma'da pek ok kimsenin kukuland gibi, eer Vittoria'nn yaknlarndan biri, daha fazla kazan umarak, onu kocasndan kurtarmaya yardm etmise, insan tutkusunun isteyebilecei en yksek dorua ykselmek alnyazs olan iyice bir talihin orta derece yararlarn yeterli grmenin daha akla yakn olacan, ok gemeden anlamtr. Vittoria, evinde bylece bir kralie gibi yaarken, Felice Peretti, bir gece, karsyla birlikte yatana yatt srada, Vittoria'nn oda hizmetisi olan, Bologna'da domu, Caterina isimli bir kadn, kendisine bir mektup getirip verdi. Bu mektup, Caterina'nn Mancino (solak) takma adyla anlan, Domenico d'Aquaviva adl erkek kardei araclyla getirilmiti. Bu adam trl cinayetlerden dolay Roma'dan srlmt; fakat Caterina'nn ricas zerine Felice ona, days kardinalin himayesini salamt. Mancino da, kendisine ok gveni olan Felice'nin evine sk sk geliyordu. Sz ettiimiz mektup, Vittoria'nn kardeleri arasnda, kocasnn en fazla sevdii Marcello Accoramboni adna yazlmt. Marcello, okluk, Roma dnda yaard ; fakat ara sra kente sokuluyor, o zaman Felice'nin evine snyordu. Bu zamansz gelen mektupla, Marcello, enitesi Felice Peretti'yi yardma aryordu; yardmna gelmesi iin yalvaryor, ok acele bir i iin kendisini, Montecavallo saray yannda beklediini ekliyordu. Felice kendisine getirilen bu garip mektubu karsna haber verdi, sonra giyindi, yanna da klcndan baka silah almad. Yanar bir meale tayan bir hizmetiyle birlikte sokaa kmak zereyken, annesi Camilla, evin btn kadnlar, bu arada Vittoria da, onun yolunu kestiler. Hepsi, byle ge vakit sokaa kmamas iin durmadan yalvaryorlard. O, ricalarn dinlemeyince, diz ktler, gzlerinden yalar dkerek, kendilerini dinlemesi iin yalvardlar. Bu kadnlar, en ok Camilla, XIII.Gregorio'nun, ei grlmemi kargaalklar ve suikastlerle dolu papal dneminde her gn grlen ve cezasz kalan garip olaylar iite iite korkuya kaplmlard. Dikkatlerine arpan bir ey daha vard. Marcello Accoramboni'nin, Roma'ya girmeye kalkt zamanlar, Felice'yi artma alkanl yoktu; gecenin bu saatinde de byle bir davran her trl grgye aykr buluyorlard. Yann gerei olan atlganl dolaysyla, Felice bu korku nedenlerini doru bulmuyordu. Hele, mektubu, ok sevdii ve kendisine yarar dokunan bir adam olan Mancino'nun getirdiini renince, onu artk hibir ey durduramad; gen adam, evden kt. Yukarda sylediimiz gibi, n sra, yanm bir meale tayan bir tek uak gidiyordu. Fakat, aresiz gen, Montecavallo yokuunda daha birka adm ilerlemiti ki el arkebz (15-16.yy.da kullanlan tfek) ateiyle vurulup yere yuvarland. Katiller, onun yere dtn grnce zerine atldlar, ldnden iyice emin oluncaya kadar vcudunu kamayla delik deik ettiler. Bu kt haber, o anda Felice'nin anasna ve karsna gtrld, onlardan da days kardinalin kulana gitti. Kardinal, yznde hibir deiiklik olmadan, en ufak bir heyecan gstermeden, abucak giyindi, cann ve bylece gafil avlanan zavall ruhunu Tanr'ya emanet etti. Sonra,

yeeninin evine gitti, evin her yerinde nlamaya balayan kadn lklarna, imrenilecek bir arballk ve derin bir dinginlikle son verdi. Bu kadnlar zerinde yle etkili olmutu ki o andan balayarak,stelik cenaze evden kt zaman bile kadnlarn, en drst ailelerde, lm en ok beklenen kimselerin arkasndan gsterilen zntden zerre kadar ayrldklar grlp iitilmedi. Kardinal Montalto'nun kendisinde ise, hi kimse, en ufak bir znt belirtisi grememiti; yaamnda ve grnnde hibir deiiklik olmad. Bu kadar derin biimde yaralanan adamn en basit davranlarn, alkanlklar gerei merakla inceleyen Roma, ok gemeden buna inand. Bir raslant sonucu, Felice'nin lmnn tam ertesi gn, Kardinaller Meclisi, Vatikan'da toplantya arlmt. Kentte hibir kii yoktu ki, Kardinal Montalto'nun, hi olmazsa o ilk gn, bu kamu iiyle uramayacan dnmesin. Gerekten, Kardinal, orada birok merakl tanklarn baklaryla karlacakt! Bunlar, bulunduu byk orundan daha byne gemeyi uman bir kimsede doal olmakla birlikte, gizlenmesi ok uygun bir zayfln en kk kprdanlarn gzetleyeceklerdi; nk btn teki insanlardan daha stn yere kmak emelinde bulunan bir kimsenin, bu biimde, herkes gibi grnmesinin uygun olmadn herkes bilir. Fakat, byle dnenler iki trl aldanrlar. nk nce, Kardinal Montalto, alkanl gerei, meclis salonuna ilk gelenlerden biri olmu, sonra da, en keskin grller bile, kendisinde, insan duyarln gsteren herhangi bir belirti grmek olanan bulamamlard. Tersine, bu ok ackl olaydan dolay, kendisine avutucu szler sylemek isteyen i arkadalarna verdii yantlarla, herkesi aknla drd. Bu kadar korkun bir ykm ortasnda, onun ruhundaki salamlk ve grnndeki dinginlik, hemen btn kentte konuma konusu oldu. Bununla birlikte, ayn Kardinaller Meclisi yelerinden, saray ve yol ynetiminden uzmanlam birka kii, bu grnten oluan duyarszl bir duygu eksikliine deil, Kardinalin, ok iten pazarlkl oluuna verdiler. ok gemeden bu gre, saraya bal olan herkes katld. nk, herhalde imdi yksek bir orunda olan kiinin, ilerde en yksek dzeye ulama giriimlerine engel olabilecek bir sutan dolay fazla derinden yaralanm grnmemesinde yarar vard. Bu grnen ve tam duyarszln nedeni ne olursa olsun, kesin olan bir ey varsa, o da olayn btn Roma'y ve XIII. Gregorio'nun saray halkn bir tr aknlk iinde brakm olmasyd; fakat, Kardinaller Meclisinde btn Kardinaller toplandktan sonra, salona giren Papa, hemen Kardinal Montalto'nun yzne bakm ve gz yalar dkmeye balamt. Kardinale gelince, onun yz izgileri, allm donukluunu korudu. Ayn Kardinaller Meclisinde, Kardinal Montalto, sra kendisine gelip de yapmakla ykml olduu iler hakknda rapor vermek zere Papa'nn taht nnde diz kt zaman, Papa, ona, sze balamak iznini vermeden nce, kendini tutamayp hkrmaya balad zaman,oradakilerin aknl artt. Papa, sz syleme olana bulunca, bu ok byk suikastn cezasnn hzla ve amanszca verileceine sz vererek Kardinali avutmaya alt. Fakat Kardinal, Papa'ya, buna nem vermiyormu gibi teekkr ettikten sonra, baa gelen olaydan dolay aratrma emrini vermemesini rica etmi, bu cinayeti ileyen kim olursa olsun, onu, kendi adna, honutlukla baladn sylemiti. Bir iki szckle anlatlan bu istekten sonra, Kardinal, sanki hibir olaanstlk yokmu gibi, hemen almalarnn ayrntlarna gemiti. Mecliste hazr bulunan btn Kardinallerin gzleri, Papa'ya ve Montalto'ya dnkt. Nedimelerin deneyimli gzlerini aldatmak elbette g olmakla birlikte, bunlardan hibirisi, gerekten kendinden gemi bir durumda bulunan Papa'nn hkrklarn bu kadar yakndan grd halde, Kardinal Montalto'nun yznde en ufak bir acma belirdiini sylemeye cesaret edememiti. Kardinal Montalto'nun bu aknlk uyandran duygusuzluu Papa ile alt srece, hi deimedi. O derecede ki, bu durum Papa'nn bile dikkatini ekti. Papa, Kardinaller Meclisi bittikten sonra, en sevdii yeeni Kardinal San Sisto'ya u szleri sylemekten kendini alamamt. - Veramente, costui frate! (Dorusu, bu adam yaman bir kei!) (1)

Kardinal Montalto'nun durumu, sonraki gnlerde, hibir bakmdan deimedi.Adet olduu zere, Kardinallerin, ba papazlarn ve Roma prenslerinin basal dileklerini kabul etti, bunlarn hibirisinin yannda, aralarndaki iliki ne nitelikte olursa olsun, ac ya da szlanma ieren tek sz sylemedi. Hepsiyle grmesi aynyd. nsana zg eylerin kararszl zerine ksa bir gr belirttikten sonra, bu grn Kutsal Kitap'tan ya da azizlerden rnek verdii yarglar ve metinlerle dorulamaya ve berkitmeye alyor, sz abucak deitirerek, sanki kendisini avutmak isteyenleri avutmak istiyormu gibi, kentle ilgili haberlerden, karsndakilerin kendi ilerinden sz ediyordu. Roma halk, dolaan sylentilerle Felice Peretti'nin lm, zellikle kendisine yklenen Prens Paolo Giordano Orsini Dk de Bracciano'nun, Kardinali ziyareti srasnda ne olacan merak ediyordu. Ayaktakm, Kardinal Montalto'nun, prensin bu kadar yaknnda bulunup onunla babaa konutuu takdirde, duygularn mutlaka az ok belli edecei kansndayd. Prens, Kardinali ziyarete geldii zaman, sokakta ve kapnn nnde byk bir kalabalk vard. kisi konuurken yzlerini gzetlemek merak o kadar bykt ki, evin btn odalar, nedimlerin oluturduu byk bir kalabalkla doluydu; fakat ne Kardinalde, ne de prenste, kimse olaanst bir durum gremedi. Kardinal Montalto, saray kurallarnn btn gereine uygun davrand. Yzne, ok dikkate deer, neeli bir anlatm verdi ve prense seslenirken gnl alc bir dil kulland. Bir an sonra, Prens Paolo, arabasna binip en yakn nedimleriyle yalnz kalnca, glerek: n fatto, vero che costuri un grand frate! "Vallahi, bu adam gerekten yaman bir kei!" demekten kendini alamam, bylece Papa'nn birka gn nceki sznn doruluunu sanki dorulamt. Akl banda kiiler, Kardinal Montalto'nun, bu sorunla ilgili tutumunun taht yolunu engebelerden temizledii grndeydiler; nk pek ok kimsenin onun hakknda edindii kanya gre, Kardinal, fkeye kaplmakta pek hakl olmasna karn yaratl gerei ya da erdemli kiiliinden dolay, her kime olursa olsun, zarar veremiyor veya vermek istemiyordu. Felice Peretti, kars iin yazl hibir ey brakmamt. O nedenle kadn, ana ve babasnn evine dnmek zorunda kald. Gitmeden nce Kardinal Montalto, yeeninin kars olduu srece ald giysileri, mcevherleri ve ne kadar varsa btn armaanlar kendisine verdirdi. Felice Peretti'nin lmnn nc gn, Vittoria, annesiyle birlikte, Prens Orsini'nin sarayna gidip yerleti. Baz kimseler, bu kadnlarn, gvenlikleri iin byle bir giriimde bulunduklarn sylediler. Corte (1) onlar, ldrme eylemine izin vermek ya da hi deilse bu kt eylemin yaplacandan haberli olmakla sular grnyordu. Dier baz kiiler de (sonraki olaylarn da dorulad gibi) anayla kzn, bu giriimi evlenme amacyla yaptklarn dndler. Prens, Vittoria'ya, kocasz kalr kalmaz kendisiyle evleneceine sz vermiti. Herkes herkesten kukulanmakla birlikte, Felice'nin katilinin kim olduu, ne o zaman, ne de daha sonra aka anlalamad. Bununla birlikte, ou kimse, bu cinayeti Prens Orsini'den biliyordu. Herkes Prensin, Vittoria'ya k olduu ve bunu kantlam bulunduu kansndayd. Sonradan evlenmeleri, bu savn en byk kant oldu. nk kadnn sosyal dzeyi o kadar aadayd ki, onu, srf ak ve tutkunun gc kocasyla bir dzeye ykseltebildi(2). Halk, Roma valisine gnderilen ve olaydan birka gn sonra duyulan bir mektuba karn kansn deitirmemiti. Bu mektup, ateli bir gen olan ve kentten srlm bulunan Cesare Palantieri imzasyla yazlmt. Bu mektupta, Palantieri, vali hazretlerinin, Felice Peretti'nin katilini baka yerde aramak zahmetine katlanmasna gerek olmadn, nk, bir sre nce aralarnda kan baz anlamazlklardan dolay onu ldrtenin kendisi olduunu sylyordu. Birok kii, bu cinayetin, Accoramboni ailesinin izniyle ilendiini dnd. Vittoria'nn erkek kardeleri, ok etkili ve ok zengin bir prensle kardelerinin evlenmesi yoluyla oluan akrabalk hayallerine kaplarak bu ie izin vermekle sulandlar. zellikle, zavall Felice'yi evinden karan mektubun oluturduu kant nedeniyle, Marcello suland. Vittoria'nn, kocas lr lmez, gelecekteki ei olarak, Orsini'lerin saraynda oturmaya

gittii grlnce, onun hakknda kt dnceler beslendi. Bir sre, uzun erimli silahlar kullanlmadka, byle birdenbire, kk silahlar kullanabilmenin uzak bir olaslk olduu sav ileri srlyordu. (1). Bu cinayetle ilgili soruturma, XIII.Gregorio'nun emriyle Roma valisi Monsenyr Portici tarafndan yapld. Bu soruturmadan anlalyor ki, Corte'nin tutuklad Domenico, br ad Mancino, ikenceye konulmakszn, 24 ubat 1582 tarihli ikinci sorgusunda: "Tm sorunlara, Vittoria'nn annesinin neden olduunu, Bolognal oda hizmetisi kadnn bu ite kendisine yardm ettiini ve cinayetten hemen sonra, (Prens Orsini'nin olup, Corte'nin girmeye cesaret edemeyecei) Bracciano kalesine sndn, cinayeti ileyenlerin, hakl nedenlerle ad yazlmayan bir senyrn askerlerinden Machione de Gubbio ile Paolo Barca de Bracciano olduunu" aklamlardr. Bu hakl nedenlere ,sanyorum, aratrmann daha fazla ileri gtrlmemesini srarla isteyen Kardinal Montalto'nun ricalar katld ve dava sz unutuldu. Mancino hapisten karld, doruca kentine gitmesi iin uyarld, aksi takdirde kendisine, lm cezas verilecei sylendi, zel bir izin olmadka da oradan kesinlikle ayrlmamas iin emri verildi. Bu adam, 1583 yl, San Luigi yortusu gn serbest brakld. O tarih, ayn zamanda, Kardinal Montalto'nun doum gn olduundan, bu sorunun, Kardinalin istei zerine bu biimde sonuland hakkndaki kanm, bu nedenle gleniyor. XIII.Gregorio'nun hkmeti kadar zayf bir ynetim altnda, byle bir dava pek hoa gitmeyen sonular dourabilir, karlnda da hibir ey kazandrmazd. Corte'nin almalar bylece durdurulduysa da, Papa XIII. Gregorio gen Prens Orsini Dk de Bracciano'nun, dul Accoramboni ile evlenmesine izin vermek istemedi. Papa hazretleri, Vittoria'ya bir tr hapis cezas verdikten sonra, prense ve dul kadna, kendisinin ya da ardllarnn zel izni olmadka, birlikte nikh kylmamas iin emir vermiti. XIII. Gregorio ld (1585 yl banda), Prens Paolo Orsini'nin dant hukuk doktorlar, verilen emrin, onu veren hkmdarn lmyle hkmden dt kansnda olduklarn sylediklerinden, prens, yeni bir papa seilmeden nce Vittoria ile evlenmeye karar verdi. Fakat evlenme prensin istedii kadar abuk olamad. Bunun nedeni bir ynyle, prens, Vittoria'nn erkek kardelerinin olurunu almak istedii halde, Fossombrone Piskoposu olan Ottavio Accoramboni'nin, kendi adna bunu asla vermek istememesi, bir ynyle de, XIII. Gregorio'nun yerine gelecek olan kiinin seiminin bu kadar abuk yaplacann sanlmamasyd. yle ki evlenme, ancak, bu ile pek ilgili olan Kardinal Montalto Papala seildii gn, yani 24 Nisan 1585 tarihinde gerekleebildi. Belki bu bir raslant eseriydi, belki de prens, XIII. Gregorio dneminde olduu kadar, yeni papann zamannda da, Corte'den korkmadn gstermekten zevk duymutu. Bu evlenme, Sisto Quinto'nun ruhunu derin biimde incitti; (Kardinal Montalto bu ad semiti.) bir keie yakr biimdeki dncelerinden artk vazgemiti ve ruhu, Tanr'nn kendisini ykselttii dzeye ulat. Bununla birlikte Papa hi kzgnlk eseri gstermedi; yalnzca, Prens Orsini, onun ayan pmek zere ve o zamana kadar pek az bilinen bu adamdan nasl bir davran beklemesi veya ne dereceye kadar korkmas gerekeceini, yz izgilerinden okumaya almak niyetiyle, ayn gn, Roma senyrlerinin oluturduu kalabalk arasnda saraya gittii zaman, artk, iin akaya gelir yan kalmadn grd. Yeni Papa, prense, garip bir biimde bakm, kutlamalarna bir tek szckle bile yant vermemiti. Prens, papann, kendi hakkndaki tasarlarn nelerden ibaret olduunu hemen anlamaya karar verdi. lk karsnn erkek kardei Kardinal de Medici olan Ferdinando'nun ve spanyol katolik elisinin klavuzluuyla Papa'dan, zel odasnda huzuruna kabul edilmek isteinde bulundu, istei yerine getirildi. Orada, Papa'ya, zel hazrlanm szlerle seslendi; gemi eylere deinmeden, yeni makamna atanmasndan dolay sevincine katldn syledi; ok sadk bir kle niteliiyle, btn maln ve btn glerini onun emrine verdi. Papa (1) kendisini, olaanst bir ciddilikle dinledi; sz bittikten sonra, Paolo Giordano Orsini'nin yaam ve davranlarnn, bundan byle, Orsini kanna ve dini btn bir

hristiyan valyeye yakr biimde olmasn, herkesten fazla istediini; gemite, Papalk makamna ve kendi kiiliine kar yaplan eylere gelince, bunlar hi kimsenin, kendi vicdan kadar doru syleyemeyeceini; bununla birlikte, prensin bir eyden emin olabileceini, o da, Felice Peretti'ye ve Kardinal de Montalto olan Felice'ye kar yaptklarn honutlukla balamakla birlikte, gelecekte, Papa Sisto'ya kar bir davranta bulunacak olursa, bunu asla balamayacan, onun iin kendisini, imdiye kadar barndrd btn haydutlar (srgnler) ve sulular, evinden ve yurtluklarndan derhal kovmaya ardn syledi. Sisto Quint, konuurken sesine nasl bir uyum verirse versin, garip biimde etkili olurdu. Fakat fkeli ve herkesin gzn korkuttuu zamanlarnda, gzlerinden sanki yldrmlar saard. Gerek olan bir ey varsa, o da, teden beri papalar korkutmu olan Prens Paolo Orsini'nin, papann on yldan beri eini asla iitmedii biimdeki bu seslenii zerine, salam bir dnceye varm olmasdr. yle ki, Papalk Sarayndan kar kmaz, Kardinal de Medici'nin yanna kotu, olup bitenleri anlatt. Sonra Kardinalin tavsiyesi zerine, hi vakit kaybetmeden, saraynda ve yurtluklarnda barndrd btn o sabkal adamlar uzaklatrmaya karar verdi; bu ok kararl papann ynetimi altndaki lkelerden hemen kmak iin olabildiince abuk, akla yakn bir neden bulmay dnd. urasn da anmsatalm ki Prens Paolo Orsini, pek fazla imanlamt. Bacaklar, basbaya bir insann gvdesinden daha kalnd, bu koca bacaklarndan birinde de, lupa (dii kurt) denilen hastalk vard. Hastala bu adn verilmesinin nedeni, hasta organ, ok miktarda i et yaptrarak beslemek zorunluluuydu; yoksa azgn hastalk, kemirecek cansz et bulamaynca, evresini kuatan canl etlere saldrrd. Prens, Venedik Cumhuriyetine bal Padova dolaylarndaki nl Albano kaplcalarna gitmek iin bu hastal neden olarak ileri srd. Haziran ortasna doru, yeni karsyla birlikte gittiler. Albano, onun iin, ok gvenli bir limand; nk Orsini ailesi, karlkl hizmetlerden dolay, Venedik Cumhuriyetine, uzun yllardan beri bal bulunuyordu. Bu gvenli lkeye varnca, prens baka baka konutlarda zevk srmeyi dnd; bu amala grkemli saray kiralad. Biri Venedik'te, Zacca sokanda, Dandolo Sarayyd; ikincisi, Padova'da, Arena denilen gzel alanda, Foscarini Sarayyd; nc saray, Salo'da, Garda glnn nefis kysnda seti. Bu saray, vaktiyle Sforza Pallavicini ailesinin malyd. Venedik senyrleri (Cumhuriyet hkmeti) snrlar iine byle bir prensin geldiini sevinerek haber aldlar ve kendisine hemen, hatr saylr bir condotta, yani her yl verilip prens tarafndan, kendi kumandas altnda, iki bin neferlik bir g bulundurmas iin kullanlacak, pek byk bir para nerdiler. Prens, bu neriden, kolayca syrld; senatrlere verdii yantta ailesinde var olan doal ve kaltsal bir eilimle, gnlden, cumhuriyet ynetimine tutkun olmakla birlikte, imdilik katolik kral emrinde bulunduundan, baka bir ykmll kabul etmeyi pek uygun grmediini syledi. Bu derece kararl bir yant senatrlerin ateini biraz sndrd. nce, Venedik'e geliinde ona, halk adna, cokulu bir karlama treni yapmay dnmlerdi. Verdii yant zerine, basbaya bir kii gibi gelmekte kendisini serbest brakmaya karar verdiler. Btn durumdan haberli olan Prens Orsini, Venedik'e adm bile atmamay kararlatrd. Zaten Padova yaknlarnda bulunuyordu; bu ok gzel kentten, sapa bir yolla, btn adamlaryla birlikte Salo'da, Garda gl kysnda hazrlanan evine gitti. Btn o yaz mevsimini, ok gzel ve eitli elenceler ortasnda orada geirdi. Ev deitirme mevsimi gelince, prens, bir iki ufak gezi yapt ve bu geziler sonunda eskisi gibi yorgunlua dayanamadn duyumsar gibi oldu; salndan dolay kaygland; sonunda Venedik'e gidip birka gn vakit geirmeyi dndyse de, kars Vittoria onu bu dncesinden caydrd, Salo'da kalmaya raz etti. Baz kiiler, Vittoria Accoramboni'nin, kocas prensin kar karya olduu lm tehlikesini sezdiini ve Salo'da kalmay, onu sonradan talya dna, rnein svire'de bamsz bir kente gtrmek amacyla istediini dnmlerdir; bylece, prens lecek olursa, Vittoria, hem kendini, hem zel mal varln gvence altna alm oluyordu.

Bu tahmin ister doru olsun, ister olmasn, byle bir durum olmad; nk prens, 10 Kasmda Salo'da yeniden hastalandndan, bana gelecei hemen hissetti. Talihsiz karsna acd. Onun, genliinin en gzel zamannda, gerek n gerek varlk bakmndan yoksul, talya'da hkm sren prenslerin nefretini ekmi, Orsiniler tarafndan sevilmemi bir durumda kalacan, kendi ldkten sonra bakasyla evlenmek umudu da olmadn dnyordu. Yce gnll ve drst bir senyr niteliiyle kendiliinden bir vasiyatname yapt, bylece, bu karayazgl kadna bir varlk salamak istedi. Para ve mcevher olarak, kendisine yz bin kuru gibi (1) nemli bir tutar brakt. Bundan baka, o gezide kulland btn atlar, arabalar ve eyay da ona verdi. Mal varlnn geri kalan hepsini, Toskana Gran Dkas Birinci Francesco'nun kzkardei olan ilk karsndan (ihaneti yznden, erkek kardelerinin onayyla ldrd kadn) dnyaya gelen biricik olu Virginio Orsini'ye brakmt. Fakat, insanlarn tahminleri ne kadar isabetsizdir! Paolo Orsini'nin, o zavall gen kadna tam gvenli bir ortam salayacan sand nlemler, onun iin birer uurum ve ykm oldu. Prens, 12 Kasmda vasiyetnamesini imzaladktan sonra, kendini iyice hissetti. 13 Kasm sabah kan aldlar ve doktorlar, salt sk bir perhize mit baladklarndan, prensin hibir ey yememesi iin sk uyarlarda bulundular. Onlar daha odadan kmadan prens yemek istedi. Hi kimse kar kmaya cesaret edemedi, Orsini de, her zamanki gibi yedi, iti. Yemeini henz yiyip bitirmiti ki kendini kaybetti, gne batmadan iki saat nce ld. Bu beklenmedik lmden sonra, Vittoria Accoramboni, yannda erkek kardei Marcello ve len prensin btn adamlar bulunduu halde, Padova'ya, Prens Orsini'nin kiralad Arena dolaylarndaki Foscarini sarayna gitti. Oraya varmasndan az sonra, Kardinal Farnese'nin sonsuz sevgi ve ilgisini kazanm bulunan kardei Flaminio, gelip onu buldu. O zaman, Vittoria, kocasnn kendisine miras brakt paralar alabilmek iin gerekli giriimlerde bulundu. Bunlar, iki yllk bir sre sonunda kendisine verilmesi gereken altm bin kuru nakit parayd ve nikhtan, kendi elinde bulunan mcevherlerle mobilyadan ayryd. Prens Orsini, vasiyetnamesinde Des'in isteine gre, Roma ya da baka bir kentte, kendisine, on bin kuru deerinde bir saray ve alt bin kuru deerinde bir ba (yazlk) satn alnmasn buyurmutu; bundan baka, sofrasna ve btn dier ilerine, onun dzeyindeki bir kadna yakr biimde zen gsterilmesini sylyordu. Buyruunda krk ua, buna gre de at bulunacakt. len prensin vasiyetnamesini uygulamak iin grevlendirdii Ferrara, Floransa ve Urbino prensleriyle, Kardinal Farnese ve di Medici'den, Sinyora Vittoria'nn ok umudu vard. urasn dikkate almak gerekir ki, vasiyetname, Padova'da dzenlenmi ve o zaman ok nl birer hukuku olan Padova niversitesi ba profesrleri Parrizolo ve Menochio'nun uzmanlklarna braklmt. Prens Luigi Orsini, len dk ile dul kars hakknda yaplacak ileri grdkten sonra, cumhuriyet hkmeti tarafndan, valiliine atand Corfu adasna gitmek zere, Padova'ya geldi. nce, Sinyora Vittoria ile Prens Luigi arasnda, len dkn hayvanlar yznden bir glk kt. Prens bunlarn, zel deyimiyle mobilyadan saylmayacan sylyordu; fakat des, hayvanlarn, mobilyadan saylmas gerektiini kantlad ve ileride baka bir karar verilinceye kadar, bunlar kullanmas kararlatrld. Vittoria, Venedik senyrlerinin subay olup ok zengin ve lkesinin ileri gelenlerinden bir soylu olan senyr Soardi de Bergamo'yu kefil gsterdi. len dkn, Prens Luigi'den dn ald bir paraya karlk ona rehin brakt gm sofra takmlarndan dolay bir baka zorluk kt. Btn anlamazlklar hukuk yoluyla zld. nk, Dk de Ferrara hazretleri, len prens Orsini'nin son isteklerinin tmnn yerine getirilmesi iin aba harcyordu. Bu ikinci sorun hakkndaki karar, bir pazara raslayan 23 Aralkta verilmiti. Ertesi gece, krk kii, Vittoria Accoramboni'nin evine girdi. ok garip biimde dikilmi giysileri vard. Bu giysilerin iinde sesleri duyulmadka tannmalar olanakszd.

Birbirlerini uydurma adlarla aryorlard. nce, desi aradlar, bulunca, ilerinden biri: "imdi, leceksin!" dedi. Kadnn, dua etmek iin izin istemesine karn bir dakika bile vakit brakmadan, sol memesinin altndan ince bir haner saplad ve zalim herif, haneri drt yne kvrarak, kalbine dokunup dokunmadn birka kez zavall kadncaza sordu. Sonunda, Vittoria, son nefesini verdi. Bu sre iinde tekiler, desin kardelerini aryorlard. Bunlardan biri, Marcello, evde bulunmad iin cann kurtard. tekinin vcudunu delik deik ettiler. Katiller, lleri yerde, btn evi lklar ve iniltiler iinde braktlar ve mcevherlerle parann sakl bulunduu ekmeceyi kapnca ekip gittiler. Bu haber, Padova ileri gelenlerine abucak ulat. ldrlenlerin kimlikleri saptand ve Venedik'ten ynerge istendi. Pazartesi gn, cenazeleri grmek iin, halk, Vittoria'nn sarayna ve Ermites Kilisesi'ne akn akn kotu. Hele desin bu kadar gzel olduunu grnce, merakllarn yrekleri szlyordu. Felaketine alyorlar, katillere di biliyorlard; fakat katillerin adlar henz belli deildi. Corte, cinayetin, Prens Luigi'nin emriyle veya hi olmazsa onayyla ilendiinden gl belirtilere dayanarak kukuya dt iin kendisini artt; prens, anl komutann mahkemesine, emrindeki silahl krk kiiyle girmek isteyince, kapda yolunu kestiler ve yalnzca drt kiiyle girebileceini sylediler. Fakat tam onlar ieri girerlerken, tekiler de pei sra atldlar, gvenlik glerini kenara ittiler, hep birlikte girdiler. Prens Luigi, anl komutann karsna gelince, kendisine yaplan bu onur krc davrantan dolay ikyeti oldu ve hibir hkmdar prensten byle davran grmediini syledi. anl komutan, Sinyora Vittoria'nn bir gece nceki lm zerine bir bildii olup olmadn sorunca, prens bir ey bildiini, bu konuda adliyeye haber verilmesini buyurduunu syledi. Verdii yant yazya geirmek istediler. Onlara kendi snfndan olan kimselerin bu kurala bal bulunmadklar, ayn biimde sorguya ekilmemeleri gerektii yantn verdi. Prens Luigi, Prens Virginio Orsini'ye dava ve cinayet hakknda bildiini sylemek zere bir mektup gndermek iin Floransa'ya bir posta tatar yollamasna izin verilmesini istedi. Sahte bir mektup gsterdi ve istedii izni ald. Fakat, gnderilen adam, kentin dnda tutulup st ba zenle arand; Prens Luigi'nin gnderdii mektup bulundu; ulan izmesi iinde sakl baka bir mektup daha bulundu. O ikinci mektup u anlamdayd. Senyr Virginio Orsini'ye "Pek anl senyr" "Aramzda kararlatrlan eyi uygulamaya koyduk ve kandrmak zere setiiniz, pek anl Tondini oldu. (Galiba, prensi sorguya eken Corte bakan). yle ki, beni burada dnyann en kibar adam sayyorlar. i ben kendim yaptm, onun iin bildiimiz kimseleri derhal gndermeyi ihmal etmeyiniz." Bu mektup, ynetimdeki ileri gelenler zerinde etkili oldu; onu, acele, Venedik'e gnderdiler. Verdikleri emir zerine kentin kaplar kapand, surlarda, gece gndz, askerler nbet tuttu. Katilleri tanyp da bildiini adliyeye haber vermeyenler hakknda iddetli cezalar uygulanaca duyuruldu. Katillerden biri, arkadalarna kar tanklk edecek olursa hakknda kovuturma yaplmayacak, stelik para da alacakt. Fakat Noel arifesinde, gece yedi sularnda (24 Aralk, gece yarsna doru) Aloise Bragadin, senato tarafndan verilmi geni yetkiyi ve Prens Luigi ile btn adamlarn, diri veya l olarak, neye mal olursa olsun tutuklatmak emrini Venedik'ten getirdi. Bu senyr avogador (1) Bragadin, komutan ve hkmet grevlileri kalede toplandlar. Kaleye yakn ve Arena zerindeki San .Augustino kilisesine bitiik Prens Luigi'nin evi evresinde eksiksiz silahlanm olarak toplanmak zere ve aykr davrananlarn aslacaklar bildirilerek, btn yaya ve atl gvenlik grevlilerine, emir verildi. Sabah olunca (Noel sabah) kentte bir yazl buyruk karld. San Marco ocuklarnn silahl olarak, Senyr Luigi'nin evine komalar bildirildi. Silah olmayanlar kaleye

arlyordu; orada, kendilerine, istedikleri kadar silah verilecekti. Bu yazl buyrukta,yukarda ad geen Senyr Luigi'yi diri veya l olarak Corte'ye teslim edene, iki bin dka altn, adamlarndan her birini teslim edene de, be yz dka altn dl verilecei syleniyordu. Ayrca, Prens Luigi, bir k hareketi yapmay uygun grecek olursa, vuruacak olanlara engel olmamak zere, silahsz kimselerin, prensin evine yaklamamalar emrediliyordu. Ayn zamanda, prensin oturduu evin tam karsna den eski surlarn stne, tabya tfekleri, havan toplar ve byk apta toplar yerletirildi. Evin arkasna bakan yeni surlarn stne de bir o kadar silah konuldu.Atl askerler, kendilerine gereksinim olursa serbeste davranabilsin diye, o yana yerletirilmiti. Brenta rmann kysna, kerevetler, dolaplar, arabalar ve set grevi grebilecek daha baka eya yerletiriliyordu. Kuatlanlar, skk dzende halka saldrmaya kalkarlarsa, bu biimde davranmalarna engel olunmak isteniyordu. Bu setler, ayn zamanda, topular ve askerleri, kuatma altndakilerin arkebz kurunlarndan koruyacakt. Sonunda, rmaa, prensin karsna ve yanlarna kayklar konuldu. Dman bir k hareketine kalkrsa onu hrpalayabilmek iin fitilli tfekler ve daha baka silahlar tayan adamlar bu kayklara yerletirildi. Ayn zamanda, btn sokaklarda barikatlar yapld. Bu hazrlklar srasnda, ok dzgn bir dille yazlm bir mektup geldi. Prens bu mektupta, sorun henz incelenmeden sulu sayldndan ve kendisine dman, stelik asi gibi davranldndan yaknyordu. Bu mektubu, Liveroto yazmt. Buyruundaki, hepsi tehlikeye gs germeye alk, eski asker krk kiiyle eve kapanan Senyr Luigi'ye, hkmetin ileri gelenleri, 27 Aralkta, kentin ileri gelenlerinden soylu kiiyi gnderdiler. Bunlar, askerlerin, kalaslarla ve slak iltelerle engeller kurarak savunma hazrlklar yaptklarn ve arkebzleriyle uratklarn grdler. Bu soylu, prense, hkmet ileri gelenlerinin kendisini yakalamaya karar vermi olduklarn bildirdiler; teslim arsnda bulundular ve arpmaya balamadan nce bu giriim sayesinde, onlardan az ok anlay bekleyebileceini sylediler. Buna yant olarak Prens Luigi, her eyden nce, evinin evresine dikilen askerlerin kaldrlmasn, bu durumda, yanna, adamlarndan iki kii alarak, tartmak zere hkmet grevlilerinin yanna gidebileceini syledi, ancak evine dnmekte zgr kalmay da kesin koul olarak ileri srd. Eliler, prensin el yazsyla yazlan bu nerileri alp hkmet grevlilerinin yanna dndler. neriler, pek anl Pio Enea'nn ve orada hazr bulunan dier soylularn salk vermesi zerine geri evrildi. Eliler, prensin yanna yine geldiler ve kaytsz artsz teslim olmazsa, evin topla yklacan duyurdular. Prens, bu sze yant olarak, teslim olmaktansa lm yelediini syledi. Hkmet yetkilileri sava iaretini verdi ve bir tek top ateiyle evi hemen kknden ykmak mmkn olduu halde, kuatlanlarn belki teslim olacaklar dnlerek, nce, biraz oluruna brakmak uygun grld. Bu biimde davranmak baarl oldu. San Marco, saldrya urayan sarayn yklacak ksmlarn onarmak iin epeyce para harcamaktan kurtuldu. Bununla birlikte, bu tutum herkes tarafndan beenilmedi. Eer Senyr Luigi'nin adamlar, duraksamadan karar vermi ve evden dar frlam olsalard, baar olduka kukulu olacakt. Prensin adamlar eski askerdiler, ne cephaneden, ne silahlardan ve ne de cesaretten yoksundular, hele yenmek, karlar gereiydi. in en kt yan dnlse bile, cellat elinde can vermektense, bir arkebz kurunuyla lmek hayrl deil miydi? Hem, karlarnda kim vard? Silah kullanmakta deneyimsiz, clz kuatmaclar. Bu durumda senyrler, gsterdikleri acmadan ve yaradllarndan gelen iyiliklerinden dolay piman olacaklard. nce, evin n yzndeki stunlar dvmeye baladlar; sonra, biraz daha yukar blme srekli ate alarak, stunlarn arkasndaki n yz duvar ykld. Bu sre iinde, ierdekiler, epeyce arkebz atei atlarsa da halktan bir kiiyi omuzundan yaralamaktan baka bir sonu alamadlar. Senyr Luigi, bir yandan: Sava! Sava! diye baryordu. Kalay tabakalar, pencere

erevelerinin kurunlarn eritip kurun yaptrmakla urayordu. Bir k hareketi yapmak iin gzda verdiler; fakat kuatmaclar yeni nlemler aldlar : en byk apl top, ileri srld. lk atete, evin byk bir paras ykld, Pandolfo Leupratti de Camerino adl biri, ykntlarn arasna yuvarland. ok korkusuz, haydutlukta esiz bir adamd. Bu Pandolfo ve arkadalar, Prens Luigi Orsini'nin verdii arkebzlerle ve hanerle Vincenzo Vitelli'nin arabasna saldrp kendisini ldrdkleri iin, anl Senyr Vitelli, bu haydudun kellesini getirene drt yz kuru dl vereceine sz vermiti.Pandolfo, kutsal kilise snrlarndan srlm bulunuyordu. Dme sonunda sersemleyen Pandolfo, yerinden kmldamyordu. Senyr Caidi Lista'larn bir ua, elinde bir tabancayla ona doru ilerledi, byk bir korkusuzlukla kellesini kesti, kaleye gtrd, hkmetin ileri gelenlerine verdi. Biraz sonra ikinci bir top atei evin bir parasn ykt, ayn zamanda, Kont Montomelino de Perouse, glleyle param para olup ykntlar arasnda can verdi. Sonra, evden Albay Lorenzo adnda bir adamn kt grld. Camerino soylularndan pek zengin bir adam olan bu Lorenzo, birok ite yararlk gstermi ve prensin ok takdirini kazanmt. Hi almadan lmemeye kararlyd. Tfeiyle ate etmek istedi; fakat tfein tetii dt halde, belki Allah tarafndan olacak, arkebz ate almad, tam o anda, bedeni bir kurunla delindi. Silah, San Michele rencilerinin gzcs olan yoksul bir adamcaz atmt.Sz verilen dl almak iin, kafasn kesmeye geliyorken daha evik, hele daha gl olan bakalar ondan daha nce davrandlar. Albayn kesesini, kemerini, tfeini, paralarn ve yzklerini aldlar, kellesini kestiler. Prens Luigi, en fazla gvendii kimselerin ldn grnce ok sard ve hibir giriimde bulunmad grld. Sivil giysili olan kahyas ve ktibi Senyor Filenfi, bir balkondan, beyaz bir mendil sallayarak teslim iareti verdi. Evden kt, senyrlerin (hkmet ileri gelenleri) yaveri Anselmo Suardo tarafndan,savata adet olduu zere, koluna girilip kaleye gtrld. Hemen sorguya ekildi ve yaplan ilerde kendisinin hi suu olmadn, nk Venedik'e, ancak Noel arifesinde geldiini, prensin ileri iin orada birka gn kaldn syledi. Prensin yannda ka kii bulunduunu sordular: "Yirmi otuz kii"yantn verdi. Adlarn sordular, sekiz on tanesinin orun sahibi insan olduklar iin kendisi gibi prensle bir sofrada yemek yediklerini, bunlarn adlarn bildiini, fakat serseri yaam yaayan ve prensin yanna yeni gelen tekiler hakknda zel hibir ey bilmediini syledi. On kiinin adn sayd, bunlarn iinde, Liveroto'nun kardei de vard. Biraz sonra,kentin surlar stne yerletirilen top, ate etmeye balad. Askerleri, prensin adamlarnn kamasn nlemek iin, bitiik eve girdiler. Nasl ldklerini anlattmz iki kiiyle birlikte ayn tehlikelere gs germi olan prens, evresindekilere, kendi eliyle yazlm ve zerinde belirli bir iaret bulunan bir pusula grnceye kadar dayanmalarn syledi: sonra, yukarda ad geen Anselmo Suardo'ya teslim oldu.Halkn fazla kalabalk olmasndan ve yollarn barikatlarla kapal bulunmasndan dolay, verilen emir gereince kendisini arabaya bindirmek olana bulunmadndan, yrmesi kararlatrld. Prens, Marcello Accoramboni'nin adamlarnn ortasnda yrd. Yannda, subaylar, temen Suardo,kentteki br komutanlar ve soylular vard, hepsi de tepeden trnaa kadar silahlyd. Arkadan, silahorlardan ve kentteki askerlerden olumu kalabalk bir topluluk geliyordu. Prens Luigi, koyu renk giysi giymi, sivri ulu kamas belinde asl, harmaniyesini zarif bir biimde koluna dolam olduu halde yryordu. Hor gren bir glmsemeyle: - Eer arpm olsaydm! dedi. Sanki arpm olsayd kazanacan anlatmak istiyordu. Senyrlerin karsna karld zaman, onlar hemen selamlad ve Senyr Anselmo'yu gstererek: - Baylar, dedi, bu soylu kiinin tutsaym, bu olaylarn meydana gelmesi elimde deildi; bundan dolay pek ok ac ekiyorum. Komutan, onun belinde asl, sivri ulu kamann alnmasn buyurunca, prens, bir balkona dayand ve orada bulduu bir kk makasla trmaklarn kesmeye koyuldu.

Evinde kimler bulunduunu sordular; syledikleri arasnda, yukarda ad geen albay Liveroto ve Kont Montemelino da vard. Bunlardan birini kurtarmak iin on bin kuru vereceini, teki iin kendi kann bile feda edeceini syledi. Kendi dzeyinde bir adama yakacak bir yere oturtulmasn istedi. Bu istei kabul edilince, adamlarna, teslim olmalar emrini kendi eliyle yazd, yzn iaret olarak bast. Senyr Anselmo'ya, klcyla tfeini kendisine armaan ettiini syledi, bu silahlar evinde bulunduu zaman onlar, baya bir askerin deil, bir soylunun silah olarak kullanmasn rica etti. Askerler eve girdiler, her yann dikkatle aratrdlar; hemen, prensin adamlar adlaryla arlarak yoklama yapld. Otuz drt kii olduklar grld. Sonra, ikier ikier, saray hapisanesine yollandlar. lleri, kpeklere yem olarak braktlar, olup biten ileri de hemen Venedik'e bildirdiler. Prens Luigi'nin olayda su orta olan askerlerinden birounun bulunmad grld. Bu adamlar barndrmak yasak edildi; bu emre kar gelenlerin evlerinin yklaca, mallarna el konaca bildirildi; nerede bulunduklarn haber verenlere elli kuru verilecekti. Bylece, birou ele geti. Venedik'ten Candi'ye bir frkateyn gnderilerek, Senyr Latini Orsini'ye, ok nemli bir i iin hemen dnp gelmesi emredildi; mevkiini kaybedecei sanlyor. San Etienne gn olan dn sabah, herkes, Prens Luigi'nin lmn grmeyi ya da zindanda bodurulduu haberini almay bekliyordu; uzun zaman kafeste durur bir ku olmad iin, iin baka biim aldn gren herkes at. Fakat ertesi gece dava grld ve San Giovanni gn, afaktan biraz nce bu senyrn bodurulduu, pek sakin olarak ld haber alnd. Cesedi, zaman yitirmeden, Katedral rahipleri ve cizvit papazlar eliinde, Katedral'e gtrld. Halkn izlemesi ve deneyimsizlerin ibret almas iin, btn gn, kilisenin ortasnda, bir masann stnde gsterildi. Ertesi gn, vasiyetnamesinde syledii gibi, cesedi Venedik'e gtrlp gmld. Cumartesi gn, adamlarndan ikisini astlar. lk aslan ve balca adamlarndan olan Furio Savorgnano idi; teki de baya bir adamd. O yln son gnnden bir ncekine denk gelen pazartesi gn, ilerinde birok soylu kimse olan on n de astlar. Komutan Splendiano denilen bir tanesi ve Kont Paganello isimli dier biri, alana gtrlp hafif kerpeten ikencesinden geirildiler. Sonra, kafalar topuzla krld; adeta diri diri paralandlar. Bu adamlar soylu insanlard, kt yola sapmadan nce de ok zengindiler. Yukarda anlattmz gibi Sinyora Vittoria Accoramboni'yi acmaszca ldrenin bu Kont Paganello olduu syleniyor. Bunun tersini syleyenler, Prens Luigi'nin, yukarda sz geen mektupta, ii kendi eliyle yaptn kabul ettiini sylyorlar. Belki de bu, Vitello'yu Roma'da ldrtt zaman yapt gibi srf vnmek ya da Prens Virginio Orsini'nin daha ok sevgisini kazanmak iindir. Kont Paganello'yu, ldrc vurutan nce, o zavall kadna yapt gibi kama kalbine dokunsun diye, sol memesinin altndan bakla yaraladlar. Bundan dolay, gsnden oluk gibi kan akt. Bu durumda yarm saatten ok yaad, herkes son derece at. ok gl grnen, krk be yanda bir adamd. Geri kalan on dokuz kiiyi yortuya raslamayan ilk gn br dnyaya yollamak iin, daraalar hl duruyor. Fakat cellt son derece yorgun, halk da bu kadar l grdnden dolay kendinden gemi bir durumda olduundan, idamlar iki gn geri braktlar. Prens Luigi'ye bal insanlardan, yalnzca, khyas Senyr Filenfi'nin ayr tutulmas olasl vardr. Bu adam, olayla hibir ilgisi bulunmadn kantlamak iin yrtnp duruyor ve bunu kantlamas da kendisi iin, gerekten nemli bir ey. Padova kenti halknn en yallar iinde bile hi kimse bu kadar adil bir kararla, bir defada bu kadar ok insann ldrldn anmsamyor. Bu senyrler (Venedik senyrleri) en uygar uluslarn gznde, iyi bir n ve ad kazandlar. (Baka bir el tarafndan eklenmitir.) Ktip ve khya Francesco Filenfi on bir yl hapis cezas ald. Yalnzca Onorio Adami de

Fermo ve dier iki kii daha birer yl hapis cezasna arptrldlar; teki yedi kii, ayaklarna buka vurulmak kouluyla kree mahkm edildiler, yedi kii de serbest brakld. CENCILER (1599) AIKLAMA Stendhal, 28 Mart 1833 tarihinde M. di Fiore'ye yazd mektupta diyordu ki: "Bu yklerimin yalnzca bir tanesi Paris'te bilinmektedir: Beatrice Cenci'nin lm. Korkun , ackl bir olayn bu gen kahraman, edebiyat, birok kez ilgilendirmitir.. Tam da 1833'te, Adolphe de Curtine'in, Porte-Sainte- Martin tiyatrosunda, yar klasik Beatrice Cenci trajedisi yalnzca bir kez oynanmt. Daha 1819'da, Shelley, Cenciler adnda, be perdelik bir trajedi yazmt. (Prenses Metchevsky, 1833'te bu trajedinin Franszca bir evirisini yaymlamtr.) Stendhal'in lmnden sonra, ayn konu zerine, Walter Savage Landor'un be perdelik oyununu (Londra, 1852) ve 1854'te, ozan ve konumac Francesco Domenico Guerrazi'nin yazd Beatrice Cenciyi de sayalm. Ayn yl 14 Aralk tarihli bir kararnameyle bu yaptn yaymlanmas yasaklanmtr. Cenciler ve servenleri zerine doru bir dnce edinmek iin, Gebhart'n "La vrit sur une famille tragique"adl inceleme yazsna bavurulabilir (1887). Stendhal, nce Guido Reni'nun yapt Beatrice portresinin ekimine kaplm gibi grnyor. 1 Eyll 1831'de M. di Fieri'ye yazd mektuptaki deyiiyle bu "ok gzel kz" kadn gzellii ve zellikle talyan kadn gzellii amatrn, ilgisiz brakamazd. Stendhal, sonra, Francesso Cenci'nin durumuyla, psikolog olarak, ilgilenmi, onu ykler'in banda ve M.G...C...'ye yazd 20 Ocak 1838 tarihli bir mektupta aklamaya alt gibi, "gerek bir Don Juan" saymaktan zevk almtr. O mektupta "Byron'un Don Juan', hazra konan bir Faublas'tr, baka bir ey deildir" diyor. Ne Molire'in, ne de Mozart'n Don Juan'na daha ok deer veriyor. Hoffmann'n ve Musset'nin Don Juanlar hakkndaki gr de bilinse iyi olurdu. Onun katnda, bir Don Juan'n, ya da bir Francesso Cenci'nin zellii "sradan insanlarn sayg gsterecei derin bir yiitlik duygusudur". Julien Sorel'in ve Fabrice del Dongo'nun ok yakn akrabas olan bu ayar bir kiilikte,dorudan doruya Stendhal'i, Paris salonlarnn alayc, elikili ve insafsz Stendhal'ini, fakat abartlm bir Stendhal'i buluruz. Stendhal'in, Don Juan' bir tr yalanc ve Francesco'yu bir dinsiz gstermekten, ruhban kart bir zevk duyar gibi olduu da zellikle dikkat ekiyor. Fakat,sonu olarak, bu "iren portre" Molir'in "Kt adam olan bir senyr"nde tanmlad tipi olduka andryor. Yazk ki bu dncenin, gururdan ibaret olan temeli, ykde fazla grlmyor; fakat Stendhal, allagelen biimde, btn psikolojiyi nsze ayrp srf olaylar ve davranlar gstermek istemitir. kisini kartrmas daha iyi olurdu. Buna karlk, baz sayfalarda yerel zelliklerin gl bir biimde betimlendii grlecektir. Bu arada idam sahnesi, betimlemenin nesnel z sayesinde, romantik sanatn ikin betimlemeleriyle herhalde salanamayacak olan yabanl bir grkem kazanmtr. Bu yk Revue des deux Mondes'un 1 Temmuz 1837 tarihli saysnda kmtr.

CENCILER Molire'in Don Juan',kukusuz kadncldr, fakat her eyden nce toplantlara renk katan adamdr; kendisini gzel kadnlara doru eken nne geilmez tutkuya kaplmadan nce, davranlarn ideal bir rnee uydurmak, kadncl ve nkteci bir kraln saraynda olaanst beenilen bir adam olmak ister.

Mozart'n Don Juan', doaya daha yakndr ve daha az Franszdr, bakalarnn grne daha az nem verir. Baron de Foeneste de d'Aubig'nin dedii gibi her eyden nce gsterii sevmez. talyan Don Juan'n, o gzel lkede on altnc yzylda, uygarln balangcndaki durumuyla gsteren portreleri yalnzca bu ikisidir, Bu iki portreden birini kesinlikle tantamam, yzyl fazla ikiyzldr; Lord Byron'un birok kez sylediini iittiim u byk sz anmsamak gerek: This age of cant. (Bu a, yapmack adr.) Bu ok can skc ve hi kimsenin kanmad ikiyzlln budalalara, bir eyler sylemek frsatn vermesi gibi ok byk bir yarar var; filan eyi sylemek, falan eye glmek yreklilii gsterilmi olmasndan v.b. dolay gocunuyorlar. Zararysa tarih alann son derece daraltmasdr. Okuyucu, izin verirse, kendisine, 1837'de sz konusu olan kinci Don Juan hakknda nemsiz, tarihi bir zet sunacam. Bu Don Juan'n ad Francesco Cenci'ydi. Don Juanln olabilmesi iin, dnyada ikiyzllk var olmaldr. Eski alarda, Don Juan, etkisiz bir yapt olarak kalrd. O zaman din bir elenceydi, insanlar zevke zendiriyordu. Bilinen bir zevki kendilerine biricik i edinmi yaratklar nasl dzeni bozabilirdi? Yalnzca, ynetim perhizden sz ediyordu; bireye deil, yurda, yani halkn karna zarar dokunabilecek eyleri yasak ediyordu. Onun iin, kadnlardan holanan ve ok paras olan her erkek, Atina'da, bir Don Juan olabiliyordu. Hi kimse buna kar kmak iin sz bulamyordu; hi kimse dnyann bir dert evi olduunu, yaamda ile ekmenin dl kazandrdn ileri srmyordu. Atinal Don Juan'n modern krallk lkelerindeki Don Juan hzyla cinayete kadar gidebileceini sanmyorum. Bu Don Juan'n zevkinin byk bir blm kamu oyuna meydan okumayla snrldr ve genliinde, sadece, ikiyzlle kar meydan okuduunu kurmakla ie balamtr. XVI. Louis'nin krall zamannda, yasalara kar gelmek, bir dam aktarcsna tfek atp onu damdan aa yuvarlamak, bunu yapann prensin yakn olduunu, treye ve ahlak kurallarna uygun davrandn , bir kentsoylu olan yargca kulak asmadn gsteren bir kant deil midir? Yargca kulak asmamak, henz raklk aamasnda bulunan her kk Don Juan'n ilk deneyimi deil midir? imizde kadnlar, artk moda deildir; onun iin, Don Juanlar az bulunuyor; fakat var olduklar zaman srekli, ok doal zevkler aramaya balyorlar, ayn zamanda adalarnn dininde, akla uygun bir temele dayanmaz gibi grdkleri dncelere kar meydan okumay onurlu bir davran sayyorlard. Don Juan, ancak sonralar, ortal kartrmaya balad zamanlar, kendisinin de hakl ve akla yakn grd dncelere meydan okumaktan holanmaya balamtr. Eski insanlarda, bu deiim herhalde ok gt ve ktl ktlk iin, yani adalarnn akllca dncelerini kmseme zevkinden dolay seven apknlara, ancak Roma imparatorlar anda, Tiberius'tan ve Capre'den sonra raslanyor.. Onun iin, Don Juan'n eytanca roln oynamas olanan Hristiyan dinine dayandryorum. Hi kukusuz, aresiz bir klenin, bir gladyatrn sekinlik ve arballk bakmndan, dorudan doruya Sezar'n ruhuna kesinlikle eit bir ruha sahip olduunu, dnyaya o din retmiti. yleyse, ince duygularn olumasndan dolay bu dine kretmek lazmdr. Aslnda bu duygularn, uluslar iinde erge kendini gstereceinden kukum yok. rnein, Eneide, lyada'dan ok daha yumuaktr. sa'nn kuram, ada olan Arap dnrlerinin kuramyd. San Paolo'nun tledii esaslardan sonra ortaya kan biricik yenilik, dier yurttalardan tmyle ayr,stelik karlar kart pir papazlar kuruludur.(1) Bu kurul din duygusunu yaymay ve glendirmeyi biricik i edinmiti. Kaba saba obandan, kanksam yal nedime kadar her snf insann vicdan zerinde etkili olmak iin erkler ve kurallar buldu; ilk ocukluk ann tatl izlenimlerine kendi ansn katmay baard; hibir veba salgnn, hibir byk ykm bouna geirmedi; din korkusunu ve din duygusunu artrmak ya da hi olmazsa Venedik'teki Salute gibi gzel bir kilise yapmak iin bunlardan yararland. Bu kurulun varl u grlmedik eyi oluturdu: Papa Saint-Lon, maddi g olmadan, yabanl Attila'ya ve onun in'i, ran', Golleri kurtaran barbar ordularna kar koydu.

Yani, dinle, arklarla dorulanan ve Fransa krall denilen mutlak ynetim yle garip eyler yaratt ki, dnya, bu iki kurumdan yoksun olsayd, belki o eyleri asla gremezdi. Bu iyi ya da kt, fakat her zaman garip ve merakl olan ve Aristo'yu, Polybe'i, Auguste' ve eski alarn dier kafal insanlarn aknla drecek nitelikteki eyler arasna, Don Juan'n ok ada olan yaradln da dnmeksizin koyuyorum.O, benim dnceme gre Luther'den sonra gelen papalarn keilik kurumlarnn bir rndr; nk X. Lon ve sarayna bal olanlar (1506) hemen hemen Atina dininin ilkelerini izliyorlard. Molire'in Don Juan', XIV. Louis dneminin banda 15 ubat 1665'te oynand; bu hkmdar henz sofu deildi, bununla birlikte, ruhban sansr, ormandaki yoksul sahnesini kaldrtt. Bu sansr, g kazanmak iin,Gianseniste szcnn cumhuriyeti szcyle ayn anlamda olduunu syleyerek bu son derece bilgisiz gen kral kandrmak istiyordu (1). Yaptn asl, Tirso de Molina adl bir spanyol'undur (2). Bir talyan topluluu, 1664 ylna doru, Paris'te bunun bir taklidini oynuyor ve byk baar kazanyordu. En ok oynanan dnya komedisi mutlaka bu olacak. nk iinde eytan ve ak, cehennem korkusu ve bir kadna kar takn bir sevda, yani btn insanlarn gznde en korkun ve en zevkli olan ey vard, yeter ki, bu insanlar korkularnn biraz stne km bulunsunlar. Don Juan betimlemesinin, edebiyata bir spanyol airi tarafndan getirilmi olmasnda alacak bir ey yoktur. Ak, bu ulusun yaamnda, byk bir yer tutar. Ak, orada, gerek bir tutkudur ve btn dier tutkular stelik, inanr msnz, gururu bile seve seve feda ettirir. Almanya'da ve talya'da da byledir. Bu yabanclara rnein, gzel olduu ve kendisine k olduunuz bahanesiyle, fakir bir kzla evlenmek gibi nice lgnlklar yaptran bu tutkudan, dikkat edersek, sadece Fransa tmyle kurtulmutur. Gzellikten yoksun kzlar, Fransa'da, kendilerine hayran erkeklerden yoksun deildir; bizler, akl banda insanlarz. Baka lkelerde bu gibi kzlar, rahibe olmak zorundadrlar. Bundan dolay, spanya'da, manastrlarn varl zorunludur. O lkede kzlarn eyizi yoktur ve bu yol, akn zaferini srdrmtr. Fransa'da, ak, beinci kata, yani, aile noteri araclyla evlenmeyen kzlarn evine snm deil midir? Lord Byron'un Don Juan'ndan szetmeye hi gerek yoktur. O, bir Faublas'dan,anlamsz gzel bir delikanldan baka bir ey deildir ve akla hayale gelmez trl trl mutluluklar hep onu bulur. Ondan dolay, bu garip karakter, ilk kez talya'da, on altnc yzylda ortaya kmtr. ok scak bir gnn akamnda, eline, zevkle bir ayna alp da: Ne yazk ki bu bir gnah deil! diyen prenses, bu sz talya'da, on yedinci yzylda sylemitir. Benim dnceme gre bu duygu Don Juan karakterinin temelini oluturur ve grld zere, hristiyan dini bunun varl iin arttr. Bu konuda Napolili bir yazar diyor ki: "Tanr'ya kar gelmek ve Tanr'nn sizi o anda kle evireceine inanmak az ey midir? Dindar, hem de koyu dindar, yapt davrann ktln ok iyi bilen; nasl can ve gnlden gnah iliyorsa, ylece can ve gnlden Tanr'dan gnahnn balanmasn dileyen bir sevgiliye sahip olmann byk zevki bundadr, diyorlar." Son derece gnahkar bir hristiyan dnelim ki yaman bir adam olan V. Pio'nun srf insanlara yararl olan eylere erdem adn veren o basit ahlak kurallarna kesinlikle yabanc bir yn eski kurallara deer verdii, bazlarn da bulduu Roma'da domu olsun. Kat yrekli, hem de talya'da az kalp spanya'ya snmak zorunda kalacak kadar kat yrekli bir engizisyon (1) glenmi, herkese korku salyor. En kutsal dinsel grev derecesine ykseltilen bu eski, ie yaramaz kurallar uygulamayanlara ya da bunlar aka hor grenlere, birka yl ok byk cezalar verildi. Yukarda szettiimiz gnahkar Romal yurttalarn hepsinin, korkun engizisyon yasalar karsnda korkudan titrediklerini grdke, herhalde omuz silkerdi. "Ya, yle mi? derdi, ben Roma'nn, bu dnya bakentinin en zengin adamym. En yrekli adam da ben olacam, btn bu adamlarn uyduklar ve uyulmaya hi de layk grlmeyen eyleri aka hor greceim."

nk bir don juann don juan olabilmesi iin yrekli bir adam olmas ve insanlarn davranlarndaki nedenleri aka gsteren ateli ve parlak zekya sahip bulunmas gerektir. Francesco Cenci, yle dnm olacak: "Ben ki, Romalym, 1527 ylnda, Roma'da, hem de, Serdar de Bourbon'un Luther yanda askerlerinin kutsal eylere, en en iren davranlarla saldrdklar o alt ay iinde domuum, yrekliliimi gstermek ve kamuoyuna meydan okumak zevkini olabildii kadar derin biimde tatmak iin, acaba nasl bir davranta bulunsam? Budala yurttalarm nasl aknla drsem? Btn bu baya insanlardan ok baka olduumu ok gl duyma zevkini nasl tatsam?" Szle yetinmek, bir Romalnn, hem de Ortaada yaayan bir Romalnn kafasnn alaca ey deildi. Ataka sylenmi szlerin kmsendii, talya'dan baka lke yoktur. Bu szleri kendi kendine sylemi olan adamn ad Francesco Cenci'ydi: 15 Eyll 1598'de, kznn ve karsnn gzleri nnde ldrld. Bu don juandan bize hibir sevimli an kalmamtr. Molire'in Don Juan gibi, her eyden nce toplantlara renk katan bir adam olmak isteiyle, huyca yumuak ve ll deildi.. Bakalarn dnmesi, srf onlar zerindeki stnln gstermek, kendi amalar urunda onlardan yararlanmak ya da nefret etmek iindi. Bir don juan, sempatilerden ya da sevecen bir kalbin kapld tatl dlerden asla zevk almaz. Ona, her eyden nce, birer zafer oluturabilecek, bakalar tarafndan grlebilecek ve yadsnmayacak zevkler gereklidir. Ona, kstah Leporello tarafndan, tasal Elvire'in gzleri nne serilen liste gereklidir. Romal Don Juan, zyapsnn srrn ele vermek ve Molire'in Don Juan gibi bir uaa almak trnden yakksz bir acemilik yapmaktan kesinlikle ekinmitir. Srdasz yaam ve srf amalarn gerekletirmeye yarayan szleri sylemitir. Mozart'n Don Juann bize balatan gerek sevgi ve sevimli nee anlarn, onda hi gren olmamtr.Szn ksas, evireceim portre, iren bir eydir. Semek sz konusu olsayd, bu yaradlta bir adam anlatmaz, incelemekle kalrdm; nk merakl olmaktan ok, korkun nitelii vardr ; fakat, kendilerinden hibir ey esirgemeyeceim yol arkadalarmn bunu istediklerini de aklamak isterim. 1823' te, talya'y, anlarn hi unutamayacam sevimli insanlarla birlikte grmek mutluluuna erdim. Roma'da, Barberini saraynda grlen Beatrice Cenci'nin portresi, onlar gibi beni de byledi. Bu sarayn galerisindeki tablolar imdi, yedi sekiz tanedir; fakat bunlardan drd birer bayapttr. nce Rafaello'nun sevgilisi nl Fornarina'nn Rafaello'nun kendisi tarafndan yaplm portresi var. adalar tarafndan yaplm kopyalar bulunduu iin asl olduundan hi phe edilemeyen bu portre, Floransa galerisinde, Rafaello'nun sevgilisinin portresi olarak gsterilen ve Morghen tarafndan bu adla yaplan resimden bsbtn bakadr. Floransa'daki portre, Rafaello'nun bile deildir. Okuyucu, sras gelmiken sylenen bu sz, bu byk adn hatr iin ltfen balar m? Barberini galerisindeki ikinci portre, Guido Reni'nin yaptdr. Bu, pek ok kt resmi bulunan Beatrice Cenci'nin portresidir. Bu byk ressam, Beatrice'nin boynuna, anlamsz bir kuma paras koymu, bana bir sark geirmitir; idam sehpasna kmak iin diktirdii giysiyi ve kendisini umutsuzlua kaptran on alt yanda bir aresiz kzn karma kark salarn aynen izecek olursa, gerei, dehet verecek dereceye gtrm olmaktan korkmutur. Ba sevimli ve gzel, baklar ok tatl, gzleri ok iridir. Hngr hngr alarken yakalanm bir kimsenin aknln gsteriyor. Salar kumral ve ok gzel. Bu bata, Romal kadnlarn kendi haklarnda gururla syledikleri gibi "di una figlia del Tevere - bir Tiber kz"nn metin baklarnda okluk grlen, Romal gururundan ve kendi gcn kavraytan hi eser yok. Ne yazk ki, bu portrenin yarm renkleri, aada yksn okuyacanz ackl olaydan beri geen iki yz otuz sekiz yllk uzun sre iinde tula krmzsna dnm. Barberini galerisindeki nc tablo, Beatrice'yle birlikte idam edilen onun vey anas Lucrezia Petroni'nin portresidir. Doal gzellii ve gururu iinde, Romal evli kadn tipi. Yz izgileri kaln, ten parlak beyaz, kalar siyah ve gr, bak buyurgan, ayn zamanda ksnl. vey kznn belirsiz, yaln, sanki Alman tipi yzyle gzel bir kartlk

oluturuyor. Asl kadar canllkla ve renklerin parlaklyla parldayan drdnc portre, Tiziano'nun bayaptlarndan biri; nl Doge Barbarigo'ya metreslik eden bir Yunan cariyenin resmidir. Roma'ya gelen yabanclarn hemen hepsi, kenti gezmeye balar balamaz, nce Barberini galerisine giderler; onlar hele kadnlar, oraya eken ey, Beatrice Cenci'nin ve vey annesinin portreleridir. Ben de genel meraka katldm; sonra, herkes gibi, bu nl davann belgelerini okumak istedim. Bu izni alabilseniz, sanrm ki sanklarn yantlar dnda, batan baa Latince olan o belgeleri okurken, olaylar zerine hemen hi aklama bulamayp aarsnz. Bunun nedeni udur: 1599 ylnda, Roma'da, olup bitenleri bilmeyen yoktu. O dnemde bu olay zerine yazlm olan yazlardan birini kopya etmek iznini satn aldm; bunun evirisini yaymlamakla toplum tresine saygszlk etmediim kansndaym, daha dorusu, bu eviri 1823 yl kadnlar katnda yksek sesle okunabilir. Kukusuz, evirmen metne sadk kalmak olanan bulamad noktalarda, harfi harfine eviri yapamamtr. nk byle olsayd, dehet, merak duygusuna kolayca galip gelirdi. Katksz (yani, hibir ideal rnee uymak kaygs olmayan ve kamu oyunu, srf onu alaya almak iin aklna getiren) Don Juan'n kt rol, burada, btn korkunluuyla gsterilmitir. ledii ar cinayetler, iki aresiz kadn, onu gzleri nnde ldrtmeye zorlamtr. Bu iki kadndan biri onun kars, teki kzyd; okuyucu, onlarn sulu olduklar konusunda bir kanya varma yrekliliini gsteremeyecektir. adalar, o kadnlarn lmemeleri gerektii dncesindeydiler. una inanyorum ki, kars tarafndan ldrlen ve byk air Monti'ye konu oluturan Galeoto Manfredi'nin trajedisi ve daha az bilinip talya kentlerinin zel tarihlerinde yle byle sz konusu edilen on beinci yzyla ait daha birok aile facias, Petrella atosundakine benzer bir sahneyle bitmitir. Olayn, bir ada tarafndan yazlan yksn , aada eviriyorum. Roma talyancasyla 14 eyll 1599'da yazlmtr. Kutsal pederimiz Papa VIII. Clemente, Aldobrandini dneminde 11 Eyll 1599 tarihine raslayan geen cumartesi gn baba katili olarak idam edilen Giacomo ve Beatrice Cenci ile vey analar Lucrezia Petroni Cenci'nin lmlerinin gerek yks. Roma'da doan ve en zengin kentdalarmzdan biri olan Francesco Cenci'nin iren yaam, sonunda kendisini yok olmaya gtrd. Gl ve yrekli delikanllar olan oullarn ve bundan drt gn nce daha on alt yandayken idama mahkum edilen Papa lkelerinin ve btn talya'nn en gzel kadnlarndan biri olarak tannan kz Beatrice'yi, zamansz bir lme srekledi. Kusursuz Bologna okulunun rencilerinden Guido Reni'nin, geen cuma gn, yani Beatrice'nin idamndan tam bir gn nce zavall kzn portresini yapmak istedii syleniyor. Eer o byk ressam bu ii de bu bakentte izdii dier resimlerde olduu gibi yaptysa gelecek kuaklar, o olaanst gzel kzn gzellii hakknda bir dnceye sahip olabileceklerdir. Ayn zamanda, o kuaklarn, Beatrice'nin ei benzeri olmayan ykmlar hakknda ve gerekten bir Romal ruhu tayan bu kzn o ykmlara nasl alacak bir dayanma gcyle gs gerdiine degin, bir any biraz olsun korumak iin, onu lme gtren olayla ilgili rendiklerimi ve onun onurlu trajedisini yaad gn, grdklerimi yazmaya karar verdim. Edindiim bilgileri bana verenler, alt haftadan beri, Cenciler davasndan baka bir ey konuulmad halde, Roma'da bugn de bilinmeyen en gizli olaylar bilen kiilerdir. Yazdm bu serveni, sayg gsterilecek belgeler arasna koyabileceimden emin olduum ve yazmn,belgeler arasndan, ancak ben ldkten sonra ortaya kaca kesin olduu iin, biraz serbeste yazacam. zldm biricik nokta, iren babas ne kadar fke ve kin uyandrmsa, annesi de tanyanlarn o kadar sevgisini ve saygsn kazanm olan aresiz Beatrice Cenci'nin susuzluuna kar sz sylemek zorunda bulunuumdur. Fakat gerek byle yapmay buyurur. Tanr'nn, kendisine yadsnamaz, alacak bir zeka ve tuhaflk balad bu adam, V. Pio (Ghislieri) zamannda hazinedarlk (maliye bakan) orununa ykselmi olan

Monsenyr Cenci'nin oluydu. Bilindii gibi, bu kutsal papa dinsizlie kar duyduu hakl kinle ve o ei grlmemi engizisyonun iyiletirilmesiyle ok uratndan, devletinin maddi temellere dayanan ynetimiyle pek ilgilenememitir. yle ki 1572'den nce birka yl hazinedarlk eden bu Sinyor Cenci, olu ve Beatrice'nin babas olan o iren adama yz altm bin kuru (1837 ylnda yaklak iki milyon be yz bin frank) net gelir brakmak yolunu bulmutu. Francesco Cenci, bu byk servetten baka yle bir yreklilik ve sagryle nlenmiti ki genlik anda, ondan baka hibir Romal, onun derecesine eriememiti. Kendisine yklenmeye balayan canice davranlar, herkesin kolayca balayabilecei trden olduu iin, bu n ona Papa saraynda ve btn halk katnda daha ok saygnlk kazandryordu. 1513'te kaybettiimiz X. Leone ve 1549'da len III.Paolo zamanlarnda halkn eritii dnce ve davran serbestliini, birok Romal, hala ac bir saygyla anar. Baz garip aklarn, onlardan daha garip aralarla baarlmas nedeniyle daha Papa III. Paolo zamannda, gen Francesco Cenci'den sz edilmeye balanmtr. Henz bir dereceye kadar gvenle konuulabildii III.Paolo dneminde, birok kii Francesco Cenci'nin, zellikle kendisine yeni ve korkulu zevkler verebilecek, garip olaylara dkn olduunu sylyorlard. Bu kiiler savlarn, onun hesap defterlerinde, yle giderler grlm olmasna dayandryorlar: "Toscanella servenleri ve elenceleri iin, bin be yz kuru; (1837'de yaklak olarak altm bin frank) hem de fazla pahalya mal olmad." Roma'daki yazgmzn ve yaay biimimizin, ynetimdeki papann huyuna gre deitii, talya'nn baka kentlerinde belki bilinmez. Nitekim, iyi Papa XIII.Gregorio (Buoncompagni) zamannda on yl Roma'da her ey yaplabilirdi; can isteyen, dmann baklatrd ve alakgnll davranmas kouluyla, kovuturmaya uramazd. Bu ar gz yummann yerini, byk Sisto Quinto'nun ynetimde olduu be yl, ar bir iddet ald. Bu papa hakknda, mparator Augustus iin sylendii gibi ya hi gelmemeliydi, ya da sonsuza kadar kalmalyd, denildi. Sonradan Sisto Quinto olan Kardinal Montalto'ya gnahlarn aklamak felaketine uram bahtszlarn, on yldan beri unutulmu olan ldrme ve zehirleme sularndan dolay idam edildikleri grld. Hele XIII. Gregorio dneminde, Francesco Cenci'den, fazla sz edilmeye baland. Bu kadar saygn bir senyre yakacak biimde ok zengin bir kadnla evlenmiti. Kadn, yedi ocuk dourduktan sonra ld. Onun lmnden sonra, ikinci kez evlenerek Lucrezia Petroni'yi ald. Az bulunur bir gzellie sahip, zellikle teninin parlak beyazlyla nl olan bu kadnn bir kusuru, Romal kadnlarmzn hepsi gibi, fazlaca iman olmasyd. Francesco Cenci'nin Lucrezia'dan ocuu olmad. Francesco Cenci'nin en basit ahlakszl, rezilce bir aka fazla dknl; en byk ayb, Tanr'ya inanmamasyd. mrnde kiliseye girdii grlmemiti. Rezilce aklarndan dolay kez hapse atlm, ynetimleri altnda yaad on iki papa katnda saygnl olan kimselere iki yz bin kuru vererek kurtulmutu. (iki yz bin kuru, 1837 rayiciyle yaklak be milyon frankt.). Ben, Francesco Cenci'yi, salar krllat srada, cretliler iin her eyin yaplabildii, Papa Bomcompagni zamannda grebildim. Yaklak olarak be ayak alt pus boyunda ok zayf, fakat boyu bosu yerinde bir adamd.Son derece gl diye tannmt. Belki de bu sylentiyi kendisi kartyordu. ri ve ve anlaml gzleri vard; fakat st kapaklar fazlaca dkt. Burnu ok uzun ve ok byk, dudaklar ince, gl ok zarifti. Dmanlarndan birine gzn diktii zaman, bu gl korkun bir ey oluyordu. Bir para heyecanlansa ya da fkelense, rahatsz olacak kadar rktc bir biimde titremeye balard. Onu, genliimde, Papa Buoncompagni zamannda, Roma'dan Napoli'ye, her halde aktalk iin, atla giderken grrdm. Haydutlara hi aldr etmeden San Germano ve Fajola ormanlarndan geer, sylentiye gre bu yolu yirmi saatten daha az bir zamanda alrd. Srekli yalnz ve hi kimseye haber vermeden gezerdi. lk bindii at yorulunca, bir baka at satn alr ya da alard. Bir para glk karan olsa, karsndakini baklamakta, hi zorluk ekmezdi. Fakat doruyu sylemek gerekirse, benim genliimde, yani o, krk sekiz elli yalarnda olduu

zamanlar, ona kar koyacak kadar atak kimse yoktu. En byk zevki, zellikle dmanlarna meydan okumakt. Papa hazretlerinin lkelerinde, btn yollarda onu tanmayan yoktu; para konusunda eli akt; fakat bir hakarete uradktan iki ay sonra,paral katillerinden birini gnderip hakaret eden adam ldrtecek yaradltayd. Uzun mr iinde yapt biricik erdemli i, Tiber dolaylarndaki byk saraynn avlusunda, San Thomas'a adanan bir kilise yaptrmak olmutu. Kald ki bu gzel ii yapmasna neden olan ey de btn ocuklarnn mezarn gz nnde bulundurmak gibi garip bir istekti (1). ocuklarna kar, kendisini hibir nedenle aalayamayacak kadar kk yalarnda bile, doal olmayan ve ok abartl bir kin beslerdi. O kilisenin yaplmasnda altrd iilere, ou kez ac bir glle: "Hepsini buraya yerletirmek istiyorum." derdi. byk olu olan Giacomo, Cristoforo ve Rocco'yu, spanya'da Salamanca niversitesi'ne renime gnderdi. ocuklar bu uzak lkeye varnca, onlara hi para gndermemekten haince bir zevk duydu. yle ki, zavall delikanllar, babalarna, hepsi yantsz kalan bir sr mektup yolladktan sonra, biraz dn para alarak ya da yollar boyunca dilenerek lkelerine yoksulluk ve aresizlik iinde dndler Roma'da, her zamankinden daha sert, daha kat, daha kaba bir babayla karlatlar. ok zengin olmasna karn, oullarn ne giydirdi, ne de en zorunlu gda maddeleri satn alabilmeleri iin gerksinimleri olan paray verdi. Zavall ocuklar, Papa'ya ba vurmak zorunda kaldlar, o da Francesco Cenci'yi, ocuklarna ufak bir nafaka balamaya zorlad. Bu pek clz yardmla babalarndan ayrldlar. ok gemeden, kt alkanlklarndan dolay, Francesco nc ve son kez hapse atld. Bunun zerine, karde, daha ynetimde olan Papa'ya, huzura kabul iin yalvardlar ve ailelerinin namusunu ayaklar altna aldn syleyerek babalar Francesco Cenci'nin ldrlmesini, hep birlikte istediler. VIII. Clemente de bunu pek istiyordu. Fakat bu hain ocuklar sevindirmemek iin, ilk dncesini uygulamak istemedi, onlar huzurundan rezil ederek kovdu. Babalar, yukarda sylediimiz gibi, gl bir kiiye ykl bir para vererek hapisten kt. byk olunun garip giriiminin ocuklarna kar besledii kini daha da oaltaca doaldr. Byk kk, hepsine her an ileniyor, saraynda kendisiyle birlikte oturan iki zavall kznn, her gn dayaktan canlarn karyordu. Byk kz, yakndan gz hapsinde olmair dileke ulatrmay baard; kutsal pedere, kendisini evlendirmesi ya da bir manastra koymas iin yalvard. VIII.Clemente ona acd ve kendisini, Gubbio'nun en soylu ailesinden olan Carlo Gabrielli ile evlendirdi. Papa, kzn babasn, byk bir eyiz vermeye zorlad. Bu hi beklemedii darbe zerine, Francesco Cenci, son derece fkeye kapld ve Beatrice'nin de, byynce, kzkardeinin tuttuu yolu tutmasna engel olmak zere, onu, koca saraynn dairelerinden birine kapatt. O zaman henz on drt yanda olan ve grenleri hayran brakacak bir gzelliin btn parltsn tayan Beatrice'yi, orada hi kimsenin grmesine izin vermiyordu. Beatrice, yle en, yle saf ve yle sevimli bir eydi ki bylesini ondan baka kimsede grmedim. Francesco Cenci ona, kendi eliyle yemek gtryordu. Bu canavar, ona ya o zaman ak olmutu ya da zavall kzna ikence etmek iin ak taklidi yapyordu. Ablasnn, kendisine oynad alaka oyundan ona ok sz eder ve kendi sesinden kendisi fkelenerek, sonunda dve dve Beatrice'nin cann karrd. Bu olaylar ola dursun, Francesco'nun oullarndan Rocco Cenci, bir domuz kasab tarafndan ldrld; ertesi yl da, Paolo Corso de Massa, Cristoforo Cenci'yi ldrd. Francesco Cenci, bu nedenle koyu dinsizliini gstermi, oullarnn cenaze treninde, mum paras olarak bir baioque (1) bile harcamak istememiti. Olu Cristoforo'nun sonunu renince, ancak btn ocuklar gmld zaman bir para sevin duyabileceini, en son ocuu ld zaman da sevincini gstermek iin sarayn tututurmak istediini sylemiti. Roma, bu szlere at; fakat herkese, Papa'ya bile meydan okumakla vnen byle bir adamdan her eyin bekleneceini biliyordu.

(Burada, Francesco Cenci'nin, adalarn aknla drmek iin yapt garip ilerle ilgili, Romal anlatcnn anlatt ok nemli ykleri izlemek kesinlikle olanakszlayor. Kars ve talihsiz kz, grne gre, onun uursuz dncelerinin kurban olmulardr.) Btn bunlarla kalmad. Artk bym ve gzellemi olan kendi kz Beatrice'ye tecavz etmek iin gzda verdi ve zora ba vurdu; rlplak soyunup utanmadan, onun yatana girdi. rlplak soyunmu olarak, onunla birlikte saraynn salonlarnda dolayordu; sonra zavall Lucrezia, onun Beatrice ile ne yaptn, lambalarn nda grsn diye, kzn karsnn yatana gtryordu. Bu zavall kzcaza, anlatmakta duraksadm korkun bir sapknlk alyor, bir baba, z kzna yaklaacak olursa, doacak ocuklarn mutlaka ermiler srasna geeceklerini, kilise tarafndan kutsanan btn byk ermilerin byle dnyaya geldiklerini, yani ana tarafndan byk babalarnn, kendi babalar olduunu sylyordu. Beatrice, bu iren istee kar direnince onu insafszca dvyordu. yle ki zavall kzcaz, bu kadar talihsiz bir yaama artk dayanamayacak duruma geldi. Kzkardeini rnek tutmay dnd. Kutsal pederimiz Papa'ya, ok ayrntl bir dileke verdi; ama byk bir olaslkla Francesco Cenci, gerekli nlemleri alm olduundan dilekenin, Papa hazretlerinin eline ulatna ilikin hibir belirti grnmyor; daha dorusu, Beatrice tutsakken, savunma vekili bu belgeye byk gereksinim duyduu zaman, onu Papalk kaleminde bulamad; bu belge Petrella atosunda yaplan iitilmedik ar davranlar bir dereceye kadar kantlam olacakt. Beatrice Cenci'nin kendini koruma durumunda bulunduunu, herkes aka grecek deil miydi? Bu dilekede Beatrice'nin vey annesi Lucrezia adna da istekler vard. Francesco Cenci, bu giriimi haber ald; bu iki zavall kadna kar kt davranlarn, nasl bir fkeyle artrd kestirilebilir. Yaam, artk onlar iin dayanlmaz bir hale geldi; ite o zaman, dostlar, Francesco'nun zengin armaanlaryla satn alnm olan hkmdarn adaletinden bsbtn umutlarn keserek son areye bavurmay dndler. Bu are onlar mahvetmekle birlikte, hi olmazsa, yeryzndeki aclarn dindirmek gibi bir yarar salad. nl Monsenyr Guerra, Cenci sarayna ok giderdi. Uzun boylu, pek yakkl bir adamd, srarla, yapmay aklna koyduu her hangi bir ii, kendisine zg bir incelikle sonulandrmak gibi yaratltan bir yetenei vard. Beatrice'yi sevdii ve cbbeyi karp onunla evlenmeyi tasarlad dnlmtr (1). Fakat, duygularn gizlemeye son derece zen gstermesine karn Francesco Cenci, onun, btn ocuklaryla ok sk iliki iinde olduunu syleyerek kendisinden nefret ediyordu. Monsenyr Guerra, Sinyor Cenci'nin, saraynda olmadn duyunca kadnlarn dairesine kyor, birka saat onlarla konuuyor, her ikisinin uradklar inanlmaz derecede kt davranlardan yaknmalarn dinliyordu. Anlalyor ki karar verdikleri tasardan, Monsenyr Guerra'ya ak ak sz etmeye ilk cesaret eden Beatrice olmutur. Zamanla, bu ii, o da benimsedi; Beatrice'nin birok kez stelemesi zerine, bu garip plan Giacomo Cenci'ye amay sonunda kabul etti. En byk erkek ocuk ve Francesco'dan sonra ailenin ba o olduu iin, o uygun grmezse bir ey yaplamazd. Onu, suikaste katmak ok kolay oldu; kendisine hi yardm etmeyen babas ona son derece kt davranyordu. Giacomo, evli ve alt ocuk babas olduu iin, bu durum onu daha da ok etkiliyordu. Toplanp Francesco Cenci'nin ne biim ldrleceini tartmak zere, Monsenyr Guerra'nn dairesini setiler. Sorun ynteme uygun konuuldu, her noktada, vey ana ile gen kzn oyu alnd. Sonunda karar verilince, Francesco Cenci'nin, efendilerine kar snmez bir kin besleyen iki adam seildi. Bunlardan birinin ad Marzio'ydu. Francesco'nun ocuklarna ok bal, mert bir adamd. Onlar memnun edecek bir ey yapm olmak iin de baba katilliine katlmay kabul etti. Olimpio adn tayan teki, Prens Colonna tarafndan, Napoli Krall'ndaki Petrella atosu kolculuuna seilmiti; fakat Francesco Cenci, prens yanndaki saygnl ve erkiyle onu oradan kovdurmutu. Bu iki kii ile btn i kararlatrld. Francesco Cenci, Roma'nn kt havasndan korunmak iin gelecek yaz mevsimini, Petrella atosunda geirmeye gideceini haber verdii iin bir dzine Napolili haydut toplamay dndler. Olimpio bunlar salamay

zerine ald. Haydutlar Petrella dolayndaki ormanlarda gizlemeyi, Francesco Cenci yola kt zaman bunlara haber vermeyi kararlatrdlar. Haydutlar, onu yolda yakalayp kaldracaklar, byk bir kurtarmalk karlnda zgr braklacan ailesine bildireceklerdi. Bunun zerine, ocuklar, haydutlarn istedii paray salamak zere Roma'ya geri dnmek zorunda kalacaklard. Bu paray abucak salayamam gibi yapacaklar, haydutlar da parann gelmediini grnce Francesco Cenci'yi ldreceklerdi. Bylece, bu cinayeti asl ileyenlerden , hi kimse kukulanmayacakt. Fakat, yaz gelip Francesco Cenci, Roma'dan Petrella'ya yola kt zaman, hareketi bildirecek olan casus, ormandaki haydutlara ok ge haber verdi, onlar da yola inecek zaman bulamadlar. Cenci, Petrella'ya, sa salim vard; haydutlar, pheli bir av beklemekten yorularak, kendi hesaplarna hrszlk etmek iin baka taraflara gittiler. Dier taraftan akll ve kukulu bir yal adam olan, Cenci, kaleden hi kmyordu, huysuzluu, dayanlmaz olan yallk sakatlklar yznden artyor, iki aresiz kadna ettii zulmleri oaltyordu. Onlarn, kendi zayflndan honut olduklarn sylyordu. Dayanmak zorunda kald korkun eylerle sabr tkenen Beatrice, Marzio ile Olimpio'yu kale duvarlarnn dibine artt. Gece vakti, babas uykudayken zemine yakn bir pencereden onlarla konutu. Monsenyr Guerra'ya yazlm mektuplar att. Monsenyr Guerra'nn Marzio ile Olimpio'ya, Francesco Cenci'yi kendileri ldrmek artyla biner frank deyeceine sz vermesi bu mektuplarla kararlatrld. Parann te biri, i yaplmadan nce, Roma'da, Monsenyr Guerra tarafndan, te ikisi de, i olup bittikten sonra, Lucrezia ve Beatrice, Cenci'nin kasasna sahip olunca, onlar tarafndan verilecekti. in, Meryem'in doum gn yaplmas da ayrca kararlatrld ve iki adam, bu nedenle ustaca, kaleye alndlar. Fakat Lucrezia, Hazreti Meryem'e ait yortuya sayg gsterip duraksad, ifte gnah ilememek iin, bu ii bir gn sonraya brakmaya, Beatrice'yi kandrd. O nedenle, 19 Eyll 1598'de, gece, ana kz, aldatlmas ok g olan Francesco Cenci'ye byk bir ustalkla afyon verdiler, Cenci de derin bir uykuya dald. Gece yarsna doru, Beatrice, Marzio ile Olimpio'yu, kaleye kendisi ald; sonra Lucrezia ile Beatrice, onlar, derin uykuda bulunan ihtiyarn odasna gtrdler. ki kadn, kararlatrlan ii yapmalar iin onlar orada brakp bitiik odada beklemeye gittiler. Birdenbire, bu iki kiinin, yzleri sapsar, kendilerinden gemi bir halde, geri geldiklerini grdler. Kadnlar: - Yine ne oldu? diye haykrdlar. Adamlar: - Uyuyan bir zavall ihtiyar ldrmek alaklk ve ayptr, diye yant verdiler! Acma hareketimize engel oldu. Bu zr iitince Beatrice fkelendi ve onlara svmeye balad. Demek ki siz bu ie iyice uygun erkekler olduunuz halde, uyuyan bir adam ldrmeye cesaretiniz yok, yle mi?(1) Uyank olsayd, onunla yz yze gelmeye hi cesaret edemezdiniz! i byle yarda brakmak iin mi para aldnz? Pekala! Mademki korkaklnz yle gerektiriyor, babam ben kendi elimle ldrrm! Size gelince siz de fazla yaayacak deilsiniz! Katiller, bu ateli szlerle yreklendiler ve kararlatrlan parada indirim yaplmas korkusuyla, cesaretlerini ele alp odaya yine girdiler. Kadnlar da arkalarndan girdi. Birinin elinde byk bir ivi vard.Biri bunu, uyuyan ihtiyarn gznn stne, dimdik tuttu; teki, elindeki ekile iviyi onun kafasna saplad. Boazna da bu biimde, bir baka ivi soktular, yle ki nice yeni gnahlarla dolu o zavall ruh, iblisler tarafndan alnp gtrld; vcut debeleniyordu; amma bouna. bitince, gen kz, Olimpio'ya para dolu byk bir kese verdi. Marzio'ya, bir zamanlar babasna ait olan, srma eritli bir uha kaftan verdi ve ikisini de uurlad. Kadnlar yalnz kalnca, ilk nce, lnn kafasna ve grtlana sapl olan iri ivileri ekip kardlar; sonra, cesedi bir yatak arafna sarp i ie birok odadan srkleyerek geirdiler.Terk edilmi bir kk baheye bakan geite kadar getirdiler. ly, oradan, o ssz yerde yetien byk bir mrver aacnn stne attlar. Bu kk geitin sonunda yznumaralar bulunduundan, ertesi gn, yal adamn mrver dallar stne

dm ls bulunduu zaman, yznumaraya giderken aya kayarak dtnn tahmin edileceini umuyorlard. Gerek, onlarn tahmin ettikleri gibi oldu. Sabahleyin, l bulunduu zaman, kalede byk bir grlt koptu; kadnlar da yksekten lklar atmakta kusur etmediler, babalarnn ve kocalarnn bu ok ackl lmne aladlar. Fakat, Beatrice, tecavze urayan iffetli kadn yrekliliine sahip olmakla birlikte, yaamda zorunlu olan saknganlktan yoksundu.Kalede amar ykayan bir kadna, daha sabah karanl, kanl bir araf vermi, bu kadar ok kana amamasn, nk btn gece ok kan kaybettiini sylemiti. Bylece, o gnlk, i yolunda gitti. Francesco Cenci, konumuna uygun bir mezara gmld ve kadnlar, uzun zamandan beri bo yere zledikleri huzura kavumak iin Roma'ya dndler. Napoli'de neler olup bittiini bilmedikleri iin, lnceye kadar mutlu yaayacaklarn sanyorlard. Bu kadar korkun bir baba katilliinin cezasz kalmasn istemeyen tanrsal adaletin bir grnmesi sonucu, Petrella kalesinde geen olaylar bakentte duyulur duyulmaz ba yarg kukuland ve cesedin incelenmesiyle pheli kiilerin tutuklanmas iin bir komiser gnderdi. Komiser, kalede oturanlarn hepsini tutuklatt. Btn bu adamlar, zincirlere vurularak Napoli'ye gtrldler; verilen ifadelerde pheli hibir ey grlmedi. Yalnzca amarc kadn, Beatrice'nin kendisine kanl bir araf ya da araflar verdiini syledi. Beatrice'nin, bu byk kan lekeleri zerine kendisine aklama yapp yapmadn sordular. Kadn, Beatrice'nin doal bir hastalktan sz ettiini syledi. Byle bir hastaln bu kadar byk kan lekeleri yapp yapmayacan sordular; kadn, yapamayaca yantn verdi, araftaki lekelerin, ok koyu krmz olduunu syledi. Bu bilgi hemen Roma Adliye'sine gnderildi; bununla birlikte Francesco Cenci'nin ocuklarnn tutuklanmas dnlnceye kadar aradan birka ay geti. Lurezia Beatrice e Giacomo, bir grme bahanesiyle Floransa'ya ya da Civitavecchia'ya giderek bu kez kurtulabilirlerdi. Fakat yce Tanr onlardan bu kurtarc esini esirgedi. Monsenyr Guerra, Napoli'de geen olaylar renince, hemen adamlar yollad, onlar Marzio ile Olimpio'yu ldrmekle grevlendirdi; ama sadece Olimpio, Terni'de ldrlebildi. Napoli Adliyesi, Marziao'yu tutuklamt; kendisini Napoli'ye gtrdler, orada, her eyi hemen itiraf etti. Bu korkun ifade, hemen Roma Adliyesine gnderildi. O da sonunda Francesco'nun yaamdaki oullar Giacomo ve Bernardo Cenci'yi, dul kars Lucrezia'y tutuklatt ve Corte Savello hapishanesine gnderdi. Beatrice, olduka kalabalk gvenlik grevlileri tarafndan, babasnn saraynda gzaltna alnd. Marzio da Napoli'den getirilerek Savello hapishanesine konuldu; orada onu, iki kadnla yzletirdiler. Kadnlar, inkarda direndiler, zellikle Beatrice, Marzio'ya verdii srmal kaftan tanmamakta diretti. Bu haydut, gen kzn olaanst gzellii ve yargca yant verirken alacak derecede gzel konumas karsnda birdenbire heyecanlanarak, Napoli'de aklad eylerin hepsini inkr etti. kenceye koydular, hibir itirafta bulunmad ve ikenceler ortasnda lmeyi yeledi; bu, Beatrice'nin gzelliine kar, yerinde bir sayg eseriydi! Bu adamn lmnden sonra, suun tantlanmas iin nesnel kant bulunamadndan, yarglar, gerek Cenci'nin iki olunu, gerekse iki kadn ikenceye koymak iin yeteri kadar neden bulunduu kansna varamadlar. Drd de Sant'Angelo atosuna gtrld. Orada, ok rahat, birka ay geirdiler. kapanm gibi grnyordu, bu ok gzel, ok metin, ayn zamanda pek gl ilgi uyandrm olan gen kzn, yaknda zgr braklacandan, Roma'da kimsenin kukusu yoktu. Tam o srada, aksi gibi, Adliye, Terni'de Olimpio'yu ldren haydudu tutuklatt; bu adam, Roma'ya gtrld, orada her eyi aklad. Haydudun itiraflaryla pek umulmadk biimde lekelenen Monsenyr Guerra vakit geirmeden mahkeme huzuruna arld; hapis kesindi, belki de lm vard. Fakat, yaradltan her ii iyi yapmasn bilen bu alacak adam, mucize denilebilecek bir biimde kurtulmay baard. Papa saraynn en gzel erkei olarak tannmt, Roma'da da kendisini bilmeyen yoktu. Onun iin, kurtulmay umamazd. Zaten kaplar sk sk kapatlmt; belki de mahkemeye arld andan balayarak evi de gzetleniyordu.

Kendisi ok uzun boylu, teni kar gibi beyazd. Kumral,dzgn bir sakal, ayn renkte gzel salar vard. alacak bir hzla hareket ederek bir kmrcy kandrd, onun giysilerini giydi, san, sakaln tra ettirdi, yzn boyad, iki tane eek satn ald, Roma sokaklarnda, dolaarak, topallaya topallaya kmr satmaya balad. Byk bir ustalkla, kaba saba, aptal bir tavr taknm, az ekmek ve soan dolu, her taraf dolap bara bara kmrn satarken, yzlerce gvenlik grevlisi onu yalnzca Roma'da deil, btn yollarda aryorlard. Sonunda , yzn, gvenlik grevlisi erlerin ou ezberledii zaman hep kmr ykl eeini srerek Roma'dan kamak yrekliliini gsterdi. Karlat birok blk, onu yolundan alkoymad, o zamandan beri, kendisinden ancak bir tek mektup alnd; annesi, Marsilya'ya onun adna para gnderdi. Fransa'da, asker olarak savat sanlyor. Terni katilinin itiraflar, Roma'da aknlk ve heyecan uyandran Monsenyr Guerra'nn bu ka, Cenciler hakkndaki kukular, hatta delilleri bile o kadar canlandrd ki sonunda Cenciler Sant'Angelo atosundan karlp yine Savello hapishanesine gtrldler. kenceye konulan iki erkek karde, haydut Marzio'nun gsterdii ruh soyluluunu gsteremediler, her eyi itiraf edecek kadar zayftlar. Sinyora Lucrezia Petroni, tembellie ve byk lksn verdii rahatlklara yle alkt, hem de yle iri vcutluydu ki ip ikencesine dayanamad; ne biliyorsa syledi. Fakat, ok ateli ve yrekli bir gen kz olan Beatrice Cenci byle yapmad.Yarg Moscati'nin ne yumuak szleri, ne gzda vermesi ie yarad. p ikencesine, hi zayflk gstermeden tam bir salamlkla dayand. Yarg onu, zerre kadar sulu gsterecek bir yant vermeye zorlayamad, stelik bu kadarla da kalmad, kendisini sorguya ekmekle grevli o nl yarg Ulysse Moscati'yi, ateli zeksyla bsbtn artt. Yarg, bu gen kzn durumundan o kadar aknla dmt ki iktidarda bulunan Papa VIII. Clemente hazretlerine, olup biteni sunmak gereini duydu. Papa, dava belgelerini grp incelemek istedi. Derin bilgisiyle ve zeksnn yksek kavrayyla nl olan yarg Ulysse Moscati'nin, Beatrice'nin gzelliine yenilmesinden ve sorgularnda onu korumasndan korktu. Bunun sonucunda, Papa, bu davaya bakma iini ondan alp daha sert bir yargca verdi.Gerekten bu vahi adam, bu kadar gzel bir vcuda, acmaszca ikence etmek gzpekliini gsterdi. Bu ikence, ad torturam capillarum denen trdendi (yani, Beatrice Cenci'yi salarndan asarak sorguya ektiler).(1) O, iple bal bulunduu srada, bu yeni yarg, Beatrice'nin karsna, vey annesiyle erkek kardelerini kard. Giacomo ile Sinyora Lucrezia onu grr grmez: - Gnah ilenmitir, diye haykrdlar; pimanlk duymak gerek ve bouna inatla, vcudunu paralatmamak gerek. Gen kz: - Demek ki diye yantlad, ailemizi rezil etmek ve alaka lmek istiyorsunuz, yle mi? Byk bir yanlg iindesiniz; madem ki yle istiyorsunuz, yle olsun. Sonra, gvenlii salayan grevlilere dnerek: - zn beni, dedi, annemin ifadesini bana okusunlar, onaylanmas gereken yeri onaylayacam, inkr edilmesi gereken yeri inkr edeceim. Dedii gibi yapld; doru olan ne varsa hepsini aklad. Hemen, hepsinin zincirlerini sktler ve Beatrice, be aydan beri erkek kardelerini grmedii iin onlarla birlikte yemek yemek istedi, drd bir arada, ok neeli bir gn geirdiler. Fakat ertesi gn, onlar yine birbirinden ayrdlar; iki erkek kardei Tordinona hapisanesine yolladlar, kadnlar Savello hapishanesinde kaldlar.Kutsal pederimiz Papa, hepsinin itiraflarn ieren belgeyi grnce, sulularn azgn atlarn kuyruklarna balanarak bu biimde ldrlmelerini emretti. Bu korkun karar iitince, btn Roma titredi. Birok Kardinal ve prens, Papa'nn huzurunda diz kp bu zavalllarn kendilerini savunmalarna izin vermesi iin Papaya yalvardlar. Papa, fkeyle: - Ya onlar, dedi, yal babalarna, kendini savunmas iin zaman braktlar m?

Sonunda zel bir iyilik olmak zere, yirmi be gn sre vermeyi kabul etti. Kenti aknlkla ve merhametle dolduran bu dava zerine, Roma'nn en yksek avukatlar, hemen yaz yazmaya balad. Yirmi beinci gn, hepsi birlikte, Papa'nn huzuruna ktlar.nce Nicola d'Angalis sze balad; fakat savunmasnn henz iki satrn okumamt ki, VIII. Clemente onun szn kesti. - Demek ki, diye haykrd, Roma'da babalarn ldren insanlar, sonra da onlar savunacak avukatlar bulunuyor! Hep susuyorlard, o srada Farinacci'nin sesi ykseldi: - ok kutsal peder dedi, biz buraya, cinayeti savunmaya deil, elimizden gelirse, bu zavalllardan birinin veya birkann susuz olduklarn kantlamaya geldik. Papa, ona, sz sylemesi iin iaret etti, Farinacci de tam saat konutu. Sonra Papa, hepsinin yazlarn ald, kendilerine izin verdi. Huzurdan karlarken Altieri, en geriden geliyordu; lekelenmi olmaktan korktu, Papa'nn nnde diz kerek dedi ki: - Ben yoksullarn avukat olduum iin bu davaya girmek zorundaym. Buna yant olarak, Papa: - Biz size deil, tekilere ayoruz, dedi. Papa, yataa girmek istemedi, btn geceyi, Kardinal San Marcello'nun yardmyla, avukatlarn savunmalarn okumakla geirdi. Papa, o kadar zntl grnd ki birok kii, bu zavalllarn yaamlar iin biraz umutlandlar. Avukatlar, erkek ocuklar kurtarmak iin btn cinayeti, Beatrice'ye yklyorlard. Babasnn, canice bir amala birok kez zora bavurduu, dava srasnda kantlanm olduundan, avukatlar, gen kzn, nefsini koruma durumunda saylarak, suunun balanacan umuyorlard; byle olursa, cinayetin asl sulusu yaamn kurtardna gre, onun tarafndan kandrlan erkek kardeleri, lm cezasna arptrlabilir miydi? VIII.Clemente, yarglk grevine ayrd geceden sonra, sulularn yeniden hapisaneye gnderilmelerini ve herkesten ayrlmalarn buyurdu. Bu durum, btn bu davada yalnzca Beatrice'yi gren Roma'ya, byk umutlar verdi. Onun, Monsenyr Guerra'y sevdii kantlanmt; fakat en sk iffet kurallarna kesinlikle aykr davranlmamt. Onun iin, insafl dnlrse ona bir canavar gibi cinayet yklenemezdi. Kendisini savunma hakkn kullandndan dolay cezalandrlacakt! Ya raz olsayd, ne yaplacakt? nsan adaletinin, bu kadar sevimli, acnmaya bu kadar layk ve bu derece zavall bir varln talihsizliini artrmas m gerekirdi? Daha on alt yana gelmeden ona trl trl aclar ykleyen bu kadar bahtsz bir yaamdan sonra, o kadar korkun olmayan birka gn yaamaya hakk yok muydu? Roma, onun savunmasn zerine alm gibiydi. Francesco Cenci, cinayetine ilk kalktnda Beatrice, onu baklam olsayd balanmayacak myd? Papa VIII. Clemente yumuak yrekli ve merhametli bir adamd. Avukatlarn savunmalarn yarda kesmek iin davaya karmasndan bir para utanacan; gce kar koyan, geri bunu suun ilk ilendii zaman deil, yeniden ilenmesine kalkld zaman yapan Beatrice'yi balayacan ummaya balyorduk. Btn Roma yrek arpnts iindeyken Papa, Markiz Constanza Santa Croce'nin bir kaza sonucu ld haberini ald. Olu Paolo Santa Croce, kendisini btn malna varis yapmak istemedii iin, altm yanda olan bu kadn, bakla ldrmt. Raporda, Santa Croce'nin kat ve kendisini yakalama umudu kalmad da syleniyordu. Papa, ksa bir sre nce olan, Massinilerin karde katilliini anmsad, yakn akrabalar arasnda meydana gelen bu cinayetlerin sklna can sklarak, balamann uygun olmadn dnd. Papa, Santa Croce hakkndaki bu uursuz raporu ald zaman Monte Cavallo sarayndayd. 16 eyllde oraya gitmiti; ertesi sabah Santa Maria degli Angeli kilisesinde piskopos sfatyla bir Alman Kardinalini kutsayaca iin, oraya daha yakn bulunmak istiyordu. Cuma gn saat 22'de (akamn drd) Roma Valisi Ferrante Taverna'y (1) artt, kendisine u szleri syledi: - Adaletin sizin yardmnzla ve hi zaman yitirilmeden yerine gelmesi iin, Cenciler iini size veriyoruz.

Vali, ald emirden son derece duygulanm olarak sarayna dnd; idam hkmn hemen yollad ve hkmn yerine getirilme biimini tartmak zere, bir meclis toplad. 11 Eyll 1599 cumartesi sabah, Confortatori tarikat yesi olan Roma'nn birinci derece senyrleri, Beatrice ile vey annesinin bulunduu Corte Savelo hapisanesiyle, Giacomo ve Bernardo Cenci'nin bulunduu Tordinona'ya gittiler. Olup biteni haber alan Roma senyrleri, cumay cumartesiye balayan btn gece, Monte Cavallo sarayndan nemli kardinallerin saraylarna koup durmulard. Kadnlarn, pis bir idam sehpas zerinde deil, hi olmazsa hapisane iinde idam edilmelerini; ve henz on be yanda bulunduu iin, kendisine hibir eyden sz edilmi olmas olana bulunmayan Bernardo Cenci'nin balanmasn salamak istiyorlard. Ertesi gece, hele soylu Kardinal Sforza, ok aba gstermise de, pek etkili bir prens olduu halde, hibir baar elde edememitir. Santa Croce'nin cinayeti, para iin ilenmi baya bir cinayetti. Beatrice'nin cinayetiyse namus kurtarmak iin ilenmiti. En etkili kardinaller bo yere bu kadar yorulduklar srada, byk hukuku Farinacci, Papa'nn yanna kadar girmek atakln gsterdi; Papa'nn huzuruna vard zaman, bu alacak adam, onun vicdanna seslenmek ustaln gsterdi ve sonunda, onu bunaltarak Bernardo Cenci'nin yaamn kurtard. Papa, bu byk szc syledii zaman, saat, sabahn drd vard (11 Eyll cumartesi sabah). Btn gece Sant'Angelo kprs alannda, o acmasz ve ackl olayn hazrlklar iin allmt; fakat idam kararnn, zorunlu olan btn kopyalar, sabahn ancak beinde tamamlanabilmiti. O nedenle rahat rahat uyumakta olan zavalllara haber, ancak saat altda verilebildi. Gen kz, ilk dakikalarda, giyinecek kadar bile g bulamamt. Yrek paralayan srekli lklar atyor, korkun bir umutsuzluk iinde rpnyordu: - Aman yarabbi! diye baryordu, nasl olur da byle birdenbire lrm? Lucrezia Petroni ise, aksine, ok yerinde eyler syledi; nce diz kt, dua etti; sonra, yaamdan lme, bu byk geie birlikte hazrlanmak zere, kzn dinginlik iinde kiliseye davet etti. Bu sz, Beatrice'ye btn dinginliini geri getirdi. nce ne kadar taknlk ve tela gsterdiyse, vey annesi, bu byk ruhlu kz kendisine gelmeye arnca, ok akl banda ve sakin davrand. O andan balayarak, Beatrice, btn Roma'nn hayranlkla izledii bir kararllk rnei oldu. Beatrice, vasiyatnamesini yazmak iin bir noter istedi, kendisine bu izni verdiler. lsnn Montorio'da San Pietro'ya gtrlmesini vasiyet etti; Stimatelere (San Francesco tarikatnn Stigmates rahibeleri) yz bin frank brakt; bu para elli yoksul kza eyiz paras olarak kullanlacakt. Bu davran, Sinyora Lucrezia'y duygulandrd, o da vasiyetnamesini yaptrd, lsnn San Giorgio'ya tanmasn istedi; o kiliseye, be yz bin frank sadaka brakt, daha baka eyler de balad. Saat sekizde gnah karttlar, ayini dinlediler, kutsandlar; fakat ayine gitmeden nce Sinyora Beatrice, idam sehpasna, btn milletin karsna, stlerindeki ssl giysilerle kmann doru olmadn syledi. Biri kendisi, biri annesi iin, iki giysi smarlad. Bu giysiler rahibelerinki gibi, gsleri ve omuzlar sssz, yalnzca, kollar geni ve pliseli yaplmt. vey anann giysisi, siyah, pamuklu kumatan yaplmt; gen kznki, belinde kaln bir kordonla, mavi taftadand. Giysileri getirdikleri zaman, diz km bulunan Sinyora Beatrice ayaa kalkt, Sinyora Lucrezia'ya dedi ki: - Hanm anne, ile saatimiz yaklayor. Hazrlanmamz, u teki giysileri giymemiz, birbirimizi son kez giydirme hizmetimizi yapmamz uygun olur. Sant'Angelo alanna byk bir idam sehpas kurulmu, bir zincir, bir de mannaja (bir nevi giyotin) konulmutu. Saat on sularnda (sabahn sekizi) Misericordia rahipleri kurulu byk han hapisanenin kapsna getirdi .Hapishaneden nce Giacomo Cenci kt; kapnn eiinde, dindarca diz kt, dua etti, armhtaki sa'nn yaralarn pt. Arkasndan kk kardei Bernardo Cenci geliyordu; onun da elleri balyd, gzlerinin nnde kk bir tahta vard. Son derece kalabalkt; bayran yanbanda, elinde yanar bir meale tutan penitente papazlarndan birinin bana, bir pencereden den

saks yznden, bir kargaalk oldu. Herkes, iki kardee bakyordu, o srada birdenbire, Roma savcs ilerledi ve dedi ki: - Sinyor Bernardo, Senyrmz size yaamnz balad; akrabalarnza elik etmeye hazr olunuz ve onlar iin dua ediniz. Ayn zamanda, yanndaki iki yardmc, ocuun gzleri nndeki ufak tahtay kaldrdlar. Cellat, Giacomo Cenci'yi arabann stnde uygun duruma getiriyordu, kerpetenle etlerini sktrmak iin giysilerini karmt. Cellat, Bernardo'nun yanna geldii zaman, balama kararndaki imzay kontrol etti, onun kollarn zd, kelepelerini kard, etleri kerpetenle sktrlaca iin arkasnda giysisi bulunmadndan cellat onu arabaya oturttu, klaptanl, ssl bir uha kaftana sard. (Bu kaftann, Petrella kalesindeki olaydan sonra, Beatrice'nin Marzio'ya verdii kaftan olduunu syleyenler var.) Sokakta, pencerelerde ve damlarda biriken byk kalabalk birdenbire heyecanland. Bouk ve derinden gelen bir grlt iitiliyor, bu ocuun baland syleniyordu. lahiler balad ve alay, Savanne alanndan geerek Savello hapishanesine doru ar ar ilerledi. Hapishanenin kapsna varnca, bayrak durdu, iki kadn, hapishaneden ktlar, kutsal han nnde dualarn ettiler, sonra, birbirinin pei sra yryerek ilerlediler. Yukarda sylendii gibi giyinmilerdi, balar da, yar bellerine kadar inen byk bir tafta peeyle rtlyd. Sinyora Lucrezia, dul olduu iin, siyah pee rtmt, ayaklarnda, usulen topuksuz siyah kadife terlikler vard. Gen kzn peesi, giysisi gibi mavi taftadand; ayrca omuzlarnda, gm klaptanl byk bir atk, belinde mor kumatan bir etek, ayanda, krmz kordonlarla zarif bir biimde balanm beyaz kadife terlikler vard. Bu klkta yrrken, garip bir incelii vard ve alayn son sralar arasnda onun yava yava ilerlediini gren btn gzlere yalar doluyordu. Kadnlarn kollar bedenlerine balanmt; ama elleri serbestti ve ellerinde birer ha tutabiliyorlard. Bu ha, gzlerine ok yakn tutmulard. Giysilerinin kolluklar ok geni olduu iin, bu lkenin greneine gre bileklerinden bzl gmleklerin kapatt kollar grlyordu. Yrei daha az dayankl olan Sinyora Lucrezia, sanki hi durmadan alyordu; gen Beatrice ise aksine byk bir dayankllk gsteriyordu; alay, her kilisenin nnden getike gzlerini o kiliseye eviriyor, bir an diz kyor, gl bir sesle: Adoramus te, Christe, diyordu. Bu sre iinde, zavall Giacomo Cenci'nin arabada vcudu kerpetenleniyor, gen adam byk dayankllk gsteriyordu. Alay, arabalarn okluu ve halkn kalabalklndan Sant'Angelo kprs alannn alt ksmn ancak aabildi. Kadnlar hemen hazrlanan mihraba gtrdler, sonra Giacomo Cenci'yi aldlar. Gen Bernardo, arkasnda srmal kaftanyla, dorudan doruya sehpaya gtrld; o zaman herkes, onun ldrleceini ve balanmam olduunu sand. Zavall ocuk, yle korktu ki sehpaya ikinci admn atar atmaz bayld. Souk su serperek aylttlar ve Mannaja'nn tam karsna oturttular. Cellat, Sinyora Lucrezia Petroni'yi almaya gitti; kadnn elleri arkasna balanmt, omuzlarnda da rt yoktu. Bayran yannda ba tafta peeyle rtl olarak alanda grnd; orada, Tanrya dua etti, af istedi ve kutsal yaralar pt. Terliklerini kaldrmda brakmasn sylediler; pek iman olduu iin, daraacna biraz glkle kt. dam sehpasnn stne kt ve bandan siyah tafta peeyi aldklar zaman, omuzlaryla gsnn plak grnmesinden pek sknt duydu; kendisine bakt; sonra Mannaja'ya bakt ve yazgsna boyun eerek yavaa omuzlarn kaldrd; gzlerine yalar doldu: - Ey Tanrm!... dedi. Sizler de, kardelerim, ruhuma dua ediniz. Ne yapmas gerektiini bilmedii iin, cellatba Alessandro'ya, nasl davranacan sordu. O, zincirli idam tahtasnn stne ata biner gibi oturmasn syledi. Fakat bu hareket ona, iffete aykr grndnden, bunu yapmak iin ok zaman harcad. (Bunu izleyen ayrntlar, her eyi, son derece aklkla renmek isteyen talyanlar iin, dayanlabilir eylerdir; fakat Fransz okuyucular, bu zavall kadnn iffetinin, gsnden

yaralanmasna neden olduunu rensinler yeter. Cellat, kesik ba halka gsterdi, sonra, siyah tafta peeye sard.) Mannaja, gen kz iin hazrland srada, merakllarla dolu bir iskele ykld ve birok kii ld. Bylece, Tanr'nn huzuruna, Beatrice ile birlikte ktlar. Beatrice, bayran, kendisini alp gtrmek zere mihraba doru geldiini grnce, telala sordu: - Hanm annem, gerekten ld m? Kendisine, evet yantn verdiler; han nnde diz kt, ruhu iin, yank yank dua etti. Sonra, uzun sre hala, yksek sesle konutu. -Tanrm, sen benden yz evirdin; fakat ben byk gnahmdan dolay beni balayacandan umut kesmeyerek, seni iyi niyetle izleyeceim. Sonra hep Tanrya yalvarp krederek birok ilahi ve dua okudu. Sonunda cellat, elinde bir iple karsna geldii zaman ona dedi ki: - Cezalanmas gereken bu vcudu bala, lmezlie ve sonsuz mutlulua ykselmesi gereken u ruhu kurtar. Sonra kalkt, dua etti, terliklerini daraacnn dibine brakt, bacan evik bir hareketle tahtadan artt, boynunu Mannaja'nn altna koydu ve cellat tarafndan vurulmamak iin, kendi kendine, kusursuz bir biimde yerleti.Hareketlerinin abukluu, tafta peesi bandan karld zaman halkn , omuzlarn ve gsn grmesine engel oldu. Bir engel kt iin darbe, uzun zaman inmedi. Bu sre iinde, Beatrice, yksek sesle, sa'nn ve Hazreti Meryem'in adlarn okuyordu (1). Darbe indii anda, vcut, iddetli bir hareket yapt. Hl idam sehpas zerinde oturan zavall Bernardo Cenci, yeniden bayld; yardmclar onu ayltmak iin yarm saat uratlar. Sonra, daraacnda, Giacomo Cenci grnd; fakat burada da, fazla korkun ayrntlar gemek gerek. Giacomo Cenci, kafasna grzle vurularak ldrld. Bernardo'yu derhal hapishaneye gtrdler; iddetli bir hummaya tutulmutu, kendisinden kan aldlar. Zavall kadnlara gelince, ikisini de tabutlarna yerletirdiler ve Sant'Angelo kprsnde, sadan birinci olan San Paolo heykelinin yanna, daraacnn birka adm tesine braktlar. Cesetler orada, leden sonra saat drd eyrek geeye kadar kald. Her tabutun evresinde, beyaz balmumundan drt mum yanyordu. Sonra, bu tabutlar, Giacomo Cenci'nin cenazesiyle birlikte, Floransa konslnn sarayna gtrld. (1).Beatrice'nin cenazesi akam dokuzu eyrek gee San Pietro'nun Montorio'ya tand. Gen kza, giysileri giydirilmi ve bana pek ok iek taklmt. Gnl elici bir gzellikteydi; uyuyor sanlrd. Byk mihrabn ve Raphael Drbin'in Transfiguration (sa'nn Tecellisi) tasvirinin nne gmld. Elli tane iri mum yanyor, Roma'daki btn Francescano rahipleri cenazeye elik ediyordu. Lucrezia Petroni gece saat onda San Giorgio kilisesine gtrld. Bu facia srasnda, saysz bir kalabalk vard. Gz alabildiine sokaklarn arabalarla ve halkla dolu; iskelelerin, pencerelerin ve damlarn merakllarla rtl olduu grlyordu. Gne, o gn o kadar scaklk sayordu ki birok kii bayld. Saysz insan hummaya yakaland. Saat on dokuzda (ikiye eyrek kala) her ey bittii ve kalabalk dald zaman, birok insan havaszlktan boulmu, bir ksm da atlarn ayaklar altnda ezilmiti. l says pek fazlayd. Sinyora Lucrezia Petroni'nin boyu uzundan ok ksaya yaknd. Elli yanda olmasna karn yine gzel bir kadnd. Yz izgileri ok gzeldi, burnu ufak, gzleri kara, yz ok beyaz, teni pembeydi. Salar kumralcayd. lmne sonsuza dek acnacak Beatrice Cenci, tam on alt yandayd. Ufak tefekti; vcudu gzel bir tombulluktayd, yanaklarnn ortasnda gamzeleri vard, yle ki lmnden sonra, ba ieklerle sslendii zaman uyuyor, hatta hayattayken sk sk yapt gibi glyor sanlrd. Az kkt, salar kumral ve yaradltan kvrckt. lme giderken kumral ve kvrck salar gzlerinin stne dyor, bu da ona bir baka gzellik veriyor, acma duygusu uyandryordu. Giacomo Cenci, ksa boylu, iman, beyaz tenli ve kara sakallyd; ld zaman, aa yukar yirmi alt yandayd. Bernardo Cenci, tpk kzkardeine benziyordu. Salar da onun gibi uzun olduu iin idam

sehpasna kt zaman biroklar onu kzkardei sandlar. Gne o kadar scakt ki, bu faciann seyircilerinden birou o gece ld. Bunlarn arasnda, ender raslanan gzellikte ve ok salkl bir gen olan Ubaldino Ubaldini de vard. Roma'da, ok tannm olan Sinyor Renzi'nin kardeiydi. Bylece, Cencilerin ruhlar, byk bir kalabalk eliinde gitti. San Marello rahipleri, 1 Eyll 1599 tarihine raslayan dnk sal gn, , San Croce yortusu nedeniyle Sinyor Bernardo Cenciyi hapisten kurtarmak iin ayrcalklarndan yararlandlar. Bernardo Cenci, bir yl iinde, Sisto Kprs Santa Trinita Kilisesi'ne drt yz bin Frank vermeyi stlenmitir. Bir baka el tarafndan eklenmitir: Bugn yaayan Francesco ve Bernardo Cenci, onun torunlardr. Direnmesi sonunda kk Cenci'nin yaamn kurtaran nl Farinacci, savunmasn yaymlamtr. VIII. Clemente'nin huzurunda sadece Cenci lehine okuduu 66 numaral savunmann zetini veriyor. Latin diliyle yazlan bu savunma, alt byk sayfadr, onu buraya yazk ki koyamayacam. Savunma, 1599'daki dn biimlerini anlatyor. Onu ok akla uygun buluyorum. 1599 'dan yllarca sonra, Farinacci, savunmasn baskya verirken, Cenciler lehindeki szlerine u notu eklemiti: Omnes fuerunt ultimo supplici effecti, exepte Bernardo qui ad triremes cumbonorum confiscatione condemnatus fuit, ac etiam ad interessendum aliorum morti prout interfuit (1). Bu latince notun sonu zcdr, fakat okuyucunun, bu kadar uzun ykden usandn sanyorum. DES DE PALLIANO AIKLAMA Bu yky de 15 Austos 1838 tarihli saysnda ilk kez yaymlayan yine la Revue des deux Mondes'dur. Stendhal'in dedii gibi, bu yk "bir tek akn merakl yks" deildir, byk bir talyan ailesinin son servenlerini anlatr. Bu Carafalar onun gznde, kendi anlad biimdeki enerjinin tipleridir, bu enerji ister akta, ister tutkuda, onurda, hatta - Papa IV. Paolo'da olduu gibi- dindarlkta kendisini gstersin. Anlatt yk, tarihe olduka uygundur. Stendhal'in, bu enerjideki btn romanesk asl istedii, entrikadan her trl ani olaylar uzaklatrd, gerek olaydan baka hibir olayn karmasna yer brakmad aktr. Tiplerinin duygular, ok gl olmakla birlikte, ok da yalndr . Bir roman okuyucusunun bekledii sahnelerden hibirini gstermez. Daha ustaca ya da gelenee daha uygun bir mizansen, rnein iki kahraman iin, Des'le Marcello Capecce iin, daha baka bir son hazrlard. Oysa ki aklar, Stendhal'in yksnde,asl grevini ancak yapabiliyor. Ak duygularn aklad halde, sevgili, ruhunu gururla ilendirmekte duraksamayp itirafta bulunmad iin, gerek dncede, gerek eylemde ayrlm olarak, ayr ayr lyorlar. Bu gzel enerji rnei, Stendhal'i bu byk kadna balamaya yeterlidir. Bu ykde de de pek kuru olmayan bir ykleme biimi yelenirdi; fakat Stendhal'in romantik szlerden ve Walter Scottvari ayrntlardan hi holanmadn biliyoruz. Eer Flaubert'in anlatmn tanyabilmi olsayd, 1838 sralarnda ktye kullanlan biiminden baka ynn grmek istemedii pitoreks hakknda, belki daha iyi dnrd.

DES DE PALLIANO Palermo, 22 Temmuz 1838 Doac deilim, Yunancay pek az bilirim; Sicilya'ya gelirken balca amacm ne Etna'nn olaylarn incelemek, ne de eski Yunan yazarlarnn, Sicilya hakknda btn

sylediklerini, kendim ve bakalar iin aydnlatmakt. nce bu garip lkede byk olan, gzlerin servetini aryordum. Sicilya, Afrika'ya benzer derler; fakat benim in ok kesin bir ey varsa, tutkulu aklar bakmndan talya'ya benzediidir. Akla veya kinle konutuklar zaman, olanaksz szc, onlara gre yoktur sz, asl Sicilyallar hakknda sylenebilir ve o gzel lkede kin, hibir zaman paraya dayanan bir kar sorunundan domaz. Dikkat ediyorum, ngiltere'de, hele Fransa'da, talyan akndan, talya'da XVI. ve XVII. yzyllarda grlen lgnca aktan, sk sk sz ediliyor. Zamanmzda, bu gzel ak, Fransz greneklerine, Paris'te ve Londra'da moda olan tavrlara yknen snflarda, lm, bsbtn lmtr. Geri daha arlken anda (1530) Napoli'nin, Floransa'nn, hatta Roma'nn, bir para spanyol greneklerine ykndkleri sylenebilir; fakat, bu ok soylu toplumsal grenekler, erkek adna yaraan her insann, ruhunun hareketlerine kar beslemek zorunda bulunduu sonsuz saygya dayanmyor muydu? Bu adetler, enerjiyi ortadan kaldrmak yle dursun,abartyordu. Halbuki, 1760 ylnda Dk de Richlieu'ye yknen bencillerin birinci ilkesi, hibir eyden etkilenmemi gibi grnmekti. imdi, Fransz bencillerine yelenerek, Napoli'de yknlen ngiliz dandilerinin ilkesi, her eyden bkm, her eyden stn grnmek deil mi? Onun iin, talyan ak, o lkelerin yksek topluluklarnda, yz yldan beri artk yoktur. Romanclarmzn byk bir gvenle sz ettikleri bu talyan ak hakknda bilgi edinmek zere, tarihi aratrmak zorunda kaldm; yetenekli kiilerin yazdklar, ou kez fazla grkemli byk tarih, bu ayrnt hakknda, hibir ey sylemiyor; ancak krallar ve prensler tarafndan yaplm olan lgnlklar yazmaya tenezzl ediyor. Her kentin zel tarihine bavurdum; fakat gere bolluundan korktum. Filan kent, tarihini, size, baslm drt cilt olarak ve el yazmas yedi sekiz cilt iinde gururla sunuyor. Bu el yazmas yaptlar sanki sklmez, harflere ok garip biimler veren ksaltmalarla dolu ve en merakl bir anda, lkede kullanlan, fakat yirmi fersah(yaklak be kilometrelik bir uzaklk ls) tede anlalmas olanaksz bir konumayla yazlm eyler. nk akn bunca ackl olaylarla doldurduu btn o gzel talya'da, yalnzca kent Floransa, Siena ve Roma, az ok, yazdklar gibi konuurlar; bunun dnda her yerde, yaz dili konuma dilinden yz fersah uzaktr. talyan ak denilen ey, yani karmzdakine kiiliimiz hakknda tam bir fikir vermeyi deil, doyum almay hedef tutan ak, toplumun rnesans zamannda, XII. yzylda balar ve en ok yksek toplulukta, 1734 ylnda sner. O tarihte, Bourbonlar, Napoli'de, Don Carlos'un kiiliinde ibana gelmilerdir. Don Carlos, XIV. Luise'nin glleler ortasnda ok atak,ok hznl ve mzie ok tutkun torunu V. Philippe'in ikinci kars olan, Farnese'in oludur. Tanrsal sesli hadm Farinelli'nin ona yirmi drt yl, her gn sevdii arky, hep ayn arky okuduu bilinir. Felsefi dnceli bir kimse, Roma'da ya da Napoli'de yaanan bir akn ayrntlarn merakl bulabilir; fakat dorusunu syleyeyim, kahramanlarna talyanca adlar veren romanlar kadar sama bulduum ey yoktur. Kuzeye doru yz fersah ilerledike aklarn eitlendiini bilmiyor muyuz? Ak, Marsilya'da ve Paris'te ayn mdr? Olsa olsa, uzun zamandan beri ayn ynetim biimiyle ynetilen lkelerin, gelenek ve greneklerinde, bir tr benzerlik gsterdikleri sylenebilir. Grnmler de, aklar gibi, mzik gibi, kuzeye doru drt derece ilerler ilerlemez deiir; talya'da bile, Napoli'nin gzel, doal grnm hayranlk uyandrmasa, bir Napoli grnm, Venedik'te sama bulunurdu. Paris'te biz daha ileri gidiyoruz; ormanlarn ve ekilmi ovalarn grnm Napoli'de ne ise, Venedik'te de tpk yle olduunu sanyoruz ve istiyoruz ki rnein, Canaletto'nun rengi, Salvator Rosa'nn renginin tpks olsun. Asl gln ey, adasnn btn kusursuzluklarna sahip olan bir ngiliz kadnnn, hatta o adada da kin ve ak betimlemek yeteneinden yoksun sanlmas deil midir? te, Le Confessional des Penitents Noirs isimli nl romannn kiilerine talyan adlar ve byk aklar katan Madam Anne Radcliffe! Okuyucunun hogrsne sunduum bu ok gerek yknn yalnlndan, bazen aykr

grnen katlndan dolay af dilemeye kalkacak deilim; rnein, Des de Palliano'nun, kuzeni Marcello Capecce'nin ak ilanna verdii yant harfi harfine eviriyorum. Bir ailenin bu zgemii zerine hibir ayrnt vermeyeceim. Palermo elyazmas bir tarih kitabnn ikinci cildinin, nedense sonunda bulunuyor. Ne yazk ki, ok ksalttm bu yk (bir yn tipik olay karyorum) bir tek akn merakl yksnden ok, talihsiz Carafa ailesinin son servenlerini iermektedir.. Birok sahneleri daha fazla genileterek yani kiilerin ne duyduklarn bulup okuyucuya ayrntl biimde anlatmann, bu sahneleri daha ilgi ekici bir duruma getirmenin benim iin olanaksz olmadn, yaznsal gururum sylyor. Fakat, ben, Paris'in kuzeyinde domu gen Fransz, 1539 ylndaki o talyan ruhlarnn ne duyumsadklarn kestirebileceimden iyice emin miyim? Olsa olsa, 1838'deki Fransz okuruna zarif ve merakl grnebilecek eyleri tahmin ettirmeyi umabilirim. 1559 yllarnda talya'da ynetimde olan tutkulu duyularn sze deil, devinime gereksinimi vard. O nedenle, aada aktaracamz sayfalarda, pek az konuma grlecektir. Roman kiilerimizin karlkl uzun konumalarna alk olduumuzdan, bu durum, bu eviri iin bir kusurdur. Roman kiilerimiz iin karlkl konuma bir savatr. Okurun, hakknda en ok hogr gstermesini istediim yk, spanyollar tarafndan talya greneklerine sokulmu garip bir gerei gstermektedir. evirmen rolnden kesinlikle km deilim. On altnc yzyldaki duyu biiminin hatta, grne gre, talihsiz Des de Palliano'ya bal bir soylu olan tarihinin anlat biimlerinin sadk kalnarak yanstlmas -eer stn nitelik sz konusuysa -bence bu ackl yknn balca niteliidir.. Dk de Palliano'nun saraynda en sk spanyol protokol egemendi. Her Kardinalin, her Romal prensin buna benzer bir saray halk bulunduunu dikkate alrsanz, 1559 ylnda Roma kenti uygarlnn zel bir grnm olduunu dnebilirsiniz. Unutmaynz ki, dnem, kral II. Philippe'in, entrikalarndan biri iin iki kardinalin oyuna gereksinimi olup da herbirine, kilise kazanlarndan iki yz bin lira gelir salad devirdi. Roma, korkun bir ordusu bulunmamakla birlikte, dnyann bakentiydi. Paris, 1559'da, olduka sevimli barbarlarn kentiydi 1566 ylnda doru yazlm eski bir yknn tam evirisi. Gian Pietro Carafa, Napoli krallnn soylu ailelerinin birinden domu olmakla birlikte, tam anlamyla bir obana yaraan kaba, sert, krc davranlar olan bir adamd. Genliinde uzun elbise (papas cbbesi) giyip Roma'ya gitti, orada, amcasnn olu olan Napoli bapiskoposu Kardinal Olivio Carafa'nn yardmn grd. Her eyi bilen ve her eye gc yeten byk bir adam olan VI. Alessandro onu kendisine Cameriere yapt. (Bizim, emir subay dediimize yakn bir grev) II. Giulio, onu Chieti bapiskoposluuna atad; Papa Paolo da, kardinal yapt. Sonunda 23 Mays 1555'te de, Papa Seim Meclisindeki kardinaller arasnda kan ekime ve kavgalar sonunda, IV. Paolo adyla papala seildi. O zaman yetmi sekiz yandayd . Onu, San Pietro'nun tahtna geirenler bile kendilerine setikleri bakann sertliini, yabanlln ve ar sofuluunu dnerek, ok gemeden titrediler. Bu beklenmedik seim haberi Napoli'de ve Palermo'da devrim yapt. Birka gn iinde, Roma halk, nl Carafa ailesi bireylerinden pek ounun geldiini grd. Hepsi bir yere yerletirildi; fakat, doal olarak, Papa, kardei Kont de Montario'nun oullar olan yeenini zellikle korudu. Aslnda evli olan by Don Giovanni, Dk de Palliano oldu. Marco Antonio Colonna'nn malyken onun elinden alnan dkalk, birok kasaba ve kk kenti kapsyordu. Papa'nn yeenlerinden ortancas Don Carlos, Malta valyesiydi ve savaa katlmt. Kardinal, Papa'nn Bologna ili babakan oldu. ok kararl bir adamd. Aile geleneklerine bal olduundan, dnyann en gl hkmdarndan (spanya ve Hindistan Kral Philippe II.) nefret etmek gzpekliini gstermi ve nefretini kendisine belli etmiti. Yeni Papa'nn nc yeeni Don Antonio Carafa'ya gelince, o evli

olduundan, Papa, kendisini Marki de Montebello yapt. Sonunda, Fransa veliaht ve II. Henri'nin olu Franois'ya kardeinin ikinci karsndan olan bir kzn verme giriiminde bulundu. IV. Paolo, eyiz olarak ona, spanya Kral II. Philippe'ten geri alnacak olan Napoli kralln vermeyi dnyordu. Carafa ailesi bu gl kraldan nefret ediyordu. O da bu ailenin yanllar sayesinde, aada greceimiz gibi onu yok etmeyi baard. Dnyann en gl taht olan ve o devirde, spanya'nn nl hkmdarn bile snk brakan San Pietro tahtna ktndan beri, IV.Paolo , kendinden ncekilerin ounda grld gibi, btn erdemlere sahip iyi bir rnekti. Byk bir papa ve byk bir ermiti. Kilisedeki yolsuzluklarn nne gemeye,bylece, Roma sarayna drt yandan bavurularak istenilen genel meclis toplantsn ortadan kaldrmaya alyordu. Sagrl bir siyaset, bu istein onaylanmasna izin veremezdi. Zamanmzda gereinden ok unutulan ve bir hkmdarn, kendi karndan baka kara sahip olabilecek kimselere gvenmesini ho grmeyen dnemin grenei gereince, Papa'nn lkeleri, yeeni tarafndan zorbaca ynetiliyordu. Kardinal, babakand ve amcasnn isteklerini uyguluyordu; Dk de Palliano, kutsal kilise gleri komutanlna atanmt. Saray muhafzlar komutan olan Marki de Montebello, saraya, kendi uygun grd insanlardan baka kimseyi sokmuyordu. ok gemeden, bu genler, ar gitmeye baladlar: Ynetimlerini istemeyen ailelerin mallarna el koyuyorlard. Halk, hakkn almak iin kime bavuracan bilemiyordu; yalnzca malndan deil, iffetli Lucrezia'nn lkesi iin sylenmesi korkun bir ey olan, karlarnn ve kzlarnn namusundan da emin olamamaya balamt. Dk de Palliano ve kardeleri, en gzel kadnlar karyorlard. Holarna gitmek felaketi yetiyordu. Kan soyluluuna kar hi sayg gstermedikleri, daha kts, manastrlarn kutsal gizliliini asla saymadklar, dehetle grld. kardein, Papa'ya yaklaanlara verdikleri korku yle bykt ki, umutsuzlua den halk, yaknmalarn kime duyurabileceini bilemiyordu. karde, elilere kar bile saygsz davranyorlard. Dk, amcasnn ykselmesinden nce, spanyol asll, Napoli'de en yksek soylu snftan bir ailenin kzyla, Violante de Cardone ile evlenmiti. Bu aile Seggio di Nido'ya dahildi. Esiz gzelliiyle ve hoa gitmek istedii zaman taknd ekici tavrlarla nl olan Violante, bilinsiz gururuyla, daha ok nlenmiti. Fakat,dorusunu sylemek gerekirse, onun, lmeden nce, gnahn kartan Cappucino rahibine hibir itirafta bulunmamakla evrene kantlad gibi, daha yksek bir zekya sahip olmak gt. Ariosto'nun o ok gzel Orlando'sunu, tanrsal Petrarca'nn ou sonelerini, Perdone'nin yklerini, v.b. ezbere bilir, pek zarif bir tavrla da okurdu. Fakat, zeksnn kendisine esinledii ok garip dnceleri evredekilere anlatmak ltfunda bulunduu zaman daha da ekici oluyordu. Bir olu oldu, Dk de Cavie adn verdiler. Kardei D. Ferrand, Konte d'Aliffe kayn biraderlerinin yksek orunlarnn ekiciliine kaplarak, Roma'ya geldi. Dk de Palliano, grkemli bir saray yaam sryordu. Napoli'nin yksek ailelerine bal genler, buraya balanma onurunu kazanmak iin birbirleriyle yaryorlard. Dk en ok sevdii insanlar arasnda, Roma'da, Napoli'de zeksyla olduu kadar, yce Tanr'nn kendisine balad tanrsal gzellikle de nlenmi bir gen svari olan Marcello Capecce'yi (Seggio di Nido'dan) beenmiti. Des'in, Diana Brancaccio adl bir gzdesi vard ki, o zaman otuz yanda bulunuyordu ve grmcesi Markiz de Montebello'nun yaknyd . Des'in, bu gzdesine kar hibir gurur gstermedii, btn srlarn ona at syleniyordu. Fakat bu srlar, yalnzca siyasetle ilgiliydi. Des, ak esinliyor, fakat bu aklardan hibirini paylamyordu. Kardinal Carafa'nn salk vermesiyle Papa, spanya kralna sava at ve Fransa, Papa'ya yardm etmek zere, Dk de Guise'in komutas altnda bir ordu gnderdi. Fakat biz, Dk de Palliano saraynn, merakl olaylarn anlatmakla kalalm. Capecce, oktan beri deli gibiydi; ona en garip ileri grdrmlerdi. Gerek u ki, zavall gen, hanm olan Des'e ldrasya k olmutu, fakat kendisine almaya cesaret edemiyordu. Bununla birlikte hedefine varmaktan kesinlikle umudunu kesmiyor, Des'in, kendisiyle ilgilenmeyen kocasna ne kadar ok kzdn gryordu. Dk de Palliano, Roma'da son derece etkiliydi ve Des, hemen her gn, gzellikleriyle nl

Romal kadnlarn, kocasn, kendi saraynda grmeye gittiklerini, kukusuz biliyor,kiiliine ar gelen bu davrana bir trl alamyordu. Papa IV. Paolo'nun kilise ileri gelenleri arasnda saygdeer bir rahibi vard. Papa, dua kitabn onunla birlikte okurdu. Bu adam, yokedilmeyi gze alarak, belki de spanya elisinin etkisiyle, gnn birinde, yeenlerinin yaptklar btn kepazelikleri Papa'ya anlatt. Papa, kederinden hastaland, inanmak istemedi; fakat her yandan, kesin belirtiler geliyordu. Papa'nn btn kukularn dorulayan, belki de onu kesin karara gtren olay, 1559 ylnn ilk gn oldu. Hazreti sa'nn tam snnet gnne raslayan gnde, Dk de Palliano'nun ktibi Andrea Lanfranchi, Kardinal Carafa'ya grkemli bir len verdi ve boaza dknln yan sra, elencenin de eksik kalmamas iin, o lene, soylu Roma'nn en gzel, en nl ve en zengin fahielerinden Martuccia'y getirtti. Bu olayn, o gne raslamas, pek dini btn bir hkmdar olan Papa'nn gznde, suu bsbtn bytmt. Des'e gizli ak duyan ve dnya bakentinin en gzel adam olarak tannan, Dk'n gzdesi Capecce, aksi gibi bir sredir Martuccia'ya balanmt. O akam, ona raslamay umduu her yerde onu arad. Hibir yerde bulamaynca ve Lanfranchi'nin evinde bir gece leni verildiini haber alnca bir eyler olduundan kukuland, gece yars, yannda birok silahl askerle birlikte Lanfranchi'nin evine geldi. Kap ald, kendisini, oturmaya ve lene katlmaya ardlar. Fakat, olduka anlaml bir iki szden sonra, Capecce, Martuccia'ya kalkmasn, kendisiyle birlikte kmasn iaret etti.Utanga tavrlaryla Martuccia kacak olay tahmin ettiinden kararszlk iindeydi. Capecce oturduu yerden kalkt, gen kza yaklaarak elinden tuttu, srklemeye alt. Kardinal, onuruna oraya gelen kzn gitmesine iddetle kar kt; Capecce steledi, kz odadan karmaya urat. O akam, allm giysilerinden bambaka bir ey giyen Kardinal Babakan, klcn ekti, btn Roma'nn bildii g ve cesaretle, gen kzn gitmesine kar kt. fkeden kendini kaybeden Marcello, adamlarn ieri soktu. Fakat bunlarn ou Napoliliydi; nce Dk'n ktibini, sonra, arkasndaki garip giysiden dolay nce tanyamadklar Kardinali grnce kllarn knlarna soktular, vurumak istemediler, kavgay yattrmak iin araya girdiler. Bu patrd olurken,evresi kuatlan ve sol eli Marcello Capecce'nin elinde bulunan Martuccia, kurnazca savumutu. Marcello, onun kaybolduunu grr grmez peinden kotu, adamlar da onu izlediler. Fakat gece karanl en garip sylentilere uygundu, 2 Ocak sabah, bakent, Papann yeeni Kardinal ile Marcello Capecce arasnda getii sylenen tehlikeli arpmann ayrntlaryla doldu. Kilise ordusu bakomutan Dk de Palliano, olay olduundan daha ar sand, kardei olan babakanla aras pek iyi olmad iin hemen o gece Lanfranchi'yi tutuklatt. Ertesi gn de erkenden, Marcello hapse atld. Sonra, hi kimsenin yaamn kaybetmedii ve bu hapis cezalarnn, rezaleti artrd, bunun da btnyle Kardinalin stne yklendii grld. Tutuklular arabuk salverildi. kardein byk gc, sorunu rtbas etmek iin bir araya getirildi. nce baaracaklarn umdular; fakat nc gn, olan biten iler, Papann kulana gitti. Yeenlerinin ikisini de artt, onun gibi dindar ve o kadar derin biimde incinen bir prens nasl sz sylerse, o da onlara yle seslendi Ocan beinci gn, kutsal mahkeme meclisinde birok kardinal topland srada , Papa bu korkun olaydan ilk kez sz etti; hazr bulunan kardinallere, bunu kendisine haber vermemeye nasl cret ettiklerini sordu. - Susuyorsunuz! Fakat rezalet, tadnz yksek rtbeyle ilgilidir! Kardinal Carafa, srtnda cismani bir giysiyle yaln kl sokaa kmak cretini gstermitir? Hem de ne amala? Rezil bir fahieyi yakalamak iin! Babakan aleyhindeki bu szler sylenirken, btn saray adamlar arasnda sren lm sessizliinin ne derece olduu kestirilebilir. O zamana kadar onun btn iradelerine sahip sevgili yeenine kar ate pskren seksen yanda yal bir adam karsndaydlar. Papa, ok fkeli, yeeninin bandan, kardinal apkasn alacan syledi.

Papann fkesini, babakan Kardinalin yeni bir kstahlndan Papaya yaknmaya gelen Toscana grandkasnn elisi krkledi. Bir zamanlar ok erkli olan bu kardinal, her zaman olduu gibi ileri iin Papa'nn huzuruna geldi. Papa, onu, tam drt saat bekleme odasnda brakt ve Kardinal, herkesin gz nnde orada bekledikten sonra, huzura kabul edilmeden gnderildi.Bakann snrsz gururunun, bundan ne kadar incindiini tahmin edersiniz. Kardinal fkeyliydi, fakat boyun emi deildi; yallktan beli bklm, btn yaamnca, ailesine kar besledii kinin etkisi altnda kalm ve sonunda din ilerinin dndaki ilerle uramaya pek alk olmayan yal bir adamn, kendi almalarna gereksinme duyacan dnyordu. Papann erdemlilii stn geldi. Kardinalleri ard ve uzun sre, hibir ey sylemeden yzlerine baktktan sonra alamaya balad, bir tr zr dilemekte duraksamad: - Yalln zayfl dedi ve bildiiniz gibi, iindeki btn yolsuzluklar kaldrmaya altm din ileriyle fazla uramak yznden din ileri dndaki erkimi yeenime braktm; onlar bunu ktye kullandlar, kendilerini sonsuza kadar kovuyorum. Sonra, yeenleri btn orunlarndan yoksun brakan ve yoksul kasabalara sren bir yazl buyruk okundu. Babakan Kardinal, Civita Lavinia'ya; Dk de Palliano, Soriano'ya; Marki, Montebellio'ya srld. Bu yazl buyrukla, Dk, yetmi iki bin kurua varan (1838'de bir milyona yakn) dzenli aylndan yoksun braklmt. Bu sert buyruklara kar gelmek sz konusu olamazd. Carafalardan nefret eden btn Roma halk, onlara dmand ve onlar gzlyordu. Dk de Palliano, kaynbiraderi Kont d'Aliffe ve Leonardo del Cardine ile birlikte, kk Soriano kasabasna gidip yerleti; Des ve kaynvalidesi, Sorino'ya iki fersah uzaklkta yoksul bir ky olan Gallese'de oturdular. Bu yre ok gzeldir; fakat kendileri srgndler ve bir zamanlar kstaha hkm srdkleri Roma'dan kovulmu bulunuyorlard. Marcello Capecce, hanmn, srgn edildii yoksul kasabaya kadar teki dostlaryla birlikte izlemiti. Birka gn nce byk erk ve g sahibi olan ve bulunduu orunun nimetlerinden, gururun btn dncesizliiyle yararlanan bu kadn, evresinde btn Roma'nn saygs yerine, imdi yalnzca yoksul kylleri gryordu, onlarn ou bile kendisine dn anmsatyordu. Hibir avuntusu yoktu. Amcas o kadar yalyd ki yeenlerini geri armaya zaman olmadan belki de lecekti. Asl felaket, kardein birbirinden nefret etmesiydi, hatta, Kardinalin gl tutkularna katlmayan dkle markinin, bu arlklardan korkarak, onu amcalar Papaya ihbar ettikleri ileri srlecek kadar ileri gidilebilirdi. Bu derin dn ortasnda bir olay oldu ki des iin de, Capecce iin de bir ykm oluturdu ve Capecce'nin Roma'da, Martuccia'nn pei sra srklenmesinin, gerek bir ak yznden olmadn tamamyla gsterdi. Bir gn, des bir emir vermek zere Capecce'yi artm, onunla yalnz kalmt. Bu, btn bir yl iinde iki kez bile grlmeyen bir durumdu. Capecce, desin, kendisini kabul ettii odada kimse bulunmadn grnce, olduu yerde, ses karmadan kald. Bitiik odada, konutuklarn iitilebilecek bir kimse bulunup bulunmadna baktktan sonra, u szleri sylemek gzpekliini gsterdi: - Madam, armaynz, sylemek cretinde bulunduum szlere de fkelenmeyiniz. oktan beri sizi canmdan fazla seviyorum; fakat kendimi saknmadan, tanrsal gzelliinize bir k gibi bakmak cretini gsterdiimden dolay su benim deil, beni srkleyen ve kkrtan, olaanst gcndr; ikence iindeyim, yanyorum; beni kavuran alevin dindirilmesini istemiyorum, yalnzca, mertliinize snarak kuku iindeki ve karnzda boyun een bu kulunuza acmanz iin yalvaryorum. Des ard, zellikle fkelenmi grnd: - Marcello, dedi, bende nasl bir hal grdn de, akndan sz etmek cesaretini buluyorsun? Yaaym, szlerim, ahlak ve eitim kurallarna o kadar aykr m ki, kocam ve efendim dnda, sana ya da dier herhangi bir erkee teslim olabileceimi sanacak kadar ataklk gsterebiliyorsun? Bana sylediin szleri balyorum; nk senin takn bir adam olduunu biliyorum; fakat, ayn yanla bir kez daha dmemeye dikkat et, nk o zaman, seni, hem birinci, hem ikinci kstahln iin cezalandrrm.

Des, fkeyle uzaklat; Capecce, gerekten sagrden yoksun davranmt. Sylemek deil, tahmine brakmak gerekti. Desin olup bitenleri kocasna anlatmasndan korkarak ard kald. Fakat iin sonras, onun korktuundan bsbtn baka trl kt. Bu kasabann her eyden uzak yaam iinde, gururlu Des de Palliano, kendisine sylenmek creti gsterilen eyi, gzdesi olan dam donr Diana Brancaccio'ya amaktan kendini alamad. Diana, ateli sevdalarla yanp tutuan, otuz yanda bir kadnd, salar kzld. (Tarihi, Diana Brancaccio'nun btn lgnlklarn aklar grd bu noktaya birok kez geri dnyor.) Marki Montebello'nun buyruundaki bir soylu olan Domiziano Fornari'yi lgnca seviyordu, onu koca edinmek istiyordu; fakat akrabalarndan bal olduu marki ve kars, o srada kendi hizmetlerinde bulunan bir adamla evlenmesine izin verecekler miydi? Bu engelin hi deilse grnte yok edilmesi olanaksz gibiydi. Bir tek baar olasl vard: Markinin byk kardei Dk de Palliano'dan bir iltimas salamak gerekti. Diana da bu bakmdan umutsuz deildi. Dk, ona, hizmetiden ok akraba gibi davranyordu. Dk, yreinde sadelik ve iyilik duygular bulunan bir adamd, protokol kurallarna kardelerinden pek daha az uyard. Yksek orununun btn ayrcalklarndan, gerekten bir gen gibi yararlanmakla ve karsna zerre kadar bal olmamakla birlikte, onu yine seviyordu. Eer kars kendisinden, srarla bir istekte bulunacak olursa, bu istei geri evirmeyecei anlalyordu. Capecce'nin dese yapt bu ataka alma, zntl Diana'ya umulmadk bir mutluluk gibi grnd. Hanm o zamana kadar, karamsarlk verecek kadar akll uslu davranmt. Eer bir aka kaplabilse, bir su ilese, her an Diana'ya gereksinimi olacak, o da srlarn renecei bir kadndan her eyi umabilecekti. Diana, dese, nce,onurunu ve arballn korumas gerektiinden, sonra da emrindeki bu kadar akgzn ortasnda korkun tehlikelerle karlaacandan sz edecei yerde, kendi sevdasnn ekimine kaplarak, Domiziano Fornari'yi kendi kendine nasl anyorsa, hanmna da, Marcello Cappece'den yle sz etti. Bu yalnzlkta uzun syleileri arasnda, her gn, ona ok kederli grnen zavall Marcello'nun zarif davranlarn ve gzelliini ansatma frsatn buluyordu. Marcello da des gibi, Napoli'nin en yksek ailelerine balyd, davranlar da kan kadar soyluydu ve sevmek cretinde bulunduu kadnla her bakmdan e olmas iin bir tek eksii servetiydi. Onu da talih her an kendisine verebilirdi. Diana, szlerinin yapt ilk etkinin, des tarafndan kendisine gsterilen gvenin artmas eklinde grndne sevinle tank oldu.. Durumu, Marcello Capecce'ye haber vermekte kusur etmedi. O yaz mevsiminin yakc scaklar srasnda, des okluk, Gallese evresindeki korularda dolayordu. Gn batarken, o korularn ortasnda ykselen ve tepesinden baknca iki fersahtan daha az uzaklkta deniz grlen irin tepeciklerde, denizden esecek meltemi bekliyordu. Marcello protokolun sk kurallarndan ayrlmadan bu korularda dolaabiliyordu.Sylentiye gre orada saklanyordu ve des, Diana Brancaccio'nun szleriyle iyice yola gelmeden, onun gzne gzkmyordu. Diana Marcello'ya bir iaret veriyordu. Diana, hanmn, kalbinde tututurduu uursuz ak dinlemeye hazr grnce kendisi de Domiziano Fornari'nin ilham ettii aka yenildi. Artk, onunla evlenebileceinden emindi. Fakat Domiziano akl banda, souk ve ekingen yaradll bir genti. Ateli sevgilisi, dncesiz davranlaryla onu kendisine balamak yle dursun, ok gemeden stelik gzne irkin gzkmeye balad. Diana Brancaccio, Carafalarn yakn akrabasyd. Eer akdal hakknda, korkun Kardinal Carafa'ya en kk bir ihbarda bulunulursa, Kardinal, Dk de Palliano'nun k olmakla birlikte, gerekte ailenin asl ba olduundan,kendisini baklatacandan emindi. Des, bir sredir Capecce'nin akna yenilmiti. Gnn birinde, Marki de Montebello'nun emrindekilerin srgn bulunduu kasabada, Domiziano Fornari'den hi ses kmad. Ortadan kaybolmutu. Kk Mettuna limanndan gemiye binip gittii sonradan renildi. Herhalde isim deitirmiti, o zamandan beri de, kendisinden hibir haber alnmad. Diana'nn umutsuzluunu anlatmak olana m vardr? Des de Palliano, onun

yazgsndan yaknmalarn iyi niyetle dinledikten sonra, bir gn, bu konunun artk bittii grnde olduunu syledi. Diana, nn, kendisine hor baktn gryordu; yrei ac ac burkuluyordu ve desin, yinelenen yaknmalarn dinlerken duyduu can skntsndan, ok garip anlamlar kard. Diana, Domiziano Fornari'yi, kendisinden sonsuza dek ayrlmaya Des'in kkrtt, stelik yolculuk giderlerini de karlad sansna kapld. Bu delice san, srf Des'ten vaktiyle iittii birtakm uyarlara dayanyordu. Kukuyu, ok gemeden izledi. Dkten bir grme istedi, karsyla Marcello arasndaki ilikiyi ona anlatt. Dk, inanmak istemedi. - Dnnnz ki, dedi, on be yldr dese zerre kadar sitem etmek durumunda kalmadm. Saray yaamnn ve Roma'daki parlak durumumuzun ekiciliine kar koydu; en sevimli prensler, bizzat, Fransz ordusu komutan dk de Guise, bu konuda bouna uratlar. Sradan bir silahtara yenileceini mi sanyorsun? Yazk ki, dk, karsnn oturduu yerden ancak iki mil uzakta srgn bulunduu Soriano kasabasnda pek fazla skld iin, Diana, desin kulana gitmeden, dkle birok kez grmeyi baard. Diana, alacak bir zekaya sahipti; ak ona gzel konuma yetisi vermiti. Dke, bir yn ayrnt veriyordu; biricik zevki olmutu. Hemen her akam, Capecce'nin saat on birde, desin odasna girdiini, ancak sabahn ikisinde, nde ktn sylyordu. Bu szler, nce dk zerinde o kadar az etki yapt ki, Gallese'ye gelip anszn karsnn odasna girmek iin gece yars iki fersah yol yrmek zahmetine katlanmak istemedi. Fakat, dkn Gallese'de bulunduu bir akam, gne batt halde, ortaln henz aydnlk bulunduu bir srada, Diana perian bir halde, dkn bulunduu odaya girdi. Herkes uzaklat, Diana, Marcello Capecce'nin, desin odasna girdiini syledi. O anda herhalde keyfi yerinde olmayan dk, hanerini ald, karsnn odasna kotu, gizli bir kapdan odaya girdi. Marcello Capecce'yi orada buldu. Gerekten onun ieri girdiini grnce, kla sevgilinin benizleri att; fakat bulunduklar durumda, ayplanacak bir hal yoktu. Des yatanda oturuyor, yapt ufak bir harcamay yazyordu; odada, bir hizmeti kadn vard; Marcello, ayakta, karyoladan adm uzakta idi. Dk, fke iinde, Marcello'nun boazna sarld, onu bitiik bir odaya srkledi, zerindeki hanerle kamay yere atmasn emretti. Bunun zerine, muhafzlarn ard, bunlar, Marcello'yu derhal Soriano hapisanesine gtrdler. Des saraynda brakld, fakat sk bir koruma altna alnd. Dk zalim deildi; onurunun gerektirdii byk nlemlere bavurmak zorunda kalmamak iin, olayn irkinliini saklamay dnd anlalyor. Marcello'nun bsbtn baka bir nedenden dolay hapse atld sansn vermek istemi ve Marcello'nun iki, ay nce yksek fiyatla satn ald birka iri kara kurbaay bahane ederek, bu gencin, kendisini zehirlemeye giritiini sylemiti, fakat asl su pekala biliniyordu ve kardei Kardinal, ailelerine kar yaplmasna cret edilen bu davran, sulularn kanyla ne zaman temizlemek niyetinde bulunduunu kendisine sordurdu. Dk, yanna karsnn erkek kardei Kont d'Aliffe'yi ve aile dostu Antonio Torando'yu ald. birlikte, bir tr mahkeme kurarak, Des ile zina yapmakla sulanan Marcello Capecce'yi sorguya ektiler. nsanoluyla ilgili olaylarn kararszlnn rneklerinden olarak, IV. Paolo'nun yerine gelen IV.Pio, spanya'nn adamyd. Kral II.Philippe'in hibir buyruunu geri evirmiyordu. Kral, kendisinden, Kardinal ve Dk de Palliano'nun ldrlmelerini istedi. ki karde, lke mahkemeleri nnde hkm giydiler. Mahkeme tutanaklar Marcello Capecce'nin lmyle ilgili btn evreler hakknda bize bilgi veriyor. Dinlenen tanklardan biri yle ifade vermitir: - Soriano'daydk ; efendim olan dk, Kont d'Aliffe ile uzun uzun grt... Gece, ge vakit, zemin katndaki bir kilere inildi; dk orada, suluya ikence yaplmas iin gerekli ipleri hazrlatmt. Dk, Kont d'Aliffe, Senyor Antonio Torando ve ben oradaydk. arlan ilk tank Capecce'nin samimi dostu ve srda komutan Camille Grifone oldu. Dk, ona u soruyu sordu: - Doru syle, dostum. Marcello'nun, Des'in odasnda yapt i hakknda ne biliyorsun?

- Bir ey bilmiyorum; yirmi gnden fazla var ki Marcello'ya dargnm. Bundan fazla bir ey sylememekte direndiinden, senyr dk, muhafzlarndan birkan dar ard. Grifone, Soriano gvenlik grevlisi memur tarafndan iple baland. Muhafzlar ipleri ektiler, bylece, suluyu, yerden drt parmak yukar kaldrdlar. Komutan, bu durumda, bir eyrek saat asl kaldktan sonra: - ndirin beni, ne biliyorsam syleyeceim, dedi.Onu yere indirdiler, muhafzlar uzaklat. Biz onunla yalnz kaldk. Komutan dedi ki: - Geri, Marcello ile birlikte birok kez Des'in odasna kadar gittim. Fakat bundan fazla bir ey bilmiyorum, nk sabahn birine yakn bir zamana kadar, yakndaki bir avluda onu bekliyordum. Hemen muhafzlar geri arld, Dk'n emri zerine, komutan yine yukar kaldrdlar, ayaklar yerden kesildi. Biraz sonra, haykrd: - ndirin beni, gerei syleyeceim. Birka aydan beri, Marcello'nun, Des'le sevitiini farketmitim, bunu ekselansnza yahut D. Leonard'a haber vermek istiyordum. Des, her sabah, adam gnderip Marcello'nun hatrn sorduruyordu; ona, ufak tefek armaanlar veriyordu. Bunlar arasnda, ok zenle yaplm ve ok pahalya km reeller vard; Marcelo'da, olaanst gzel ilenmi altn kordonlar grdm, bunlar herhalde Des vermiti. Bu ifadeden sonra komutan, yeniden hapisaneye gnderildi. Des'in kapcsn getirdiler, bir ey bilmediini syledi. Kendisini iple baladlar, havaya kaldrdlar. Yarm saat sonra: - ndirin beni, ne biliyorsam syleyeceim, dedi. Yere inince, hibir ey bilmediini syledi, yine kaldrdlar. Yarm saat sonra indirdiler. Des'in hizmetine gireli az bir zaman olduunu syledi. Bu adamn bir ey bilmemesi mmkn olduundan kendisini tekrar hapisaneye gnderdiler. Btn bunlar, muhafzlarn, her seferinde dar karlmas yznden, ok zaman kaybettirmiti. Muhafzlarn, kara kurbaalardan karlan auyla bir zehirleme giriimi yapldn sanmalar isteniyordu. Gece epeyce ilerlemiti ki Dk, Marcello Capecce'yi getirtti. Muhafzlar ktlar, kap, sk sk kilitlendi. Dk: - Des'in odasnda, saat bire, ikiye, bazen de e kadar kalmanz gerektiren ne gibi bir iiniz vard? diye sordu. Marcello, her eyi inkar etti; muhafzlar ardlar, onu yukar astlar; ip, kollarn koparyordu; acya dayanamadndan indirilmesini istedi; bir iskemleye oturttular; fakat oraya oturunca, sz gevelemeye, ne sylediini kendi de bilmeden bireyler anlatmaya balad. Muhafzlar arld, onu yeniden astlar; uzun bir zaman sonra, indirmelerini istedi. - O aykr saatlerde, Des'in apartmanna girdiim dorudur, dedi. Fakat, Des hazretlerinin nedimelerinden biri olan Sinyora Diana Brancaccio ile seviiyordum. Kendisine, evlenme sz vermitim o da bana namusa aykr eyler dnda, her trl yardmda bulunmutu... Marcello, yeniden hapisaneye gnderildi, orada komutanla ve Diana ile yzletirildi. Diana inkar etti. Sonra, Macrello'yu yeniden zemin katndaki odaya getirdiler; kapnn nne geldii zaman, Marcello: - Dk hazretleri, dedi; ekselansnz, btn gerei sylersem yaamm balayacaklar szn verdiklerini anmsarlar. Yeniden iple balanmama gerek yok. Size her eyi syleyeceim. O zaman Dk'e yaklat, titrek bir sesle, yarm yamalak szcklerle, gerekten, Des'in iyilik ve ilgilerine eritiini syledi. Bu szler zerine, Dk, Marcello'nun stne atld, onu, yanandan srd; sonra kamasn ekti, suluyu vurmak istediini anladm. O zaman, Marcello'nun itirafn kendi eliyle yazmas uygun olacan, bu belgenin Dk hazretlerine hak verdirmeye yarayacan syledim. Yaz yazmak iin gereken eylerin bulunduu zemin kat odasna girildi; fakat ip, Marcello'nun kolunu ve elini yle yaralamt ki, ancak u birka szc yazabildi: "Evet, efendime ihanet ettim; evet, onun namusunu lekeledim!" Marcello yazarken, Dk de okuyordu. Birden Marcello'nun

stne atld, komasn kez saplayarak cann ald. Diana Brancaccio adm tede, yar l bir halde duruyor ve hi kukusuz yapt iten binlerce kez pimanlk duyuyordu. Dk: -Soylu bir aileden domaya layk olmayan kadn, diye haykrd, namussuzca isteklerini salamak iin namusuma leke srlmesinin biricik nedeni sensin, btn ihanetlerinin dln sana vermeliyim. Bu szleri syleyerek, onu salarndan yakalad, bir bakla, ensesinden testere ile keser gibi kesti. Zaval kadn, sel gibi kanlar aktarak sonunda dt, ld. Dk, cesetlerin ikisini de hapisaneye yakn bir lama attrd. Marki de Montebello'nun olu olan, aileden biricik kii olarak IV. Paolo'nun, yannda koruduu gen Kardinal Alfonso Carafa, bu olay Papa'ya anlatmay uygun grd. Papa, yalnzca u szlerle yant verdi: - Ya Des'i ne yaptlar? Btn Roma'da oluan kan, bu szlerin, o zavall kadnn da lmne neden olaca yolundayd. Fakat Dk, ya kars gebe olduu iin, yahut vaktiyle ona kar duyduu sonsuz sevgiden dolay, bu byk fedakrla raz olamyordu. Papa IV. Paolo., btn ailesinden ayrlmas sonucunu douran erdemli davranndan ay sonra hastaland, ay da hasta yattktan sonra, 18 Austos 1559'da ld. Kardinal, Dk de Palliano'ya mektup stne mektup yazarak, onurlarnn Des'in lmn buyurduunu yineledi durdu. Amcalar lm olduundan, seilecek papann ne dnebileceini bilmiyor, her iin, en ksa bir zamanda olup bitmesini istiyordu. Saf, iyi yrekli bir adam olan ve onuru konusunda Kardinal kadar ince dnmeyen Dk, kendisinden srarla istenen son korkun areye karar veremiyordu. Kendisinin de, Des'e birok ihanetlerde bulunduunu, bunlar ondan gizlemek iin en kk skntya bile girmediini, bu ihanetlerin, onun kadar gururlu bir kadn almaya gtrebilecek nitelikte olduunu dnyordu. Kardinal, ayin dinleyip kutsandktan sonra, Papa Seim Meclisi'ne girecei srada, ona bir mektup daha yazarak, bu srp giden uzamalardan dolay zldn ve aile onurunun buyurduu eyi yapmaya Dk raz olamyorsa bundan byle, ilerine hi karmayacan, gerek Seim Meclisi'nde, gerek yeni papa yannda, kendisine yararl olmaya kesinlikle almayacan bildirdi. Onur sorunu dnda bir nokta, Dk' karar vermek iin kandrabilirdi. Sylentiye gre Des sk bir gzetim altnda bulunmakla birlikte, Dk'n zorla ald Palliano dkalndan dolay onun kanl bakl dman olan Marco Antonio Colonna'ya haber gndermeye, eer kendisini ve cann kurtarmak yolunu bulursa, kendisinin de sadk bir adamn komutas altnda bulunan Palliano kalesini ona kazandracan bildirmeye olanak bulmutu. 28 Austos 1559'da, Dk, Gallese'ye, iki blk asker yollad. 30 Austos'ta, Dk'n akrabas D. Leonard del Cardine ve Des'in erkek kardei, Kont d'Aliffe D. Ferrant, Gallese'ye geldiler, Des'i ldrmek iin onun dairesine girdiler. leceini kendisine haber verdiler. Bu haberi, hi aalamadan dinledi. nce gnah kartmak ve ayin dinlemek istedi. Sonra, bu iki senyr yanna yaklat zaman, onlarn, aralarnda anlamam olduklarn grd. Kendisini ldrmeleri iin, kocas Dk'ten bir emir alp almam olduklarn sordu. D. Leonard: - Evet, Madam, yantn verdi. Des, bu emri grmek istedi; D. Ferrand gsterdi. (Dk de Palliano'nun davasnda, bu korkun olaya tank olan keilerin ifadesini gryorum. Bu ifadeler, teki tanklarn ifadelerinden ok yksek. Bana kalrsa, bunun nedeni, keilerin adalet huzurunda sz sylerken korkusuz olmalardr. Oysaki, btn teki tanklar, efendilerinin, az ok su ortayd). Cappuccino papaz rahip Antonio de Pavia, u ifadeyi vermitir: -Des, ayini izleyen kutsamadan sonra, kendisine cesaret verdiimiz srada, Des'in kardei Kont d'Aliffe, elinde bir ip ve ba parmak kalnlnda, yaklak yarm endaze( altm be santimetrelik bir uzunluk ls) uzunluunda bir fndk deneiyle odaya girdi. Des'in gzlerini bir mendille balad. Des de, onu grmemek iin, mendili, byk bir soukkanllkla, gzlerinin stne daha ok indiriyordu. Kont, ipi

onun boynuna geirdi; fakat, uygun gelmediinden, kard, birka adm uzaklat; Des onun yrdn iitince mendili gzlerinden kard. - E! Ne yapyoruz? diye sordu. Kont yantlad: - p uygun dmedi, size ac vermemek iin baka bir ip getireceim. Byle diyerek kt. Biraz sonra baka bir iple geldi, mendili yeniden gzlerine balad, ipi boynuna geirdi ve denei ilmie geirerek evirdi, desi bodu. Btn olay srasnda desin durumu basbaya bir konuma srasndakinden kesinlikle farkl olmad. Baka bir Cappuccino papaz olan rahip Antonio de Salazar, ifadesini u szlerle bitirdi: - Onun ldn grp vicdanm szlamasn diye kkten kmak istiyordum; fakat Des: - Allah akna, buradan uzaklama, dedi. (Papaz, burada lmn evrelerini, tpk yukarda sylediimiz gibi anlatmaktadr.) Sonra, u szleri ekliyor: - Sk sk "nanyorum, inanyorum" diyerek, gerek bir hristiyan gibi ld. Bapapazdan, gereken izni aldklar anlalan bu iki kei ifadelerinde, Des'in kendileriyle yapt btn grmelerde, her gnah karnda, hele kutsand ayinden nce gnah kartma treninde, kesinlikle susuz olduunu ileri srdn sylemilerdir. Eer gnahkr idiyse, bu gururlu davranndan dolay, kendini cehenneme atm oluyor. Cappuccino Rahibi Antoino de Pavia, D. Lonard del Cardine ile yzletirildii zaman: - Arkadam, Des'in dourmasn beklemenin uygun olacan Kont'a syledi. Alt aylk gebedir, dedi, karnnda tad kk talihsizin ruhunu yok etmemek iin onu vaftiz etmek gerek. Buna, kont d'Aliffe u yant verdi: - Biliyorsunuz ki Roma'ya gitmem gerekiyor, orada, yzmde bu maskeyle (c alnmam olarak) gzkmek istemem. Des lr lmez, ocuu vaftiz edebilmek zere kadnn karnnn derhal yarlmas iin direttiler, fakat Kont ve D. Lonard, onlarn isteklerine kulak asmad. Ertesi gn, des orann kilisesine basit bir trenle gmld. (Tutana okudum.) Haberi hemen yaylan bu olay, az etki yapt, nk, oktan beri bekleniyordu. Gallese'de ve Roma'da, bu lm haberi birok defa yaylmt. Zaten, kent dnda ve papalk makam ak bulunduu srada ilenen bir cinayetin olaanst bir yan yoktur. IV.Paolo'nun lmn izleyen Seim Meclisi ok frtnal oldu ve drt ay srd. 26 Aralk 1559'da, zavall Carlo Carafa, spanya'nn tuttuu ve bu nedenle II. Philippe'in kendi aleyhinde yani Kardinal Carafa aleyhinde isteyecei sert davranlardan hibirini geri evirmeyecek olan bir kardinalin seilmesine oy vermek zorunda kald. Yeni papa, IV. Pio adn ald. Kardinal, amcasnn lm srasnda srlm bulunmasayd, seime egemen olacak, hi olmazsa bir dmann seilmesine kar durabilecekti. Biraz sonra, Kardinali ve dk tutukladlar. II. Philippe'in emri elbette bunlarn ldrlmesi yolundayd. On drt sulamaya yant verecek durumunda kaldlar. Bu on drt noktay aydnlatabilecek olan herkes sorguya ekildi. ok iyi grlm olan bu dava, iki byk cilt oluturuyor; bunlar byk bir ilgiyle okudum. nk, her sayfasnda, tarihilerin, tarihin grkemine deer grmedikleri, greneklere ilikin ayrntlara raslanyor. O sayfalarda, spanyol partisi tarafndan o zaman ok erkli bir bakan olan Kardinal Carafa'ya ynelik bir ldrme giriimiyle ilgili ok pitoresk ayrnt grdm. Bununla birlikte gerek kendisi, gerek kardei, bakalar iin cinayet saylmayacak olan cinayetlerden, rnein vefasz bir kadnn an ve hem de o kadn ldrdklerinden dolay hkm giydiler. Birka yl sonra, Prens Orsini, Toscana byk dkasnn kzkardeiyle evlendi, onun kendisine ihanet ettiini sanarak, kardei byk dkann onayyla kendisini, Toscana'da ldrtt, hibir zaman, cinayet ilemi saylmad. Medici ailesinden birok prens byle lmtr. ki Carafa kardein davas bittii zaman, bunun byk bir zeti karld, birok kez Kardinaller

Meclisi'nde incelendi. Adaletin hibir zaman uramad bir cinayet tr oluturan, zina intikam almak iin ilenmi cinayetten dolay lm cezas verilmesi kararlatrlnca, elbette Dk, cinayeti iledii iin nasl suluysa, Kardinal de, bu suun ilenmesi iin kardeini kkrttndan dolay suluydu. 3 Mart 1561'de, Papa IV. Pio, sekiz saat sren bir meclis toplad, oturumun sonunda, Carafalar hakkndaki karar yle zetledi: Prout in Schedula (stek gereince ilem yaplsn). Ertesi gn izleyen gece, savc Kardinal Carafa olan Carlo ile kardei Dk de Palliano olan Gianni hakkndaki idam kararnn yerine getirilmesi iin, gvenlik amirini, Sant'Angelo atosuna gnderdi. Karar yerine getirildi. nce, Dk'le uratlar, Sant'Angelo atosu'ndan Tordinone hapisanesine gtrld; orada her hazrlk yaplmt. Dk'n, Kont d'Aliffe'nin ve D. Leonardo del Cardine'nin kelleleri orada kesildi. Dk, o korkun an, yalnzca soylu bir asker gibi deil, ayn zamanda, Tanr yolunda her eye katlanmaya hazr bir hristiyan gibi karlad. ki arkadana, lme gs germeleri iin, gzel szler syledi, sonra, oluna mektup yazd. Gvenlik amiri, yeniden Sant'Angelo atosuna geldi. Kardinal Carafa'ya leceini haber verdi, hazrlanmas iin ancak bir saat zaman brakt. Kardinal, kardeinden fazla ruh soyluluu gsterdi, daha az sz syledi; sz, daima, insann, kendi dnda arad bir gtr. Korkun haberi ald zaman yalnzca, hafif sesle, u szckleri syledii iitildi: - Ben mi leceim? Ah, Papa Pio! Ah, Kral Philippe! Gnah kartt; tvbenin sekiz farzn okudu, sonra bir iskemleye oturarak, cellada: - inizi grn! dedi. p koptu; iki kez batan balamak gerekti. Kardinal, bir kelime sylemeye tenezzl etmedi, cellada bakt. (Eklenmi not) Birka yl sonra, Papa V. Pio'nun yeniden baktrd dava geri evrildi; Kardinal ve kardeinin, btn saygnlklar geri verildi ve lmlerine en ok alan savc asld. V. Pio davann bozulmasn buyurdu. Kitaplklardaki btn nshalar yakld, bu nshalarn saklanmas yasak edildi ve saklayanlar iin aforoz cezas verildii bildirildi. Fakat Papa, dava tutanann bir suretinin kendi kitaplnda bulunduunu dnmemiti. Bugn grlen btn kopyalar, o nshadan kopya edilmitir. VANINA VANINI ya da PAPA LKELERNDE ORTAYA IKARILAN SON CARBONARI KALESYLE LGL ZELLKLER AIKLAMA Bundan nceki ykler ve Dona Maria d'Avaloz, Les Freres Messoi'le Kardinal Aclotobrandin gibi yaymlanmam baka yklerin getii XVI. yzyl, Stendhal'e gre talya'da enerjinin ve tutkunun en gl yaad yzyldr. Fakat, Stendhal, De de Palliano'da, 1732 yln, talyan gcnn son a olarak gstermekteyse de Vanina Vanini ve Parma Manastr yazarnn, kendi zamanndaki btn talyanlar soysuzlam saymad besbellidir. Bu yk, 1829'da, Revue de Paris'de yaymlanmtr. Stendhal'in o tarihte, Carbonari rgtne bal olduu kukusuyla 1 Ocak 1828'de, Avusturya gvenlik grevlileri tarafndan, Milano'dan snr d edildiini ve o yldan beri Fransa'da bulunduunu anmsamak yararl olur. talya enerji lkesi olduu kadar aylaklar lkesi de olduundan, yazar, yklerinin gerelerini oradan topluyor, fakat bunlar Paris'te

iliyordu ki bu nitelik dikkate ilk alnacak noktadr (btn kitap iin bu byle olmutur). Dier yandan, Stendhal'in snr d edilmesi, onu, kahraman bir Carbonari efi olan bir servene yneltmitir. Bu da pek doaldr. Konunun bu ynn brakalm; Missirilli'nin yurt ve zgrlk akna ve Vanina gibi bir sevgilinin gl sevdasna Stendhal, ancak sempati duyabilirdi. Dahas, Stendhal, srlar, gizli kapakllk, pusu, klk deitirme, izlemeler ve basknlaryla biraz kuru bir psikolojik yk niteliindeki bu yky, imdiki polisiye romanlarmza yaklatrmak iin gereken ne varsa hepsini, bu olayda bol bol buldu. VANNA VANN 182* yl ilkyaznn bir akamyd. Btn Roma canllk iindeydi. nl banker dk de B., Venedik Alan'ndaki yeni saraynda bir balo veriyordu. talya ve Londra sanatlarnn en grkemli yaptlar bu saray gzelletirmek iin bir araya toplanmt, kendini gsterme yar ok bykt. ngiltere'nin soylu ailelerinden sarn ve ekingen gzeller, bu baloya katlma onurunu kazanmak iin byk bir istek duymular, akn akn geliyorlard. Romann en gzel kadnlar, onlarla gzellik yarna kmlard. Gzlerinin parlakl ve abanoz gibi siyah salar Romal olduunu gsteren bir gen kz, babasyla birlikte ieri girdi. Btn gzler onlar izledi. Kzn her davrannda garip bir gurur gze arpyordu. eri giren yabanclarn, bu balonun grkemi karsnda aknla dtkleri grlyordu. Hepsi: "Avrupa krallarnn dzenledikleri elencelerden hibiri bununla boy lemez." diyorlard. Krallarn, Roma mimarl tarznda yaplm saray yoktu. Onlar kendi saraylarna bal yksek kadnlar davet etmek zorundadrlar. Dk de B. ise, srf gzel kadnlar davet eder. O akamki davetlileri ok gzeldi. Erkekler hayran grnyorlard. Bu kadar gzel kadn arasnda, en gzelinin hangisi olduunu belirlemek istediler. Seim konusunda biraz kararszla dtler. Sonunda, prenses Vanina Vanini, o siyah sal, alev gzl gen kz, balonun kraliesi ilan edildi. Yabanclar ve Romal genler, bunun zerine, hemen, bulunduklar salonlardan ayrlp onun bulunduu salona doldular. Babas prens don Asdrubale Vanini, onun nce iki Alman hkmdaryla dansetmesini istemiti. Onlardan sonra, gen kz, ok gzel ve ok soylu birka ngiliz'in davetini kabul etti. Bunlarn kaskat davranlar cann skt. Pek sevdal grnen gen Livio Savelli'yi rahatsz etmekten daha fazla holanr gibiydi. Savelli, Roma'nn en parlak genciydi, stelik o da prensti. Fakat, okusun diye eline bir roman verilecek olsa, yirmi sayfa okuduktan sonra, ban arttn syleyerek kitab elinden atard. Bu, Vanina'nn gznde bir eksiklikti. Gece yarsna doru, baloda bir haber yayld ve epeyce ilgi uyandrd. Sant'Angelo kalesinde tutuklu gen bir Carbonaro (1) akam klk deitirerek kam ve hapishanenin son muhafz karakoluna geldii zaman, roman kahramanlarna zg, ar bir ataklk gstererek askerlere kamayla saldrmt. Fakat kendisi de yaralanmt; gvenlik grevlileri, kan izlerini izleyerek sokaklarda onu kovalyorlard, yine yakalanaca umuluyordu. Bu yk anlatlrken, Vanina ile dans eden ve onun gzelliklerine, baarlarna hayran olan don Livio Savelli, kendisini yerine kadar gtrd srada, neredeyse ldrasya k olduu gen kza: - Peki ama, diyordu, ltfen syleyin, sizin kim hounuza gidebilir? Vanina yantlad: - Hapisten kaan o gen Carbonaro. Hi olmazsa, bu adam, dnyaya gelmek skntsndan fazla bir ey yapm. Prens don Asdrubale kzna yaklat. Prens yirmi yldr khyasyla para hesab yapmadan kendi gelirini ok yksek faizle ondan bor alan zengin bir adamd. Kendisine yolda raslasanz, eski bir komedi aktr sanrsnz. Parmaklarnda, iri elmaslarla sslenmi koca koca be alt yzk bulunduunu fark edemezsiniz. ki olu cizvit papaz olmu, sonra ldrarak lmlerdir. Onlar unutmutur; fakat biricik kz Vanina'nn, kocaya

varmak istememesine zlmektedir. Vanina on dokuz yana gelmi ve en parlak taliplerini geri evirmitir. Nedeni nedir? Sylla'nn, ynetimden vaz geme nedeninin ayn: Romallar kmsemek. Balonun ertesi gn, Vanina, dnyann en ihmalci adam olan ve mrnde eline bir anahtar almak skntsna katlanmayan babasnn, sarayn nc katndaki bir daireye giden kk merdivenin kapsn, ok zenli bir biimde kapattn grmt. Bu dairenin, portakal aalaryla ssl bir taraaya alan pencereleri vard. Vanina, Roma'da bir iki yeri gezmeye gitti; geri dnnde, sarayn byk kaps, bir donanma hazrlndan dolay zgr olmad iin, arabas arka baheden girdi. Vanina yukar bakt, babasnn, o kadar zenle kapatt dairenin pencerelerinden birinin ak olduunu aknlkla grd. Nedimesini savd, sarayn tavan arasna kt ve araya araya, portakall taraaya alan parmaklkl bir kk pencere buldu. Gzne arpan ak pencereyle arasnda iki adm uzaklk vard. Hi phe yok, bu odada birisi oturuyordu; fakat kimdi? Ertesi gn, Vanina, portakall taraaya alan bir kk kapnn anahtarn bulmay baard. Hl ak duran pencereye hrsz admlaryla yaklat. Bir pancurun arkasna gizlendi. Odann sonunda bir yatak, yatakta da birisi vard. Vanina'nn ilk davran ekilmek oldu; fakat bir iskemle stne atlm bir kadn elbisesi gzne iliti. Yatakta yatana daha dikkatli baknca, bunun, sarn ve grne gre olduka gen olduunu anlad. Bir kadn olduuna da artk phesi kalmad. skemle stne atlm duran elbise kanlyd; bir masa stne konulmu kadn ayakkablarnda da kan lekeleri vard. Yabanc kadn bir hareket yapt; Vanina, onun yaral olduunu grd. Gsnde kan lekelerine bulanm byk bir bez vard; bu bez sadece eritlerle tutturulmutu. Onu, gsne bu biimde yerletiren bir doktor eli deildi. Vanina, babasnn, her gn saat drt sularnda, kendi dairesine kapandn, sonra yabanc kadnn yanna gittiini fark etti. Sonra, oradan yine iniyor, arabaya binip kontes Vitteleschi'nin evine gidiyordu. O kar kmaz, Vanina kk taraaya trmanyor, oradan yabanc kadn grebiliyordu. Bu pek zavall gen kadn onu ok duygulandrmt; onun servenini kefe urayordu. Bir iskemle stne atlm kanl giysisi, kama darbeleriyle delinmie benziyordu. Vanina bu yrtklar sayabiliyordu. Bir gn yabanc kadn daha iyi grebildi. Mavi gzleri gkyzne bakyordu; dua ediyor gibiydi. Biraz sonra, gzel gzlerine yalar doldu; gen prenses, onunla konumaktan kendini pek glkle ald. Ertesi gn, Vanina, babas gelmeden nce, kk taraaya saklanmak cesaretini gsterdi. Don Asdrubale'nin yabanc kadnn yanna girdiini grd; elinde yiyecek dolu bir sepet vard. Prens dnceliydi ve fazla konumad. O kadar yava sesle konuuyordu ki pencerenin ak olmasna karn, Vanina onun szlerini iitemedi. Prens ok durmad, gitti. Vanina, kendi kendine yle dnd: - Bu zavall kadnn pek korkun dmanlar olsa gerek. O kadar tasasz bir adam olan babam, hi kimseye alamyor da her gn, yz yirmi ayak merdiven kmak glne katlanyor. Bir akam, Vanina, yabanc kadnn penceresine yavaa ban uzatt srada, gz gze geldiler, btn sorun zld. Vanina onun dizlerine kapand: - Sizi seviyorum, diye haykrd, size itenlikle balym. Yabanc kadn, ona ieri girmesi iin iaret etti. Vanina: - Size o kadar zr borluyum ki! dedi, hem de bu yakksz merakm, kimbilir sizi ne kadar incitmitir? Yemin ederim ki bu srr aklamayacam, eer isterseniz, bir daha da gelmem. Yabanc kadn: - Sizi kim grr de, mutlu olmaz? dedi. Bu sarayda m oturuyorsunuz? Vanina: - Elbette, diye yantlad; fakat gryorum ki, beni tanmyorsunuz. Ben, don Astrubale'in kz Vanina'ym. Yabanc kadn, hayretle ona bakt, kpkrmz oldu, sonra ekledi: -Beni her gn grmeye geleceiniz umudunu bana ltfen verin; fakat, prensin, geleceinizden haberi olmamasn isterim.

Vanina'nn kalbi hzl hzl arpyordu; yabanc kadnn tavrlarn ok kibarca buluyordu. Bu zavall gen kadn, herhalde erkli bir kimseye hakaret etmiti; acaba, bir kskanlk annda, n m ldrmt? Vanina, onun felaketine, basit bir neden dnemiyordu. Yabanc kadn, omuzundan yaralandn, yarann gsne kadar girdiini ve ok ac verdiini syledi. ok zaman azna kanlar doluyordu. Vanina: - Hem de doktorunuz yok! diye haykrd. -Bilirsiniz ki Roma'da, doktorlar tedavi ettikleri btn yarallar, gvenlie, bir raporla aynen bildirmek zorundadrlar. Prens, u grdnz bezle, benim yaram kendisi sarmak ltfunda bulundu. Yabanc kadn, geirdii kazadan dolay szlanmaktan, pek kibarca ekiniyordu; Vanina, onu deli gibi sevmiti. Bununla birlikte, bir yan, prensesi ok artt. Pek ciddi olduu kesin olan bir konuma srasnda, yabanc kadn ani bir glme gereksinimini, glkle giderebilmiti. Vanina: - Adnz renirsem pek memnun olacam dedi. - Beni Clementine diye arrlar. - Pekl, sevgili Clementine, yarn saat bete sizi grmeye geleceim. Ertesi gn, Vanina, yeni arkadan pek hasta buldu. Onu pt ve: - Size bir doktor getireceim, dedi. Yabanc kadn: - lmeyi yelerim, diye yantlad. Velinimetlerime zarar vermek ister miyim? Vanina, tella devam etti: - Roma valisi, monsenyr Savelli Catanzara'nn doktoru bizim hizmetkrlardan birinin oludur; bize pek baldr ve durumu bakmndan kimseden korkmaz, babam onun ballna gveniyor; onu artacam. Yabanc kadn, Vanina'y artan bir sertlikle: - Doktor istemem! diye haykrd. Siz beni grmeye gelin ve Tanr beni yanna almak istiyorsa sizin kollarnzda can vermekle mutlu olurum. Ertesi gn, yabanc kadn daha ktlemiti. Vanina, onun yanndan ayrlrken: - Beni seviyorsanz, dedi, kendinizi bir doktora gsterirsiniz. - Doktor gelirse mutluluum elimden gider. - Ben onu artacam. Yabanc kadn hi ses karmadan onu tuttu, elini ald, pcklere gmd. Uzun bir susma oldu; yabancnn gzleri yalyd. Sonra Vanina'nn elini brakt ve lme gider bir tavrla dedi ki: - Size bir itirafta bulunacam. nceki gn, admn Clementine olduunu sylediim zaman, yalan sylemitim. Ben bahtsz bir Carbonaro'yum... Vanina aknlk iinde, iskemlesini geriye ekti ve biraz sonra ayaa kalkt. Carbonaro srdrd: - Hissediyorum ki bunu aklamak beni yaama balayan biricik nimetten yoksun brakacak; fakat sizi aldatmak bana yakmaz. Adm, Pietro Missirilli'dir; on dokuz yandaym; babam, Sant'Angelo in Vado'da, yoksul bir doktordur, kendim, Carbonaroyum. Ocamz kefettiler; beni, zincire vurarak, Romagna'dan Roma'ya getirdiler. Gece gndz bir kandille aydnlanan bir zindanda on ay yattm. Merhametli bir insan beni oradan kurtarmak istedi. Beni kadn kyafetine soktular. Hapishaneden kp son kapnn muhafz karakolu nnden getiim srada, muhafzlardan biri, Carbonarolara svd; suratna bir tokat attm. nannz, amacm, yiitlik taslamak deildi; srf bir dikkatsizlik eseri oldu. Bu dncesizce davrantan sonra, vcudum sng yaralar iinde, gcm gitgide azalarak, gece vakti Roma sokaklarnda kovalandm srada, kaps ak duran bir eve girdim. Askerlerin de peim sra yukar ktklarn duyunca bir baheye atladm; gezinmekte olan bir kadnn birka adm tesine dtm. Vanina: - Kontes Vitteleschi! dedi, babamn dostu.

Missirilli: - Nasl! diye haykrd. Kendisi bunu size syledi mi? Her ne hal ise, ad hibir zaman sylenmemesi gereken bu kadn, benim yaamm kurtard. Askerler, beni yakalamak iin onun evine girerlerken, babanz da, beni oradan arabayla dar karyordu. Kendimi pek hasta hissediyorum. Birka gnden beri, omuzumdaki o sng yaras nefes aldrmyor. leceim, sizi bir daha gremeyeceim iin de umutsuz leceim. Vanina sabrszlkla dinlemiti; abucak odadan kt. Missirilli, bu ok gzel gzlerde, hibir acma eseri grmemi, yalnzca, incinen, gururlu bir karakter anlatm sezmiti. Gece, bir doktor kageldi; yalnzd. Missirilli, umutsuzlua kapld; Vanina'y bir daha asla gremeyeceinden korkuyordu. Kendisinden kan alan doktoru sorgulad; fakat doktor yant vermedi. Bunu izleyen gnler, ayn sessizlik... Pietro'nun gzleri, Vanina'nn, ieri girmeyi alkanlk haline getirdii taraa penceresinden ayrlmyordu. ok umutsuzdu. Bir kez, gece yarsna doru, taraann karanlnda, birini seer gibi oldu. Acaba Vanina myd? Vanina, her gece geliyor, yzn, gen Carbonaro'nun penceresinin camlarna yaptryordu. - Onunla konuursam, mahvoldum demektir, diye dnyordu. Hayr, onu bir daha kesinlikle grmemeliyim! Bu karar verdikten sonra bu delikanly, budala gibi kadn sand zaman, ona kar duyduu dostluu, elinde olmadan anmsyordu. Bu kadar tatl bir yaknlktan sonra, demek ki onu unutmak gerekti! Vanina, en akl banda olduu zamanlarda, dncelerindeki deiiklikten korkuyordu, Missirilli, adn sylediinden beri, onun dnd eylerin hepsi sanki bir rtyle rtlm, artk uzaklardan grnr olmutu. Bir hafta sonra Vanina solgun ve titrek, doktorla birlikte, gen Carabonaro'nun odasna girdi. Prensi, kendi yerine bir uak gndermeye inandrmasn sylemek iin gelmiti. Odada on saniye bile kalmad; fakat birka gn sonra, insanlk gdsyle yine doktorla birlikte geldi. Bir akam Missirilli, ok daha iyiydi ve Vanina'nn da onun yaamndan kayg duymak bahanesi yoktu. Gen kz, yalnz bana gelmek cesaretini gsterdi. Missirilli, onu grnce, snrsz bir mutluluk duydu. Fakat akn gizlemeyi doru buldu. Her eyden nce, bir erkee yakan arballktan ayrlmak istemiyordu. Odaya girdii zaman yz kpkrmz olan ve sevdal szler iiteceinden korkan Vanina, kibar ve iten bal; fakat sevgiden uzak bir dostlukla karlanca d krklna urad. karken, Missirilli, onu alkoymak istemedi. Birka gn sonra, yine geldii zaman, ayn davran buldu. Ayn saygl ballk ve sonsuz gnl borcu gvencesiyle karlat. Vanina gen Carbonario'nun cokunluuna engel olmak yle dursun, sevenin yalnzca kendisi olabileceini dnd. O zamana kadar ok gururlu olan bu gen kz, lgnlnn btn bykln, ac ac duyuyordu. Nee, hatta soukluk taklidi yapt, daha seyrek gelmeye balad; fakat gen hastann yzn bir daha grmemeye bir trl katlanamad. Missirilli, aktan yanp tutuuyordu; fakat, ne kadar silik bir ailenin ocuu olduunu ve haddini bilmek gerektiini dnmt. Vanina sekiz gn onu grmeye gelmezse, ancak bu durumda aktan sz etme karar vermiti. Gen prensesin gururu, adm adm mcadele halindeydi. Gen kz, sonunda, kendi kendine yle dnd: Missirilli'ye gidiyor, uzun sre yannda kalyordu; o da gen kza, yanlarnda sanki yirmi kii varm gibi sesleniyordu. Bir akam, btn gnn ondan nefret etmekle, ona kar her zamandan daha souk ve daha ciddi davranacan sylemekle geiren Vanina, Missirilli'ye kendisini sevdiini syledi, ok gemeden, ondan hibir ey esirgemez oldu. Vanina, byk bir lgnlk yapmt. Ama, dorusunu sylemek gerekirse, pek ok mutluydu. Missirilli, erkeklik gururunun gereklerini artk dnmedi; on dokuz yanda, ilk olarak ve talya'da nasl sevilirse yle sevdi. Tutkulu akn btn zenlerini gsterdi, o pek gururlu prensese, kendisini sevdirmek iin ba vurduu hileyi bile aklad. Mutluluunun fazlalna ayordu. Drt ay abucak geti. Bir gn doktor, hastasn zgr brakt. Missirilli, kendi kendine: - imdi ne yapacam? diye dnd. Roma'daki gzel kadnlardan birinin evine mi saklanaym? Bu durumda beni on ay hapse atp gn ndan yoksun brakan alak

zalimler, cesaretimi krdklarn sanacaklar! talya, oullarn seni bu kadar kk bir nedenle terk ederlerse gerekten bahtszsn! Vanina, Pietro iin en byk mutluluun, sonsuza dek kendisine bal kalmak olduundan phe etmiyordu; delikanl ok mutlu grnyordu; fakat, General Bonaparte'n bir sz, Pietro'nun ruhunda ac ac yanklanyor ve kadnlara kar olan davranlar zerinde etkili oluyordu. 1796'da General Bonaparte, Brescia'dan ayrlrken, kentin kapsna kadar kendisine elik eden kentliler, Bresciallarn, zgrl, teki talyanlarn hepsinden ok sevdiklerini sylemilerdi. General: - Evet, diye yantlamt, sevgililerine anlatacak kadar severler. Missirilli, Vanina'ya olduka isteksiz bir tavrla: - Gece olur olmaz kp gitmeliyim, dedi. - Gn domadan saraya dnmeye al; ben seni beklerim. - Gn doarken, Roma'dan birka mil uzakta bulunacam. Vanina, soukkanllkla: - Gzel, dedi, nereye gideceksiniz? - Romagna'ya gideceim: almaya. Vanina, ok sakin bir tavrla srdrd: - Ben zengin olduum iin, umarm ki vereceim silahlar ve paray kabul edersiniz. Missirilli, bir iki saniye, zntsn belli etmeden ona bakt; sonra, kollarn aarak: - Ruhum, hayatm, dedi, bana her eyi unutturuyorsun, hatta grevimi bile. Fakat, kalbinin soyluluu orannda bana hak vermen gerek. Vanina ok alad, sonunda, Missirilli'nin, Roma'dan, daha ertesi gn ayrlmas kararlatrld. Vanina, ertesi gn: - Pietro, dedi, siz bana, birok kez demitiniz ki, eer Avusturya bizden uzakta, byk bir savaa girerse, tannm bir adam, rnein, ok paras olan Romal bir prens, zgrlk davasna byk hizmetler edebilir. Pietro, aknlkla: - Elbette, dedi. - Pekl! Siz cesursunuz; eksiiniz, yksek bir orun. Size evlenmemizi ve iki yz bin lira gelir neriyorum. Babam raz etmeyi ben zerime alyorum. Pietro, onun ayaklarna kapand; Vanina, sevin iindeydi. Delikanl: - Sizi ldrasya seviyorum, dedi; fakat ben yoksul bir yurt hizmetisiyim; talya ne kadar ok zavall olursa, ben de o kadar ok ona bal kalmalym. Don Asdrubale'nin onayn almak iin yllarca silik bir rol oynamak gerek. Vanina, nerinizi reddediyorum. Missirilli, kendisini, bu szle balamak istedi. Dayanma gcn yitirmek zereydi: - Felaketim urada ki, seni hayatmdan ok seviyorum ve Roma'dan ayrlmak, benim iin, ikencelerin en by. Ah! talya, niin barbarlardan kurtulmu deil! Seninle birlikte gidip Amerika'da yaamak iin ne byk bir zevkle yola kardm! Vanina, soukluunu koruyordu. Yapt evlenme nerisinin reddedilmesi, gururlu kz aknla drmt; fakat biraz sonra, Missirilli'nin kollarna atld: - Bana, hibir zaman bu kadar sevimli gzkmemitin, diye haykrd; evet, benim kk ky doktorum, sonsuza dek seninim. Sen bizim eski Romallarmz gibi byk bir adamsn. Btn gelecek dnceleri, saduyunun esinledii btn zntl dnceleri silindi; eksiksiz bir ak n yaadlar. Sonunda, akllarn balarna toplaynca Vanina: - Ben, senden pek az sonra Romagna'da olurum, dedi. Poretta kaplcalarna gitmem gerek diyeceim, Forli yaknlarnda, San Nicola'daki atomuza ineceim... Missirilli: - Orada, btn yaamm seninle birlikte geiririm! diye haykrd. Vanina iini ekerek: - Bundan byle, ksmetim, her eyi gze almak, dedi. Senin urunda kendimi feda edeceim, ne nemi var... onursuz bir kz sevebilir misin? - Karm deil misin, hem de sonsuza dek tapacam karm? Seni seveceim ve koruyacam. Vanina'nn, bir toplantya gitmesi gerekiyordu. Missirilli'nin yanndan ayrlr ayrlmaz,

delikanl, davrannn barbarca olduunu dnmeye balad: - Yurt nedir? diye sylendi. Bir iyiliinden dolay kendisine gnl borcu duymamz gereken, bunda kusur edersek mutsuz olup bize ilenebilecek olan, canl bir varlk deil. Yurt ve zgrlk, srtmdaki kaput gibi, bana yararl bir eydir. Babamdan miras kalmamsa da, onu satn alma zorunluluum var. Fakat sonu olarak, yurt ve zgrlk, bu iki ey bana yararl olduu iin severim. Bunlar benim iime yaramazsa, austos aynda bir kaputtan farklar olmazsa, satn almak hem de ok byk bir bedel vererek almak neye yarar? Vanina ne kadar gzel? Kendine zg yle bir zeks var ki! Ona yaranmaya alacaklar; beni unutacak. Hangi kadn vardr ki bir tek kla kalsn? Yurtta olarak kmsediim o Romal prensler, benden ne kadar yksek! Kimbilir ne kadar sevimlidirler! Ah! gidersem beni unutacak, onu sonsuza dek kaybedeceim. Gece yars, Vanina onu grmeye geldi; delikanl iinde bulunduu kararszl, kendisini sevdii iin o byk "yurt" szc zerinde nasl tartmalar yaptn anlatt, Vanina pek honuttu. - Eer, yurtla benim aramda bir seim yapmak zorunluluunu ille de duyuyorsa, diye dnd, beni seecektir.. Yakndaki kilisenin saati ald; son veda zaman yaklayordu. Pietro, sevgilisinin kollar arasndan syrld. Kk merdiveni inmeye balamt ki Vanina, gz yalarn tutarak, bir glmsemeyle ona yle dedi: - Eer seni, yoksul bir kyl kadn iyiletirseydi, gnl borcunu gstermek iin, hibir ey yapamaz mydn? Ona bir para vermek istemez miydin? Gelecek karanlktr, dmanlarnn ortasnda yolculuk edeceksin. Sanki bir yoksul kadnmm gibi, kran borcu olarak ve sana gsteridim zeni demek zere, gnn bana ayr. Missirilli kald. Sonunda, Roma'dan ayrld. Yabanc bir elilikten ald bir pasaport sayesinde, ailesinin yanna geldi. Byk bir sevinle karland; kendisini lm sanyorlard. Dostlar bir iki carabiniere ldrerek onun geliini kutlamak istediler. (Papann jandarmalarna bu ad verirler). Missirilli: - Silah kullanmasn bilen bir talyan gereksiz ldrmeyelim, dedi. Yurdumuz, mutlu ngiltere gibi bir ada deildir. Avrupa krallarnn bize karmalarna kar koymak iin asker eksiimiz var. Bir sre sonra, Missirilli, carabiniereler tarafndan sktrld, Vanina'nn verdii tabancalarla, bunlardan iki tanesini ldrd. Ban getirene dl koydular. Vanina, Romagna'da gzkmyordu. Missirilli unutulduunu sand, gururu incindi. Sevgilisiyle kendi arasndaki sosyal dzey farkn, ok dnmeye balamt. Gemi mutluluu, znt ve yazklanmayla dnd bir srada, Roma'ya gidip Vanina'nn ne yaptn grmek aklna geldi. Bu delice dnce, grev belledii eylere stn gelmek zereydi ki bir akam, dadaki bir kilisenin an, zangocun dalgnlna gelmi gibi garip bir biimde ald. Bu, Missirilli Romagna'ya geldikten sonra girdii Carbonaro ocann bir toplant iaretiydi. O gece, hepsi ormandaki bir kei tekkesinde bulutular. Afyonla uyuan iki kei, kk evlerinin ne i iin kullanldn asla sezmediler. Toplantya pek zntl bir durumda gelen Missirilli, ocak bakannn tutuklandn ve henz yirmi yana girmi bir delikanl olan kendisinin, ellisini aan ve Murat'nn 1815 seferinden beri gizli rgtlere giren insanlarn da yesi bulunduu bir ocan bakanlna seildiini orada haber ald. Ummad bu onura eriince Pietro kalbinin arptn hissetti. Yalnz kalr kalmaz, kendisini unutan Romal gen kz artk dnmemeye ve talya'y barbarlardan kurtarmay tek emel edinmeye karar verdi. ki gn sonra, Missirilli, ocak bakan olarak kendisine getirilen gelenler ve gidenler raporunda, prenses Vanina'nn San Nicola atosuna geldiini okumutu. Bu ismi okuyunca, ruhuna, sevinten ok aknlk doldu. Hemen o akam, San Nicola atosunda seirtmemek konusunda karar vermekle yurt balln salam olduunu, bo yere umdu. Vanina'y ihmal ettiini dnyor, grevini doru drst yapamyordu. Onu ertesi gn grd; Vanina kendisini, Roma'daki gibi seviyordu. Babas, kendisini evlendirmek istediinden, hareketini geciktirmiti. Yannda, iki bin altn getirmiti. Bu umulmadk yardm, Missirilli'ye, yeni grevinde, olaanst bir saygnlk kazandrd. Corfu'da

hanerler yaptrdlar. Carbonarolar hakknda kovuturma yapmakla grevli papa delegesinin ktibini elde ettiler. Bylece, hkmete casusluk eden ky papazlarnn listesini ele geirdiler. Bahtsz talya'da hazrlanan, bilinsizlikte en hafif suikast dzenlemelerinden biri, o dnemde tamamland. Burada, gereksiz ayrntya girecek deilim. Yalnzca u kadarn sylemekle yetineceim. Eer giriim baaryla sonulanm olsayd Missirilli, bundan byk bir onur pay istiyebilirdi. Binlerce si, onun verdirecei bir iaretle ayaklanp yksek grevlilerin gemilerini, elde silah bekleyebileceklerdi. Kararlatrlm an yaklayordu. Tam o srada, her zaman olduu gibi, eflerin tutuklanmas sonucunda, suikast yarm kald. Vanina, daha Romagna'ya gelir gelmez, yurt sevgisinin, na, baka her trl ak unutturacan grr gibi oldu. Romal gen kz gururu isyan etti. Kendisini inandrmaya, bouna, alt; derin bir keder yreini kaplad; zgrle lanet okudu. Missirilli'yi grmek zere Forli'ye geldii bir gn, gururunun o zamana kadar yenmeyi baaramad acsna hakim olamad: - Dorusunu isterseniz, dedi, beni bir koca gibi seviyorsunuz; bu benim iime gelmez. Biraz sonra gzlerinden yalar dklmeye balad; fakat bu yalar, siteme kadar tenezzl etmenin verdii utantan ileri geliyordu. Missirilli, bu gz yalarna, akl baka yerde bir adam gibi karlk verdi. Vanina, birdenbire, onu brakp Roma'ya dnmeyi dnd. Kendisini syleten zayflktan dolay kendi kendini cezalandrmakta ac bir zevk buluyordu. Birka dakikack sren bir susutan sonra, kararn vermiti; eer Missirilli'yi terk etmeyecek olursa, kendisini ona layk saymayacakt. Ann yan banda kendisini arayp da bulamad zaman duyaca aknlk ve acy dnp haz duyuyordu. Biraz sonra, urunda o kadar lgnlklar yapt erkein akn kazanamad dncesi, gen kz derinliine zd. O zaman konutu ve nn azndan aklara yarar bir sz koparmak iin yapmad kalmad. Missirilli, dalgn bir tavrla, ona birok sevgi szleri syledi; fakat bu szleri sylerken sesinin uyumu siyasi giriimlerinden sz ettii zamanki kadar derin deildi. Missirilli, umutsuzlukla haykrd: - Ah! eer bu i baaryla bitmezse, hkmet bunu da ortaya karrsa, vatan brakr giderim. Vanina kmldamad. Bir saattan beri, n son kez olarak grdn hissediyordu. Onun syledii sz, zihnini uursuz bir dnceyle aydnlatt. Kendi kendine: - Carbonarolar benden binlerce altn aldlar, diye dnd. Suikast desteklediimden kukulanamazlar. Vanina, dnden uyanarak, Missirilli'ye dedi ki: - San Nicola atosuna gelip benimle yirmi drt saat kalr msnz? Bu akamki toplantmzda senin varlna gerek yok. Yarn sabah, San Nikola'da gezmeye karz. Heyecann giderir, byk ilerde gereksinim duyduun soukkanll yeniden bulursun. Pietro kabul etti. Vanina, onu saklad kk oday, her zamanki gibi, kilitliyerek, yol hazrlklarn grmek zere yanndan ayrld. Kendi hizmetinden ayrlp evlenen ve Forli'de kk bir dkkan aan, oda hizmetilerinden birinin evine kotu. Oraya varnca, onun odasnda bulduu bir dua kitabnn sayfalarndan birinin kenarna, o gece Karbonarolar ocann toplant yapaca yerin adresini arabuk yazd. hbarn u szcklerle bitirdi: "Bu ocak, on dokuz yeden olumutur. yelerin adlar ve adresleri udur..." Bu listeyi, Missirilli'nin ad unutulmak kaydyla ok ak olarak yazdktan sonra, gvendii kadna: - Bu kitab, papann delegesi Kardinale gtr: iinde yazl eyi okusun ve kitab sana geri versin . Al sana iki altn; eer Kardinal adn azna alrsa, lmn kesindir; fakat, yazdm sayfay Kardinale okutursan, yaamn kurtarrsn. Her ey kusursuz oldu. Kardinal, korkudan byklenmedi. Kendisiyle grmek istiyen halk tabakasndan bir kadnn, huzuruna yz rtl olarak kmasna, elleri bal bulunmak kouluyla izin verdi. Dkkanc kadn, byk adamn huzuruna bu durumda karld. Kardinal, yeil uha rtl, ok byk bir masann banda oturuyordu.

Kardinal, dua kitabn, iinde gizli bir zehir bulunur korkusuyla, yznden ok uzakta tutarak okudu. Sonra kadna geri verdi ve kendisini izlettirmedi. Vanina, nn yanndan ayrldktan sonra, krk dakikaya varmadan eski oda hizmetisinin geri dndn grerek Missirilli'nin artk tamamen kendisinin olduu dncesiyle, onun yanna dnd. Carabinierelerin hi uramad sokaklarda birliklerin dolat grlyordu. - Eer beni dinlersen, diye ekledi, hemen San Nicola'ya gidelim. Missirilli raz oldu. Gen prensesin arabasnn bulunduu noktaya kadar yaya gittiler. Araba, prensesin, bol maal ve sk azl srda olan nedimesiyle birlikte, kentten yarm fersah tede bekliyordu. San Nicola atosuna geldikten sonra, Vanina, yapt garip giriimin aknl iinde, na kar daha sevdal grnd. Fakat ona aktan sz ederken, komedi oynadn sanyordu. Bir gn nce, ihaneti srasnda, vicdan azabn unutmutu. An kollaryla sararken, kendi kendine yle dnyordu: - Ona sylenebilecek bir szck var ki syler sylemez, o dakikada ve sonsuza dek benden nefret edecek. Gece yars, Vanina'nn hizmetilerinden biri, birdenbire onun odasna girdi. Bu adamn da bir Carbonaro olduunu prenses bilmiyordu. Demek ki, Missirilli'nin, bu gibi ayrntlar hakknda bile kendisinden gizli tuttuu eyler vard. rperdi. Bu adam, o gece, Forli'de, on dokuz Carbonaronun evlerinin kuatldn, kendilerini de toplantdan dndkleri srada tutukladklarn, Missirilli'ye haber vermeye gelmiti. Dokuz Carbonaro, gafil avlanm olmakla birlikte, kamt. Carabiniereler on tanesini kalenin hapisanesine gtrmt. Oraya girerken ilerinden biri, kendini ok derin bir kuyuya atm ve lmt. Vanina kendini kaybetti. Bereket versin ki, Pietro farkna varmad; yoksa, suunu gzlerinden okuyabilecekti. Hizmeti ekledi: - u anda, Forli garnizonu, btn sokaklarda dizi oluturmu. Her er, yanndakiyle konuacak kadar birbirine yakn. Halk, kardan karya, ancak subaylarn bulunduu noktalardan geebiliyor. Hizmeti odadan ktktan sonra, Pietro ancak bir saniye dnceye dald, sonra: - imdilik yapacak bir ey yok, dedi. Vanina, lecek gibi oluyor, nn baklar karsnda titriyordu. Pietro: - Bu olaanst halinizin sebebi nedir? diye sordu. Sonra, baka konu at ve ona artk bakmad. Gn ortasna doru, Vanina, ona u soruyu soracak oldu. - Bir ocak daha ortaya karld; sanrm, bir sre iin rahat edersiniz deil mi? Missirilli, gen kz rperten bir glle: - Pek rahat edeceim, diye yantlad. Vanina, belki cizvitlerin hafiyesi olan kasaba papazn ziyaret etmek zorundayd, oraya gitti. Saat yedide akam yemei iin dndnde, nn sakl bulunduu kk oday bo buldu. Kendinden gemi bir durumda, evi batan aa dolaarak onu arad; hibir yerde yoktu. Umutsuz bir halde, yine o kk odaya geldi. Ancak o zaman gzne bir pusula iliti. Okudu: "Kardinale teslim olmaya gidiyorum; davamzdan umudumu kestim; Tanr bizimle birlikte deil. Bize kim ihanet etti? Her halde, kendini kuyuya atan alak olacak. Madem ki, yaamm zavall talya iin gereksizdir, arkadalarmn, yalnzca benim tutuklanmadm grerek, kendilerini ele verenin ben olduumu sanmalarn istemem. Elveda. Eer beni seviyorsanz, cm alnz. Bize ihanet eden alak, babam da olsa, onu yok ediniz..." Vanina, yar baygn ve en korkun bir ykma gmlm bir durumda oraya kt. Tek kelime syleyemiyordu; gzleri kuruydu ve yanyordu. Sonunda diz st kt: - Ey yce Tanrm! diye haykrd. Sz veriyorum, ihanet eden ala cezalandracam. Fakat, daha nce, Pietro'yu zgr braktrmak gerek.

Bir saat sonra, Roma'ya doru yola kt. Babas, oktan beri, srarla onu aryordu. O yokken, prens Livio Savelli ile evliini hazrlamt. Vanina gelir gelmez, babas, titreyerek ona bundan sz etti. Daha ilk szckte onun raz olduunu hayretle grd. Ayn akam, Kontes Vitteleschi'nin evinde, don Livio'yu resmen kendisine tantt; Vanina, prensle uzun uzadya konutu. Prens, genlerin en yakklsyd ve en gzel atlara sahipti. Fakat, ok zeki olduu bilinmekle birlikte, yle hafifmerep yaradll tannmt ki hkmet kendisinden asla kukulanmyordu. Vanina nce onun akln almakla, kendisini kusursuz bir gizli grevli haline getireceini dnd. Prens, Roma valisi ve gvenlik bakan monsenyr Savelli Catanzara'nn yeeni olduu iin casuslarn onu izlemeye cesaret edemeyeceklerini dnyordu. Vanina, sevimli don Livio'ya, birka gn ok iyi davrandktan sonra, onun, kendisine asla koca olamyacan syledi. Kendince, onu ok hafifmerep buluyordu. - ocuk kafal olmasaydnz, dedi, amcanzn memurlar sizden hibir ey gizlemezlerdi. rnein, son kez Forli'de ortaya kan Carbonarolar hakknda ne karar verilecek? Don Livio, iki gn sonra gelip ona, Forli'de yakalanan btn Carbonarolarn kam olduklarn haber verdi. Vanina, iri siyah gzleriyle ona bakt, dudaklarnda en derin aalamay anlatan ac bir glmseme belirdi ve o akam, onunla konumaya tenezzl etmedi. Daha ertesi gn, don Livio, birincisinde kendisini aldatm olduklarn, kzararak aklad: - Fakat, dedi, amcamn odasnn bir anahtarn buldum. Orada bulduum belgeden, en gzde kardinallerle bapapazlardan oluan bir komisyonun gizli bir oturuma baladn ve bu oturumda Carbonarolar, Ravenna'da m yoksa Roma'da m yarglamann uygun olaca sorununu grtklerini rendim. Forli'de yakalanan Carbonarolar ve teslim olmak sersemliinde bulunan Missirilli adndaki bakanlar, u anda San Leo atosunda tutuklu bulunuyorlar. Bu sersemlik szcn duyunca, Vanina, prensi olanca gcyle imdikledi. - Resmi belgeleri kendim grmek ve amcanzn odasna sizinle birlikte girmek isterim, dedi, siz yanl okumu olacaksnz. Bu sz zerine don Livio rperdi; Vanina, kendisinden, neredeyse olanaksz bir ey istiyordu; fakat bu gen kzn garip zekas, akn artryordu. Birka gn sonra, Vanina, erkek klna girmi olduu ve srtnda, Casa Savelli niformas bulunduu halde, gvenlik bakannn en gizli belgeleri arasnda yarm saat vakit geirmeyi baarmt. Sank Pietro Missirilli'ye ait gndelik raporu ele geirdii zaman, derin bir honutluk hareketi yapt. Bu kad tutarken elleri titriyordu. O ad okurken baylmasna ramak kald. Roma valisinin sarayndan karken, Vanina, don Livio'ya, kendisini pmeye sz vermiti. - Size uyguladm snavlarda baarl oluyorsunuz, dedi. Bu szden sonra, gen prens Vanina'ya ho grnmek iin gerekirse, Vatikan' atee verirdi. O akam Fransz elisinin konanda balo vard; Vanina ok dansetti ve hemen hemen yalnzca onunla dansetti. Don Livio, mutluluundan sarho bir haldeydi. Onu dnmekten alkoymak gerekiyordu. Bir gn Vanina, prense: - Babamn bazen garip huylar vardr, dedi, bu sabah, adamlarndan ikisini kovdu. Bana gelip aladlar. Bir tanesi, Roma valisi amcanzn yanna girmek istiyordu. teki, Franszlarn yannda topu erlii yapm; Sant'Angelo atosunda almak istiyor. Gen prens, hemen: - kisini de yanma alyorum, dedi. Vanina, gururlu bir tavrla sordu: - Ben sizden bunu mu istiyorum? Size, o zavall adamlarn ricalarn aynen tekrar ediyorum; istedikleri neyse, kendilerine o verilmelidir, baka ey deil. Bundan g bir ey olamazd. Monsenyr Catanzara ciddi bir adamd, evine kendisinin iyi tand insanlardan baka kimseyi kabul etmezdi. Vanina, grnte, zevkin her trlsyle dolu bir yaam ortasnda, vicdan azabyla kvranyordu. ok zavallyd. Olaylarn yaval onu ldryordu. Babasnn vekilharc (konaklarda harcama ileriyle grevli olan), kendisine para salamt. Babasnn evinden ayrlp nn kan gerekletirmek iin Romagna'ya gitse acaba nasl olurdu? Bu dnce ne kadar sama

olursa olsun, Vanina bunu tam uygulayacakt ki bir raslant ona acd. Don Livio, kendisine: - Missirilli'nin ocana bal on Carbonaro, Roma'ya getirilecek, hkm giydikten sonra, Romagna'da idam edilecekler. Amcam, bu akam papadan bu izni ald. Roma'da, bu srr bilen, sizinle benden baka kimse yok. Honut kaldnz m? dedi. Vanina: - Adam olmaya balyorsunuz, diye yantlad; bana bir portrenizi armaan edin. Missirilli'nin Roma'ya gelecei gnden bir gn nce, Vanina szde bir nedenle Citt Castellano'ya gitti. Romagna'dan Roma'ya getirilen Carbonarolar bu kent hapishanesinde yatryorlard. Sabahleyin, Missirilli'yi, hapishaneden karrlarken grd. Tek bana bir arabaya zincirle balanmt. Benzi sapsar grnyordu; fakat cesaretini asla kaybetmemi gibiydi. Yal bir kadn, ona bir demet meneke att. Missirilli glerek teekkr etti. Vanina, n grmt; btn dnceleri dirilir gibi oldu. Kendisine yeniden bir cesaret geldi. Vanina, ok nceden, nn hapsedildii Sant'Angelo atosunun papaz olan rahip Cari'yi gzel bir dereceye ykseltmi, gnah kartmak iin de, bu iyi kalpli papaz semiti. Roma'da, valinin yeeni bir prensese, gnah kartc papaz grevi grmek az ey deildir. Forli Carbonarolarnn davas uzun srmedi. Ar parti, bunlarn Roma'ya gelmelerine engel olamad iin bunun cn almak zere, sanklar yarglayacak olan komisyona ye olarak, en hrsl ruhani bakanlar seti. Bu komisyona gvenlik bakan bakanlk etti. Carbonarolar hakkndaki yasa aktr. Forli Carbonarolar hibir umut besliyemezlerdi. Bununla birlikte, yaamlarn savunmak iin her trl kaamakl yola bavurdular. Yarglar, onlar yalnzca lme mahkum etmekle kalmad; birou, ellerinin kesilmesi gibi korkun ikencelerden yana grndler. Ulaabilecei kadar yksee ulam gvenlik bakannn (bu yere ykseldikten sonra oradan ayrlann ekilip gitmekten baka ii kalmaz) el kesilmesine hi gereksinimi yoktu. Mahkeme kararn papaya gtrd zaman, btn mahkumlarn cezasn birka yl hapse evirtti. Yalnzca Pietro Missirilli ayr tutuldu. Bakan, bu delikanly, ar uta ve tehlikeli gryordu; aslnda, Pietro, yukarda szn ettiimiz iki carabinierenin ldrlmesinden dolay lme mahkum edilmiti. Vanina, mahkemenin kararyla cezalarn hapse evrilmesi durumunu, bakan, papann katndan ayrldktan pek az sonra haber ald. Ertesi gn, monsenyr Catanzara, gece yarsna doru sarayna dnd zaman oda hizmetisini gremedi; ap kalan bakan, birka kez zili ald; sonunda sersem, yal bir hizmeti grnd. Sabr tkenen bakan, kendi kendine soyunmaya karar verdi. Kapsn kilitledi; hava ok scakt. Giysisini kard, tortop, bir sandalyenin stne att. ok hzl atlan bu giysi, sandalyenin stnden at, penceredeki muslin perdeye arpt ve orada, bir insan biimini ortaya kard. Bakan, yatana seirtti ve eline bir tabanca ald. Pencerenin nne geldii zaman bakann adamlarnn giydii kyafeti tayan pek gen bir adam, elinde tabanca olduu halde ona yaklat. Onu grnce bakan, tabancay gzne yaklatrd; ate edecekti. Gen adam glerek dedi ki: - Nasl! Monsenyr, Vanina Vanini'yi tanmadnz m? Bakan byk bir fkeyle: - Bu irkin akann anlam ne? dedi. Gen kz: - Soukkanllkla dnelim, diye yantlad. nce tabancanz dolu deil. Bakan ard ve gerekten de tabancann dolu olmadn grd; bunun zerine, yeleinin cebinden bir kama kard (1). Vanina, sevimli bir stnlk taslayarak bakana: - Oturalm, monsenyr, dedi. Ve rahat rahat bir kanepeye yerleti. Bakan: - Bari yalnz msnz? diye sordu. Vanina:

-Kesinlikle yalnzm, yemin ederim, diye yantlad. Bakan , bu szn doru olup olmadn aratrd. Odann iini dolat, her yana bakt; sonra Vanina'dan adm tede bir sandalyeye oturdu. Vanina, tatl ve sakin bir tavrla dedi ki: - Yerine belki de, dik kafal, hem kendisini hem bakalarn yok edecek yetenekte bir adam gelecek olan akll uslu bir insann yaamna kymakla ne kazanrm? Bakan can skntsyla sordu: - Ne istiyorsunuz, matmazel? Bu sahne benim hi houma gitmiyor, hem artk srmemelidir. Vanina, birdenbire, nazik davrann unutarak gururlu bir biimde: - Ekleyeceim sz, dedi, benden ok sizi ilgilendirir. Carbonaro Missirilli'nin yaamnn kurtulmas isteniyor, eer idam edilirse, ondan sonra siz bir hafta yaamayacaksnz. Btn bunlarda benim hibir karm yok. ikayet ettiiniz delilii, nce elenmek iin, sonra da bir arkadama hizmet etmek amacyla yaptm. Vanina, sonra biraz nceki arkadaa tavr taknarak srdrd: - Yaknda amcam olacak ve grne baklrsa, ailesinin orununu ok ykseltecek olan zarif bir adama hizmetim dokunmasn istedim. Bakan sakinleti. Vanina'nn gzellii bu abuk deiiklik zerinde kesinlikle etkili olmutu. Monsenyr Catanzara'nn, gzel kadnlardan holand, Roma'da bilinirdi. Vanina, gergin ipek oraplardan, krmz bir ceketten, gm srmalarla ssl, gk mavisi bir giysiden oluan Casa Savelli uaklarnn kyafetiyle ve elindeki tabancasyla, pek gzeldi. Bakan neredeyse glerek: -Gelecekteki yeenim dedi, bu yaptnz byk bir deliliktir, hem de arkas gelecektir. - Umarm , sizin gibi akll bir insan, bu srrm saklayacaktr; zellikle don Livio'ya kar. Sizi inandrmak iin de amcacm, unu syleyeyim ki eer arkadamn koruduu adamn yaamn bana balarsanz, size bir pck veririm. Vanina, Romal kadnlarn, en byk ileri baarrken aldklar bu yar akac tavrla konumay srdrerek elde tabancayla balayan bu grmeye, gen prenses, Savelli'nin amcas Roma valisine yapt bir ziyaret havas vermiti. Monseryr Catanzara, biraz sonra korkunun etkisiyle davrand sansn , byk bir kurumla geri evirmekle birlikte, Missirilli'nin yaamn kurtarmak konusunda karlaaca btn glkleri yeenine anlatmaya alyordu. Bakan bir yandan Vanina'yla tartyor, bir yandan da, odada dolayordu; minenin stnde duran bir limonata srahisini ald, bir kristal bardaa limonata doldurdu. Barda dudaklarna gtrecei srada Vanina onu elinden kapt ve bir sre elinde tuttuktan sonra, dikkatsizlikle yapm gibi, baheye drd. Biraz sonra, bakan, bir eker kutusundan, bir ikolata ald. Vanina, onu da elinden ald, glerek dedi ki: - Dikkat edin, odanzda her ey zehirlidir; nk sizi ldrmek istiyorlard. Savelli ailesine, ellerim bombo girmemek iin, gelecekteki amcamn balanmasn ben saladm. Pek aran monsenyr Catanzara yeenine teekkr etti ve Missirilli'nin yaam hakknda byk umut verdi. Vanina: - Anlatk, diye haykrd; kant da , ite bu dl! Byle diyerek onu pt. Bakan dl ald. - unu bilmelisiniz ki sevgili Vanina, diye ekledi, ben kandan holanmam. Aslnda, size pek yal grnmeme karn, daha gencim ve bugn dklen kann, leke brakabilecei bir zamana kadar yaayabilirim. Monseryr Caranzara, Vanina'yla, bahesinin kk kapsna kadar birlikte gittii zaman saat ikiyi alyordu. Daha ertesi gn, bakan, yapaca giriimden dolay olduka kararsz bir halde papann huzuruna kt zaman, papa kendisine: - Her eyden nce, sizden bir ricam var, dedi. u Forli Carbonarolarndan bir tanesi var ki, idama mahkum olarak kald; dndke uykum kayor. Bu adam kurtarmak lazm. Bakan, papann kendi tarafn tuttuunu grnce, epeyce kar kt, sonunda , bir yazl

buyruk hazrlad ve papa, usul olmad halde imzalad. Vanina, ann balanmasn belki salayabileceini; fakat onu, zehirlemeye kalkacaklarn dnmt. Bir gn nce, Missirilli'ye, gnahn kartan rahip Cari, birka paket gemici peksimeti vermi, devlet tarafndan verilen yemeklere el srmemesi iin onu uyarmt. Vanina, sonradan, Forli Carbonarolarnn, San Leo atosuna gtrleceklerini renince, Missirilli'yi, Citt Castellano'dan getii srada grmek istedi; tutuklulardan yirmi drt saat nce o kente vard; kendisinden birka gn nce gelmi olan rahip Cari'yi orada buldu. Rahip, Missirilli'nin gece yars, hapishane kilisesinde, ayin dinlemesi iin, zindancdan izin almt. Daha da ileri gittiler. Eer Missirilli, kollaryla bacaklarnn bir zincirle balanmasna raz olursa, zindanc, kilisenin kapsna doru gerileyecek, yalnzca sorumlu olduu tutukluyu uzaktan grebilecek biimde duracak, fakat ne sylediini iitmeyecekti. Vanina'nn sonunu belirleyecek olan gn sonunda geldi. Vanina, daha sabahtan hapishane kilisesine kapand. O uzun gn boyunca, kafasn ne dnceler altst etmemiti! Missirilli, kendisini balayacak kadar seviyor muydu acaba? Ocann toplantsn ihbar etmi, fakat onun yaamn kurtarmt. Burkulan ruhunda, saduyu galip gelince, Vanina, onun, kendisiyle birlikte talya'dan ayrlmay kabul edeceini umuyordu. Vanina, gnah ilediyse, bunu aknn gcnden dolay yapmt. Saat drd ald srada, uzakta carabiniere atlarnn kaldrmlara arapan nal seslerini duydu. Bu nal seslerinden her biri, kalbinde yanklar yapyor gibiydi. Biraz sonra, tutuklular tayan arabalarn grltsn iitti. Arabalar, hapishanenin nndeki kk alanda durdu; Vanina, iki carabinierenin, Missirili'yi kaldrdklarn grd. O ayr bir arabada yalnzd ve zincirlerle yle balanmt ki, kmldayamyordu. Gzleri yala dolarak "Hi olmazsa yayor, diye dnd, henz zehirlememiler!" Ac ve rktc bir geceydi; ok yksee yerletirilmi olan ve zindancnn yan esirgedii mihrap kandili, karanlk kiliseyi tek bana aydnlatyordu. Vanina'nn gzleri, bitiik hapishanede len, Ortaan baz byk senyrlerine ait mezarlar zerinde dolayordu. Bunlarn heykelleri yrtc bir grnm oluturuyordu. oktan beri, btn grltler kesilmiti. Vanina, kara dncelerine dalmt. Saat on ikiyi aldktan biraz sonra, bir yarasann uuu gibi hafif bir grlt iittiini sand. Yrmek istedi, baygn bir halde mihrabn parmaklna dt. Ayn saniyede, geldiklerini iitmedii iki glge, ta yanbanda belirdi. Bunlardan biri zindanc, teki, kundaa sarlrcasna zincirlere vurulmu olan Missirilli'ydi. Zindanc bir fenerin kapan at ve feneri, mihrabn parmaklna, Vanina'nn yanna, tutuklusunu iyice grebilecek biimde koydu. Sonra, geriye, kapnn yanna ekildi. Zindanc uzaklar uzaklamaz Vanina, Missirilli'nin boynuna sarld. Onu kollarnn arasnda skarken, yalnzca, souk ve sivri zincirlerin temasn duyuyordu. Bu zincirlere onu kim balad? diye dnd. An kucaklamaktan hibir zevk duymad. Bu acy, daha gl bir ac izledi. Missirilli onu o kadar souk karlamt ki bir an nn, suunu anlad sansna kapld. Sonunda Missirilli: - Sevgilim, dedi, bana kar beslediiniz aka acyorum. Onu size esinleyen stn nitelii bouna aryorum, bulamyorum. Bana inann, dinsel inanlara dnelim ve bir zamanlar doru yolu yitirmemize neden olan dleri unutalm. Ben sizin olamam. Giriimlerimi kovalayan srekli felaket, belki, benim srekli yaadm byk gnahtan ileri gelmitir. Yalnzca, insan eliyle alnan nlemler ve saknmann gereini bile dnsek; o uursuz Forli gecesi, ben de arkadalarmla birlikte niin tutuklanmadm? Tehlike annda niin grev banda deildim? Yokluum niin en acmasz kukulara yer verdi? nk, talya'nn zgrlnden baka bir sevdaya kaplmtm. Vanina, Missirilli'deki deiikliin kendisinde uyandrd aknlktan kurtulamyordu. Akt, hissedilir derecede zayflam olmamakla birlikte, otuz yalarnda grnyordu. Vanina, bu deiiklii, onun, hapishanede urad kt davranlara balad, alamaya balad: - Ah! dedi, zindanclar, sana iyi davranacaklarna ne ok sz vermilerdi.

Oysaki, lm yaklatka, talya'nn zgrl urunda duyduu tutkuyla uzlaabilen btn dinsel inanlar, gen Carbonaronun yreinde yeniden canlanmt. Vanina, nda grd alacak deiikliin, bedeninin karlat kt uygulamalardan kaynaklanmadn ve yalnzca manevi bir ey olduunu, yava yava anlad. Son dereceye vardn sand acs bundan dolay daha da artt. Missirilli susuyordu. Vanina, hkrklardan boulacak gibiydi. Delikanl, kendisinin de bir para zldn gsteren bir tavrla: Yeryznde bir ey sevecek olsaydm, bu siz olurdunuz Vanina, dedi. Fakat Tanrya kr, hayatta bir tek amacm var. Ya hapishanede ya da talya'y zgrle kavuturmaya alrken leceim. Yine bir sessizlik oldu, Vanina, elbette, konumuyordu. Konumak iin bo yere urayordu. Missirilli ekledi: - Grev acmaszdr, sevgilim; fakat, onun yerine getirilmesinde bir para sknt olmasayd, kahramanlk nerede kalrd? Beni bir daha grme giriiminde bulunmayacanza sz verin. ok sk balanm zincirinin izin verdii lde, bileiyle ufak bir hareket yaparak parmaklarn Vanina'ya uzatt: - Sevmi olduunuz erkein size bir t vermesine izin verirseniz, dedi, babanzn size setii stn nitelikli erkee, akll uslu varn. Ona, can skc hibir sr vermeyin. Fakat, dier yandan, beni de asla grmeye kalkmayn. Bundan byle, birbirimize yabanc olalm. Yurt hizmetine, ok byk bir para harcadnz; eer lkemiz zalimlerin elinden kurtulursa, o para, size millet mal olarak aynen geri verilecektir. Vanina sersemlemiti, Pietro kendisiyle konuurken, gz yalnzca, yurt adn and zaman prldamt. Sonunda gurur, gen prensesin yardmna yetiti. Yanna, elmaslar ve kk trpler almt. Missirilli'yi yantlamadan bunlar kendisine uzatt. Delikanl: - Grev olarak kabul ediyorum, dedi. nk, kama arelerini aramam gerek. Fakat, yeni iyilikleriniz karsnda and iiyorum, sizi bir daha asla grmeyeceim. Elveda, Vanina. Bana kesinlikle mektup yazmayacanz, beni grmeye asla kalkmayacanz iin sz verin; beni, yurda brakn, ben sizin iin artk lmm. Elveda! Vanina byk fkeyle: - Hayr, dedi, sana olan akmdan dolay yaptm ii bilmeni istiyorum. O zaman, Vanina, Missirilli'nin, San Nicola atosundan ayrlp Kardinale teslim olmaya gittii andan balayarak yapt btn giriimleri ona anlatt. Anlattklar bitince: - Btn bunlar bir ey deil, dedi, senin aknla, daha fazla bir ey yaptm. Sonra, ihanetini anlatt: Pietro, fke iinde, onun stne atld: - Ah! canavar! diye haykrd. Zincirleriyle vurarak onu ldrmeye alyordu. lk l iitip yetien zindanc olmasayd, bu amacna da erecekti. Zindanc Missirilli'yi yakalad. O, zincirlerinin izin verdii kadar uzanarak, trpleri ve elmaslar, Vanina'ya frlatt: - Al, canavar, sana hibir ey borlu olmak istemem dedi ve hzla uzaklat. Vanina, bitkin bir halde kald. Roma'ya geri dnd. Prens don Livio Savelli ile evlendiini gazeteler yazyor.