Etnik Temizlik ve Ekonominin Trklemesi Sait ETNOLU II.

Mahmutun Hayriye Tccarlar ferman[1] ile ekonomik aktr olarak sahneye kartlmaya allan mslman Trkn, II. Jntrk/Kemalist iktidar dnemindeki cisimlemesini eitli vehelerden inceleyen Murat Koraltrk Erken cumhuriyet dneminde Ekonominin Trkletirilmesi[2] adl almas ile gayrimslimlerin ekonomik yaamdan yasalara aykr zor ve insanlk d sert nlemlerle kaznmasn ve yerine mslman-Trkn geirilmesini ok net bir ekilde dile getirir. II. Hamid dneminde uygulamaya konulan Birlik ve Selamet Projesi ile mmet tarifinden dlanan gayrimslimler iin selamet bir daha geri gelmemek zere ortadan kaldrlma srecinin son halkas olan Kemalist dnem uygulamalar Koraltrkn almasnda zl bir ekilde ortaya konulmaktadr. Hamidin mmet tarifinde yer almayanlar Kemalist dnemde de vatanda tarifi iinde yer almayacaklardr. Her trl zor ve iddetle tarihsel topraklarndan kaznan bu unsurlar giderken geride braktklar ekonomik deerler Mslman-Trkler tarafndan el konulurken, igc piyasasndan da dlanan bu unsurlarn yerine de Mslman-Trk unsurlar yerletirilmektedir. Zaten ttihatlar (1. Jntrk) da dahil olmak zere tm Osmanl ynetici snfnn imparatorluu bir arada tutabilmek iin gelitirdii tm dnceler daima hakim etnisitenin tartmasz egemenlii olarak anlalmtr. Millet -i Osmaniye terkibinin ak karl Trktr.[3] Dier unsurlar dlanr. Bu dlama Kemalist iktidar srecinde billurlar.[4] Koraltrk, bu billurlamay balk halinde ve on iki alt balktaki rnek olaylarla eitli ynleriyle inceler: G ve ekonominin Trkletirilmesi, Sermayenin Trkletirilmesi, gc ve mesleklerin Trkletirilmesi. Koraltrk, inceledii rnek olaylar bir yap-bozun paralar gibi birletirerek btn fotoraflarken, rnek olaylarla resmettii bu sre, iktidar adna yaanan insanlk d uygulamalarn istisnai tedbirler olmadn gayrimslimlere kar uygulamalarn kklerini, Ayhan Aktarn deyimiyle uygulamalarn soyaacn gzler nne seriyor. ncelemede milli ktisat yerine Ekonominin Trkletirilmesi terimi tercih edilmitir. Koraltrkn tercihini incelemeye sunuu ile katkda bulunan Ayhan Aktar u kelimelerle zetler: Bir bakma, Milli ktisat kavram ttihatlarn ve onlarn devam olan Kemalistlerin kendi ekonomik tercihlerini simgeleyen yansz veya kanser terminolojisi ile izah edersek selim bir kavramdr. Kavramn habis ve ykc taraf ilk anda kendini ele vermez, ilk bakta, milli iktisat politikalarnn anti-emperyalist ve yabanc sermayeye kar zellikleri dikkat eker. Aznlk mensubu tccara ve reticiye kar bir ayrmclk ieren boyutu gze arpmayabilir. Ekonominin Trkletirilmesi kavram ise akademik anlamda doru bir kavramdr. Cumhuriyet tarihi iinde aznlk mensuplarnn ekonomik hayattan tasfiye olmalarna yol aan yasal veya yasa d tm tedbirlerin toplamn ifade eder. Eer yaanan srecin adn koymak istersek, ekonominin Trkletirilmesi doru, tarafsz ve bilimsel bir adlandrma olacaktr.

Aktar, ayrca Ziya Gkalpn Yeni Hayat ve Yeni kymetler adl makalesinden rnekler vererek, tasfiye/kazma srecinin ideolojik temelini vurgular: Ziya Gkalp, Trkiyedeki gayrimslimleri Latin Amerika tipi komprador burjuvazi[5] tipinde bir ekonomik rgtlenme modeli iinde grmekte ve ayn zamanda dini bir ayrm olan Mslim-gayrimslim ayrmnn, dinsel olmaktan te kltrel farkllklar dzeyinde de ele alnmasn gerektiinin altn izmektedir. Ksacas, Trkletirme politikalarnn temeli, kltrel plandaki farkllklarn da bir grubun tasfiyesi ile birlikte ortadan kaldrlmas ve Mslman Trk unsurun egemenlii altnda yeknesak, homojen ve etnik-dini bakmdan birbirine benzer bireylerden oluan bir toplum yaratlmasdr.Murat Koraltrkn bu kitapta yan yana getirdii yazlarn dikkatli bir biimde okuduumuz zaman, Cumhuriyetin ilk yllarnda ekonominin Trkletirilmesi srecinde siyasi iktidarn kendi yurttalarna kar uygulam olduu politikalarn ayn zamanda nfusun homojenletirilmesi amacn da tadn gryoruz. Hedef, uzun vadede esas olarak Mslman-Trk unsurun egemenlii altnda ileyen bir ekonomik dzen yaratmaktr. Osmanlda, Mslmanlar brokratik burjuvaziyi olutururken aznlklar da ticaret burjuvazisini oluturmas ve ayr kutuplara dmeleri, 1908 Jn-Trk Burjuva Devriminin tuhafldr, bundan sonraki tarih bu garabetin ortadan kaldrlmasnn tarihi olacaktr. Trk brokratik burjuvazisi devrimi yaptnda, ittifak kuraca yerli ticaret ve sanayi burjuvazisi yoktur, milliler burjuva devrimini yaparken, burjuvalar gayri millidir, milli unsurlardan olumamaktadr (burada meruiyetini Batda ya da Batclkta arayan brokratik burjuvazinin ne kadar milli olabileceini tartmyoruz!). Trk burjuva devrimi, dier burjuva devrimlerinde olduu gibi ittifak kuraca milli unsurlardan oluan milli burjuvazisi olamadndan bunu kendi eliyle yetitirecek yani ksaca Brokratik burjuvazi Gayrimslim burjuvaziyi yok ederek yerine kendi geerek iktidarn tehdit edebilecek bir unsuru ortadan kaldracaktr.[6] Ksaca Mslman-Trk brokratik burjuvazi ticaret ve sanayi burjuvazisine dnecektir. Koraltrkn almasnda uygulamalarn iktidara ynelik yzn aka grebilmekteyiz. Brokratik burjuvazinin iktidarna tehdit olarak grd Gayrimslim ticaret ve sanayi burjuvazisini sre iinde etkisizletirerek yok etmesi bir iktidar mcadelesi olup, dnemin sosyal formasyonuna denk gelir. Bu bakmdan Mslman-Trk unsurun egemenlii altnda ileyen ekonomik dzen bir sonutur. Bu sonu devletin nitelii ile ilgilidir. Bu nedenle devletin niteliini, politik kertenin nemini, ynetici politik snfn ideolojisini dikkate almayan tahlillerin bir kymet-i harbiyesi olamaz. Bu tr bir yaklam veya yok sayma da, kanlmaz olarak 1. ve 2. Sava srasnda retim ve datm zincirinin dinamitleyen 1915 Soykrm ve Varlk Vergisi uygulamalarnn ekonomik akl dln ve yok ediciliini anlamaya imkn vermez. Zira sistem hakknda btnleyici bir anlayn yokluunda, sisteme ve/veya onun kimi vehelerine dair tahlillerin inandrcl tartmaldr. Tabi bizzat bu uygulamalarn misyonu ve ilevi de[7] Marxn nl eseri Kapitalin birinci cildinin birinci blmnn bal meta fetiizmidir. Bununla Marx kapitalist toplumun srrn aa karmak istemitir. O sr, kapitalizmin ekonomiye dayanmas, ekonominin de tm dier sosyal veheleri belirlemesi, sosyal formasyonda asl belirleyici olann ekonomik kerte olmasyla ilgilidir. Eer biri haraca dayal pre-kapitalist retim tarzyla ilgili bir kitap yazmaya girimi olsayd, eserin ad Kapital yerine iktidar, birinci blmn bal da Meta fetiizmi yerine ktidar fetiizmi olurdu.[8] Samir Aminin bu tespiti son derecede nemlidir ve nasl burjuva toplumu ekonomik belirleyicilie dayanyorsa, pre-kapitalist dnemin Avrupa dndaki snfl toplumlar da

bal bana bir ekonomik rol stlenmi bulunan devletin (siyasal kertenin) belirleyiciliine dayanyordu. yleyse pre-kapitalist dnemin toplumlarnn ve/veya onun kalntlarnn anlalmas iin siyasal vehenin anlalmas, haraca dayal sosyal formasyonun srrnn aa karlmasnn nkouludur. Meta fetiizmiyle ilgili olarak Marx, lk bakta meta, ok nemsiz ve kolayca anlalr bir ey gibi gelir. Oysa metann tahlili, aslnda onun metafizik incelikler ve teolojik sslerle dolu pek garip bir ey olduunu gstermitir[9] diyor. Marxn bu saptamasn hatrlatan Fikret Bakaya, Trkiyedeki iktidarn yapsna, iktidar fetiizmine dikkat ekiyor ve eski rejimle bir kopuun yaanmadn vurgular: 1923 sonrasnda Trkiyede geerli rejim, retorie ramen, imparatorluktan bir kopuun sonucu olmad iin, haraca dayal sosyal formasyona zg nitelikler, belirleyicilikler de etkili olmaya devam etti. Bugn de devam ediyor.[10] Uygulamalar bu pencereden grmek olgularn aklamalarnda ve akl ve insanlk dln aklamamza imkn verecektir. Uygulamalar iktisadi pencereden iktisadi akl erevesinden grp aklamaya almak yanltcdr. ktisadi nlemler bir iktisadi akl erevesinde alnmamtr. Zaten alnmas da bu melez iktisadi formasyon iinde dnlemezdir. Uygulamalarn iktisadi grnm altnda olmas bizi artmamaldr. Uygulamalar ve nlemler tam anlamyla iktisat ddr. ktidar tarafndan dorudan doruya gayrimslimler potansiyel tehlike olarak grlm ve ekonomi gibi nleyici yntemler ile, askerlik hizmeti gibi cezai tedbirler araclyla onlar bertaraf etmek gerekmitir. Burada unu bir kez daha belirtmekte fayda var: o dnemde askerlik rejim kartlarn cezalandrmak ya da caydrmak iin devletin elinde en gl silah gibi alglanmaktadr.[11] Bu bakmdan ekonominin Trklemesini bir sonu olarak dnmemiz gerekir. Brokratik burjuvazi iktidar adna kendisine rakip olabilecek her eyi yok etmekte bir an bile tereddt etmeyecektir. Rejimde bir kopuun yaanmamas 1. Jntrk dneminde yarm kalan iler 2. Jntrk dnemin ana politikas olarak uygulamaya konulur. Ksaca Osmanlnn d fetihlerden gelen alkanlyla, i fetihle Holocaust iin Taner Akamn kulland kavram dn[12] alp ifade edersek bu kez ana evini ziyaret etmitir. unun altn izmekte yarar var; Osmanl yneticileri hibir ekilde gayrimslimleri vatanda olarak grmemi, haklarn tanmamtr. Ki ardllar da ayn tavr gnmze kadar srdreceklerdir. Osmanl Millet Nizamnamesi skdarn tesine gitmez. Osmanl Meclis-i Mebusannda her dinden ve milliyetten ye varken, Ankarada toplanan ilk meclise (kendilerini destekleyen gayrimslim kiiler olmasna ramen) hi gayrimslim yenin arlmadn da belirtelim. Meclis sadece Mslmanlara aktr. Kemalistler bandan itibaren gayrimslimleri yurtta olarak grmemektedirler. Rza Nur, Lozanda mbadele frsat ktnda tm Gayrimslimleri lke dna srmek istemise de bunlar kabul edecek lke bulamam olduunu esefle ifade etmektedir. Bu bakmdan bnyesine yabanc sayd unsurlar yok etmek gayet doal bir eymi gibi alglanr. Bu bakmdan, Mslman-Trk sermayenin oluturulmasnn bu hukuk, ahlak ve insanlk d bir sre olarak gerekletirilmesinin sonularndan biri de bu uygulamalarn blme de etki eden bir ahlak dlk elik ediyor. Koraltrk, etnik temizlik politikas ve Gayri Mslim anasrn bu corafyadan kaznmasna dair uygulamalarn srekliliini [E]rken Cumhuriyet dneminde ekonominin Trkletirilmesi uygulamalarnn benzerlerine kinci Merutiyet dneminde de rastlanr. ttihatlar-Kemalistler veya kinci Merutiyet-erken Cumhuriyet dnemleri arasnda genel

olarak iktisat politikalar asndan bakldnda gzlemlenen srekliliin ekonomiyi Trkletirme balamnda da gzlemlendiini ifade etmek gerekir [E]rken cumhuriyet dneminde, ikinci Merutiyet dneminde ulalan hedeflerden daha byne ulald sylenebilir. Szleriyle ifade ederken, sistematik politikann nemli anlarn ve bu uzun sre iindeki nemli krlma noktalarna iaret eder: Yitirilen topraklardan g eden Mslman nfusun iskn, 1915te Ermeni nfusun tehciri ve 1923te Trk-Yunan nfus mbadelesi gibi giriimler Trkiye nfusunun etnik ve dinsel kompozisyonunda nemli deiiklikler yaratt. 1912de gayrimslimlerin bugnk Trkiye snrlar dhilinde yaayan nfus iindeki oran %20 iken, yaanan savalar ve gler sonrasnda Cumhuriyet dneminin ilk nfus saym olan 1927 saym sonucuna gre, Hristiyanlarn lke nfusu iindeki pay %2,64e geriledi. Gayrimslim nfusun sayca ve oranca azalmasna karn, kalanlar ncelikle Trkiyeyi terk etmeye zorlayan, kalacaklar ise iyice etkisiz klacak demografi mhendislii uygulamalarna bavuruldu. Gayrimslimleri bask, sindirme ve yldrma ile gzlerini korkutarak lkeyi terk etmeye zorlayan ve iddeti de kapsayan bu tr olaylarn en bilinenleri, 1934 Trakya Olaylar ve 1955 6-7 Eyll Olaylardr. Her trl zor kullanmna karn Trkiyede yaamay srdrmek isteyen gayrimslimler Vatanda Trke Konu! kampanyasve Varlk Vergisi uygulamas gibi kltrel ve ekonomik Trkletirme uygulamalarna maruz kaldlar. ncelemesine Osmanlnn son dnem politika ve uygulamalarnn zetlenmesiyle balayan Koraltrk, bu uygulamann sonularn zetler: Dou Trakya ve Bat Anadoluda yaayan Rumlar, ttihat ve Terakki Cemiyetinin yerel rgtleri ve Tekilat- Mahsusann ortak operasyonu ile Yunanistana ge zorland[13] Osmanl devleti, birinci Dnya Sava srasnda gayrimslim unsurlata kar geni apl bir tehcir uygulad. Bu uygulamann yasal temelini 27 Mays 1915 tarihli tehcir kanunu oluturdu. Buna gre sahillerdeki Rum kylleri i blgelere yerletirildi. Ermeni tehciri ise hazrlanan ayr bir talimatname erevesinde gerekletirildi. Bir dier gayrimslim unsur olan Yahudiler, youn olarak bulunduklar Filistinden ihra edildiler. Dier gayrimslim unsurlardan Nasturiler, Sryaniler ve Keldaniler de tehcir edildiler Gidenlerin sahip olduklar servetin el deitirmesi de hedefti. Tehcir edilen Ermenilerin braktklar mallara ilikin olarak 26 Eyll 1915te bir kanun kt. Rum mallarna ilikin ise 21 ubat 1916 tarihli bir talimatname hazrland Ayn zamanda braklan mallar milli iktisat anlayna uygun olarak el deitirdi. Koraltrkn alntlad Ahmet Refik Altnay szleri srecin veciz zeti gibidir: ttihatlar da kendilerine muhalif muharrirleri ldrrler. Rumlar ve Ermenileri de ayn felakete duar eylemeyi dnrlerdi. Boykotajlar, milli ticaretler bu dncenin mukaddimesi gibiydi Fakat milli ticaret, Trk unsurunun saadetine medar olmaktan ziyade felaketini hazrlamt. Cemiyet mntesiblerinin ticarete atlmas ise artk mnakaalarda, mzayedelerde ortaklklar vcude getiriyor, zavall millet harbin en ac felaketleri iinde kesesini boaltmak mecburiyetinde bulunuyordu. Bu olguyu Talat da yalanlamaz: Anadoluda milli irketler tarafndan ynetildii iin milli bir servet oluturan, servet birikmesine ramen gerektii gibi gelimeyen ve normal bir ekilde uygulanmayan bu teebbsler, eitli itiraz ve eletirilere yol amtr. Vatandalara refah salama ilkesini, [Esnaf dernekleri] kurucularnn -dolaysyla bile olsa- hibir kar dnmemeleri pekitiriyordu. Ancak sonralar ayn ilke sayesinde kimi kiilerin yakn akrabalar ve dostlar, ticaretle hibir ilikileri olmad halde, byk servetler elde ettiler ve bu da halkn btn gvenini sarst. ok dikkat ekmeyen ve fazla zerinde durulmam ve ilenmemi dlayc politikalarn nirengi noktalarn ve sylemi ele alan Koraltrk politikadaki sreklilii vurgular. Bu sylem ve uygulamalarn gelecek sreteki sert politikalarn ipulardr. Ayrca milli mcadelenin

rgtlenmesi Ermeni ve Rum tehlikesi ve bu zerine kurulmu karakteri gelecek srece yansr. Konsolos Hortonun raporunda iaret ettii gibi zmire giren ordu Ermenileri yok etmek ve bo zamanlarda da Rumlarla ilgilenmek zere belli bir plan dahilinde hareket edilir.[14] Dindala dayal etnik oulculuu veri olarak alan Milli Mcadele, Anadoluda yaayan ve ortak paydas slmiyet olan eitli etnik topluluklarn tilaf Devletleri ve bu devletlerin yardmyla Anadoluda bir Ermeni devleti kurmak ve Anadoluyu Yunanistann bir paras haline getirmek isteyen Ermeni ve Rumlarn abalarna kar bir tepki hareketidir. Milli mcadeleyi rgtleyen korku Ermeni ve Rumlarn geri gelme korkusudur. Gelecek dnem politikalar da kalanlarn/bakiyelerin yok edilmesi zerine kurulmas artc deildir. Koraltrk, Milli Mcadelenin zaman zaman itilaf Devletlerine kar syleminden daha sert bir sylemi Ermeniler ve Rumlara ynelik gelitirdii ifade edilebilir. Bu sylemde ne kan konulardan birisi Osmanl mparatorluunda gayrimslimlerin, Mslmanlarn sefaletine ramen zenginletikleri grdr.Bu syleme gre Mslmanlar askerlik hizmetini yerine getirirlerken canlarn dahi yitirirler, gayrimslimler ise sayca artma imkn bulmakta ve askerlik yerine alma hayatnda yol aldklar iin zenginlemektedirler. Kullanlan dil yaplacaklarn aynasdr. Mebuslarn meclis konumalarndan rnekler verir, Daha 1921 gibi milli mcadelenin ilk yllarnda, hristyanlarn amele taburlarnda sonulanacak askerlik serveni ile ilgili meclis grmelerinde kullanlan dil nefret syleminin rnekleridir: Ktahya Mebusu Cemil [Altay] Beye gre Millet-i slmiyenin vatann muhfaza-i istikll ve mevcudiyeti urunda hayt ve servetini feda ederken tebaa-i Osmniyeden bulunan milel-i Hristiyniyenin mdfaa-i vatan kaydndan zde bir hlde teksr-i nfs ve tezyd-i nfuza almalar vatandalk eref ve haysiyetiyle kbil-i telf olamayacandan bit-tabf i bu gibi umr- nfia ve hidemt- vataniyeye itb ekmekten bir vehile geri durmayacaklar cihetle teklf-i mezkr hakkaten bec ve yn- kabul grlmektedir. Bu neri hayat gemez ancak Milli Mcadele srasnda Ankara Hkmetinin egemen olduu topraklar zerinde yaayan gayrimslimlerin durumu zorlar. Onlara duyulan fke ve phe somut sonular dourur. 1921de Ankara Hkmeti cephe hattnda bulunan gayrimslimlerin nlem olarak cephe gerisine sevk edilmesine karar verir. Hristiyanlarn topraklarndan sklp ikinci bir srgn gerekleir. orum Mebusu Haim [Apaydn] Bey yalnzca Hristiyanlarn deil Musevilerin de bu kanun kapsamna alnmasn nerir. Sonra mzakereye geilir. Canik mebusu Nafiz [zalp] Bey milel-i Hristiynenin de Trkler gibi taht- silha alnmas ve bunlarn da knunda musarrah olduu zere, gayr- m-sellah ksmnda istihdam lzm gelir. szleriyle Hristiyanlarn silahsz bir ekilde askerlik yapmalar grn savunur. Bu gr ile gayrimslimlere kar duyulan gvensizlik bir kez daha kendini gsterir. Sonuta milli mcadele yllarna Hristiyan erkekler yk hayvan olarak geireceklerdir. Ayvalk doumlu ada Elen edebiyatnn gl kalemi lias Venezis 31328 numara olarak geirdii bu yllarn anlatt zyaam yks Esaretin Gnl Numara 31328 bu amele taburlarn resmeder. Ankara ve onun stanbuldaki temsilcileri daha Ankara hkmeti kontrol ele geirmeden stanbuldaki Gayrimslimler ile ilgili filemeler yaplmtr. 1 Kasm 1922de stanbulun fiilen Milli hkmetin eline gemesinden evvel M.M. Tekilatnn temas murahhas olarak alrken, tekilatmza girmi tccarlar ve i adamlaryla sk bir temas kurmutum. Maksadm zafer olup stanbul Milli hkmetin eline geer gemez, stanbulda Trk tccarn bir araya toplayacak bir dernek kurmakt. nce maskelenmi bir n tekilatla almaya karar

verdik. Bu tekilatn ad Trkiye ktisadi stihbarat ve Neriyat Merkezi idi. On kadar tccar biner lira ile ortak yaparak on bin lira sermayeli bir anonim irket kurmutum. irket 1922 yl Haziran banda faaliyete geti. Trk Ticaret Salnamesi adl bir eser yaynlamak bahanesiyle stanbulun btn yazhanelerine adamlarmz dolatrmakta, ne kadar TrkMslman tccar, ne kadar dierleri olduunu tespit etmekteydik. Ahmet Hamdi Baardan alntlanan bu szler, Jntrklerin politikasnn srekliliini ifade eder. Meclis konumalarndan yaplan rneklemeler, milliyetilik , rklk ve nefret sylemi arasnda salnmaktadr: Erzurum Mebusu [Mehmet] Salih [Yeilolu] Efendi, Yahudilere kar aka ayrmc, kukucu ve dlayc bir dil benimser. Salih Efendi konumasnda unlar syler: Anadoluda yaayan gayr- mslimlerden her ferd kendi rkdalarmz gibi dima hsn-i mumeleye mazhar olmulardr. Binenaleyh bunlardan hyanet edenler kendi fiillerinin cezalarn kendi elleri ile ekmilerdir. Bu Musevi Cemati-ne gelince; biz onlara onlar bize hsn-i mumele gsteren bu kavim geri memleketimiz iktisadiyt ile fazla oynadklarna memnun olmadmz hlde sknetlerinden ve sakin bir hlde vakit geirdiklerinden dolay kendilerine hsn-i mumele ediyoruz. Ancak bunlar vaktiyle spanyollar keserek, kovarak emvallerini zabt ederek ispanyadan atmlardr. Biz Trkler bir atfet olmak zere oradan kaanlar iimize aldk. Birka asrdan beri iimizde yayorlar. Yalnz bir eyi maa1-esef arz edeyim ki, efendiler, bu cemat iki asrdan beri iimizde yaad hlde kendilerini ispanyadan kovan insanlarn lisnlarn, yani, spanyolcay lisn- mder olarak kullanyorlar ve hl lisnlarn terk etmemilerdir ve Trkeyi renmeyi istemiyorlar ve renmemilerdir Kambiyo piyasasnda ve borsada Trklerin zayfln dile getiren Aksaray mebusu Besim Atalay, konumasnda bir tala birka ku vurmann hesabndadr. Atalayn szleri bir sre sonra gndeme alnacak olan Osmanl Bankasn da hedef tahtasna koyar: Besim Atalay, Efendiler! ktisadiytn can damar olan kambiyoda Rumlar, Ermeniler, Yahudiler hkim olduka memleketin iktisadiytnda, tm bir salh md etmek botur Vka Bank- Osman, ben Trk tccarna kredi yapyorum diyor. Arkadalar: buna ben o kadar fazla itimd edemiyorum. Evet, Trk tccarna kredi yapyor. On bin liralk bir adama be yz lira, bir kredi midir rica ederim? Bu bi1-akis ayan balamaktr Sonra Anadoluda bugn Rum kalmamak zeredir ve inallah yalnz Trk kalacaktr. Meclis-i lnin himmeti ve Allahn inyetiyle Buradan ben mlm dorudan doruya Londraya gnderir, satarsam phesiz daha fazla kr edeceim. Neden bu paray stanbuldaki Rumlara, Ermenilere kazandraym bi1-hassa borsa milliletirilmelidir. Memleketimizde en byk bir tehlike vardr Arkadalar, Yahudi tehlikesi. Bugn paramz bunlarn ellerinde oynuyor szleriyle Yahudi tehlikesine dikkat eker Gmhane Mebusu Cemal Hsn [Taray] Beyin konumasndaki Trkiyenin inkilb devresinde ticreti bir snftan dier bir snfa, bir rktan dierine gemektedir. ifadesi dikkat ekicidir. Kastamonu mebusu Halit [Akmans] Bey ve arkadalar 25 Ocak 1924 tarihli soru nergesinde himaye edilmedikleri iin stanbulda bulunan Trk frnclarn mesleklerini terke mecbur kaldklarn iddia ederler ve bu nedenle Rumlara kar slm frnclarn himaye buyrulmas talebinde bulunurlar. Ayn nergede Rumlar hakkndaki stanbul ticret leminde roller oynayan ve yzde doksan Rumlardan ibaret bulunan deirmenci ve uncular eytanetlerine devam ederken ve asl kabahat bunlarda iken frnclarn tecziyesi slm ekmeki sanatkrlarn imha etmekte olduu szile tasvir olunuyor. ifadesi nefret sylemini yanstmaktadr.

Sermayeyi Trkletirme sylemi ve uygulamalarn meru gstermeye yarayan abalardan biri de Trkiye yurtta gayrimslimlerin yabanc ya da teki olarak tanmlanmasdr. Buna dair bir rnei 1924 yl bte kanunu grmeleri srasnda 1 Nisan 1924te Karahisar- arki Mebusu smail [kr elikay] Beyin u aklamalarnda bulmak mmkndr. Avrupa ile iktisden olan mnsebetimizi iki nokta-i nazardan mtlaa etmek lzm geliyor, muhakeme etmek icbediyor. Birisi ithalt dieri ihracttr. thl ettiimiz eyann % 90n biz Trkler sarf ettiimiz hlde maa1-esef bunun vastaln yapanlar Trkler deil Hristiyanlardr [V]sta olan ellerin maa'l-esef bizden olmamalarndandr. te vsta olan ellerin bizden olamamalar ve bunlarn s-i niyeti, bir ok mahsultmz ambarlarda rtmeye sebebiyet veriyor Yukarda rnekleri verilen Milli Mcadele dnemi ve Cumhuriyetin ilk yllarnda TBMM zabtlarndan derlenmi ifadelerin temsil ettii gayrimslim kart milliyeti sylem, bu yllardan balayarak devam eden sermayeyi Trkletirme uygulamalarnn dayand anlay ortaya koymas asndan nem tar. Tahmin edilecei gibi noktadan sonra szlem rkla dayanakta gecikmeyecektir: Yalnzca yabanclarn ve gayrimslimlerin ilerine son verilmesi paralelinde deil, tpk Mersin Limannda faaliyet gsteren Araplarn etkinliinden duyulan rahatszlk gibi nedenler de yine denizcilik sahasnda Mslman-Trk unsurun ne kmasnda rol oynar. Ticaret Vekili Ali Cenani Bey Araplarn elinde olduunu syledii Mersinde kurulan Liman Sirketinin kuruluu hakknda Liman mumelt kamilen gayr- Trklerin elindedir Yeni tekl ettiimiz liman inhisar irketi gerek patron gerek amele btn gayr- Trkleri limandan uzaklatrmaa alacaktr. Bu irket faliyete baladktan sonra limanda almak zere Karadeniz sahilinden Trk kayklar celb edecektir. Ticret-i Bahriye Mdriyetinin teebbs ile imdiden sekiz hne celb edilmi ve yerletirilmitir. Fakat bunlarn tesri pek cz olacaktr. Mersine l-ekal bin hne Trk getirmek lzmdr. aklamasn yapar. Bu szler Trkletirmenin yetkili bir azdan dile getirilmesi asndan ayrca nem tar. Trkletime rnekleri olarak verilen Trklerin iktidar alma srelerine denk gelen; stanbul ve Edirne ticaret ve Sanayi Odalarnn milliletirilmesi, Avukatlk kanunu ile gayrimslimlerin adalet mekanizmasndan uzaklatrlmas, baz mesleklerin bunlar tarafndan yerine getirilmesinin nlenmesi gibi uygulamalar gayrimslimler asndan selametin ebediyen ortadan kalktn ve egemen zmrece kullanlan dilin yannda Mbadele sonrasnda Rumlardan kalan mal varlklarnn talan edilmesi srecinin bir bakma gelecek yllarda ki 6-7 Eyll 1955 pogromu, Varlk vergisi, 1964 kovulmalar gibi uygulamalarn habercisi olduunu sylemek abartl bir ifade deildir. Mbadelede ki talanla ilgili Koraltrkn deerlendirmeleri yaplacaklarn aynasdr: Gerek basnda gerek TBMMde yamac ve igalcilerin kimlikleri genellikle aka ifade edilmemekle birlikte, rnekleri dile getirildii zere terk edilmi mallarn yamas ve igali sabittir. Faillerin ou kez kimlikleri aklanmasa da eraftan mebusa, hemen her kesimden insan bu olaylarn iinde yer alr. Hkmetin bu tr olaylar engellemekte yetersiz kalmasnda ise yegne neden brokratik mekanizmadaki aksaklklar ve otorite boluu deildir. Yamac ve igalcileri cesaretlendiren muzaffer ruh halini ve lkenin iinde bulunduu milliyeti atmosferi grmek gerekir. Bu atmosfer gayrimslim unsurlara kar iddetli bir dlayc tavr hkim klar. rnein iktisat Vekili Mahmut Esat [Bozkurt] Bey igalden kurtarlm blgelerin durumu ile ilgili olarak 30 Aralk 1922de TBMMde yapt konumada memleketin hukuken, trhen, siyseten sahibi Trkler olduu gibi iktisden de bu memleketin hakki sahihleri olduklarn gstermilerdir. demektedir. Mahmut Esat Bey sradan bir devlet adam deildir. Bu nedenle gayrimslimlere ilikin deerlendirmesi ayn zamanda yesi olduu hkmetin de gayrimslim unsurlara ve onlarn iktisadi yaam iindeki yerlerine ilikin bak asn yanstr Baka bir ifade ile

lkenin asl unsurlar kendi lkelerini yeniden fethetmektedirler. Yukarda da sylendii gibi d talan imkan kalmayan talanc bu kez ana evini ziyaret etmitir. [1] kinci Mahmut dneminde Mslman tccarlarn gelimesi iin baz nlemler alnm, Mslmanlara da baz imtiyazlar verilmi ve stanbul, zmir, Bursa, Halep ve am gibi vilayetlerde kontenjanlar ayrlarak avantajlar salanmsa da Mslman tccarlar bu avantajlardan faydalanamayarak durumu lehlerine evirememilerdir. [2] Murat Koraltrk Erken Cumhuriyet Dnemide Ekonominin Trkletirilmesi, letiim, 2011. [3] Taner Akam, nsan Haklar ve Ermeni Sorunu mge 2002 s 101 [4] Osmanl yneticileri, deolojik arka planda Trk olmalarna karn bunu ifade edemediler, Osmanlclk onlarn kamuflaj malzemesiydi. ttihatlar dalan imparatorluu bir arada tutmak, dalmasn engellemek iddiasyla ynetime el koyduklarnda, Trklk dier milliyetleri dlayacandan aktan Trkl savunamadlar. Fakat tm bu Trk ve slamc eilimlerine ramen imparatorluun tm unsurlar ile birlikte yaamn devam ettirmesi gerektiine olan inan devletin kurtarlmas (siz bunu ayrcalkl geleneksel snfn, ayrcalklarn kaybetmemek abas olarak okuyun) fikri bu eilimlerin Osmanlc bir klf altnda sunulmasn gerektirmitir. Bu konuda cumhuriyeti kuranlarn eli ok rahattr, nk ortada kurtarlacak imparatorluk kalmamtr. [5] Burada Trk solunun da iine dt bir yanl alglamaya dikkat ekmekte ve aklamakta fayda var, Gayrimslim burjuvaziyi komprador olarak nitelemenin maddi temeli yoktur. Gayrimslim tacirlerin Batl tacirlerle rekabetten doan elikileri de vardr. Kapitalist ilikilerin mparatorluun dier blgelerine oranla daha fazla gelitii ve ihracata ynelik retimin youn olduu Ege Blgesinde yabanc tacirlerle yerli Gayrimslim tacirlerin iddetli rekabet ve atma rneklerine ilikin belgeler de mevcuttur, Batl konsoloslar Rum ve Ermeni tccarlarn rekabetlerinden rahatszlk duymaktadrlar ve birok kez kendi bakanlklarna yerli Rum ve Ermeni tacirlerden ikyette bulunmulardr. Hatta pazar egemenlii mcadelesinin cinayete kadar vard durumlara da ahit olmaktayz (Orhan Kurmu, Emperyalizmin Trkiyeye Girii Bilim Y. 1977 s 212-221) [6] 18.ve 19. yzyl Osmanl toplumunun yaad temel deiim, bir brokratik burjuvazi ile ticaret burjuvazisinin douudur. Bu burjuvazinin gze arpan zellii, kaynaklar sultann egemenliinden ilk kez ekip almasdr. Kaynaklar iki trlyd: Birincisi, Bat tipi eitimle oluan beeri kaynak, (Bat tipi eitim sultana ballk yerine soyut bir Osmanl devletine ballk fikri gelitirerek bu kurumlarda yetien renciler tahayyl ettikleri devlet ve toplumu yaadklar ortamda gremeyince, mparatorluu reforme etmeye baladlar. Osmanl toplumu ve devletini yenilemeyi amalayan brokratik burjuvazi bylece filizlenmitir), kincisi Batyla ticari iliki kurmu olan aznlk tacirlerinin, nde gelen Batl glerin yasal koruyuculuu altna girmesiyle zenginleen ticaret burjuvazisi, kendi ekonomik kaynaklar zerinde tek sz sahibi oldu. Bu iki grup (brokratik burjuvazi ile gayrimslim ticaret burjuvazisi) birlikte Osmanl burjuvazisini oluturabilirlerdi fakat etnik ve dinsel izgilerin ayrtrd Osmanl toplumsal yaps iinde farkl yerlerde konumlanmalarndan tr bu paral yap devam etti.( Fatma Mge Gcek, Burjuvazinin Ykselii ve D ev. brahim Yldz Ayra 1999s 104)

[7] A.Sait etinolu, Varlk Vergisi 1942-44, Ekonomik ve Kltrel Jenocid, BelgeY. 2009, s 22 [8] Samir Amin, Peace, National and Regkmal Security and Development Same Reflexions on the African Expeience, Altematives XIV (1989), s. 215-229. [9] Karl Marx. Kapital, 1. Cilt, ev: Alaattin Bilgi, Sol Yaynlar, Ankara, 1978, s. 86. Akt. Fikret Bakaya, Yediyz, Osmanl Beyliinden 28 ubata: Bir Devlet Geleneinin Anatomisi, topya Yaynlar, 1999, s. 285-286. [10] Fikret Bakaya, Yediyz, Osmanl Beyliinden 28 ubata: Bir Devlet Geleneinin Anatomisi, topya Yaynlar, 1999, s. 287 [11] Samim Akgnl, Trkiye Rumlar, ulus-devlet andan kreselleme ana bir Aznln Yok Olu sreci, ev. Ceylan Grman, letiim, 2007 s 105. [12] mit Kurt, Trkn Byk, biare Irk Taner Akamn nsz, letiim 2012, s 17 [13] Ayn politikalar 1934te Trakyadan Yahudilerin srlmesinde, 1929-35 yllarnda ise Anadoludaki kalabilen ve geri dnebilme sansna kavuabilen Ermeniler iin uygulanarak Suriyeye srgn edileceklerdir. [14] Majorie Housepian Dobkinin, Bir Kentin Yklmas, 1922 zmiri Belge Y. 2012