STANBUL TEKN K N VERS TES

FEN B L MLER ENST TS

ELEKTROSP NN NG YNTEM YLE NANOL F RET M TEKNOLOJ S

YKSEK L SANS TEZ Mh. Gn Sazak KOZANOLU (503041803)

Tezin Enstitye Verildii Tarih : 8 Mays 2006 Tezin Savunulduu Tarih : 12 Haziran 2006

Tez Danman : Dier Jri yeleri

Prof. Dr. Ali DEM R Prof.Dr. Erhan KIRTAY (E..) Yrd. Do. Dr. mer Berk BERKALP

MAYIS 2006

NSZ Teknolojinin hzla gelimesiyle kreselleen dnyada makro yaplardan mikro yaplara doru bir gidi sz konusudur. Bu balamda tekstil endstrisi yllardan beri grnts, dokunuu ve incelii ipek benzeri elyaf yapmak iin uralar vermektedir. Yine bir ok bilim adam doadan esinlenerek tekstil sektrne yeni almlar kazandrmaktadr. Bunlarn banda ise rmcek a gelmektedir. te bu almada geleneksel lif retim yntemleri dna klarak sentetik polimerlerden nano boyutta lifler elde edilmeye allmtr. Nanoteknoloji, gelimi lkelerin aratrmakta ve gelitirmekte olduu almalardr. Bu almalara ok byk bte ayran lkelerin banda Amerika ve Japonya bulunmaktadr. lkemizde ise ne yazk ki byle aratrmalar ok azdr. Bu az almalardan bir tanesini yapyor olmaktan dolay ok gurur duyuyorum. Bu alma ayn zamanda TUB TAK 104M414 Nolu projesidir. Bu almann yaplmasn maddi olarak destekleyen TB TAK kurumuna teekkr bir bor biliyorum. Bu almada odasn esirgemeden bana bir masa ve bilgisayar veren her zaman beni destekleyip yeni fikirlerle ufkumun almasn salayan kymetli danmanm Prof. Dr. Ali DEM R hocama ok teekkr ederim. alma sresince hem literatr hem de deney ksmnda yardmlar ve dnceleriyle olumlu katkda bulunan deerli arkadalarm bata Ar.Gr. Mehmet Dademir olmak zere Fatih Oru, Ali Kl, Aykut Onat ve Utku Turgutere teekkr ederim. Deney ara ve gerelerinin alnmasnda yardmlarn esirgemeyen kr Bayrama, eriyikten elektro retim deneyleri iin malzeme gnderen bata Aker Tekstil A.. olmak zere Renko Tekstil San ve Tic.Ltd. ti.ve Erna-Ma Makine Tic.ve San A..ye, eriyikten retim deneyleri iin cumartesi laboratuarn aan Prof Dr. Nurseli Uyank ve Ahmet Meri e teekkrlerimi sunarm. retilen nanoliflerin Taramal Elektron Mikroskobuyla (SEM) analiz srasnda bana yardmc olan Prof. Dr. Ltfi veoluna ve SEM operatr idem akra teekkrlerimi sunarm. Son olarak her kararmda arkamda olan ve bugnlere gelmemi salayan babam, annem ve kardelerime btn kalbimle teekkr ederim. Mays, 2006 Gn Sazak Kozanolu

ii

 NDEK LER KISALTMALAR TABLO L STES EK L L STES ZET SUMMARY 1. G R 1.1 Giri ve almann Amac 2. L F RET M TEKN KLER 2.1. Giri 2.2. Eriyikten retim Teknii 2.3. Ya retim teknii 2.4. Kuru retim Teknii 2.5. Jel(Gel Spinning) retim Teknii 2.6. Dier retim Teknikleri 3. NANOL F RET M TEKN KLER 3.1. Giri 3.2. Fibrilasyon ile Nanolif retimi 3.3. Meltblown Teknii ile Nanolif retimi 3.4. Bikomponent Yntemi ile Nanolif retimi 3.5. Elektro retim ile Nanolif retimi 4. ELEKTRO RET M YNTEM N N TAR HSEL GEL M 5. ELEKTRO RET M YNTEM 5.1. Elektro retim Yntemi LE NANOL F RET M vi vii viii xii xiii 1 1 5 5 6 9 10 11 12 13 13 14 14 16 17 18 35 35 43 43 49 55 59 72 72

6. ELEKTRO RET M YNTEM NDE KULLANILAN DZENEKLER 3.1. Besleme nitesindeki Modifikasyonlar 3.2. Elektro retim leminde Besleyici ile Toplayc Arasndaki Modifikasyonlar 3.4. Elektro retim leminde Toplayc Modifikasyonlar 7. ELEKTRO RET M LEM NE ETK EDEN PARAMETRELER 8. NANOL FLER N MUHTEMEL KULLANIM ALANLARI 8.1. Giri iii

8.2. Nanoliflerin Kompozit Uygulamalar 8.3. Filtrasyon Uygulamalar 8.4. Biyomedikal Uygulamalar 8.4.1. Tbbi Protezler 8.4.2. Teletp 8.4.3. la Dalm 8.4.4. Yara rtcler 8.4.5. Cilt Bakm rnleri 8.4.6. Doku ablonu 8.5. Elektriksel ve Optik Uygulamalar 8.6. Savunma Uygulamalar 8.7. Tarm Uygulamalar 8.8. Uzay Uygulamalar 8.9. Dier Uygulamalar 9. DENEY DZENEKLER VE DENEYSEL ALIMA 9.1. Deney Dzenei 9.1.1. Yksek Voltajl G Kayna 9.1.2. Besleme nitesi 9.1.3. Toplayc Plaka 9.1.4. Materyal 9.1.4.1. Su ve Tuzlu Su

74 76 80 82 82 82 83 85 86 87 88 89 89 90 91 91 91 92 93 93 93

9.1.4.2. Duvar Boyas(Plastik boya) 93 9.1.4.3. Polivinilalkol (PVA) 93 9.1.4.4. Polipropilen (PP) 93 9.1.4.5. Polietilen (PE) 94 9.1.4.6. Poliretan (Elastan) 94 9.1.4.7. Silikon 94 9.1.4.8. Poliakrilikasit(PAA) 95 9.1.4.9. Boraks(Disodium tetraborate Decahyrade, Na2B4O710H2O) 95 9.1.4.10. Ksilen (Xylene) 95 95 9.1.5. Dier Deney Malzemeleri 9.2 Deneylerde Kullanlan Deney Dzenekleri 95 96 9.2.1. Elektrospray Dzenei 9.2.2. Elektro retim Dzenei (rnga ve ubuk sistemi) 9.2.3. MFI Sistemli Elektro retim Dzenei 9.2.4. Scak Tabakal Elektro retim Dzenei 9.2.5. Silikon Tabancal Elektro retim Dzenei 9.2.6. Ekstruderli Elektro retim Dzenei 97 98 99 99 100

iv

10. DENEYSEL SONULAR VE TARTIMA 10.1. Su ve Sentetik Duvar Boyasnn Elektrospraying lemi ve Sonular 10.2.1. Taramal Elektron Mikroskobu (SEM) 10.2.1.1. Tanm ve alma Prensibi 10.2.2. Polivinilalkol (PVA) Nanoliflerin aplarnn Hesaplanmas 10.2.3. Polivinilalkol (PVA) Nanolif retimi lemi 10.2.3.1. zelti Konsantrasyonunun Lif Morfolojisine Etkisi

102 102 105 105 107 107 109

10.2. Polivinilalkol (PVA) Polimerinden Nanolif retimi lemi ve Sonular 105

10.2.3.2. Uygulanan Gerilimin Lif Morfolojisine Etkisi 112 10.2.3.3. Toplayc-Besleme Aras Mesafenin Lif apna Etkisi 112 10.2.3.4. Konsantrasyon-Kritik Voltaj Arasndaki liki 114 10.2.3.5. Polivinilalkol (PVA) Nanoliflerinin apraz Balama (Crosslink) Denemeleri 114 10.3. Eriyikten Elektro retim Yntemiyle Nanolif retim Denemeleri 115 10.3.1. Polipropilen (PP) Polimerinin Ekstruderde Elektro retim lemi 119 10.3.1.1 Polipropilen Liflerinin SEM le Analizi) 11. SONULAR VE NER LER KAYNAKLAR EKLER ZGEM 120 123 126 135 148

KISALTMALAR

THF DMF PET PP PU PA PEO PE PTFE PDT PSU PDLA PVA PBI PAN SSD CMC AC DC FPS MFI SB MB PAA

: Tetrahidrofuran : Dimetil Formamid : Poli Etilen Teraftalad : Polipropilen : Poliretan : Poliamid : Polietielnoksit : Polietilen : Politetrafloretilen : Polidodesiltiofen : Polisulfon : Poli(D-L-laktik asit) : Polivinilalkol : Polibenzimidezol : Poliakrilonitril :Gm Slfodiazin : Korboksimetilselloz : Alternatif akm : Doru akm : Saniyede resim says(Frame per second) : Eriyik Ak ndeksi(melt flow index) : Spunbond : Meltblown : Poliakrilikasit

vi

TABLO L STES

Sayfa No

Farkl Malzemelerin lleri Suni ve Sentetik Lif retim Tekniklerinde Kullanlan Polimerler. Baz doal ve yapay liflerin aplar .... Polimer scakllar ve dze aplar... Baz polimerlerden oluan nanoliflerin SEM grntleri ... Elektrospinning ynteminde kullanlan eitli Toplayc Tipleri ve Referanslar . Tablo 7.1. Bal nemin lif apna etkisi . Tablo 8.1. Tekstil giysilerinde nanoteknoloji kullanlarak kazandrlan nemli zellikler....................... Tablo 8.2. Farkl elyaf aplarndan olumu dokusuz yzeylerin birim arlktaki yzey alanlar ..... Tablo 10.1. Silikon Monofilamentlere Mukavemet lm Deney Sonular. Tablo A.1. Tablo A.2. Tablo B.1. Elektro retim ynteminde kullanlan polimerler ve zcler ve kullanm alanlar... Eriyikten elektro retim ynteminde kullanlan polimerler ve ilem scaklklar... SEM Fotoraflarnn zerinden Alnan Nanoliflerinin Deerleri .

Tablo 1.1. Tablo 2.1. Tablo 3.1. Tablo 4.1. Tablo 5.1. Tablo 6.1.

2 5 13 31 41 55 71 74 79 118 136 143 146

vii

EK L L STES

Sayfa No

ekil 2.1 ekil 2.2 ekil 2.3 ekil 2.4 ekil 2.5 ekil 3.1 ekil 3.2 ekil 3.3 ekil 4.1 ekil 4.2 ekil 4.3 ekil 4.4 ekil 4.5 ekil 4.6 ekil 4.7 ekil 4.8 ekil 4.9 ekil 4.10 ekil 4.11 ekil 4.12 ekil 4.13 ekil 4.14 ekil 4.15 ekil 4.16 ekil 5.1 ekil 5.2 ekil 5.3 ekil 5.4 ekil 5.5 ekil 5.6 ekil 6.1

: Eriyikten lif retim tekniinin basit bir grnts ....................... : Dze deliklerinin ekilleri ve lif kesitleri ................................. : Ya retim tekniinin basit bir gsterimi ..................................... : Kuru retim tekniinin basit bir gsterimi................ : 1980 ylnda Smith ve Lemstra tarafndan kullanlan gel-retim sisteminin grnts ..................................................................... : Meltblown Ynteminin Basit bir gsterimi.................................. : Bikomponent lif retimi ile retilmi liflerin kesit ve boy grntleri.. : Denizde adacklar yntemiyle yaplan 600 adackl bikomponent lif ..................................................... : Zeleny Deney Dzenei......................................... : Formhals deney dzenei : Gladding Deney Dzenei......................................... : Elektrostatik fskiye : Taylor deney dzenei .......................................... : Taylor konisi oluumu ve liflerin dalm. : Taylor konisinde oluan yar dikey a .......................................... : Simons deney dzenei : Baumgarten deney dzenei. : Martin deney dzenei.. : Simm deney dzenei... : Fine ve Torann deney dzenei.. : Lorrando ve Manley deney dzenei : Bornat deney dzenei.. : How deney dzenei : Elektro retim ilemi hakknda dnyada yaplan bilimsel yaynlarn yllara gre deiimi. : Basit bir elektro retim dzenei.. : Klcal boru ucundaki damlann ilerleyerek artan voltaj etkisiyle Taylor konisi ve jet oluumu. (a) 110 (b) 107 (c) 104 (d) 100. : Elektro-retimde Whipping Kararszl ve Taylor konisi.. : Elektrik alan iinde yklenmi polimer sv jetinin modellenmesi. : a) 25 fps te Whipping olaynn fotoraf b) 4000fps te Whipping olaynn fotoraf. : Lif apnn Yzey Alana Etkisi : Titreimli besleme nitesi olan elektro retim deney dzenei.

6 7 10 11 12 15 16 17 19 20 21 22 23 23 24 25 26 28 29 29 30 32 33 34 35 36 37 38 40 40 43

viii

ekil 6.2 ekil 6.3 ekil 6.4 ekil 6.5 ekil 6.6 ekil 6.7 ekil 6.8 ekil 6.9 ekil 6.10 ekil 6.11 ekil 6.12 ekil 6.13 ekil 6.14 ekil 6.15 ekil 6.16 ekil 6.17 ekil 6.18 ekil 7.1 ekil 7.2 ekil 7.3 ekil 7.4 ekil 7.5 ekil 7.6 ekil 7.7 ekil 7.8 ekil 8.1 ekil 8.2 ekil 8.3 ekil 8.4 ekil 8.5 ekil 8.6 ekil 8.7

: z-kabuk polimer nanolif iin gelitirilen besleme nitesi : z-kabuk polimer lifinin SEM de ekilmi grnts. : A) i bo nanolif yapmak iin gelitirilen dzenek ve besleme nitesi B-C) Bu dzenekten yaplan ii bo nanoliflerin SEM grntleri.. : Ding ve arkadalar tarafndan gelitirilen oklu belseme niteli elektro retim dzenei.. : Lyons eriyikten elektro retim dzenei ve ekstrder-dze besleme nitesi... : Theronun oklu jet dzenekleri i) dzlem matrise yerletirilmi 9 adet dze matrisleri ii) Bir hiza halinde 9 adet dze.. : Yarin Ve Zussmann[59] Deney Dzeneklerinde kullandklar elektro retim belseme sistemi : Martinova ve ekibinin elektro retim dzenei ve besleme nitesi..... : Bornatn yardmc elektrod sistemli deney dzenei... : Bornatn dzeneinden a) yardmc elektrod olmakszn b) yardmc elektrod sistemli nanoliflerin grnts. : Berrynin simetrik yardmc elektrod sistemli elektro retim dzenei. : Elektro retim dzeneinde elektrik alan izgilerinin gsterimi.. : Deitzel ve ekibinin emberlerle oluturduklar oklu elektrik alanl elektro retim dzenei. : emberli Elektro retim dzeneinde elektrik alan izgileri... : Tek plaka ile liflerin yolunun deitiini gsteren elektro retim dzenei. : Elektro retimde disk elektrod kullanmnda liflerin toplaycda toplanmasnn karlatrlmas.. : Shin ve ekibinin paralel plakalar arasnda oluturduklar elektro retim dzenei. : Elektro retim ileminde voltaj-akm ilikisi : Voltaj-Lif morfoloji ilikisi.. : Voltaj ile retim[spinning] as arasndaki iliki..... : Uygulanan Voltajn retim Asna Etkisi... : Elektro retim elde edilen liflerin SEM grntleri a)%4 lk PEO/Su b)%10 luk PEO/Su... : Viskozite-Boncuklu yap likisi... : Konsantrasyon ve voltaj etkisinde boncuk ekilleri.. : Lif apna etki eden proses parametreleri. : Nanolif Uygulamalar.... : Nanolif katmana sahip kompozit kuma tasarm : Filtreleme ileminde parack ap ile toplanma verimlilii arasndaki iliki.. : Spunbond poliester dokusuz yzey zerine yerletirilmi nanoliflerden oluan filtre . : Nanolif kullanlarak retilmi hava filtresi... : Spunbond ve nanolif tlbentinden oluturulmu dokusuz yzey.. : Krmz kan hcresi ile nanoliflerden olumu tlbentin karlatrlmas..

44 44 45 45 46 47 48 49 50 50 51 51 52 53 53 54 54 62 62 63 64 65 66 66 68 73 76 77 78 80 80 83

ix

: Yara rtc olarak kullanlan nanoliflerin uygulanmas... : El stne Elektro-retim lemi ve Yara kaplama.. : Askeri amal robot yapm... : Bitkinin bceklere kar korunmas iin elektro retim ile retilmi nanoliften oluan yzey ile kaplanmas.. ekil 9.1 : Yksek voltajl g kayna (Gamma ES100).. ekil 9.2 : Polimer eriyii besleme amal kullanlacak MFI test cihaz (ATSFAAR).............................................................................. ekil 9.3 : Elektrospray Deney Dzenei (su ve tuzlu su)..... ekil 9.4 : rnga Beslemeli Elektro retim Dzenei. ekil 9.5 : letken ubuklu Deney Dzenei .................... ekil 9.6 : MFI Sistemli Elektro retim Dzenei ....... ekil 9.7 : Tasarlanan ve mal Ettirilen MFI Sistemi Dzesi .... ekil 9.8 : Scak Tabakal Elektro retim Dzenei .... ekil 9.9 : Silikon Tabancal Elektro retim Dzenei .... ekil 9.10 : Ekstruderli Elektro retim Dzenei ....... ekil 10.1 : Suyun Elektrospraying lemi ...... ekil 10.2 : Sentetik Duvar Boyasnn Elektrospray lemi .... ekil 10.3 : Toplayc zerindeki Multijet Sistemi ..... ekil 10.4 : Boyann Elektrospraying leminde Kritik Voltaj le Toplayc Aras Mesafe Deiimi ..... ekil 10.5 : Taramal Elektron Mikroskobu (SEM) .... ekil 10.6 : Nanoliflerin apnn Hesaplanmas. ekil 10.7 : Farkl Tipte Toplayclar a) Silindirik top. b) letken bakr tel c) Bitki d) Kat yzey ..... ekil 10.8 : Pleksiglas Odack ..... ekil 10.9 : % 5 lik PVA zeltisinin SEM Fotoraf .... ekil 10.10 : % 10 luk PVA zeltisinin SEM Fotoraf .... ekil 10.11 : % 15 Lik PVA zeltisinin SEM Fotoraf .... ekil 10.12 : Konsantrasyonun Nanolif apna Etkisi ...... ekil 10.13 : Voltaj- Lif Morfolojisi likisi ..... ekil 10.14 : Toplayc-Besleme Aras Mesafenin Nanolif apna Etkisi ekil 10.15 : Toplayc-Besleme Aras Mesafenin Kritik Voltaja Etkisi .. ekil 10.16 : Konsantrasyon-Kritik Voltaj Arasndaki liki..... ekil 10.17 : MFI Test Cihaznda Elektro retim .... ekil 10.18 : Silikon Mumundan Oluan Lifler a) Lif Fotoraf b) Liflerin Toplanma ekli..... ekil 10.19 : Silikon Tabancal Elektro retim Dzenei fotoraf...... ekil 10.20 : Tek Lif Mukavemet Test Numunesi .... ekil 10.21 : Ekstruderli Elektro retim Ynteminin Genel Grn a) Ekstrder blgesi, b) Kontrol paneli, c) G kayna, d) Dzetoplayc blgesi, katot ve topraklama ular, e) Dze ve toplaycnn nden grn, f) Toplanan liflerin SEM fotoraf, g) Dze-toplayc aras mesafe 9 cm..... ekil 10.22 : Polipropilen Liflerin SEM Grntleri. ekil 10.23 : Polipropilen Boncuklarn SEM Fotoraf. ekil B.1 : %10luk PVA zeltisinde Elde Edilen Nanoliflerin 10000Xteki SEM Fotoraf, Toplayc Besleme nitesi Aras Mesafe 20 cm. ekil B.2 : %15lik PVA zeltisinde Elde Edilen Nanoliflerin ekil 8.8 ekil 8.9 ekil 8.10 ekil 8.11

84 85 89 89 92 92 96 97 97 98 99 99 100 100 103 103 104 104 106 107 108 109 110 110 111 111 112 113 113 114 116 117 117 118

120 121 122 144

10000Xteki SEM Fotoraf, Toplayc Besleme nitesi Aras Mesafe 20 cm ekil B.3 : %5lik PVA zeltisinde Elde Edilen Nanoliflerin 10000Xteki SEM Fotoraf, Toplayc Besleme nitesi Aras Mesafe 20 cm. ekil B.4 : %10luk PVA zeltisinde Elde Edilen Nanoliflerin 10000Xteki SEM Fotoraf, Toplayc Besleme nitesi Aras Mesafe 30 cm.... ekil B.5 : %10luk PVA zeltisinde Elde Edilen Nanoliflerin 10000Xteki SEM Fotoraf, Toplayc Besleme nitesi Aras Mesafe 15 cm....

144 145 145 146

xi

ELEKTROSP NN NG YNTEM YLE NANOL F RET M TEKNOLOJ S ZET Genel anlamda lifler sz konusu olduunda nano terimi, lif apnn bykl hakknda bilgi verir. Baz aratrmaclar ap bir mikronun altndaki liflere nanolif derken, dierleri ise nanolif iin ap 0,3 mikron veya daha az olan lifler tanmn uygun grmlerdir. Gnmzde, mevcut lif retim teknikleriyle ap bir mikron ve altnda lif retilemedii iin, bu aratrma kapsamnda ap bir mikron ve altndaki lifler nanolif olarak kabul edilmi ve bu lifleri retmek iin gelitirilmi en son teknolojilerden biri olan elektro retim (electrospinning) yntemi aratrlmtr. Polimerik nanoliflerin kullanm iin pek ok alann incelenmesine ramen, kullanm deeri ve sat hacmi konusunda bir ngrde bulunabilmek henz ok erken ve olduka zordur. Genelde, birok uygulama gsteriyor ki, inceleme konusu olan nanolifler ksa zaman ierisinde hayatn pek ok alanna girecektir. Polimer esasl nanoliflerin retimi iin en etkin yntem elektro retim yntemidir. Bu teknikte, polimer uygun bir zcde zlr veya s ile eritildikten sonra bir ucu kapal ve daralan, br ucunda kk bir delik bulunan cam bir pipetin iine yerletirilir. Daha sonra ise polimer zeltisine/eriyiine ve pipetin ak ucunun yaknndaki bir toplayc levhaya yksek gerilim (50 kVa kadar) uygulanr. Sonu olarak toplayc levhada oluan ams yzeyde aplar 30 nmden 1 mikronun zerindeki deerlere kadar deien lifler bulunabilmektedir. Bu almada, elektro retim yntemi kullanlarak nanolif retim teknolojisi irdelenmi, farkl dzeneklerde farkl polimerler (Polivinilalkol (PVA), Polipropilen (PP), Silikon) ile sistemin alma prensibinin irdelenmesi amacyla farkl svlar (su, boya) kullanlarak lif morfolojisi ve sistem incelenmitir. Deneysel almalarda elektro retim yntemi esnasnda ilem deikenleri olarak; uygulanan voltajn etkisi, toplayc ile besleme nitesinde yaplan deiiklikler ve arasndaki mesafenin etkisi incelenmitir. Bunun yannda zelti ve eriyik zelliklerinin deiiminin sistem ve lif morfolojisine etkileri de incelenmitir. Sonu olarak, voltajn artmas ile beslemedeki dzensiz ak oranndan dolay nanoliflerde dzensizlik ve yksek ap dalm gzlenmitir. Aradaki mesafenin artmas ile lif apnn azald gzlenmitir. zelti konsantrasyonunun artmas ile de lif apnn artt ve liflerin daha dzgn bir yapda olutuu; konsantrasyonun azalmas ile nanoliflerin inceldii fakat hata olarak nitelendirilen boncuk yaplarnn olutuu grlmtr. Ayrca ekstruder ile yaplan deneyler sonucunda polipropilenden de nanolif elde edilmitir.

xii

NANOFIBRE PRODUCTION TECHNOLOGY BY ELECTROSPINNING METHOD SUMMARY In the general context of textile fibres, the term nano describes the diameter of a single fibre. Some regards fibres with less than one micron diameter as nonofibres, whereas some others accept the dimater of a nanofibre as less than 0.3 micron. As of today, there is no readily available technology which spins a fibre with less that one micron. This project will treat a fibre with les than one micron diameter as nonofibre and will investigate the electrospinning technique as the most recent technology. Although, a lot of application fields have so far been foreseen for polymeric nanofibres, it is both early and difficult to make a reliable prediction for its market volume. Nevertheless, it is clear that nanofibres will find application in nearly all aspects of life, such as medical textiles (tissue repairs, blood dialysis, rapid repair of bone fractures), filters (extremely clean room filters, low viscosity liquid and gas filtration) as well as daily outerwear (water repellency treatment, peach skin effects). Electrospinning is one of the known technologies for nonofibre production. In this technique, the polymer is dissolved by a proper solvent or heat and placed in a small pipet-like glass container. A voltage difference of about 50 kV is then applied between one end of the polymer in the pipette while the polymer is let free to flow form the other end and a collector screen. Under the influence of the electrical field the polymer accumulates on the collector screen as a web comprising fibres with diameters of 30 nm to 1 micron. In this study nanofiber production technology by means of electrospinning method was studied. In order to investigate working of electrospinning system by using different polymers such as polyvinylalcohol (PVA), polypropylene (PP), silicone and different liquids such as water and dye in different setups, fiber morphology and method was investigated. In the experimental studies, effect of system parameters on fiber morphology in electrospinning method are; the applied voltage, the variations in collector and feeding units, the distance between collectors and feeding units. In addition to these parameters, the effects of solution and melt properties such as concentration and temperature on system and fiber morphology were studied. In conclusion, increasing voltage causes irregular flow rates so roughness and high diameter ranges were observed on nanofibers produced. A decrease in fiber diameter was obtained by increasing the distance between collectors and feeding unit. Also it has been found that polymer concentration effects the fiber diameter and the formation of beads. As the polymer concentration increase the fiber diameter increases and bead formation decreases. In addition to all of the above studies, it is also experienced that polypropylene nanofibers could be obtained with an electrospinning setup using an extruder.

xiii

1. G R 1.1 Giri ve almann Amac Teknolojinin hzl bir ekilde gelimesine paralel olarak, gnmz tekstil sektrnde de hammadeden son rne kadar byk deiiklikler meydana gelmektedir. Bunun en byk gstergesi tekstil malzemelerinin, gerek endstriyel gerekse de gnlk kullanm amal rnlerde kullanmnn artmas ve bu alanlarda yeni uygulama alanlarnn bulunmasdr. Bu alanlar, gnlk giysilerden ok zellemi teknik tekstiller olarak adlandrlan, askeri amal, tbbi amal ve benzeri alanlara kadar deimektedir. Tekstillerin yap ta olan liflerin, yap iindeki dzenlenme ve dalm tekstil rnlerine istenen son zellikleri kazandrdndan tekstil yaplarnda nemi byktr. Lifin yapsnda oluturulan bir deiiklik ncelikle tekstil retim zincirinde ipliklerin, daha sonra bu ipliklerden oluturulan kumalarn yapsn ve kumalardan oluan giysi ve buna benzer son rnlerin yapsal zelliklerini etkileyecektir. Mevcut lif retim tekniklerinin, lifin yapsal ve boyutsal zelliklerinde deiiklik yapabilmede snrl kalmalar nedeniyle, yeni lif retim teknikleri aratrlmakta ve gelitirilmektedir. Bu nedenle zellikle suni ve sentetik lif retimi alannda son yllarda aratrma ve gelitirme almalar artarak devam etmektedir. Lif retim teknikleri arasnda en byk neme sahip olan teknikler srasyla; eriyikten lif retim teknii, ya retim teknii, kuru retim teknii ve jel retim tekniidir. Bu teknikler suni ve sentetik polimerlerin kefinden gnmze kadar gelitirilen ve kullanlan teknikler olup, eriyikten-retim teknii bunlar ierisinde en yaygn kullanlan tekniktir. Ancak, en eski bilinen teknik ise ya retim tekniidir. Bu tekniin gnmzde kullanmnn giderek azalmas arlkl olarak evresel faktrlerden kaynaklanmaktadr. Bilinen lif retim tekniklerine ek olarak son yllarda giderek yaygnlaan, ama aslnda patent literatrnde 20. yzyln banda rnekleri grlen, elektrospraying ileminin bir tr benzeri olan elektro retim (elektrospinning) yntemi aratrlmakta ve gelitirilmektedir. Adndan da anlalaca gibi bu yntemde, elektrostatik kuvvetler kullanlarak polimer zeltilerinden veya polimer eriyiklerinden lif retimi

yaplmaktadr. Bu yntemi dier geleneksel tekniklerden ayran temel zellik, retilen liflerin aplarnn mikron metre mertebelerinin altnda olmasyla beraber dier tekniklerde kullanlan tm polimerlerin bu teknikte hem eriyik hem de zelti eklinde kullanlmasdr. Burada yeni bir terim olan nano szc lif retim teknikleri ierisinde yerini almaktadr. Nano, kelime anlam ile herhangi bir fiziksel bykln bir milyarda biri anlamna gelmektedir. Nano-yaplar uzunluk olarak bakldnda yaklak 10-100 atomluk sistemlere (10-9 metre) karlk gelmektedir. Tablo 1.1de farkl malzemelerin nano lekte deerleri verilmitir. Nano boyutlarnda sistemlerin fiziksel davranlarnda normal sistemlere kyasla farkl zellikler gzlemlenmektedir. Nano-bilim ve teknoloji son on ylda dnya lkelerinin sivil-askeri bilim ve teknoloji stratejilerini belirler hale gelmitir [1]. Tablo 1.1: Farkl Malzemelerin lleri [2]

Nano-lek seviyesindeki malzemelerin zellikleri makroskobik lekten tamamen farkl olup, nano-boyutlara yaklatka birok yeni zellikler ortaya kmaktadr. Maddeyi nano boyutlarda ileyerek ve ortaya kan deiik zellikleri kullanarak, yeni teknolojik nano boyutta aygtlar ve malzemeler yapmak mmkn olmutur [3]. nmzdeki birka on yl ierisinde nano-teknoloji sayesinde sper bilgisayarlara mikroskop altnda baklabilecek, insan vcudunun iinde hastalkl dokuyu bulup

iyiletiren, ameliyat yapan nano-robotlar gelitirilebilecek, insan beyninin kapasitesi ek nano hafzalarla glendirilebilecek, kirlilii nleyen nano-paracklar sayesinde fabrikalar evreyi ok daha az kirletecektir. Ulusal gvenlii ilgilendiren konularda nano-malzeme bilimi, yeni savunma sistemlerinin gelitirilmesinde, haber alma ve gizlilik konularna ynelik ok kk boyutlarda aygtlarn yaplmasnda kullanlacaktr. Birim arlk bana u andakinden 50 kat daha hafif ve ok daha dayankl malzemeler retilebilecek ve bunlarn sonucu olarak insann gnlk yaamnda kulland tekstil rnleri gibi rnler deiebilecei gibi, uzay aratrmalarnda ve havaclkta yeni roket ve uak tasarmlarnn ortaya kmas mmkn olacaktr [1]. Bu balamda lifleri de nano boyuta indirgeyerek son rnler de elde edilecek zelliklerin de deitirilmesi mmkn olacaktr. Nanolif kullanlarak oluturulabilen tekstil rnleri ve gelecekte oluturulabilecek potansiyel rnler aada verilmitir; Filtrasyon amal rnler Biyomedikal uygulamalar: Yara bezleri, ila iletim sistemleri, sentetik kan damarlar, yapay organlar ve koruyucu giysiler Tarm uygulamalar: Gbrelerin bitkilere zamanla salnmasn salayan kumalar, bitkileri bceklerden korumak iin izolasyon amal kumalar Yksek scaklk ve yksek modl gereken yerlerde kullanlan seramik ve karbon nano-lifler [4]. Bu ekilde retilmi liflerden elde edilen tekstil maddeleri, filtrasyon

uygulamalarnda ve giyim sanayinde byk gelimelere yol amaya adaydr. Buna ilave olarak elektro retimle elde edilmi lifler yksek miktarda statik yk tayarak, yeniden yap oluturarak boyutlu yaplara dntrlebildii ynnde baz kantlar vardr. Bununla beraber, kk gzenekli yap ve yksek yzey alan salamas bakmndan biyomedikal uygulamalarda kullanlmas imkan dahilindedir [5]. Bu adan nanoliflerin son rne kazandraca baz zellikler aada belirtilmitir: Birim ktleden elde edilebilecek yzey alannda art [6], Filtrelemede yksek performans [7], Su geirmezlik, leke tutmazlk, krmazlk gibi kuma performans zelliklerinde yksek derecede art [8],

Bu almann ncelikli amac; elektro retim metodunu kullanarak PVA ve PP polimerlerinden nanolif retmektir. retilen nanoliflerin yapsal ve mekanik zellikleri de taramal elektron mikroskobu (SEM) kullanlarak incelenmitir. Bu almada hedeflenen dier ama ise; elektro retim yntemindeki sistem ve ilem deikenlerini irdeleyip sonularn inceleyerek en optimum sistem ve ilem deikenlerini belirlemektir. Sonu olarak bu alma kapsamnda nanolif retim teknolojisi olarak kullanlan elektro retim yntemi tm detaylar ile ilenecek ve bu teknolojinin endstriyel alana tanmasnda yaplacak sistemlerdeki deiiklikler ve retim hznn optimum bir seviyeye kmas iin gerekli modifikasyonlar deneysel olarak yaplacaktr.

2. L F RET M TEKN KLER 2.1 Giri Polimerlerden lif oluturulmas eitli yntemlerle yaplmaktadr. Bu retim eitleri polimerin cinsine bal olup polimerin fiziksel zellikleri, sya kar gstermi olduklar davranlar, polimerin retilip lif haline getirilecei yntemi belirlemektedir [9]. Polimerlerden suni ve sentetik lif retiminde en yaygn olan teknikler; eriyikten retim, ya retim ve kuru retim teknikleridir. En son gelitirilen yntem olmasna ramen, eriyikten lif retim yntemi, en basit ve gnmz endstrisinde en yaygn olarak kullanlan yntemdir [10]. Tablo 2.1, suni ve sentetik liflerin retim tekniklerini gstermekte ve bu teknikler ile retilen lif materyallerini listelemektedir. Tablo 2.1: Suni ve Sentetik Lif retim Tekniklerinde Kullanlan Polimerler Suni ve Sentetik Lif retim Teknikleri Eriyikten retim Kuru retim Ya retim Poliamid(Naylon) Asetat Viskon Poliester Triasetat Kupro Polipropilen Akrilik Akrilik Polietilen Spandeks Spandeks Poliolefin Vinyon Modakrilik En ekonomik teknik olan eriyikten lif retim tekniinde polimer lifinin belli bir viskoziteye ulamas iin sya ihtiya vardr. Bu polimer lifi ekstrzyon ilemi ile dzeden ekilmektedir. Kuru retim tekniinde, polimer uygun bir zc ile sv hale getirilerek scak havann da yardmyla dzeden kan filamentlerdeki zc buharlatrlarak lif oluturulur. Ya retim tekniinde ise, kuru retim tekniine benzer bir ekilde polimer zcsyle birlikte ilenerek dzeden fkrtlr ve konsantrasyonu daha az olan zcl banyoda, difzyonunda etkisiyle liflerdeki fazla zc banyoya aktarlarak lif oluturulur.

Eriyikten lif ekimi termoplastik polimerlerle yaplrken, zeltiden lif retimi (kuru ve ya retim metotlar) termoset polimerlerle yaplmaktadr [9]. Ayrca evresel ve ekonomik faktrlerden dolay gnmzde ya ve kuru retim teknii neredeyse kullanlmamaktadr. Bu nedenle bu tekniklerle retilen polimer lifleri eriyikten retim tekniinde ilenebilmesi iin aratrmalar srdrlmektedir. 2.2 Eriyikten retim Teknii Eriyikten lif retim teknii, sentetik lif retim yntemleri ierisinde en basit olandr. nk herhangi bir zc kullanlmadan lif retilir [9]. Eriyikten retim yntemi, 1930lu yllarn sonlarnda poliamid 6 ve poliamid 6.6 polimerlerinden lif retimi iin gelitirilmitir [11]. Bu teknikte, kat haldeki polimerler (chips, pellet veya granl formunda) ilk nce besleme hunisine yerletirilirler. Daha sonra vidal bir mile sahip olan ekstruder, buna bal dozaj pompas ve lif retimi iin gerekli deliklere sahip olan dzelere beslenirler. Burada ekstruder, bu sistemin ana ileminin gerekletii blmdr. Kat polimerler, yksek erime ve homojenlik salayan ekstruderler aracl ile eritilip basnlandrlr (ekil 2.1).

ekil 2.1: Eriyikten Lif retim Tekniinin Basit Bir Grnts Tek bir ekstruder eit uzunluklu dallanan borular aracl ile pek ok retim birimini erimi halde polimer ile besleyebilir. Polimerizasyon biriminde oluturulan eriyik 6

haldeki polimer dorudan lif retim biriminin eriyik datm borularna beslenir ya da depolamann kolay olmas ve polimerin bozulmamas iin cipsler haline getirilirler. Eriyik haldeki polimerler datma borular zerinden ilk olarak dozaj pompasna iletilirler. Pompann grevi belli basnta polimeri dze bloklarna iletmektir [9]. Kayna ne olursa olsun, polimer olduka hassas bir biimde imal edilmi dozaj pompalar tarafndan sabit bir debide bir filtre nitesinden geirilerek her bir lif retim birimine beslenir [10]. Eriyik haldeki polimerin lif oluturmak zere makine dna ilk kt eleman olan dzeye erimeden nce, bir dizi filtreden geirilerek ierisinde var olmas olas olan her trl parack, jel ve gayri-safiyetlerin tutulmas salanr. Bu kirlilikler filtrelerde tutulmadan geerlerse ya dze deliklerini tkayacaklar ya da lifin ierisine yerleip lif kesitinde yer igal ederek lifin daha sonraki ilenimi veya kullanm esnasnda performansn ktletireceklerdir. Filtrelerde szlen eriyik haldeki polimer, 20 MPa kadar basn altnda zerinde life ekil veren delikler olan dze plakasndan geirilir. Dze eriyiin filament eklinde akmasn salayan kk apl deliklere sahip elemanlardr. Buradaki delik says ve ap retim hzn ve performansn belirlemektedir [9]. Dze zerideki deliklerin, polimer k ksmndaki en kk aplar 175 - 750 m arasndadr [10]. Her bir dze plakasnda yaklak olarak 5 ila 1500 delik bulunabilir. Bu delikler retilecek lifin enine kesit eklini belirler. Bu ekiller yuvarlak kesitten, ii bo lif kesitlerine kadar deiim gsterir (ekil 2.2).

ekil 2.2: Dze Deliklerinin ekilleri ve Lif Kesitleri

retilen filament kalnl (tex), her bir dze deliinden akan polimer debisi W (gr/dakika) ve filamentin sarm hz V (m/dakika) ve dze deliinin ls tarafndan belirlenir. Dze delii ap ve filament kalnl arasndaki iliki, delikten kan polimerin hz (Vo) ile sarm hz (V) oran olan retim ekimi oran Vo/V ile kurulur [10]. Eriyik haldeki polimer dze deliinden geerken, alm silindiri veya sarc tarafndan uygulanan ekim kuvveti sayesinde hzlandrlr ve ekilerek inceltilir. Bu ilem ile e zamanl olarak eriyiin scakl hzl bir biimde azaltlr. Dze deliinin hemen altndaki eriyik haldeki polimer itiinden dolay ap, incelme balamadan evvel, dze delii apndan bir miktar fazladr. Bu ani ime, eriyik haldeki polimerin dze delii ierisinde maruz kald viskoelastik gerilmeden ani olarak kurtulmas ile oluur. Bu blgenin hemen altnda, souk filtre edilmi ve rutubetlendirilmi hava, eriyik halde akan polimeri kontroll bir biimde soutarak katlamasn salamak zere filamentlerin zerine flenir. Souk havann eriyik halde akan polimer ile birleme biimini salayan pek ok farkl yntem gelitirilmitir ve kullanlmaktadr. Bunlar; souk havann filamentlere yandan flenmesi (cross-flow quench), silindirik olarak akan filamentlere havann dardan ieriye doru flenmesi (in-flow quench) veya yine silindirik olarak akan filamentlere havann ieriden darya doru flenmesi (out-flow quench) biiminde olabilir. Soutulan filamentler daha sonra bir kanal ierisine alnarak, filamentlerin birleerek iplik oluturduu noktaya kadar harici etkilerden korunmas salanr. Filamentlerin iplik oluturmak zere bulutuklar noktann hemen sonrasnda, filament topluluu yani iplik, yalayc, anti-statik zellik kazandrc, mikrop ldrc ve korozyon nleyici maddelerin zel bir karm olan spin finish yan iplie uygulayan spin finish uygulama birimi ile temasa gelir. Spin finish ya filamentlerin birbirlerine tutunmalarn, kohezyonu arttrr ve ipliin sabit iplik klavuzlar zerinden kayarken oluan srtnmeyi azaltr. plik kohezyonu, ipliin ilenmesi veya kullanm esnasnda filamentlerin ayrlp gitmesini engelleyerek, bir btn olarak davranmasnda nem arz eder. plik gvdesinden ayrlan filamentler, ipliin ilenmesi veya kullanm esnasnda, ilemi gerekletiren makina veya cihazlarn elemanlar arasna girerek filamentllerin ve hatta tm ipliin kopmasna neden olabilir. plik gvdesinden ayrlan bu filamentler ipliin sarm esnasnda da farkl yerlere yerleerek ipliin tekstre, dokuma veya rme yaplmak zere

salmas srasndada dzgn olmayan iplik gerginlikleri olutururlar. Kt iplik kohezyonuna neden olan en nemli etmen olan statik elektriklenme anti-statik zellikli bir spin finish yardm ile kontrol altna alnabilir. Spin finish ya saf halde veya su ile emlsiyon oluturularak, dnen bir silindirin yzeyinde oluturulan film tabakasnn iplik ile temas ile veya bir klavuzdan geerken klavuza dozajlanan ya ile ipliin temasa getirilmesi ile iplie uygulanr. 2.3 Ya retim Teknii Ya retim ileminde, polimer sv hale getirilerek pompa ve filtre sistemlerinden geirilerek bir banyo ierisinde dze deliklerinden fkrtlr. Banyoyu tekil eden kimyasallar, sv huzmesi halindeki polimer zeltisini phtlatrarak veya rejenere ederek sv halden kat hale dntrerek lif oluumunu salar [10]. zcnn kalan ksmnn uzaklatrlmas iin ykama ve kurutma ilemlerine maruz braklr. Kuruyan ve zerindeki zcleri uzaklatrlan filamentler daha sonraki ilemlerde kullanlmak zere gerek filament eklinde gerekse de kesik elyaf eklinde depolanrlar. Ya retim ileminde, lif oluturan polimer zeltisinin kopma olmakszn dze deliklerinden alm hz, kuru veya eriyikten retim ilemlerindekinden ok daha dktr [12]. Ya retim ilemi ok geni kapsaml olarak iki ana snfa ayrlabilir: (1) zc olan/zc olmayan sistemi kullananlar, (2) polimeri svlatrmak ve daha sonra da geri katlatrmak iin kimyasal reaksiyon kullananlar. Akrilik ve modakrilik birinci snfa girerken viskon ve kupro rayonu lifleri de ikinci snfa giren retim ilemleri ile retilirler [12]. Ya retim tekniinin tipik bir gsterimi ekil 2.3de verilmitir.

ekil 2.3: Ya retim Tekniinin Basit Bir Gsterimi 2.4 Kuru retim Teknii Kuru retim ileminde polimer uygun zcyle zlerek sv hale getirilir. Sv hale gelen polimer zeltisi eitli blgelerde yer alan filtrelerden geirilerek bir pompa vastasyla dzeye iletilir. Aadan yukarya flenen scak hava, filamentler ierisindeki zcleri ok hzl bir ekilde buharlatrarak filamentleri kat hale getirir. Buharlaan zcler tekrar kullanlmak zere geri kazanm salanr (ekil 2.4). Aseton ve metilen klorit en nemli kuru retim ilemi zcleridir ve selloz asetat ve selloz triasetat liflerinin retilmesinde kullanlrlar. te yandan, akrilik ve spandeks lifleri, 150C ila 200C aralnda kaynayan ve buharlamak iin ok daha yksek scaklklar gerektiren dimetil formamit ve dimetil asetamid gibi daha az uucu zcler kullanlarak retilirler [12]. Kuru retimde filamentin yzeyinde zcnn hava ile buharlamasndan kaynaklanan gzenekli yap mevcuttur. Bu baz durumlarda istenen bir zellik olabilir. Buna rnek olarak boyama ilemindeki kolaylatrma verilebilir.

10

ekil 2.4: Kuru retim Tekniinin Basit Bir Gsterimi 2.5 Jel retim Teknii Jel retim sistemi, zel lif zellikleri ve yksek mukavemetli lif retmek iin kullanlan zel bir retim sistemidir. Polimer ekstrzyon srasnda tam olarak sv halde deildir. Polimer zincirleri deiik noktalarda bir birlerine balanarak sv kristal formda bulunur ve bu da tamamen ayrlmam zelti oluturmaktadr. Bu ilem sonuta oluan filamentlerin iinde zincirler aras yksek kuvvetler oluturur, bu da liflerin mukavemetini nemli lde arttrr. Bunun yannda ekstrzyon srasnda kesme kuvvetlerinin de etkisiyle sv kristaller lif ekseni boyunca dzgn bir hizaya gelmektedirler. Filamentler olaand yksek derecede oryante olmu bir yapya erimektedir. lem ya retim sistemi ile kuru retim sistemine benzemekle birlikte filamentler nce havadan geer daha sonra da sv banyosuna girer ve

11

soutulur. Baz yksek mukavemetli polietilen ve aramid lifleri bu yntemle retilmektedir [13]. ekil 2.5de 1980 ylnda Smith ve Lemstra [14] tarafndan kullanlan jel retim sisteminin ekli gsterilmitir.

ekil 2.5: 1980 Ylnda Smith ve Lemstra Tarafndan Kullanlan Jel-retim Sisteminin Grnts [14] 2.6 Dier retim Teknikleri Dier retim yntemleri arasnda liflerin bir filmden kesilerek elde edilmesi giderek hzla yaygnlaan bir yntem olarak karmza kmaktadr. Bu yaygnlamann en nemli nedenleri, film retiminin ekonomiklii ve ok farkl polimerlerden film retiminin mmkn olmasdr. Bu ilemde, genellikle eriyik haldeki polimer ok uzun ve dar bir yarktan aktlarak film oluturulur [10]. Filmden lif eldesi iin ise bir ka deiik teknik mevcuttur. Esas olarak, retim dorultusunda ekilerek moleklleri oryante edilen filmden ya mekanik yolla patlatlarak (fibrilize edilerek) veya da film boyunca dar eritler halinde kesilerek lif topluluu elde edilir. Gnmzde yaygn olarak polipropilen lifi bu yolla elde edilmektedir [10].

12

3. NANOL F RET M TEN KLER 3.1 Giri Tekstil endstrisi yllardan beri grnts ve dokunuu ipek lifine benzeyen lif elde etmek iin ura vermektedir. Bu nedenle ok ince (ultra-fine) lif terimi tekstil endstrisinde yerini ald [11]. Tablo 3.1de baz doal, suni ve sentetik liflerin ap deerleri verilmitir. Grld gibi rmcek lifinin ap deeri en dktr. Tablo 3.1: Baz Doal ve Yapay Liflerin aplar [15] Lif rmcek Lifi pek Merinos Yn Poliester Poliamid 6 Kevlar 29 Ortalama ap (mikron) 3.57 12.90 25.50 13.30 16.20 13.80 CV Deeri(%) 14.8 24.8 25.6 2.4 3.1 6.1

Yukardaki tabloda liflerin boyutlar (ap deeri) mikron lsnde verilmitir. Fakat tekstilde kullanlan liflerin boyutlandrlmasnda eitli terimler kullanlr ve bu terimler aadaki gibi tanmlanmtr [2]. Monofilament: Tek bana kullanlan ve genellikle incelii 14 denyeden fazla olan filamente denir. Monofilamentlerin boyutlar genellikle aplarnn mikron veya mm cinsinden deerleriyle llr. Denye: izgisel veya tek boyutlu olarak alglanabilecek bir materyalin, 9000 metresinin arln gram cinsinden belirten, birim uzunlua den arl esas alan boyutlandrma birimidir. Hem monofilament iplikler, hem de ok filamentli iplikler iin kullanlr. 13

Desitex: Denyeye benzer olarak 10000 metrelik bir iplik veya lifin gram cinsinden arlna denir. Metrik olmas bakmnda akademik dnyada ve modern endstride yaygn olarak kullanlmaktadr. Mikrolifler: Esasen, incelii bir denyeden daha az olan lif ya da filamentlerden oluan iplikler iin kullanlan bir terimdir. rnek olarak, 1 denye poliester lifinin ap 10 mikrondur. Bir lifin incelii 0,3 denyeden az olduu takdirde, incelik apn mikron cinsinden deeriyle ifade edilir. Nanolifler: aplar 1,0 mikrondan daha az olan lifler iin kullanlan terimdir. Tipik nanoliflerin aplar 50 ila 300 nanometre arasndadr. Grsel bytme olmadan grlemezler. Nanolifler aadaki yntemler ile retilmektedir. Fibrilasyon ile nanolif retimi, Meltblown teknii ile nanolif retimi, Bikomponent nanolif retimi, Elektro retim (electrospinning) yntemiyle nanolif retimi

3.2 Fibrilasyon ile Nanolif retimi Nanolif retiminde kullanlan bir yntem olarak, selloz gibi lineer hcresel yapya sahip liflerin nano boyutlu daha ince lifikler halinde fibrilasyonu ilemidir [2]. znme, jelleme, farkl zcler kullanarak retim, dondurma ve nano gzenekli kpk oluturacak ekilde kurutmay ierir. Bu ilem zaman alc bir sretir [3]. Bu teknikle retilen lifler orta dzeyde mukavemet zelliklerine sahip olmalarna ramen, boyut ve oluumda byk deiiklikler gsterirler. Lyocell liflerinin retim koullarnn son derece kritik olmasndan dolay, bu teknikte baarl olma olasl son derece azdr ve beklenildii gibi baka uygulamalarda fibrile olmayacak iyi lyocell lifleri retmek iin gerekli retim artlaryla ztlk arz etmektedir [16]. 3.3 Meltblown Teknii ile Nanolif retimi Meltblown prosesi, kk apl lif retimi iin kullanlan yaygn bir yntem olarak kullanlmakla beraber teorik olarak 0.5 ile 30 m, pratik olarak ise 2-7 m aplarnda lif retmek mmkndr. Meltblown tekniinde yksek hzl scak hava ile 14

filamentler dzelerden fibrilli bir tlbent oluturmak zere ekim ilemine tabi tutulurlar. Bu ilem genelde nonwoven kuma retmek iin kullanlan yeni ve yaygn bir yntemdir. Bu kumalar dier nonwoven kumalara oranla daha yumuak bir tueye sahip olmakla birlikte kuma zerindeki kaplama zellii, effaflk ve gzeneklilik filament aplarnn farkl dalmndan dolay farkl oranlarda olabilmektedir [17]. Bu teknolojide termoplastik lifler kullanlmakla beraber yaygn olarak PET, PP, ve PA 6 kullanlr. Polimer cipsleri ncelikle bir ekstrdere beslenirler burada sv hale gelen polimer eitli filtrelemelerden getikten sonra pompa yardmyla kartrc blgede homojenlik salamak iin iletilir. Bu sistemin normal eriyikten retim sisteminden fark dze blmdr. Bu sistemde dze enine uzunlukta yaklak olarak 1,5-3,0 m arasnda bir ene sahiptir. Ayrca dzeden polimer geirilirken yksek basnta scak hava flenerek dzeden kan filamentler inceltilir ve hareketli bant zerine dklr. Filamentler tayc bantta uzunlamasna serilirler ve daha sonra kalender silindirlerinden geirilerek levente sarlrlar. Meltblown ynteminin ilem akn gsteren ekil ekil 3.1 aada verilmitir.

ekil 3.1: Meltblown Ynteminin Basit Bir Gsterimi [18] Meltblown ileminden kan rnler; rasgele bir elyaf oryantasyonuna sahip olmas, yksek effaflkla birlikte rtclk zellii, yksek yzey alanna sahip olmasndan dolay iyi yaltm ve filtrasyon zellii, liflerin dz bir yzeye ve yuvarlak kesit alanna sahip olmalar, retilen kumalarn lif aplar ile doru orantl olarak gramajlarnn dk olmas gibi birok zelliklere sahiptirler[17].

15

Eriyikten lif retiminin, ok miktarlarda lif retimine elverili olmas nedeniyle, nanoliflerin dorudan eriyikten retim teknii ile retilmesini mmkn klmak iin bu ilemin deitirilmesi dorultusunda pek ok aratrma ve gelitirme almalar srdrlmektedir. Bu aratrmalarn ounluu sadece aratrmaclarn bilgisi dahilinde olan gizli aratrmalardr ve bu yzden de detaylar kapsaml bir ekilde henz aklanmamtr. Korea'deki Nano Tecnics'in nanolif filtre materyali, elektro retimden daha ziyade deitirilmi bir meltblowing ilemiyle retilmektedir [16]. Sonu olarak lif boyutlarnn deiim aral ile birlikte ortalama meltblown lif boyutu da byk lde bu yntem sayesinde azaltld. Bu teknikte dze delik aplar 0,10 ile 0,15 mm arasnda deitii iin polimer 1000 veya zerinde MFI'e (MFI: Melt Flow Index, Eriyik Ak Hz ndeksi) sahip olmal ve ayrca da son derece temiz olmaldr. Bu dzeyle uzun vadeli retim ilemi halen gelitirme aamasndadr [16]. 3.4 Bikomponent Yntemi ile Nanolif retimi Bikomponent lif, ayn lifi oluturacak iki farkl polimerin ayn dze deliinden aktlarak elde edilmesi olarak tanmlanabilir. Bikomponent lifler genel olarak kesit ekillerine gre ii-ie, yan-yana, denizde adack ya da dilimli pasta bikomponent lifler olarak snflandrlrlar [19]. (Baknz ekil 3.2)

ekil 3.2: Bikomponent Lif retimi ile retilmi Liflerin Kesit ve Boy Grntleri Nanoliflerin retimi iin, nc bir yntem olarak, ayrtrlabilen veya zlebilen bikomponent lifleri kullanlmaktadr. Nanoliflerin retiminde bu teknolojinin kullanm iin birok yaklam ileri srlmtr. zerinde en ok allan yaklam ise standart bir retim-ekim ilemi ile deniz-adack tipi bikomponent liflerin retimidir [16].

16

Denizde adack modelinde iki ayr polimer zel yaplm dzelerden geirilerek iyapdaki polimer fibrilli bir ekilde d polimerin iine yerleir. Genelde adacklarn says 100 ile 600 arasnda deimektedir. Filament retildikten sonra klasik yntemlerle kuma veya iplikler oluturulur. Daha sonra d ya da deniz olarak adlandrlan polimer uygun zcde zlr. Adacklar ya da fibrillerin bunlarn aplar nanometre seviyelerine kadar inebilmektedir. Bu konuda Hills irketinin [2] birok almas vardr. ekil 3.3 bu firmann rettii 600 adacktan oluan bir lifi gstermektedir.

ekil 3.3: Denizde Adacklar Yntemiyle Yaplan 600 Adackl Bikomponent Lif [2] Denizde adacklar yntemiyle retilen lifler zellikle yapay krklerde, sentetik damarlarda, filtrasyon malzemelerinde ve birok uygulama alannda kullanlabilmektedir. 3.5. Elektro retim Yntemi ile Nanolif retimi Elektro retim yntemi, nanolif retim teknikleri arasndaki en avantajl yntemdir. Bu yntem ileriki blmlerde detayl olarak aklanacaktr. Geleneksel lif retim yntemleri olarak tanmlanabilecek olan, elektro retim dndaki tm dier lif retim yntemleri, lif retiminde mekanik kuvvetleri esas etken olarak kullanr. te yandan elektro retim yntemi, elektrik alan kuvvetleri yardm ile polimerden lif oluumunu salar ve bu yntemde elde edilen liflerin aplar nanometre boyutundadr.

17

4. ELEKTRO RET M YNTEM N N TAR HSEL GEL M Elektro retim ilemi yeni bir teknoloji deildir. Bu ilem 1600l yllarda, William Gilbertin [20] manyetizma zerine almalarn srdrrken tesadf bir ekilde electro-manyetizmann svlar zerine etkisini gzlemlemesiyle ortaya kmtr. almasnda bir su damlasn elektriksel olarak kuru bir yzeyden belli bir mesafede, bir koni biiminde ekildiine iaret etmitir. te bu elektro spray ve elektro retim ileminin tarihinin balad noktadr [20,21]. 1882de Lord Rayleigh [22], Elektrik ykne sahip damlalarn elektro-retim srasnda gsterdii dzensiz hareketler zerinde almtr. Rayleigh yaltlm bir ykl damlacn kararll zerine teorik bir alma yapt ve ykn kararlln salayan yzey geriliminin stnde bir deer aldnda damlacn kararsz bir hale geldiini ve paralanmann gerekletiini tahmin etmitir [23]. Elde ettii sonulara gre; damla zerine etkiyen iki kuvvetten biri elektrik kuvveti, dieri ise elektrik kuvvetine tam zt ynde damlay etkileyen yzey gerilimi kuvvetidir. Elektrik kuvvetinin yzey geriliminden kaynaklanan kuvveti yendii anda ise damla ince jetlere ayrlarak akmaya balar [22,24,25]. Ayn zamanda damlann dze ucundan kmas iin gerekli maksimum yk de hesaplamtr [26,27]. Bu olay iin kritik nokta denklemini ise q2 = 640 a3 olarak vermitir. Burada; q: damla zerindeki yk, 0: serbest uzayn iletkenlik sabiti, : damlann yzey gerilimi, a: damlann apdr [11]. 1914 ylnda Zeleny, damla ucundaki (meniscus) elektrik yk younluunu basnl sv kolonunun yksekliine bakarak tespit etmitir. Burada, elektrik ykl damla ucunun elektrik alan sayesinde mekanik bir kuvvet uygulayarak sv kolonunu 18 (4.1)

ykseltecei varsaylmtr. Ayrca, Zeleny damla ucunda meydana gelen deformasyonlar da incelemi [22] ve 1915 ylnda da damladan jete gei durumunu incelemi ve Lord Rayleigh ile ayn sonular elde etmitir [22]. Dk molekler arla sahip bir sv kullanarak pskrme olayn (spray olgusu) fotoraflarla desteklemitir [22]. Bu fotoraflardan anlalan ise alkole gre daha yksek bir yzey gerilimine sahip olan suyun damladan jete gei konumuna gelebilmesi iin alkole nazaran daha yksek bir gerilime ihtiya duyduudur [22]. 1917 ylnda ise Zeleny, ilk defa elektriklenmi sv yzeylerinin hzl elektro-hidrodinamik arpmasn gzlemlemitir. Gzleminin sonucunda oluan spreyin zcnn yapsnn, yksek voltajn ve borunun ucundaki sv basncnn bir fonksiyonu olduunu belirlemitir [28]. Zelenynin alm olduu deney dzeneinin bir benzeri ekil 4.1de gsterilmitir.
toplayc

su

10 kV

elektrospraying

Taylor konisi

Basn

ll cam

ine

Plastik boru

ekil 4.1: Zeleny Deney Dzenei. Elektro retim yntemiyle lif retimi hakkndaki ilk patent 1934 ylnda Anton Formhals (US Patent, 1-975-504) tarafndan alnmtr. Formhalsn icad svlar zerindeki alan kullanm ile suni ve sentetik filament retiminin bir tasarmyd [29]. Formhals polimer filamentlerinin retimi iin elektrostatik kuvvetin kullanld bir sistem gelitirdi. Selloz asetatn polimer zeltisi elektrik alana maruz brakld.

19

zelti, selloz asetatn etilen glikol de znmesiyle hazrlanmtr. Zt kutuplara sahip elektrotlar arasnda yol alan polimer zeltisinden filamentler elde edildi. Elektrotlardan biri zeltinin ierisine konurken dieri de hareketli toplaycya monte edildi. Elektrik ykl lifler hareketli plaka zerinde topland (Baknz ekil 4.2). Bu ilem iin gerekli gerilim zeltinin yapsna bal idi ve bu yapy ise esas olarak polimerin molekler arl ve viskozitesi belirlemekteydi. Kk deliklere sahip rngalar metal alamlarn delinmesiyle elde edildi [22]. rnga ularnn ekilleri dzensiz ak problemlerini engelleyecek ekilde tasarland ve bu ular uniform, hafif eimli ve yuvarlak apraz kesitlere sahipti [22]. Formhals patentinde gereken potansiyel farkn zeltinin zelliklerine bal olduunu, bu zelliklerin ise polimerin molekler arl ve viskozitesi gibi parametreler olduunu ifade etmitir. Potansiyel fark olarak 5-10 kV uygulamtr [11]. 1939da sistem, rnga ile toplayc arasndaki mesafenin ayarlanabildii bir ekilde tekrar tasarland. nk mesafe ksa tutulduu takdirde zcnn tam olarak buharlamamas sebebiyle lifler birbirlerine ve plakaya yapma eilimi gstermekteydi. Hareketli toplayc plaka sayesinde liflerin tamamen kurumasna imkn tanyacak mesafe salanabiliyordu [22].

ekil 4.2: Formhals Deney Dzenei [30]

20

1940 ylnda Formhals hareketli bir ana tabaka zerine elektrostatik kuvvetler vastasyla retilen polimer lifleri ve oklu polimerden olumu kompozit lif tlbenti reten bir sistemin patentini ald [31]. Gladding [22] daha istikrarl bir retim yapabilmek amacyla elektro retimi kullanarak yeni bir sistem gelitirdi. Bu sistemde liflerin toplanmas iin srekli bir konveyr bant kullanld. Bu bant iki elektrot arasndan geip, oluan lifleri toplayp tamaktayd. Elektro retim iin gelitirilen bu sistem ekil 4.3de gsterilmitir.

ekil 4.3: Gladding Deney Dzenei [22] 1941de elektrik alan ile ince lif retim teknii Childs tarafndan elektrostatik retim olarak adlandrlmtr [32]. Wilson ve ekibi elektrik alan ierisindeki sabun baloncuklarnn patlama hareketlerini incelediler. Bu deneyde, sabun baloncuu bir plaka zerine konulmu ve dier bir plaka ilk plakann biraz uzana ve stne gelecek ekilde yerletirilmitir. stteki plakaya gerilim uygulanm ve oluan elektrik alann arttrlmasyla baloncuun uzayarak ekil deitirmeye balad gzlemlenmitir. Bu hareketi gsteren baloncuk iin denge denklemleri hesaplanmtr [22]. Macky, aplar 0,0850,26 cm arasnda deien su damlalarnn elektrik alan ierisindeki davranlarn incelemitir. Elde ettii sonular Wilsonunkine benzerdir. Bu sonulara gre; elektrik alan arttrldnda su damlas uzamaya balar ve kararszln olutuu bir snr deerden sonra filamentler damladan kopmaya balar [22]. Vonnegut ve Neubauer 1952 ylnda aplar yaklak 0,1 mm olan elektrikle ykl damlalar elde etmeyi baardlar. almalar sonucunda ekil 4.4deki elektrostatik fskiyeyi tasarladlar.

21

ekil 4.4: Elektrostatik Fskiye ekil 4.4deki sistemin alabilmesi iin suyun dolduu kabn ana ksmnn su seviyesi borununkinden biraz yukarda olmaldr. Bu kaba, yksek gerilim uyguland takdirde borunun ucundan kk damlacklar kacaktr. Damlacklardan oluan bu jet eer paralel beyaz k demetine maruz braklrsa renklendii grlecektir ve bu da jeti oluturan damlacklarn apnn yaklak 1 mikron olduu ve damlacklarn uniform olduunu ispatlamaktadr. Damlacklarn boyutlar uygulanan gerilim ile deimektedir [22]. Drozin deneylerinde birok sv kullanm ve bu svlar da 0 12 kV aralnda yksek gerilimlere tabi tutmutur. Uygulanan gerilim dk tutulduunda damlalar oluurken gerilimin arttrlmas zerine damlalar uzam ve nihayetinde de kararl bir jet halini almtr. Gerilim arttrlmaya devam edilirse nce kk jetler olumaya balam ve ardndan ince damlalardan mteekkil bir bulut, oluan 3 ya da 4 jete elik etmitir. Yksek voltajlarda ise kk jetler kaybolmu ve yerlerini ok ince damlacklar barndran bir damlack bulutuna brakmtr [22]. Wachtel ve ekibi elektrostatik yntemi kullanarak emlsiyon paracklarn hazrladlar. Bu yntemle yan su iinde mono-dispers bir emlsiyonu elde edilmi oldu. Elde edilen damlack paracklarnn aplar 0,5 ila 1,6 mikron arasnda idi [22]. 1960l yllarda Taylor tarafndan yaplan eitli almalarda, elektriklenmi svlarn temel teorik prensipleri aklanmtr [33]. Bu almalardan bir tanesinde, iki sv arasndaki koni ara yzn elektrik alan ierisinde dengede olduu gsterilmitir [20]. Elektrik alan etkisi altnda sv yzeyi yklenir ve karlkl yklerin birbirlerini itmesi ile d bir kuvvet oluur. Eik deerini getikten sonra elektrostatik kuvvetle, sv damlac bir koni eklini alr ve fazla ykler koninin ucunda oluan yklenmi jetten dar kar. Taylor, elektriksel kuvvetin yzey gerilimine eit olduu bu kritik noktada koni olutuunu ve bu koninin yarm asn

22

49.3 olarak tahmin etmitir. Bu tahminleri yapt deneylerle uygunluk gstermitir [11]. Taylorn deney dzenei ekil 4.5de verilmitir.

ekil 4.5: Taylor Deney Dzenei [30] Taylor tarafndan gelitirilen teoride [30], bir elektrik alan iindeki viskoz damladan ince liflerin olumas, elektriksel kuvvetler tarafndan yklenen sv yzeyindeki maksimum karaszlktan dolay gerekletii aklanmtr. Yksek voltajlarda kresel bir damla oluur ve kritik noktada viskoz damlann yarkresel ekli bozularak jet oluumundan nce koni eklini alr (ekil 4.6.). Koni ucundan taban izgisi arasnda ~ 50 derecede yar dikey a vardr (ekil 4.7.). Elektriksel kuvvetlerin etkisi altnda, viskoz akkann yzey kvrml deiir. Bu srada yzey gerilimi elektriksel kuvvetlere kar koyan tek kuvvettir.

ekil 4.6: Taylor Konisi Oluumu ve Liflerin Dalm

23

Maksimum kararszlk halindeki kritik voltaj (Vc) deerinin denklemi, Taylor tarafndan 1969da verilmitir [30]. Vc 2 = 4(H 2 /L2 )*( ln ( 2 L/R) 1.5 )*( 1.3RT)*( 0.09 ) Burada; H: elektrodlar aras mesafe (cm), L: klcal borunun uzunluu (cm), R: klcal borunun yar ap (cm) ve T: yzey gerilimi (dyne/cm) dir. Jet iindeki ak alan, jet ekseni boyunca uzunlamasna (extensional) bilekeye sahip bir hz deiimi (gradient) gibi olacaktr. Uzunlamasna hz deiimi (ikinci tr karaszlktan kaynaklanan benzer yklerin birbirini itmesi) ok ince lif oluumu ve polimer zincirlerinin uzamasnda ok verimli olarak bilinir. Bunun yannda, elektrostatik uzamaya sebep olan uygulanan voltajn artmasyla liflerin ap azalr [30]. (4.2)

ekil 4.7: Taylor Konisinde Oluan Yar Konik As Hendricks ve Schneider [22] iletken bir damlack iin yzey gerilimi ve elektrik kuvvetin etkisindeki denge durumunu hesaplamtr. Kritik voltaj deeri iin bir forml gelitirmilerdir. Elde edilen sonular Taylorun hesaplar ile rtmektedir.

V = 300 20TR

(4.3)

1966da Simons, elektro retim iin yeni bir sistem gelitirdi ve patentini ald. Bu deneyde kullanlan iki elektrottan pozitif ykl olan zeltinin iine batrlrken

24

dieri de toplayc plakaya yaptrld. Lifleri reten sistem ve liflerin zerinde topland plaka ekil 4.8de gsterilmitir. Bu yntemle ok hafif ve ince nonwoven yaplar elde edilmitir. Kullanlan zeltiler ise, methyl ethyl ketone ierisinde poliretan ve methylene chloride ierisinde polikarbonattr. Ulalan sonular ise yledir; dk viskoziteli zeltiler daha ksa ve ince lifler retirken daha yksek viskoziteye sahip zeltilerden daha srekli lifler elde edilmektedir [34].

ekil 4.8: Simons Deney Dzenei 1964te Doyleun [22] gzlemlerine gre; elektrik kuvveti belirli bir snr deere ulat anda solvent moleklleri elektrikle ykl damlacktan buharlaarak uzaklar ve damlack zerindeki yzey yk younluu artt iin damlac paralara ayrmaya balar. Bu ayrma ykl damlacn ok sayda kk damlacklara blnmesi eklinde vuku bulur. 1968de Erin ve arkadalar[22], aplar 90 ila 150 m arasnda deien uniform yapdaki ykl sodyum nitrit paracklar elde ettiler. 1971de Baumgarten[34] elektro-retim yntemiyle akrilik polimerinden 0.05-1.1 m aplarnda, srekli bir ekilde, lifler reten bir cihaz gelitirmitir. Dimetilformamid ierisinde zlm poliakrilonitril polimeri elektro-retime tabi tutulmu ve zeltiye 5 20 kV arasnda gerilim uygulanmtr. Bu deneyde, lif ap, zelti viskozitesi, jet uzunluu, debi ve ortam gaz arasndaki ilikiler

25

incelenmitir. Lif apnn zelti viskozitesiyle ve jet uzunluu ile doru orantl olduu anlalmaktadr. Jet uzunluu ise, jetin olumaya balad yer olan damla ucu ile kararsz dalgalanmann balad nokta arasndaki mesafe olarak tanmlanabilir. Debinin lif apna etkisi kktr. Ortam gaznn etkisi ise nem oranna baldr. Kuru havada damlack kurumaya meyilli iken nemli havada %12,5luk deriime sahip zeltiden elde edilen lifler tamamen kurumaz ve toplama plakas zerinde birbirlerine karrlar. Helyum ortamnda deney yaplrsa ak balayamayacaktr. nk akn balayabilmesi iin gerekli gerilim deerleri 2500 Volttan balamaktadr. Ayrca, Baumgarten elektro retimdeki hzn 275-380 m/sn hzlarna ulatn ki bu hzlarn havadaki ses hzna yakn deerler olduunu belirtmitir [22]. 1970lerin sonuna doru Baumgarten, PE ve PP eriyii ve parafin iinde PP zeltisini kullanmtr. Bu gsteriyor ki elektrostatik retim yntemiyle damlacklar yerine ince liflerde oluabilmektedir [24]. Baumgarten Dupontta alrken elektro retim yntemiyle retilen akrilik liflerinin oluumunu yksek hzda fotoraflama teknii ile grntleme ilemini (ekil 4.9) yapmtr [30,35].

ekil 4.9: Baumgarten Deney Dzenei

26

Baumgarten, elektro retim ileminde jetin apnn belli bir elektrik alan gcnde minimuma ulatn ve elektrik alan gcnn artmasyla jet apnn da arttn gstermitir. Bunun sebebi olarak ise klcal boru ucundaki polimer besleme orannn elektrik alan gcnn artmasyla artt olarak ifade etmitir. Yani elektrik alan gcnn artmas elektrostatik kuvvetleri artrr ve bu da daha kk apl lifler retir. Ancak klcal boru iinden daha fazla malzeme ekilir ve bylece besleme oran artm olur [36]. 1977de Martin ve ekibi [30] elektro retim yoluyla organik polimerlerin lif an elde ettiler. Bylece Martin ve ekibi fibrilli tlbenti icat etmi oldular. ki veya boyutlu organik malzemelerin liflerinden oluan tbbi malzemelerde kullanlmak zere elektro retim yntemiyle lif a oluturmulardr. Kullandklar organik malzemeler PTFE sspansiyonu, poliretanlar, polivinilalkol, polivinilpirolidon ve polietilenoksitdir. Sv zeltileri topraklanm rnga ucuna beslenerek elektrostatik yntemle lif alar retmilerdir. Bu ilemde g kayna hareketli tayc kaylar ile metal ine arasna uygun bir mesafede konulmutur. Burada kay sistemi iletken deildir ve lifler bu kaylara toplanr. Potansiyel fark olarak 20 kV kullanlm ve toplayc ile hareketli bant arasndaki mesafe 5-35 cm arasnda deimektedir (ekil 4.10). retilen a, sarg bezi olarak kullanlabiliyordu. retilen an ok ince ve kk liflerden yaplm olmas pek ok avantaj salyordu. Mesela, a ok ince boluklara sahipti ve yksek bir yzey alan oluturuyordu. Eer bu sarg slanabilir bir polimerden yapld takdirde, yaradan dar kan kan ya da serum sargya nfuz ederken kolayca phtlar ve ok saydaki ince yark sayesinde sargnn yzey alannn da yksek olmas ile bu phtlama kolay bir ekilde gereklemiti. Bu sarglar yara yzeyi ile atmosfer arasnda yeterli oksijen ve su buhar geiini salayacak derecede delikli yapya sahiptir. Ayrca, sarglarn altna veya stne antiseptik ya da yaray iyiletirecek takviye malzeme yzeyleri konulabilir [22].

27

ekil 4.10: Martin Deney Dzenei [30] 1978de Simm ve ekibi elektro-retim ile elde ettikleri lifleri hava filtresinde kullanmlardr. Tekstil makinalarnda liflerin kullanlmasyla elde edilen havlar bir gaz aknda mevcut olan tozlarn filtrelenmesinde kullanlmtr. Filtrasyon verimlilii ise lif apna ve gzenek oranna baldr. Filtrelemedeki bir dier nemli husus ise liflerin sahip olduu elektriksel yklerin yine ykl toz paracklarn ekebilme kabiliyetidir. nk ykl tozlarn yine ykl lifler zerine yapmas beklenmektedir. Liflerin havlar yaplrken srtnme ile elektriklenmesi salanr. Bu anlatlan sistemin daha yksek verimlilie sahip olmas istenirse; daha ince lifler kullanlmal ve liflerin sahip olduu ykler daha stabil hale getirilmelidir. Klasik retim metotlarnda genelde 1020 mikron aras lifler elde edilmektedir. Deneylerinde Simmin amac, elektrik yklerini kullanarak ok ince lifler elde edip bunlar havlara yerletirmek idi. Hav olarak kullanlacak liflerin eldesi iin deneylerde kullanlan u zeltiler; polistren-metilenklorit, polikarbonatmetilenklorit ve poliakrilonitril-dimetilformamid olarak belirlenmitir. Elektro retim ile retilen liflerin filtrasyonda hav olarak kullanlmasyla 0,5 mikron boyutlara sahip paracklar filtre edilebilmitir [22,11]. Simmin deney dzenei de ekil 4.11de gsterilmitir.

28

ekil 4.11: Simm Deney Dzenei [30] 1980de Fine ve Tora st ksm ak bir kabn iine polimer yerletirdiler ve elektro retim ilemini ekil 4.12deki gibi gerekletirip patentini almlardr.

ekil 4.12: Fine ve Torann Deney Dzenei [22] Yaplm olan bir baka almada, termoplastik elastomerik poliretan polimeri uucu bir zcnn (tetrahidrofuran) iinde zlerek bir kabn iine beslenmi ve merkezka kuvveti sayesinde kabn kenarlarna doru yaylmtr. Kaba elektrik gerilimi uygulandnda zelti yzeyinde bir elektrik alan oluur ve kabn kenarlarndaki polimer ksmlarndan jetler olumaya balar. Kabn zerinde ki bant ise belirli bir hzda ilerlemektedir. Bandn alminyum bir film ile kaplanm olmasnn yannda polimere etki eden merkezka ve elektrik kuvvetleri sayesinde jetler halinde banda yapan lifler elde edilmitir [22, 30]. 1981de Lorrand ve Manley [37-39], poletilen ve polipropilen gibi abuk kristalleebilen termoplastik polimerlerin elektrik alan kuvvetleri altnda ekimi ile bu polimerlerin srekli lif eldesi zerine almlardr. Bu retim deneyinde

29

kullanlan malzemeler ise MFI deeri 2 olan polietilen ve MFI deeri 0,5 olan polipropilendir. ou denemelerde polimerler eriyik halinde kullanlm fakat polietilen bazen parafinde zlerek zelti halinde kullanlmtr [37-39].

ekil 4.13: Lorrando ve Manley Deney Dzenei ekil 4.13de termoplastik polimerlerden lif retim sisteminin dzenei

grlmektedir. ekildeki ksmlar; 1. Dikey silindirik hazne, 2. Silindirik haznenin elikten yaplm duvarlar, 3. Duvarn etraf iyi bir s iletkenlii iin alminyum ile sarlm, 4. Elektrikli stc, 5. Elektrikli stc etrafnda sarl asbestos ceket, 6. Haznenin iinde scakl lmek ve kontrol etmek amal termokuple, 7. Haznenin alt ucu, 8. karlabilir paslanmaz elik dze, 9. Dze ucu,

30

10. Aparatn altnn sca yaltlmas iin asbestos kaplama, 11. Eriyie basn salamak iin gereken piston, 12. Hava silindiri, 13. Metal plaka, 14. Polimer ak delii (aperture), 15. Elektrik iletmeyen kol, 16. Mesafe ayar iin dikey olarak ayarlanan dnen mil. Elektrik balantlar dze ile metal plaka arasna yaplmtr. Bu deneyde DC g kayna kullanlmtr. Uygulanan voltaj asl duran svnn stesinden gelerek eriyik polimerinden jet elde etmek iin yeterince fazladr (10-23kV) maksimum voltaj ksa mesafede elektriksel yk boalmasna neden olacandan snrlandrlmtr. Aradaki mesafe 1-3 cm arasnda deimektedir. Pratikte uygulana gerilimler 3-8 kV arasndadr [37-39]. lem de hazne polimer ile doldurulup yeterli scakla karlmtr. Denge salandnda piston hareket ederek dzenin ucunda yarm kre eklinde durmas gereken sv iin basn uygulanmaktadr. Bu srada dze ucu ile metal plaka arasna yeterli potansiyel uygulanr. Potansiyelin kademeli olarak ykseltilmesiyle damla deformasyona urayarak koni eklini almaya balar ve elektrik alan ynnde uzar. Kritik voltaj deerine ulatnda, statik denge bozularak polimer eriyii koni ucundan ince bir jet halinde ekilmeye balar. Dzenin kndan ksa bir mesafe de polimerin kristallemesi olur ve srekli lif oluur. Lif delikten geerek dnen bir bobine sarlr [37-39]. Tablo 4.1: Polimer Scakllar ve Dze aplar Polimer Parafinde polietilen Polietilen Polipropilen Scaklk 100C 200-220C 220-240C Dze ap 1 mm 2,2 mm 2,2 mm

Bu yntemle elde edilen liflerin yaps ekimsiz ya da az oryantasyonlu poliolefin liflerinin yapsna benzer, yani klasik retim metotlaryla retilen liflerle ayn zellikler salanm olur. Manley almalarnda gerilimin lif apna etkisini de gstermitir. Hem polietilen hem de polipropilen lifleri incelendiinde elektrik alann

31

artmasyla lif apnn azald gzlemlenmitir. 220Cde sarmsz retilen liflerin aplar 200Cdekilere nazaran daha kktr. retimde mekanik sarmn kullanld ilemlerde elde edilen liflerin aplar da sarmszlara gre daha kktr. rnga ucundaki deliin apnn etkisi ise bu ilemde nemsenmeyecek derecede azdr. Lif ap genel anlamda uygulanan elektrik alana, ortam scaklna ve eriyiin viskozitesine baldr. Lif zellikleri X-n difraksiyonu ve mekanik testlerle karakterize edilmitir. retilen liflerin X-n dzenleri gstermitir ki, uygulanan elektrik alan ve sarm hz arttrld takdirde lif iindeki halkal yaplar ksmi bir ekimle yay yaplarna dnmtr. Bylece, hafif de olsa lif eksenine gre bir oryantasyon salanm ve balang modlnn altnda deerler elde edilmitir [30]. 1982 de Bornat [30], bir silindir zerine taklp sklebilir bir tabaka sarmtr ve bu mekanizmay elektro retimde kullanmtr. ekil 4.14de bu sistem gsterilmitir. Bu sistemde de ana sreler ncekilerle ayndr. Bornat, bu ilemde poliretann kullanlmasyla elde edilen tp yaplarnn suni kan damar ve idrar kanal olarak kullanlabileceini iddia etmitir. Elektro retim ynteminin kullanlarak suni vaskler doku nakli yaplarnn elde edildii baka patentler de vardr.

ekil 4.14: Bornat Deney Dzenei [30] Bornatn deneylerinde kulland malzemeler biyolojik bakmdan kabul edilebilir polimer maddeleridir. Bunlar; poliretanlar, politetrafloretilen, termoplastik olan polimerlerden poliamidler, poliakrilonitril, suda znebilen polimerlerden polivinilalkol, polivivilprolidon ve polietilenoksittir [30]. Ayrca Bornat 1982 ve 1987 yllarnda birer patent almtr [30].

32

1985 ylnda How poliretandan sentetik damar retimi iin bir proses tanmlam ve patentini almtr [30]. Sistemin alma prensibi (ekil 4.15) nceki almalara benzemektedir. Dier sistemlerden ayrlan zellii, toplayc silindir zerine negatif 12 kV lk bir potansiyel uygulanarak 2000 ila 20000 rpm dn hzyla dnmesidir. Bu damarn tek ynde kuvvet tama zelliini (anizotropi) kazandrmaktadr.

ekil 4.15: How Deney Dzenei [30] 1990l yllarn ortalarna doru Reneker ve grubunun [23,25,27] elektro retim ilemi zerine almaya balamasyla bir ok aratrmac da bu konu zerine younlat. Bu tarihten sonra yaynlanan makaleler ve tezler giderek artt ve bu konuyla ilgili Sci-Finder aratrma veri tabannda 2004 Hazirana kadar yaynlanan yaynlarn saysn ve yllarn veren grafik Kataphinan [20] tarafndan hazrlanm ve ekil 4.16da gsterilmitir.

33

Elektrospinning Yllara Yayn Says grafii

300 250 Yayn Says 200 150 100 50 0
19 19 19 19 19 19 19 19 19 19 19 19 19 20 20 20 20 19 19 19 19 19 19 19 19 19 20 z ir Ha an 56 87 96 38 77 80 86 95 99 00 34 76 78 81 84 89 90 94 98 01 02 71 82 91 97 03 04

Yl

ekil 4.16: Elektro retim lemi Hakknda Dnyada Yaplan Bilimsel Yaynlarn Yllara Gre Deiimi [20]

34

5. ELEKTRO RET M YNTEM 5.1 Elektro retim Yntemi

LE NANOL F RET M

Polimer esasl nanoliflerin retimi iin en etkin yntem electrospinning (elektro retim) yntemidir. Elektro retim, akkanlar dinamii, polimer kimyas, temel fizik, elektrik fizii, makine ve tekstil mhendislii disiplinlerini barndran multi disipliner bir yntemdir. Elektro retim yntemi iin gerekli deney dzenei (ekil 5.1) temel olarak nemli ana paradan olumaktadr.

ekil 5.1: Basit bir elektro retim dzenei 1. Yksek voltaj g kayna, 2. Besleme nitesi (rnga, metal ine v.b.), 3. Toplayc (iletken plaka, dner silindir v.b.). Bu teknikte, polimer uygun bir zcde zlr veya s ile eritilir, ucunda kk bir delik bulunan cam bir pipetin veya rngann iine yerletirilir. Daha sonra polimer zeltisi/eriyii ile pipetin ak ucunun karsndaki bir toplayc levha

35

arasna 50 kVa kadar gerilim uygulanr. Besleyici nitedeki inenin ucunda asl durumda duran polimer damlas kritik bir voltaj deerine kadar, yzey geriliminin uygulad kuvvetlerden dolay, kresel bir biimde bulunur. Uygulanan potansiyel fark bir eik deerine ulat anda, elektrostatik kuvvetler yzey gerilimi kuvvetlerine eitlenir. Bu noktada polimer damlas ekil deitirerek koni biimini alr. Bu koniye Taylor konisi denir. ekil 5.2de polimer damlasnn artan voltaj etkisiyle yar kresel damladan (a), Taylor konisine geii (b,c), Taylor konisindeki ekli (d) ve Taylor konisinden bir jet halinde k verilmitir. Taylorn [40] koni zerine yapt almada bulduu kritik voltaj deerindeki yar koni as 49.3dir.

ekil 5.2: Klcal Boru Ucundaki Damlann lerleyerek Artan Voltaj Etkisiyle Taylor Konisi ve Jet Oluumu (a) 110 (b) 107 (c) 104 (d) 100 [37-39] Polimer damlas Taylor konisi halini aldktan sonra voltajdaki ok kk bir artla birlikte koni ucundan bir jet fkrr (e). Jet toplayc levha ile metal ine ucu arasnda ilerlerken farkl yollar izler. Yklenen jet Taylor konisinden ktktan sonra belli bir mesafede kararl bir ekilde hareket eder. Daha sonra jette kararszlk hali belirir. Kullanlan polimerin zeltisi veya eriyiinin zelliine ve sistem deikenlerine bal olarak deiebilen kararszlk hali mevcuttur. Jet bu kararszlk hallerinden sadece birini gsterebilecei gibi kararszlk halini de gsterebilir [41]. Bu kararszlk halleri; (i) klasik Rayleigh karaszl, (ii) Eksenel simetrik elektrik alan

36

akmlanmas, (iii) Whipping karaszl olarak Shin [41] ve arkadalar tarafndan aklanm ve matematiksel olarak modellenmitir. Elektro retim ileminde en ok grnen kararszlk hali whippingdir. Whipping oluumunun nedeni, jet yzeyindeki yklerin karlkl olarak birbirlerini itmesi ile meydana gelen ve yklerin bir arada olamamalarndan dolay jette merkezden radyal bir ekilde tork olumasdr. Jet toplayc plakaya yaklatnda ise ana jetten ayrlan kk jetler meydana gelir. Bu kk jetlerin olumasnn nedeni ise radyal yklerin birbirini itmesi sonucu ana jetten ayrlmas olarak izah edilmitir [42]. Jet yeterince inceldiinde ve viskoelastik kuvvetler yeterince snmlendiinde yeni whipping karaszlklar oluur. Bu karaszlk haline ikinci whipping karaszl denir. Bu olay ekil 5.3de gsterilmitir.

ekil 5.3: Elektro retimde Whipping Kararszl ve Taylor Konisi Elektrik alan iinde yklenmi polimer sv jetinin modellenmesi aadaki blmlerde detayl bir ekilde anlatlmaktadr [22,25].

37

Elektro retim ilemini ilgilendiren iki kuvvet dengesi mevcuttur. lki prosesin srdrlmesi iin gerekli olan kuvvet sistemi, ikincisi ise ilemin nnde engel tekil eden kuvvet sistemidir. lk kuvvet sistemi, damlann kararlln bozarak damlann deformasyona urayp, damladan ince bir jet olumasna yardm eder. kinci kuvvet sistemi ise svnn uzayp akmasna engel olarak damlay sabitleme eilimine srkler. ekil 5.4de polimer svsnn elektrik alan iinde modellemesi grnmektedir. Polimer svsnn lineer bir paras A ve B boncuklarnn dizilimi ile gsterilmektedir. Her paracn (boncuk) bir e elektrik yk bir m ktlesi mevcuttur. Bu parack iki paralel plaka arasnda Volk bir potansiyel fark olacak ekilde tutulmaktadr. Elektrik alan etkisi altnda B paracna be farkl kuvvet etki etmektedir;

ekil 5.4: Elektrik Alan inde Yklenmi Polimer Sv Jetinin Modellenmesi

38

1. D elektrik alan iindeki elektrik kuvveti: Bu kuvvet plakadan gelen yklerden etkilenen her bir boncua etki eden kuvvettir. Polimer jeti toplaycya doru F=e*E=(e*Vo/h) kuvveti ile hareket ettirilir. Burada; h damla ile toplayc arasndaki mesafedir. Elektro retim ilemini srdren de bu kuvvettir. 2. A paracndan gelen Coulomb itme kuvveti (Fc): Bu kuvvet A paracndan B ye etki eden Coulomb itme kuvvetidir. Deeri ise Fc=e/ldir. Burada; l iki parack arasndaki mesafedir. Bu kuvvet paracklarn birbirini itmesini salayarak jetin uzamasn salar ve elektro retim ilemindeki dier ana kuvvettir. 3. Yzey gerilimi kuvveti (Fcap): Bu kuvvet damlay ve jeti sabitlemek isteyen kuvvet olup jetin uzamasn engeller ve yzey geriliminden gelen toplam kuvvet Fcap=a dr. ise yzey gerilimidir. 4. Viskoelastik kuvvet (Fve): Bu kuvvet polimer jetinin uzamasna ve akmasna engel olur. Gerilme kuvveti, B paracnn A paracna doru d dl G =G iter. Burada; t zaman, G elastiklik modl, de polimerin dt ldt viskozitesidir. Sonuta B ye etki eden net kuvvet Fve =a dir. Burada; a jetin yarapdr. 5. Yerekimi kuvveti (Fg): birim uzunlua den yerekimi kuvveti Fg=gadir. Burada; svnn younluu, g ise yerekimi ivmesidir. Sonuta B paracna etki eden toplam kuvvet; Ft=Fo+Fc+Fve+Fcap+Fg= -m (dl/dt) (5.1)

Gemite whipping olay, ou aratrmac tarafndan gzlemlenemediinden dolay jetlerin paralanarak toplaycya doru ilerleyip bylelikle nanoliflerin olutuunu ifade edilmitir. Esasnda whipping olay ok hzl gerekletii iin yksek hzl fotoraflama teknii olmakszn gzlemlenemez. ekil 5.5de ayn olayn hem 25 fps (frame per second: saniyede ekilen resim says) hem de 4000 fpsde ekilmi fotoraflar gsterilmi olup, fark aka ortaya kmtr [43].

39

ekil 5.5: a) 25 fpsdaki Whipping Olaynn Fotoraf b) 4000 fpsda Whipping Olaynn Fotoraf [43] Dzeden kan jet birinci ve ikinci whipping karaszlk blgelerinden sonra lifler toplayc plaka zerine rasgele bir ekilde nonwoven olarak toplanrlar. Toplayc levhada oluan ams yzeyde aplar 3 nmden 1 mikronun zerindeki deerlere kadar deien lifler bulunabilmektedir. Reneker [44] tarafndan retilmesi baarlan 3 nm apl liflerin kesitinde yalnzca 40 molekl bulunduu gzlenmitir. Bu saynn yars zaten lifin d eperini oluturmaktadr [44]. Elektro retim prosesi ile elde edilmi lifler elektrostatik olarak yklenmi olabilirler veya yk retebilirler [3]. Nanolifin azalan ap, zgl yzey alan dorultusunda byk artlara neden olmutur. Hatta 1 gram polimerden 600 m alan oluturmak mmkn hale gelmitir. Konvansiyonel sistemlerle retilen rnlerde ise 1 m/g civarndadr. ekil 5.6da nanoliflerle konvensiyonel yollarla yaplan rnlerin ap-yzey alan ilikileri verilmitir [44].

ekil 5.6: Lif apnn Yzey Alana Etkisi

40

Toplayc levhaya toplanan nanoliflerin karakterizasyonlar ve morfolojileri taramal elektron mikroskobu (SEM) kullanlarak incelenmektedir. Elektro retim ynteminde kullanlan polimerlerin ayrntl listesi Ek Ada Tablo A.1 ve Tablo A.2 olarak verilmitir. Baz SEM grntleri Tablo 5.1de ortalama aplar ile verilmitir. Tablo 5.1: Baz Polimerlerden Oluan Nanoliflerin SEM Grntleri Polimer Ad ve Ortalama ap (nm) Sem Grnts

Polibenzimidazol-250 [45]

Kitin-165 [46]

Polipropilen 2500-3500 [47]

41

Tablo 5.1: Baz Polimerlerden Oluan Nanoliflerin SEM Grntleri (Devam) Polivinilalkol-400 [125]

Poliakrilonitril-gm paracklar [36]

42

6. ELEKTRO RET M YNTEM NDE KULLANILAN DZENEKLER Elektro retim yntemiyle lif oluturma metodunda, farkl kombinasyonlar ve konfigrasyonlar ieren deiik dzenekler, istenilen sonulara bal olarak kullanlabilmektedir. Bu modifikasyonlarn ierisinde besleme nitesinden, uygulanan voltajn doru akm m yoksa alternatif akm m olduu ve toplayc nitenin deimesine kadar birok farkl dzenekler gelitirilmitir. retim sisteminin endstriyel baar salamas, retilen liflerin belli bir oryantasyon ve d etkilere kar dayankl olmasna ve istenilen farkl amalar iin gelitirilmi dzeneklere baldr. Bu blm kapsamnda 1990l yllardan sonra kullanlan dzenek modifikasyonlar ele alnacaktr. 6.1 Besleme nitesindeki Modifikasyonlar He [48] ve arkadalarnn gelitirmi olduklar elektro retim dzeneinde besleme nitesi ierisindeki polimer zeltisine titreim uygulanarak polimer zeltisinin veya eriyiinin viskozitesi dramatik bir ekilde drlmtr. Byleye dze ucundan jetin k iin gerekli olan voltaj deeri de drlmtr. ekil 6.1den de grlecei zere bir dze yerine bir ok dze kullanlmtr. Bu da retim hzn arttrmaktadr [6]. Burada titreim teknolojisinin ana avantajlar viskozitenin d ve frekansa bal olarak kontrol edilebilir jet uzunluudur.

ekil 6.1: Titreimli Besleme nitesi Olan Elektro retim Deney Dzenei [48] 43

Sun ve arkadalarnn [49] z-kabuk polimer nanolif yapmak iin gelitirmi olduklar polimer zeltisi besleme nitesi ekil 6.2de gsterilmitir.

ekil 6.2: z-kabuk Polimer Nanolifi retimi in Gelitirilen Besleme nitesi [49] ekil 6.2deki besleme nitesinde z ve kabuk polimerleri ayn olabilecei gibi farkl konsantrasyon ve farkl tipte polimerlerde olabilmektedir. Sun ve arkadalar polietilen oksit polimeri ile alm olup, konsantrasyonlar farkl PEO kullanmlardr. z polimeri PDT, kabuk polimeride PEO olan lifler de yapmlar ve zn ap 150nm olurken kabuk 1000nm civarlarnda olmutur. retmi olduklar z PSU, kabuu PEO olan lifin ekli ekil 6.3de verilmitir.

ekil 6.3: z-kabuk Polimer Lifinin SEMde ekilmi Grnts. Yine Sun ve arkadalarnn ii bo nanolif yapmak iin gelitirdikleri besleme nitesi yukarda bahsedilen niteye benzemekle birlikte ematik grn ekil 6.4de 44

verilmitir. Bu dzenei baka aratrmaclar da kendi polimerlerini ileyerek kullanmlardr [50-53].

ekil 6.4: A) i Bo Nanolif Yapmak in Gelitirilen Dzenek ve Besleme nitesi B-C) Bu Dzenekten Yaplan i Bo Nanoliflerin SEM Grntleri [54] Ding ve arkadalarnn [55] biyolojik olarak bozunabilen nanofibrilli yapda

nonwoven tlbent yapmak iin gelitirdikleri, birden fazla jetin oluabilecei oklu rnga sistemi, bir baka farkl besleme nitesini gstermektedir (ekil 6.5). Ayn zamanda Tsai de [56] buna benzer bir dzenek kullanmtr.

ekil 6.5: Ding ve Arkadalar [55] Tarafndan Gelitirilen oklu Besleme niteli Elektro retim Dzenei Bir baka farkl besleme nitesi ise eriyikten elektrospinning yapmak iin var olan ekstruder sistemini kullanmak ve dzeden kan eriyik polimeri yksek voltaj

45

etkisinde incelterek nanolif yapmaktr. Lyons 2004te yaynlad makalesinde [47] ve tezinde [57] bu dzeneini ekil 6.6daki gibi gstermitir.

ekil 6.6: Eriyikten Elektro retim Dzenei ve Ekstrder Besleme nitesi [47] Lyons tezinde genel kabul grm olann tersine katot ucu toplaycya ve anot ksm yada topra ekstruder dzesine balamtr [47,57]. Elektro retim ileminin retim kapasitesini arttrmak iin bir ok aratrmac eitli yollar izlemitir. Bunlardan birisi olan Theron [58] ve arkadalar, gelitirmi olduklar dzenekte, birden fazla besleme nitesinin ayn hizada veya bir dzlem ierisine farkl ekillerde olmas ile besleme nitelerini yerletirmilerdir (ekil 6.7). Burada Theronun amac sadece retim kapasitesini arttrmak deil ayn zamanda jetlerin birbiri ile etkileimlerini de izlemek olmutur. Jetlerin birbirini elektriksel itme kuvvetleriyle itmesinden dolay d jetler sapma eilimi gsterirler. jetlerde ise, d jetlerin itme kuvvetlerinden dolay merkeze doru bir ekilme eilimi olur. Bu da i jetlerin eilme kararszlklaryla beraber daha kk koniler oluturacak ekilde toplaycya gitmesine yardmc olur.

46

ekil 6.7: Theronun oklu Jet Dzenekleri i) Dzlem Matrise Yerletirilmi 9 Adet Dze Matrisleri ii) Bir Hiza Halinde 9 Adet Dze. Elektro retim ynteminde kullanlan ilgin bir besleme nitesi ise Yarin ve Zussmann [59] gelitirdikleri dzesiz elektro retim sistemidir (ekil 6.8). Bu sistemde bir kap iinde iki farkl tabaka oluturulmutur. lk tabaka ferromanyetik sspansiyondur ve ikinci tabaka ise birinci tabaka stne konulmu polimer zeltisinden olumaktadr. Bu iki tabaka mknatslanmaya maruz brakldnda polimer zeltisinde damlacklar oluturulmakta ve yksek voltaj uygulandnda birok jet aadan, yukarda bulunan toplaycya doru hareket ederek, ayn zamanda zcnn de buharlamasyla toplaycda nanoliflerden oluan bir tlbent meydana gelir.

47

ekil 6.8: Yarin ve Zussmann Deney Dzeneklerinde Kullandklar Elektro retim Besleme Sistemi ekil 6.8de; a) Manyetik sv tabakas, b) Polimer zeltisi tabakas, c) Polimerin serbest yzeyinden H kadar mesafede bulunan toplayc elektrod, d) Manyetik svya yerletirilen elektrod, e) Yksek voltaj g kayna, f) Gl srekli mknats veya elektromknats. Martinova [60] ve ekibinin yapm olduu bir dzenekte ise zelti banyosuna batrlan bir silindirin dnmesiyle silindirin en st blgesinde oluan damlalara potansiyel fark uygulanm, st blgede bulunan toplaycya jetler hareket etmitir. st taraftaki toplaycnn bir bant vastasyla hareket ettirilmesiyle nanoliflerden meydana gelen nonwoven tlbent olumutur (ekil 6.9).

48

. ekil 6.9: Martinova ve Ekibinin Elektro retim Dzenei ve Besleme nitesi [60]. ekil 6.9da elektro retim dzeneini aadaki gibi aklanmtr. 1) Metal elektrod silindir, 2) Polimer zeltisi, 3) Rezervuar, 4) Tekstil tabakas 5) Lif oluum yn, 6) Topraklama, 7) Hava emii. 6.2 Elektro retim leminde Besleyici ile Toplayc Arasndaki

Modifikasyonlar Elektro retim ileminde besleyici ile toplayc arasnda yaplan modifikasyonlar genellikle elektrik alan gcn arttrmak, oluan karaszlk hallerini en aza indirgemek ve liflerin toplaycya istenilen ekilde toplanmasn salamak amacyla yaplmtr. Bu modifikasyonlar iinde, hava yerine vakum ve yardmc elektrodlar rnek olarak verilebilir. Bu balk kapsamnda literatrde kullanlan sistemler ele alnacaktr. lk olarak Bornatn 1987 de alm olduu US Patent 4689186: Production of electrostatically spun products, 1987 pateninde ekil 6.10da gsterildii gibi toplayc silindirin arkasna 8 cm uzana yerletirilen, 5 mm ene ve 30 mm uzunlua 49

sahip, 55 mm kalnlndaki alminyumdan yaplm yardmc elektrot zgarasna -8kVluk bir gerilim verilmitir. Polimer zeltisine ise +12 kV gerilim uygulanmtr. Daha sonra toplanan lifler incelendiinde yardmc elektrot sistemi olmakszn yaplan nanoliflerin, olana oranla daha dzensiz bir yap tekil ettikleri gslemlenmitir. Lifler arasndaki fark ekil 6.11de gsterilmitir. Bu sistemi daha sonra farkl aratrmaclar da kullanmlardr[61].

ekil 6.10: Bornatn Yardmc Elektrot Sistemli Deney Dzenei [34]

ekil 6.11: a) Yardmc Elektrod Olmakszn b) Yardmc Elektrot Sistemli Nanoliflerin Grnts kinci olarak 1990 ylnda Berry US Patent 4965110 sisteminde simetrik bir ekilde iki plaka arasna yerletirdii toplayc silindir yardmyla elektro retim ilemini gerekletirmitir (ekil 6.12). Buradaki plakalar da elektriksel ykle yklenmi yardmc elektrot vazifesi grmektedirler. Burada oluan ok ince apl lifler evresel olarak uzunlamasna bir dzen gsterirlerken ince lifler rasgele bir dalm gsterirler [34].

50

ekil 6.12: Berrynin Simetrik Yardmc Elektrot Sistemli Elektro retim Dzenei Deitzel ve ekibinin [62] almasnda ine ile toplayc arasndaki elektrik alan izgileri incelenmi olup, normal dzenekteki sistemde elektrik alan gleri oklarla gsterilmitir (ekil 6.13). Burada oklarn boylar elektrik alan glerinin ne kadar fazla olduunu gstermektedir. Buna gre rnga inesine yakn yerlerde elektrik alan glerinin en fazla olduu gzlenmektedir. rngadan uzaklatka elektrik alan glerinin de azald grnmektedir.

ekil 6.13: Elektro retim Dzeneinde Elektrik Alan izgilerinin Gsterimi Bu nedenle Deitzel ve ekibi yeni bir sistem gelitirerek, elektrik alan iindeki yklerin birbirleriyle elektrostatik etkileimleri sonucu ortaya kan eilme karaszlk durumunu en aza indirgemek, kontrol edilebilir hale getirmek ve iki u arasndaki elektrik alan gcn arttrmak iin, iki u arasndaki mesafeye ok az gerilimle yklenmi emberler yerletirmitirler (ekil 6.14). Bu ekilde birden fazla elektrik alan olumaktadr. Bu dzenek g kayna ierir. Birinci g kayna pozitif kutuplu olup rnga inesine tutturulur. te bu jetin balamas iin gerekli gerilimi

51

salayacak g kaynadr. kinci g kayna da pozitif kutuplu olup iki u arasna yerletirilmi 8 adet embere seri bir ekilde balanr. nc g kayna ise toplayc hedefe balanr fakat negatif kutupludur. emberler 10 cm apnda olup aralarndaki mesafe yaklak 2 cmdir. ki u arasndaki mesafe 20 cmdir. +9 kV ineye, +4 ile +5 kV emberlere ve -11 kV de toplaycya uygulanr.

ekil 6.14: Deitzel ve Ekibinin emberlerle Oluturduklar oklu Elektrik Alanl Elektro retim Dzenei Sonuta ekil 6.15te iki u arasndaki elektrik alan izgilerine bakldnda emberlerden dolay elektrik alan izgilerinin dzenli bir halde merkezde younlat ve jetteki karaszlk halinin de aza indirgendii Deitzelin almasnn sonularnda belirtilmitir [34,62].

52

ekil 6.15: emberli Elektro retim Dzeneinde Elektrik Alan izgileri Ayrca Navin Bunyan da [63] liflerin kontrol edilebilir bir ekilde toplayc zerinde toplanabilmesi iin emberleri kullanmtr. Bunyan, tezinde farkl elektro retim dzenekleri zerine almtr. Liflerin toplayc zerinde istenilen yere toplanmas iin ykl plakalar ine ucu ile toplayc arasna yerletirmitir. Tek bir plakay yerletirdiinde liflerin merkezden darya doru katn gstermitir (ekil 6.16).

ekil 6.16: Tek Plaka ile Liflerin Yolunun Deitiini Gsteren Elektro retim Dzenei Bunyan, deneylerinde ayrca rngann ucuna disk elektrot yerletirerek liflerin dalmnn kontrol edilebileceini ifade etmitir. Sonuta liflerin disk elektrotlu dzenekte, toplaycda daha kk bir alanda toplandn gstermitir (ekil 6.17). 53

Diskin dndrlmesiyle liflerin toplaycda merkez dna sapmalar olduunu da belirtmitir.

ekil 6.17: Elektro retimde Disk Elektrod Kullanmnda Liflerin Toplaycda Toplanmasnn Karlatrlmas Shin [41] ve ekibi ise iki paralel plaka arasnda elektro retim ilemini gerekletirmilerdir. Bylece elektrik alan iki plaka arasnda daha dzenli bir ekilde oluturulmutur (ekil 6.1). Bu sistem zerinde deneylerini bir ok aratrmac da yapmtr [51].

ekil 6.18: Shin ve Ekibinin Paralel Plakalar Arasnda Oluturduklar Elektro retim Dzenei

54

6.3 Elektro retim leminde Toplayc Modifikasyonlar Elektro retim ileminde retilen lifler metal, yar iletken ve yaltkan toplayclara toplanabilirler. Elektro retim toplayclar daha iyi bir lif serimi iin birok yoldan modifiye edilmilerdir. Genel olarak dz plakalar, zgara veya ereveler kullanlmaktadr. Elektro retim ileminde kullanlan toplayc tipleri Tablo 6.1de sistematik olarak verilmitir. Tablo 6.1: Elektro retim Ynteminde Kullanlan eitli Toplayc Tipleri ve Referanslar Kullanlan Toplayc Ad Toplayc ekil Referans [25,33,41,47,51, 56,73-92] Dz Plaka

Izgara (grid)

[5,53,62,93-96]

gen ereve

[32]

Dnen Silindir (Tambur)

[30,45,55,61,88, 97-109]

55

Tablo 6.1: Elektro retim Ynteminde Kullanlan eitli Toplayc Tipleri ve Referanslar (Devam)

Dnen Disk

[63-65]

Dnen Koniler

[63]

Paralel Bilezikler

[66]

56

Tablo 6.1: Elektro retim Ynteminde Kullanlan eitli Toplayc Tipleri ve Referanslar (Devam) [67,68] Sv Banyosu ve Sarc

Piramit ekilli Platform [69]

Tayc Bant

[48,70]

ki adet Paralel Frame

[71]

57

Tablo 6.1: Elektro retim Ynteminde Kullanlan eitli Toplayc Tipleri ve Referanslar (Devam)

Rotor

[72]

nce letken ubuk

[29,110]

Sonu farkldr.

olarak

elektro

retim

dzeneinde

birok

farkl

modifikasyonlar

olabilmektedir. Bu dzeneklerden elde edilen nanoliflerin zellikleri birbirinden stenilen zellikte nanolif retmek iin farkl dzenek treleri kullanlmaktadr. Bu modifikasyonlarn yan sra elektro retim ilemi evresel faktrlerin etkilerini en aza indirgemek iin vakum altnda da yaplmaktadr. Chun [22] eriyikten elektro retim ilemini hem vakum altnda hem de hava ortamnda yaparak sonular karlatrm ve vakum altnda yaplan ilemlerde uygulanan gerilimle ortaya kan elektrik alan gcnn daha efektif olduunu ifade etmitir. Fakat toplaycda toplanan liflerin tam olarak kurumadn gzlemlemitir.

58

7. ELEKTRO-RET M LEM NE ETK EDEN PARAMETRELER Mevcut bilgilerden faydalanarak gerek elektro retim gerekse de elektrospray olsun, son rnn morfolojisi ve yaps elektrostatik kuvvetlerin ve zelti parametrelerinin sinerjik etkisinden etkilenmektedir. Elektro retim yntemiyle zeltiden veya eriyikten nanolif dnmne birok deiken etki etmektedir. Bu deikenler iki ksma ayrlabilir[5, 34]; 1. zeltiden nanolif retimi srasnda etki eden parametreler, 2. Eriyikten nanolif retimi srasnda etki eden parametreler. Bu iki ksmda ou parametre ayn olmasna karn eriyikten nanolif retimi srasnda scaklk ok nemli bir deiken olarak yerini almaktadr. Bu parametreleri de alt balk altnda incelenebilir; 1. zelti veya eriyik deikenleri [34,111,112], a. Molekler arlk, b. Molekler arlk dalm, c. Polimerin yaps (lineer, dall, a), d. zelti zellikleri, i. Viskozite, ii. letkenlik, iii. Yzey gerilimi, iv. Elastiklik, v. pH. 2. lem deikenleri, a. Klcal boru ucundaki elektrik potansiyeli (uygulanan voltaj), b. Klcal boru iindeki hidrostatik basn, c. Ak hz, d. Toplama plakas ile dze arasndaki mesafe, e. Toplama plakasnn hareketi.

59

3. evresel deikenler a. Scaklk, i. Eriyik scakl, ii. zelti scakl, iii. evre scakl, b. Bal nem, c. Hava ak hz, d. Vakum, Elektro retim zerinde son zamanlarda yaplan almalarn ou prosesin esasnn anlalmas zerine younlamaktadr. Nanolif morfolojisinin, yapsnn ve yzey fonksiyonlarnn kontrolnn kazanlmas gerekir. eitli polimer ve biyopolimerler iin elektro retim koullarnn belirlenme almalar yaplmaktadr. rnein polimer zeltisi polimer karmalarna neden olacak kadar yksek konsantrasyona sahip olmaldr. Ancak, ok yksek viskozite elektrik alanndan kaynaklanan polimer hareketini nler. zeltinin yzey gerilimi yeterince dk olmal, yk younluu yeterince yksek olmaldr. rngann klcal ucu ile toplayc arasndaki mesafenin azaltlmasyla morfolojik deiimler yaplabilir. Mesafeyi arttrarak veya elektrik alan gc azaltlarak damla younluu azaltlr. Ykl alanlar periyodik yollarla morfolojiyi etkileyebilir, yzey ekillerinde deiiklie sebep olabilir [34]. Elektro retim de retilen ideal nanolifleri retmek iin nemli ilem gerekletirilmelidir; Birbirine uygun ve kontrol edilebilir lif aplar, Lif yzeyinde oluacak hatasz yap ya da kontrol edilebilir hata, Monofilament biiminde nanolif toplanabilmeli,

Fakat aratrmaclarn almalar gstermitir ki, bu hedefin baarya ulamas zordur [34]. Elektro retim ileminde en nemli konu lifin apnn gerekten nanometre seviyelerinde olmasdr. Fridrikh ve arkadalar retim srasnda lif apnn kontrol edilebileceini gstermilerdir [75]. Onlar lif ap ile hacimsel yk younluu arasndaki ilikiyi ortaya karmak iin akkan jetin elektrik alan iinde olduu zamanki 60

modellemesini yaparak sunmulardr. Bunu yapmak iin, elektrostatik alannn zelliklerini deitirmilerdir. Bunlar; malzeme iletkenlii (K), dielektrik geirgenlii (), dinamik viskozite (), yzey gerilimi (), younluk, ilem karateristiklikleri (debi (Q), uygulanan elektrik alan (E), ve elektrik akm). Denklem 7.1 sonucunu ortaya koymutur;

Q2 2 ht = ( 2 )1 / 3 I (2 ln 3)

(7.1)

Burada; ht son ap, Q ak oran, I elektrik akm, dielektrik geirgenlik, yzey gerilim ve karaszln boyutsuz dalga boyu. Ayn grup akkan parametrelerinin hepsinin bir fonksiyonu olarak teetsel elektrik alan iindeki ykl akkan jetinin ilikisini aklamak iin kararllk teorisi zerine de alma yapmlardr. zelti viskozitesinin, balang damlack eklinin ve jet yrngesini etkiledii tespit edilmitir. Artan zelti konsantrasyonunun daha byk apta lif retimini salad bulunmutur. Baumgarten ise splaying olaynn varl ile atmosfer artlarn tanmlamtr [5]. Deitzel [5] ve arkadalarnn yapt deneysel almadaki amac voltaj deiiminin ve zelti konsantrasyonunun lif yaps ve morfolojisi zerine etkisine sistematik olarak incelemektir. Bu ilemleri yaparken dier proses parametrelerini ve zelti parametrelerini sabit deerlerde tutarak deney almalarn gerekletirmilerdir. Dier deikenler sabit tutulduunda (iletkenlik, dielektrik sabiti, zeltinin klcal uca beslenme miktar), PEO-su zeltisi iin ilem akmnn artan voltaj ile beraber artt gzlemlenmitir (Baknz ekil 7.1).

61

ekil 7.1: Elektro retim leminde Voltaj-Akm likisi Voltajn artmasyla lif ap belli bir noktaya kadar azalrken, o noktadan sonra voltajn artmas daha fazla polimer beslenmesine neden olur. Taylor konisi inenin ucunda olma eilimi gsterirken, artan voltaj deeri ile koni ine iinde olumaya balar ve daha fazla polimer ekilir. te yandan lif ap artarken, elektro retimde hata olarak nitelendirilen, lifler zerinde boncuklu yap olumaya balar [5,27,35,109,113]. Boncuk oluumu ileride daha detayl bir ekilde ele alnacaktr. ekil 7.2 uygulanan gerilimin artmasyla lif morfolojisinin nasl deitiini gstermektedir.

ekil 7.2: Voltaj-Lif Morfoloji likisi 62

Chun [22-27] farkl polimerler kullanarak uygulanan gerilimin lif apna olan etkisini incelemitir. PET lifinin apna uygulanan gerilimin etkisi dier durumlarn sabit olup gerilimin artrlmas ile gzlemlenmitir. Bunun iin srasyla uygulanan gerilim 0,75 kV/cm ve 0,92 kV/cmdir. 0,92 kv/cm olan gerilimde lif aplarnn 0,75 kV/cmye gre daha ince olduu gzlemlenmitir. Bu teknikte elektriksel itici kuvvetlerin elektrik alan ve uygulanan gerilimle orantl olduu grlmtr. Bu ilem konvensiyonel retim ilemindeki sarc silindirlerin hzlarn artmasyla filamentlerin daha ince olmasna benzemektedir [22, 27]. Aolunun [114] almasnda voltaj etkisi ile lif retim as hesaplanm ve fotoraflanmtr. 15 kV uygulanan voltaj deeri iin retim as -7 ve -10 ve 17,5 kV deeri iin yaklak -30 ve 20 kV iin a 45 bulunmutur (Baknz ekil 7.3).

ekil 7.3: Voltaj le retim As Arasndaki liki Acolu yapt deneylerin sonucunda retim asnn uygulanan voltaj tarafndan etkilendiini ve u sonuca ulamtr. (ekil 7.4)

63

ekil 7.4: Uygulanan Voltajn retim Asna Etkisi Bu gzlemler sonucunda, denklem (7.2) aadaki hali almtr; Grafikten voltaj ile retim arasndaki emprik iliki yle elde edilir; Y=7x-94.167 Burada; x uygulanan voltaj, Y ise retim as() Sonu olarak elektro retim ileminde uygulana gerilimin lif ap ve morfolojisine byk etkileri mevcuttur. zelti veya eriyiin jet halinde Taylor konisinden fkrmas iin kritik bir gerilim deerine ihtiya duyar. Yaplan ou almada incelen voltajn etkisi tek bir parametre olarak incelenememi ve varsaymlar yaplmtr. Lif morfolojisine etki eden dier nemli parametre ise zeltinin konsantrasyonu ya da eriyiin viskozitesidir. Lif oluumu iin konsantrasyon deerinin veya viskozitenin belli deerleri amas gerekmektedir. Aksi takdirde lif oluumu yerine damla oluumu meydana gelecektir. Ayn zamanda zeltinin konsantrasyonu deien viskozite ve yzey gerilimlerinden dolay elektro retim yntemi ile oluturulmu lifler iin snr oluturmaktadr [31]. Dk konsantrasyon yzey geriliminden dolay damlacklar olutururken, yksek konsantrasyonlar ise yksek viskoziteden dolay lif oluumunu engeller [22]. Elektrospray almasnda grld gibi, konsantrasyondaki deiimin lifin son boyutu ve dalmna etkisi byktr. zelti yzey gerilimi ve viskozite de srekli liflerin retilebilecei konsantrasyon aralna etki eder ve (<1 poise) gibi dk viskozitelerde, yzey geriliminin lif morfolojisi zerine etkisi byktr. Belli bir konsantrasyon deerinin altnda ise lif yerine damlack yaps oluur. Yksek (7.2)

64

konsantrasyonlarda (<20 poise), ilem yksek viskoziteye sahip zeltilerin kohesiv doalar ve polimer zeltinin inenin ucuna transferinin g oluu nedeniyle bu deneylerde kullanlmazlar [5]. Deitzelin almasnda 400000 molekl arlkl PEOnun %4-10luk sulu zeltilerinden lif elde edilmitir. Bu zeltiler 1-20 poise aralnda viskoziteye, 5535 dyne/cm aralnda yzey gerilimine sahiptir. %4lk konsantrasyonlarn altnda, elektro retim ilemi lif ve damlack karm bir yap retir. %10un zerindeki konsantrasyonlardaki zeltilerin ise yksek viskozitelerinden dolay nanolif retimi iin uygun olmadklar ileri srlmektedir. Viskozitesi yksek zeltileri rnga ucuna beslemek olduka zordur. %15lik ya da daha yksek konsantrasyondaki zeltilerde damlack klcaln ucunda ap 0.5 mm olan kaln bir yapya dnp titreim hareketi yapt. Sonunda yerekimi nedeniyle klcaldan kopup zemin zerine iner. Bu nedenle, devaml bir jet eldesi olduka zordur. Eer dier tm deikenler sabit tutulursa, lif retilebilen konsantrasyon aral kullanlan polimer/zc sistemi, viskozite ve yzey gerilimi kuvvetlerine bal olarak ilemin st ve alt snrn belirleyecektir [5]. Eer lif retim aralnda olsa bile, zelti konsantrasyonunun deimesi retilen liflerin morfolojisini belirler. %4lk ve %10luk PEOdan elde edilen liflere ait elektron mikrograflar ekil 7.5de verilmitir.

ekil 7.5: Elektro retim Yntemi le Elde Edilen Liflerin SEM Grntleri; a) %4lk PEO-su b) %10 luk PEO-su Bu resimler, alt ve st snrlarda gerekleen ilemlerden elde edilen liflerin morfolojisini gstermektedir. Dk konsantrasyonlarda ilem aralnn sonunda, oluan liflerin dzensiz yapl olduklar ve lif boyunca aplarnn deitii tespit edilmitir. ok sayda dzensizlik ve boncua rastlanr. Yksek konsantrasyonda 65

ilem aralnn sonunda, lifler dzenli ve silindirik bir morfolojiye sahip ve ortalama olarak daha geni ve daha uniform bir apa sahip olurlar. %4lk PEO zeltisinden elde edilen nanolif tabakasnda boncuklarn olumas bu liflerin toplaycda toplandnda slak olduunu gstermektedir. Yksek konsantrasyonlarda, lifler dz silindirik ve greceli olarak daha az boncuk barndran bir morfolojiye sahiptir. Ayn zamanda, Toplaycya kuru bir ekilde gelir. Morfolojide grnen deiiklik belki dk yzey geriliminin ve yksek konsantrasyonundaki zc ieriinin bir gstergesi olabilir. Konsantrasyonun lif ap zerindeki etkisi konsantrasyonun artmasyla lif apnn da artaca yndedir. Konsantrasyonun lif oluumu srasnda oluan hatalarda da byk etkisi vardr. Bu hatalara boncuksu yap veya tespih tanesi (bead) denmektedir. Bu konuyla ilgili almalar Reneker ve grubu, Lee ve grubu ve Zuo ve grubu yrtmektedirler [25, 109, 115]. Bu hatalarn olumasnda en nemli ilem faktrleri yle sralanabilir; Viskozite yksek olursa boncuk oluumu engellenebilir, Net yk younluu boncuk oluumunu nlerken ayn zamanda daha ince lif oluumuna da yardm eder, Yzey gerilimi boncuk oluumunu iten bir faktrdr, fakat dk bir yzey gerilimi boncuk oluumunu engelleyebilir. Polimer konsantrasyonu deiimi zelti viskozitesini deitirir. Yzey gerilimi ise polimer ve zcye baldr. Net yk younluu da uygulanan elektrik alana ve ksmen de zeltinin iletkenliine baldr. Mesela zeltiye tuz (NaCl) eklenmesi net yk younluunu arttrdn gstermektedir. Birim hacimdeki yk miktarnn (C/l) kullanlmas net yk younluunun jet boyunca dzgn bir ekilde daldn gstermez. Jetin eklinin ok abuk deiiyorsa net ykn yzeye yakn yerlerde olduu sylenir. zeltinin viskozitesi arttka boncuk byr, boncuklar arasndaki mesafe artar, lif ap artar ve boncuun ekli kresel halden iimsi hale gelir. Net yk younluu arttka boncuk klr ve iimsi halini alr ayn zamanda lif ap da azalr.

66

Yzey geriliminin drlmesi boncuklar neredeyse grnmez yapar. Jet tarafndan tanan ykn ntralizasyonu boncuk oluumunu tevik eder nk lifteki gerilim net yk itmesine ve elektrik alan ile net ykn etkilemesine dayanr.

zeltiye etanol katlmasyla viskozite arttrlr ve yzey gerilimi azalr. Bu etki de daha dzgn fakat daha kaln filament oluumuna izin verir. apn artmasnda net yk younluunun azalmas bu da yk itme kuvvetinin azalmasna sebep olur. Etanol eklenmesiyle zc daha kolay buharlamakta, viskozite artmakta ve boncuk oluum hz azalmaktadr.

Leenin [109] almasnda polistren polimeri kullanlarak farkl trden zclerin boncuk oluumuna etkisi incelenmitir. ekil 7.6.da viskozite ile boncuk oluumu arasndaki iliki gsterilmitir. Ayrca boncuklarn ekilleri de konsantrasyon ve voltaja bal olarak deiim gstermektedir. (ekil 7.7)

ekil 7.6: Viskozite-Boncuklu Yap likisi

ekil 7.7: Konsantrasyon ve Voltaj Etkisinde Boncuk ekilleri

67

Yukarda bahsi geen nemli iki parametre dndaki parametreler bu parametrelerle ilikili olup onlardaki bir deiim dolayl ynlerden bu iki parametreyi deitirecektir. Aada dier parametreler ksa olarak ele alnacaktr. Toplama plakas ile dze arasndaki mesafe lif morfolojisini etkileyen bir dier nemli deikendir. Bu mesafede lif oluumu meydana gelir, zc uzaklar ve lif katlar, toplaycya lif depolanma zaman bu arada gerekleir. Bu mesafenin artmas jetin izleyecei mesafe artacandan lifin incelii artar ve lifler kuru bir ekilde toplanr. Eer mesafe dk olursa konsantrasyon parametresi ihmal edilerek lifler slak olarak toplanacanda boncuklu yaplar meydana gelir. Ayn zamanda dk mesafede Buckhonun almasnda yuvarlak kesitten yass kesite dnm de gzlenmitir [31]. Polimer ak hz, jetin hzn ve malzeme transfer hzn etkileyen nemli bir parametredir. Ak hzndaki art lif apnn kaln olmasn ve gzenek apn byk olmasna neden olur. nk uygulanan gerilimin sabit kalmasnda dolay malzemeyi inceltecek yeterli elektriksel kuvvetler azalm olacaktr [34, 54]. Yukarda ele alnan drt parametre nanolifin ap zerine etki etmektedir. Bu nedenle ekil 7.8de lifin apna etki eden parametrelerin grafikleri verilmitir [111].

ekil 7.8: Lif apna Etki Eden Proses Parametreleri

68

Ele alnan parametrelerden ayr olarak baz parametrelerde aratrmaclar tarafndan incelenmitir. ncelikle zelti iletkenliini ele alnacaktr. zelti iletkenlii fazla olan polimerlerde iyonlarn fazla olmasndan dolay yk tama kapasitesi artar ve bu da uygulanan elektrik alan ile daha fazla gerilime sebep olur. Baumgarten jet apnn zeltinin iletkenliinin kp kknn tersiyle orantl olduunu gstermitir [31]. Zong ve arkadalar [108] ise zeltiye tuz ekleyerek zeltinin iletkenliini arttrm ve jetin tayabilecei maksimum yk tamasn salamtr. Polimer zeltisine NaCl gibi tuz katarak boncuksuz aplar 200 nm ile 1000 nm arasnda deien lifler elde etmilerdir. zcnn buharlama kabiliyeti de elektro retim ileminde jetin katlamasnda nemli bir faktrdr. Dier bir konu olarak zeltideki zcnn ok ksa bir sre iinde nasl bu kadar hzl bir ekilde uzaklat ve hedefe varan polimerin kupkuru lifler brakt konusudur. Bu konuda da iki farkl gr vardr; 1. lk grte polimer zeltisi iindeki polimer zc elektriksel itme kuvvetlerinden dolay uzaklamas ki zclerin buharlamas hzlandrd ifade edilmektedir. Fakat zeltinin veya zcnn pH deerinde hesaplanan molekl saysndaki azlktan dolay bu ilemin byle izah edilmesinde yanllklar douraca ifade edilebilir. yle ki zc olarak kullanlan suyun pH deeri 7dir. Hesaplamalarn ardndan 10-7 vurgulanmaktadr. 2. kinci gr ise, Thomson-Kelvin Kanunu olarak bilinen kimyasal potansiyel etkisidir. U=2/rc Burada; U: kimyasal potansiyel, : yzey gerilimi, r: jetin yarapdr. Yarapn azalmasyla ve yzeye gerilim etkisiyle de kimyasal potansiyelin artt ve bylece zcnn buharlat iddia edilmektedir [125]. Lee ve arkadalar zc orannn PVC polimerinden retilen lif apna etkilerini incelemitir. Ortalama lif aplarnn THF/DMF iindeki DMF oran arttnda azald ifade edilmektedir [31]. (7.3) kadar molekln yklenebilecei ifade edilerek itme kuvvetlerinin az olduu

69

Chun ve Renekerin yapt eriyikten elektro retim ileminde eriyik polimer nce hava ortamnda retilirken daha sonra bir vakum sistemi gelitirilerek vakum ortamnda ilemler yaplmtr. Vakum altnda yaplan retimde lif apna etki tam olarak gzlenmezken liflerin toplaycya ulatnda yeterli kurumann salanamad gzlenmektedir. Vakum ortamnda yaplan elektro retim ileminde uygulanan gerilim verimli bir ekilde kullanld ve ayn ap retmek iin daha az bir gerilim gerektii ortaya kmaktadr. Yine ayn almada eriyik scakl nemli bir parametre haline gelmekte ve scaklk arttka viskozitedeki azalmadan dolay hem daha az gerilim uygulanma ihtiyac ortaya kmakta ve ayn zamanda lif aplar azalmaktadr. Vakumlu sistemde evre etkileri en aza indirgenmektedir [22]. Bir baka farkl uygulama ise uygulanan gerilimin genelde elektro retimde DC (doru akm) yksek g kaynaklar kullanlmakta iken bu almada AC (alternatif akm) g kaynaklar kullanlmaktadr. Karboksimetilselloz (CMC) kullanlarak yaplan kaplama ileminde hem DC hem de AC potansiyeli kullanlmaktadr. Fakat AC kullanld zaman yaltlm alt tabakaya kaplama daha verimli olmaktadr buradaki neden ise yzey yklerinin toplamnn azaltlmas olduu sylenebilir. Ayrca AC kullanlarak yaplan elektro retim de whipping kararszlnn ortadan kaldrlabilir veya etkisi azaltlabilir. AC kullanld zaman net yk younluu azalmakta ve bu da elektrostatik kuvvetlerin kararszlnn azaltmaktadr. Ayrca toplanan liflerin oryantasyonu daha iyi olmasna ramen zc fazlas olmaktadr. Her iki sistemde de lif ap incelii polimer konsantrasyonu ile yakndan alakaldr [116]. Elektro retim ileminde zelti kullanld zaman zeltinin bir pH deeri vardr ki bu da ilemin parametreleri ierisinde yer almaktadr. PVA polimerinden retilen elektro retim yntemi ile retilmi nanoliflerin pH etkisi altnda aplarn ve morfolojileri incelenmitir. Burada %7lik PVA zeltisi kullanlrken pH deerleri ise 2.0 dan 12.9 aralndadr. pH deeri 7.2 iken ortalama lif aplar 290 nmdir. Elektro retim ile retilen PVA nanoliflerin artan pH deerlerinde yani bazik durumda daha dz ve ince olduu fakat zeltinin srekliliini kaybettii ve liflerde boncuklu yaplarn meydana geldii gzlemlenmektedir. Bunun nedeni ise asidik durumlarda PVAnn proton fazlalndan kaynaklanddr [100]. Bunlara ek olarak ortamn bal nemi de elektro retim ilemini etkileyen bir baka parametredir. Bu almada polistiren nanoliflerin %10dan %70e kadar deien 70

aralklarda bal nem deerlerinde lif apna etkisi incelenmitir. Sonuta bal nem arttka lif apnn da artt deneylerden gzlenmitir ve Tablo 7.1de bu aka grlmektedir. Tablo 7.1: Bal Nemin Lif apna Etkisi Bal Nem (%) 10 30 50 70 Ortalama ap (nm) 130 240 290 380

Bal nem arttka lif apnn da artmasnn sebebi olarak, polimer zeltisinin yzeyinde oluan elektrostatik yklenmeme olduu vurgulanmtr. Bir baka ifadeyle lifin incelmesi iin gerekli olan elektrik alan gcnn bal nem dolaysyla azald veya tam olarak yzeye etki edememesidir [117]. Sonu olarak, elektro retim ileminde sreci etkileyen birok parametre vardr. Bu parametreler ierisinde en nemli iki parametre konsantrasyon ve uygulanan gerilimdir. Dier parametreler dolayl ynlerden bu iki parametreye etki etmektedirler.

71

8. NANOL FLER N MUHTEMEL KULLANIM ALANLARI 8.1 Giri Nano yaplar, nanokapsller, nanotpler ve nanolifler olmak zere gruba ayrlr [3]. Nanokapsller, milimetrenin binde biri byklnde ince, ii bo kapsllerdir. Bu kapsller ierisinde ila veya kozmetik rnleri hapsedebilir ve kuma ierisine bu kapsllerin yerletirilmesiyle giyim srasnda giyene ilacn veya kozmetik rnn uygulamas sz konusu olabilir [3]. Nanotpler, birka mikron veya milimetre uzunluunda ve aplar nanometre boyutunda olan ii bo yaplardr. Karbon, elmas ve grafit gibi kristalin, siyah karbon ve pirokarbon gibi amorf formlaryla teknolojik materyaller arasnda nemli bir yere sahiptirler. Karbon nanotpleri grafit yapl bir silindirdir. Bunun tesinde karbon nanotpleri iyi mekanik zelliklere sahiptir, elikten 100 kat daha gl ve 6 kat daha hafiftir. Bu yzden gelecein yksek performansl liflerini oluturabilirler [3]. Nanolifler ise bir mikrondan daha kk apa sahip lifler olarak adlandrlrlar [3]. Basit donanmlar ile imalat yaplabilmesi ve retimleri iin az enerji gerektirmesi nanolifleri cazip hale getirmektedir. Nanoliflerin retimi iin en uygun yntemin elektro retim yntemi olduu daha nceki blmlerde belirtilmiti. Bu yntem ile oluturulabilecek materyallerde kullanlan polimer eidinin ok fazla oluu, ok eitli malzeme retimine olanak salar. Bunun sonucu olarak bu yntem ile retilmi nanoliflerin kullanm alan da olduka geni olacaktr. Elektro retim ilemi ile retilen nanoliflerin uygulama alanlar ekil 8.1de zet olarak verilmitir. Bunun yannda nanoliflerden oluturulan yaplarn, birim arlkta salanan yksek alan zellii, yumuak tutumu, iyi mukavemet/birim arlk zellii ve mikroorganizmalara ve ince paracklara bariyer oluturmas gibi zellikleri,

72

nanoliflerin birok alanda kullanlmasnn balca sebepleridir. Bu avantajlar, nanoliflerin birok endstri alanna rahatlkla girmesine ve kendisine potansiyel kullanm alan salamasna izin vermektedir. Nanoliflerin endstriyel retimi zerine almalarn ve buna verilen nemin artmasnn yannda, daha nemli bir nokta kullanm alanlarnn aratrlp tespit edilmesidir.

ekil 8.1: Nanolif Uygulama Alanlar Tekstil giysilerinde nanoteknoloji kullanlarak kazandrlan nemli zellikler Tablo 8.1de sralanmtr [118]. Tekstil ve nanoteknoloji alanlarnda yaanan gelimelere paralel olarak gnmzdeki giysiler yeni fonksiyonlar kazanmtr. Bu fonksiyonlarn iinde hem nanolif kullanlarak kazandrlan zellikler hem de dier nano uygulamalarla kazandrlan zellikler birlikte tartlmaktadr[4].

73

Tablo 8.1: Tekstil Giysilerinde Nanoteknoloji Kullanlarak Kazandrlan nemli zellikler

Giysi kullanm konforu; Antimikrobiyal, Koku gidericilik, Vcut klimasn dzenleme, Kolay temizlenme (kir tutmazlk). Vcut saln koruma Antistatik giysiler, UV nlarndan koruma, Parfml giyisler, Tbbi koruyucu giysiler, Manyetik alanlara kar koruma, letiim ve bilgi teknolojileri; Giyilebilir elektronik, GPS sistemleri, Fotovoltaik giysiler, Gvenlik ve d etkilerden koruma; Kendinden kl giysiler, Bebek elbiseleri,

8.2 Nanoliflerin Kompozit Uygulamalar Nanolif teknolojisinin olduka kk ve hafif rnler oluturabilmesi, kompozit endstrisinde yaygn kullanmna olanak salamaktadr [119]. zellikle kevlar, karbon, cam gibi mhendislik lifleri kompozitlerde glendirme olarak kullanlrlar [76]. Bu glendirmelerle kompozitler; Yksek elastiklik modl, ve Mukavemet/arlk oran gibi nemli zellikler kazanrlar.

Nanolifler baz malzemelerin mikro liflerinden daha iyi mekanik zellikler gsterir ve bu da kompozitlerde sper yapsal zellikleri artrr. Bunun yannda nanolifle glendirilmi kompozitler geleneksel mikrolifli kompozitelerde grlmeyen art baz niteliklere sahiptir. Mesela matris ile lif arasndaki yansma indekslerinde bir fark var ise, oluan kompozitte k dalmas yznden saydam olmayan bir yap olur. Fakat bu snrlamadan grnen n dalga boyundan daha kk apl lifler kullanlarak kanlabilir [34]. u anda allan nanolifli kompozitlerin nemli bir ksm karbon nanolifler veya glendirilmi nanotplerdir. Bu nanolifler veya nanotpler elektro retim

74

kullanlarak yaplmazlar. Bu konu ile ilgili almalar pek ok gzden geirme makalesinde zetlenmitir [34]. Ancak, elektro retim yntemiyle yaplan polimer nanolifler kompozit malzeme uygulamalarnda birka aratrmac dnda kullanlmamtr. Kim ve Reneker [34,45] PBI (polybenzimidazole) elktrospun nanoliflerini epoksi ve kauuk matrislerde glendirme amal aratrmalar yapmlardr. PBI polimeri nonwoven kuma olarak elektro retilmi ve sv slfrik asitle maruz brakldktan ve dier ilemler uygulanarak kompozit malzeme elde edilmitir. rneklerin normal testleri yapldktan sonra lif ierii artrldka epoksi nanokompozitin Young modls ve atlak direnci marjinal bir ekilde artmaktadr fakat atlama enerjisi nemli bir ekilde artmaktadr. Fakat kauuk nanokompozit iin, Young modls on kat ve yrtlma direnci de iki kat lifle dolmam kauuk malzemeye oranla daha fazladr. Bergshoef ve Vancso, poliamid 4.6 nanoliflerini kullanarak epoksi matris ve nonwoven zar ieren bir nanokompozit retmilerdir[34]. Elektro retimden sonra, zarlar etanol ile ykanr ve oda scaklnda atmosferik basnta kurutulur ve daha sonra seyreltilmi resin iin damlama yoluyla epoksi resin doyurulur. Daha sonra kompozit film oda scaklnda muhafaza edilir. Sertliin ve mukavemet gelitirmelerinin yan sra, aratrclar kompozitlerin dier mekanik zelliklerini modifiye etmek iin elektro retilmi ultra ince nanolifleri kullanmaya almlardr. Mesela bu liflerin ok yksek yzey hacim oranlarndan dolay bu lifler yksek performansl kompozit kaplamasnn ara kaplama sertliini gelitirmek iin kullanlr. Dzenis ve Reneker [27,120] tarafndan yaplan patent almasnda kaplamalar arasna polimer nanolif uygulayarak delaminasyon direncini artrmaktadrlar. Onlar PBI nanoliflerini kaplamalar arasna sererek kat kalnln ve arl artrmadan laminasyon ileminin daha kuvvetli olmasn salamlardr. Nanolif tlbendindeki liflerin incelii ise yaklak 300-500 nmdir. ekil 8.2de nanolif kompoziti kullanlm bir kuma tasarm rnei verilmitir. Bir baka rnekte [34], 30-200 nmlik poliamid 4.6 nanoliflerinden olumu epoksi kompozitlerde karakteristik bir transparanlk gstermilerdir. Bunun sebebi ise lif aplarnn grlen n dalga boyundan kk olmasdr. Kompozitlerin yan sra karbon nanolifleri de uygulama alanlar bakmndan nemli bir yere sahiptir. Yine karbon nanolifleri de gaz ve svlardan kk paralar

75

ayrmak iin filtreleme uygulamalarnda, yksek scakla dayankllk, yar iletken ve uak gerelerinde s malzemesi olarak, kk elektronik eyalarda, arj edilebilir pillerde ve sper kapasitrlerde kullanlmaktadr[34]. Polimer nanolif kompozitleri, kimyasal ajanlara, mikro damlalara, biyolojik aerosollere, radyoaktif tozlara ve benzeri maddelere kar korumay arttrc rol oynar [124]. Kompozit yapnn salamll ve performans malzemenin yapsna baldr.

ekil 8.2: Nanolif Katmana Sahip Kompozit Kuma Tasarm 8.3 Filtrasyon Uygulamalar Filtrasyon pazarnn 2020'de 700 milyar ABD Dolarna kmas beklenmektedir. Filtrasyon iin kullanlan fibrilli materyallerin avantajlar yksek filtrasyon verimlilikleri, dk hava direnleridir. Filtrasyon verimlilii lif incelii ile yakndan alakaldr ve filtre performansn belirleyen en nemli zelliktir [3]. Yksek yzey alan ve dk lekteki gzenekli yaps sayesinde nanoliflerden oluturulmu dokusuz yzeylerin filtrasyon iin kullanlmas birok yenilik ve avantaj salamakta olup bu yzeyler hava, su, kan gibi akkanlardan, 1 mikrondan kk paracklarn filtrelenmesine olanak salamaktadr. nce partikller (<0.3m boyutunda olanlar) nanolif yaplarnda kolaylkla tutulabilirler ve filtrasyon verimliliini gelitirebilirler [3]. Nanolifler ile elde edilen kuma yaps 100 nmden daha kk paracklar veya damlacklar svdan veya gazlardan uzaklatrlabilir. Bu da nanoliflerin filtrasyon amal kullanmn salar [4]. Nanolif uygulamalar uzun filtre mr ve yksek tutu kapasitesi nedeniyle tercih edilmektedir [7]. Azalan lif ap filtreyi daha dolgun hale getireceinden aka kar 76

koyan arpma ataletleri ve engel olma istei artacak, bu yzden partikller daha sk yakalanacaktr. Endstride btn filtre yaplar temiz hava salamak iin kullanlr. Bu filtre yaplarnn yaklak 0,5 m boyutunda ya paracklarn tutmas gerekir. Elektro retim yntemi ile mikrondan daha kk apa sahip olan lifler elde edildii iin bu paracklarn uzaklatrlmas kolaydr [121]. ekil 8.3de toplama verimi (%) ile parack ap arasndaki bant verilmi olup ince apa sahip filtre malzemelerinden daha yksek verim elde edildii grlmtr.

ekil 8.3: Filtreleme leminde Parack ap ile Toplanma Verimlilii Arasndaki liki [121] Yakn zamandaki bir Amerikan patenti, nanolifli nonwonen bir tabaka ve tayc malzeme tabakasndan oluan ok tabakal bir toz filtreleme antasnn icadn duyurmutur. Yine nanoliflerin kullanld maden aralarnn hava filtrelemesinde kullanlan bir filtre malzeme kabini yaplmtr [121]. Polimer nanolifleri elektrostatik olarak yklenebildii iin filtreleme verimini artrmak iin basn farknda bir artma olmadan paracklar elektrostatik ekim ile tutulurlar. Bu

77

balamda elektro retim teknii tek basamakta hem nanolif retir hem de liflerin elektrostatik olarak yklenmesini salar [34, 76]. Filtrasyonda geleneksel amalarn dnda nanolif membranlar kullanlarak zellikle zel polimerlerin kullanlmasyla kimyasal ve biyolojik ajanlara karda filtreleme yaplabilir. ekil 8.4de bir filtre tlbendi grnmektedir. Filtrelemede nanotlbentler kullanlmasndan dolay ne kadar ince lif, o kadar ince a demektir. nce nanotlbent geleneksel metotlarla filtreye aktarlamaz. Zemin tabaka denilen lif tabakas kullanlr. Ezmeye, seri retime, kullanm dayanmna ve baz rneklerde temizlemeye uygun yapda tabakalar kullanlr. Zemin tabaka, filtreye mekanik zellikler salarken, filtre performans a sayesindedir. Yaplan deneylerde bu numunenin sadece poliester spunbond filtre kumana gre 2.5 kat daha ok toz ktlesi tuttuu grlmtr. Bu toz tutma kapasitesinin artmasndaki geliim lif apnn azalmasna yani yzey alan/birim arlk orannn artmasna baldr [3].

ekil 8.4: Spunbond Poliester Dokusuz Yzey zerine Yerletirilmi Nanoliflerden Oluan Filtre [121] Filtrasyon uygulamalarnda, nanoliflerden oluturulmu dokusuz yzeylerdeki elyaf boyutlar ve birim arlktaki (g) yzey alan (m2) Tablo 8.2de verilmitir.

78

Tablo 8.2 Farkl Elyaf aplarndan Olumu Dokusuz Yzeylerin Birim Arlktaki Yzey Alanlar [124]
Lif Tipi Nanolif Spunbond Melt blown Lif ap (m) 0.05 20 2.0 Birim Arlktaki Yzey Alan (m2/g) 80 0.2 2

Dier dokusuz yzeyler ile birletirilmi nanoliflerden oluturulmu dokusuz yzeyler, aerosol filtrelerinde, yz maskeleri gibi filtrasyonun gerekli olduu uygulamalarda yaygn bir ekilde kullanlmaktadr [124]. Endstride btn filtre yaplar temiz hava salamak iin kullanlr. Bu filtre yaplarnn yaklak boyutunda ya paracklarn tutmas gerekmektedir. Elektro retim sreci ile mikrondan daha kk apa sahip olan lifler elde edildii iin bu partikllerin uzaklatrlmas kolaydr [3]. E-Spin Teknolojileri irketi, aktifletirilmi karbon nanolifinden oluturulmu bir prototip retmitir. Bu prototipte, PAN tabanl nanolifler elektro retim yntemiyle oluturulmutur. Daha sonra bu tlbentler salamlatrlm, karbonize ilemine tabi tutulmu ve aktifletirilmitir. Bu aktifletirilmi nanolifler, hem aerosol hem de kimyasal filtrasyonda mkemmel sonular vermilerdir [124]. Elektro retim yntemiyle retilmi nanoliflerden oluan tlbentler ok zel filtrasyon uygulamalarnda da kullanlmaktadr. Donaldson, gaz tirbnleri, kompresrler ve jeneratrler iin elektro retim ile retilmi poliamid elyaflarn bir araya getirerek, filtreleme malzemesi oluturmu ve bu malzemeleri pazarlamtr (Baknz ekil 8.5) [124].

79

ekil 8.5: Nanolif Kullanlarak retilmi Hava Filtresi [121] Nanoliflerden oluturulmu filtre malzemelerinde, spunbond (SB) veya meltblown (MB) tlbentleri, nanolif tlbenti filtrasyon verimliliini arttrrken, (Baknz ekil 8.6) mekanik mukavemetin, stabilizasyonun, kat oluturmann salanmasnda kullanlr [124].

ekil 8.6: Spunbond ve Nanolif Tlbentinden Oluturulmu Dokusuz Yzey 8.4 Biyomedikal Uygulamalar Son yaynlara gre, biyoteknoloji ve tptaki nano yapdaki materyallerdeki paynn, 2015 ylnda 180 milyar Amerikan Dolar seviyesinde olaca tahmin edilmektedir [27]. 80

Biyolojik adan insan doku ve organlar nanofibrinli yapda bulunurlar. Kemik, di, kallogen, deri ve kkrdak dokuyu rnek olarak verebilir. Tm nanometre leindeki fibrinli yaplardr. Bundan dolay nanoliflerin imdiki aratrmalar da onlarn biyomhendislik alanndaki uygulamalar ynndedir [3]. Aratrmaclar, kan ierisinde bulunan bir bileimden elyaf oluturmulardr. Bu nano lekteki elyaflar, tamamyla vcut ierisinde zlebilen bandajlarda ve dikilerde kullanlmakta olup yaralanma orann, kan kaybn ve yaradaki enfeksiyon olasln drmektedir [124]. Multi-jet elektro retim yntemini kullanarak biyolojik olarak bozunan nanofibrilli nonwoven tlleri polivinilalkol ve selloz asetat kullanlarak yaplmtr. Bu tller filtre ve biyomedikal uygulamalarda kullanlmaktadr [55]. Bilindii gibi gm iyonu ve gm kristalleri yllardr antimikrobiyal eleman olarak tpta kullanlmaktadr. zellikle deri yanmalar gibi vakalarda anti bakteriyel zellikleri sayesinde kullanlmlardr. Medikal uygulamalarda kullanlmalarnn sebeplerinden bir dieri de gm metalinin istikrarl olmas ve insan derisi ile tepkimeye girmemesidir. Bununla birlikte, yara sargs ierisinde nem oluursa veya yara kanamaya balarsa gm iyonlar serbest kalacaktr ve sadece bakteri DNAlarn yok etmekle kalmayp bunun yannda yararl deri hcrelerini de ldrecektir. Bu problemi zebilmek iin bir deneme yaplmtr. zel bir gm kompleksi hazrlanm. Bu gm kompleksinden beklenen daha iyi bir iyon salnm ve daha iyi bir bakteriyel yok etme etkisidir. Yaplan deneylerde kompleksin iyi bir bakteriyel yok etme etkisine sahip olduu gzlenmitir. Fakat gm kompleksinin gm iyonunu brakmas ok hzl olmu ve ayrlan iyonlar hemen katlap iyi bir iyonlama ilemi gereklemesini engellemitir. Dolaysyla gm kompleksinin tek bana kullanm pek ok pratik uygulamada mmkn olmamtr [32]. yonlarn gm kompleksinden ayrlmasn yavalatmak iin gm kompleksi elektro-retim ile elde edilmi Tecophilic lifleriyle kapsllenmilerdir. Tecophilic bir eit termoplastik-alifatik poliretan ve kendi arlnn 1,5 kat kadar nem ekebilme zelliine sahiptir. Gm kompleksi bu polimerin iinde olduu takdirde polimerin yksek hidrofil zellii sayesinde dzgn bir iyonlama ilemi gerekleecektir. Ayrca, tecophilic polimeri yara zerinde sabit bir nem oran

81

salayacak ve yarann iyilemesini hzlandracaktr. Bu amala polimer ve gm kompleksi etanol ierisinde homojen karm oluturacak ekilde zlm ve oluan karm elektro retime tabi tutulup gm kompleksi kapsllenmi lifler elde edilmitir. Lifler incelendiinde 20 nm apnda gm paracklarn ierdikleri grlmtr. Elde edilen gm parackl polimer lifleri antimikrobiyal testlere sokulmu ve yaygn olarak kullanlan gm-nitrat ve gm sulfadiazine (SSD) gibi maddelerle karlatrlmtr. Sonulara gre; gm kapslleyen lifler, gmnitrat ve SSDye nazaran daha iyi bir bakteri yok etme etkisine, ok daha az gm metali kullanarak ve daha iyi bir iyon salnm salayarak ulamlardr [32]. Nanolifler, biyomedikal alanda tbbi protezlerde (yapay kan damarlarnda, yapay organlar), teletp malzemelerinde, ila transferinde, yara rtc malzemelerde, cilt bakm rnlerinde (ve tbbi yz maskeleri) ve doku ablonlarnda kullanlmaktadr. 8.4.1 Tbbi Protezler Kan damarlar, gs gibi yumuak doku uygulamalarnn pek ou iin elektrostatik ekim ile retilen nanolifler nerilmektedir. Yine biyolojik uyuma sahip nanolifler sert doku protezi zerine ince gzenekli film eklinde yerletirilirler ve insan vcudu iine implante edilebilirler. Bu kaplama film insan dokusu ile protez aleti arasnda bir ara faz olarak alr ve doku ile alet arasndaki katlk uyumunu salar[3]. 8.4.2 Teletp Teletpta tbbi tekstiller sensrlere ve telekomnikasyon sistemlerine

dayandrlmaktadr. Nanosensrler giysilerin iine entegre edilebilir, hastann tbbi verilerini toplayabilir, doktora veya hastaneye ulatrabilir. Alnan veriler deerlendirilmektedir. Yaam gmlei olarak bilinen ve salk gzetimi iin temel fonksiyonlara sahip olan giysi ile kalp sesi, solunum hz, bedenin genel duruu veya kaslmas kaydedilebilmektedir. Tm bilgi toplanr ve gnderilir. Salk durumunun deiiklikleri rapor edilebilmektedir. Bu elektrik iletkenliine sahip olan liflerin elektro retim sreci ile retilmesi sonucunda oluturulan nanoliflerle salanabilmektedir [3]. 8.4.3 la Dalm Polimer nanoliflerle ila datmnn temeli hem ila hem de ihtiya duyulduunda tayc yzey alannn oaltlmas ile paracklarn znme hznn arttrlmas 82

prensibine dayanr. Nanolif rnlerin ierisine yerletirilmi olan ila eitli yaplarda bulunabilir [3]; Nanolif formunda tayc yzey zerine tutunmu paracklar eklinde olabilir, Hem ila hem de tayc nanolif formunda olabilir, Her iki bileeni de ieren lif eidi ile birletirilmi ila ve tayc madde karmlar eklinde olabilir, lalarn iine hapsedildii tp formunda tayc materyaller seklinde olabilir.

ekil 8.7: Krmz Kan Hcresi ile Nanoliflerden Olumu Tlbentin Boyutsal Karlatrlmas [124] Nanolifler ve nanoliflerden olumu tlbentler, ilalar dorudan i dokulara besleyebilme kapasitesine sahiptirler. ekil 8.7de ilalar kan hcresi ierisine tayan bir tlbent gsterilmitir. 8.4.4 Yara rtcler Nanolifler insann derisindeki yara ve yanklarn tedavisinde kullanlabilir. nsan yaras srekli akntlar reten bir hviyete sahip olduundan, bu tarz liflerin gzenekli yapya sahip olmalar byk avantaj salar. Byle bir yzey yarann kurumasn nlerken, yarann akan svsn dar alnmasn ve tabaka altnda birikmemesini de salar. Bunlara ilaveten, mkemmel oksijen ve hava iletimi, enfeksiyon yapc bakterileri engellemesi gibi nemli zelliklere sahiptir [20]. Belli zelliklerle hemostatik aletler iin tasarlanabilir. Elektrik alan yardmyla biyolojik

83

olarak paralanabilen polimerlerin ince lifleri yaral yzey zerine dorudan spreyledir veya pskrtlr (ekil 8.8). Yzey zerinde bir fibrilli tabaka oluturur. Bu da yaralarn iyilemesine yardmc olur, normal cilt bymesini gelitirir.

ekil 8.8: Yara rtc Olarak Kullanlan Nanoliflerin Uygulanmas [34] Konvansiyonel yntemle yaplan tedavi sonrasnda iz kalrken, bu uygulamadan sonra iz kalmaz. Dokusuz yzey nanolif yaplarndan yara rtc olarak kullanlanlarn gzenek boyutlar 500 nm ve 1 m arasndadr. Bunlar yaray bakteri nfuziyetine kar korur, parack yerlemesini engeller. 5-100 m2/g civarnda olan yksek yzey alan deerleri de sv emilimi iin olduka verimlidir [3]. Nanoliflerin inceliinden dolay a ok gzenekli ve birim ktlede elde edilen yzey alann fazlalndan dolay a gzenekliliini hesaplamakta nemli iki zelliktir. Byle sarclar oksijen ve su buharnn atmosferle yara yzeyinde deiimi iin yeterli gzeneklilii salamaktadr. Elektro retim ile elde edilmi lifler direkt olarak insan derisine toplanabilir. Ve a yzeyin ekline gre kendisini deri yzeyine konforlu bir ekilde toplayacaktr. ekil 8.9 insan vcuduna elektro retim ilemini gstermektedir [20].

84

Yara rtc olarak kullanlan polimerlerin banda kitin polimeri gelmektedir[46, 98, 99,78-80,102]. Kitin, antibakteriyel, antimetstatik, ve antiosteroporotik ajan olarak aktiftir. Kitin insan enzimleri varlnda biyolojik olarak paralandndan zehirli olmadna ve insan vcuduna faydal olduuna dair birok bilimsel kant bulunmaktadr. (Baknz ABD patentleri; Unitika Ltd. Japon: US48322404,1990; US4431601, 1984) son zamanlarda Chitomed projesi erevesinde, kitinin bir esteri olan ve lif ve film olma zellikleri barndran, insan vcuduna biyolojik olarak uygunluu ve organlarn iyiletirilmesinde desteklendii bilinen dibtirilkitin (DBC) sentezi [98] gelitirilmitir. Bu nedenle zellikle derideki yanklarda DBC polimeri yara rtc malzeme olarak kullanlmaktadr. DBC polimerinden film eldesi iin son kullanlan yntem olarak elektro retim metodu nerilmektedir. Elektrik alan ile lif ekimi tekniinin kullanlmas tlbendi oluturan liflerin enine boyutlarn iki kat azalmasna olanak tanr. Bu boyutlarn nanometre blgesine inmesi demektir.

ekil 8.9: El stne Elektro retim lemi ve Yara Kaplama 8.4.5 Cilt Bakm rnleri u anki cilt bakm maskeleri; kremler, merhemler veya losyonlar eklinde uygulanmaktadr. Bunlarn uygulamas srasnda, gz, burun gibi hassas blgelere migrasyonu kullancya zarar verir. Nanolifler cilt iyiletirici, temizleyici olarak ve dier tbbi zellikleri salayacak ekilde hibir katk maddesi iermeden cilt bakm maskesi olarak uygulanr. Gerekli polimer elektro retim ilemi ile retilir ve

85

nanolifler elde edilir. Bu nanolif yapl cilt bakm maskesi yksek yzey alan sayesinde daha verimlidir, cilde maddenin transfer hz yksektir [3]. 8.4.6 Doku ablonu Elektro retim teknii ile elde edilmi nanoliflerden meydana gelen yksek gzeneklilie sahip nonwoven kumalar retmek mmkn hale gelmitir. Yeni bir kemik dokusu geliimi iin gzenek ebatlarnn 100 ile 350 nm arasnda olmas gerektii ve gzenekliliin %90 seviyelerinde bulunmas gerekmektedir [73]. nsan vcudundaki doal matrisin biyolojik fonksiyonlarn ve yapsn taklit edebilmek iin sentetik matrislerin ve yap malzemelerinin ideal tasarm gereklidir. Bu da doku mhendislii ve biyomateryallerin uygulama alanna girer. nsan hcreleri ok kk aplarda lif seklinde yerleebilirler. Bu adan nano lekli fibrinli yaplar hcrelerin tohumlanmas, bymesi ve migrasyona uramas iin optimum ablonlardr. Hcreler bu ablonlar zerinde depolanr ve hzla oalr. Doku mhendisliinde yeniden retilebilir ve biyolojik olarak uyumlu boyutlu yaplar hcre bymesi iin biyomatris kompozitlerinde eitli dokularn onarm ve yer deitirmesinde kullanlr [3]. Nano ve mikro yapl biyolojik olarak bozunabilen poly(L-lactide-co-caprolactone) (PLCL) kumalar elektro retim ile hazrlanm ve bunlar kardiyovaskler ve kas dokusu mhendisliinde geici fonksiyonel doku ablonu olarak kullanlmaktadr. Bu kumalarn gzeneklilii lif aplarnn azalmasyla gzeneklilik de azalmaktadr fakat lif younluu ve mekanik mukavemeti artmaktadr [122]. Elektro retim teknii doku mhendislii uygulamalarnda sentetik ve doal liflerden yaplan biomimetik doku ablonlar iin lider bir tekniktir. Bu almada [122] jelatin ve kollogen kullanlarak nanolif yaplmtr bu ikisinin aplar boncuksuz bir yap oluturarak 200-500 nmlik llere varmtr. Son zamanlarda aratrmaclar bu ynde sentetik biyopolimerlerle biyolojik olarak paralanabilen polimerlerden nanolifler elde ederek, bu nanoliflerle biyolojik yap malzemesi retmeye balamlardr. Elektro retim ileminden sonra retilen nonwoven nanolif alar biyolojik olarak bozulabilen doku ablonlar yapmak kolay olmaktadr ve bunlar yaray sarmak ve iyiletirmek iin kullanlmaktadr. Ve bu alarn zellikleri srasyla;

86

Yksek su buhar geii, Geirgenlik, Yzey rahatl, Bakteri koruyuculuktur.

Son zamanlarda aratrmaclar bu ynde sentetik biyopolimerlerle biyolojik olarak paralanabilen polimerlerden nanolif1er elde ederek, bu nanoliflerle biyolojik yap malzemesi retmeye balamlardr [3]. Ayrca nanoliflerin bir dier kullanm alan proteinin elektro retim ile elde edilmi lifler ierisinde korunmasdr. Biyolojik materyallerin korunmasnda dondurarak kurutma yntemi kullanlmakla beraber bu yntemin getirdii birok dezavantaj da tespit edilmitir. Bu sistem zaman ve pahal donanmlar gerektirir. Ayn zamanda proteinin yapsnn bozulma ihtimali olduka yksektir. Bu bozulma pHdaki ya da biyolojik maddelerin konsantrasyonlarndaki deiimden kaynaklanan denatrasyon ile sonulanmaktadr. te elektro retim ilemi biyolojik materyallerin uzun nakil ilemleri iin gereken zaman ortadan kaldrrken, bunu soutma gerektirmeden yapmaktadr. Bylece oda scaklnda uzun sreli korumay salayacak artlar temin edilmi olur [20]. 8.5 Elektriksel ve Optik Uygulamalar Tekstil kumalarnn iletkenliini gelitirme konusunda yaplm ilk yaklam metalik tellerin ve ince metalik bantlarn kullanlmasdr. Metalik teller kuma yaps ierisine bir a gibi rlrler ve kumaa gerekli elektriksel iletim zelliini kazandrrlar [4]. Elektrik iletkenliine sahip polimerlerden nanolifler retilebilmesi pek ok avantaj beraberinde getirmitir. letken nanoliflerin kk elektronik aletlerin veya makinelerin imalatnda kullanm sz konusudur. Elektrodun yzey alan ile elektro kimyasal reaksiyon hz orantl olduu iin iletken nanoliflerden yaplm membranlarn yksek performansl bir pil gelitirmede gzenekli elektrot olarak kullanlmas olduka uygundur. letken membranlar elektrostatik dalma, korozyon korumas, elektromanyetik engelleme gibi eitli uygulama alanlar iin potansiyel tekil ederler [3].

87

8.6 Savunma Uygulamalar Askeri uygulamalarda koruyucu giysilerden ncelikle hayatta kalabilme ihtimalini en yksek seviyede tutmas, uzun sre koruma salayabilmesi, g retebilmesi ve zor hava koullarna dayankl olmas, nkleer, kimyasal ve biyolojik etkilere kar dayankl olmas ve verimlilii arttrmas beklenir. Halen kullanmda olan koruyucu giysiler ar arlk katlm kumalardan yaplmlardr. Hafif ve nefes alabilen kumalar, hava ve su buhar geirebilen kumalar tam zclerde kolaylkla zlr ve gazlarla, dier kimyasallarla yksek reaktiviteye sahiptir. Nanoliflerden yaplm kumalar ise yksek yzey alanlar sebebiyle kimyasal maddenin ntralizasyonunu gerekletirebilir. Su buhar ve hava geiine de izin verir. Nanolifler yksek gzenekliliine sahip ama gzenek boyutu ok kk olan bir yzey zerine yatrlarak kimyasal maddenin kuma iine nfuziyetine kar iyi bir diren salanm olur [3]. Askeri uygulamalarda iz bulma ilemi iin nanosensrlerden, eitli kontroller iin nano elektroniklerden, hafifliin gerektii platformlar iin nano kompozitlerden faydalanlr. Nano-lekli materyallerle genel bilgisayara bal iletiim aletleri yaplabilmektedir. Bunlar kafaya yerletirilebilmekte, bilee taklabilmekte ve gmlek apoletleri ierisine btnletirilebilmektedir. Bu ekilde savunma alannda kullanlmak zere askeri niformalara kullanc destekli bilgisayarlar yerletirilebilmektedir [3]. Askeri uygulamalarda, insann yerini alacak robotlarn yapmnda almalar srdrlmekte olup bu robotlarn d yzey kaplamalarnda kullanlmak zere uygun polimer kullanlarak, karbon gibi, nanoliflerin bu alanda kullanm planlanmaktadr. (ekil 8.10)

88

ekil 8.10: Askeri Amal Robot Yapm 8.7 Tarm Uygulamalar Nanoliflerden olumu tlbent ile kaplanm bitkiler zararl kimyasallara ve bceklere kar korunmu olur. (Baknz ekil 8.11) Ayn zamanda bu nanoliften olumu tabaka sayesinde bitkiye, daha nceden nanoliften olumu tlbente enjekte edilmi gbrenin zamanla salmas da salanabilir.

ekil 8.11: Bitkinin Bceklere Kar Korunmas in Elektro retim ile retilmi Nanoliften Oluan Yzey ile Kaplanmas [123] 8.8 Uzay Uygulamalar zellikle karbon tabanl nanoliflerin, yksek mukavement, elikten yzlerce kez daha mukavim olmas, dk arlklar gibi muhteem zellikleri sayesinde uzay ara ve gerelerinde youn bir ekilde kullanlmas sz konusudur. Ayrca gelecekte

89

karbon, cam ve seramik benzeri nanoliflerinden oluturulabilecek uzay yaplar kabilecektir. Uzayda kurulan gne ve k panellerinde de nanoliflerden oluturulmu yzeyler kullanlmaktadr [4]. 8.9 Dier Uygulamalar Elektro retim ile retilmi nanoliflerin dier potansiyel kullanm alanlar arasnda; Enzim transferi; elyaf apnn dk olmas sayesinde, enzim arlnn elyaf arlna oran dierlerinden fazladr ve bu da nanoliflerle enzim transferini avantajl hale getirir. Yksek scaklk ve yksek modl gereken yerlerde kullanlan seramik ve karbon nanolifleri [4]. Yksek derecede yumuak tutuma sahip ve kirlenmeye kar direnli yeni kumalarn retimi.

90

9. DENEY DZENEKLER VE DENEYSEL ALIMALAR 9.1 Deney Dzenei Elektro retim dzeneinin kurulumu srecinde, ncelikle literatr aratrmas esnasnda eriilen yaynlanm makaleler ve kaynaklardan yararlanlmtr. Grsel olarak ise, Sabanc niversitesinde [126] kurulu bulunan dzenek incelenmitir. Daha sonra ekoslovakyada bulunan ve elektro retim almalarnn youn bir ekilde yapld tespit edilen Liberec niversitesine gidilerek buradaki deney dzenei incelenmitir [125]. Sonu olarak elektro retim ilemi iin gerekli drt ana eleman tespit edilmitir; Yksek voltajl g kayna, Polimer besleme nitesi, Toplayc plaka, Polimer.

9.1.1 Yksek Voltajl G Kayna Yaplacak deneylerde kullanlmak zere, Gamma (ES100) marka [127], 100 kVa kadar voltaj uygulayabilen, DC g kayna temin edilmitir. (Baknz ekil 9.1) Kademesiz olarak voltaj ayarlama imkan mevcut olup elektro retim deney dzenei ierisinde, besleme ve toplama nitelerine balanan pozitif (+) ve negatif ular (-) ile voltaj uygulanr. Bu voltaj elektro retim ileminde polimerin besleyici niteden toplayc niteye hareketini salar. Bu hareket esnasnda ise lif incelir.

91

ekil 9.1: Yksek Voltajl G Kayna (Gamma ES100) 9.1.2 Besleme nitesi Elektro retim ileminde, termoplastik polimerlerin retimi esnasnda besleme nitesi olarak ilev grmesi plan ile Melt Flow Index (MFI) (ATS-MAN-1038) (Eriyik ak hz indeksi) test cihaz temin edilmitir. (Baknz ekil 9.2) MFI test cihaz termoplastik polimerleri belirlenen scaklk derecelerinde eritir. Standartlar tarafndan belirlenmi bir zamanda akan polimer eriyiinin ktlesini hesaplayarak, o polimerin MFI deerinin lmn salar. Termoplastik lifleri istenen derecede eritmesi nedeniyle elektro retim nitesinde besleyici olarak kullanlmtr.

ekil 9.2: Polimer Eriyii Besleme Amal Kullanlacak MFI Test Cihaz (ATSFaar)

92

9.1.3 Toplayc plaka Toplayc plaka olarak alminyum folyo (5 cm, 10 cm, 15 cm, 20 cm aplarnda) ile kaplanm kartonlar kullanlmaktadr. Yine alminyum folyo ile kaplanm silindirik kartonlar kullanlmtr. 9.1.4 Materyal 9.1.4.1 Su ve Tuzlu Su Deneysel almalara ncelikle suyun elektrik alan etkisi altndaki davrannn gzlemlenmesi ile balanlmtr. Bu nedenle Zelenynin [125] deney dzeneine benzer bir dzenek kurulmutur.(ekil 9.3) Ayrca bu dzenekte suyun iletkenliini artrmak amacyla suya tuz ilavesi de yaplmtr. 9.1.4.2 Duvar Boyas (Plastik Boya) Deney almasnda ikinci olarak kullanlan malzeme ise sentetik inceltici ile inceltilmi plastik boyadr. 9.1.4.3 Polivinilalkol (PVA) Elektro retim ilemindeki temel ama lif elde etmektir. Bundan nce kullanlan materyaller bu ileme bir giri olarak dnlebilir. Bu nedenle lif elde etmek iin kullanlan polimer olarak Polivinilalakol polimeri seilmitir. PVA polimeri Bereket Kimyadan [Eminn/ stanbul] alnd gibi kullanlmtr. PVA polimeri oda scaklnda saf su katlarak zelti haline getirilebilmektedir. Fakat deney ilemleri iin farkl bir zelti hazrlama yoluna gidilmitir. PVA zeltisi hazrlk aamasnda PVA polimerleri belli arlklarda hassas tart kullanlarak tartld. 5, 10 ve 15 g tartmlar alndktan sonra beherlerdeki 80Cdeki saf suya yava yava konularak ayn zamanda kartrld. zeltinin optimum homojenlikte olmas iin karm 2030 dakika gl bir karm yapldktan sonra 24 saat oda scaklnda bekletildi. 9.1.4.4 Polipropilen (PP) Elektro retim ileminde hem zelti hem de eriyikten lif eldesi iin kullanlan nadir polimerlerden birisi de polipropilen (PP) dir. Polipropilen polimeri Aker Tekstilden [Topkap/ stanbul] granl eklinde temin edilmitir. Erime ak hz 230 de ve 2.16

93

kg arlk altnda 25 ve 35 g/10dakika olan (25 ve 35 MFI) iki farkl PP polimeri kullanlmtr. PP polimeri deney srasnda hem zelti eklinde hem de eriyik eklinde kullanlmtr. PP zeltisi behere konulan Ksilen 5-10 dakika arasnda kaynatldktan sonra belli arlktaki PP granlleri zcye konarak kartrld. Karm sresi 10-15 dakika arasnda deiti. Bu zelti scak olarak deneyde kullanlmtr. nk 30-45 dakika sonra tekrardan zeltinin soumasyla PP katlamaya balamtr. Ayrca PP polimeri MFI cihaznda eriyik haline getirilerek hem de scak tabaka (hot plate) zerinde eriyik haline getirilerek elektro retim ilemlerinde kullanlmtr. 9.1.4.5 Polietilen (PE) Polietilen polimeri de Renko Tekstil San. ve Tic. irketinden [Tuzla/ stanbul] temin edilmitir. Erime ak hz 190 de ve 2.16 kg arlk etkisi altnda 17-29 g/10dakika (17-29 MFI) arasnda deimektedir. Younluu ise 0.917-0.921 g/cmdir. Bu polimerler de granl eklinde temin edilmitir. Polietilen polimerini zmek iin ise karbontetraklorr (CCl 4) ve Ksilen kullanlmtr. 9.1.4.6 Poliretan (Elastan) Poliretan polimeri de Renko Tekstil San. ve Tic. irketinden [Tuzla/ stanbul] temin edilmitir. Younluu 1.1 g/cmdir. Bu polimer hem granl eklinde hem de sv eklinde temin edilmitir. Fakat svs ile lif eldesi mmkn olmamtr. 9.1.4.7 Silikon Silikon, silisyum-oksijen (...-Si-O-Si-O-Si-...) zincirine eitli gruplarn eklenmesi ile elde edilen polimer ailesinin yelerine verilen genel addr. Silikonlar suya direnli, elektrik iletkenlii ok dk, kimyasal andrclara, oksidanlara ve scaklk deiikliklerine dayankl olmalar nedeniyle yaltmda, yaptrc ve kayganlatrc rnlerin yapmnda yaygn olarak kullanlrlar [129]. Deneylerde kullanlan silikonlar genelde yaptrc olarak kullanlan ve yaygn olarak bilinen silikon tabancalarnda eritilerek uygulanan silikon mumlardr.

94

9.1.4.8 Poliakrilikasit (PAA) Poliakrilikasit(PAA) polivinilalkol(PVA)n apraz balamasnda (crosslink)

kullanlmak zere stanbul Teknik niversitesi Kimya Blmnde Filiz enkal tarafnda sentezlenerek hazrlanmtr. 9.1.4.9 Boraks( Disodium tetraborate Decahyrade, Na2B4O710H2O) Molekler arl 381,22 g/mol olan boraks suda znebilen bir kimyasal olup Bereket Kimyadan [Eminn/ stanbul] temin edilmi ve alnd gibi kullanlmtr. Bu kimyasal da PAA gibi PVAnn apraz balamasnda (crosslink) kullanlmak zere alnmtr. 9.1.4.10 Ksilen( Xylene) Younluk deeri 0,865-0,875 g/ml olan ksilen polipropilenin zc kullanlarak sv hale getirilmesi iin kullanlmtr. T Tekstil Teknolojileri ve Tasarm Fakltesi Kimya Laboratuarndan temin edilmitir. 9.1.5 Dier deney malzemeleri Deneylerde kullanlmak zere aada listesi verilmi deney malzemeleri de temin edilmitir. Cam pipetler (1 ml, 2 ml, 20 ml hacminde): zc ile kullanlan polimerlerde besleyici olarak kullanlmakta. rnga: zc ile kullanlan polimerlerde besleyici olarak kullanlmakta. Hortum: Cam pipet ile ayarlanabilir tutucu arasnda sv tamasnda arac olarak kullanlyor. Ayarlanabilen ayakl tutucular Klipsler Bakr ubuk ya da tel

9.2 Deneylerde Kullanlan Deney Dzenekleri Bu almada birden fazla deney dzenei kullanlmtr. Bu dzeneklerin ekilleri gsterilecek ve hangi ama iin yapldklar anlatlacaktr. Sonular daha sonraki blmlerde ele alnacaktr.

95

9.2.1 Elektrospray Dzenei

toplayc

su

10 kV

elektrospraying

Taylor konisi

Basn

ll cam

ine

Plastik boru

ekil 9.3: Elektrospray Deney Dzenei (su ve tuzlu su) ekil 9.3deki dzenek su ve tuzlu su deneyleri iin kullanlan dzenein basit bir gsterimidir. Su ekilde de grld gibi cam bir pipetin iine konur ve plastik boru sayesinde ucunda ine bulanan mekanizmaya ilerler. Su damlas inenin ucunda grldnde su ilavesine ara verilir ve sistem g kaynann altrlmasyla balar.

96

9.2.2 Elektro retim Dzenei (rnga ve ubuk sistemi)

ekil 9.4: rnga Beslemeli Elektro retim Dzenei ekil 9.4teki dzenekte polimer zeltisi rnga iine yerletirilir. Katot u baz durumlarda ineye verilirken baz durumlarda da rnga iine yerletirilen bakr elektroda balanr ve sonrasnda voltaj uygulamasyla mekanizma alr.

ekil 9.5: letken ubuklu Deney Dzenei ekil 9.5teki dzenekte polimer damlas iletken ubuk zerine damlatlr. Damla orada sabit bir ekilde yar kre eklinde durur. Katot u iletken ubua balanr.

97

G kayna altrlr. Bu dzenekte Taylor konisi ok iyi bir eklide gzlemlenebilmektedir. 9.2.3 MFI Sistemli Elektro retim Dzenei

ekil 9.6: MFI Sistemli Elektro retim Dzenei ekil 9.6daki sistemde termoplastik polimerler (PP, PE, PU) MFI cihaznn belseme hunisine yerletirilir. stenilen scakla ulaldnda polimer eriyii dzeden kar ve orada bir damla eklinde durur. Bu sistemin ilk sitemden ayran temel zellik katot ucun toplayc aparatna balanmasdr. Sistem g kaynann altrlmasyla devreye girer. Ayrca MFI sistemindeki dzeninin apnn 2 mm olmas besleme orann arttrd iin yeni bir dze tasarlanarak sistemin efektif hale gelmesi saland. Yeni dzenin ap 1 mm ve uzunluu da 25 mmdir. (ekil 9.7)

98

ekil 9.7: Tasarlanan ve mal Ettirilen MFI Sistemi Dzesi 9.2.4 Scak Tabakal Elektro retim Dzenei Scak tabakal dzenekte esas ama polimerleri eritip sv hale getirmekti. Bunun iin scak tabaka zerine yerletirilen kk bir kap zerine polimer granlleri yerletirildi ve stcnn almasyla polimerler eritildi. Fakat eriyik zerinde sistem altnda bir Taylor konisi gzlemlenmedi. Katot u toplaycya baland.

ekil 9.8: Scak Tabakal Elektro retim Dzenei 9.2.5 Silikon Tabancal Elektro retim Dzenei Bu dzenekte kullanlan silikon tabancas silikon mumu ile yaptrc olarak kullanlmaktadr. Bu sistemde silikonun yerine ilk nce PP, PE ve poliretan polimer granlleri yerletirildi ve eritilmeye alld fakat damla hava ile temasnda ok 99

abuk bir ekilde kuruma olduu iin lif retimi mmkn olmamtr. Fakat silikon ile lif eldesi mmkn olmutur. Dzenek ekil 9.9de gsterilmitir. Katot u yine toplayc aparata monte edilmitir.

ekil 9.9: Silikon Tabancal Elektro retim Dzenei 9.2.6 Ekstruderli Elektro retim Dzenei

ekil 9.10: Ekstruderli Elektro retim Dzenei Bu dzenekte T, Fen-Edebiyat Fakltesi, Kimya Blmnde buluna Polimer leme Laboratuarnda bulunan drt stma blgeli, 20 mm apnda vida, drt adet 3

100

mmlik apa sahip olan delikli dzesi olan ekstruder kullanlmtr. Bu sistem endstriyel manada kullanlmas dnlen bir dzenek olup polimer olarak polipropilen kullanlmtr. G kaynann katot ucu dier eriyikten sistemlerde olduu gibi toplayc levhaya monte edilmitir. Sonu olarak, dzeneklerden de anlalaca zere iki farkl sistem mevcuttur. lk sistem zeltiden elektro ilemi iin gerekli olan sistem, ikincisi ise eriyikten elektro retim ilemi iin gerekli olan sistemdir. Bu dzenekler ile yaplan deneylerin sonular ileriki blmlerde ilenecektir.

101

10. DENEYSEL SONULAR VE TARTIMA Bu blmde yaplan deneylerden ortaya kan sonular tartlacaktr. Elde edilen bu sonular, genel olarak sistem parametreleri ve lif morfolojileri ad altnda iki balk altnda incelenecektir. Sistem parametreleri iinde uygulanan voltaj, besleme nitesi ile toplayc arasndaki mesafe, toplaycnn hareketi vb. gibi deikenler yer almaktadr. Lif morfolojisi ise taramal elektron mikroskobundan (SEM) alnan fotoraflarn incelenmesiyle aklanacaktr. Nanolif retim teknolojisinde retilen liflerin aplar byk nem arz etmektedir. Yaplan deneyler sonucunda sadece PVA polimerinden nanolif retilebilmi olup elektrospaying yntemiyle hem suyun hem de sentetik duvar boyasnn ilem grd sonular ortaya kmtr. lk olarak suyun ve duvar boyas ile yaplan deneylerin sonular tartlacaktr. 10.1 Su ve Sentetik Duvar Boyasnn Elektrospraying lemi ve Sonular Suyun elektrospraying ilemi iin 9. Blmde gsterilen dzenek kullanlmtr. Bu dzenek ekil 10.1de gsterilmitir. Su ile yaplan deneyler sonucunda pipetin ucundaki su damlasnn pipet ile toplayc arasndaki mesafenin 10 cm olduunda kritik voltaj deeri denilen ilk Taylor konisinin oluum deeri 16-17 kV arasnda deimitir. Bu deerin almas durumunda damladan damlacklar kt gzlemlemi olup toplayc yzeyi slanmtr. Daha sonra su iine yaklak %3lk zelti oluturacak ekilde NaCl ilavesi yaplmtr. Bylece zeltinin iletkenlii artrlm olup ilemin olumas iin gerekli olan gerilim deeri 10 kV deerine dt gzlemlenmitir. Buradan zeltinin iletkenlii ile kritik voltaj deeri arasnda ters orantnn mevcudiyeti ortaya kmtr. Sistemin aadan yukarya doru yaplmasnn amac ise koni oluumunu gzlemlemektir. Tam tersi sistemlerde srekli bir ak olduu iin damla ucundaki koni oluumu tam olarak belirlenememektedir. Bu nedenle yaplan deneylerin ou aadan yukarya doru gerekletirilmitir.

102

ekil 10.1: Suyun Elektrospraying lemi Sentetik duvar boyas ile yaplan elektrospraying ileminde ekil 10.2deki gibi dzenek kullanlmtr.

ekil 10.2: Sentetik Duvar Boyasnn Elektrospray lemi

103

Boya ile yaplan deneylerde metal ubuun ap ve ubuk ile toplayc arasndaki mesafe deitirilerek kritik voltaj deerleri belirlendi. Ayrca ubuun ap arttka damla zerinde birden fazla koni oluarak multijet sistemi meydana geldi. (Baknz ekil 10.3)

ekil 10.3: Toplayc zerindeki Multijet Sistemi 3.5 mmlik ubukta ubuk ile toplayc arasndaki mesafenin deitirilmesiyle kritik voltaj deerinin deiim grafii ekil 10.4de verilmitir.

ekil 10.4: Boyann Elektrospraying leminde Kritik Voltaj ile Toplayc Aras Mesafe Deiimi Beslemenin yapld ubuun ap arttrldnda ilemin gereklemesi iin gereken potansiyel gerilim deeri de artmaktadr. nk metal ubuun ap arttka zerine konulan damlann da miktar artmaktadr. Buradan karlan sonu belseme oranndaki artn ilemin gereklemesi iin gereken gerilim deerinin de artmas

104

gerektii ynndedir. Toplayc ile metal ubuk arasndaki mesafe 5 cm den daha az olduu durumlarda elektrik boalmas meydana gelmitir. Elektrik boalmas meydana gelmeden nce havadaki oksijen(O2) paralanarak ozonlama ya da korona yk boalmas meydana gelmektedir. 10.2 Polivinilalkol (PVA) Polimerinden Nanolif retimi lemi ve Sonular Polivinilalkol (PVA) polimerinden zelti hazrlama ilemi 9. blmde aklanm olup bu blmde retilen nanoliflerin aplarnn SEM fotoraflarndan hesaplanmas, sistem parametreleri ve zelti parametrelerinin lif apna etkileri ele alnacaktr. 10.2.1 Taramal Elektron Mikroskobu (SEM) 10.2.1.1 Tanm ve alma Prensibi Taramal Elektron Mikroskobunda (SEM) grnt, yksek voltaj ile hzlandrlm elektronlarn numune zerine odaklanmas, bu elektron demetinin numune yzeyinde taratlmas srasnda elektron ve numune atomlar arasnda oluan eitli giriimler sonucunda meydana gelen etkilerin uygun alglayclarda toplanmas ve sinyal glendiricilerinden geirildikten sonra bir katot nlar tpnn ekranna aktarlmasyla elde edilir. Modern sistemlerde bu alglayclardan gelen sinyaller dijital sinyallere evrilip bilgisayar monitrne verilmektedir [128]. Taramal Elektron Mikroskobu Optik Kolon, Numune Hcresi ve Grntleme Sistemi olmak zere temel ksmdan olumaktadr (ekil 10.5). Optik kolon ksmnda; elektron demetinin kayna olan elektron tabancas, elektronlar numuneye doru hzlandrmak iin yksek gerilimin uyguland anot plakas, ince elektron demeti elde etmek iin kondenser mercekleri, demeti numune zerinde odaklamak iin objektif mercei, bu mercee bal eitli apta apertrler ve elektron demetinin numune yzeyini taramas iin tarama bobinleri yer almaktadr. Mercek sistemleri elektromanyetik alan ile elektron demetini inceltmekte veya numune zerine odaklamaktadr. Tm optik kolon ve numune 10-4 Pa gibi bir vakumda tutulmaktadr.

105

Grnt sisteminde, elektron demeti ile numune giriimi sonucunda oluan eitli elektron ve malar toplayan dedektrler, bunlarn sinyal oaltclar ve numune yzeyinde elektron demetini grnt ekranyla senkronize tarayan manyetik bobinler bulunmaktadr [128].

ekil 10.5: Taramal Elektron Mikroskobu (SEM) Yksek enerjili demet elektronlar numune atomlarnn d yrnge elektronlar ile elastik olmayan giriimi sonucunda dk enerjili Auger elektronlar oluur. Bu elektronlar numune yzeyi hakknda bilgi tar ve Auger Spektroskopisinin alma prensibini oluturur. Yine yrnge elektronlar ile olan giriimler sonucunda yrngelerinden atlan veya enerjisi azalan demet elektronlar numune yzeyine doru hareket ederek yzeyde toplanrlar. Bu elektronlar ikincil elektron (seconder electrons) olarak tanmlanr. kincil elektronlar numune odasnda bulunan sintilatrde toplanarak ikincil elektron grnts sinyaline evrilir. kincil elektronlar numune yzeyinin 10 nm veya daha dk derinlikten geldii iin numunenin yksek znrle sahip topografik grntsnn elde edilmesinde kullanlr [128].

106

Nanolifler SEM iin siyah kartonlar zerine depolanr. Ve bu kartonlardan 2X2 mmlik karton paracklar kesilir, daha sonra bunlar iletken olmas iin altn kaplama ilemi yaplarak numune hazrlanr. 10.2.2 Polivinilalkol (PVA) Nanoliflerin aplarnn Hesaplanmas SEM resimlerinde bulunan sa alt kedeki uzaklk baz alnarak cetvel yardmyla bir katsay belirlendi. Daha sonra resim stnde rasgele 10 adet lif ap cetvelle hesapland ve katsay ile arplarak gerek deere ulald. (Baknz ekil 10.6)

ekil 10.6: Nanoliflerin apnn Hesaplanmas rnek: Resim sa alt kedeki uzunluk 2000 nm bu uzunluun cetveldeki karl 25 mm dir. k=2000/25 =80dir. Resimden alnan herhangi bir lifin uzunluu 6 mm olsun. Sonutaki lif ap: 80*6=480 nm dir. Resim sa alt uzunlua X denirse cetveldeki karl ise Y ise katsay k=X/Y dir. Hesaplanacak lif ap a ile gsterilirse cetveldeki karl ise b ile gsterilirse a=k*b dir. PVA nanoliflerin SEM fotoraflar Ek B de verilmitir. 10.2.3 Polivinilalkol (PVA) Nanolif retimi lemi Polivinilalkol (PVA) polimeri ile elektro retim yntemi kullanlarak nanolif retimi farkl dzenekler kullanlarak yaplmtr. Bu dzenekler bir nceki blmde 107

aktarlm olup genel kullanlan sistem duvar boyasnda kullanlan sistemle ayndr. Fakat lif oluumunda farkl toplayclar kullanlmtr. Silindir toplayc, paralel bakr elektrotlar, bitki, zgara (Baknz ekil 10.7) vb. Elektro retim ilemi polimer damlasnn metal ubuk zerine braklmas ile balamaktadr. Damla metal ubuk zerinde yar kre eklinde durmakta iken metal ubuk katot u ile balanr toplayc plaka da anot u veya toprak hat ile balanr. Toplayc ile metal ubuk arasndaki mesafe istenilen uzunlua ayarlanr. G kaynan alr ve gerilim yava yava arttrlmaya balanr. Bu arada damlann ucunda deformasyon meydana gelmeye balar ve Taylor konisi gzlenir bu srada gerilim arttrlmas durdurulur ve sabitlenir. Bu arada Taylor konisinin ucunda bir jet belirir ve toplayc stnde rasgele bir ekilde nanolifler toplanr. (ekil 10.2)

ekil 10.7: Farkl Tipte Toplayclar a) Silindirik top. b) letken bakr tel c) Bitki d) Kat yzey lem srasnda voltaj arttrlrsa lifler sadece toplaycya deil etraftaki nesnelere de gitme eilimi gsterir. Bu nedenle dzenein etraf evresel etkileri minimuma indirmek iin pleksiglas ile kaplanarak odack oluturulmutur. (ekil 10.8)

108

ekil 10.8: Pleksiglas Odack Yaplan deneylerde konsantrasyon, uygulanan gerilim ve toplayc ile belseme sistemi arasndaki mesafe deitirilmi olup bunlarn lif morfolojisine etkileri incelenmitir. Ayrca konsantrasyon ile kritik voltaj deeri arasndaki ilikide incelenmitir. 10.2.3.1 zelti Konsantrasyonunun Lif Morfolojisine Etkisi Yaplan literatr aratrmasnda konsantrasyonun artmasyla lif apnn artt ve konsantrasyonun azalmasyla oluan liflerdeki hata denilen boncuk yapsnn artt nceki blmlerde vurgulanmtr. Yaplan deneylerde ayr konsantrasyon deerine sahip PVA zeltisi kullanlmtr. Bunlar %5lik, %10luk ve %15lik PVA zeltileridir. Literatre benzer bir iliki yaplan deneyler sonucunda ortaya kmtr. Deneylerde toplayc-besleme aras mesafe sabit olup 20 cm dir.

109

ekil 10.9: % 5 lik PVA zeltisinin SEM Fotoraf

ekil 10.10: % 10 luk PVA zeltisinin SEM Fotoraf

110

ekil 10.11: % 15 Lik PVA zeltisinin SEM Fotoraf ekillerden grlecei zere konsantrasyon arttka liflerin boncuklu bir yapdan daha dzgn bir yapya doru gitmektedir. Lif apna etkisi de ekil 10.12de gsterilmitir.

ekil 10.12: Konsantrasyonun Nanolif apna Etkisi Konsantrasyonun artmasyla lif apnn artt ekil 10.12de aka grlmektedir.

111

10.2.3.2 Uygulanan Gerilimin Lif Morfolojisine Etkisi Uygulanan gerilimin toplayc ile besleme arasndaki mesafenin sabit kald durumlarda artmas ile nanoliflerin aplar genelde azalmaktadr fakat gerilimin artmas ile belseme oranndaki dzensizlik lif apn tam olarak kontrol altna alnamamaktadr. Voltajn artmas ile toplaycdaki liflerin dzensiz bir hal ald SEM fotoraflarnda aka grlmektedir. Ayrca ksa mesafelerde lifler toplaycya tam olarak kurumadan ulamaktadr. Voltajn artmas ile ksa mesafelerde lif oluumu zcnn uzaklaamamasndan dolay gzlenememektedir. Voltajn artmas ile toplaycda toplanan liflerin dzgnszl artmaktadr. ekil 10.13de 16 kVtan 25 kVa ktnda lif ap azalrken, 40 kVa ktnda lifler hem slak hem de dzensiz bir ekilde toplaycda toplanmaktadr.

ekil 10.13: Voltaj- Lif Morfolojisi likisi 10.2.3.3 Toplayc-Besleme Aras Mesafenin Lif apna Etkisi Toplayc ile belsem aras mesafenin art damladan kan jetin yolunu uzatmakta ve whipping kararszl ile birlikte yol daha da uzamaktadr. %10 luk PVA zeltisi ile 15, 20 ve 30 cm mesafelerde kritik voltaj deerlerinde yaplan deneylerde lif apnn mesafenin artyla azald gzlemlenmektedir.( Baknz ekil 10.14)

112

ekil 10.14: Toplayc-Besleme Aras Mesafenin Nanolif apna Etkisi Fakat mesafe arttka ilemin gereklemesi gereken kritik voltaj deeri de art gstermektedir. (ekil 10.15)

ekil 10.15: Toplayc-Besleme Aras Mesafenin Kritik Voltaja Etkisi

113

10.2.3.4 Konsantrasyon-Kritik Voltaj Arasndaki liki zeltinin konsantrasyonu arttka viskozite deeri de artmaktadr. Bu nedenle jetin oluabilmesi iin gerekli olan potansiyel gerilim de artmaktadr. Deneyde 10 cmlik sabit toplayc-besleme aras mesafede kritik voltaj deerinin konsantrasyonun artmasyla artt gzlemlenmitir. (Baknz ekil 10.16)

ekil 10.16: Konsantrasyon-Kritik Voltaj Arasndaki liki 10.2.3.5 Polivinilalkol (PVA) Nanoliflerinin apraz Balama(Crosslink) Denemeleri Polivinilalkol (PVA) polimerinden elektro retim yntemiyle mkemmel nanolifler retilebilmektedir fakat bu nanoliflerin tek dezavantaj suyla temas halinde ok abuk bir ekilde bozulmalardr. PVA polimeri ok fonksiyonlu bir polimer olduu iin farkl kimyasallarla etkileime girerek fiziksel zelliklerini deitirme frsat bulabilmektedirler. Bu nanoliflerin suya kar direnlerini arttrmak amacyla PVA polimer zincirindeki dz balarn apraz balara dnmesi ilemine apraz balama (crosslink) denilmektedir [130]. PVA polimerinin Poliakrilikasit (PAA) ve Boraks ile kimyasal etkileimi ile suya kar direnlerinin artt literatrde ifade edilmitir [130]. Bu nedenle deneylerde bu iki madde kullanlarak nanoliflerin suya kar direnleri arttrlmak istenmitir. Boraks ile yaplan zelti ile PVA zeltisi kartrldnda bir baka zelti olumas beklenirken karmn aniden katlaarak ok esnek bir malzemeye

114

dnt gzlenmi ve bu malzemeden nanolif yapmak mmkn olmamtr. Bu oluan malzeme yava yava ekildiinde esneme gzlenirken, ani ekmelerde kopmalar gzlenmitir. PVA/PAA zeltisi %10luk PVA zeltisi ile %5lik PAA zeltisinin 75/25 hacimsel oran ile kartrlarak zelti hazrlanmtr. Daha sonra bu zelti elektro retim ilemine tabi tutuldu. Hem bu zeltiden bir numune hazrland hem de normal %10luk PVA zeltisinden ayn elektro retim koullar altnda bir numune alminyum folyo zerinde hazrland. Sonra bu numuneler 1 saat 120 Cde frnda bekletildi. Bu numuneler daha sonra su ile temas ettirildi. Sonuta bir fark gzlemlenmedi. 1 gn sonra tekrar su ile temas saland fakat yine bir fark gzlemlenemedi. Literatrde bu ilemde farkl kimyasal katklarda, farkl molekler arlkta PAA kullanlarak zelti yaplmaktayd [130]. 10.3 Eriyikten Elektro retim Yntemiyle Nanolif retim Denemeleri Eriyikten elektro retim ile nanolif retim denemelerinde kullanlan polimerler polipropilen (PP), polietilen (PE), poliretan (PU) ve silikon mumudur. Bu polimerlerden PP, PE ve PU eritmek iin ncelikle MFI test cihaz kullanlmtr. MFI test cihaz ile scaklklar 400 C ye karlabilmektedir. Bu test dzeneinin ekli 9. blmde gsterilmektedir. Ayrca bu polimerlerin granllerini eritmek iin ekstruder, silikon tabancas ve scak tabaka (hot plate) da kullanlmtr. Silikon mumu iin ise silikon tabancas kullanlmtr. Bu dzeneklerin ekilleri Blm 9da gsterilmitir. Yaplan deneyler sonucunda silikon tabancasnda silikon mumu ve endstriyel laboratuar ekstruderinde polipropilen (PP) polimeri ile yaplan deneylerden olumlu sonular alnabilmitir. MFI test cihaznda yaplan denemelerde toplayc ile test cihaz arasnda meydana gelen elektriksel yk boalmalarndan dolay ilemin gereklemesi iin gerekli olan yksek gerilim deerlerine ulalamamtr. Ayrca polimerin dzeden kt anda souk hava ile olan temas neticesinde polimer damlas souma ve katlama evresine girmekte bu da ilemin gereklemesinin mmkn klmamaktadr. Bunun yannda cihazn yaltlmas iin pleksiglasdan bir odack (ekil 10.17) yaplm ve ilemin orada gereklemesi salanmtr fakat olumlu bir sonu alnamamtr. Bunlara ek olarak dze ap 2 mm den 1 mmye indirilerek denemeler yaplm fakat elektrik yk boalmalarndan

115

dolay bu dzenekten ileri de tekrar kullanlmak zere dier dzenekler zerinde almalar yaplmaya balanmtr.

ekil 10.17: MFI Test Cihaznda Elektro retim Silikon tabancasnda ilk olarak silikon mumu ile denemeler yaplm ve silikon tabancasnn ucundaki dzede bir damla meydana gelmitir. 20-30 kV arasndaki gerilim deerlerinde damlada ncelikle bir koni olumu ve sonra da jet halinde toplaycya doru ilerlemitir. Bu srada toplaycya yakn yerlerde eilme kararszl (whipping) yapmaya balayarak ok dzgn yuvarlaklar oluturacak ekilde toplaycda toplanmlardr. (ekil 10.18)

116

ekil 10.18: Silikon Mumundan Oluan Lifler a) Lif Fotoraf b) Liflerin Toplanma ekli Liflerin retimi esnasnda silikon tabancasnn dzesi ile toplayc arasndaki mesafe 7-10 cm olarak alnmtr. Daha dk uzunluklarda yk boalmas meydana gelmitir. Daha yksek mesafelerde ise silikon dzeden katlama eilimi gsterdii iin ilem gerekleememitir. lem ekil 10.19da gsterilmitir.

ekil 10.19: Silikon Tabancal Elektro retim Dzenei Fotoraf

117

retilen silikon monofilamentlerine Marmara niversitesi Tekstil retmenlii Blm fiziksel test laboratuarnda Instron Mukavemet lm test cihaznda 10 m/dakika test hznda zel hazrlanan numunelerde (Baknz ekil 10.20) testler yaplm sonular Tablo 10.1de verilmitir. Tablo 10.1: Silikon Monofilamentlere Mukavemet lm Deney Sonular
Numune Says 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 Ortalama Standart Sapma Uzama (mm) 13,2 35,89 16,36 4,16 6,14 7,66 3,07 24,4 10,36 10,9 4,46 12,41 9,99 % Uzama 130,2 358,9 163,6 41,6 61,4 76,6 30,7 24,4 103,6 109 44,6 124,1 Kopma Kuvveti (gf) 9,4 14,8 8,1 10,7 8,5 10,7 9,4 18 10,7 13,4 8,1 11,1 3,124

Test numuneleri test cihaz iin zel hazrlanan kdn ortasna 10 mm uzunluunda lif sabitlenir daha sonra makineye taklan test numunesinin mukavemetine bakmak iin kdn kenar ksmlar kesilerek numune klipsler arasnda tutturulur ve teste balanr.

ekil 10.20: Tek Lif Mukavemet Test Numunesi Hem MFI test cihaznda hem de silikon tabancasnda polietilen, polipropilen ve poliretan polimerleri eritilmeye allmtr. Fakat silikon tabancasnda PP, PE ve PU polimerleri yeterli scaklk olmadndan dolay lif oluumu ilemi

118

gerekletirilememitir. Daha sonraki almalarda ve zellikle de imal edilen yeni dze ile MFI test cihaznda da lif retimi gerekletirilmitir. Bu almalarn sonular daha baka raporlarda sunulacaktr. 10.3.1 Polipropilen (PP) Polimerinin Ekstruderde Elektro retim lemi Ekstruder kullanlarak yaplan elektro retim dzenei ekil 9.10da gsterilmitir. u ana kadar yaplan literatr almalarnda polipropilen polimerinin seilmesinin sebebi eriyikten kullanmda ilemde nispeten kolaylk salamas ve molekler arlnn on binlerden yz binlere deien aralkta bulunmasnn mmkn olmasdr [47]. Eriyikten retim sistemlerinde dze ile toplayc arasndaki mesafeyi genelde 35 cm [37-39,47] olarak kullanmlardr. Bu almada 3-5 cm de ok ska olan elektrik yk boalmalar meydana gelmitir. Bu nedenle denemelerde 7-10 cm arasnda deerler kullanlarak elektro retim ilemi yaplmaya balanmtr. Ekstruderle yaplan almada polipropilen granlleri dozajlama nitesinden ve drt adet stma blgesinden geerek dzeye ulamaktadr. Dzede drt adet delik ve bu deliklerin ap ise 3 mm idi. Yaplan deneyde vida hz minimum hzda hatta baz durumlarda durdurularak alld. nk vida hz ile belseme oran artmaktayd ve delik aplar da normalden ok byk olduu iin gerekli olan asl damla elde edilemiyordu. Eksturuderin stma blgeleri kademeli olarak arttrlmaktayd ve srasyla 220 C, 235 C, 250 C ve 270 C idi. Bu deneyde de MFI cihaznda karlalan damlann souma ve katlamas dezavantaj ile kar karya kalnmt. Ama dzenin byk olmas bu katlamay minimum seviyelerine ekti ve Taylor konileri damlalar zerinde gzlendi. Uygulanan gerilim 50-60 kV arasnda iken aradaki mesafe 9 cm idi. Sistemin genel grn ekil 10.21de gsterilmitir. Toplayc olarak alminyum folyo kullanlmtr. retim esnasnda dze zerinde bekleme zaman ok olan polimer eriyii bozulmakta idi ve dze belli aralklarla temizlendi. G kaynann gerilim arttrma dmesi nceki deneylerde zellikle zelti ile yaplan deneylerde kademeli bir ekilde arttrlmakta ve koni oluumu srasnda sabitlenip kritik voltaj deeri rapor edilmekteydi. Fakat bu almada istenilen voltaj deeri nceden ayarlanp g kayna daha sonradan altrlmtr. Bylece bir saniyeden daha ksa bir srede o voltaj deerine ulamak mmkn hale gelmitir.

119

ekil 10.21: Ekstruderli Elektro retim Ynteminin Genel Grn a) Ekstrder blgesi, b) Kontrol paneli, c) G kayna, d) Dze-toplayc blgesi, katot ve topraklama ular, e) Dze ve toplaycnn nden grn, f) Toplanan liflerin SEM fotoraf, g) Dze-toplayc aras mesafe 9 cm 10.3.1.1 Polipropilen Liflerinin SEM ile Analizi retilen lifler SEM aracl ile fotoraflanm ve toplayc zerinde 400 nm den 20 mikron seviyelerine kadar deien aralklarda lifler retilebilmitir. (Baknz ekil10.22) ekilde de grld gibi baz blgelerde byk kreler mevcuttur, bunlara boncuk denilebilir. Bu boncuklarn oluum sebebi olarak liflerin toplaycya ulatklarnda ksmen slak olmalar, dzensiz belseme oran ve ar akkanlk olarak sralanabilir. Nanolif denilebilecek lifler olmasna ramen ortalama lif ap 510 mikron arasnda deimektedir. Bu nedenle denemelerdeki baz eksiklikler yle sralanabilir; Dze aplarnn byk olmas, Dzensiz besleme oran Damlann souma ve katlamasdr.

Bu eksiklikler giderilirse liflerin hem dzenli bir ap dalm hem de boncuksuz bir yap tekil edecei ngrlmektedir. 120

ekil 10.22: Polipropilen Liflerin SEM Grntleri Bunun yan sra dze stnde kalan polimer eriyiinin fazla srede kalmas polimeri bozulmasna ve akkanlnn artmasna sebep olmakta bylece toplayc zerinde tamamyla boncuklar oluturmutur. (ekil 10.23)

121

ekil 10.23: Polipropilen Boncuklarn SEM Fotoraf Son on yl akn bir sredir, elektro retim alannda ok nemli atlmlar ve baarlar olmutur. Birok deiik polimerlerden ticari olarak sper mekanik zellikler gsterdiine inanlan nano lekte lifler elektro retim ile elde edilmektedir. Aratrmalarn ou polimer zeltisinden lif retimi zerine odaklanmlardr, fakat daha ucuz ve evre bakmndan dost ve gvenli olan eriyikten retim ynteminin elektro retim olabilme fizibilitesinin alternatif bir yntem olarak uygulanma istei bu denemelerin yaplmasna sebep tekil etmitir.

122

11. SONULAR ve NER LER Elektro retim yntemi nanometre mertebelerinde apa sahip lif yapmak iin hzl ve basit bir yntemdir. Bu yntem ile zellikle birim ktleden elde edilecek yzey alandaki art ve sonucunda ortaya kan gzeneklilikle birlikte hem filtre sektrnde hem de tbbi sektrlerde byk bir kullanm alan oluturmutur. Elektro retim metodu tekstil sektrnde zelikle nonwoven sektrne yeni bir yntem olarak girmitir ve ileri de yaplacak almalarla endstriyel anlamda byk nem arz edecektir. Bu balamda yaplan bu almada aadaki sonular elde edilmitir. Kurulan dzeneklerle elektrostatik kuvvetin etkisiyle polimerlerden nano mertebelerindeki aplara sahip lifleri retmek mmkn hale gelmitir. Polimerler hem eriyik halde hem de zelti halinde ileme tabi tutulmu ve lif retilebilinmitir. Svlarn elektrostatik kuvvetler etkisi altnda daha abuk ve daha kk paralara ayrldklar su ve boya deneyleriyle sabittir. Genel anlamda zeltiden elektro retim iin Polivinilalkol(PVA), eriyikten elektro retim iin ise polipropilen(PP) polimerleri kullanlmtr. Elektro retim ilemine etki eden parametrelerden o Konsantrasyon ve dolayl yoldan viskozite, o Uygulanan gerilim (Voltaj) o Besleme nitesi-toplayc arasndaki mesafe o Scaklk(erime) o Besleme nitesi farkll(rnga-metal ubuk) srekli-sreksiz gibi deikenler incelenmi ve literatr almas ile karlatrlmtr. Bu karlatrma sonucunda genelde literatrle paralellik ortaya kmtr. Konsantrasyonun artmasyla viskozite artmakta ve lif ap kalnlamakta fakat daha dzgn hatasz bir yap sergilemektedir. Konsantrasyonun azalmasyla lif ap azalmakta fakat boncuk hatalar meydana gelmektedir.

123

Voltajn artmas bir deere kadar lif apn azaltma eiliminde iken belli bir deerin stnde beslemeden kontrolsz polimer aktarlmasyla lifler karmak bir yap eklinde toplaycda toplanmlardr. Belseme ile toplayc arasndaki uzaklk elektrik alan gcn zayflatmakta fakat jetin takip edecei yolu uzattndan liflerin daha ince ve kuru bir halde toplayc da toplanmasna sebebiyet vermektedir. Kurulan dzeneklerden scak tabaka(hot plate) dzenei dndaki dier dzeneklerden olumlu sonular alnmtr. Tekstil sektrnde kullanlmayan zellikle yaptrc malzeme olarak kullanlan silikondan mikron mertebelerinde monofilamentler elde edilmi ve bunlarn mukavemet deerleri llmtr. (Baknz Tablo 11.1 ) Sonuta lif mukavemeti ortalama 11,1 gf olarak deiirken ortalama uzamas % 124 civarndadr.

Elektro retim yntemi n ak ve gelitirilmeye ihtiyac olan bir yntem olup baz eksiklikleri mevcuttur. Bu eksiklikler aratrma gelitirme ile giderilecek eksiklikler olup yaygn bilinenler yle sralanabilir Proses ktsnn dk olmas Dk molekl oryantasyonu Yetersiz mekanik zellikler Yksek ap dalm

Gelitirilmeye n ak olan elektro retim ynteminde ileride alacak olan aratrmaclar ve rencilere nerilmesi gereken baz fikirler aada sralanmtr. Elektro retim ilemi disiplinler aras bir yntem olup bunlar; elektrik fizii, akkanlar mekanii, polimer kimyas, mekanizma, tekstil gibi disiplinleri ierir bu nedenle bu disiplinler literatr olarak iyi bir ekilde anlalmas gerekir. Elektro retim ilemi evresel etkilerden olduka etkilendii iin hem zelti hem de eriyik ilemleri iin kapal bir ortamda evresel artlarn ayarlanabilir odacklar tasarlanarak yaplmaldr. Farkl hareketli toplayclar tasarlanmal ve bu toplayclar hassas bir ekilde ayarlanabilir olmaldr.

124

Elektro retim srasnda oluan whipping kararszl kontrol edilebilir olmal bunun iin besleme nitesi ile toplayc arasna yardmc elektrot sistemleri kullanlmaldr. Eriyikten elektro retim srasnda dzenin aa ynde, yatay ynde ve

yukar ynde beslemeye msait bir tasarm olmas gerekmektedir. Sonu olarak, elektro retim yntemi kullanlan dzenekler olarak basit bir yntem olmasna ramen, lifin zelliklerini etkileyen ok sayda farkl parametrelere sahip olmas ve zellikle de multidispliner bir ilem olmas dolays ile karmak bir yntemdir. Ancak, bu yntem nanolif retimi iin en etkili ve verimli yntem olarak literatre girmitir. Yntem, endstriyel olarak son yllarda, zellikle tbbi amal ve filtreleme amal olarak kullanlmaktadr. Bu tekniin, 21. yzyln nanoteknolojisinde nemli bir yer tekil edecei yaygn kanaati mevcuttur. Bu almann, zellikle nanolif retimi bakmndan lkemiz bilimsel almalarna nc katk salad dnlmektedir.

125

KAYNAKLAR [1] http://vizyon2023.tubitak.gov.tr/stratejikteknoloji/nano.pdf [2] http://www.hillsinc.net/ [3] enol, F., Tayyar, E., Doan, G. ve Yaman, N., 2005. Nanolifler ve Uygulama Alanlar, Tekstil Maraton, 3, 20-25. [4] Erkan, G., Erdoan, H. ve Kayacan, O., 2005. Tekstil Sektrnde Nanoteknoloji Uygulamalar, Tekstil Teknolojileri ve Tekstil Makineleri Kongresi Gaziantep, TRK YE, ay ve gn 19-26 [5] Detzel, J. M., Kleinmeyer, J., Haris, D. and Beck Tan, N. C., 2001. The Effect of Processing Variables on The Morphology of Electrospun Nanofibers and Textiles, Polymer, 42, 261-272. [6] http://msewww.engin.umich.edu:81/people/milty/equipment_electrospinning.php [7] Grafe, T. and Graham, K. M., 2003. Nanofiber Webs From Electrospinning, Nonwovens in Filtration - Fifth International Conference, March 2003, Stuttgart, GERMANY, 1-5. [8] Lyons, J. and Kaufmann, J., 2004 Electrospinning: Past, Present & Future, Textile World 154, 8, 46-48. [9] Ko E. ve Demiryurek O., 2004. Sentetik Lif retim Esaslar Ve Tekstilde Ekstrzyon lemi, Tekstil Teknoloji, 9, 100-118. [10] Demir, A. and Behery, H.M., 1997. Synthetic Filament Yarn Texturing Technology, Pp: 17-25, Prentice Hall, USA. [11] Rangkupan, R., 2002. Electrospinning Process of Polymer Melts, PhD Thesis, The Graduate Faculty Of The University Of Akron. [12] Goswami, J., Martindale J.G., and Scardino F., 1977. Textile Yarns, Technology, Structure and Application, John Wiley, New York. [13] http://www.fibersource.com/f-tutor/techpag.htm [14] Barham, P.J., 1986. Strong Polymer Fibers, Physics Technology, 17, 167-173. [15] Tsa, P.P., Chen, W. and Roth, J.R., 2003. Investigation of Meltblown Microfiber and Electrospun Nanofiber Fabrics Treated By a One Atmosphere Uniform Glow Discharge Plasma, Proceedings of the 13th International TANDEC Nonwovens Conference, Knoxville, 1 23. [16] Demir, A., ve Oru, F., 2004. Polimer Esasl Nanoliflerin retimi, Tekstil Aratrma Dergisi, 2, 28-30.

126

[17] http://www.apparelsearch.com/education_research_nonwoven_melt_blown_ technology.htm [18] http://www.kodoshi.co.jp/english/images/meltblown.gif [19] Kikutani, I, Radhakrishnan, J., Arikawa, S., Takaku, A., Okui, N., Jin, N., Niwa, F. and Kudo, Y., 1996. High-Speed Melt Spinning of Bicomponent Fibers: Mechanism of Fiber Structure Development in Poly (ethylene terephtalate)/ Propylene System, Journal Applied Polymer Science, 62, 1913-1924. [20] Kataphnan, W., 2004. Electrospinning and Potential Applications, PhD Thesis, The Graduate Faculty Of The University Of Akron. [21] Lam, H. L., 2004.Electrospinning of Single Wall Carbon Nanotube Reinforced Aligned Fibrils and Yarns, PhD Thesis, The Faculty Of Drexel University. [22] Chun, I., 2005. Finer Fibers Spun By Electrospinning Process From Polymer Solutions and Polymer Melts in Air and Vacuum: Characterization of Structure and Morphology on Electrospun Fibers and Developing a New Process Model, PhD Thesis, The Graduate Faculty of The University of Akron. [23] Yarin, A.L., Koombhongse, S. and Reneker, D. H., 2001. Taylor cone and jetting from liquid droplets in electrospinning of nanofibers , Journal of Applied Physics, 90-9, 4837-4846. [24] Sanders E. H., 2005. Electrostatic Processing of Polymers and Polymer Composites, PhD Thesis, Virgina Commonwealth University. [25] Reneker, D.H , Yarin, A.L., Koombhongse, S. and Fong, H., 2000. Bending instability of electrical charged liquid jets of polymer solutions in electrospinning., Journal of Applied Physics, 87-9 ,4531-4547. [26] Pawlowski, K.J., Belvin, H.L., Raney, D.L., Su, J., Harrison, J.S. and Siochi, E.J., 2003. Electrospinning Of A Micro-Air Vehicle Wing Skin, Polymer, 44, 1309-1314. [27] Reneker, D. H. and Chun, I. 1996. Nanometre diameter fibres of polymer, produced by electrospinning, Nanotechnology 7, 216-223. [28] Marginean, I., Parvin, L., Heffernan, L. and Vertes, A., 2004 Flexing the Electrified Meniscus: The Birth of a Jet in Electrosprays, Analytical Chemistry, 76, 14, 4202-4207. [29] Desa, K., 2004. Electrospinning and Phase Characterization of Polyaniline/Poly Methymethacrylate Blends, MSc Thesis, The Faculty Of The Department Of Chemical and Nuclear Engineering University Of Massachusetts Lowel. [30] Mohan, A., 2002. Formation and Characterization of Electrospun Nonwoven Webs, MSc Thesis, The Graduate Faculty of North Carolina State University. [31] Subbiah, T., Bhat, G.S., Tock, R.W., Parameswaran, S. and Ramkumar, S.S., 2005. Electrospinning of Nanofibers, Journal of Applied Polymer Science, 96, 557-569.

127

[32] Sun, Z., 2005. Design and Engineering of Submicron Structures By Electrospinning Process, PhD Thesis, The Graduate Faculty Of The University Of Akron. [33] Hohman, M.M., Shin, M., Rutledge, G. and Brenner, M.P., 2001. Electrospinning and Electrically Forced Jets. I. Stability Theory ,Physics Of Fluids,13-8, 2201- 2220. [34] Huang, M.Z., Zhang, Y.Z., Kotaki, M. and Ramakrishna, S., 2003. A Review On Polymer Nanofibers By Electrospinning And Their Applications In Nanocomposites, Composites Science And Technology, 63, 2223-2253. [35] Fong, H., Chun, I. and Reneker, D.H., 1999. Beaded Nanofibers During Electrospinning, Polymer, 40, 4585-4592. [36] Wang, Y., Yang, Q., Shan, G., Wang, C., Du, J., Wang, S., Li, Y., Chen, X., Jing, X. and Wei, Y., 2005. Preparation of Silver Nanoparticles Dispersed in Polyacrylonitrile Nanofiber Film Spun By Electrospinning, Materials Letters. [37] Larrondo, L.,and Manley, J., 1981. Electrostatic Fiber Spinning from Polymer Melts. I. Experimental Observations on Fiber Formation and Properties, Journal of Polymer Science: Polymer Physics Edition, 19, 909-920. [38] Larrondo, L.,and Manley, J., 1981. Electrostatic Fiber Spinning from Polymer Melts. II. Examination of the Flow Field in an Electrically Driven Jet, Journal of Polymer Science: Polymer Physics Edition, 19, 921-932. [39] Larrondo, L.,and Manley, J., 1981. Electrostatic Fiber Spinning from Polymer Melts. III. Electrostatic Deformation of a Pendant Drop of Polymer Melt, Journal of Polymer Science: Polymer Physics Edition, 19, 933940. [40] Yarin, A.L., Koombhongse, S. and Reneker, D. H., 2001. Taylor cone and jetting from liquid droplets in electrospinning of nanofibers , Journal of Applied Physics, 90-9, 4837-4846. [41] Shin, Y.M., Hohman, M.M., Brenner, M.P. and Rutledge, G.C., 2001. Experimental Characterization of Electrospinning: The Electrically Forced Jet and Instabilities, Polymer, 42, 9955-9967. [42] Shin, Y.M., Hohman, M.M., Brenner, M.P. and Rutledge, G.C., 2001. Electrospinning: A Whipping Fluid Jet Generates Submicron Polymer Fibers, Applied Physics Letters, 78-8,1-3. [43] http://fluid.ippt.gov.pl/sblonski/nanofibres.html [44] Ko, F., 2004. Nanofiber Technology: Bridging the Gap between Nano and Macro World, NATO ASI on Nanoengineeered Nanofibrous Materials, Kluwer Academic Publishers, Drexel-USA, 1-18. [45] Kim, C., Park, S.-H., Lee, W.-J. and Yang, K.S., 2004. Characteristics of Supercapaitor Electrodes of PBI-Based Carbon Nanofiber Web Prepared by Electrospinning, Electrochimica Acta, 50, 877-881.

128

[46] Min, B.M., Lee, S.W., Lim, J.N., Youb, Y., Lee, T.S., Kang, P.H. and Park, W.H., 2004. Chitin and Chitosan Nanofibers: Electrospinning of Chitin And Deacetylation of Chitin Nanofibers, Polymer, 45, 71377142. [47] Lyons, J., Li, C. and Ko, F., 2004. Melt-Electrospinning Part I: Processing Parameters and Geometric Properties, Polymer, 45, 7597-7603. [48] He, J.-H., Wan, Y.-Q. and Yu, J.-Y., 2004. Application of vibration technology to polymer electrospinning, Internatioanl Journal of Nonlinear Science And Numerical Simulation, 5-3, 253-262. [49] Sun, Z., Zussman, E., Yarin, A. L., Wendorff, J.H. and Greiner, A., 2003. Compound Core-Shell polymer Nanofibers by Co-Electrospinning, Advanced Materials, 15-20, 1929-1933. [50] L, D., Babel, A., Jenekhe, S. A. and Xia, Y., 2004. Nanofibers of Conjugated Polymers Prepared By Electrospinning with a Two-Capillary Spinneret, Advanced Materials, 16, 22, 2062-2066. [51] Yu, J.H., Fridrikh, S. V. and Rutledge, G. C., 2004. Production of Submicrometer Diameter Fibers By Two-Fluid Electrospinning, Advanced Materials, 16, 17, 1562-1566. [52] Zhang, Y., Lim, C. T., Ramakrishna, S. and Huang, Z. M., 2005. Recent Development of Polymer Nanofibers for Biomedical and Biotechnological Applications, Journal Of Material Science: Materials in Medicine, 16, 933-946. [53] Gupta, P., and Wilkes, G. L., 2003. Some Investigations on The Fiber Formation By Utilizing a Side-by-side Bicomponent Electrospinning Approach, Polymer, 44, 6353-6359. [54] Li, D., and Xia, Y., 2004. Elelctrospinning of Nanofibers: Reinventing the Wheel?, Advanced Materials, 16-14, 1151-1169. [55] Ding, B., Kimura, E., Sato, T., Fujita, S. and Shiratori, S., 2004. Fabrication of Blend Biodegradable Nanofibrous Nonwoven Mats via Multi-Jet Electrospinning, Polymer, 45, 1895-1902. [56] Tsai, P.P., Chen, W.W. and Roth, J., 2004. Investigation of the Fiber, Bulk and Surface Properties Of melt blown and Electrospun Polymeric Fibers, International Nonwovens Journal, 13-3, 17-23. [57] Lyons, J. M., 2004. Melt Electrospinning of Thermoplastic Polymers: An Experimental and Theoretical Analysis, PhD Thesis, The Faculty Of Drexel University. [58] Theron, S. A., Yarin, A.L., Zussman, E. and Kroll, E., 2005. Multiple Jets in Electrospinning: Experiment and Modeling, Polymer, 46, 2889-2899. [59] Yarn, A. L., and Zussman, E., 2004.Upward Needleless Electrospinning of Multiple Nanofibers, Polymer, 45, 2977-2980. [60] Martnova, L., Pradny, M. and Mchalek, J., 2005. Electrospinning Of Polymer Blends Giving The Submicron Fibers, 5. Uluslararas stanbul Tekstil Konferans, stanbul, TRK YE, Mays 19-21.

129

[61] Mo, X., and Weber, H.J., 2004. Electrospinning P(LLA-CL) Nanofiber: A Tubular Scaffold Fabrication with Circumferential Alignment, Macromolecular Symp., 217, 413-416. [62] Detzel, J.M., Kleinmeyer, J.D., Hirvonen, J.K., Beck and Tan, N.C., 2001. Controlled Deposition Of Electrospun Polyethylene Oxide Fibers, Polymer, 42, 8163-8170. [63] Bunyan, N., 2003. Control of Deposition and Orientation of Electrospun Fibers, MSc Thesis, Department Of Mechanical Engineering University Of Massachusetts Lowell. [64] Zussman, E., Theron, A. and Yarin, A.L., 2002. Assembly of Electrospun Nanofibers into Crossbars, 2nd IEEE Conference on Nanotechnology, Washington D.C.-USA, 283-286. [65] Yarin, L., and Zussman, E., 2004. Electrospinning of Nanofibers From Polymer Solutions , XXI ICTAM, Warsaw-Poland, 1-2. [66] Dalton, P.D., Klee, D. and Mller, M., 2005. Electrospinning with Dual Collection Rings, Polymer, 46, 611-614. [67] Nah, C., Han, S.H., Lee, M.H., Kim, J.S. and Lee, D.S., 2003.Characteristics of Polyimide Ultrafine Fibers Prepared Through Electrospinning, Polymer International, 52, 429-432. [68] Smit, E., Bttner, U. and Sanderson, R.D., 2005.Continuous Yarns From Electrospun Fibers, Polymer, 46, 2419-2423. [69] ZussmaN, E., Yarin, A.L. and Weihs, D., 2002. A micro-Aerodynamic Decelator Based On Permeable Surfaces Of Nanofiber Mats, Experiments in Fluids, 33, 315-320. [70] Huang, Z.M., Zhang, Y.Z., Ramakrishna, S. and Lim, C.T., 2004. Electrospinning and Mechanical Characterization of Gelatin Nanofibers, Polymer, 45, 5361-5368. [71] Li, D., Wang, Y. and Xia, Y., 2004. Electrospinning Nanofibers as Uniaxially Aligned Arrays and Layer-by-Layer Stacked Films, Advanced Materials, 16-4, 361-366. [72] Kameoka, J., and Craighead, H.G., 2003. Fabrication of Oriented Polymeric Nanofibers on Planar Surfaces By Electrospinning, Applied Physics Letters, 83, 2, 371-373. [73] Yoshimoto, H., Shin, Y. M., Terai, H. and Vacanti, J.P., 2003. A Biodegradable Nanofiber Scaffold By Electrospinning And ts Potential For Bone Tissue Engineering, Biomaterials, 24, 2077-2082. [74] Wang, Y., Serrano, S. and Santiago-Aviles, J.J., 2002. Conductivity Measurement Of Electrospun PAN-Based Carbon Nanofibers , Journal Of Materials Science Letters, 21, 1055-1057. [75] Fridrikh, S.V., Yu, J.H., Brenner, M.P. and Rutledge, G.C., 2003. Controlling The Fiber Diameter During Electrospinning, Physical Review Letters, 90-14, 144502-1-144502-4.

130

[76] Tsai, P.P., Schreuder-Gibson, H. and Gibson, P., 2002. Different electrostatic methods for making electret filters, Journal of Electrostatics 54, 333 341. [77] Hohman, M.M., Shin, M., Rutledge, G. and Brenner, M.P., 2001. Electrospinning And Electrically Forced Jets. II. Applications,Physics Of Fluids,13-8, 1-15. [78] Ohkawa, K., Cha, D., Kim, H., Nishida, A. and Yamamato, H., 2004. Electropinning of Chitosan, Macromolecular Rapid Communication, 25, 1600-1605. [79] Geng, X., Kwon, O. and Jang, J., 2005. Electrospinning of Chitosan Dissolved in Concentrated Acetic Acid Solution, Biomaterials, 26, 5427-5432. [80] Duan, B., Dong, C. and Yuan, X., 2004. Elelctrospinning of Chitosan Solution in Acetic Acid with Polyethylene Oxide, Journal Biomaterial Science Polymer Edition, 15-6, 797-811. [81] Shawon, J., and Sung, C., 2004. Electrospinning of Polycarbonate Nanofibers with Solvent Mixtures THF and DMF, Journal of Materials Science, 39, 4605-4613. [82] Demir, M.M., Yilgor, I., Yilgor, E. and Erman, B., 2002. Electrospinning of Polyurethane Fibers, Polymer, 43, 3303-3309. [83] Sawicka, K., Gouma, P. and Simon, S., 2005. Electrospun Biocomposite Nanofibers for Urea Biosensing, Sensors and Actuators ,108 , 585 588. [84] Ito, Y., Hasuda, H., Kamitakahara, M., Ohtsuki, C.,Tanihara, M., Kang, I. and Kwon, O.H., 2005. A Composite of Hydroxyapatite with Electrospun Biodegradable Nanofibers as a Tissue Engineering Material, Journal Of Bioscience And Bioengineering, 100-1, 4349. [85] Zhang, G., Kataphinan, W., Teye-Mensah, R., Katta, P., Khatri, L., Evans, E. A., Chase, G.G., Ramsier, R.D. and Reneker, D.H., 2005. Electrospun Nanofibers for Potential Space-Based Applications, Materials Science and Engineering 116, 353358. [86] GonzaleZ, R., and Pinto, N.J., 2005. Electrospun Poly(3-hexylthiophene-2,5diyl) Fiber Field Effect Transistor, Synthetic Metals, 151, 275278. [87] Theron, S.A., Zussman, E. and Yarin, A.L., 2004. Experimental investigation of The governing Parametres in the Electrospinning of Polymers Solutions, Polymer, 45, 2017-2030. [88] Fennessey, S.F., and Farris, R.J., 2004. Fabrication Of Aligned And Molecularly Oriented Electrospun Polyacrylonitrile Nanofibers, Polymer, 45, 4217-4225. [89] Wu, Y., Hench, L.L., Du, J., Choy, K.L. and Guo, J., 2004. Preparation of Hydroxyapatite Fibers by Electrospinning Technique, Journal of the American Ceramic Society; 87-10, 1988-1991. [90] Gu, S. Y., Ren, J. and Vancso, G. J., 2005. Process Optimization and Empirical Modeling for Electrospun Polyacrylonitrile (PAN)

131

Nanofiber Precursor of Carbon Nanofibers, European Polymer Journal. [91] Wang, M., Hsieh, A.J. and Rutledge, G. C., 2005. Electrospinning of Poly(MMA-co-MAA) Copolymers and Their Layered Silicate Nanocomposites for Improved Thermal Properties, Polymer, 46, 3407-3418. [92] Shanmugasundaram, S., Griswold, K.A., Prestigiacomo, C.J., Arinzeh, T. and Jaffe, M. 2004. Applications of electrospinning: Tissue engineering scaffolds and drug delivery system , Bioengineering, Proceedings of the Northeast Conference, 30, Pages 140-141. [93] Heidi, L., and Gibson, P.-S., 2004. Cooperative Charging Effects of Fibers from Electrospinning of Electrically Dissimilar Polymers, International Nonwovens Journal, 13-4, 39-45. [94] Gibson, P.W., Gibson-Schreuder, H.L. and Rivin, D., 1999. Electrospun Fiber Mats:Transport Properties, American Institute of Chemical Engineers. AIChE Journal, 45-1, 190. [95] Yang, Q., Li, Z., Hong, Y., Zhao, Y., Qiu, S., Wang, C. and Wei, Y., 2004. Influence of Solvents on the Formation of Ultrathin Uniform Poly(vinyl pyrrolidone) Nanofibers with Electrospinning, Journal of Polymer Science: Part B: Polymer Physics, 42, 3721-3726. [96] Wang, Y., Furlan, R., Ramos, I. and Santiago-Aviles, J. J., 2004. Synthesis and Characterization of Micro/Nanoscopic Pb(Zr0.52Ti0.48)O3 Fibers By Electrospinning, Applied Physics A, 78, 1043-1047. [97] Matthews, J.A. . Wnek, G.E., David, G. Simpson, D.G. and Bowlin, G.L., 2002. Electrospinning of Collagen Nanofibers, Biomacromolecules, 3, 232-238. [98] Blasinska, A., Izabella Kruciska, I. and Chrzanowski, M., 2004. Dibutyrylchitin Nonwoven Biomaterials Manufactured Using Electrospinning Method, FIBRES& TEXTILES in Eastern Europe, 12- 4, 51-55. [99] Park, W.H., Jeong, L., Yoo, D.I. and Hudson, S., 2004. Effect Of Chitosan On Morphology And Conformation Of Electrospun Silk Fibroin Nanofibers, Polymer, 45, 7151-7157. [100] Son, W.K., Youk, J.H., Lee, T.,S. and Park, W.H., 2005. Effect Of Ph On Electrospinning Of Poly(Vinyl Alcohol), Materials Letters ,59, 1571 1575. [101] Min, B.M., Lee, G., Kim, S.H., Nam, Y.S., Lee, T.S. and Park, W.H., 2004. Electrospinning of Silk Fibroin Nanofibers and Its Effect on The Adhesion and Spreading of Normal Human Keratinocytes and Fibroblasts in Vitro, Biomaterials, 25, 1289-1297. [102] Bhattarai, N., Edmondson, D., Veiseh, O., Matsen, F.A. and Zhang, M., 2005. Electrospun Chitosan-Based Nanofibers and Their Cellular Compotibility., Biomaterials, 26, 6176-6184.

132

[103] Khil, M.S., Cha, D., Kim, H.Y., Kim, S. and Bhattarai, N., 2003. Electrospun Nanofibrous Polyurethane Membrane as Wound Dressing, Applied Biomaterial 67B, 675679. [104] Zhao, S., Wu, X., Wang, L. and Huang, Y., 2003. Electrostatically Generated Fibers of Ethyl-Cyanoethyl Cellulose, Cellulose, 10, 405409. [105] Kim, C., Kim, Y.J. and Kim, Y.A., 2004. Fabrication and Structural Characterization of Electro-Spun Polybenzimidazol-Derived Carbon Nanofiber by Graphitization, Solid State Communications,132, 567 571. [106] Lee, K.H., Kim, H.Y., Ryu, Y.J., Kim, K.W. and Choi, S.W., 2003. Mechanical Behavior of Electrospun Fiber Mats of Poly(vinyl chloride)/Polyurethane Polyblends, Journal of Polymer Science: Part B: Polymer Physics, 41, 1256-1262. [107] Pedicini, A., and Farris, R. J., 2003. Mechanical Behavior of Electrospun Polyurethane, Polymer, 44, 6857-6862. [108] Zong, X., Kim, K., Fang, D., Ran, S., Hsiao, B. S. and Chu, B., 2002. Structure and Process Relationship of Electrospun Bioabsorbable Nanofiber Membranes, Polymer, 43, 4403-4412. [109] Lee, K. H., Kim, H.Y., Bang, H. J., Jung, Y. H. and Lee, S. G., 2003. The Change of Bead Morphology Formed On Electrospun Polystyrene Fibers, Polymer, 44, 4029-4034. [110] Krishnappa, R. V. N., Desai, K. and Sung, C., 2002. Morphological Study of Electrospun Polycarbonates as a Function of The Solvent and Processing Voltage, Journal Of Material Science, 38, 2357-2365. [111] http://www.che.vt.edu/Wilkes/electrospinning/electrspinning.html [112] DoshI, J, and Reneker, D, 1995. Electrospinning Process And Applications Of Electrospun Fibers, Journal of Elecrostatics, 35, 151-160. [113] Zarkoob, S., Eby, R. K., Reneker, D. H., Hudson, S. D., Ertley, D. and Adams, W. W., 2004. Structure and Morphology of Electrospun Silk Nanofibers, Polymer, 45, 3973-3977. [114] Aolu B., 2005. Manufacturing and Heat Transfer Analysis of Nano-Micro Fiber Composites, PhD Thesis, The Graduate Faculty Of Auburn University. [115] Zuo, W., Zhu, M., Yang, W., Yu, H., Chen, Y. and Zhang, Y., 2005. Experimental Study on Relationship Between Jet Instability and Formation of Beaded Fibers During Electrospinning, Polymer Engineering Science, 45, 704-709. [116] Kessick, R., Fenn, J. and Teper, G., 2004. The Use of AC Potentials In Electrospraying and Electrospinning Processes, Polymer, 45, 29812984. [117] Tan, E.P.S., and Lim, C.T., 2005. Mechanical Characterization of Nanofibers A Review, Composites Science And Technology,.

133

[118] Dal V., 2005. Giysilerin Deien Fonksiyonlar, 2. Uluslararas Teknik Tekstiller Kongresi, stanbul, TRK YE, 623-631, Temmuz13-15. [119] http://www.textileindustries.com/News.htm?CD=2585&ID=7684 [120] Dzens, Y., 2004. Spinning Continuous Fibers For Nanotechnology, Science, 304, 1917-1919. [121] Graham, K., Grafe, T., Knauf, P. and McDonald, B., 2002. Polymeric Nanofibers in Air Filtration Applications, Fifteenth Annual Technical Conference & Expo of the American Filtration & Separations Society, Galveston-Texas-USA 1-6. [122] Kwon, K.I., Kidoaki, S. and Matsuda, T., 2005. Electrospun Nano- to Microfiber Fabrics Made of Biodegradable Copolyesters:Structural Characteristics, Mechanical Properties and Cell Adhesion Potential, Biomaterials, 26, 3929-3939. [123] http://schwartz.eng.auburn.edu/research/picts/plant.jpg [124] http://www.engr.utk.edu/mse/pages/Textiles/Nanofiber%20Nonwovens.htm [125] Lukas, D., Ocak 2006, zel Grme [126] Mencelolu, Y., Temmuz 2005, zel Grme [127] http://site.yahoo.com/gammahighvoltage/20watmodguid.html [128] http://www.istanbul.edu.tr/eng/metalurji/ ( SEM) [129] http://tr.wikipedia.org/wiki/Silikon [130] Zeng, J., Hou, H., Wendorff, J.H., and Greiner, A., 2004. Electrospun poly(vinyl alcohol)/poly(acrylic acid) fibres with excellent waterstability, e-Polymer, 078, 1-8.

134

EKLER

135

EK A Elektro retim ynteminde kullanlan polimerlerin listesi

136

Tablo A.1: Elektro retim ynteminde kullanlan polimerler ve zcler ve kullanm alanlar Sra Polimer No 1 Nylon 6.6, PA 6.6 2 Polyurethanes, PU 3 Polybenzimidazole, PBI zc Formik asit Dimethyl formamide Dimethyl formamide Dimethyl accetamide Konsantrasyon %10 wt. %10 wt. %10 wt. %10 wt. Muhtemel Kullanm Alanlar Koruyucu giyisiler Koruyucu giyisiler Electret filtresi Koruyucu giyisiler Glendirilmi nanolif kompozitleri Koruyucu giyisiler Sensr ve filtre

Polycarboate, PC

Dimethyl formamide:tetrahydrofuran (1:1) Dichlormethane Chloroform, tetrahydrofuran Dimethylformamide:tetrahydrofuran (1:1) Dimethylformamide:tetrahydrofuran (1:1) Dimethyl formamide

%10 wt. %15 wt. 14%15 wt.

%20 wt. 600 mg PAN/105m3 dimethylformamide

Electret filtresi

Polyacrylonitrile, PAN

Polyvinil alcohol, PVA

Dimethyl formamide Dimethyl formamide Dimethyl formamide Dimethyl formamide Saf su

Carbon nanolifi %15 wt. % 816 wt.

137

Tablo A.1: Elektro retim ynteminde kullanlan polimerler ve zcler ve kullanm alanlar (Devam) Saf su 7 Polylactic acid, PLA Dimethyl formamide Methylene chloride ve dimethyl formamide Dichlormethan % 410 wt. % 110 wt. Cerrahi istemli yapmalarda koruyucu zar.

% 5 wt.

Sensor, filtre

% 14 wt. Dichloromethane Polyethylene-co-vinyl acetate, PEVA 9 PEVA/PLA Dimethyl formamide : toluene (1:9) 10 Polymethacrylate (PMMA) /Tetrahydroperfluorooctylacrylate (TAN) 11 Polyethylene oxide, PEO Saf su Saf su Saf su Saf su ve ethanol veya NaCl 8 % 14 wt. % 14 wt.

la tama sistemleri la tama sistemleri la tama sistemleri

%710 wt. %710 wt. %410 wt. %14.3 wt.

138

Tablo A.1: Elektro retim ynteminde kullanlan polimerler ve zcler ve kullanm alanlar (Devam) Saf su, saf su ve chloroform, saf su ve isopropanol Saf su:ethanol (3:2) Saf su, chloroform, acetone, Ethanol

%4 wt.

Mikroelektronik teller, balantlar

12 Collagen-PEO

Isopropyle alcohol+su, Isopropanol:su (6:1) Isopropanol:su (6:1) Chloroform Hydrochloric asit Hydrochloric asit (pH =2.0)

%410 %110 wt. %110 wt. %10 wt. %310 wt. %0.530 wt. %12 wt. %1 wt.

Electret filtresi

13 Polyaniline (PANI) /PEO karm Chloroform Camphorsulfonic asit Chloroform %2 wt. %24 wt.

Yara iyiletiriciler, doku mhendislii, hemostatic ajanlar Yara iyiletiriciler, doku mhendislii letken elyaf letken elyaf letken elyaf

139

Tablo A.1: Elektro retim ynteminde kullanlan polimerler ve zcler ve kullanm alanlar (Devam) 14 Polyaniline (PANI)/ Polystyrene (PS) 15 pek benzeri poimer ileSilk-like polymer ile fibronectin fonksiyonellii Chloroform Camphorsulfonic asit Formik asit %2 wt. %0.816. wt. letken elyaf letken elyaf

16 Polyvinylcarbazole 17 Polyethylene Terephtalate, PET

Dichlormethane Dichlormethane ve trifluoracetic Dichloromethane:trifluoroacetic asit (1:1) Dimethyl formamide

%7.5 wt. %4 wt. %1218 wt.

Sensr, Filtresi

18 Polyacrylic acid-Polypyrene methanol, PAA-PM 19 Polystyrene, PS

Nakledilebilen (tbben) aralar Optik sensrler

Tetrahydrofuran, dimethylformamide, CS2(carbon disulfide), toluene Methylethylketone Chloroform, dimethylformamide Tetrahydrofuran Dimethylformamide Tetrahydrofuran Tetrahydrofuran

%1835 wt. 8% %2.510.7 %25 wt. %30 wt. %15 wt. %15 wt. Enzimatik biyoaktarm

Dz eritler Katalist, filtre Katalist, filtre

140

Tablo A.1: Elektro retim ynteminde kullanlan polimerler ve zcler ve kullanm alanlar (Devam) Tetrahydrofuran Tetrahydrofuran Tetrahydrofuran, acetone, chloroform Dimethylacetamide Silkaqueous solutions Tetrahydrofuran Tetrahydrofuran/dimethylformamide= 100/0, 80/20, 60/40, 50/50, 40/60, 20/80, 0/100 (% vol.) %15 wt. %15 wt. Katalist, filtre Katalist, filtre

20 Polymethacrylate, PMMA 21 Polyamide, PA 22 Silk/PEO blend 23 Polyvinylphenol, PVP 24 Polyvinylchloride, PVC

Cam elyafndan oluturulmu filtre malzemeleri %4.88.8 wt. Biyomateryal iskeletler %20, 60 (wt./vol.) Antimikrobik ajanlar %1015 wt.

25 Cellulose acetate, CA 26 PAA-PM (polyacrylic poly (pyrene methanol) ) veacid polyurethane karm 27 Polyvinil alcohol (PVA)/Silica, 28 Polyacrylamide, PAAm 29 PLGA

Acetone, acetic asit, dimethylacetamide %12.520 Dimethylformamide %26 wt.

Zarlar Optik sensrler

Saf su Tetrahydrofuran:dimethylformamide (1:1) %110 wt. 1 g/20 ml Doku mhendisliinde iskeletlerde

141

Tablo A.1: Elektro retim ynteminde kullanlan polimerler ve zcler ve kullanm alanlar (Devam) 30 Collagen 31 Polycaprolactone, PCL Hexafluoro-2-propanol Chloroform:methanol (3:1) toluene:methanol (1:1), ve dichloromethane:methanol (3:1) Ethanol:formik asit (1:1), ethanol %12, 20 wt. / 8, 16, %20 wt. Dimethylformamide:dimethylacetamide %20 wt., (1/1) Hexafluoro-2-propanol %10 wt. Chloroform %0.530 wt. Formik asit %10 wt. Tetrahydrofuran:dimethylformamide %30 wt. (9:1) Hexa-fluoro-isopropanol (HFIP), %10 wt. HFIP/dimethylformamide: 95/5 (wt%) Isopropanol/su: 70/30 (v/v%) %2.520w/v Dz eritler Dz eritler Dz eritler effaf kompozitler Doku mhendisliinde iskeletlerde

32 Poly(2-hydroxyethyl methacrylate), HEMA 33 Poly(vinylidene fluoride) , PVDF 34 35 36 37 Polyether imide, PEI Polyethylene gricol, PEG nylon-4,6, PA-4,6 Poly(ferrocenyldimethylsilane), PFDMS 38 Nylon6 (PA-6) /montmorillonnite (Mt) 39 Poly(ethylene-co-vinyl alcohol) 40 Polyacrylnitrile (PAN) / TiO2 41 Polycaprolactone (PCL) / metal 42 Polyvinyl pyrrolidone, PVP 43 Polymetha-phenylene isophthalamide

Biyotp alan Ik ile enerji reten ve iletken polimerlerde ZnO: kozmetik amal

142

Tablo A.2: Eriyikten Elektro retim Ynteminde Kullanlan Polimerler ve lem Scaklklar Sra No. Polimer 1 2 3 4 5 6 Polyethylene, PE Polypropylene, PP Nylon 12, PA-12 Polyethylene terephthalate, PET Polyethylene naphthalate, PEN PET/PEN karm lem Scakl (C) 200220 220240 220 270 290 290

143

EK B PVA Nanoliflerinin SEM Fotoraflar Ve Lif aplarnn Fotoraf zerinden 10 Adet Lifin apn eren Tablo

144

ekil B.1: %10luk PVA zeltisinde Elde Edilen Nanoliflerin 10000Xteki SEM Fotoraf, Toplayc Besleme nitesi Aras Mesafe 20 cm

ekil B.2: %15lik PVA zeltisinde Elde Edilen Nanoliflerin 10000Xteki SEM Fotoraf, Toplayc Besleme nitesi Aras Mesafe 20 cm

145

ekil B.3: %5lik PVA zeltisinde Elde Edilen Nanoliflerin 10000Xteki SEM Fotoraf, Toplayc Besleme nitesi Aras Mesafe 20 cm

ekil B.4: %10luk PVA zeltisinde Elde Edilen Nanoliflerin 10000Xteki SEM Fotoraf, Toplayc Besleme nitesi Aras Mesafe 30 cm

146

ekil B.5: %10luk PVA zeltisinde Elde Edilen Nanoliflerin 10000Xteki SEM Fotoraf, Toplayc Besleme nitesi Aras Mesafe 15 cm Tablo B.1: SEM Fotoraflarnn zerinden Alnan Nanoliflerinin Deerleri
1. numune (nm) 2. numune (nm) 3. numune (nm) 4. numune (nm) 5. numune (nm) 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 ort. min max 570 500 400 400 440 680 360 400 400 360 450 360 680 520 640 570 440 480 600 440 560 440 400 510 400 640 250 160 400 240 200 120 280 200 160 240 225 120 400 300 340 550 320 360 240 240 400 520 400 370 240 550 520 370 520 320 350 560 600 520 560 400 470 320 600

147

ZGEM Gn Sazak Kozanolu 1980 ylnda Kahramanmaran Elbistan ilesinde dodu. lk ve orta okulu Elbistanda tamamlad. Liseyi Malatya Anadolu Lisesinde 1998 ylnda tamamlad. 1999 ylnda girdii Gaziantep niversitesi Tekstil Mhendislii Blmnden 2002 ylnda yatay gei ile T Makine Fakltesi Tekstil Mhendislii Blmnden 2004 ylnda mezun oldu. Ayn yl T Fen Bilimleri Enstitsnden Tekstil Mhendislii Programnda Yksek Lisansa balad. Halen bu programda Yksek Lisans devam etmektedir.

148