Mnev Sohbetler

1


KML MRDN
PORTRES





Necmettin AH!NLER Ahmed Yksel OZENRE



















Mnev Sohbetler
2






















Bu alma, hrmetine yaratldmz
Hz Muhammed Mustafa (SAV) Efendimize ve
Onun temiz Ehl-i Beytine ithf edilmitir.


















Mnev Sohbetler
3
NDEKLER


NSZ


TEEKKR


1. SOHBET: "NSNDA MNEV DEMN SEYR"


KONFERANS: "NSN-I KML VE TARKATLAR"


2. SOHBET: "MRD- MNEV NASIL OLMALIDIR?"

3. SOHBET: AIMIZDA TASAVVUF

SONSZ

MNK SZLK
























Mnev Sohbetler
4

N S Z


Kurn, insndan bahsederken iki ifde kullanr: nsn topraktan
yaratld (Enam/2; Hicr/28; Sad/71) ve nsn Allh n bir nefhasdr
(Hicr/29). Bylece Kurn, insnn varlk yapsnda iki alann birletiine dikkat
ekiyor. Bunlardan biri lml alan yni beden, ikincisi lmsz alan yni ruhtur.
nsn, bir vasat- cmiadr. Baka bir deyile; farkl unsurlar toplayan, birletiren
bir ortam-varlktr. Bu toplayclk vasf bize unu ifde etmektedir. nsn iyi ile
ktnn, gzel ile irkinin, hayr ile errin, sfl ile ycenin ayn anda barnd bir
varlktr. nsn, yaratlanla Yaratan arasnda bir kavak noktasdr. Bir yandan
yaratlma izfetle fn, te yandan Yaratcya izfetle ebeddir. Bu yzden olacak
ki insna Ulhiyetle ubdiyyetin birletii varlk da denmitir.

nsnn, z itibaryla ilah nefha yni Yaratc Kudretin bir uzants oluu,
bizi Kurnn baka bir tespitine bakmaya itiyor: nsn ile Allh arasnda bir ezel
anlama, bir zaman tesi ahdleme vardr. Kurn buna Msak ve Ahd diyor ve insn
bu ahdi bozmamaya, hayatn onun gereklerine uygun yaamaya aryor (Araf
/172-173; Tha/115). lh nefha oluun bir uzants da udur: nsn, Allh n
yeryznde halfesi ve ilh emnetin, yni varln gyesini gerekletirme
borcunun taycsdr (Bakara/30). nsn, mutluluu ve lmszl Allh a
varmakla elde edecektir. Aynen bunun gibi Allh tan uzaklamak insnn
mutsuzluu olacaktr. Kurn, lmszlk olayn, Allh a var olay olarak ortaya
koyar. Son var noktasnn Allh olduu, Kurnda aka ifde edilmitir
(Bakara/156; Ankebt/ 8).

nsnn kudret, eref ve ilesinin temelinde onun ayrl yatar. nsn Allh
tan ayrlmtr. Burada, Yaratc ile ayn olan zn, yaratlm bir kalbn iine
konmasyla kar karyayz. Hz.Peygamber: Bedenleriniz sizin bineklerinizdir
buyuruyor. te hayat serveni, lmsz olan zn, lml binek zerinde
gerekleen bir yolculuudur. nsn bunun farknda olsun, olmasn hikye budur.
nsn, ezelde aslndan ayrlp bu noksanlklar dnyasna gelirken, koptuu btnle
bir anlama, bir ahdleme yapm, bir msak imzalamtr. Bu msakla, Yaratcnn
bu lemde hidi olmay kabllenmitir. Ruh, bu msak, beden bineinde
seyrederken de unutmuyor, ama bulank hatrlamak gibi bir durumda kalyor. Ne var
ki, hatrlama derecesi ne olursa olsun, bir derin istek hlinde sevgilisini, can
yoldan istiyor, zlyor.

nsnn, btnden kopup noksanlklar dnyasna inii bir k zorunlu
klar. Aksi hlde insn kendini tamamlayamaz. ni insn hayatnn bir yarsdr.
Dier yars, k olacaktr. Bir baka deyimle insn varlk dairesini tamamlamak
durumundadr. Mdem ki bir daire sz konusudur ve mdem ki balang noktas
Allh tr, biti noktas, son nokta da Allh olacaktr. Kurnn beynyla Allh
hem balang hem sondur ve Dn Allh adr (Hadid/3; Bakara/28). nsnn
Mnev Sohbetler
5
Allh a olan hayat yolculuunun adna seyr, sefer, hicret, gurbet vey sulk derler.
Byle bir olu, ucuz ve kolay deildir. Bu yzden insnn, aslna dn yolunda
kard feryat derin ve yakcdr. Bu feryat yoksa, insn insnln unutmu
demektir.

Bu varolu yolculuunun bir ad da Mi'rcdr ve Kurn bu yolculua
dikkatimizi ekmektedir. Bu, objektif bir ifdeyle insn rhunun bir faaliyetidir.
Mi'rcla bize tantlan ruh faaliyet, en yce mertebesiyle Hz.Peygambere zg
olsa da teki insnlarn bundan nasb alamayaca iddia edilemez. Eer byle
olsayd, Mi'rc hdisesi bize duyurulmaz, Allh ile Peygamber arasnda kalrd.
Kalmadna gre, Kurn bizi bu faaliyete aryor demeye mecbruz. te bu
Mi'rc faaliyetin, zellii, artlar ve nasll karmza zel bir eitim ve
terbiyenin kanlmaz gerekliliini karmaktadr. Bu zel eitime vey baka bir
ifde ile ilme genel ad olarak Kurnda da zikredildii gibi lm-i Ledn diyoruz.
O hlde unu rahatlkla syleyebiliriz ki; lm-i Lednn gyesi, insn Mi'rc
faaliyete itirak ettirmektir.

nsnn Yaratc Kudretle vstasz diyalou gerekletirebilecei duyular
ve madde st plnlara gzn aabilmesi kinci Doum (Vildet-i Sniye) veya
Mnev Doum (Vildet-i Mneviye) dediimiz olayla gerekleir. Mnev doum,
madd doumun vcd verdii et ve kan ocuuna karlk bir Kalp ocuu (Veled-i
Kalb) vcda getirir. Bedensel doumun ana yurdu rahim, mnev doumun ana
yurdu ise dnyadr. Mnev doumun anne ve babaln Mrid-i Kmil yerine
getirmektedir. Kmil bir Mridin eliyle gerekletirilen doum, sonuta nsn-
Kmili yni Peygamber Vrisi insn ortaya karr. lm-i Lednn bir hedefi de
Peygamber Vrisi insn yetitirmektir ve nsn- Kmili ancak bir nsn- Kmil
yetitirir.

lm-i Ledn eitimin kurumsallam ekli karmza Tarkatlar'
karmaktadr. nk insnlarn yaratl ve kabiliyetleri ok deiiktir. yle ki her
insn bal bana bir evren saymakta mbala yoktur denebilir. O hlde her ferdi
kendi yaps iinde ele almak ve i tecrbesini bu yapnn gerekli kld usllerle
imkn dhiline sokmak icbeder. Bu yzdendir ki Kurn, Allh a varmak iin
vesileler edinin (Mide/35) diyor. Vesile, vahyin verileri ile atmayan her trl
usl ve re olabilir. Kurn bunu mutlak olarak zikretmi, hibir kayda
balamamtr. te Tarkatlar, essen, bu vesile edinme esprisinin mi'zac ve
mereplere gre tekiltlanm ekillerinden baka eyler deillerdir.

u bir gerektir ki, her halka ini ve genelleme, bir kinat kannu olarak,
beraberinde az vey ok yozlama ve bozulma da getirmektedir. Bu nedenle
Tarkatlarn ortaya k ve kitle hareketi hline dnmesi bir kalite dne
sebep olmutur. Bu d kendini ilk nce eitim alannda gstermi, ilim ve i
aydnlk yerini ekil ve merasime brakmtr. Hatt daha da ilerisi ilm stnlk
kermet stnlne dnm, mnev kudretin yerini kermat reklmyla
kazanlan itibarn almas, baka unsurlar sralamaya lzum kalmadan, bir yozlama
ve ypranmann yolunu amtr. Tarkatlarda yaanan bir baka l anmas
Mnev Sohbetler
6
politika ve ekonomi alannda kendini gstermitir. Zaman iinde tarkatlar vakflar
yoluyla ekonomik karlara, politika yoluyla da siyas karlara bulaarak
seklerleme srelerini hzlandrmlardr.

Aslnda tarkatlarn asl grevlerini yitirerek tahkikin yerine takldi n
plana karmalarna tepkiler daha ok erken dnemlerde balamtr. ok
enteresandr, hicri 2. yzylda yaam bir sf: "nceleri Tasavvuf'un ad yoktu,
hakkat vard; imdi ise ad var, hakkat yok!" diyerek endiesini dile getirmitir.
Yakn dnemde yaam baka bir Trk sfsi Kuadal brahim Halvet (l.1845)
ise tekkesi yand zaman yle demitir: Elhamdlillah, merasimden kurtulduk!.
Tarih ierisinde tarkatlardaki dejenerasyona en anlaml tepki kendilerini Meslek-i
celile-i Ahmediye yni Hz.Muhammedin yce tavr ve yolu olarak tanmlayan
Melmlerden gelmitir. Benim vel kullarm zel kubbelerimin altndadr ve
onlar benden baka kimse tanmaz kuds hadsinin nda, niyet ve z esas
alan dncelerinin bir uzants olarak Melmler; tarkat hayatnda hibir merasim
ve kyfete itibar etmemilerdir. Onlar iin ne tcn, ne hrkann, ne serpuun bir
anlam vardr. nemli olan insnn ne giydii, nereye gittii deil, ne dnp neler
yaptdr.

XI. yzyla girerken zlemimiz odur ki; XIV. yzyldan itibaren, byk
ksmyla lm-i Ledn ekol olmaktan kp birer Mollaizm alt kurumu hline
dnm olan tarkatlarn, Kurn ve Snnetin denetiminde yeniden gerek
fonksiyonlarn elde eder konuma gelmeleridir. Byle bir yaplanma Hakkati arayan
insnmza beklenen gzellikleri getirecektir kanaatindeyim. Kmil Mridin
Portresi adl bu alma bu yaplanma hizmetine kk de olsa bir katkda
bulunmusa bunu deerli insn ve gerek bir gnl dostu olan Prof. Dr. Ahmed
Yksel zemreye borlu olduumuzu tm samimiyetimle vurgulamak isterim.

Kendilerini 1986 ylndan beri tanma mutluluuna erdiim Prof. Dr.
Ahmed Yksel zemre, irticlen yapt iki sohbet ve bir konferans sonunda bize
tarkatn nasl olmas gerektiini ve Kmil Mridler elinde nasl idre edildiini
gyet didaktik bir ekilde anlattnda bu veciz ve yol gsterici ifdeleri insnmzla
paylamamamn hakszlk olacan dndm. zellikle de pozitif ilimlerdeki
diryetinin yannda Sayn zemrenin imdiye kadar bize gizli kalan bu irfan
ynn kefetmek ise ayr bir bahtiyarlk konusudur.

Kavramlarn birbirine kart, sahte ile gerei birbirinden ayrt etmenin
gletii, Mevlnann Mide ayranla, kulak yalanla dolu. Kap kurtulmak iin
bir himmet lzm dedii bir zaman kesitinde Prof. Dr. Ahmet Yksel zemre
hocamzn izdii Kmil Mridin Portresi, asln aray ierisinde olan
ruhumuza bir b- Hayat emesi olmutur. Himmetinin dim, hizmetinin kaim
olmasn Cenb- Hakktan niyaz ediyor, bir ilim adam olarak lkemize hizmet
ettii dnemlerde gerek deeri anlalamam hocamzn bu vesile ile bir Merd-i
Hakk olarak hakik kymet ve kadrinin bilineceine itenlikle inanyorum.

Mnev Sohbetler
7
"Ey Rabbim! Benim bulunduum yerde hatdan baka bir ey yok. Senin
bulunduun yerde ise batan baka bir ey yok. yleyse eksikliklerimi ve bilmeden
yaptm kusurlarm affet. Rahmetini zerimden eksik etme. Beni sev ve dostlarna
da sevdir".

Trabzon, 6 ubat 1997 Necmettin
AHNLER Necmettin ahinler







































Mnev Sohbetler
8
T E E K K R


Trabzonun yerel televizyon kanallarndan Kuzey TVde Ocak 1996 ve
Eyll 1996da canl yaynda yapm olduum iki sohbetin pekrln Necmettin
ahinler yapmt. Sohbeti ilgi ekici klan, sohbeti yapann ahsiyetinden ya da
belgatndan ziyde, sohbet pekrln yapan ztn diryeti ve sohbeti
ynlendirmesindeki ustaldr. Elhak, Necmettin bey bu iin ustasdr.

Ayrca 29 Ocak 1996 gn Trabzonda Aratrma Kltr Vakf
salonlarnda vermi olduum bir konferansn ierii ile bu iki sohbetin ierikleri
biribirlerini tamamlayan bir tevfuk iinde olunca, Necmettin bey bu konumalar
videobantlarndan deifre edip bir kitap hline getirmee tlib oldu. te Kmil
Mridin Portresi isimli bu kitap bylece meydana geldi.

Bu konumalarn deifre edilmesi, bilgisayarda disketlere aktarlmas ve
tashihi pek byk bir sabr gerektirmitir. Bu bakmdan Necmettin beye ne kadar
teekkr etsem azdr. Kendisi konuma metninin doallnn muhafaza edilmesini
arzu ettiinde bunu da pek isbetli buldum. Ancak, konumalarda doal olarak
kullandm, bugne gre biraz Osmanlca kalan kelime haznesinin aklanmas
iin eserin sonuna eklenen Minik Szlk de tammen onun eseridir.

Mrid geinen pekok kimsenin Medyada boy gstermesinden ok nce
sz konusu sohbetlerde izilmee allm olan Kmil Mrid Portresi idealinin
bu yolun yksek mnev mrebbileri ile kalpazanlar arasndaki farkn idrk ve
temyizi hussunda gerekli kstaslar temin edeceini mit eder, Necmettin beyi de
fergatli ve diryetli mesisinden dolay tebrik ederim.
.
Trabzon, 23 Ocak 1997 Prof.Dr. Ahmed Yksel
ZEMRE















Mnev Sohbetler
9


































Mnev Sohbetler
10

Ka nehire, ka gle yansmakta dolunay?
Bakma sen bu kesrete; Allh : Ahad, Allh : Hay!
Ayn binlerce aksi raksederken sularda,
Ay tekdir; amm aksi, kesr olur uurda.
Ganiyy-i Muhtef

!.

!NSAN'DA NANEv
DEG!!N!N SEYR!



("nsnda Mnevi Deiimin Seyri" konulu bu sohbet 26 Ocak 1996
Cuma gn akam saat 21.30da Kuzey TVde canl olarak gerekletirilmi ve bu
tarihi takibeden gnlerde izleyicilerden gelen youn istek zerine iki kez
tekrarlanmtr.)



NECMETTN AHNLER

-Deerli izleyiciler..Hepinize iyi akamlar diliyorum ve sizleri selmlarn
en gzeli, en anlamls, en itenlisi olan Allh 'n selm ile selmlyorum.

Bu akamki konuumuz Trkiye Atom Enerjisi Kurumu eski bakan sayn
Prof.Dr. Ahmed Yksel zemre..

Sayn zemre kamuoyunda daha ok ernobil kazs sonras ortaya kan
gelimelerle tannan ve -o zaman iin sylyorum- haksz eletirilere,
huzrsuzluklara, iftirlara mruz braklan ileli bir ilim adammz.

Ama bu akam sayn zemre'yi bu bilinen ve grnen yannn tesinde;
bilinmeyen, grnmeyen yann; derni ynn sizinle paylamaya alacaz. Ve
inanyorum, beeniyle izleyeceiniz bir sohbet yapacaz kendisiyle..

Ben nce hem Kuzey TV adna ve hem de Trabzon'lular adna, gerek bir
gnl adam olan sayn zemre'yi sevgi ve saygyla selmlyorum, ho geldiniz
diyorum.

AHMED YKSEL ZEMRE

Mnev Sohbetler
11
-Allh rz olsun Necmettinciim, ok teekkr ederim. Ben de bu
mnsebetle Trabzon halkna hitab etmekten dolay son derece mutluyum. Bu frsat
verdiiniz iin de sizlere mteekkirim. Saolun!

NECMETTN AHNLER

-Efendim ben sizin bir otobiyografinizi okudum. Bu otobiyografide
"hayatta neler yapabilmi, nelere de gerekletirememi" olduunuzu samim bir
dille ifde etmisiniz. Gzel eyler var ierisinde..

Ben nce bu "sobac" olmaktan balayan ve sonunda "teorik fiziki"de
noktalanan yaantnzdan ksa bir kesitini sizin dilinizden dinlemek istiyorum.

AHMED YKSEL ZEMRE

-Efendim, tabi, ocuklarn kendi hayatlarnda bir sr haylleri olur.
Bendeniz buuk yanda "sobac" olma hayli ile yaadm. nk evimize
sobalarmz kurmak ve sonra da ilkbaharda sobalarmz skmek zere bir ermeni
ustas gelirdi. Leon usta -topra bol olsun- ok iyi bir adamd. Ve onun yannda ben
raklk etmeye baylrdm. Onun iin haylim sobac olmakt. Sonra be yanda
"tayyreci" olmaya karar verdim. Ondan sonra Galatasaray Lisesi'nin 6. snfna
kadar hep mhendis olma hayliyle yaadm. 7. snfta "fiziki" olmaya karar verdim
fakat 8. snfta "teorik fiziki" olmaya karar vererek o andan itibaren de bunu
gerekletirinceye kadar kararm deitirmedim. Ve Cenb- Hakk'n ltf-u
keremiyle de teorik fiziki oldum.

Fakat bu arada rahmetli annem, benim muhakkak mhendis olmam isterdi.
"Evldm, fizikilik sana para kazandrmaz. Mhendis ol da cebine para girsin"
derdi. Rahmetli anneciimin de isteini yerine getirebilmek zere bir devlet
bursundan istifde etmek sretiyle Fransa'ya, Fransa Nkleer Bilimler ve Teknoloji
Mill Enstits'ne gittim. Orada Trkiye'nin "ilk atom mhendisi" olarak mezun
oldum. Ama ne yalan syleyeyim; teorik fizikilik de atom mhendislii de bana
para kazandrmad.

NECMETTN AHNLER

-Biraz ksa oldu aklamalarnz.

AHMED YKSEL ZEMRE
-Baka ne gibi bir ey istiyorsun?

NECMETTN AHNLER

- zellikle unu telkn ediyorum. Lise yllarnzda manev bir
deiiminizden sz ediyorsunuz.

AHMED YKSEL ZEMRE
Mnev Sohbetler
12

- Tabi, yaadm evre din bir evre idi. Bir kere evimizde herkes namaz
klard. Babam hfzd, msikiye son derece vakfd. Ve "skdar az" denilen,
skdar'a mahsus bir Kur'n tilvet ekolnn de son temsilcilerinden biri idi. Her
perembe akam, yni cuma gecesi, onun bir buuk/iki saat Kur'n terennm evde
bizim hu iinde dinlediimiz ve iple ektiimiz bir and.

Bir taraftan bu, dier taraftan da babamn arkadalarnn bizde yaptklar
sohbetler ister istemez benim Cenb- Peygamber'e kar byk bir muhabbetle
yetimeme sebep oldu. Ayrca skdar'da bir "Attr Dkkn" vard. Ufak; onsekiz
metrekarelik bir attr dkkn; ama buna attr dkkn demekten ziyde burasna bir
"Tasavvuf Akademisi" demek daha doru olurdu. Rahmetli, kendisi imam olan Sim
Efendi amca attr dkknnn shibi idi ve babamn da dostu idi. Hatt babam
genliinde bir mddet orada tezghtarlk bile yapm.

Ben dahi genliimde bu dkknda bir mddet tezghtarlk yaptm. Fakat
beni en ok heyecanlandran, zellikle Cumartesi gnleri leden sonra o ufack
dkknn iine sekiz-on tne lim, fzl, kmil, meyihten ve hatt gizli
evliylardan olduklar sylenen bz ztlarn gelmesi ve bunlarn tasavvuf
sohbetleriydi. Onlar hep kirpiklerime dizer, byk bir dikkatle izlerdim. Babam
beni bu toplantlara her cumartesi gn gtrrd. Babamn Tasavvuf taraf yoktu.
Merak ederdi, ama o dima erat'ta kalmay yeledi.

Ve oras benim tasavvufa ve lm-i Ledn'e kar merkmn uyanmasna
sebep olan harikulde bir akademi oldu. Sonra Allh rahmet eylesin, makam
Cennet olsun, Sim Efendi amcann yni attr dkknnn shibinin olu byk
sanatkr, ebr std Mustafa Dzgnman, onbir yamdan itibaren orada benim
duymu olduum tasavvuf sohbetlerini daha da tahrik eder bir duruma girdi. Ve ben
onbir yamdan itibaren, byk bir mistik heyecan iinde, hep aradm. Kendime
rehber olacak, beni btn bu ham hlimle, ham ervahlmla kabl edecek bir zt
aradm. Ama bunu da dile getiremedim.Yni aka tlib olamadm. Fakat bu
heyecanm gitgide artt ve Galatasaray Lisesi'nin 9. snfnda iken bende, mistik bir
heyecanla, "srekli oru" tutma istei dodu. Ve babama bunu atm, babam da
karmad bana.

Ve ben Galatasaray Lisesi'nin 9. snfndan itibaren, Ramazan ve Kurban
bayramlar hri olmak zere, buuk sene mddetle srekli oru tuttum.
buuk seneden sonra da iki buuk sene kadar Savm- Dvd tuttum; yni pepee
bir gn orulu ve ertesi gn orusuz olmak zere iki buuk sene daha oru tuttum;
ama bu son safhada ok mubrek bir ztn etkisi oldu. O da yle:

Mlm, eski zamanlarda televizyon yok, radyo yok vs yok. Genler daha
ziyde msiki sohbetleriyle elenirlermi. Babam ve iki amcam da genliklerinde
msikiye olan telknlar dolaysyla gyet gzel sohbet eder, terennm eder, alglar
alarlarm. Rahmetli kk amcam evket Bey kimyager ve eczc, son derece
zarif bir ztt. Keman, lvta, ud, piyano, kemene ve ney alard. Beste yapar, iir
Mnev Sohbetler
13
yazar ve mevlev merep bir ztt. Hep mr hayatnda bir mevlev eyhine intisb
etmeyi mit etmi; fakat byle bir eyh bulamaynca karsna Cenb- Hakk
Halvetiye'nin Ukiyye kolundan bir kmil insn karm. O'na intisb etmi.
Efendisi vefat ettikten sonra da Onun yerine geen halfesiyle bir gn ko-
nuurlarken: "Efendim; benim bir yeenim var, senedir devaml oru tutuyor"
demi. Bu, kendi efendisi hazretlerini ilgilendirmi olacak ki: "evket Bey o zt
bize gnderin" demi.

Hi unutmam Galatasaray Lisesi'ni bitirdiim 1954 senesinde Austos
ayyd, evket amcam bir gn bize le yemeine geldi. Annem ve aabeyim
amcam ile birlikte sofraya oturdular. Ben de orulu olduum halde onlarn yemeine
deil, sohbetlerine itirak etmek zere sofraya oturdum. Sofrada amcam bana
hitben: "Ykselciim, biliyorsun ben ok mbarek bir zttan feyz almaktaym.
O'na devaml srette oru tutan bir yeenim olduunu syledim; O da bana: evket
Bey, o zt bize gnderin dedi. Byle bir zta gitmek ister misin?" deyince ben
fevkalde heyecanlandm. nk senelerden beri beklediim byle bir imkn idi.

Hi unutmuyorum, adresini kaydettim: "Beyazt, Soanaa mahallesi, b-
Hayat soka, Penah apartman,2/2". Ve bunu arka cebime koydum. Fakat araya yaz
girdi, ondan sonra niversiteye girdim. niversiteye girdikten bir ay sonra sanrm
1954 senesinin Kasm aynn sonu ya da Aralk aynn balangc idi. Bir gn
derslerden ktktan sonra baktm ki vaktim var, haydi u mubrek zt bir ziyaret
edeyim dedim. O mubrek zt ziyaret etmek iin kapsn aldm. Aa yukar bir
15-20 sniye kadar bir zaman bekledikten sonra karma orta boylu, hrikulde
gzel sakall, fevkalde nfiz bakl, insna tesir etmemesi mmkn olmayan
harikulde mubarek bir zt kt. Kapy at, yle yukardan aa beni bir szd:
"Evldm bizi ok beklettin" dedi. Yerin dibine girdim tabi. Hemen keml-i hrmet
ile ieri girdim, elini ptm. Ben bu zt- muhteremden be sene, yni kendisi 4
Temmuz 1959'da Hakk'a yrynceye kadar, ok istifde ettim.

Bu zt benim kontrol edemediim mistik heyecanm kontrol altna ald.
Bana "Evldm; bu hergn tutmakta olduun orucu Savm- Dvt'a evireceiz; yni
bir gn tutacaksn, bir gn tutmayacaksn" dedi. Ve bu zt- muhterem ile be sene
hemdem oldum. ok byk himmetlerini grdm. Bilhassa geirmi olduum
ameliyatlar esnsnda, hayat tehlikeler esnasnda himmeti her an dim oldu.Ve
kendisinin veftndan sonra da O'nun yerini alan zttan, bu ztn 1 Nisan 1994'deki
veftna kadar, 35 sene feyz aldm.

NECMETTN AHNLER

-Gzel, geri daha sonra tasavvuf konusuna tekrar dneceiz. Ama ben
sizin biraz daha pozitif ynnzle ilgili bz eyler sormak istiyorum. imdi siz, 34
yanda niversite profesr olmusunuz..

AHMED YKSEL ZEMRE

Mnev Sohbetler
14
-Evet, Allh byle bir ltufda bulundu.

NECMETTN AHNLER

-niversiteyi de ok erken bir zaman sresi iinde bitirmisiniz.

AHMED YKSEL ZEMRE

-O da enteresan oldu Necmettinciim. yle bir ey oldu...

NECMETTN AHNLER

-Efendim zr dilerim, Trkiye'nin de ayn zamanda ilk atom
mhendisisiniz.

AHMED YKSEL ZEMRE

-Evet, hasbelkader Trkiye'nin ilk atom mhendisiyim. Fransa Nkleer
Bilimler ve Teknoloji Milli Enstits'nden 30 Temmuz 1958'de mezun oldum ve
diplomam da atom mhendislii diplomasyd. Bir master derecesiydi fakat burada
enterasan bir durum var; eer msaade edersen onu da anlataym. Ben yandan
itibaren fizik, atmosferik ve semav olaylara byk ilgi duydum.

Ve Allh rahmet eylesin, makamlar cennet olsun, babam, annem ve
babaannem ile -Allh uzun mr versin- benden dokuz buuk ya byk olan
aabeyim de beni bu hususta tevik ettiler. Kitaplar aldlar, harlk verdiler kitap
almam iin...Ve bylelikle bende pozitif bilimlere kar doal bir zevk teekkl etti.
Ve bundan zevk almaya, yni hdiselerin se-beplerini izah etmeye, kendi kendime
izahlar bulmaya altm. Ve Galatasaray Lisesi'ne girdiim zaman da orada da beni
bu konuda tevik eden harikulde gzel hocalarla karlatm. Ve 8. snftan itibaren
ben teorik fiziki olmaya karar verdim.

Fakat 8. snftan itibren ben ayn zamanda kendi derslerimi aarak bilhassa
matematikte ilk nce lisenin 11 ve 12. snflarnn derslerini sonra da niversitede
ilk iki ylda okutulan hem matematik ve hem de fizik derslerini bitirdim. yle ki
niversiteye geldiim zaman ben niversitenin 1-2. snf derslerine devam etmeye
ihtiya grmedim. Daha ziyade 3-4. snf derslerine devam ettim. Ve bunun
neticesinde de ok da iyi bir baar ile getiim derslerin sonunda o zaman stanbul
niversitesi Fen Fakltesi mezunu olmak iin lzm gelen 100 kredi saat yerine, 113
kredi saatini iki buuk senede yni be smestrede doldurarak mezniyete hak
kazandm.

Bu be smestrelik mezniyet o zamanda Trkiye'de bir rekordu.
senede yni alt smestrede bitiren vard ama niversiteyi be smestrede bitiren hi
yoktu. Yalnz iin enteresan taraf, ben be smestrede stanbul niversitesi Fen
Fakltesi Matematik Fizik Blmn bitirdim ama o zamann ynetmelikleri bana
Mnev Sohbetler
15
sekiz smestre tamamlanmadan diplomay vermiyordu. k belgesi veriyor fakat
diplomay vermiyor. Bunun zerine bir buuk sene ne yapacam diye dnrken
Allh nasip etti, rahmetli ilk eim ile evlendim. lk eim snf arkadamd. Onun
Fransa'dan bir bursu vard. Ben de bu mnsebetle devletten bir burs bularak onunla
birlikte Fransa'ya gittim.

O, Meudon Rasathanesi'nde astrofizik doktoras hazrlarken, ben de
"Institut National Des Sciences Et Techniques Nucleaires"de atom mhendislii
yaptm ve biraz nce sylediim gibi 30 Temmuz 1958'de atom mhendisi olarak
mezun oldum. Bana bir master diplomas verdiler. Ben ancak Trkiye'ye dndkten
be ay sonra hakkm olan lisans diplomasn aldm. Yni byle bir garbet oldu
hayatmda. Benim lisansst diplomam master diplomama 5-6 ay daha ncedir.

NECMETTN AHNLER

-Efendim yine ben sizin otobiyografinizde ilgin bir ey yakaladm. Tabi,
insnlar hayl ederler; yni siz 34 yanda profesr olmusunuz; be yabanc dil
biliyorsunuz; bir sr eser ortaya koymusunuz. Bir itirafta bulunuyorsunuz ve beni
ok zd bu itiraf. Belki izleyicilerimizi de ayn ekilde etkileyecek. Siz Trkiye'ye
bir "Nobel Fizik dl" kazan-drmay dnrmsnz. Fakat sonradan sizde
nasl bir karamsarlk olmusa "Trkiye artlarnda byle bir dl kazanmann
Trkiye'de mmkn olamayaca" eklinde sizde bir kanaat uyanm.

Ben yle bir soru yneltmek istiyorum size.. Bu sizdeki kanaat ya da
karamsarlk Trkiye'nin gerekli alt yaps, teknolojik birikiminin olmamasndan m,
yoksa bir ynetim/siyset zihniyeti probleminden mi kaynaklanmaktadr? Yni sizin
gibi belki bugn Trkiye'ye bir takm eyler kazandrmak isteyen insnlar olacak..

AHMED YKSEL ZEMRE

-imdi arzedeyim Necmettinciim.. phesiz benden sonra Trkiye son
derece kymetli bilim adamlar kazand. Ben de imdiki bilim adamlarmzn byk
bir ksmyla iftihr ediyorum. Hakkaten benim kendi yetitirmi olduum
talebelerin bir blm de beni kendi ilmimde atlar; hatt ilerinde beni kat kat
geenler var. Hepsiyle de ok iftihar etmekteyim.

Bu Nobel Fizik Mkfat kazanma arzusuna gelince ben, Galatasaray
Lisesi'nin 7. snfndanberi "Ben nllah Trkiye'ye bir Nobel Mkfat
kazandracam" azmiyle hareket ettim. 1961 senesine kadar bu azim ve midimi
muhafaza ettim. Hakkaten 1961 senesine kadar gerek doktoram gerek doktoramdan
sonraki yaptm ilm yaynlar gnn birinde fizik alannda lkeme bir Nobel fizik
mkafat kazandrmak hususunda beni ok tevik etti ama 1961 senesinde ayr bir ev
atm. 1961'e kadar babamlarn yannda oturdum. O zaman geim gailesi srtma
bindi. niversiteden aldm maa yetmeyince gizli olarak Notre Dame de Sion
Lisesi'nde franszca matematik hocal yapmaya baladm. Btemi ancak bu
ekilde dengeleyebiliyordum. Bu arada ufak tefek tercmeler kyor, onlardan da
Mnev Sohbetler
16
-be kuru para kazanyordum. niversite ise byle bir formasyonu daha da
tekml ettirebilmek iin darya ok ndir adam gnderebiliyordu.

Btn bunlar karsnda ben 1961-62 senesinde bir karar dnemecine
geldim. Ve gemiimi geleceimi gyet souk bir mantkla inceledim ve dedim ki:
"Yksel; Trkiye'nin artlar byle! Sen bu zamana kadar Trkiye'ye bir Nobel Fizik
Mkfat kazandrmak iin byk bir azim iindeydin. Ama imdi gryorsun ki bu
hayat artlar ve niversitenin bu imknlar iinde bunu yapmann mmkn
olmad anlalyor. Bunu yapabilmek iin senin, muhakkak fikr kabiliyetlerinin
daha da fazla bilenecei bir yabanc niversiteye gitmen gerek. Hlbuki parasal
adan da, niversitenin imknlar asndan da ve senin ailev yapn asndan da
imkn yok. O zaman ne yapman lzm? O zaman Nobel Fizik Mkfat haylinden
vaz geip gereki olmak lzm!". Ve ben bir anda bu topyadan vazgetim. O
zaman kendi kendime: "Ben ne yapabilirim?" diye sordum.

Mdem ki ok iyi bir bilim adam olmak imknm yoktu, o zaman en
azndan iyi bir hoca olmay istedim. Ve, sahte tevzu bir yana, sanrm iyi bir hoca
da olabildim.Yni iyi bir hoca olabildim derken ltfen muhterem seyircilerimiz
kendimi methettiim kansna kaplmasnlar. Bunun bir takm somut kantlar var.

yi bir hoca ne demektir? yi bir hoca: iyi hayrlhalefler yni kendisine
halef olacak iyi bilim adamlar yetitiren kimsedir. Eser vermi bir kimsedir. imdi
ben gemiime bakyorum -Cenb- Hakk'a ne kadar hamdetsem, kretsem azdr-
19 kitap yazmm. Bunun onikisi hal niversitelerde okunan kitaplar. Kimisi
lisans, kimisi lisansst, kimisi doktora dzeyinden olan kitaplar. 9 da kitap tercme
etmiim. 15 doktora ynetmiim ve u ana kadar fakr abd-i cizin rahle-i
tedrsinden gemi olan, mteveff 54 tane profesr tesbit edebildim. Bu 54
profesr ve henz profesr olmam doent ve doktorlar arasnda yle iki elin
parmaklarndan biraz fazla bir 10-15 kii var ki bunlarn, benim kendilerine tedrs
ettiim teorik fizik, epistemoloji, (epistemoloji: pozitif bilimlerin geerliliklerini ve
snrlarn inceleyen bir bilim dal olup Felsefe ile pozitif bilimlerin arakesitinde
bulunur) ve atom mhendislii dallarnda beni kat kat gemi, onlara verdiim
bilgileri daha arttrm, artk benim kendilerine ulamam mmkn olmayan bir
takm hayrlhaleflerin yetimi olduunu ve hatt bunlardan bzlarnn uluslararas
hret olduunu, uluslararas etkin bilim adamlar olduklarn byk bir hazla
gryorum.

unu da ifde etmeme msaadeni ric ederim Necmettinciim. Bir bilim
adamnn dnyada vsl olabilecei bence en byk haz kendi yetitirdii
rencilerinin kendisini ilimde gemesidir. Ve bunu bana gstermi olmasndan
dolay da Cenb- Hakk'a hamd ve krm sonsuzdur.

NECMETTN AHNLER

-Bir zel sorum var, tabi cevaplamamak konusunda zgrsnz. Biz sizi
yaknen tanyoruz, birikimlerinizin de farkndayz. Fakat bu lkede dnen/reten
Mnev Sohbetler
17
insnlarn her nedense pek kymeti bilinmiyor ve yalnzla mahkm edildiini de
gryoruz. Yni sizin ahsnzda bu bizi zyor. imdi mesel bakyorsunuz; ABD
eski dileri bakan Henry Kissinger, grevinin sonunda alp keye atlmam.
Amerika onu gene kullanyor. Hatt eski bakanlarn da kullanyor. Nedir bu
Trkiye'deki durum? Hadi doal kaynaklarmz israf ettik. Beyin g diyoruz. Bu
kadar kendini gelitirmi/yetitirmi, alt yapsn hazrlam, eser vermi bir
ahsiyeti byle hayatn dna, retimin dna, retken fonksiyonlarn/aktivitenin
dna atmann anlam nedir Trkiye'de?

AHMED YKSEL ZEMRE

- Efendim anlamnn ne olduunu bilmiyorum ama bu, bir vka! Yni
gerekten de ben de ve benim gibi bz arkadalar da gerekten de darlanmzdr.
Mesel Cenb- Hakk'a ne kadar hamdetsem kretsem azdr, benim Trkiye'ye
gerek ilim adam yetitirmek, gerek stn kalitede teknisyen yetitirmek, gerek kitap
yazmak, gerek inceleme yapmak ve gerekse pekok kiiye rehber olmak bakmndan
krk senelik bir mrebblik hizmetim var. (Helli ho olsun! Onu da hemen ifde
edeyim)

Fakat iin enterasan taraf ben hret peinde deilim, bir kere "hret
felkettir"; bu bakmdan hretin peinde deilim. Ama pek az gazete benim
hakkmda msbet yazmtr,
hibir ansiklopedide benim ismim gemez. Ben ister sa kesimin, ister sol kesimin
kard ansiklopediler olsun, bunlarda ismi gemeyen bir adammdr. Bu nedendir?
ok basit.. nsnlar daha ziyade kendi kafalarndaki ablona gre adamlar ararlar
ve bu adamlar istihdam ederler. Ben mr hayatmda, Allh 'n ltf-u keremiyle, bu
memlekette sdece ilim bakmndan deil ilim idarecilii bakmndan da pek ok
hizmette bulundum. (Helli ho olsun!)

Bu ilim idrecilii hizmetinde bz yerlerde ok etin mcdeleler verdim.
Bu etin mcdeleler ok kimsenin keyfini kard. Kk yatan beri devaml
srette slm bir terbiye ile yetimi ve her Cuma namaznda
"Bismillhirrahmnirrahim. nnAllh e ye'mr bil'adli vel ihsn" yetini
dinleyen ve bu yetin knh kendisine babas tarafndan telkn edilmi, kendisinin
feyz ald insnlar tarafndan telkn edilmi olan bir insn, adlet ve ihsndan
ayrlmaz. Ben mir olduum zamanlarda insnlar mensup olduklar gruplara gre
deil, ihraz ettikleri vasflara gre takdir ve istihdam ettim; lyk olduklar
mevkilere getirdim. Bunlar, ou sefer, reaksiyonla karland. nk dima sizden
belirli bir grubun "ete eleman" olmanz bekler gibi bir beklenti iindedirler.
Benim tutumum, tabi, pek ok kimsenin bana kar rahatsz olmasna yol at. Bana
ancak ve ancak kanun, tzk ve ynetmelik erevesi iinde sz geirebildikleri,
mevzutla eliik durumlarda bana sz geiremedikleri, beni robotlatramadklar
iin bu kimselerin srekli mnferetlerine mruz kaldm.

Ve ernobil kazs dolaysyla yaadm ok enteresan olaylar var.
Mesel, ismini vermeyeceim bir gazetenin muhbiri sol eilimli fakat meddep bir
Mnev Sohbetler
18
ocuk vard. Devaml srette gelir benden beynat alrd; fakat beynatlarmn
hibirisi yaynlanmazd. Birgn onu yakaladm, "TAEK yni Trkiye Atom Enerjisi
Kurumu" makam odasna kapadm. Dedim ki: "Evldm! Allh Lillah akna bana
syle, bu sizin sol kesimin bana uygulamakta olduu bu izolsyon, bu karalama
politikasnn arkasnda ne var? Ben bunu anlamyorum. Ben burada ilmimin ve
vicdnmn bana dikte ettii prensipler erevesinde hareket ediyorum. Benden gelip
beynat alyorsunuz, bunlar basmyorsunuz. Bastnz zaman yzseksen derece
ters evirip basyorsunuz. Size tekzip gnderiyorum, tekzibi kabl etmiyorsunuz;
mahkeme kanal ile gnderiyorum, st mahkemede iptl ettiriyorsunuz. llllah ve
Reslihi, bktm sizden! Bir daha size tekzip gndermeyeceim. Ama sizin benden
alp veremediiniz nedir?" ocuk gld: "Hoca; senin zerine bizim takm ok gitti,
ve grdk ki sen ilminde muhkem bir adamsn. ok istedik senin pozisyonundan bir
adm geri gitmeni, o zaman rezil edilebilecektin. Ama herkes grd ki bilimsel
pozisyonunda ok kuvvetlisin. Ama bizim takmn kafasnda bir ablon vardr. Bu
ablonda eer ilim varsa mslmanlk olamaz, eer mslmanlk varsa ilim
olmaz. yi ama sen br taraftan, herkesin de bildii gibi dinine/tresine sdk bir
insnsn. stelik ilmin de kuvvetli. O zaman ne oluyor? Bizim sol kesimin
kafasndaki ablonu paralyorsun. Binenaleyh bizim sol kesime de senin halkn
nezdindeki imajn rezil rsvay etmek bir vecibe hline geliyor" dedi. Ben o zaman
uyandm.

Bunun hricinde tabi, muhtelif grevlerim esnsnda anlamazlk
yznden, yni bendenizi birtakm kanun, tzk ve ynetmeliklere aykr hareket
etmeye zorlayp da robotlatramadklar iin mcdele etmek zorunda kaldm
slerim oldu. Ve birok yerden bu bakmdan istifa ederek ayrldm.
Mesel,TBTAK Bilim Kurulu yeliinden byle bir mcdele yznden istifa
ederek ayrldm. Kez stanbul niversitesi Fen Fakltesi Dekanl'ndan da byle
bir mcdele yznden ayrldm. Yni demek istediim udur ki: "Ben, demek ki,
robotlatrlamadm iin muhtelif evreler tarafndan ister sa kesim olsun, ister
sol kesim olsun, her iki tarafta da rahatszlk uyandrm ve her iki tarafn da
kafalarndaki ablonlara pek fazla uymayan ve Binenaleyh zapturabt altnda
tutulamayan, bu
bakmdan da herhangi bir grevle tavzif edilmesi kendilerince mmkn grlmeyen
bir adamm. O bakmdan bir izolsyona iteklenmi durumdaym. Ama ben kendi
durumumdan ok kr memnnum. Bunca sene Trkiye'ye, milletime, devletime
hizmet etmi olmann vicdn huzru ve kanaat- kmilesiyle yayorum. Cenb-
Hakk'a hmid ve kirim.

NECMETTN AHNLER

-Ben bu hayat kesitiniz iinde son bir soru daha sormak istiyorum
size..Belki izleyicilerimiz de telkn ederler. Sayn zemre u anda ne yapyor?

AHMED YKSEL ZEMRE

Mnev Sohbetler
19
-Efendim, stanbul niversitesi'nden kendi isteimle emekliye ayrldktan
sonra hayatm bir hayli heyecanl geti. Bir ara bir irketin genel mdrln
yaptm, yedi ay kadar. Ondan sonra Trkiye Atom Enerjisi Kurumu Bakanlna
getirildim. Sonra azledildim. Ondan sonra bir-iki yerde danmanlk yaptm. Byle
geici bir iki ile uratm. Bildiiniz gibi bir emekli profesrnn emekli maa
onun hayatn minumum ihtiyalarn karlayacak ekilde idme ettirmesine
maalesef yetmiyor. Bunun iin ister istemez urada burada bazan ok ufak tercme
ileriyle, bazan bir rapor yazmayla iktif ederek, bazan geici bir grev bularak
hayatm idme ettirmekteyim. Hlihzrda Eyll 1994'den beri skdar'da lim ve
Fazilet Eitim Kurumlarnn Bilim Danmanln yapyorum. Ve bu arada da
bunlarn liselerinden Fen Lisesi'nin mdr istifa edip ayrld iin geici bir sre
mdrl de veklet ediyorum
1
.

NECMETTN AHNLER

-Efendim ben bir yaznz okudum siz bu yaznzda Kur'n'a gre akln
neminden bahsederken akl ve iman ikizkardeler olarak nitelendirmisiniz.

AHMED YKSEL ZEMRE

-Ama tabi bu nitelendirme benim deil! Bu, Hz.Ali'nin..

NECMETTN AHNLER

-Ve yle sylyorsunuz: "Akl temyize, temyiz temkine, temkin itidle,
itidl hsn-i zanna ve hsn-i zan da beeri mnasebetlerde yumuakla, edebe ve
sulhe sevkeder. Tabi bunun tersi de var: Vehim su-i zanna, su-i zan tefrikaya ve
nifka, nifk ise fesda yol aar." Biraz arapa szckler ounlukta ama siz bunlar
aarsnz.yle bir soru soracam. Akln bu derece isbetle ve diryetle
kullanlmas nasl gerekletirilecektir?

AHMED YKSEL ZEMRE

-Evet; bu, essnda zor bir soru Necmettinciim. imdi, akl ok enterasan
bir mahlk! Allh 'n ltfettii byk bir ltuf ve akl nasl kullanacan renmek
daha bizim ocukluumuzdan itibaren annemiz, babamz ve ondan sonra da btn
eitim sresinde bize verilen terbiye ile mmkn. imdi, bizim aklmz nedir? Bizim
aklmz: etrafmzdaki eyy tanmak, bilmek, kategorize etmek ve bunlar
arasndaki bantlardan ve bir de bunlarn bizim zihnimizde hsl ettii
tasavvurlardan hareketle birtakm sonular karmak hususunda bize byk bir
imkn tanyan bir yetenektir.


1
Prof. zemre Temmuz 1995'de bu grevden ayrlmak zorunda kalmtr. Ayrca 5 Mays 1996'da Bakanlar
Kurulu kararyla Enerji ve Tabi Kaynaklar Bakanl Danmanl'na ve Nkleer Proje Koordinatrl'ne
tyin edilmi olmasna ramen 31 Aralk 1996'da bu grevlerinden de istifa etmitir.
Mnev Sohbetler
20
Fakat akln herhangi bir eyi sorgulama hussunda snr yoktur. Eer insn
kendi aklna meclb olacak, akln putlatracak, akln hereyden stn grecek
olursa gyet kolaylkla irke kaabilir. nsnn akln kullanmasndaki snr, akln
Kur'n'n ve Snnet'in hizmetine verilmi olmasdr. Eer insn akln Kur'n'n ve
Snnet'in hizmetine verirse bunu diryetle ve isbetle kullanabilir. Ama eer insn
kendi akln iyice putlatrp da ona Kun'n' ve Snnet'i reddedecek bir yetki
atfedecek olursa, o zaman aya kayar.

Ama bakyoruz bugn: birok akl banda, ok yksek mertebeler ihraz
etmi kimselerde dahi bu akl diryetle ve isbetle kullanabilme yeteneini her
zaman gremiyoruz. Bu nedenle akl, iki taraf keskin bir bak gibi hayra da
kullanlabiliyor, erre de kullanlabiliyor. O hlde bizin aklmz her zaman isbet ve
diryetle kullanma hususunda Cenb- Hakk'n ltuf ve keremine iltica etmemiz
lzm. "Y Rabbi, sen aklm muhafaza et. Y Rabbi, Sen beni, snrn amadan
akln, isbet ve diryetle kullananlardan kl" diye Cenb- Hakk'a iltica etmemiz
lzm.

nk bz meselelerde akln fevkalde isbetli kullanan insnlarn baka
meselelerde akln kullanmada ne byk ve ne fahi hatlar iinde olduunu grmek
insn gerekten zyor. Bu sdece pozitif bilimlerde deil, iman bilimlerde de
byle. sim vermek istemiyorum ama gerek medyada, gerek televizyonlarda akll
olup da alenen samalayanlar grmek insn ok zyor. u hlde demek ki, her ne
kadar Cenb- Kur'n bize aklmz isbetle ve diryetle kullanmamz tlyorsa
da bunu isbet ve diryetle kullanmak, maalesef, herkese nasb olmuyor. Bu bir
idel. Asimtotik olarak yaklalan bir ideal. Bu ancak Allh 'n ve Peygamber'in
emirlerine ve tavsiyelerine itaat etmekle, temkin ve teenni ile gerekleebilecek bir
itir. Benim kanaatim budur.

NECMETTN AHNLER

-Ben bir de sizin kullandnz szckler arasnda iki tanesi zerinde ok
vurgulama yaptnz gzlemliyorum. Bunlardan bir tanesi "temyiz", dieri de
"temkin".. Nedir insnn hayatnda bu temyiz ve temkinin nemi?

AHMED YKSEL ZEMRE

-Temyiz bir meselenin en ufak ayrntlarn, en ufak nanslarn birbirinden
farkedebilmek yeteneidir.Temkin ise hkm vermede acele etmemek, yni
haylinizin akln nne gemesine msaade etmemek demektir. nk insnn
hayli aklndan daha sratlidir. Ben hayl kadar sratli bir yaratk tahayyl
edemiyorum. Binenaleyh insnn hayli, ou kere aklnn nne geerek hemen
hkm verdirir insna. Bu isbetli bir tutum deildir! Temkin, hayle gem vurarak
akln hkm verilmesi gereken olaydaki btn parametreleri, btn geleri, btn
elemanlar tek tek gzden geirdikten sonra vicdn huzr ve kanaat-i kmile ile
hkme varabilmesi demektir.

Mnev Sohbetler
21
NECMETTN AHNLER

- Efendim ihy hareketi, tecdd hareketi bizim slm dncesi ierisinde
var. Sizin bu konularda da ende shibi olduunuzu gryorum. Yni din
uygulamalar ve bunlarn zerine birikmi olan tortular, ykleri arndrmaya ynelik
bu ihy hareketi, sonunda, bir sapmaya urad. Biz bunu ada mfessirlerde,
limlerde grmekteyiz. Gzel ifde ettiniz: Kur'n'n ve Snnet'in emrinde olmas
gereken akln, artk, Kur'n' ve Snnet'i de sorgulayp reddine izin verir bir konuma
geldiini sylyorsunuz. Bu, ismi koyulmasa bile, yni biz byle yapmyoruz
deseler de bunun bir dinde reforma gittiini dnyorsunuz. Sizi byle bir
dnceye/endeye iten ada gelimeler nelerdir? Neden byle dnyorsunuz?

AHMED YKSEL ZEMRE

- Necmettinciim, telkn sikasyla benim slm Sosyolojisi, slm
Psikolojisi, Din, Mistizim, slm Tarihi hakknda kendime mahsus epeyice bir
tetkikatm vardr. Bu tetkikatm dolaysyla elde ettiim bir takm sonular da vardr.
Her devirde bir ihy hareketi olmutur. Fakat nce Din ile Diyneti ayrmak lzm.
Din baka ey, Diynet ise bambaka bir eydir. Din, Kur'n ve Snnet'e gre nzil
olmu dindir.

Diynet ise bu nzil olmu dinin zerine gerek sosyolojik gerek psikolojik
etkenlerle insnlarn ekledikleri, senin de biraz evvel ok isbetle tortu dediin
nesnelerdir. Bunlar nedir? Bunlar bid'at-i seyyieler, yni kt bid'atlerdir; bunlar
hurfelerdir ve bunlar btl itikatlardr. Her asrda diyneti bu tortulardan yni
bidat-i seyyielerden, batl itikatlardan ve hurfelerden kurtarmaya ynelik bir takm
almalar yaplm ve bunlardan muzdarib olan kimseler bu ynde eserler
vermilerdir. te, ihy hareketi budur!

1830' larda zellikle ngiliz smrgelerinde Afganistan'da, Hindistan'da,
Msr'da bir ihy hareketi balyor. Afganistan'da: Cemleddin Afgan; Hindistan'da:
ibli Nmn, Muhammed kbal, Sr Seyyid Muhammed Han; Msr'da:
Muhammed Abduh; Lbnan'da, sonradan Msr'a yerleen, Reit Rza bu hareketin
ban ekiyorlar. Bunlarn ilk tespitleri, belki de hepsinin yaad ngiliz
smrgelerinin kendilerine vermi olduu eziklik dolaysyla derin bir dnce, ve
bu dncenin neticesinde de, ngiliz hkmeti idresine kar iinde bulunduklar
lkelerin sefil ve perian durumunun halkn bz din kavramlar yanl yorum-
lamalar neticesinde olduu hususunda bir kanaat shibi olmalar.

Bu ihy hareketine bu motivasyonla balyorlar. Ve bu ihy hareketine
baladklar zaman bunlarn bu ii hnzrlkla yaptn da hi kimse
syleyemez.Yni pekok kimse ite bunlar hakknda ingiliz ajan yaktrmasan
yapyor, bunlar acmaszca tenkud ediyorlar. Filvki bunlar, iinde bulunduklar
topluma ingilizlerin dikte ettirdikleri ingiliz normlarndan muhakkak
etkilenmilerdir. Ama trihen sbittir ki bunlar ittika shibi kimselerdir.
Abdestlerinde namazlarnda, islm izgide olan insnlardr. Fakat slm'a bak
Mnev Sohbetler
22
alarnda, bu dinin zerine biriken bu tortular kaldrmak hususunda irde shibi
olduklar grlmektedir. Aslnda ahs ve zgn bir stil shibidirler.Yalnz, ne
yazktr ki, bu ihy hareketini bir sapklk dnemi izliyor. Yni akl belki de batnn
etkisiyle snrsz bir yetkiye shib bir konuma getiriyorlar. Kur'n', Kur'n'daki
btn yetleri ve mcizeleri, mtebih yetleri ve Snnet'i sorgulamaya balyorlar.
Kendilerine gre akla uymayan ne varsa hepsini reddetmeye balyorlar ve akl
ilhlatrarak bir nevi gizli bir irke dyorlar.

Ve bunun neticesinde de baka bir akm ortaya kyor. Kur'n' bir fizik
kitab gibi addetmek, btn fizik Hakkatlerin, coraf Hakkatlerin, jeolojik
Hakkatlerin Kur'n'da mndemic olduu ve "limlerin Kur'n' teyid etmeye
baladklar(?!)" gibi bir dnce ortaya kyor. Bu beni fevkalde rencide eden bir
dnce. Bir kere Kur'n bir hidyet kitabdr. Kur'n bir fizik kitab deildir. Evet,
Kur'n bazen srf yeri geldii zaman fizik olaylara, semav olaylara temas eder ama
bu demek deildir ki bir hidyet kitab olarak inmi olan Kur'n bir fizik kitab gibi
anlalsn. Ve bu yeni mfessirler bilhassa son otuz-krk senede Trkiye'de de
ptrak gibi bitti; Pakistan'da kez byle. Takip edebildiim kadaryla Msr'da da
byle ptrak gibi bitti.

Bunlar Kur'n'n her bir yetinden ok byk zorlamalarla ve hibir
objektif metodolojiye dayanmakszn bir takm fizik eyleri istihra etmeye
kalkyorlar. Buna da Kur'n'n ilm tefsiri diyorlar. Nedir Kur'n'n ilm tefsiri? Yni
Kur'n'daki btn yetleri ilim erevesi iinde aklamak. Tabi bunu yaparken ok
byk bir hatya dyorlar. Materyalizm yni Dehrlik hatsna dyorlar.
Mesel bzlar: "Ruh, esasnda, takyonlarn tezahrdr" diyebiliyor. Takyonlar
nedir? Takyonlar, spekltif bir konudur fizikte. Sdece matematiksel denklemlerin
imkn tand, fizik olarak mevcd olmayan, tasavvur olarak mevcd olan, ktan
daha hzl gittii farz olunan (hlbuki bizim bildiimize gre ktan daha hzl hi
bir cismin gitmesi mmkn deil) ve zamann da tersine doru giden (!) tnecikler.
Byle bir ey tasavvur olarak matematiksel denklemlerin kullanlmayan
zmlerinden kan bir neticedir, amma velkin Tabiat'ta byle bir ey yok. Ama
her halkrda bu, tnecik dediin andan itibaren madd bir cisimdir. O zaman sen
rhu takyonlarla izah etmeye kalkacak olursan, sen rhan ve mnev bir Hakkat ne
yapm olursun? Bir maddeye irc etmi, indirgemi olursun. Buna hakkn yok!
Madd hakkatlar ile rhan Hakkatler arasnda ok kesin bir snr var. Sen byle
yapmakla Kur'n' da sdece maddeye indirgiyorsun. Kur'n'n hidyet kitab olma
vasfn reddediyorsun; onu bir fizik kitab hline getiriyorsun. Ve bu mfessirler
daha ziyade mtebih yetleri kurcalyor, onlara dayanmaya alyorlar.

imdi Kur'n'da mlm l-i mrn Sresi'nin 7. yeti mtebih yetlerle
muhkem yetler arasnda bir fark olduunu sylyor. Muhkem yetler, hkm ifde
eden, herkesin anlayaca yetlerdir. Ama mtebih yetler herkesin anlayabilecei
yetler deil! Mtebih yetler bz ilah srlar benzetim yoluyla anlatan yetlerdir.
Yni bir nevi analoji yoluyla, benzetim/istire yoluyla anlatan yetler. imdi bunun
iin Cenb- Hakk Kur'n' Kerim'de diyor ki: "Bularn te'vilini ancak Allh ve
ilimde rsh shibi kimseler bilir".
Mnev Sohbetler
23

Burada, tabi mhim bir kavram karmza kyor.Tevil kavram. Tevil
ne demek? Tevil bir kere yorum demek deil. Tevil, esas itibariyle, bir yeti o
yetin Hakk indindeki mahfuz mnsna rcu' ettirmek demektir. Binenaleyh
Hakk'n o yeti yaratt andan itibaren kendisinde mahfuz tuttuu asl mnsn
bilebilmek demek.

NECMETTN AHNLER

-Efendim sznz kestim, bu anlattnz zor bir olay tabi.

AHMED YKSEL ZEMRE

-Zor bir olay.. Herkesin kstl aklna uyabilen bir olay deil. Herkesin
nfz edebilecei bir olay deil.

NECMETTN AHNLER

- Szlerinizden "mtebih yetleri yorumlamann ilimde rsh shibi
olmay gerektirecek bir alt yapya ihtiya gsterdii" anlamn karyorum. Yalnz
bu arada size unu sormak istiyorum. imdi muhkem dedik, burada herkes anlat.
phesiz Kur'n'n her devirde insnn akln aan bir mns var. zellikle
mtebih yetler bu mnlara kaynaklk ediyor. Pekiyi, insnlar bu mtebih
yetleri anlamaya aba gstermemeli mi, bu yetlere bakmamal m?

AHMED YKSEL ZEMRE

-Efendim bakmal! phesiz hakkn var, bakmal! Ama bunda da edep
shibi, temkin shibi olmal! Haylinle hareket etmemeli! Tutup da, mtebih
yetlerden hareket etmek sretiyle takyonlarn ruhu oluturduu, tayy-i mekn ve
tayy-i zamann holografik grnmler olduu zrvalarn da ortaya atmamal. nk
zten bu zrvalar ortaya atanlar, pozitif ilimlerde yed-i tl shibi deiller.
Bunlar, sdece kulaktan dolma mahdut bilgileri olan ve kendi vehimlerini ilim
zanneden kimseler. Benim itirzm da buna! Gyet tabi ki mtebih yetlerden
haz almak lzm. Bunu anlamak iin cehd- gayret sarfetmek lzm. Ama mdem ki
Cenb- Hakk mtebih yetleri muhkem yetler gibi inzl etmemi, demek ki
mtebih yetlerin, iindeki ilh srlarn bir nebze gizli kalmasn murd etmi
demektir. O hlde bu edebe riyet edilmesi gerekir.

Mesel: zt- lniz ilimde rsh shibi olsanz, bendeniz ilimde rsh
shibi olmasam! Mtebih yetlerin bir ksmnn ya da hepsinin mns da ilmel
yakn, aynel yakn, hakkel yakn olarak sizin uhdenizde bulunsa, siz kalkar da
bunlar bana anlatr msnz? Anlatmaya yetkiniz var m? Sorarm bunu size?
Kanaatimce bunu anlatmaya yetkiniz yoktur! nk, ben ilimde rsh shibi
deilim. Allh ilimde rsh shibi olmayanlara mtebih yetlerin mnsn
muhkem yetler gibi apak vermemi. O hlde siz de bu hususda Allh 'n
Mnev Sohbetler
24
snnetine itibar etmek mecburiyetindesiniz. Ve u bakmdan da Cenb-
Peygamber'in bir hads-i erifini hatrlamanz gerekir: "Ehli olmayana ilmi vermek,
domuzlarn boynuna inciler dizmek gibidir". Ben rsih olmadma gre bu ilme
lyk deilim demektir. Lyk olmadm, ve benim fehmetim de bunu kavrayacak
vsatte olmad iin de siz kalkp da bu mtebih yetleri size ilhm olunduu
vechile ya da sizin ilmel yakn, aynel yakn ve hakkel yakn bildiiniz vechiyle bana
aktaramazsnz. Aktardnz zaman ne olur? Aktardnz zaman ben bunlar
fehmedemem. Bunlar benim fehmetimin ve idrkimin ok dnda olduu iin ben
tereddte, tereddtten pheye, pheden vehme, vehimden de nifka derim. te
bunun iindir ki, ilimde rsh shibi olan bir kimse bu hususda ancak kendisi gibi
ilimde rsh shibi olan bir kimseyle mtebih yetleri zevken konuabilir.
Bakalarna kar ise muhakkak, takiyye uygulamak zorundadr.

NECMETTN AHNLER

-Peki o zaman bu ilimde rsh shibi olanlarn bir kriterini veriniz. Yni
nedir bu kriter?

AHMED YKSEL ZEMRE

-Efendim, Kur'n' Kerim bunun bir kriterini ve tanmn da vermiyor. Ama
bir sr insn- kmil ve evliyullah hazertnn eserlerine bakacak olursanz, benim
kendi istihrcma gre ilimde rsh shibi olmak demek, bizim gndelik ilerimizde
etkili bir biimde kullandmz hatt isbetli ve diryetli bir ekilde kullandmz
akln tesinde bir baka trden akl shibi olmak demektir.

lm-i Ledn'de akl iki fasldr. Bir tanesine Akl- Mea diyoruz. Bu bizim
kklmzdenberi eitimini aldmz ve bu hususta egzersiz yaptmz,
uzmanlatmz bir konu. Yni bu madd lemin eyalar hakknda bilgi shibi
olduktan sonra bunlar arasndaki bantlardan hareket etmek sretiyle bir takm
sonular kardmz, bu hususta bize yardmc olan akla, Akl- Mea deniliyor.
Bunun trkesine "gndelik akl" da diyebiliriz.

Bir de Akl- Med var. Akl- Med, bu grnen yni zhir lemin
arkasndaki ilh Hakkatlara nazar etmesini bilen akldr. Yni Btn'a ve hiret'e
ynelik akldr. Metafizik Hakkatleri idrk ve fehmetmeye ynelik bir akldr. Ve
tabi bu akl herkeste yok. Nasl ki biz Akl- Me' t emekleme andan itibaren
bu yamza kadar hep eitimle, hep egzersizle iktisb edip kazanmsak, Akl-
Med' da ayn ekilde kazanmak, iktisb etmek lzm. Nasl ki biz Akl- Me'
kazanmak iin belirli bir yoldan belirli bir tarkten gemi isek, bir eitim tarkinden
gemi isek, Akl- Med' kazanmak iin de byle bir tarkten gemek lzm. Farkl
bir tarkten, farkl bir yoldan gemek lzm. Kanaatimce Akl- Med Allh 'n ok az
insna nasip olan byk bir ltfu. Mtebih yetlerin, bu grnen zhir lemin
arkasndaki ilh Hakkatlerini ve lednn Hakkatlerin anlalmasn temin edecek
olan Akl- Med, her hlkrda, Akl- Me'tan ok daha byk bir ltuf.

Mnev Sohbetler
25
NECMETTN AHNLER

-Baka bir soruya geecektim ama siz biraz bana yol atnz. Yoruldunuz
mu? nce onu soraym.

AHMED YKSEL ZEMRE

-Hayr, hayr; yorulmadm ve bu sohbetten ok haz alyorum. Allh
senden rz olsun.

NECMETTN AHNLER

-imdi Hz.Peygamber'in ykmllklerinden bahseden bir almanzda/
aratrmanzda, tebliin risaletin temel art olduunu sylyorsunuz. Tabidir ki bu,
dinin "olmazsa olmaz" artdr. Ve yine tarih ierisinde her peygamberin umma
mil (genel) tebliinin yannda, kk fakat yetenekli bir m'min zmresini ayr bir
eitim ve retime tbi tuttuunu da sylyorsunuz.

AHMED YKSEL ZEMRE

-Tarih de byle sylyor.Yni, Ashb- Suffe dediimiz 20-25 kiilik bir
grubu Cenb- Peygamber'in nzil olmu olan yetlerin herkese aklanmayan
mnlarn da aklamak sretiyle yni lm-i Ledn'n srlarn yava yava telkn
etmek sretiyle ayr bir eitime tuttuu gizli bir ey deil.

NECMETTN AHNLER

-Ve bu yetenekli seilmilerin Allh 'n sr', ef'ali, sfatlar ve isimleri ile
bunlarn tecellleri hakknda derin bir idrk ile donatlm olduklarn da
vurguluyorsunuz.

AHMED YKSEL ZEMRE

-Evet, zten lm-i Ledn'n gyesi de bu!

NECMETTN AHNLER

-yleyse bunun ismini de koyalm. Geri Asr- Saadette bunun ismi
konulmamt. Zhd deniliyordu, takv deniliyordu..

AHMED YKSEL ZEMRE

-Efendim, lm-i Ledn ya da Ledn lmi dediimiz, Kur'n'da da geen bir
ibre. Kanaatimce en isbetli isimlendirme budur.

NECMETTN AHNLER

-Peki tasavvuf szcyle bunu zdeletirmek mmkn mdr?
Mnev Sohbetler
26

AHMED YKSEL ZEMRE

-Tasavvuf ondan biraz farkl. imdi tasavvuf dediiniz zaman insnn
aklna daha ziyde felsefe geliyor.Yni eer siz tasavvufu sdece sz kalplarndan
ibret farzederseniz, sdece felsefe yapm olursunuz. Ve bu ksr bir alandr! Bir
takm kavramlar ele alr, bunlardan bir sistem kurarsanz ve bu sistem zerinde akl
yrtecek olursanz, yni Akl- Me ile akl yrtecek olursanz bu dpedz
felsefedir.Tabi bundan da zevk alan insnlar vardr. Felsefenin bir ksm
metafiziktir; tasavvuf da metafizie girer. Ama eer byle lf kalplarndan vazgeip
de bunu hl edinmeye alacak olursanz, o zaman sizde yava yava lm-i Ledn
de teesss eder. nk esas olan bu hli giyinmek, dnyaya baka bir vizyonla
bakabilmektir. Ve bu vizyonun da Cenb- Peygamber'in vizyonuna uygun olmas
gerektir.

Hani "akl snr tanmaz" dedik ya. Felsefe ise hi kere hi tanmaz.
Felsefede istediin gibi akl yrtebilirsin.Ve, eer temkin shibi deilsen bunun
nereye gideceini de bilemezsin. Ama eer nefsini ilk nce zapturabt altna alr, bir
nefis terbiyesiyle bu ie balayacak olursan, ilk nce temyizi ve temkini renirsin.
Nefsinin snrlarn, nefsinin btn hilelerini renirsin. Nefsinin btn hilelerini
rendikten sonra nefsinin sana kurduu tuzaklara dmezsin.Temkinsizlik,
aklszlk, acelecilik vs. gibi tuzaklara dmezsin; o zaman sende yava yava Akl-
Med'n zuhur etmeye baladn da grrsn. Binenaleyh tasavvuf ve lednn
Hakkatleri yaamay biribirlerinden ayrmak lzm. Sdece tasavvuf dediiniz za-
man bu, felsefeye kaar. Eer orada sz geen tasavvuf Hakkatleri kendine hl
edinmezsen, bunlar hl olarak kazanmam olursan bu, yalnzca, szden ibret kalr;
sz kalplarndan ibret kalr.

NECMETTN AHNLER

-Peki yine bir isim koymak gerekirse yni bu ilmin pratie dnk grevini
yklenen kurum olarak Tarkat karmza kyor deil mi?

A.Y.zemre:

-Efendim, tabi! Ama bu bir eitim meselesi. Hem de ok zel bir eitim
meselesi. Nasl m bir eitim meselesi? Bir kere bu, nefse kar alan bir cihd
reten ve yaatan bir eitim meselesi.

N.ahinler:

-nce unu soraym hocam. Bu bizim toplumumuzda ok soruluyor. Belki
biraz avm bir soru olacak.Yni insnlar hep byle bireyler ararlar; buna bazen
dvet edildikleri de olur.Tm insnlar bu sizin sylemi olduunuz lm-i Ledn
vey bunun pratiini veren kurum olarak tarkatlardan nasiplenmek zorunda
mdrlar? Bir insn iin bunun gereklilii/mecbriyeti var mdr?
Mnev Sohbetler
27

A.Y.zemre:
-Hayr, hayr...Bir kere bu yanl anlalmay dzeltelim. Herkes lm-i
Ledn shibi olamaz. lm-i Ledn shibi olmaya da mecbur deildir. Cenb- Hakk
ok byk bir merhametle insnlarn Kendi rzsn kazanmas iin lzm gelen
asgar artlar tesbit etmi ve Cenb- Peygamber ile bunu bildirmitir. Nedir bu?
Bu: erat'tr. erat'ta btn insnlar birleir. Ve bu Cenb- Hakk'n rzsn
kazanmak iin en asgar arttr. Bir kimse erat'in hkmlerini yapacak olursa
muhakkak ki Cenb- Hakk'n kendisine vaad ettii rzsn kazanr. Bu da kendisi
iin yeterlidir!

imdi eer bir insnda, ok zel olarak bir yetenek var da erat'la iktif
etmez, eratn arkasndaki ilh Hakkatlar anlamak ister, Allh 'a kar herkeste
zuhur etmeyen byk bir ak duyar ve bu ak bir yaknlk, Allh 'a bir kurbiyyet
olarak kabl eder ve bu kurbiyyeti arar ise, ite o zaman lm-i Ledn hususunda
kendisini eitecek bir Mrid-i Kmil'e, bir kmil yol gstericiye, reit klcya,
olgunlatrc bir kimseye mracat etmesinde isbet vardr. nsn kendi kendine
olgunlamaz. Biz ilk mektebi bitirmek iin bile ka tne hocann rahle-i tedrsinden
gemiizdir. Kez ortaokulda da, lisede de, niversitede de ka hocann rahle-i
tedrsinden gemiizdir. lim kendi kendine iktisb edilmez. lim muhakkak bir
hoca tarafndan retilir. te ldnn ilimler de sizden daha nce bu yolu gemi,
bu yolun dikenlerini, tuzaklarn bilen ve sizi de bu tuzaklardan, dikenlerden
koruyacak olan bir kmil mridin nezretinde renilir. Ama tekrar ediyorum,
herkes iin byle bir zorunluluk yoktur.

Ve nitekim, baknz! Gerekten de kmil olan mritler asla dvet etmezler.
Dvet peygamberlie mahsus bir eydir. Velyette dvet yoktur ve velyette dvet
olmad gibi genel bir tebli de yoktur. Peygamberlikte tebli ummdir.Velyette
tebli hususdir. Herkesi kendi yapsna/yeteneine gre yetitirmek zere tebli
vardr. Ve bunun iindir ki, peygamberlik aikrdr/zhirdir. Velyet batndir,
srldr, gizlidir. imdi bir mrid-i kmil'e intisb etmek iin muhakkak srette bir
talep lzmdr. nsn iinde bir itiyk duyacak ve Allh ltfetmise bir mrid-i
kmili bulacak. Maalesef bu yolun pek ok ekiys da vardr, onu da syleyeyim.

imdi bir mrid-i kmil'e intisb etmek iin demek ki bir talep lzm. Bu
taleple bir mrid-i kmile gelindii zaman mrid-i kmil, kemlinin verdii
olgunlukla temkin ve temyiz shibi bir zt olduundan sizi hemen kabl etmez. Sizi
ancak bir muhib olarak kabl edebilir, snamak iin. lk nce gidersiniz gelirsiniz;
bakalm Mrid-i Kmil'inki ile sizin gnlnz arasnda lehim tutacak m? Lehim
tutuyor: mn leminiz ald; o zaman sizi yava yava bu eitimle yklemeye
balar. Bu eitimle yklemeye balar ama daha kabl etmi deildir. nk bilir ki
sizin nefsiniz size pekok oyunlar oynayacaktr. Bu oyunlarn nne kendisi
geebilir de, geemeyebilir de! Nefsin iyice azgnlaabildii yle hususlar vardr ki
insn mracat ettii, tlibi olduu mrid-i kmili bile reddeder; hatt onu sular
bile. te btn bunlar dolaysyla erat'n kendisine ykledii mkellefiyetlerden
Mnev Sohbetler
28
daha fazla mkellefiyetler dolaysyla tlibin hir mrnn rezil rsvay olmamas
iin mrid sabrl davranr. Ancak belirli bir dersten sonra tlibin talebin msbet
cevap verir ve kendisini de ihvn olarak kabl eder. O zamana kadar muhayyer
brakr; o zamana kadar ayrlrsa gnl rzs ile ayrlr kendisine de hakkn hell
eder.Tabi bu tutum, yalnzca mrid-i kmillere has bir tutumdur.

Ama imdilerde kendisini eyh diye iln eden ylelerini gryoruz ki, adam
diler yni dvetiler kartyor. Kendisinin kermet shibi, mcizt shibi olduunu
iln ediyor. Bir sr ihvn topluyor ve ihvn da ou kere bir crete balyor.
Bunlar keml shibi insnlarn yapaca iler deiller. Sonra da: "Eer beni
brakacak olursan ite senin bana unlar bunlar gelsin!" diye bir de beddua ediyor,
lnet okuyor. Bir mrid-i kmil Cenb- Hakk'n Rahmn ve Rahiym isimlerinin de
tecellgh olduundan asla lnet okumaz. nk bir Mrid-i Kmil peygamber'in
ahlk ile ahlklanmay kendisine fazilet addetmi bir kimsedir. Cenb-
Peygamber nasl hareket etmise kendisi de o trl hareket etmek ve kendi ihvnna
da tliblerine de Cenb- Peygamber'in o gzelim ahlkn telkn etmekle mkellef
olduuna inanan bir kimsedir. Onun iindir ki, bu ite, yni tarkat iinde dvet
olmaz. Muhakkak taleb olur. imdi biz buna tarkat diyoruz ama tarkat esas
itibaryla lm-i Ledn tedrsatnn eitiminin seklerlemi hlidir. Tarih boyunca
kurumsallam hlidir.

N.ahinler:

-Efendim o tartmaya gelmek istiyorum zten. nce kurumdan balayalm
sonra onu kmil bir insn olayna indirgeriz. Ben sizin bir almanzda okumutum
yle diyorsunuz: "Tarkatlarn znde ve hedefinde yalnzca, kiinin nefsinin
arnmas ve mnev olgunlua erimesi yni hl kazanmak, hl ehli olmak varken
zamanla bu uhrev megliyetin sapmalara urayarak seklerletii yni
dnyevletii grlmektedir"

Sizin bu tesbitinizin rneklerini Trkiye'de de grmek mmkn. sterseniz
bu sapmalardan konualm biraz. nk dnyevlemi bir tarkat siyas bir takm
hedefleri olan insnlarn da itahlarn kabartyor.

A.Y.zemre:

-Maalesef yle. lm-i Ledn insnn dikkatini ve yeteneini sdece ve
sdece Ce- nb- Hakk'a yneltir. nk nedir lm-i Ledn? lm-i Ledn, Allh 'n
esrarn yava yava sizde teesss eden Akl Med vstasyla ihta etmektir. hta
edebildiiniz kadar ihta etmek ve bunu hl edinmektir. lm-i Ledn tlibinin esas
hedefi Cenb- Hakk'tr. Cenb- Hakk'tan baka bir ey deildir. Onun bu
dnyadaki ura siyset olamaz. Binenaleyh tarkat eyhlerinin, insn-
kmillerin / mrid-i kmillerin ura siyset olamaz. Ama nefis maalesef insna
ok byk oyunlar oynar ve nefsin oynad oyunlardan biri de hubb-i riysettir
yni "ba olma sevdas". O kadar ki, nefsin en son kan kt huyu da ite bu ba
olma sevdsdr.
Mnev Sohbetler
29

Yni bir insn pr-i fn olur, secdeden aln kalkmaz, dua eder: "Y Rabb!
Sana ne kadar hamdetsem, kretsem azdr! Ben ki Sana s iken Sen beni tuttun,
ltf-u kereminle bu hle getirip pr-I fn kldn da hamdolsun alnm secdeden
kalkmyor" dese bunda dahi: "Ben nice insnlar getim. Bak! Alnm artk secdeden
kalkmyor" kabilinden bir gizli kibir, bir hubb-i riyset vardr. Bu dahi insnn
ayann kaymasna vesile tekil eder. Esasnda lm-i Ledn tedrsat insn temyiz
shibi olmaya ve hatlarn, nefsin oyunlarn bu kadar iyi ve keskin bir bilinle
idrk etmeye zorlayacak ok zor bireydir. Onun iin herkesin yapabilecei bir ey
deildir. Bundan dolaydr ki, mrid-i kmiller tlibleri yeteneklerine ok iyi ba-
karak seerler ve bunlar yeteneklerine gre yetitirirler.

Bu yetenee shib olmayanlarn zerine fazladan mkellefiyetler yklemek
sretiyle bunlarn dnyalarn da hiretlerini de rezil etmezler. Ve zellikle de
bunlar hibir dnyev tarafa da yneltmezler. Ne siysete, ne de baka bir eye
Ama bugn gryoruz ki, maalesef tarkat eyhi olduunu syleyen pekok
kimseler mrid-i kmillikten uzak bir tutumla siysete soyunmaktalar. Siysetin
iindeler. Siyasetilerle dp kalkyorlar. Bu doru deil! te bu, tarkatlerin
seklerlemesi ve dejenerasyonuna/soysuzlamasna sebebiyet vermitir. Onlar
bigayrihakkn "ete" havasna sokmutur. Bunda meyih-i rsm dediimiz, ehl-i
hl ve kmil olmayan takliti meyihin vebli fevkalde byktr.

N.ahinler:

-Bir baka soru yine bu erevede. Olay geliyor olgun bir insnda/mridde
dmleniyor. Fakat yle bir ifde de var: "Yeteneksiz yol gsterici, nefis ve eytn
ikilisine eklenen nc bir engeldir". Tabi, bunun bir kriterinin olmas lzm.
Byle bir talebde olan insnlar mridin sahtesi ile gereini nasl birbirlerinden
ayrtedecekler? Bu konudaki kriterler nedir?

A.Y.zemre:

-ok isabetli bir noktaya temas ettin Necmettinciim, Allh rz olsun!
Hakkaten byle bir sohbette deinilmesi lzm gelen bir nokta. imdi tabi, iinde
lm-i Ledn hakknda bir istek olan bunu renmeyi arzu eden ve bunun iin de bir
kmil mrid arayan bir kimsenin nasibi varsa, kmil mridi bulur. Bu bir nasib
meselesi Ve maalesef kmil mridlerin says da mevcd eyhlerin says kadar
deildir! Tabi mevcd eyhler de belli bir grev icra ediyorlar. Onlar da hibir
zaman kmsememek lzm. Fakat bunlarn iinden benim tenkidim, esas
itibaryla: tarkat ekiyalarna, yol kesenlere..

imdi bir kimsenin yol kesici bir kimse olduu nasl anlalr? Bz
kimseler bir eyhin yannda tarkatn birka dersini grp de ayrldktan sonra elde
ettikleri bu fevkalde ufak, miniminnck bilgiyle kendilerini olmu hisseder, kendi
eyhliklerini iln ederler. Kendi ellerine henz daha iczetlerini almadan kendi
kendilerine iczet verirler. Ve balarna bir sr mrd toplarlar.Tabi, olgunluk
Mnev Sohbetler
30
olmad iin yaptklar i, kendi cezbelerini bu mrdlerinin zerine yklemekten
ibret olur. Eer bir eyh kendi cezbesini mrdin zerine yklyorsa, o eyh kmil
deildir. Demek ki, bir mridin kmil olmasnn kstaslarndan biri o eyhin yanna
girdiin zaman ferahlaman, ktn zaman ferahlamandr. karken cezbe ile
yklenmi olarak kman ve ne yapacan bilememen o ztn kmil bir zt
olmadnn birinci delilidir. Bu: bir!

kincisi: Eer eyh diye kaplandn adam seni haraca balyorsa,
"Evldm maann, bundan byle, yzde u kadarn tekkeye getireceksin" diyorsa
bu da onun kmil bir eyh olmadn gsterir.

ok yanl bir ey vardr halk arasnda. Halk zanneder ki illki efendiler
hazertna yni meyihe hizmet etmek lzmdr, her eye ramen. Evet hizmet
etmek lzm ama "esasnda hizmetle mkellef olan o mrid-i kmildir". Mrid-i
kmil kendi ihvnna hizmet etmekle mkelleftir. Nasl bir hizmettir bu? Bu
ylesine ulv, ylesine muazzam, ylesine mcessem bir hizmettir ki, bu tavsif
etmek mmkn deildir. Nasl bir hizmettir bu? Bir am yarmasn alacak, bundan
harikulde cillanm bir mobilya yapacak. Bu bir hizmettir. Nefsi tamamen
kendisini istila etmi ve kalbi bir teneke paras gibi pasl bir insn o mubrek
ilmiyle, bir altndan kalbe evirecek ve bylelikle nefsinin rha inklb ederek
mircn yapmaya hazrlayacak bir hizmettir. Binenaleyh bir kmil eyhin hizmeti
son derece ulvdir. Ve esasnda kmil mridler evltlarna hizmet ederler,
evltlar kmil mridlere hizmet etmez. Ancak ve ancak istisna anlarda srf
onlarn yetimesi iin kendilerinden bz hizmet istenebilir. O da onlar skmayacak,
nefislerini msbet ve menfi ynden kabartmayacak ve bundan dolay da "ben
hizmet ehliyim, benim iim tamamdr" dedirtmeyecek ekilde temkin ve teenni ile
istenecek hizmetler olur. Kalkp da bir tanesinden: "Evldm ne kadar maln
mlkn varsa sat ve onu buraya ver" demek bu insna kaldramayaca kadar bir
yk yklemektir. kinci kstas da budur.

nc kstas,eer bir eyh bir kimseyi "srarla" dvet ediyorsa: "Gel seni
yetitireyim" diyorsa, bu da onun kmil olmadnn bir lsdr. Sdece bir haber
gnderir "Eh gelsin de kendisiyle bir grelim" derse, o baka..O grme
esnsnda sen ona tlib olursan o baka. Ama illki gelsin onu yetitirelim derse bu
da kmil olmadnn lsdr.

Bir baka kstas, eer bir eyh kendisinden keramt ve mucizt zuhur
ettiini iddia ediyorsa bu eyhin de yanna uramamak lzm. nk, bu meselede
lm-i Ledn'de keramt tpk kadnlarn hayz grmesi gibi kanlacak bir eydir.
Ve kendisinden istese de, istemese de keramet zuhur eden bir kimse kalkar boy
abdesti alr. Yni tarktn erat byledir. Ve kmil bir mrid hibir zaman
kendisinden kendi irdesinin dnda dahi keramt, mucizt beklemez ve istemez. O
sdece ilim retir, o sdece himmet eder. Kmil bir mrid asla ehl-i dv deildir.
Binenaleyh u anda hatrma gelen esas kstaslar bundan ibaret. Eer bunlara
uymuyorsa, tlib o eyhin yanndan uzaklamaldr. Kendisine daha kmil, kendisine
Mnev Sohbetler
31
daha merhametle muamele edecek bir baka kimseyi aramaldr. Tabi, iinde lm-i
Ledn hususunda bir eitime tbi tutulmas iin bir arzu ve itiyak var ise..

N.ahinler:

-Yni kiinin kendi iinden gelecek deil mi?

A.Y.zemre:

-Evet, kendi iinden gelecek.

N.ahinler:

-Efendim imdi ok farkl eyler oluyor, fotokopi yapmlar her nne
gelene bir kat veriyorlar.

A.Y.zemre:
-Ne gibi?

N.ahinler:

-Ders katlar ortalkta dolayor.

A.Y.zemre:

-Olmaz efendim, olmaz! Bir kere her tarkte dersler gizlidir. Mridle tlib
arasndadr.Ve mridle tlib arasnda geen szlerin hibiri darya aksetmez.
Bu, tarkatn edebidir.

N.ahinler:
-Hocam zr dilerim. zleyicilerimiz iin de bir aklama olmas iin sizden
ric ediyorum. imdi byle bir gizemli hava veriyorlar. Belki bunun da kendine gre
bir srr alan var. Ama insnmz bilsin istiyorum, bu tarkatn ilk adm nedir? Vey
yle syleyeyim tarkata ilk admn atan bir kiiyi ne ile megl ederler? Genel
erevede soruyorum.

A.Y.zemre:

-Tarkatlar, genellikle esm zikrine dayanr.Yni ilk bata Allh 'n bz
esmlarn zikretmesi tlibe vazife olarak verilir.Yni yetenekli olanlar, artk
kendileri test edilmi de bu esm zikrini yapabilmek yetenei kendisinde tesbit
edilen kimselere mrid-i kmiller bir esm zikri verirler. Mesel, kelime-i tevhd'i
u kadar ek derler. Bunun tesinde de kendisinin ahvlinde ve ry leminde
(mn lemi diyoruz buna!) vuku bulan tebeddlt/deiiklikleri de izlerler. Onun
iin mesel tarkatlarn pek ounda ryya ehemmiyet verilir. Neden? nk insn
Mnev Sohbetler
32
uyuduu zaman nefsi, lem-i misl'e gider ve lem-i mislde bir takm hdiseleri
mhade eder. Yalnz insnn nefsi yle bir filitredir ki lem-i mislde mhade
ettii bu hdiseleri kendi filitresinden geirdii zaman, deforme de eder. Renklerini
deitirir, mhiyetlerini deitirir..Bununla beraber lem-i misli tanyan bir kimse
bu rylardaki btn deformasyonlar hemen tesbit eder; bir mrid-i kmil bunlarn
esas mnsn, ryy yorumlamak, sretiyle mrdine bildirir.

Ve bu lem-i misl mride de, mrde de iyi bir kstas olur. nk,
nefsindeki tebeddlt/deiiklii bu trl tesbit etmek frsat mride verilmi olur.
Mrid de buna gre dersi deitirmesi lzm m, esmnn zikrinin arttrlmas m
azaltlmas m lzm buna gre bir kuyumcu hassasiyeti ile bu zikir saysn yarlar
ve bundan dolay da mrd ok rahat bir ekilde derslerini ikml etmeye
balar.Turk-i Aliyye dediimiz byk tarkatlarda nefis tezkiyesine gre eitim
verilir.

Bu "nefis tezkiyesi" nedir? Nefsin yedi mertebesi vardr. Buna: yedi
grn ya da yedi sru, yedi perdesi ya da yedi duvar vardr da denir. Bunlar: 1)
Nefs-i Emmre (ktl emreden nefis), 2) Nefs-i Levvame (kendini knayan nefis),
3) Nefs-i Mlhimme (eytn ve rhman ilhma mazhar olabilen nefis), 4) Nefs-i
Mutmainne...

N.ahinler:

-Efendim ben Nefs-i Mlhime'nin hep rhman ynnn olduunu
dnrdm.

A.Y.zemre:

- Mlhimme ok tehlikeli bir makamdr ve insn ancak efendisine yni
intisb ettii mid-i kmile rbtas ok kuvvetli ise bunun tehlikelerini atlatabilir.

Drdncs Nefs-i Mutmainne dedikti (itminan bulan nefis/huzra
kavumu nefis) beincisi Nefs-i Rziye (Allh 'tan rzi olmu nefis), altncs Nefs-i
Merziye (Cenb- Hakkn kendisinden rz olmu olduu nefis, yedincisi ve sonuncu
nefis mertebesi de Nefs-i Sfiye ya da Nefs-i Kmile dediimizdir.

imdi mlm-i lniz Cenb- Peygamber'in nefse kar cihdn cihd-
ekber olduunu, en byk cihd olduunu syleyen pek ok hads-i erifi var. te
bu yolda da, lm-i Ledn tedrsinde de nce nefse kar cihd alr ve nefse kar
cihd yedinci mertebeden sonra, etvr- seb dediimiz yedi tavrdan sonra nefsin
yedi tavrn yaayarak, hazmederek, her bir tavrn hilelerini, hurdasn renmek
sretiyle nefse kar cihd biter. Artk eytn insna iinden taarruz etmez, hep
dardan taarruz eder. Bz tarkatlarda, bu safhadan sonra, zikir gene devam eder
ama bu sefer de cehlete kar kar bir cihd alr.

Mnev Sohbetler
33
Cehlete kar cihdda meratib-i tevhd dediimiz: tevhd-i ef'al, tevhd-i
sfat, tevhd-i zt, cem, hazret'l cem, cem'l cem mertebelerini zevken idrk etmek
mrid-i kmil tarafndan misllerle insnda bu mertebelerin idrkini salamak, bir
vizyon amak sretiyle olur. Ve bu mertebeler de bitirildikten sonra insn gerekten
de belirli bir keml derecesine eriir. Ama bu da yetmez. Bunlar hepsi iktisb
edilecek, kazanlabilecek (kesb) derecelerdir. Ama bir de Cenb- Hakk tarafndan
verilen yni vehb dereceler vardr. Bunlardan biri de Mirc olay'dr.

N.ahinler:

-Efendim ona geleceim. Ona gelmeden nce baka bir soru yneltmek
istiyorum size. nce nefisle mcdele dediniz sonra da cehle kar bir mcdele.
imdi bz gzlemlerimi syleyeceim size.. Kendini tasavvuf ehli diye gsteren,
yni ben zikir yapyorum diyen, (biraz daha ak sylersem en azndan birinci derste
olan kii sanki cehle kar cihd safhasna gemi gibi) "L file illllah"n srr ve
ilmi kendisine verilmi gibi davranyor. imdi yle durumlarla karlayorsunuz ki,
bu kimse gzel eyler sylyor ama btn fiilleri Nefs-i Emmresinden
kaynaklanyor. Ondan sonra da edep d bir halle kalkyor bu fiillerini Allh 'a
teslim vey fatura ediyor.Yni sizin bu konudaki tavrnz ben bir orijinalite olarak
deerlendiriyorum.

A.Y.zemre:

-yle bir ey var Necmettinciim; bu bir orijinalite deil, fakrin, tabi
h smme h, byle bir mceddid olacak bir durumum yok. Biz de sdece
kendilerinden feyz aldmz mrid-i kmillerden telkki ettiimiz ve idrkimiz
iinde bulunan eyleri sylyoruz.

Ne yazktr ki tarkatlarn seklerlemesi sonunda tarkatlarn iine bir
takm yabanc geler de karmtr. nk, irfn dediimiz nesne sdece slmiyet'e
mahsus deil! Hristiyanln da yannda kendisine mahsus bir irfn var,
Brahmanizm'in de kendisine mahsus bir irfn mektebi var, Ortodoksluun da var, ve
il hiri... Bunlardan da bir takm alntlar olmutur. Ve eer yanlmyorsam,
XVII.asrdan itibaren ran kaynakl bz rivyetler Anadolu tarkatlarnn bir
blmne tesir etmitir. Bz meyih bu yeni rivyetleri eski ve kkl bilgi ve
grgleriyle telif edememiler; telif edemeyince de bu iki kategori arasnda bir
tekabliyet kurmulardr. te, Nefs-i Emmre'ye Tevhd-i Ef'al'in tekabl ettirilmesi
de byle olmutur. Bu vehimdir, yanltr!

imdi mesel cehle kar cihdda Tevhd-i Ef'al, Tevhd-i Sfat, Tevhd-i
Zt mertebeleri nefse kar mchede bittikten sonra zevk edilecek, ikml edilecek
eylerdir. Daha nefs-i emmresini tanmayan, nefs-i emmresini bilmeyen, nefs-i
emmre mertebesine ulamam bir kimse ben tevhd-i ef'ali biliyorum diyemez.
Eer bu ekilde nefs-i emmresini tanrken kendisine tevhd-i ef'al telkni yaplmsa
bu sdece onun vehmini arttrr, sapkla uratr ve ayn zamanda da yolunu keser,
onu yalnzca zndk klar. Bir insn bir eyi tam mns ile bilmiyorsa o zaman
Mnev Sohbetler
34
vehim kendisini sarar, istil eder. Bunu maalesef ben de, senin de buyurduun gibi,
bz meyihte grdm. Hatt ve hatt kitaplarda dahi bakyorsun ilk yedi mertebe
diyor; buna tekabl eden gk mertebeleri diyor, renkler diyor, altnda da kalp
mertebeleri ve tevhd mertebeleri diyor. Hayr, byle bir ey olmaz. Tevhd
mertebeleri nefse kar cihd bitmeden el atlacak ey deildir.

nc Devre Melmileri ise sulka dorudan doruya tevhd
mertebelerinden balarlar; bu usle gre terakki daha byk bir cehd
gerektirmektedir.

N.ahinler:

-Melmiler deyince ben Kueyr Rislesi'nde okudum. Terk Melmsi var,
Kast Melmsi var, bir de stikamet Melmsi var. Niyetim bu konuya girmek deil.
Yalnz benim deinmek istediim olay u. Kii nefsi emmrenin bir takm vasflarn
gsteriyor, stelik de bu hatlarn dzeltecek, bunlar kendi nefsine mal edecek
yerde "Ben Melmet hrkasn giydim, bu tavrlar melmetlikten kaynaklanyor"
diye bir vehim ortaya kyor. Bu da bir problem deil mi?

A.Y.zemre:

- imdi zten bak ok iyi bir yere geldin, benim sylemeyi unuttuum ok
can alc bir noktadayz. O da u: Cenb- Hakk'la bizi ayran perde vehim
perdesidir, vehimdir. Esas itibariyle lm-i Ledn insndaki vehmi izale etmeye
ynelik bir tedrsattr. Bu vehim tam mns ile izle edildii takdirde insn vahdet
ilmine nzr olur. O zaman ne sen sensin, ne ben benim. Senin senliinin ve benim
benliimin birer vehimden ibret olduu ite bu mertebede anlalr. Bugn bunu
Akl- Me ile kavramann imkn yok. Ama tarkat terbiyesinin esas gyesi
insnlar vehimden zde klmak olmaldr. Ve byle olmutur essnda. Ama son
zamanlardaki uygulamalar bunun maalesef iyi anlalamam olduunu gsteriyor.
Mrid-i kmillerin esas gyesi insn Hakk'a ulatrmak iin insnn vehmini
kesin bir biimde ve tmyle izle etmektir.

N.ahinler:

-Efendim iki kavram kullandnz. Bunlarn ikisi de tasavvuf kavramlar.
Biri, "rbtas gl olacak" dediniz. Demek ki bir rbta gerei var. Bir de "cezbe"
dediniz. imdi ben nce rbta konusunu sonra da cezbe hlini sizin dilinizden
dinlemek/renmek istiyorum.

A.Y.zemre:

-Rbta, bir mrdin yni irdesini bir mrid-i kmile takdim etmi olan
bir kimsenin, kendi mrid-i kmili ile arasndaki sk, mnev ve bir bakma da
telepatik ilikidir. Bu iliki mnev bir ilikidir. Bunu kuvvetlendirmenin yolu,
Mnev Sohbetler
35
yordam, metodolojisi vardr. Burada aklanmas gerekmez. nk herkes bunu
yapamaz. Bu ancak ehline mahsus bir itir. Ancak mrid-i kmille mrd arasndaki
bir alveritir. imdi bu rbta mertebesine ulaan mrdlerde ne olur? u olur: yle
bir rbta kuvveti doar ki, kendi mridi ile arasnda ka kilometre olursa olsun
"Aman efendim" dedii zaman, mridi ona cevap verir. Mridi ona "Ey benim
gzel evldm, halin ahvlin nasldr?" dedii zaman sanki kendi yannda imi gibi
onu duyar ve cevap verir. Ve her iki taraftan da bu alglanr. Bu kadar kuvvetli bir
rbta olunca, tabi Necmettinciim, mrd mridi tarafndan ok korunur. Her
trl kazdan, beldan, skntdan korunur. nk her an mridi ile deta bir nevi
telepatik yoldan konuabilmek imknna shib olur. Bunun kazanlmas ok
mhimdir. Rbta budur. Ve rbta da Cenb- Peygamber'den bir silsile-i zeheble
mride kadar gelmi olan himmetin, mrde akmasn salayan bir badr. Bu
byledir.

Ayrca mrd zikir esnsnda da mridinin mubrek vechini gzlerini
yumarak iki ka arasnda tecessm ettirir. Buna da "mridi rbtaya almak" denir.
Bundan umulan fayday aklamadan nce bir hadsde Hz.Peygamberin: "eytn
benim sretime temessl edemez" dediini hatrlataym. Demek ki bir kimse ister
ryda ister yakazada Hz. Peygamber ile karlasa bu eytnn bir oyunu olamaz.
Mrd, vris-i nebi mesbesindeki mrid-i kmilinin vechini rbtaya almakla
zikrinin nne eytnn aamayaca bir engel koymu olur. Bu sretle de zikir
esnsnda mrdin zihni, eytnn etkisi altna alamayaca, korunmu bir blge
olacandan mrd zikrinin fyztn da emniyet altna alm olur.

imdi cezbeye gelelim. Biraz nce syledik ki, ilhm rahmn ve eytn
olabildii gibi, cezbe de rahmn ve eytn olabilir. imdi bir kere cezbenin
hazmedilmesi lzmdr. Mrid-i kmiller hem kendi cezbelerini hazmetmilerdir,
hem kendi cezbelerini mrdlerinin zerine yklemezler, hem de mrdlerin
cezbelerini kendilerinin hazmetmesi iin byk himmette bulunurlar.

imdi bzen gryoruz. Halka zikri yapyorlar. Halka zikri yaparken,
kendilerinden geiyorlar, ne yaptklar belli deil, stlerini balarn yrtyorlar,
haykryorlar, kayklyorlar. Bu rahmn bir cezbe deil. Bu, tarkt adbnda
bulunmayan bir aykrlk, bir ifrat derecesi. Tabi bunda o zikri idare edene byk
sorumluluk dyor. Bir mrid-i kmil zikri idre ettii zaman, zikir halkasn hi
grmemi, halkaya ilk defa giren bir kimse dahi olsa onu hibir zaman cezbeye
getirmez. O trl idre eder. Mrid-i kmilin bir kstas da budur. Hibir zaman
evldnn byle bir duruma dmesine msaade etmez. Bu trl cezbeler eytn ya
da nefsn dediimiz cezbelerdir. nsnn nefsini ayaa kaldran, nefsinin
dayanamad ve bu trl davranmak sretiyle kendisinin byk mertebelere
ulat, kendisine hiret kaplarnn aldn kendisini seyredenlere telkn edecek
bir mizansendir. eytn bir cezbedir.

Rahmn cezbe umum adba ve erat'e aykr olmaz. Hi bir zaman
olmaz. Bak mesela Mirc Cenb- Hakk tarafndan vehb bir hususdur. Mircn
Mnev Sohbetler
36
yapan bir kimseye Cenb- Hakk tarafndan evliylk rtbesi verilir. Evliy olmann
yegne art Mircn yapmaktr.

N.ahinler:
- Efendim biz Mi'rcn sdece Hz. Peygamber'e zg bir olay olduunu
dnrdk.

A.Y.zemre:

-Cenb- Peygamber hangi olaylara itirak ettiyse, o Cenb- Peygamber'in
Snnet'idir. Btn mmetine de bu kaplar aktr.Yanlz Mirc iin Allh , kendi
sevgilisini kendi seer. Yni kendi harmine, kendi huzruna aracan kendi
seer. nsn ilk defa kendi isteiyle Mirc etmez. lk ar Cenb- Hakk'tan gelir.
Onun iin diyoruz ki Mirc vehbdir; Allh tarafndan verilir. Kesb deildir. Bak
mesel, biraz evvel syledik insnn nefse kar mchedesinde kemle ulamas,
cehle kar mcdelesinde belirli bir kemle ulamas, bunlar hep kesbdir; kazanlr
yni. Cehd- gayretle mrid-i kmilin idresi altnda kazanlan mertebelerdir. Ama
Mirc insnn kendi cehd- gayretiyle kazanlan mertebe deildir. Ancak Mi'rcn
yapabilmek iin "sfiyet" mertebesine ykselmesi kazanlan mertebedir. Ama Mi'rc
Allh tarafndan verilen vehb bir mertebedir.

imdi Mircn yaptktan sonra da insn tekrar bu dnyann uuruna avdet
ettii zaman onda min tarafillah yni Allh tarafndan byk bir cezbe hsl olur.
te evliy dahi olsa o zaman kendi mridine gene muhtadr. Hatt kendi mridi
evliy olmasa dahi, gene ona muhtadr. nk, o Mirctan sonra kendisinde
zuhur eden cezbeyi de kendisine olgunlukla hazmettirecek olan gene kendi
mrididir. Eer hazmetmezse ne olur? Allh muhafaza etsin. erat'e aykr ahvl
zuhur eder. Tpk Hz.Hallc- Mansr'da zuhur ettii gibi..Kalkt erat'a aykr bir
sr ey syledi. Bunun zerine de ehid edildi. Maktul oldu. te bu nksalardan
insn gene mrid-i kmili korur.

N.ahinler:

-Efendim sohbetin sonuna yaklatk. Biraz da zel sorular soraym. Gnlk
hayatnzdaki hobiler ve fobiler zerine biraz konualm.

A.Y.zemre:

-Gnlk hayatmdaki tek fobim: "Cenb- Hakk'n emirlerine ve Cenb-
Peygamber'in rzsna aykr bir iin benden zuhur etmesi fobisi" dir. Tek fobim
budur. Bundan baka fobim yok. Ne ykseklik fobim var, ne karanlk fobim var, ne
undan bundan korku fobim var. Sdece ve sdece benden zuhur eden ilerin Cenb-
Hakk'n emirlerine ve irdesine ve Cenb- Peygamber'in de rzsna uygun
olmamas fobisi var. Bu fobi ile doluyum.

Mnev Sohbetler
37
Hobilerime gelince. Tabi bir takm msum hobilerim vardr. ok youn ve
ok stresli bir hayatm var. Daha evvelden ahs sohbetlerimizde de sylemitim.
1953 senesindenberi gece uykularm , zam drt saattir. Byle 15-20 gn gider.
Ondan sonra bir 5-6 saat uyumak lzmunu hissederim. Eskiden 3- 4 hafta bunu
srdrebiliyordum, imdi yle deil. Peki ne yaparm? Geceleri alrm, tefekkr
ederim, yazarm. Btn bunlardan dolay tabi byk bir stres meydana geliyor.
imdi bu stresi hazmetmek lzm. Stres ya dorudan doruya Cenb- Hakk'n
ltfettii mnev gle hazmedilir yahut da bunun iin bz dnyev megaleler
uydurulur. Bu dnyev megaleler arasnda msk vardr. Mskden holanrm.
Mskden sdece holanmam biraz da anlarm. Hem klasik trk msksinden hem
bat msksinden hem holanrm, hem anlarm.

Bunun hricinde de uzun seneler iyi bir fotorafydm. ok fotoraf
ektim. Fakat son zamanlarda gerek enflasyonun artmas, gerek emekli profesr
maalarnn bz hobileri tatmin etmekten uzak kalan bir duruma iteklenmi olmas
ve gerekse baka megalelerin ortaya kmas dolaysyla artk fotoraf benim iin
fazla bir lks hline geldi. Onu o kadar sklkla yapamyorum. Bundan 8-9 sene
evvel ayda 10-12 rulo resim eken bendeniz, imdi senede 2-3 rulo zor ekiyorum.
Yni senede 100-120 rulo resim ekerken, 2-3 ruloyu zor ekiyorum.

N.ahinler:

-iire kar ilginiz var m hocam?

A.Y.zemre:

-Gzel iir olursa okurum ama iirden anlamam, bilmem. Daha ok
tasavvuf dvanlar okumaktan holanrm. nk insn- kmillerin yazdklar
dvanlarda enteresan ip ular vardr. Onlar yaadklar hdiseleri yazarlar da eer
bundan bir para olsun anlyorsanz bunlarn ne yaadklarn anlarsnz; eer siz de
o mnev halleri yaamsanz bundan byk bir zevk alrsnz. Yoksa avmdan bir
kimse okuduu zaman bunu anlayamaz. Kolay deildir bu.

N.ahinler:

-Efendim ben sizden hem bize hem de izleyicilerimize bir t olma
noktasnda son sz istiyorum.

A.Y.zemre:

-Geenlerde Moral FM'de gene byle bir programda, kulaklar nlasn,
azz dostum Cemal Uak bey de program kapatrken byle bir ey istedi. O
zamanki beynm, burada da tekrarlayaym. Ben muhterem seyircilerime "Emr-i
bil mruf ve nehy-i anil mnker"e kesinlikle ittiba etmelerini yni iyi eyleri yapp,
nehyedilen eylerden kendilerini muhafaza etmelerini neririm. Bunu yaptktan
Mnev Sohbetler
38
sonra da tevekkl neririm. Ama nasl bir tevekkl neririm? Cenb- Peygamber'in
bir hads-i erifi var: "El hayru f m vak'a" diyor. Yni: "Vuku bulanda hayr
vardr." Ve gene Cenb- Peygamber'in bir hads-i erifi var: "Bir iin sonunu
sabrla beklemek ibdettir" diyor.

Binenaleyh ben muhterem seyirci ve dinleyicilerime bu t
nermek istiyorum. Bunlar benim aa yukar hayatmn son krk senesinde gerek
babamdan gerekse kendilerinden feyiz alm olduum muhterem zevttan grdm
terbiye dolaysyla kendime iar edindiim prensiplerdir. mit ederim ki bunlar
nAllh muhterem dinleyicilerimizin nezdinde de makbl olur.

N.ahinler:

- Efendim teekkr ederim. Hakknz hell edin. Baka bir sohbette
bulumak midiyle...

A.Y.zemre:

- Gzel kardeim, Allh senden rz olsun. Eer senin sohbet pekrln
olmasa bendeniz burada nasl gelir konuurdum? Bu imkn sen hazrladn;
harikulde de bir sohbet pekrl yaptn. Allh seni de iki cihanda azz etsin, ok
teekkr ederim. Bir kere daha senelerdenberi tandm ve artk ins olduum
Trabzon halkna da buradan hrmet ve muhabbetlerimi arzetmekten ve kendileri iin
hayr dua bulunmaktan dolay fevkalde mutluyum. Allh hepsini hayrlara
muhtab klsn, dualarndan da bizi eksik etmesinler nllah efendim.

N.ahinler:

- Deerli izleyicilerProf. Dr. Ahmed Yksel zemre ile yapm
olduumuz bu akamki sohbeti ister istemez burada noktalamak zorundayz.
Hepinize gnl dolusu en iten sevgiler, sayglar..Hoa kaln..Hayra kar olun...

* * *

Mnev Sohbetler
39


Tr-i Sn'da deil, Hakkat snendedir
lem-i Kbr sensin! Klem, Levh, Ar sendedir.
Artk dernuna g, kefet bu avlimi!
Buna muvaffak olan ebediyyen zindedir.
Ganiyy-i Muhtef

NSN-I KML
VE TARKATLAR




* "nsn- Kmil ve Tarkatlar" konulu bu konferans Trkiye Atom
Enerjisi Kurumu eski bakan Prof. Dr. Ahmet Yksel zemre tarafndan 28 Ocak
1996 Pazar gn akam saat 19.30'da Trabzonda "Aratrma Kltr Vakf"
salonunda verilmi ve youn istek zerine de Trabzon yerel televizyonlarndan
Kuzey TV'de iki kez yaynlanmtr.

nsn Yaratlmlarn
Neden En ereflisidir?

-Cenb- Hakk'a hamd ve krederek szlerime balamak istiyorum. nsn
insn yapan nedir acaba? Biraz evvel kymetli kardeim Necmettin Bey bir Kur'n
yetine yle bir deindi. Ben de msaade ederseniz deineceim. Cenb- Hakk
diyor ki: "Biz emneti gklere ve yere arzettik, kabl etmediler. nsna arzettik,
kabl etti. nk o, nefsine zlim ve fevkalde childir".

Bir baka yet-i kermede Cenb- Hakk: "Ben, demi balktan yarattm.
Sonra ona rhumdan frdm" diyor. imdi buradan ok kolaylkla anlamak
mmkndr ki insnda bir kutsal emnet var. Bu emnet Cenb- Hakk'n bizzt
rhundan bize frm olduu "Rh-i zam" dr. Hangimiz acaba, bizde byle bir
emnetin mevcut olduunun idrkindeyiz? Hangimiz , bizdeki bu muazzam
emnetin hapishane bekiliini yaptmzn idrki iindeyiz? Hangimiz, hapishane
bekiliini yaptmz bu mukaddes emnetin, hapishaneden dar kmasna cehd-
gayret sarfetmekteyiz?

Binenaleyh, insn insn yapan, insn eref'l mahlkat yni
yaratlmlarn en ereflisi yapan, Allh 'n bu mkevvenat leminde btn bu
kinatta baka hibir nesneye, hibir yarata vaz etmemi olduu kendi Rhudur,
kendi Mukaddes Rhudur. nsn eref'l mahlkat yapan ite budur. nsn, bir
taraftan beden bir taraftan nefis tamakta ve Cenb- Hakk'n kendisine nefy etmi
olduu Rhu vstasyla eref'l mahlkat sfatn kazanm bulunmaktadr.

Mnev Sohbetler
40
Hayvnlarda da beden var, hayvnlarda da nefis var. Ama hayvnlarda rh
var m? Bz filozoflar rh-i hayvn diye bir ey uydurmular, nefse rh-i hayvn
diyorlar, ama bu sdece bir stlah farkndan ibrettir. Ama Allh , Kur'n' Kerim'
de insna kendi Rhundan nefyetmi olduu gibi hayvnta da, nebatta da, bu
Nsut lemindeki cansz eyaya da rhundan nefyetmi olduunu ifde ediyor mu?
Hayr. Sdece insna ... O halde bilsek de bilmesek de, idrkine ship olsak da
olmasak da biz bu dnyada, bu "esfel-i sfilin"de, bu alaklarn ala, aalarn
aas yer olan bu Dnyda Cenb- Hakk'n kutsal emnetine shib, henz belki
onun idrkine varmam ama bu emneti tayan bireyleriz.

Malm, bir hads-i kuds'de Cenb- Hakk, "Ben bir gizli hazine idim,
bilinmeyi murd ettim ve bunun iin lemi yarattm" diyor. Bir baka hadste de
Cenb- Hakk'n lemi kendisine mir'at yni ayna olmak zere yaratldndan
bahsediliyor. Yine bir baka hadste Cenb- Peygamber "Allh 'n ilk yaratt
nesnenin kendi Hakkat yni Cenb- Peygamber'in Hakkati" olduunu
sylyor. Buna ehli tark ve tasavvuf ehli ilk taayyn mertebesi de derler,
Hz.Muhammed'in Hakkati de derler, Akl- Evvel de derler. Bunu nasl
adlandrrlarsa adlandrsnlar, aslnda bu adlandrma o kadar nemli deildir! Burada
asl nemli olan, hatrmzda kalmas gereken Cenb- Hakk'n Am hlindeyken
yni bu mkevvenat yaratmadan evvel, kendisini hibir sfatla tavsif etmeden evvel
yni kendisinin tam bir bilinmezlik gayb hlinde olduu zaman, kendisinden
kendisine tecell ederek, kendisinin bilinmeklii murd edip bu lemi yaratmak iin
kendisine bir ayna ihdas etmesidir. nemli olan fikir budur.

Ve bunun iin de kendisine ayna olarak setiine Muhammed demitir.
Onun iindir ki Hz.Peygamber'i btn peygamberlerin zerinde ykseltmi,
yceltmi, l tutmutur. Ve hatt bir hads-i kuds'de biliyorsunuz: "Levlke levlk
lem halktl flk", (Sen olmasaydn, Sen olmasaydn bu lemleri yaratmazdm, bu
felekleri yaratmazdm) buyuruyor. Bir baka yette: "Ve inneke le al hulkn azm",
(Muhakkak ki sen en yce ahlk zeresin); ve kez bir baka yette ise : "Vem
ersalnke ill rahmeten lil lemin" (And olsun ki Biz Seni ancak lemlere rahmet
olarak gnderdik) buyuruyor.

Hz. Peygamber'in kendisi hakknda ifde buyurulan u hads-i kudsler ve
yetler Hz. Peygamber'in Cenb- Hakk'n indinde nasl bir keml mertebesine shib
olduunu gsteriyor.

O hlde bir insnn anasnn karnndan, o mubrek yerden doduktan sonra
ihraz etmi olduu hayvn- ntk mertebesinden ykselerek; nce beer, sonra insn
ve sonra da nsn- Kmil mertebesine ykselmesi gerekmez mi? Bu Cenb-
Hakk'n da isteine, arzusuna uygun bir tekml olmaz m? Ve kez insn, btn bu
tekml esnasnda Cenb- Hakk'n kendisini tanmak zere murd ederek bu lemi
yaratmasnn neticesi olarak, bu lemde tecell ettirdii sr, ef'ali, sfatlar ve gzel
esmlar ile btn tecelllerini o mir'atta, o aynada grmek istemez mi?

Mnev Sohbetler
41
te bu anlay, btn peygamberlere has bir anlaytr. Ama Hz.
Peygamber'de bu anlay kendisinin zel ahsiyeti dolaysyla daha da briz bir ekle
gelmitir. Cenb- Hakk, herkesin kemale erebilme potansiyeli olmasna ramen,
ezel hkm olarak herkesin kemle vsl olmasn murd etmi deildir. yle
olsayd imdi hepimiz birer insn- kmil olurduk. Burada da hi konumamza
lzum olmazd. Bizim burada konumamz, bizim birbirimize ayna olabilmemiz,
eksikliklerimizi giderebilmemiz, benim sizden istifde etmem, sizin de belki benden
istifde etmeniz iindir. Ama hepimiz keml shibi olsaydk; ne benim azm
amama, ne de sizin beni dinlemenize ihtiyacnz olurdu.

u hlde, buradan u kyor ki, "Cenb- Hakk ezel hkmnde herkesin
keml shibi olmasn murd etmemitir. Ama keml shibi olabilmek iin cehd-
gayret sarfetmesini murd etmitir".

Hz. Peygamber de, Allh 'n byk ltuf ve keremi ile, btn insnlara bir
erat getirmitir. Bu eratin getirilmesinde Allh 'n nmtenah merhameti vardr.
Neden? nk erat; "Akl- bli olmam kimseler ile, akln kaybetmi kimseler
hari, herkese rcdir ve herkesin tb olmas gereken bir minimumdur" Yni, asgar
artlar ve kurallar ortaya koyar.

Cenb- Hakk bu asgar artlar fa edenlere Cennet'ini yni hiret
lemindeki mutluluu vaadetmitir. Allh 'n vaadi haktr. Binenaleyh bir kimsenin
bunun tesinde bir vazife ile, bir aray ile muvazzaf olmasna gerek yoktur. Durum
byledir ama yle insnlar vardr ki; bunlar be vakit abdestle namazla, orula,
zektla, hacla, zikirle iktif etmemekte: "Y Rabbi bana vechini gster. Tpk
Cenb- Peygamber'de vuku bulduu gibi, ve vuku bulmas dolaysyla snnet-i
nebev hline geldii gibi, bana da Mircm ltfet. Huzruna lmeden evvel
karak Senin o gzel, kutsal, mutlu vechini grmemi ve bundan mstefit olmam,
beni de kendi vel kullarn arasna alman bu fakr ve ciz kuluna nasb et" diye dua
etmektedirler.

Bu kbil bir evk ve arzunun nne gemek mmkn deildir. Herkes iin
bu bir farz deildir ama yle insnlar vardr ki onlar ite byle bir aray iinde
bulunurlar. imdi phesiz ki byle bir aray ierisinde olan insnlarn da bu
arayna cevap olabilecek bir merci lzmdr. Ancak bu merci, btn insnlara rci
olamayacandan dolay ok husus bir merci olacaktr.

te Cenb- Peygamber de, erat getirmi ve bunu btn insnlara farz
kldktan sonra pek az sayda sekin kimse iin de zel bir eitim tarz ihdas
etmitir. Asr- Saadet'te Hulef-i Ridn ve Ashb- Suffe ve Ashb- Gzin'in bir
ksm buna nil olmutur. Niin nil olmutur? nk bunlarn yetenekleri,
fehmetleri, idrkleri Cenb- Peygamber tarafndan takdir edilmi ve bunlar ok
daha yakn bir tedrs erevesi iine alnarak bunlara eratn tesinde bir baka ilim
telkn edilmeye balanmtr. Bu ilmin Kurnda da zikredilen genel ad lm-i
Ledn dr.

Mnev Sohbetler
42
Nedir lm-i Ledn? lm-i Ledn, eratn bize bildirmedii ama insn
merknn, insnn Allh 'a kar ak, evk ve isteinin ortaya koyduu arzu
muvcehesinde Allh 'n srlarndan bir ksmn, bu mkevvent niin yarattn,
Cenb- Peygamber'i niin kendisine Habibullah olarak setiini ve bu dnyaya bizi
niin saldn ve bu dnyadan kurtulup da anavatana tekrar rcu etmemiz iin neler
yapmamz gerektiini bildiren bir ilimdir. Bu ilim, herkesin fehmetine, herkesin
idrkine, herkesin temyizine sunulabilecek bir ilim deildir. nk herkes bu ilmi
kavrayamaz.

Herkesin bir ilmi kavramada eitli dereceleri vardr. Kendi zel
hayatmza bakalm. Kimimiz ilkokul mezunu ancak olabilmiizdir; kimimiz
ortaokul mezunu olabilmiizdir; kimimiz lise, kimimiz ise niversite mezunu
olabilmiizdir. Ama ilkokul mezunu olabilmi olanlarn da niversite mezunu olmu
olanlar kadar (ok ndir dahi olsa ) ok byk bir fehmet, ok byk bir idrk, ok
byk bir temyiz shibi olmalarna hibir engel yok. u hlde zhir olsa dahi
insnlar arasnda bir ilim mertebesinin teesss etmi olduu ikrdr. imdi mhim
olan mesele Cenb- Hakk'n snnetine aykr olmakszn, acaba Resulullah' n
getirdii eratn tesinde biz Cenb- Hakk'n esrrna nasl nfz edebiliriz, ona
nasl kurbiyyet/yaknlk kesbedebiliriz, yni bir baka deyile bizim u beer
hlimizden kurtularak kemle doru nasl yol alabiliriz?

Esas problem ite budur. Eer msaade ederseniz, cannz skmazsam bu
akam sizin sabrnz son raddesine gelinceye kadar anlatmak istediim de bu!
Tabidir ki bildiim kadaryla.. Bilmediim kadarndan Cenb- Hakk'a snrm.
Ve bundan sonra da suallerinizi muhakkak beklerim. nk bir konferansn, bir
sohbetin, bir muhabbetin verimli olabilmesinin balca art bir girizgh olan
konferans ve sohbetten sonra hzirnun soraca suallerdir ki, esas bu sualler
meselenin knhne, anlalabildii kadar anlalabilmesine yardmc olurlar.

te Cenb- Peygamber'in ok mahdut saydaki Ashb- Gzn'e telkn
ettii bu ilim Bakara Sresi'nin 255.yetindeki:- Bismillhirrahmnirrahm- "Vel
yuhitne bi ey'in min ilmihi ill bim" ifdesine uygun olarak zamanla Allh 'n
iznine bal bir ekilde ve yava yava genilemitir. Bu yetin mealinden unu
anlyoruz: "nsnlar Cenb- Hakk'n ilminden ancak O'nun msaade ettii kadarn
ihta edebilir, kuatabilirler". Bu bir bakmdan hem lm-i Ledn iin cridir hem
de, hasbelkader bendeniz gibi pozitif ilimden gelmi kimselerin itigal ettikleri,
pozitif ilimler iin crdir.

Bugn ilim tarihine baktmz zaman Allh 'n insnlarn fehmet, temyiz
ve idrkine kendi ship olduu madd ve mnev ilimleri birden vermediini, bu
ilimlerin tarih boyunca yava yava kefedilip iktisb edildiini gryoruz. Bundan
otuzbe sene evvel quark denilen kavram yok iken imdi quarklarn ne olduunu
biliyoruz. Siz de bana: Bunlar da neyin nesi? diye soracaksnz ama uzun uzadya
anlatmayacam; merk etmeyin. Bunlar ok ufack, gzle grlmeyen hipotetik
tnecikler. Btn kinatn yap talar. Otuz sene evvel biz ancak proton, ntron,
elektron ve monlar biliyorduk. Aradan bir zaman geti; ve bu zaman zarfnda
Mnev Sohbetler
43
yaplan muazzam tecrbelerle grld ki, elektronla, protonla, pozitronla, monlan,
ntronla madd Kinatn yapsn ve oluunu akla uygun, akln kabl edebilecei
ekilde izah edebilmek mmkn deil. O zaman ortaya ite bu quark fikri atld. Bu
quark fikri ar temel taneciklerin, kaonlarn, ntronlarn, protonlarn da kendilerine
mahsus bir i yaps olduuna dair teorik modeldi. Ve bu model tuttu. Ama bu
model ne zamana kadar geerli olur onu da Allh bilir. Bundan bir asr evvel de bir
Esr Modeli vard. Btn Kinat doldurduu zannedilen "Esr" modeli. Hatta kimi
Kur'n tefsirleri bu esir modeline dayanlarak yaplmt. Hlbuki 1905 senesinde
Albert Enstein diye bir zt kt ve bu Esr modelinin hibir asl fastar olmadn
yni fizik realiteye uygun olmadn gsterdi.

unu sylemek istiyorum: Bugn pozitif ilimlere ve bunlarn bizleri rahata
ve huzra kavuturan, evimizdeki ileri kolaylatran teknolojik gelimelerine bakp
da pozitif ilimlerin son sz sylemi olduunu ve artk ilm Hakkatin sonuna
erimi olduumuz sakn zannedilmesin. Orada da bir terakki, orada da bir keml
bahis konusu. Ve oradaki terakki ve keml de srekli bir terakki ve keml. Ama biz
pozitif ilimlerdeki terakki ve kemlden deil, biz insnn kendisine mahsus, kendi i
lemine mahsus terakki ve kemlden bahsetmek istiyoruz.

Sohbetimize balarken deindiim gibi keml ancak insnn hayvn- ntk
seviyesinden ykselip ycelerek nsn- Kmil seviyesine ulamas, yni Cenb-
Hakk'n bu dnyada kendisine Halfe setii insn mertebesine ulamasna kadar bir
dizi mertebe igl etmektedir.

Pekiyi de bir insn nasl Cenb- Hakk'n yeryzndeki halfesi, O'nun
aynas olur? Bir kere insnn Cenb- Hakk'n aynas olmas ne demektir? nsnn
Cenb- Hakk'n aynas olmas demek, iyice dikkat ediniz, u demektir:

nce aynaya bakan ile onun aynaya yansyan ve grnr vasflarn ortaya
koyan hayli arasndaki ilikinin mhiyetini fehm, idrk, ve temyiz etmeye
alalm. Ben aynaya baktmda aynada grdmn gene ben olduunu
sylersem genel idrke aykr bir ey sylemi olmam. Bununla beraber aynada
yansyann tpatp ben olduunu iddia etmem de mmkn deildir. Zir ben fizik
olarak 3 boyutlu bir varlm. Aynadaki ise yalnzca 2 boyutlu bir yansmadr.
Ayrca ben sa elimi kaldrdmda aynadaki sol elini kaldrmakta; ben sol kulam
tuttuumda da aynadaki sa kulan tutmu olmaktadr. Bundan baka, eer
aynann cam pembe renkli bir kristal ise aynadakinin renkleri de, benim gerek
renklerimin stne pembenin bindirilmi olmasyla ortaya kan, renk farkllklar
arzetmektedir. Mesel benim bembeyaz olan salarm, bu durumda, aynada
pembelemi olmaktadr. Eer aynann yapld cam yeil ise, bu durumda da,
salarm aynada yeil grnmektedir.

Bu durum erevesi iinde, aynadakinin ben olduunu iddia etmek geree
aykrdr. Ama aynadakinin ben olduunu inkr etmek de geree aykrdr. Yni
aynadaki ne Ahmed Yksel zemredir ve ne de Ahmed Yksel zemreden
gayrdr.
Mnev Sohbetler
44

te Cenb- Hakkn Ztna Btn'na ayna (mirat) olarak setii zttaki
tecellsi de tpk benim bu Dny'da fizik aynadaki tecellm gibidir. O kimse ne
Hakkn ayn ve ne de Hakkn gayrdr. Cenb- Hakk o aynada kendi Ztnn deil
de Ztn yanstan srnn (eserlerini), efalinin (fiillerinin), sfatlarnn ve esmal
hsnsnn tecelllerini mhede eder.

Demiyor mu ki O: "Knt kenzen mahfiyyen..." (Ben bir gizli hazine idim.
Bilinmek istedim. Onun iin bu Kinat yarattm). te bu srra uygun olarak Cenb-
Hakk kendisine harm olarak setii, vel olarak setii, evliy olarak setii,
Cenb- Peygamber'in prototipine uygun, O'nun ahlk ile ahlklanm, O'nun vasf
ile vasflanm bir kimseyi kendisine mir'at /ayna olarak setii zaman orada tecell
eden (h smme h) Cenb- Hakk deildir. Tpk benim aynaya baktm
zaman aynada Ahmet Yksel zemre'yi anmsatan, ok anmsatan bir hayalin zuhur
etmesi gibidir. te Cenb- Hakk'n setii, kemle ulatrd, kendisine vel kld
kullar da Cenb- Hakk'n kendisine bu benzetim iinde ayna vazifesi
grmektedirler.

Burada tabi ok ince bir husus var. Allh muhafaza etsin, insn ok
kolaylkla irke de kaabilir, bundan hepinizi ve kendimi de tenzih ederim. Cenb-
Hakk'n Kmil nsn ayna diye semesi, ancak onda kendi sr, ef'l ve sfatlarnn
ve esma'l hsnsnn tecellsi bakmndandr. Ve Cenb- Hakk-n esma'l
hsn'snn zuhuru, tecellsi bakmndan da en mkemmel zuhur hangisidir? Hi
kukusuz Hz. Peygamber'dir. O hlde biz er'an da Hz.Peygamber'in ahlk ile
ahlklanmak durumundayz; zhiren yni. Btnen de O'nun ilmi ile ilimlenmek
durumundayz ki, Cenb- Hakk hakkndaki bilgimiz de kemle erisin.

yi, hoca, gzel sylyorsun; bunlar gzel eyler de, bir de bunun yolu
yordam nedir? Yni sylediklerin havada kalmasn. diyebilirsiniz. Evet ite
zurnann zrt dedii nokta buras! Bu iin yolu yordam nedir? Bugn katl bir
entegral almann bir yolu yordam vardr. Bugn bir lzer n retmenin bir yolu
yordam vardr. Pekiyi efendiler, hanmefendiler, nsn- Kmili retmenin yolu
yordam nedir? Eer msaade ederseniz, bu fakr kardeiniz bilebildiim kadar ile
buna deinmek istiyorum.

ok eski bir ltin sz "Btn yollarn Roma'ya kacan" sylemekte.
Pek ok yol yordam vardr ki insn Allh 'a gtrr. nsn zhd- takv da Allh 'a
gtrr, ak da Allh 'a gtrr, vecd de Allh 'a gtrr, zikir de Allh 'a gtrr,
namaz da Allh 'a gtrr. Burada mhim olan kemle erimek iin mkul, "insn
hayat ile ve insnn yetenekleri ile mtensib" bir yol yordam bulmaktr. te bu
yol yordam, t Cenb- Peygamber'in zamanndanberi, Cenb- Peygamber'in vaz
ettii ekilde nce zikirle balar.

Nitekim hepiniz gerek gazetelerin ramazan sayfalarnda gerek merknz
dolaysyla Menkibl rifin" de, Tezkiret'l Evliy" da, yni evliy
tezkirelerinde, evliy hayatlarnda, hikyelerinde okumusunuzdur. Allh 'a yakn
Mnev Sohbetler
45
olmann, kurbiyyetin temelinde yine bir hads-i kuds yatmaktadr. Nedir
denilmektedir bu hads-i kudsde? "Kulum bana nfilelerle yaklar; (Baknz: "be
vakit abdestle, namazla yaklar demiyor. Nfilelerle yaklar, nfile ibdetlerle
yaklar" demiyor!) o kadar yaklar ki Ben onun gren gz, iiten kula, i-
leyen eli olurum" denilmektedir.

te buradan hareket etmek sretiyle pek ok din by, tasavvuf by
demiyorum, bz yollar ortaya koymulardr. ahsen tasavvuf bana biraz felsefe gibi
geliyor. Yni tasavvuf sohbetlerinden hi hazzetmiyorum. Tasavvuf sohbetlerinde,
arkadalar bazan eteimden ekerek gtrdkleri zaman, kendimi kendi vatanmdan
uzaklam hissediyorum. Neden? Evet, ben pozitif ilimler bakmndan felsefe
yapm, felsefe rencisi yetitirmi, doktora yaptrm bir insnm ama burada
felsefe olmayaca kanaatindeyim. nk felsefe, dv shibi olmak demektir. Siz
bir tez ileri srersiniz, ben bir tez ileri srerim. kimiz de dv shibiyizdir. Hlbuki
Allh yolunda nsn- Kmil'in esas vasf dvszlktr. nsn- Kmil dv shibi
olmaz. nsn- Kmil ancak ve ancak Cenb- Peygamber'in ahlkyla ahlklanm
olur.

Ne diyor Cenb- Peygamber? "Cidalden ekininiz" diyor.Yni
birbirinizle kar karya geldiiniz zaman fikirlerinizi birbirinize kabl ettirmek iin
cidallemeyin. Bir baka hadsinde diyor ki: mmetimin helki cidal yznden
olacaktr". Yine bir baka hads: "Cidlde sakn ileri gitmeyin!" Yapmayn da
demiyor, ama ileri gitmeyin diyor. Bir bakasyla cidal ederken, yni fikren
mcdele ederken kendisinin haksz olduunu anlayp da cidalden ekinene Allh
cennetin kenarnda bir ev baheder, diyor. Kendisinin hakl olduunu anlayp da
cidalden kanana ise cennetin orta yerinde bir kk ihsn eder diyor. Onun iin bu
fakr kardeiniz tasavvufu, biraz, dv ehli kimselerin kar karya gelerek
birbirlerini mat etmesi gibi grrm.

Ziya Paa: "Mdvene-i efkrdan brika- Hakkat zuhur eder" demi.Yni
fikirlerin atmasndan Hakkat nurlar kar. Bu dnyev ilimlerde byledir de
tasavvufta byle bir ey yok. Tasavvuf bir zevk lemidir. nsn onu kendi bana
zevk eder. Bakas ile didiirse bu bir dv hline gelir. Onun iin keml yolunda
dv olmayacana gre fakr de bundan tevakki ediyor lf kalbna sdrlan
tasavvuftan holanmyorum.

Nefsin Mertebeleri ve
Esml Hsn Zikri

Demek ki insnn keml yolunda ilerlerken dv shibi olmamas lzm.
Tevzu ile bu ie balamas lzm. Tam mns ile teslimiyet lzm. Byle bir
teslimiyetin eratsz olmayaca ikrdr. eratsz lm-i Ledn mmkn
deildir. eratsz lm-i Ledn'e dalmak isteyen muhakkak ki ya kfre ya da
zndkla gider. te biraz evvel sylediimiz gibi nfile ibdetlerle Allh 'a
Mnev Sohbetler
46
kurbiyyet iktisb etmek iin en kolay ibdet zikirdir. Cenb- Peygamber de Ashb-
Gzin'in bir ksmna bu zikri telkn etmitir.

Zikir Allh 'n gzel isimlerinin belirli bir silsile iinde belirli saylarla
ekilmesinin nefs zerindeki etkilerinin mhade, idrk, fehm ve temyiz edilmesi
neticesinde hsl olan bir zevk-i ilhdir. Zamanla ilk balarda sdece Kelime-i
Tevhd'le insn Cenb- Hakk'a varabilirken, daha sonra gene Bakara Sresi'nin 255.
yetinde biraz evvel mealini okumu olduum: "Vel yuhitne bi ey'in min ilmihi
ill bim" eklindeki lfza uygun olarak bu mesele de tekmle uram, Allh
'tan bz mubrek kimselere ilhm olunan baka zikirler bu zikirlere katlmak
sretiyle bu, nce esmya, sonra yedi esmya, oniki esmya ilh. bylece -
karlm.

Eskiden MS. 9-10. asrlara kadar yni H. 3-4. asra kadar herkes kendi
bana zikrederken sonra, yava yava, bu zikir db ve Allh 'a ulama yol,
yordam, yntemleri kurumsallamaya balam, ve bundan da tarkatlar zuhur
etmitir. Nedir tarkat? Tarkat: Cenb- Hakk'a giden yolda (ki buna seyr-i slk
diyoruz) bu yolu sizden evvel gemi, bu yolun tehlikelerini, bu yolun hilelerini, bu
yolun skntlarn nefsinde yaam bir mridin, bir yol gstericinin, insn red
klc bir kimsenin idresi altnda mrdnn yni irdelerini bu mride teslim
etmi olan tliblerin, dervilerin bir arada topland ve mridin idresi altnda
belirli bir yol yordam erevesi iinde farz ve nfile ibdetlerle megl olduklar bir
kurumdur.

Nitekim 12. asrdan itibaren gnmze kadar tarkatlar pek ok ekillerde
eitlenelerek gelmilerdir. Hulef-i Ridin'in her birinden, Cenb- Peygamber'in
kendilerine ltfetmi olduu zikir yntemleri dolaysyla, eitli tarkatlar zuhur
etmitir. Fakat bugn gryoruz ki, Hz. mer ve Hz. Osman'dan neet etmi olan
tarkatlar nktaya uram, tarihin derinliklerine gmlm bulunmaktadrlar. Ama
Hz. Ebubekir'den ve Hz. Ali'den neet etmi olan tarkatlar gnmze kadar gelmi.
zellikle Hz. Ebubekir'den neet etmi olan Nakibendlik ve Hz. Ali efendimizden
neet etmi olan (iki trl de kabl edilebilir ister l tarkatlar, li yollar, Allh a
gtren yce yollar ister Hz. Aliye nisbet edilen yollar diye de telkki edilebilecek
olan) Turk-i Aliyye dediimiz yollar gnmze kadar erimilerdir.

Nakibendlik, zellik, Halvetlik, Rufalik, Kadirlik, Sdlik,
Kalenderlik hatt Bektalik vb gibi bir sr tarkat gelmi. Bu tarkatlar zaman
zaman yayldklar memleketlerin ve bu memleketlerde bulunan insnlarn
tarihlerinin derinliklerinden gelen etkilerle de etkilenmiler. Bunu da kabl etmek
lzm. Halvet tarkatnn db ile Bekta tarkatnn db arasnda sosyologlar iin
ortaya konulmas gereken ok ilgin farklar var.Yol bir, yntem ufak tefek
farkllklaryla bir, ama tavr farkl.

Rufaye tarkat ile Kadirye arasnda byk farkllklar var. Kadirye'de
burhan yok, Rufaler ise bir yanaktan ii saplar br yanaktan karr; klc da
karnlarndan saplar srtlarndan karr. Ama bu, teki tarkatlarda yok. Demek ki
Mnev Sohbetler
47
her bir tarkat zuhur ve neet ettii yerin kendi zelliklerine uygun olarak byle
birtakm folklorik deerleri de iinde tam. Yalnz dikkat edilmesi lzm gelen
husus u: Bunlar esas itibaryla insnlarn harikulde olaylara meraklarn
cezbetmek iin kullanlan eyler. Yoksa bunlarla insn belki vecd, belki istirak
hline gelebiliyor ama bu ok zor ve de erat asndan baktnz takdirde tasvip
edilecek taraf da pek yok. Ama gene de bunlar Cenb- Hakk'n yolunda kendi
nefislerine bu derece azab ederlerse onlara da bizim syleyecek bir szmz yok.
Pekiyi, tarkatlarn gyesi nedir?

Tarkatn ulu gyesi, biraz evvel de sylediimiz gibi, kemle erimektir.
Bunun kendine mahsus bir takm stratejileri vardr. Kemle nasl eriilir? Cenb-
Hakk Kur'n' Kerim'de: "El inne evliyAllh u l havfn aleyhm velhm
yahzenn" buyuruyor. Yni: "Ey m'minler! Biliniz ki Allh 'n yle dostlar velleri
vardr ki, bunlara ne korku vardr ne de bunlar mahzun olurlar". Kez bir hads-i
kuds'de Cenb- Hakk: "Evliy-i tahtel kubb" yni Benim evliyalarm, benim
kubbelerim altnda gizlidir diyor. Bununla ilgili olarak Cenb- Peygamber de
dorudan doruya anlalmas g ok gizem dolu bir hadste: "Mtu kable ente
mtu" diyor; yni: "lmeden evvel lnz!"

imdi, bir ikisi dnda btn tarkatlar hep tezkiye-i nefs zerine giderler.
Yni nefsin saflatrlmas essna dayanrlar. Nedir bu nefs, Allh akna? Nefs ne
mene eydir ki bunu saflatrmaa macbr tutulalm?

Beyan etmi olduumuz gibi, Cenb- Hakk bizim vcudumuzda ge
yaratmtr. 1) Bedenimiz, 2) Nefsimiz, ve 3) Rhumuz. imdi biz, bedenimizi
gryoruz. Nefsimizin de srn mahade ediyoruz. Karnmz ackyor,
doyuyoruz; susuyoruz, susuzluumuz gidiyor; okuma ihtiyacmz beliriyor, bunu
gideriyoruz; uyuyoruz. Bunlar hep nefsimizin tezhrleri. Pekiyi de, iinizde hi
rhunu grm olan var m? Rhumuzu gremiyoruz. Ama bedenimizin ve
nefsimizin dernunda bu i ie mubrek kasalara emanet edilmi olan Cenb-
Hakk'n Rhu deil mi? Ona Rhumdan frdm demiyor mu? Biz bunu grebiliyor
muyuz? Gremiyoruz. Niye gremiyoruz? nk rhumuzla bizim idrkimiz
arasnda nefsimiz hkmran. Nefsimiz bir mahbes rol oynuyor, bir engel rol
oynuyor. O hlde nedir bu nefs?

Bu nefs yle bir mahlk ki lm tatmaya mheyy, fakat ldke dirilen
bir mahlk; hani dokuz canl derler ya! Beden bir kere lyor. ldkten sonra artk
beden bir daha geri gelmiyor. Nefsin baka bir bedende yeniden dirilmesi itikad ise
Brahmanlar'a Budistler'e ait grler. Bu sapk itikada reenkarnasyon (tensh)
deniliyor. Ve bu slma aykr olduu iin bizim modern entellerimiz tarafndan
pek tutuluyor. Hatt mehur bir siyasmizin ei bile kendisinin ilk
reenkarnasyonunun Rus ar Deli Petro olduunu syledi. te bunlar nefsin korkun
birer hilesi. Nefis insnn rha olan yolculuunda, rha erimesini nlemek iin
tedbir stne tedbir alr. Her trl hileye, her trl denaate, enaate, dallete ba
Mnev Sohbetler
48
vurur. u hlde ne yapmak lzm? Nefsi tezkiye etmek lzm demiler tarkat
bykleri. Bunlar da nefislerinde yaamlar. Nefis nasl tezkiye edilir?

Genellikle nefsin yedi vechesi, ya da yedi yz, ya da yedi sru, ya da
yedi perdesi, ya da yedi kalesi olduundan bahsedilir. Bunlara sras ile verilen
resm adlar yledir:

Birincisi Nefs-i Emmre, yni ktl emreden nefsdir. Nasl bir
mertebedir bu nefs mertebesi? Bu nefis mertebesi insna: ehveti, hrszl, hiddeti,
iddeti, dedikoduyu, gybeti, nekeslii, yalan, nifk, hilebazl, hasedi, tembellii,
yalancl, hakszl, sabrbzl, muhabbetsizlii, efkatsizlii, nemelzmcl,
idrksizlii ve bunun gibi hatrnza ne kadar kt evsaf gelirse insna bunlar
emreder.

Nefsin ikinci mertebesi, ikinci vechesi Nefs-I Levvme vechesidir. Nefs-i
Levvme vechesi, kendini knayan nefs demektir. Bu nefs mertebesinde nefs,
vehimle mlevvestir. Vehmin tam gulyabanletii bir durumdur bu. Bu durumda
insn kendisinde olmayan evsaf kendisine izfe ettii gibi, kendisinde olmayan
hatlar da kendisine izfe edebilir. Her bir eyde hatl olduunu, gnhkr
olduunu gsne vurarak, tvbe ederek, kendisini knayarak ortaya koyar. Yhut
da byk bir paranoya iinde "Benden daha ls var m? Ben o ii ok iyi bilirim.
O kimse mi, be para etmez, esas bana sor" gibilerinden efelik taslar. Her ikisi de
vehimdir. Vehim, yni kuruntu, insnn kendisine ister msbet, ister menf olsun,
kendisinde olmayan vasflar atfetmesi marzdr..

Nefsin nc mertebesi Nefs-i Mlhimme yni kendisine ilhm olunan
nefs mertebesidir. Bu ilhm; eytn de rahman de olabilir. ok tehlikeli bir
mertebedir.Ve dikkat edilmesi gereken husus udur ki nefs, her bir mertebede
insnn kendisinin gerek mhiyetini anlamamas iin binbir trl hile, binbir trl
desise ihdas eder.

Drdnc mertebe ise insnn yava yava artk nefsin bu katlklarn,
bu hilelerini-hurdalarn rendikten sonra bu bilgisinin kendisine verdii itminan
ile elde ettii Nefs-i Mutmainne mertebesidir. Yni itminana ulam nefs
mertebesidir.

Bu mertebeyi de aan beinci mertebe olarak karsnda Nefs-i Rdiyye
mertebesini yni Allh 'tan rz olan nefs, Allh 'tan honut olan nefs mertebesini
bulur.

Altnc nefs mertebesi Nefs-i Mardiyye mertebesidir; yni Allh 'n
kendisinden rz olmu olduu nefs mertebesi.

Ve son nefs mertebesi de Nefs-i Kmile ya da Nefs-i Sfiyye, yni kmil ya
da saf nefs mertebesidir. Kmil ve saf nefs mertebesinin hilesini de hurdasn da
Mnev Sohbetler
49
amaya muvaffak olan bir kimse nefs ynnden bir keml mertebesine ulam olur.
Kemlin sonu yok ama bu, ilk keml mertebesi.

Nasl bir keml mertebesi? Baknz Cenb- Peygamber'in ok ilgi ekici
bir hadsi var. Cenb- Peygamber bir seferden dnld zaman Ashb- Gzin'e
demi ki: "Ey ihvnm! Kk Cihddan dndk; imdi zemen en byk cihd
zamandr". "En byk cihd nedir Y Reslullah?" diye sorulduunda da: "En
Byk cihd; nefse kar alan cihddr" diye cevap vermitir. Bu, nefsin hev ve
heveslerine, hilelerine, desiselerine alm olan cihddr. te, Turk-i Aliyye
dediimiz btn tarkatlarda nefse kar ve onun yedi mertebesinin btn hile ve
hurdalarn retmeye, insn bu konularda bilgi shibi klmaya mtuf bir cihd iln
edilir.

Nefsin bu yedi mertebesine Etvr- Seb'a yni Yedi Tavr diyoruz. nk
Nefs-i Emmre mertebesine ehli tark,Tavr- demiyye, Hz.dem'in tavr; Nefs-i
Levvme mertebesine ehli tark Tavr- Nhiyye, Hz.Nh'un tavr; Nefs-i
Mlhimme'ye Tavr- Yahyviyye, Hz.Yahy'nn tavr; drdnc mertebe olan Nefs-i
Mutmainne'ye tekabl eden peygamber tavrna Tavr- drsiyye, ondan sonrakine
Tavr- seviye, daha sonrakine Tavr- Mseviyye ve nihyet Nefs-i Kmile ve Nefs-i
Sfiyye' ye tekabl eden tavra da Tavr- brhimiyye demektedirler.

Demek ki, nefse kar cihd amann fazl-u fyzt Cenb- Peygamber'in
bu hadsine dayanmaktadr. Pekiyi; bir kere de sizin fehametinize mracaat etmek
isterim. Eer nefse kar cihd, cihd- ekber ise (en byk cihd ise) bu cihda
kalkan kimseye ne derler? Tabi ki mchid ya da mchide derler. Mchid-i
ekber, mchide-i ekbere derler. Peki ben size sorarm. Ben bakn hi bir ey
yapmyorum. Sdece ve sdece Cenb- Peygamber'in hadsinden sonu
karyorum. Kur'n'n aklnz kullannz, llelbab'tan olunuz emrine ittiba ederek,
sdece bu emrine ittiba ederek, kendimden bir ey katmakszn size rc ediyorum.
Demek ki, nefse kar cihd edenlere bu cihdn cihd- ekber olmas hasebiyle
mchid hatta mchid-i ekber, mchide-i ekbere denilmesi lzm.

Peki nefse kar cihdda vefat eden kimse ne olur? ehid olur efendim,
ehid! Baknz, buradan tekrar hads-i kudsye dnyorum. Diyor ki Cenb- Hakk:
"Kulum bana nfile ibdetlerle yaklar. Bu nfile ibdetlerle o kadar yaklar ki,
ben onun gren gz, iiten kula, ileyen eli olurum."

Pekiyi biz yni ehli tark kimseler nasl bir mchedeye balyoruz
nefsimize kar? Her bir nefs mertebesinde Cenb- Hakk'n esmsndan bir tanesini
zikretmekle balyoruz. Btn tarkatlarda ekilen zikirler ve bunlarn sralan ayn
deildir. Bunlarn hepsini ve aralarndaki farklar burada tafslen anlatmam da
mmkn deildir. Bu itibarla, bir fikir vermi olmak iin, Halvetiyyenin bz
kollarndaki uygulamay takdim etmekle yetineceim.

Mnev Sohbetler
50
Birinci nefs mertebesinde L lhe llllah zikrinden balanr. kinci
mertebede Y Allh lfz celli ekilir. nc mertebeye gelinince Y H,
drdncde Y Hakk, beincide Y Hayy, altncda Y Kayyum, yedincide Y
Kahhar ekilir; ve Y Kahhar ile nefs de kahredilir ve nefs ortadan kalknca yni,
"nefsin mhiyeti rha inklp edince" ortaya rhun gzellii kar. Ve insn belirli
bir kemle erimi olur.

imdi: "Hoca bizi aldatma! Hem keml diyorsun, hem de belirli keml
diyorsun. Bundan daha stn bir keml de mi var?" diyebilirsiniz. Gyet tabi ki var.
Onu da anlatacaz.

te Turk-i Aliyye'de nefsin bu mertebelerinin btn hilelerini, hurdalarn
tesbit etmi, bunlar yaam olan kimselere kendi mridleri tarafndan bir belge
verilir. Bu belgeye "czetname" vey "Hilfetnme" denir. Ama bu btn Turk-i
Aliyye'nin her tarafnda yedi dersi bitiren herkese verilmez. Mesel Halvetiyye'nin
bz kollarnda 12 dersi bitirenlere verilir. Biraz daha zordur o. 12. derse kadar
baka esmlar vardr. Y Vehhab,Y Fettah,Y Vhid,Y Ahad,Y Samed esmlar da
ekilince 12 ders tamamlanr.12 dersi tamamlayana iczetnamesini verirler.

Bu iczetname ne gsterir? Bu iczetname, etvar- seba'y ve furat-
lzime dediimiz be esmy tamamlam bir kimsenin "Can uyandrmaya yni
tarkata tlib olanlar mrd olarak kabl etmeye, cehr ya da haf zikri telkn
etmeye, rylar dinlemeye ve dersleri geirmeye ve derslerini bitirenlere de hilfet
vermeye muktedir bir kimse olduunu tescil eder". Yni kendisi de bir tarkat eyhi
olur. Ve bu, byle, kollar hlinde srer gider.

Vel Olmann
art Mircdr!

burada bitiyor mu? H ve kat'a.. imdi bu dersleri tamamlayanlar
nefsin kt huylarn bilerek bir cihd tamamlam ve nefs hakknda bir ilim shibi
olmulardr ama eer Allh Mirclarn ltfetmemise bunlar hl ilim
bakmndan childirler. O zaman ikinci bir cihd balar. Cehlete kar cihd balar.
Bunun yolu yordam ayrdr, muhtelif tarkatlarda ayrdr. Aklnz fazla
kartrmamak iin bunun teferruatna girmek istemiyorum.

Fakat biraz evvel altn izerek, "tlib olanlar" dedim. Baknz ite
tarkatlarn bozulmasnn, kurumsallatktan sonra seklerlemelerinin ve gitgide
tereddi edip ortadan kalkmalarnn sebeplerinden birisi de talep vki olmakszn
milleti tarkata armak ve zorla sokmaktr.

Baknz nbvvet ile velyet arasnda ok enteresan ilikiler vardr. Vel
kime derler? inizde sorsam "Vel kime derler?" diye, herhalde yetmi kii varsa
yetmi ayr cevap alrm. Evliylar hakknda ansiklopedisi bile yazld ama acaba
kim bir evliyy kendi gzleriyle grp de isbetle tehis edebildi acaba? Syleyin
Mnev Sohbetler
51
bakaym bana kimin hakknda: "Bu yzde yz evliydr" diyebilirsiniz. Hikimse
hakknda syleyemezsiniz. Olsa olsa ancak birisi hakknda hsn tevecch, hsn
zan gsterirsiniz o kadar! Ama hsn tevecch ve hsn zan yakn demek deildir,
kesin bilgi demek deildir. Hsn zannnzdr. Elinizde bu zannnzn isbetli ya da
isbetsiz olduuna hkmettirecek hi bir kstasnz yoktur.

Ne diyor Cenb- Hakk? "Benim evliylarm kubbelerimin altnda
gizlidir" diyor. yle ki evliylar dier evliylardan bile gizli olabilir. ki evliy kar
karya gelse, Allh msaade etmedike birbirlerinin ya da birisi tekisinin evliy
olduunu anlayamaz. yle mrdn vardr ki, evliydr da evliy olmayan mridi
onun evliy olduunu bilmez. yle mrd vardr ki, evliydr da, evliy olan
eyhinin evliy olduunu bilmez. Son derece gizlidir. Baka bir ey syleyeyim
size.. yle evliy vardr ki evliy olduunu bilmez. Evet, amayn.

Hz. Mevlnann babas Horasan'dan Anadolu'ya geldii zaman, kendisi bir
vel olmakla beraber olunu yetitirmesini Seyyid Burhneddin Muhakkik Tirmiz
Hazretlerinden istemi. Bugn Seyyid Burhaneddin Muhakkik Tirmizi Hazretleri
Kayseri'de medfundur. Seyyid Burhanettin Hz. Mevlna'y yedi yanda srtnda
hoplatr, kucanda gezdirirken Hz. Mevlna Seyyid Burhanettin'in srtnda yedi
defa Mirc yapm. Ve mhiyetinin ne olduunu bilmedii bu olay Seyyid
Burhanettin'e tasvir etmi. Seyyid Burhanettin hayretler iinde kalm, secdelere
varm, "Aman Y Rabbi bu ne byklktr" diye. Tabi ocua sylememi,
zaman geldiinde idrk eder diye. Yni demek istediim bu velyet ok srl bir
eydir. Daha sonra Mevlna yetikin iken bir kere daha Mirc ile ereflenince
bunun anlam ve idrki ona verilmi.

Velyetin sine qua non yni olmazsa olmaz art udur: Kim ki hl-i
hayatnda Mtu kable ente mtu hadsinin srrna mazhar olur, lmeden evvel
lr de Cenb- Hakk'n huzruna karsa evliy olur. Demek ki evliyln art
Cenb- Hakk'n huzruna kmaktr, yni Mirc etmektir.

Pekiyi de insn Cenb- Hakk'n huzruna ktktan sonra ne olur? Cenb-
Hakk'n huzruna ktktan sonra iki ey olur: Y Cenb- Hakk, her huzruna kan
kendi esma'l hsn's ile tezyin ettii gibi, ondan libaslar giydirdii gibi, o zta da
bir ka libas giydirerek bu leme yeniden irsl eder, gnderir. Yhut da o zt, uur
olarak Cenb- Hakk'n huzrunda kalr; bedeni burdadr. Ona da meczb oldu
derler. Ama zannetmeyiniz ki her grdnz meczb klk ve davranl kii
evliydr.

imdi bu leme irsl edilen evliy, evliyln ya bilir ya da bilmez.
Kendisine ok harikulde bir hdise zuhur ettiini idrk eder de, bunu, evliylk
mertebesine geldiini kendisine idrk ettirecek kimse olmazsa anlayamaz. Ama
yava yava kendisinde harikulde bz hllerin zuhur etmekte olduunu ve bunun
da ancak o mubrek tecrbeye bal olduunu idrk eder. Bzlar ise hemen dner
dnmez kendisine verilen greve balarlar. Kimisi bir mahallenin rahmetine vesile
Mnev Sohbetler
52
olur, kimisi bir memleketin, kimisi bir ehrin, kimisi koskoca bir lkenin rahmetine
vesile olur.

Demek ki, evliylk Cenb- Hakk'n huzruna kmaktan ibret. u halde
bu evliyln nefis tezkiyesi ile ilgisi yok. Nefis tezkiyesi insn ancak ve ancak
evliyla mstehak temiz bir kap hline getirir. Nefse kar cihd kesb bir cihddr.
nsn almak sretiyle bu cihd baarr. Bu cihd iindeyken lrse de ehiden
lr.

Fakat evliylk kesb deildir. almakla baarlmaz. Evliylk vehbdir.
Allh tarafndan verilir. Allh tarafndan "rcii ibdi" yni "Ey kulum, bana dn"
emri gelmeden nce de o kulun Hakkaten nfile ibdetlerle Cenb- Hakk'a
yaklam olmas lzmdr. Ancak bu takdirde insn Cenb- Hakk'n velyetine
lyk olabilir ve ancak bu takdirde Allh o zt huzruna arr. Tabi evliy olan
bir ztn ilmi, fehmeti, kemli, etvr- seb'ay bitirip de meyih-i rsm dediimiz
resm eyhlerde olan bir kimsenin kemli gibi deildir. Onun fehmeti bakadr, o
artk bir nsn- Kmil'dir.

Nasl bir nsn- Kmildir? Btn srn, ef'alini, sfatn ve ztiyetini
Cenb- Hakk'n nrunda yakm, orada ifn-i vcd etmi, vcdu ortada
kalmam, Allh 'n nruyla ykanm, Allh n nruyla abdest alm ve nranler,
rhanler zmresine katlm bir kimsedir. Bedeni hepimizin bedeni gibidir. Nefsi
yoktur. Nefsi zhiridir. Evet, o da bizim gibi, peygamber gibi yer, ier, uyur, evlenir
oluk ocuk shibi olur ama onun nefsi erate uygun hareket eden zhiri bir nefs
hlindedir. Esas nefsi tamamen rhlamtr. nk Cenb- Hakk'n ztiyeti yle
bir ztiyettir ki, O'na erienin hereyi nra dnr.

Eskiden Orta ada, gene de bizim mutasavvflarn ve ehl-i tarkin
etkisiyle batya gemi bir kavram vard. Btn bat 12. asrdan 19. asrn ortalarna
kadar hep ilm-i simy yoluyla Filozof Ta denilen bir ta arad. Bu filozof tann
arapa mukabili Kibrit-i Ahmer'dir. Bu Kibrit-i Ahmer ya da batllarn La Pierre
Philosophale dedikleri yle bir tatr ki buna dokunan altn olur. Asrlar boyu
batdakiler Hakkaten byle bir tan mevcd olduuna samimiyetle inanmlar ve
bu dokunur dokunmaz insn ya da herhangi bir nesneyi altn yapacak olan bu ta
hep aramlardr. Bunun iin ne samalklar yapmlardr ama bu samalklarn da
"El hayru f m vaka/vuku bulanda hayr vardr" hads-i erifi muktezs bir
takm hayrl sonular olmutur. Kimya ilmi de, ite, byle gelimitir.

Tabi bunu bulamamlardr ve bunun aslnda neye dellet ettiini de idrk
edememilerdir. Oysa ki Kibrit-i Ahmer: nsn- Kmildir. O insn- kmildir ki,
Cenb- Hakk'n huzruna km, velyet mertebesini alm ve dokunduunu altn
eden bir kimsedir. Kim ki onunla sohbet eder, onun rahle-i tedrsinden geer,
nefsinin btn karanlklar yava yava izle olur, kendisi ise altn gibi parldar.
Esasnda bu bir istire yoluyla anlatmdr ama bat bunu fehmedememitir.

Mnev Sohbetler
53
Demek ki, nsn- Kmil bu trl bir zttr. Ve esas itibariyle btn Turk-
i Aliyyenin gyesi de insn nsn- Kmillie hazrlamaktr.Tarkatlarn insna
verebilecei ancak iktisb yni kesb ilimlerdir. Kendi cehd- gayretiyle,
riyzetiyle, zikriyle, namazyla, taatyla, itikfiyle, seyahatiyle, ilesiyle vs. insnn
nefsi zerindeki hkimiyetini elde edip nefsin btn hile ve hurdalarn grerek,
yaayarak kemle ermesidir. Bu iktisb edilen bir mertebe, bir mnev olgunluk, bir
seviyedir. Bunun zerindeki daha byk bir mertebe ise bizzt Cenb- Hakk
tarafndan verilen manev mertebedir.

Pekiyi, velyet mertebesindeki bir kimseye bu muazzam hdiseden sonra
ne gibi bir hdise zuhur eder? Bu ztta yle bir ilim zuhur eder ki, bu ilim yakn
dediimiz, Kur'n'da da htt Hicr Sresi'nin 99. ve en son yetinde:
"Bismillhirrahmnirrahiym, va'bud rabbeke hatt ye'tiyekel yakyn / Sana yakn
verilinceye kadar Rabbna ibdet et de getii gibi bir yakn dir.

Bz mfessirler -Allh selmet versin- bu yakn kelimesini mevt kelimesi
ile edeer tutmular. Hlbuki mevt kelimesi Kur'n'da eityi ekillerde 100 den
fazla yerde geer. Herhalde Cenb- Hakk da mevt ile yakn arasndaki fark bilecek
bir Zt- Akdesdir! Buradaki yakn kelimesi, mevt mnsnda deildir. Yakn;
eksiz, phesiz, hayalsiz, kuruntusuz, vehimsiz kesin bilgi demektir.

Pekiyi, bendeniz krk senedir hasbelkader pozitif bilimlerle itigl
ediyorum. Atom mhendisiyim, teorik fizikiyim. Ben atom hakknda kesin bilgi
shibi olabilir miyim? Mmkn deil! Benim atom hakkndaki kesin bilgi shibi
olmam mmkn deil. Dnyada hi kimse byle bir bilgiye ship deildir ve shib
de olamaz. nk atom hakkndaki dncelerimiz, fikirlerimiz ve tasarmlarmz
ortalama olarak hemen hemen her yirmi senede bir deiip tekml ediyor. Allh ,
ilminin son kertesini kimseye vermez. Evliysna dahi vermez. Evliysna sdece
kendi ilminden yle fasllar verir ki, bu fasllar yakn mertebesinde verilmi olur.
Ama sdece o fasllarda! Bu yakn Allh 'n byk ltfudur.

Bir de akl meselesi var. Biliyorsunuz Kur'n' Kerim akl ok ycelten,
aklla dnmeyi, aklla tefekkr etmeyi, etrafmzda grdmz hdiselerden akl
yolu ile neticeler karp, bunlar hayata geirmeyi bize telkn eden bir hidyet
kitabdr.

Biz douumuzdan itibaren aklmz teesss edinceye kadar hep egzersiz
yaparz. nce annemizi, babamz tanrz. Ondan sonra civarmz tanrz. Sonra
yava yava civarmzn bize telkn ettii imajlarn bizim zihnimizde brakt baka
imajlar arasnda bantlar kurarz. Bylelikle akl shibi oluruz. Bu trl bir akla,
yni grdmz ey ile bu eynn zihnimizde oluan tasarm ve tasavvurlar
arasnda ilikiler ihdas eden ve tesis eden ve btn bunlardan da sonular karma
yeteneine ship olan akla Akl- Mea denir. Bu akl- mea bizim doduumuz
andanberi bu yamza kadar devaml srette egzersiz yaparak mkem-
melletirdiimiz bir akldr. Be yandaki bir ocuun akl ile ellibe yandaki
normal bir adamn akl arasnda ok byk bir fark olduunu bilirsiniz. Be
Mnev Sohbetler
54
yandaki ocuk pek ok problem zemez. Ellibe yandaki adam ise sdece akl
ile hayatta ok rahat yaayabilir. Ama muhterem dostlarm, bunlarn akllar u
grnen eynn tesine geemez. Ve kez bu eynn kendi zihinlerinde teesss
ettirdii tasarmlarnda tesine de geemez. Hlbuki evliyullah hazertnda, bu
mertebeleri dolaysyla, bir baka akl yni grnen eynn arkasndaki Hakkatlar
fehm, idrk ve temyiz eden, hem de vstasz srette temyiz eden bir akl teesss
eder ki, buna da Akl- Mead diyoruz. Bu hirete ait, br tarafa yni Btna ve
Gayb lemine ait akl demektir. te evliyullah hazert byle bir akla shibtir.

Nbvvet-Velyet likisi

Bu kapsamda Nbvvet ile Velyet arasnda mevcd olan bir simetriye de
dikkat ekmek isterim. Bunlarn ikisi de Kemlin iki ayr vechesidir. Nbvvet
Velyetin zhiri; Velyet ise Nbvvetin btndr derler. Demek ki her nebde
Velyet btn olarak mevcddur. Her velde de Nbvvet btn olarak mevcddur.
Bundan dolaydr ki her neb erati ikr bir biimde tebli eder ama Velyet ile
ilgili lm-i Ledn herkese deil ancak yetenekli kimselere hafyyen retir. erat
herkese farzdr ama lm-i Lednn byle bir farziyeti yoktur.

*Peygamberlik de Velyet de kesb deildir. Her ikisi de vehbdir. Allh
tarafndan verilir. Bir kimse mr billh "Y Rabbi! Bana peygamberlik ver" dese,
olmayacak duaya min denmez. Bu kimse, mmkn deil peygamber olmaz. nk
snnetullaha aykrdr. Cenb- Hakk htemnneb olarak, yni son peygamber ve
peygamberliin mhr, peygamberlik faslnn altna onun bittiini iln eden mhr
olarak Hz. Peygamber'i gndermitir. Binenaleyh byle bir dua fuzl bir duadr,
kabl edilmeyecek bir duadr.

*Ama iinizden kim ihls ile her gn: "Y Rabbi! Beni evliy kullarndan
kl" diye dua etse bu dua Allh n kabl etmemezlik edemedii bir duadr. nk
Allh , yarattklarnda, mahlkatnda Kendini seyretmeye ktr. Onun iindir ki
Onun evliys , dostu, harmi olmak isteyen bir kimsenin ihls zere yapaca bu
duas geri evrilmez. Demek ki istekler arasnda bu trl bir fark var.

*Baka bir fark da, peygamberlerin msum ve masun olduklardr.
Evliyullah hazert ise ne msum ve ne de masundurlar. Kabre kadar eytnn
ivasndan kurtulamazlar. Allh onlara eytnn ivas ile buna kar koyma
zevkini, idrkini vermitir ama eytnn ivasna gene de devaml srette
mruzdurlar.

*Nbvvet ile Velyet arasnda bir dier nemli husus da udur: nebler
Cenb- Hakk'tan getirdikleri teblii herkese tefhim etmekle ykmldrler ve
grevleri de o kadardr. Kimsenin vassi deildirler. Kimseyi zorki dine
sokamazlar. Zten Kur'n'da: "L ikrhe fiddn/dinde zorlama olmaz" diye hkm
var. Ve peygamberlerin teblii ummdir. Vellerin ise teblii umm deil
hussdir. Bir vel ayn bir olayda bir kimseye yle davran! derse, bir bakasna
"Byle davran!" diyebilir.
Mnev Sohbetler
55

*Bir baka husus daha var. Peygamberler mmetlerinin vassi deildirler.
Peygamberidirler, teblilerini tefhim ederler, grevleri o kadardr. Doru yolu
gsterirler fakat vassi deildirler. Kur'n' Kerim'de Cenb- Peygamber'in
tebliinden dolay karsndakilerin bu teblie itibar etmemesinden doan znts
karsnda Cenb- Hakk bir ka yerde deta peygamberi itaba mruz brakmakta,
"Y Muhammed! Sen onlar dnme, onlarn vassi benim" demektedir. Hlbuki
buna mukabil btn veller kendilerine ittiba etmi olan kimselerin vassidirler.
Bunlarn her bir eyinden sorumludurlar.

*Peygamberler btn insnlar ya da gnderildikleri kavmi kendi dinlerine
armakla ykmldrler. Bundan tevakk edemezler. Vellerde ar yoktur.
Veller konusunda talep vardr. Talep olursa bile o talebi de ancak tlibin yeteneine
bakarak msbet karlarlar. Eer talip yetenekli deilse "Sen eratte kal evldm!"
diyerek geri evirirler.

imdi gene nefse ve nefsin 7 mertebesine dnelim. "nsnlar uyuduklar
zaman ry lemine giderler" deriz. Bu, essnda lem-i Misl dediimiz Melekt
lemi ile Nsut lemi yni Dnya lemi arasnda kalan bir lemdir. Nefsimiz, ite,
bu leme gider. Bu lemde renkli renksiz pek ok kiiyle, pekok olayla karlarz.
Ve bunlar zihnimiz yansr. Ve uyandmz zaman "Allh Allh ne acaip ey,
mnmda ba arslan, kuyruu deve kuyruu, srtnda deve hrgc, vcudu da
suaygr gibi bir yaratk grdm acaba neye dellet eder?" diye de bir yorumcu
ararz. Neden? nk bunun bu iinde yaadmz Nsut leminde bir karl
yoktur. Bunun gibi biliriz ki, ry leminde vuku bulan herey sdk ry deildir.
Sdk ry ancak peygamberlere mahsustur. O hlde ne yapmak lzmdr?

lem-i Mislde ya da baka bir deyile Mn leminde grdklerimizi bu
lemde yorumlayacak, tevil edecek kimseler lzmdr. te tarkat meselesinde
mritler evltlarnn bu mnlarn dinlemek sretiyle onlarn lem-i Misldeki
seyirlerinin nasl olduunu anlarlar.

inizde fotoraflkla megl olmu olan var m? Olmu olan yoksa bile
bilirsiniz. Fotoraflkta eitli filtreler kullanlr. yle filtreler kullanlr ki k
kaynaklarn sanki patlatmlar da etrafa yaylmlar gibi gsterir. yle filtreler
kullanlr ki ardndaki eynn grntsn deforme eder. yle filtreler kullanlr ki,
btn hereyi mesel krmz gsterir.

imdi bendeniz sizinle sohbet etmek zere geldim. Grdnz ki zerimde
kahverengimsi bir ceket; yeil, krmz, mavi bir kravat; bir sar kravat inesi;
yeilimtrak alayeili bir gmlek var; gri bir pantolonum, siyah da oraplarm var.
Yzm hafif pembe, byklarm ve salarm beyaz. Bunu grdnz. Bir anda
arkadalar size krmz cam datsalar, bu camn ardndan bu kardeinizi mhade
etseniz, ne grrsnz? Adamn yz krmz, ka krmz, by krmz, sa
krmz, gmlei, kravat, ceketi, pantolonu, orab krmz. Ama dersiniz ki: "Hoca
ieri girdii zaman biliyorduk canm; her ne kadar sa krmz gzkyorsa da
Mnev Sohbetler
56
essnda onun sa beyaz. Siz bakmayn onun krmz oluuna". Ve bunu diryetle
ve selbetle sylersiniz. "Biliyoruz kardeim bu byledir" diye.

te mrid-i kmiller de evltlarnn mnlarn yni rylarn, kendileri o
mn leminden ok daha evvel gemi, kendi mridlerinden o mnlarn neye
dellet ettiini renmi olduklar iin, yorumlama ilmine shibtirler.

in enteresan taraf udur. ektiiniz her bir esm tekabl ettii nefis
mertebesini tpk kirli parkeler nasl raspa ilemine tb tutulur da zerindeki kirler
kaznrsa, nefsin o vechinin zerine birikmi kirleri de yle temizler. Nefsin o
vechesinden kirler-paslar gidince, sizin o mn leminden deforme ederek zihninize
gelen rylarnzda bir deiiklik olur. Ve sizden beklenen ve adna msemm
denilen, ekilen her bir esmann msemms zuhur eder. te mridin bekledii de
o msemmdr. O msemm zuhur etti mi siz zten nefsin o vechesinin hilesini,
hurdasn artk iyice anlam, onu yenmi ve bir sonraki derse gemi olursunuz.

Bu msemmlarn neler olduu katiyyen ulu-orta aklanmaz. Bakn
size, nefsin mertebelerini syledim, tavrlarn syledim, zikirlerini syledim ama
msemmlar sylenmez. Msemmlar Mridden mrde gider. Mrd de Mrid
olduu zaman o da kendi mrdnna zaman gelince aklar. Msemmlar hi bir
ansiklopedide, hi bir kitapta bulamazsnz. Aklanmalar yasaktr. Eer
aklanacak olsa mrdlerin nefisleri, lem-i mnda o msemmlarn zuhur
etmemesi iin her trl tedbiri alr ve mrdlerin seyr-i slklerinin ve mnev
terakkilerinin nn keserlerdi.

Ksaca toparlayacak olursak, esas itibariyle btn cemiyetlerde ister uhrev
ister beer olsun bir nsn- Kmil ideali vardr. Mesela Nazizmde insn- kmil
ideali Adolf Hitler'dir. Mesel Leninizmde insn- kmil ideli Lenin'dir,
Marksizm'de Marks'dr.Sonu "izm" ile biten her eyde muhakkak insnlarn
kendilerine rnek olarak aldklar, benzemek istedikleri bir ahsiyet vardr.

slmiyette nsn- Kmil'in ekmel rnei ve prototipi Cenb-
Peygamber'dir. ster erat mertebesinde olalm, ister Tarkat mertebesinde , ister
Hakkat mertebesinde, ister Mrifet mertebesinde bizler, onun iin, Cenb-
Peygamberin ahlk ile ahlklanmay esas fazilet ve hayat felsefesi edinmiizdir. Bu
mnev tekml srecinin yollar-yordamlar vardr. Bu yollar-yordamlar, Cenb-
Peygamberin Ashb- Gzinin bir ksmna ilka etmi olduu eitim metoduna
dayal olarak, gelierek gnmze kadar gelmitir. Bunlarn kurumsallamas
tarkatlar meydana getirmitir. Fakat tarkatlar da , ne yazk ki, zamanla
zelliklerini ve sfiyetlerini kaybetmilerdir.

Mesel, biraz evvel dedik ki: "Velyette dvet yoktur". Hlbuki tarkatlarn
bir ksm, bakyorsunuz, durmadan adam armakta: "Gel seni olgunlatraym!"
diye. Aslnda tarkat edebinde adam dvet etmek yoktur. Kmil bir Mrid kimseyi
dvet etmez, meer ki Cenb- Hakk'tan bir ya da iki kii iin zel emir ala! Bunun
hricinde kimseyi dvet etmez. Bu bir tarkat dbdr. Dvet peygamberlie
Mnev Sohbetler
57
mahsustur ve dvet ancak, erata dvettir. Velyette dvet yoktur. zerine bastra
bastra ifde etmek gerekir ki dvet yalnzca Peygamberlie mahsustur, nk:
Peygamber hmil olduu vazifeyle insnlara tebliini aklad zaman, o vazife
insnlara tahammlleri mertebesinde asgar bir yk, bir sorumluluk ykler.

Ama Tarkat yle deil ki! Tarkatn insna ykleyecei yk her babayiit
kaldramaz. Onun iindir ki Mrid-i Kmillerin mesliyeti fevkalde ardr. Bir
Mrid-i Kmil her nne gelene: "Tamam evldm seni tarkata aldm; al bakalm
yirmi bin tane kelime-i tevhd ek" diyemez. lk nce onu bir muhib olarak kabl
eder; sohbetlerine alr. Ondan sonra yava yava nabzn yoklar; mnlarn dinler.
Bakar ki bir para istidd var. O zaman temkin ve teenni ile: "707 tane Kelime-i
Tevhd ekiver bakaym evldm" der. Sonra bakar, mn lemi alyor mu,
almyor mu? Alyorsa ne l, zikir saysn biraz ykseltir. Ve derslerini
gemesini bekler. Ne zamana kadar? 5. Derse kadar.. Beinci derse kadar serbesttir
olmaldr mrd. Beinci derse kadar yaparsa yapar ama eer bu ii yrtemiyorsa
"Hell-i ho olsun" diyerek, ona yol verilir. Mridi, ona, haklar hell eder. nk
yetenei o kadar. Beinci dersten sonra ayrlmak mmkn deildir, o da baka.!

imdi demek ki, bu keml mertebesine erimek iin bunun dbna ok iyi
riyet etmek lzm ve bu keml nce nefs tezkiyesinden geiyor Cenb-
Peygamber'in hadsinde belirttii gibi: "Nefse kar cihd en byk cihddr" ve bu
cihd tamamlayan kimse belirli bir kemle erimi olur. Ama bundan sonra bir de
cehle kar cihd lzmdr ve Allh ltfediyor, kerem ediyorsa ve nfile ibdetler de
kiiyi o trl hazrlamlarsa, Allh onu "Mt kable ente mt" srrna da gh
eder, huzruna arr. O zaman insn vel olur. Artk ona ne korku vardr, ne de
mahzun olur. in sonuna gelmi, grnyle sizin bizim gibi bir demolu, ama i
leminde ise Cenb- Hakk'n aynas ve insnlara rahmet olmu bir zt olarak
hayatn idme ettirir ve rahmet saar.

Efendim hepinize ok teekkr ederim. Bendenizi bir hayli sabrla
dinlediniz. nAllh sabrnz ok suistiml etmemiimdir. Hakknz hell edin.
Sorularnz bekliyorum.

* * *


S O R U L A R


S. - Efendim, sahte mridi nasl tanrz?

C. - Efendim, Kmil bir mrid kimseyi dvet etmez. Kmil bir mrid,
kendisine mracat eden bir kimseyi mrdlie hemencecik de kabl etmez.
Yeteneini lmeden, yeteneini grmeden ona ileride bu hayatn da, hiret
Mnev Sohbetler
58
hayatn zehir edecek yk yklemez. Yni, gittiniz bir mrid grdnz, fevkalde
zt dediler gittiniz, "Gel evldm! Seni mrdlie kabl ettim. Bu geceden itibaren
her gece 80.000 adet Kelime-i Tevhd ekeceksin!"; yanndan hemen uzaklan!
80.000 Kelime-i Tevhd ekilmez. ekilse bile insn deli eder. Maalesef bylesi
grlmtr, bunu bilerek sylyorum.

Biraz evvel, Allh rz olsun, bir bardak su getirdiler itik. inde 250 gr
su vard. Siz bunu Niyagara ellesi'nin altna koysanz ne olur? Bu bardaa gene
250 gr su dolar. Kmil bir mrid karsndakini yeteneine, kabna, hacmine
bakarak ve ferseti ile bunu idrk ederek ona gre ykler. Yava yava arttrr. Bu
bir "optimal zikri" bulma meselesidir. 707 adetten balarsnz, 1000, 2000, 3000, en
fazla 3500, 4000'e kadar karsnz. Ama mhim olan oraya kadar kmak deil.
Yava yava karsnz, yle bir an gelir ki, beklediiniz msemm o optimal zikirde
tecell eder ve ders hemen geilir. te mhim olan o "optimal zikri" bulmaktr.

* "Kmil bir mnid kendisine ve kmil bir mridin mrdn da
efendilerine hi bir zaman kermet ve mcizt izfe etmezler". Kmiller mcizt
ve kerametten kanrlar. O kadar kanrlar ki kendilerinden bir keramet zuhur etse
bile tvbe edip gidip gusul abdesti alrlar. nk, kermetin zuhuru bir dv shibi
olmay gerektirir. Hlbuki kmiller dv shibi deillerdir. Kendilerinden, kendi
ihtiyarlarnn dnda Cenb- Hakk'n ltf-u keremi ile bir kermet zuhur eder de
bunun farkna varrlarsa tvbe-i istifar ederler ve boy abdesti alrlar.

* "Kmil bir mrid mrdann vergiye balamaz". Kmil bir mrid
kendi elinin emei ya da maa ile geinir."Evldm gel, gel ama bizim derghn da
bir sr eksii var. Sen ne kadar alyorsun bakaym. On milyon mu? Onun bir
milyonunu her ay bize getireceksin" demez. Yhut hanm mrdlerin elindeki altn
halkalara/bileziklere gz dikip de, "Evldm o tanesi sana fazla. Bir tanesi sende
kalsn, ikisini bize brak" demez.

* "Kmil bir mrid kendisini ilhlatrmaz". Kmil bir mrid ayaklarn
ptrmez. Arda kalan suyunu iirtmez. Kendine secde ettirmez. Byle kerih
eylerden uzaktr. Kmil bir mrid, kendisini halktan gayr tutmaz. Cenb-
Peygamber kendisini halktan gayr tuttu mu? Kmil bir mrid Cenb-
Peygamber'in ahlk ile ahlklanmtr. Kendisi halktan ayr tutacak hibir ekil,
tavr, kyafetle ortaya kmaz. Kmil bir mrid kendisine de, evltlarna da yni
ihvnna da sz getirtecek bir davran, bir biim, bir kyafet ittihaz etmez. imdilik
hatrma gelenler bunlar. Belki ilerde daha bakalar da gelir
2


S. - Nazar olarak izah etmeye altnz, insnn Allh 'n rzsn
kazanmas hususuna itirzm olmamakla birlikte, vurgu noktalarnz dinin sdece
bz ritellerine, formel ibdetlerden mteekkil vechesine olmutur. unu sormak


2
Bu blmden sonraki Sohbet'te bu konu enine-boyuna aklanmaktadr.
Mnev Sohbetler
59
istiyorum. Kendisine musahhar klnan dnya iin almas zarur olan insnn
Allh 'n rzsn kazanmasnn baka ynleri yok mudur?

C. - erat'te kaldnz mddete kimse size bir ey demiyor ki! Bizim
szmz hep eratn tesinde bir isteiniz var ise. Gyet tabi erat iinde kalp
da, eratn size ykledii eyleri yaparsanz kimsenin size syleyecek hi bir eyi
yoktur. Ve muhakkak ki, eratn btn kurallarn yerine getiren kimselere Allh 'n
hireti ve cenneti vaad edilmitir. Allh 'n vaadi haktr, hi korkunuz olmasn!

Ve bununla iktif ediyorsanz ne mutlu size! Ama bunla iktif etmeyenler
de var. Bizim sohbete balarken vurguladmz u: Adam diyor ki: "Ya Rabbi! Ben
seni daha yakndan tanmak istiyorum. Kur'n' okuyorum sana k oluyorum. Ama
be vakit abdest-namaz bana kifyet etmiyor. imden gelen ak, iimden gelen
cezbe beni sana ylesine ekiyor ki, sana kulluumu her an hissetmek istiyorum. Ben
namaz klmakla sana kulluumu hissetmiyorum. Sen bunu zten emretmisin. Ben
senin zten kulunum. Ben sana daha fazla hizmet etmek istiyorum. Seni sevmek
istiyorum. Sana k olmak istiyorum. Ve bunun idrkini her an zinde tutmak
istiyorum. Ama yalnzca namaz klmakla ben sana k olamyorum ki!"

te bu raddeye geldiiniz takdirde bir Mrid-i Kmil aramanz lzm.
Bulduunuz Mrid-i Kmil ise sizin yeteneinize bakarak diyecek ki, "Evldm hi
bou bouna urama sen zten doru yoldasn. erata devam et". Yhut da:
"Benim gzel evldm, sen hakkaten yeteneklisin. Seni mrd olarak kabl
ediyorum. Seni bu yolda yetitirmek benim boynumun borcudur" diyecektir.

Biz eratla teklif olunmuuzdur ve erat farzdr. Ama tarkat diye bir
mecburiyetimiz yok. Onu ok iyi belirtmek isterim. Farziyeti olmayan bu messese
de ancak istekli ve yetenekli olanlara ak olmaldr.

Binenaleyh Tarkata girmek yni lm-i Ledn shibi olmak ancak ve
ancak bunun tlibleri iindir. Bir de u tehlike vardr. Allh korusun insn eratten
Tarkate geer. Bu ii kvramaz. Hem eratinden olur, hem Tarkatndan. Btn
ahiretini de rezil rsvay eder. Bu tehlike gerekten de mevcddur. Onun iindir ki
kmil eyhler hi bir zaman kimseyi zorlamazlar. O yetenek onda yoksa onu kabl
edip de dny ve hiretini rezil etmezler. Onu sdece muhib mertebesinde brakrlar.
Gider gelir, Mridin sohbetlerine katlr ama mrid onu zikirle yklemez. O
kimse mride gidip gelmekle kendi erat seviyesinin birazck stnde bir idrk ve
muhabbet hlesine dahil olur, kendisini gnhtan korumu olur.

unu da syleyeyim. Biraz evvel arkadalardan bir tanesi "Sahte mridi
nasl tanrz?" dedi. Ben burada tabi biraz ileri gittim. Benim sylediim sahte
mridden ziyde bu kmil olmayan mridler iin geerli. Sahte mridler ok
abuk tannr. Kmil olmayan mridlerin dahi evltlarna byk himmetleri vardr.
nk ne olursa olsun, kmil dahi olmasalar, ihvn ile megl olmak onlar dima
kemle sevk eder. Bir eyh, hi ihvn olmasn krelir gider. Bir eyh kmil olmasn
Mnev Sohbetler
60
ama yirmi tne ihvn olsun, o yirmi tane ihvn bile eyhin kemlini arttrr. Bu ayna
meselesidir. Biz birbirimizin aynasyz: M'minler m'minlerin aynasdr.

Bir buuk saattir size hitb etmekteyim. Bana kar bir sempatiniz var m?
Benim size kar sempatim var m? Tabi ki var. nk vechime baktnz zaman
kendi rhunuzun gzelliini grdnz iin, kendi kendinize ak olduunuz iin
bana sempati duymaktasnz. Ben de sizin vechinize baktm zaman, sizin
vechinizde "M'min m'minin aynasdr" diye kendi rhumu mhede ettiim
iin size m. Onun iindir ki size bir buuk saattir hizmet ediyor nefes
tketiyorum. Onun iindir ki bu karlkl muhabbet ve efkat, bizim birbirimize
fakat essnda kendi rhumuza olan akmzdan ileri geliyor. Onun iin bir eyh
kmil dahi olmasa, ihvn onu muhakkak kemle yneltir. Bu bakmdan kmil
olmayan eyhleri burada benim knadm zannedilmesin. Ben sdece, kmil eyh
ile kmil olmayan bz eyhler arasndaki fark gstermek istedim.

Sahte eyhler ok kolay anlalr. Sahte eyhler ne demektir? Ellerinde
herhangi bir kimseden yetkisi olmayan, yalapap kulaktan dolma birey renmi ve
yanna gelen herkesin zerine kendi cezbesini ykleyen insn demektir. Kmil bir
eyhin yanna gittiiniz zaman, o eyh size cezbesini yklemez. Onun yanndan
ferahlam olarak karsnz. Ama sahte bir eyhin yanna girerseniz -kmil olmayan
demiyorum- onun yannda hafakanlar basm olarak karsnz. Ve stelik ne
yapacanz bilemezsiniz. Gittiinize gideceinize piman olursunuz.

S. -yette bahsedildii zere kendisine Yakn gelinceye kadar Allh 'a
ibdetle mes'ul kimse (eer Yakn kelimesi mevt ile ayn manada kullanlmyorsa)
Yakn geldikten sonra ibdetle mes'ul deil midir? Evliylara belirli faslalarla da
olsa Yakn verildiini sylediniz. Bu aamadan sonra evliylar ibdetle sorumlu
deil midirler?

C. -Hayr, bundan kesinlikle bu neticeyi karmamak lzm! Evliyya
Yakn verilir. Bundan tr evliy eyya bakt zaman bu eynn ardndaki
Hakkat eksiz, phesiz, vstasz grr. Ve bunu anlatabilir. Ama bir evliy
herkesten daha fazla Cenb- Peygamber'in eratn ve Snnet'ini muhafaza ve
idme ile mkelleftir. Onun iin eratten asla sapamaz. Dolaysyla ibdet ondan
ketmedilmi, kaldrlm deildir.

Allh Cenb- Peygamber'i farz olan ibdetlerden mstani klmad iin
hibirimiz, mertebemiz ne kadar yksek olursa olsun, hibir farz ibdetten mstani
olamayz Cenb- Peygamber'in ahlk ile ahlklanmak isteyen ve O'na k olduu
iin O'na benzemek isteyen bir kimse bunun dna katiyen kamaz. Bu iin yksek
edebi (Edeb-i lsi) byledir. Onun iin bu Yakn kelimesini, bu ekilde almak, bu
ekilde fehmetmek lzmdr.

Mnev Sohbetler
61
S. -slmiyet temelinde tm otoriteyi Allh inancna balayp insna
mutlak bamszlk tanrken, tarkat ve mrid kavramlarnda ortaya kan zel
otorite nedeniyle bir eliki ve sonunda bir irk tehlikesi yok mu?

C. -Hayr yok. Szmz ise kmil eyhleredir..Yoksa kendilerini Allh ile
insn arasnda arac olarak grenlere deil. Kmil bir eyh insn ile Allh arasnda
arac deildir. H.! Kmil bir eyh bir mriddir. Bir mrebbidir, tpk rencisine
bilgi aktaran ve nasl davranmasn telkn eden bir ilkokul retmeni gibi.

Ben niversitede teorik fizik hocasydm. Ben ilim retiyorum diye Allh
ile talebelerim arasnda bir vsta m oldum yni? H, smme h.! Ben sdece
ilim rettim. Bir mrebbi olarak ilim rettim. Kmil bir eyh de tarkatta lm-i
Ledn'n umdelerini vermeden nce nefs hakknda ilim retirken Allh ile insn
arasnda arac olmaz ki, sdece ilim retir.

Eer bir kimse eyhini Allh ile kendisi arasnda bir arac olarak
gryorsa, o apak bir dallet iindedir. Eer bu fikri ona kendi eyhi telkn
etmise, eyhi de apak dallet iindedir. Bunun ekki-phesi yoktur!

C. -Bektalik ve Alevlik'te erat'tan uzaklama grntleri, Kmil nsna
ulama hedefiyle bir eliki iinde deil midir?

imdi baknz, Bektalik ile Alevlii ayrmak lzm. Alevlik denildii
zaman ben hep unu soruyorum. Kardeim hangi Alevlik'ten bahsediyorsun? Sebe
Alevlii'nden mi bahsediyorsun? Yni Hz. Ali'yi (h, smme h) Allh olarak
tanyan Alevlikten mi bahsediyorsun? Hz. Cebril'in peygamberlii getirirken
adresi arp Ali yerine Peygamber'e getirdii iddiasnda olan Alevlikten mi
bahsediyorsun? Namaz, niyaz, orucu, hacc ve abdesti reddeden Alevlikten mi
bahsediyorsun? Ik Ehli yni geceleyin sdece iki rekat namaz klan Alevlikten mi
bahsediyorsun? Yoksa senin benim gibi Hz. Ali'yi "Ene medinet'l ilmi ve Aliyyn
bbuha / Ben ilim ehriyim Ali onun kapsdr", "Ene ve Ali minnrin vhidn /
Ali ve ben tek bir nurdanz" diyen Cenb- Peygamber'in anlad mnda
Alevlikten misin? Hangisindensin?

Onun iin Alevlik dediiniz zaman bu nanslar sylemezsiniz i tefrikaya
ve iltibsa yni yanl anlalmaya yol aar. Bu bakmdan Alevlii bir kenara
koyalm.

Bektalie gelince, Bektalik Hac Bekta- Vel'nin kurmu olduu bir
tarkat deildir. Balm Sultan'n kurmu olduu bir tarkattr. Ve bu Balm Sultan'n
kurmu olduu tarkata gelinceye kadar Bektalikte dier tarkatlardan farkl bir ey
yoktu. nk Hac Bekta- Veli de Ahmet Yesev Hazretlerinden gelen drst bir
silsileye shibti. Ama Balm Sultan daha ziyde Ortaasya'dan gen trkmen
kavimlerinden bir kimse olmak hasebiyle, Bektaliin yin ve erknn XVII. asrda
tertip ettii zaman Hac Bekta- Veli'nin vaz etmi olduu prensipler ortadan
Mnev Sohbetler
62
kaybolmutu. Bunun yerine ise Ortaasya Trk dab ve erkn girmiti. Bundan
dolay, gerek terminolojisi gerekse yinlerini idrk edemememiz bakmndan,
Bektaliin bir takm uygulamalar bizlere ters gelmitir. Bununla beraber unu
syleyeyim. Bektaler arasnda fevkalde snn, fevkalde lim, fzl, ok kymetli
meyih zuhur etmitir. Tabi byle meyihin zuhur etmi olmas, bunlara aykr
hareket eden kimselerin zuhur etmesine maalesef bir engel deildir. Bu sdece
Bektalik iin deil, btn tarkatlar iin de cridir.

Nitekim Halvetlik'te de, Kadirlik'te de, Rufalik'te de ok eksantrik eyler
olmutur ama bunlar ortaya kmad iin, bu tarkatlarn siyas yanlar olmad
iin su yzne kmamlardr. Trkiye'de Bektalik dima bir siyas yan olan bir
tarkat olmutur. Neden? Bektaler bilhassa 1826 Vaka-i Hayriye'si dolaysyla
Osmanl Hnednna uzun sre byk bir dmanlk beslemilerdir. Bu bakmdan
Bektalik bilhassa o tarihten sonra siysete ok bulam, devaml srette belirli
kesimin destekleyicisi olmutur. O bakmdandr ki, bize bz ynlerden ters gelmesi
normaldir.

S. -Hocam, sizin de okuduunuz "El inne evliyAllh ...." yetinin
devamnda vellerin iman edip takva shibi olduklar belirtiliyor. Bakara Sresi'nin
ilk be yetinde de mttekiler aklanyor. O hlde bu zelliklere ship kimse vel
demektir. O halde bu yetlerdeki vel anlayyla sizin zerinde durduunuz vel
anlay arasndaki fark nasl izah edeceiz?

imdi, baknz! Burada bir mantk hats yapmaktasnz. Evet, btn veller
mttekidir de, her mttekinin vel olmas gerekmez! Hani btn insnlar fndir de,
her fnnin insn olmas gerekmedii gibi. Her fn insndr diyebilir misiniz?
Diyemezsiniz. Atlar da fndir ama insn deildir. Gl aac da fndir ama insn
deildir. Ta da fandir ama insn deildir.

phesiz Kur'n' Kerim'deki bilhassa "El inne evliyAllh u l havfn
aleyhim velhm yahzenn"dan sonra gelen yetin dier kalan ksmnda, Allh
rz olsun arkadamz onlarn takv shibi olduunun beyn edilmekte olduunu
syledi. phesiz ki her vel takv shibidir. Yni Allh 'n emirlerine uymamaktan
son derece ekinen bir insndr.

Biraz evvelki konumuza gelecek olursak, bir vel hi bhaclk edebilir
mi? u ya da bu sebepten dolay farzlardan kendisini soyutlayabilir mi?
Soyutlayamaz. Neden? nk Kur'n'n emri dolaysyla soyutlayamaz. Ama her
velnin ittika shibi olmasna ramen, her ittika shibi vel deildir. Velliin
olmazsa olmaz art, Kur'n'da belirtilmemi olmasna ramen muhakkak srette
Cenb- Hakk'n huzruna kp velyeti oradan almaktr.

S. -Rbta, Tevessl ve Vahdet-i Vcd kavramlarna ksaca deinir
misiniz?

Mnev Sohbetler
63
C. -Rbta'y aklayacam. En etrefili budur. brlerini hi
aklamayacam. ok vaktimizi alr ve her zaman da anlalmaz. Rbta nedir?
Zikrederken, insnn ittiba ettii nsn- Kmil'i u iki kann arasnda gzlerini
kapayarak tahayyl etmesi demektir. "Hocam olur mu byle i? Ne demek yni?
Bak gene ite Allh ile insn arasna adam koydun" denilebilir ama i byle
deildir.

Rbta niin yaplr? Bz kimselerin literatrde iddia ettii gibi eyhin
rhaniyetinden istimdat etmek... sz konusu deildir. Nedir Rbta? Baknz Cenb-
Peygamber'in bir hads-i erifi var, ne diyor? "eytn benim vechime, benim
eklime temessl edemez", yni "benim klma giremez", diyor. Siz ister ry
leminde, ister yakazada, ister bu dnyada birisi ile karlasanz da, gnlnz "Bu
zt Hz. Muhammed'dir" dese, O Hz. Muhammed'dir. eytn O'nun klna giremez.

imdi ilmi ve ahlkyla Vris-i Neb olan bir nsn- Kmil'e eer ittiba
etmi iseniz, zikrederken onu rbtaya almanzn anlam nedir? Namaz klyorsunuz.
"Allh u Ekber" dediniz durdunuz. mam efendi okuyor, siz kuruyorsunuz: "Bizim
eki acaba dediler mi? Eer protesto olmusa gn sonraki borcumu nasl
derim? Hanmn da acaba diinin ars geti mi? Bakalm ocuun karnesinde
ka krk gelecek?". Bu gibi dnceler hep zihnimizi igl etmiyor mu? eytn
muhakkak bir tarafndan ie karyor. Allh gnhmz affetsin! Ama bu artlar
altnda kldmz namazmzn gene de, muhakkak, bir ecri sevab vardr. nk
Allh 'n emrini if ediyoruz. Ama kemli ile if edemiyoruz o baka.

Namazda bunu yaparsnz da Cenb- Hakk'a ulamak, nefsinizi tezkiye
etmek iin zikrederken eytnn hibir ekilde sizin zihninize yerlememesi lzm.
Bunun iin ne yapyorsunuz? Zihninizin nne eytnn temessl edemeyecei bir
vris-i nebi'nin vechini getirip oturtuyorsunuz. Bu sdece eytn'n sizin zihninize
girmesinin nne geer o kadar.

S. -Araf Sresi'nin 172.yetinde: "Hatrla ki, Rabbin, Adem oullarnn
sulblerinden zrriyetlerini karp da onlar kendi nefislerine kar hit tutarak; -
Ben sizin Rabbiniz deil miyim? diye buyurduu vakit onlar da; -
Evet,Rabbimizsin, hit olduk, demilerdi. Bu hit tutuumuzun sebebi, kymet
gn, bizim bundan haberimiz yoktu, dersiniz diyedir."

Bu yetin nda dnerek, bebeklerde uyurken grlen glme ve
zlmeyi nasl aklayabiliriz? Bebein daha hibir eyi tanmadn biliyoruz.
Acaba insn doduu zaman rahmn bilgiye shib midir? Eer shibse daha sonra
eyy tanynca bu bilgiler perdeleniyor mu?

C. -Efendim baknz.. Yeni ocuk doduu zaman ocuun rhu vardr,
nefsi de vardr ama daha gelimemitir, idrki yoktur. imdi bir baka ey daha
syleyeyim size, ou zaman bu bizim enteller bize bhtan ederler: "Siz arapa
bilmezsiniz ama Kurn okuyunca alarsnz, ne diye bu Kur'n' arapa
okuyorsunuz?" diye.
Mnev Sohbetler
64

Kur'n arapa da olsa, srynice de olsa Allh 'a ait her bilgiyi rh olduu
gibi emer. Rh her eyi bilir. Bizim Kur'n okumamz bizim nefsimiz iin deil
Rhumuz iindir. Kur'n okuyoruz da ama trkesini de okusak Kur'n' hakkaten
anlayabiliyor muyuz? Anlyamyoruz. Kur'n'n kata kan anlayabiliyoruz?
Kur'n'n kata ka muhkem, kata ka mtebih yet?

Muhkem yetleri zar zor anlyoruz, mtebih yetleri anlayabiliyor
muyuz? Fehm ve idrk edebiliyor muyuz? Edemiyoruz. l-i mrn Sresi'nin 7.
yetinde ne diyor Cenb- Hakk: "Mtebih yetlerin tevilini ancak Allh ve
ilimde rsh shibi olanlar bilir". Biz rsh shibi olmadmza gre bilemiyoruz.
Ama mtebih yetleri okuyoruz, okumaktan da zevk alyoruz. nk rhumuz
zevk alyor. Kur'n'n hitb bizim rhumuza. Eer rhumuza olan bu hitp
idrkimize gelirse ne mutlu bize. Onun iin kk ocuklarda rhlar bakmndan
henz nefisleri onlara bir mahbes olmadndan dolay rhlar ile etraflarndan
haberdardr. Ama nefis gelimeye balad zaman, artk rhun grlmesi mmkn
deildir. Bu bakmdan glerler de, hatrlarlar da, ne yaparlarsa yaparlar. Biz
bilemeyiz. Hep rh vstas ile alglarlar.

Biz imdi rh vstas ile alglayamyoruz. Ne zaman alglayabiliriz rh
vstas ile? Asl vatanmza dndmz zaman. Ancak Rhumuz esas meneine,
kkenine, Cenb- Hakk'n huzruna dnd zaman biz de O'nunla alglamaya
balarz.

S. - Yeni afak'taki bir yaznzda cinlerin sdece nefsi olduunu
sylyorsunuz. Sdece nefsi olanlar sorumlu mudurlar?

imdi insnlarda bir rh bir de nefs var. Cinlerde sdece nefs var. Cinler de
tabi mkellef. Niye mkellef? ok iyi biliyorsunuz ki, Kur'n'da da bir sr hadste
de geer. Cenb- Peygamber cinlere Kur'n okumu ve ilerinden bz kimseleri
Kur'n okumas iin de hlife tyin etmitir. Cinlerin iinde de mslman cinler var,
ateist cinler var, hristiyan cinler var. Cinler muhakkak srette mkelleftirler.

S. - erat ile Tarkat arasnda bir gei noktas var mdr?

C. - Byle bir gei noktas yok. erat ayr bir blm, tarkat ayr bir
blm. Bundan buna byle srekli bir gei noktas, yumuak bir gei noktas yok.
Bu kapdan br kapya gei gibi yok. Hatt tarkata girdiiniz zaman, yle ilerle
yni eyhinizin sizden isteyecei yle iler ile karlarsnz ki, er'i bakmdan
rahatsz dahi olabilirsiniz. yle meyih vardr ki, sizden bz yle iler ister ki
er'an rahatsz olabilirsiniz. Mahsus ister. Gene kemliniz iin ister; zor bir imtihan
olur bu, sizin iin.

Ama u da var; tarkatta olmakla beraber, siz eratten kurtulmu
deilsiniz. Kesinlikle kurtulmu deilsiniz. Tarkatn da bu bizim bildiimiz,
Mnev Sohbetler
65
hepimizin tb olduu eratten baka bir erati daha var.Tarkatn da erati var.
Mesel bir tane syleyeyim: "Tarkatta bir mrid hibir zaman ihvn ile
evlenmez!". Tarkatn eratinin kurallarndan bir tanesi bu. Byle bir evlilik
kesinlikle haramdr. Bir mridin mrdi ile evlenmesi kesinlikle haramdr. erate
gre, onun baka bir anann babann evld brnn ise bir baka anann babann
evld olmak hasebiyle, evlenmelerine hibir mni yoktur. Ama tarkat bakmndan
mrid ihvnnn babas mertebesindedir. Bundan tr de hibir zaman ihvndan
kimseyle evlenemez. Onun iin bu sual bana biraz yanl vaz edilmi bir sual gibi
geldi.

S. -Gnmzde evliylk derecesine ulam kiiler var mdr?

C. - Evldm bilsem ki vardr, ilk nce ben gidip kaplanacam. Ama
muhakkak ki vardr. Allh , bu dnyay evliysz brakmaz. Muhakkak vardr. Hem
de dnyann her lkesinde vardr. Emin olunuz. Ama tanmak bizler iin mmkn
deil tabi.

S. -Tarkata insnlar kmil ol mak iin girer dediniz. "Emri bil mruf ve
nehyi anil mnker" yaplan bir slm toplumunda da insnlar buna ulamak
istiyorlar. Anladm kadaryla bu anlattnz daha stn ve zel bir yol.

C. - Tabi, evet evldm. imdi "Emri bil mruf ve nehyi anil mnker"
Allh 'n emrettiklerini yapmak, nehyettiklerinden de tevakk etmek demektir. Bu
btn erati kapsayan temel ilkedir. imdi biz, bundan zerre kadar inhiraf
etmemekle beraber, eer gnlmzde eratn stnde Allh 'a kar bir ak var da,
biz Allh 'a yaknlamak istiyorsak ancak, o zaman tarkatn bize verdii
imknlardan faydalanacaz. Onu demek istedim.

Ama sohbetimin bandanberi unu anlatmaya alyorum: tarkata girmek
ve nfilelerle ibdet yapmak farz deildir. Allh bunu bize yklememitir. Senin
iin farz olan erattr. Yni "emri bil mruf ve nehy-i anil mnker". Sen bunu
yapabiliyorsan ne mutlu sana! Drt ba mmur yapyorsan, eli plecek insnsn.

Bakn Cenb- Peygamber'in bir hads-i erifi var. Diyor ki: "Asr- Saadette
eer slm yz cz ise, bunun bir czn yapmayan Cehenneme gider. Ama yle
zaman gelecektir ki, slm akaidinin yz cznden bir tanesini yapan Cennete
gidecektir" Kanaatimce ite byle bir zamanda yayoruz. Hayat ok zor.
Hepimizin srtnda byk ykler var. Geim yk var, birbirimiz ile
mnsebetlerimizde yk var, mirlerimizle memurlarmzla skntlarmz var, u var
bu var, bir sr skntmz var.

Bu durumda hakkaten eratn btn hkmlerini yapmak ok byk bir
fazilet istiyor. Bunu yapabilen bamzn tc. Ona hi bir szmz yok. Onlar zten
yaplacak.Gene sylyorum: Yanl anlalmasn! Hani btn bunlara ramen
insnn iinden yle bir cezbe gelirse bu takdirde ne yapmak lzm gelir? Onu
Mnev Sohbetler
66
anlatmaya altm.Yoksa Tarkata girmek de lm-i Ledn renmek de farz
deildir.

S. -eyhlerin Allh 'tan emir almad srece hi kimseyi tarkata
armadn sylediniz. Allh eyhlere vahiy yoluyla m ulayor? Allh ,
Kur'n'la emirlerini tamamlamad m?

C. - imdi vahy ve ilhm meselesine gelince, mlm Allh arya dahi
vahyedebiliyor. nsna niye vahyetmesin, sorarm? Kendisine mir'at edindii insna
niye vahyetmesin? Bu insn ki, Cenb- Peygamber'in ahlk ile ahlklanmak onun
iin snnettir. Cenb- Peygamber ne yapmsa, Cenb- Peygamber'e ne vki
olmusa o insna da vki olur. Ama Cenb- Peygamber'deki vahy umumdir. Eer
bir insna vahy vki olursa o sdece hussidir. Mesel iinizden birine u anda bir
vahy vuku bulsa da Hz. Cebril gelse ve mesel dese ki: "Senin mrn ok uzun
olacak; seksensekiz yana kadar yaayacaksn, onalt tane de torunun olacak" O
kimse bunu size aklar m? Bu kendisine gelmi bir bilgidir. Bunun peygamberne
bir vahy olduunu kim iddia edebilir? Allh , arya dahi Kur'n'da vahy ettiini
sylyor, insna niye vahyetmesin? Biz tabi edeben Cenb- Peygamber'in nne
gememi olmak iin nsn- Kmillere, Velyullaha gelen eylere vahiy deil
ilhm diyoruz. Bu bir edepdir. Bu bir tavrdr. ster kabl edilir, ister kabl edilmez.
nk ok ufak eylerden insnn ayann kaymas ve gnha girmesi
mmkndr. Biz gnhtan ekiniyoruz. Elimizden geldii kadar tabi. Yoksa
hepimiz nefs shibiyiz.

Ama bir tarkat edebi olarak Velyullah olan bir eyhin kimseyi
armayacana iret ettikti. Meer ki Cenb- Hakk kendisine ilhm etmi olsun
da "u kulumu yetitir!" desin. Ayrca una da dikkat etmek gerekir ki Mide
Sresinin 3. yetine binen Allh insnlarn dinini tamamlamtr.

S. -Hocam bize anlattklarnz btn tarkatlarn ortak zellikleri midir?
Deilse hangi tarkat anlattnz?

C. - Ben, Tarkatn nasl olmas gerektiini ve kmil mridler elinde nasl
idre edildiini anlattm. Tarkatn idealini anlattm. Maalesef tarkatn tatbikatnda
bunlarn ou yok. Bugn bakyorsunuz eyh efendiler televizyona kyorlar,
kendilerine ilim verildiini, yle kitaplar yazdklarn, binlerce kiiyi mslman
ettiklerini, dnyann her bir tarafnda mrdleri olduklarn, kendilerinden kermet
zuhur ettiklerini aka sylyorlar.

Yhut da kendilerini aka eyh olarak gstermeyip de bir sr samalk
ihtiv eden kitaplar yazp, altbuuk saat televizyon programnda konuan mrid
geinenler de var. Bunlar da biliyoruz.

Kur'n' Kerim'i Kuantum Teorisi aracl ile yorumluyorum diyen iddial
mridler de var. Onun iindir ki kendilerine mridlik atfedenler ile, Cenb-
Mnev Sohbetler
67
Hakk'n kendilerine mridlik verdii kimseleri (eer yeterli iz'an, fehamet ve
temyiziniz yok ise) biribirlerinden ayrdetmek ok zordur. Fakat eer bir para bu
iten anlyorsanz bu zevtn nefsni iddialarnn srttn hemen fehmedersiniz.

Birisi eer "Ben mrdanma seksenbin kelime-i tevhd veriyorum" derse,
biliniz ki o mrdn bir hafta sonra fttracaktr. Nitekim yle oluyor.

Yhut birisi kalkp da: "Ben Kur'n' Kerimi kuantum teorisi vstasyla
izah ediyorum" derse, ben kasklarm tuta tuta glyorum. nk u fakr abd-i ciz
krk senedir kuantum teorisini okuturum. O kadar kitap yazmm, o kadar doktora
tezi yaptrmm, o kadar doent ve profesr yetitirmiim. Ve hatt bu konuda
doktora tezini yaptrdm talebem Prof.Dr. Yaln Ko beni bu konuda yetmi defa
katlyarak gemi, dnyaca nl bir hret olmu.Ve bir baka arkadam da yazd
380 sayfalk kuantum mekanii kitabn bana ithaf etmi. Bu ite bu kadar emeimiz
var. Ben hl kuantum mekaniinin ne menem ey olduunu tam mnsyla derin bir
idrk ile anlayamamm.

Hele kuantum mekaniinin iindeki, temelindeki esas kavramlarn,
birbirleriyle elien Kopenhagen ve Paris ekolleri vstasyla tevhd edilmesinin
gayr mmkn olduu vkas karsnda ve mesel, kuantum mekaniinden
kullanlan sonsuz boyutlu Hilbert uzaylarndaki flktasyonlarla kaotik uzaylar
arasndaki ilikiyi bir trl anlamadmdan, ben bu adam bunlar nasl anlyor
bilemiyorum. Onun gibi ilhi byk bir vahye de shib olmadm iin kuantum
teorisiyle Kur'n nasl izah edilir zemiyorum. Ama 130.000 lira verdim kitabn
aldm, okumak iin ve insnlarn kendi vehimlerini nasl hz ilim saymak gibi bir
maraz iinde olduklarn ibretle tehis ve tesbit ettim..

Ayn zt mesel diyor ki, "Ben Kur'n' gyet gzel izah ediyorum. Baknz
bu cinler yok mu, bunlarn hepsi birer mikrodalgadr". Eyvah hanmlar diyorum
ben, vah hanmlar.. Mikrodalga frnlara shib olan hanmlar ne yapacak imdi? Bu
kitab okuduktan sonra mikrodalga frnl hanmlar mutfaklarnda cinlerin fink
attklar vehmiyle cinler arpmasn diye mutfaa, Ezubillahi mineeytnirraciym
bismillhirrahmnirrahiym, kulezu birabbil felak, min errin m halak..." diye
girmeleri lzm. Ama bu dua sebebiyle de cinler kaacaklar iin mikrodalga frn
ilemeyecek. Nasl olacak bu i, anlalr nesne deil!

Binenaleyh, benim gzel dostlarm ve iki gzmn nru kardelerim, bu
ite fehmet ve temyiz shibi olmak ok zordur. Nefis insn aldatr. Bakn nefisten
btn kt huylar kar da, en son kan huy hubb-i riysettir/ba olma sevdasdr.
nsn yetmi yana gelir. Pr-i Fn olur, aln secdeden kalkmaz. Ellerini aar dua
eder: "Y Rabbi sana ne kadar hamdetsem, kretsem azdr. Sen beni s iken bu
hllere getirdin". Aya kt diye kayar. nk bu beynda gizli bir kibir, gizli bir
irk, gizli bir hubb-i riyset vardr. "Biz ne olduk yhu?" kabilinden gizli bir hl
vardr. Bu i incedir ince.. ok incedir. Bu ince i de her babayiidin kr deildir.
Her babayiit bu ie soyunamaz. Her soyunan babayiiti de kabl etmezler. Bu
Mnev Sohbetler
68
nefesimi onun iin tketiyorum ki, "Aman iki gzmn nru dostlarm, bu i ok
tehlikeli bir itir. Siz, siz olun, brakn erat mertebesinde kaln. Hele hele
vehmini ilim sanan mrid bozuntularnn sakn peinden gitmeyin!"

S. -Taleb vk olmadan tarkata ihvn arlmaz. Eer bu kaide ihll
edilirse tarkatlar kurumlar ve seklerleir demekle hangi tarkatlar kasdettiniz?

C. - stisnsz btn tarkatlar kasdettim. Zir btn tarkatlar
seklerlemi, tereddi etmitir. yle hle gelmilerdir ki, en nihyet "llllah ve
Resluh denilmi ve kaplarna kilit aslmtr.Tarkatlar, aslnda, inhitat ve
tereddileri dolaysyla kendi kendilerini ketmetmilerdir.

S. -slm'n zhirinin erat, btnnn ise Tasavvuf olduu hakkndaki
grleriniz nedir?

C. - H, h.. Aman Allh muhafaza etsin! slm'n zhiri erattir ama
btn Tasavvuf deildir. Kesinlikle deildir. Btn Hakkattir. Allh hepinizi o
Hakkate vsl eylesin, min..

S. -Esm-i lhye'nin insnda tecell ettiini sylediniz. Buna ak bir
rnek verebilir misiniz?

C. - Esm-i lhye yalnz insnda deil btn eyda da tecell eder.
Baknz u elimdeki nedir? Bir bardak.. Bardan iinde ne var? Su.. Bir buuk saat
konutum ok susadm. Mthi ter kaybettim. Bu suyu itiim zaman, bu su bana
byk ferahlk veriyor. Susuzluk marzm gideriyor. imdi gelin sizinle yle bir
zihn seyhate kalm.

Bu bardak grnen bir kaptr.Bundan dolay da Allh n Zhir ismine
muzaftr. Bunu meydana getiren tasarmclarla iileri ise ortalkta
grnmediklerinden, bu bardan grnts (zhiri) onlar rtmekte olduundan
bardakta tecell eden simlerden biri de Btn olmaktadr.

Bardan eklini tasarmc tasarlarken onu Musavvir tahrik etmekte; bu
ekil estetik, gzel bir ekil olduu iin de buna damga vuran ise Bed ism-i erifi
olmaktadr. te yandan bardan hammaddelerinin bir araya toplanp da camnn
olumasnda Allh n Cmi (bir araya toplayc) esmsnn tecellsini grmyor
musunuz?

Bardan retimi bir ilme ve onu tekil eden unsurlar arasndaki dengeye
dayandndan lim ve Adl esmlar tecell etmektedir.

Bardak, iinde hfz ettii su dolaysyla, Hafz isminin ve biraz nce
itiimde bana rzk olan su dolaysyla da Rezzk isminin mazhardr. Bunun
Mnev Sohbetler
69
aksettirdii lt dolaysyla Nr isminin tecellgh olan bardak mekanik direnciyle
de Kavnin mazhardr.

inde tad su, ay ve benzerleri gibi bardan faydas oktur; bunun
iin de Nf ismine muzaftr. Bunun iine ay da koyabilirdik. Dnnz ki ay
yeil bir ot iken kurutularak tabiat deiir. Bu deiiklik Mmt isminin hrmetine
vuku bulur. ayn hazmszlk gibi bir maraza if vermesi Muhy isminin
hrmetinedir. Bardaktaki su iin Kurnda: Ve cealn minel mi klli eyin
hayy denildiine gre, bu mnasebetle Hayy ism-i erifinin etkisi anlalmaktadr.

Bardak krlr da birinin elini keserse tecell eden Kahhardr.
Gryorsunuz; fehmeti ve idrki olana, bardak, btnndan ne ok haber
vermektedir. Bylece onun Habr isminin de tecellgh olduu anlalyor. Eh yni!
Bir bardaktan bunca hikmet sdr ediyorsa, bunun altnda yatan Allh n Hakm
ism-i erifidir. Gryorsunuz basit bir bardak, zhir grntsnn altnda, ka
esml hsny rtmektedir. Bu ise onun Settr (rtc) isminin de tecellsine
mazhar olduunun kantdr. Baknz bir basit bardak araclyla sizlere nasl bir
ilim ltfedildi! Bu ltufdan dolay bardak Ltif isminin de mazhardr. Hi bekleme-
diiniz hlde lm-i Lednden size verilmi olan bu bilgiler ise Allh n Rahmn,
Rahm ve Vehhb isimlerinin srdr. Hepsi ka esm oldu? Galiba 23 adet deil
mi? Bylece bir tek bardakta bile, ok fazla aratrmadan, Allh n 23 esmsnn
tecell ettiini idrk etmi oluyoruz.

Velhsl- kelm; muhterem dostlarm, vizyonunuza bal olarak nereye
bakarsanz Cenb- Hakk'n esmsn, srn, ef'alini grmemeniz mmkn deil.
te tarkatn, kmil eyhler elinde ikinci kademesinde "lme kar cehlet" bunlarla
izle edilir. Cenb- Hakk'n ef'alinin, srnn, ztnn ey zerindeki tecellsi ve
bunlarn birbiri ile ballna "Mer-tib-i Tevhd" diyoruz. Bu mertebeler, srasyla:
"Tevhd-i Ef'al, Tevhd-i Sfat, Tevhd-i Zt, Cem, Hazret-l Cem, Cem'l Cem
diyoruz. "Ahadiyyet Mertebesi" son mertebe ve Cenb- Peygamber'e ait, oraya
ancak evliyullah hazert bir kyor, bir iniyor. Ona ship olamyor.

Sabrnzdan tr ok teekkr ediyorum. Allh hepinizden rz olsun.
Allh betinizi bereketinizi, fazlnz fyztnz arttrsn. Vahdetinizi tahkim etsin.
ki cihanda da azz etsin. min.

* * *
Mnev Sohbetler
70

Vel her eyi saklar ama saklanmaz nazar,
Srrn izhrdan da srekli eder hazer.
Her an zinde, her an Hayy harmidir Mevlnn;
Sreti sretine, bil ki, olmutur mezar.
Ganiyy-i Muhtef


MRD- MNEV
NASIL OLMALIDIR?



"Mrid-i Mnev nasl olmaldr?" konulu bu sohbet TAEK eski bakan
Prof.Dr. Ahmet Yksel zemre ile 4 Eyll 1996 aramba gn akam saat
21.30'da Trabzon yerel televizyonlarndan Kuzey TV'de gerekletirilmi ve yaklak
45 dakika srmtr.


N.ahinler:

-Efendim sizinle daha nce yaptmz sohbetlerde Mrid-i Mnev
konusu zerinde ksa da olsa durmutuk. Ama bu akam daha detayl olarak bu
konuyu ele alp konualm diyorum. nanyorum ki bu sohbetimiz manev bir mrid
arayan fakat "kmil mridin vasflarn ve insnn mrid ararken ne tr kstaslara
rcu etmesini gerektiini" lyk olduu gibi bilmeyen kardelerimize yol gsteren
bir k olur. ncelikle size u soruyu yneltmek istiyorum: "Mrid'in ve Keml'in
mns nedir ve bu iki kavramn erevesini nasl tesbit edebiliriz?"

A.Y.zemre:

- Allh rz olsun Necmettinciim, teekkr ederim. ok nemli bir
konuya deindin. zin verirsen nce rd kelimesini ele almak istiyorum. Rd:
"doru yolu bulup, tehis ve temyizle donanm olarak sebat etme yetenei"
demektir. Bir kimseyi rd shibi (yni red) klmak fiiline ird etmek denir.
Mrid ise ird yoluyla bir kimseyi red klan demektir. Mrid-i Mnev insnlar
dinin zhir ve btn vecheleri hakknda ird eden kimseye denir. Kmil'in mns
ise: eksiksiz, noksansz'dr.

Buna gre Mrid-i Kmil, insnlar doru yola ileterek red klan eksiksiz,
noksansz Rehber ve Mrebb'e iaret eder. slam dininde gerek erat gerekse lm-i
Ledn bakmndan Mrid-i Kmil tekdir ve O da Cenb- Hakk'n: "Sen
olmasaydn, Sen olmasaydn, bu felekleri yaratmazdm!", "Muhakkak ki Sen en
yce ahlk zerinesin!", "Andolsun ki Biz Seni lemlere yalnzca Rahmet olarak
gnderdik!" diye ta'zz ve tekrm etmi olduu Hz. Peygamber Efendimizdir. Buna
Mnev Sohbetler
71
gre slm'da Hz. Muhammed, her Mrid-i Mnev iin deal Prototip
mesbesindedir.

nsnlar Allh yoluna iletmek hususunda ird yetenei ve yetkisi olan (ya
da bu trl hasletlere ship olduunu vehmeden) herkes iin geerli ve amaz
kstaslar, ve bu kstaslarn neticesi olarak da zuhur eden mkellefiyetler: 1) Kendini
bu Prototip'e uydurmak, 2) O'nun ahlkyla ahlklanmak, 3) Tpk O'nun gibi (en
azndan evresine) Rahmet olmak, 4) O'nun ilmine ve hline gerekten de vris
olduunu hliyle, kaaliyle, tavryla, mereb ve ne'esiyle izhr etmektir. Durum
byle olunca dier Mrid-i Mnev'lerin kemli de, Cenb- Peygamber'in kemline
nisbet olunan, ancak izaf bir keml olur.

N.ahinler:

- Efendim biliyoruz ki; slm her m'minin erat'a uymasn farz klarken,
lm-i Ledn tahsilini farz klmamtr. erat akl- bli olan herkes iin, Allh 'n
ltfu olan, bir asgar mterektir. Fakat lm-i Ledn tahsili iin durum hi de yle
deildir. Bu ereveden baktmzda, insnda lm-i Ledn tahsili iin olmas
gereken yetenekler ve bu noktada Mrid-i Mnev'lerin grev ve sorumluluklar
zerine neler syleyebilirsiniz?

A.Y.zemre:

- Necmettinciim, senin de isbetle ifde ettiin gibi Cenb- Hakk erat
iin insnlara akl- bli olmaktan baka bir art komam, onlarda bundan baka
bir yetenek aramamtr.Ancak bedenen zrl olan ya da fakr kimseler iin erat,
ibdetler iin kolaylatrc bz hkmler de ihtiv etmektedir. lm-i Ledn tahsiline
gelince durum deimektedir. Byle bir tahsil iin, ayrca, insnda bu ynde: 1) bir
temyizin 2) bir hevesin, 3) akla tahkim edilmi bir irdenin uyanm olmas; ve
kez: 4) izinden gidilecek bir Mnev Mridin bulunarak O'nun tarafndan
eitilmeye tlib olunmas, ve 5) bu mrid tarafndan eitilmek zere kabl edilmi
yni O'na mrd olunmas gereklidir. Bu dahi, lm-i Ledn tliblerinin erat
ehlinden farkl imkn ve kaabiliyetlerle mcehhez olmalar gerektiine yeterince
k tutmaktadr.

Zten keml shibi hi bir Mrid-i Mnev de kendisine mracaat eden
birini, onun: 1) kaabiliyetini lmeden, 2) edebinin bu ie yatknlna karar
vermeden, 3) alclnn ve fehmetinin byle bir eitime msit olduunu kontrol
etmeden talebini kabl etmez. nk bu fevkalde mes'uliyetli bir itir. Mrid-i
Mnev kabl edip eitimini yklendii bir kimsenin her bakmdan vassidir. Onun
her bir hareketinden, her bir dncesinden ve bunlarn kemle uygun bir biimde
ynlendirilip olgunlatrlmasndan Cenb- Hakk'a kar bizzt ve ncelikle
mes'uldur.

Mnev Sohbetler
72
Bir lm-i Ledn tlibini yetitirmek, tb tutulduu mnev eitimin her
safhasn taklden deil, tahkkan hazmetmesini temin etmek hem Mrid-i
Mnev'nin hem de tlibin byk sabr ve temkin shibi olmasn gerektirir. Mrid-i
Mnev tlibin dnyev ve mnev her meselesine dikkatle, rikkatle ve merhametle
eilerek hl yollarn gstermek ve onun uurunu hep zinde ve messir tutmakla
mkelleftir.

N.ahinler:

- Efendim szlerinizden lm-i Ledn tahsilinin hem tlib hem de Mrid
asndan ar bir sorumluluk ierdiini ve bu eitimin, herkesin altndan kolaylkla
kalkabilecei bir yol olmadn anlyorum. Aslnda tlib asndan bir baka zorluk
daha var: Keml shibi olmayan Mrid-i Mnevleri (ya da kendilerini Mrid-i
Mnev olarak vehmedenleri) gerek Mrid-i Mnevlerden ayrma zorluu..
Acaba bu konuda bz kstaslar vermeniz mmkn m?

A.Y.zemre:

-Gzel evldm, ne yazk ki, bu yolun urusu (yni ekiys) boldur. Bir
Mrid'in yannda bir mddet kalp da mnev eitimini tamamlamadan nefsinin
hev ve hevesine uyarak kendisini Mrid iln etmi de etrafna adam toplamaya
balam bir kimsenin mrdlerine verebilecei mnev ve madd ziyn ok byk
ve ok trajik boyuttadr. Bu itibarla tlibleri uyarma noktasnda u kstaslar tesbit
edebiliriz:

1) "Keml shibi bir Mrid-i Mnev ne kendisini bu sfatla iln eder ve
ne de kimseyi kendisine dvet eder."

Bu yolun edebi budur. Dvet Peygamberlere mahsustur ve dvet ancak
erat'a dvettir. Bir kimsenin lm-i Ledn'e isti'dd olup olmad bilinmeden onu
lm-i Ledn renmeye dvet etmek byk bir temkinsizlik ve mes'uliyettir. Nasl ki
bir lise hocasnn bile talebe yetitirmekte bir istiab haddi varsa bir Mrid-i Mnev
de ancak snrl sayda mrdi tekml ettirebilir. Bunun iindir ki, lm-i Ledn
renmek zere, bir Mrid-i Mnev'ye ancak tlib olunur. Keml shibi bir
Mrid-i Mnev ise bir tlibin bu konudaki isti'dadndan, edebinden ve bu mrdle
kendi istiab haddini amam olacandan emin olmadka onu tedrs halkasna
almaz. Ayrca Cenb- Peygamber'den rivyet edilen bir hadsde: "lmi ehline
veriniz. Ehline verilmeyen ilim domuzlarn boynuna inciden gerdanlk takmaya
benzer" denilmektedir. Kendine Peygamber Efendimizi rnek alan bir Mrid-i
Mnev'nin bu hadsin erevesi dnda bir uygulamas olamaz.

2) Keml shibi bir Mrid-i Mnev kendi propagandasn yapmaz ve
yaptrtmaz. Halk kendisine kaplansn diye dler (dvetiler) kartmaz.

Mnev Sohbetler
73
3) "Keml shibi bir Mrid-i Mnev kendisine kermetler ve mcizeler
izfe etmez ve ettirmez". Kendisinde olaanst kudretler vehmetmez. Onun ii
kermat ve mu'ciztla deil ilimledir. Kendisini, h, Hz.Peygamber'in ya da
Cenb- Hakk'n bir kopyas olarak gstermeye kalkmaz. O, dima, "Ene
beern" (Ben ancak bir beerim) edebi zere bulunur.

4) "Keml shibi bir Mrid-i Mnev kendisini gaybdan ya da
gelecekten haber veren bir khin derekesine drmez". Onun temel megalesi
tlibleri Kur'n ve Snnet'in dbna aykr olmayan bir biimde eitip tekml
ettirtmektir.

5) "Keml shibi bir Mrid-i Mnev verdii eitimde merhametli ve
rikkatli bir mrebbidir. Mrdlerin fehmetlerinin, idrklerinin ve temyizlerinin
seviyelerine gre konuur. Onlar fuzl phelere, endielere ve vesveselere
sevketmez. Aksine O'nun tedrs sisteminin balca hedefi, tlibleri vehim ve haylin
hkmranlndan zd etmektir.

6) "Keml shibi bir Mrid-i Mnev mrdlerini mnen smrmez.
Kendi cezbesini mrdlerine yklemez. Aksine onlardaki eytn cezbeyi izle eder,
rahmn cezbelerini de onlara hazmettirir. nsn O'nun huzrundan ferahlam
olarak kar.

7) "Keml shibi bir Mrid-i Mnev mrdlerini maddeten de
smrmez". Mrdlerini kendisine mal, mlk ve para bakmndan hizmet etmekle
mkellef kimseler olarak telkki etmez; onlara bu ynde telmihlerde, ya da talebde
bulunmaz. Aksine, keml shibi bir Mrid-i Mnev kendisinin mrdlerine
hizmetle mkellef olduu uurunu dima zinde tutan bir zttr.

8) "Keml shibi bir Mrid-i Mnev mrdleri arasnda merhamet,
adlet ve ihsn ile muamele ederek topluluun vahdetini muhafaza eder". Onun
eitiminde ve sohbetlerinde dedikodu, gybet ve siyasete yer olmad gibi
mrdlerini bu gibi nksalardan uzak tutmak iin de himmetini esirgemez. Onun
balca hedefi, mrdlerini Allh yolunda en kolay ve en hzl bir biimde tekml
ettirip ilerletmek ve olabildiince Cenb- Peygamber'in ahlk- hamdesiyle
bezemektir.

9) "Keml shibi bir Mrid-i Mnev bu zorlu yolda mrdlerini
hfzeder". Eer mrdlerden biri bu ykn altndan kalkamyor da kendisinden
ayrlmak istiyorsa onu merhamet ve efkatle, haklarn da hell ederek ballndan
zd eder. Hakknda hayrl dualarda bulunur.Tutup da lnetler savurmaz; onun
gelecei hakknda, kendi eitim halkasndan ayrld iin, felket tellll yapmaya
tenezzl etmez. Keml shibi bir Mnev Mrid mrdlerini lnet ve beddua
terryle sindirmeye yeltenmez; aksine onlarn kalbinde muhabbet ve merhamete
dayal bir adlet ve ihsn ile hkmrn olur.

Mnev Sohbetler
74
10) "Keml shibi bir Mrid-i Mnev mrdlerini nefislerinin
kaldramyaca zikir ve sair nfile ibdetlerle, riyztla yklemez".
Yklediklerini de bir kuyumcu tarts hassasiyetiyle ve nefislerinin tahamml
snrn gz nnde tutup dozunu iyi ayarlayarak ykler. Gye nefsin ezilmesi deil
mslman olmasdr.

11) "Keml shibi bir Mrid-i Mnev nezdinde, taklden icra edilen
hurde-i tark'in (yni tarkatlarda terifat ve merasimlerin ayrntlar ile ilgili
bilgilerin) lm-i Ledn yannda bir kymet-i harbiyesi yoktur". Yni byle bir
Mrid mrdlerinin lm-i Ledn'le nsiyetlerini arttracak sohbetler yapmay, onlar
fuzlen megl edecek atafatl tarkat merasimleriyle megl etmee tercih eder.

N.ahinler:

-Efendim sznz kestim. Hurde-i tark'in lm-i Ledn yannda bir
deeri yoktur, dediniz. Bunu aar msnz ltfen? Bu tesbitiniz hangi endelerden
kaynaklanyor?

A.Y.zemre:

-Syleyeyim..Keml shibi Mrid-i Mnevler iin tarkatlardaki terifat
ve mumeltn lm-i Ledn tedrsinin nne gemesi: 1) hem vahim bir nksa, ve
2) hem de bu yolun tahkik vasfn rten, taklde ve avmlie kaymasna vesile
olan, folklorik bir tereddidir. Bu zevt, bundan dolay, "srl" olur; kendilerini ve
mrdlerini nefsin bu kabil tuzaklarndan korumaya zen gsterirler.

Zhir atafat n planda tutan hurde-i tarke kar ilk tepki Melmlerden
gelmi ve bu tepki Hamzav-Melam geleneinde de doruuna ulamtr.
Tarkatlarda bir yandan tefekkr ve ilimden uzaklalmas, dier yandan da hurde-i
tarkin n plana gemesiyle takldin hkmranl balam; ve bu da tekkelerin
inhittn hazrlamtr. eyhlik ise, ma'n ve muhtevsndan deta tecerrt ederek,
ounlukla babadan oula intikal eden bir hnedanla dnm olan bir ruhban
snf derekesine drlmtr.

Sanyorum sorunuzun cevabn ksa da olsa verdim. imdi unutmadan
tekrar kstaslara dnelim.

N.ahinler:

-Teekkr ederim.

A.Y.zemre:

12) "Keml shibi bir Mrid-i Mnev mrdlerini cemiyetten tecrid
etmez". Onlara kibirlerini kabartacak ekilde ayrcalkl bir durumlar olduu
Mnev Sohbetler
75
uurunu deil, kazandklar bilgilerle ancak beeriyetin hizmetinde ve kibirsiz birer
rahmet oda olduklar uurunu telkn eder.

13) "Keml shibi bir Mrid-i Mnev baka biri tarafndan teberrken
verilmi bir eyhlik cazetnamesini kabl etmedii gibi kendi eitiminden
gememi kimselere de bu gibi belgeler datmaz". Bu gibi al glm-ver glm
tarzndaki muameltn kendi mrebbiliinin ciddiyetiyle badamayan bir hubb-i
riyset ve gizli kibre dayanmakta olduunun uuruna shiptir.

Benim u anda verebileceim kstaslar bunlar. Daha baka eyler aklma
gelirse onlar da sylerim.

N.ahinler:

- Efendim yle kstaslar verdiniz ki; insn, bu zelliklere shib bir Mrid-i
Mnev'nin var olup olmad konusunda ister istemez karamsarla dyor. Ama
u da bir gerek ki: "nsnn keml shibi olmayan bir mride intisb edip de
umutlarn yitireceine, sizin zelliklerini verdiiniz bir Mrid-i Mnevyi bir gn
bulurum umuduyla beklemesi ok daha gzel". Bir de u soruyu sormak ihtiycn
duyuyorum. Eer bir insn keml shibi olmayan bir Mrid'e intisb ettiini anlarsa
ne yapacaktr?

A.Y.zemre:

-Necmettinciim, phesiz mereb ve davranlar biraz nce saydm
kstaslardan inhiraf eden Mrid'lerin de mevcd olmas tabidir. Bu kabil bir
Mrid'e mrd olan bir kimsenin sorumluluu ise yalnzca kendisine aittir. Senin
soruna gelince: bu sapmalar idrk ettii takdirde ya o Mrid'i brakp ayrlacak ya
da onun cevrine, ilesine katlanacaktr. Eninde sonunda asl ve farz olan, ille de
byle bir kimsenin peinden gitmek deil fakat Hz Muhammed (s.a.)in erit ve
Snnetine riyet etmektir.

Noksan ama gene de bir fikir verebilecek bir benzetme yaplacak olursa
Mrid'lerin durumu profesrlerinkine benzer. lgili kaanunlarda belirtilen artlar
yerine getirmi olanlara profesr pyesi verilir. Ancak bu pye, bunu kazanm
olanlar arasnda yalnzca bir asgar mterektir. Bu pyeyi kazanm olanlar arasnda
dalar kadar fark bulunabilir. Nitekim profesr vardr; yalnzca dersini tedrs etmek
zere haftada birka saat niversite'ye urar. Derslerini verir; imtihanlarn yapar.
Ama bir sr ahs iini grdrmek zere talebelerine cevreder, ilm literatr tkib
etmez, aratrma yapmaz, doktora yaptrtmaz. Doktora yaptrmak istese bile
cevrinden, ceberutluundan tr talebe de bulamaz. Kitap yazmaz, ilm toplantlara
katlmaz, ilm toplantlar tertib etmez, bulunduu Blm ya da Faklte'nin ileriyle
hi ilgilenmez. Aksine, profesr vardr; derslerini tedrs etmekten baka sabahtan
akama kadar niversite'de bulunmay, talebeleriyle teke tek efkat ve merhametle
megl olmay bir fazlet ve vazife addeder. Srekli alr; ilm literatr takip eder;
aratrmalar yapar; makaaleler ve kitaplar yazar; yksek lisans ve doktora tezleri
Mnev Sohbetler
76
idre eder; ilm toplantlara katlr; bizzt ilm toplantlar tertib eder; yurt iindeki ve
yurt dndaki pekok bilim adamyla telefon, faks, mtad ya da elektronik posta
araclyla srekli temas hlinde bulunur; konusunun yalnzca ilm yann deil
epistemolojisini, deontolojisini, psikolojisini, tarihini ve sair vechelerini de bilir,
aratrr.

Her iki profesr de bilgi aktarmak bakmndan talebelerine nf
olmaktadrlar ama mrebbilik ve verimlilik evsaf bakmndan ikincisinin
birincisinin fevkinde olduu ikrdr.

te Mrid'leri de, temkin ve teenni ile, bu erevede mtlea etmek
gerekir.

N.ahinler:

- Efendim sohbetimizin sonuna geldik. Son sz olarak ilve etmek
istediiniz bir ey var m?

A.Y.zemre:

-Allh sizden rz olsun..mkn verdiniz konutuk. nAllh bu
sohbetimiz hayrlara vesile olur. Son olarak unu sylemek istiyorum. Cumhuriyetin
ilnn tkben tekkelerin kapanmasndan sonra yetmi sene gemitir. Bu zaman
sresi zarfnda tarkatlarn folklorik vechelerine gsterilmee balanan ilgi sonucu
kaanun yasak da yava yava delinmeye balamtr. Medyann da ilgisi ve dolayl
propagandas sonucu, tekke hayat yaamakta olan topluluklar artk gndemi igal
etmekte ve halk kitleleri iin bir telkn, itiyak ve czibe oda oluturmaktadr. Bu
telkn ve itiyk tatmin etmek ve boluu (!) doldurmak zere ptrak gigibi eyhler
ve eyheler(!) bitmitir.

Btn bu n ve nevzuhur eyhlerin hepsinin arzu edilen kemle shib
olduklarn sylemek gtr. Tarkatlarn son dnemlerine damgasn basm olan
hatlarn, inhitat ve tereddinin btn boyutlaryla bu dnemde de hortlamas
ihtimali ise ende vericidir. te bundan trdr ki tliblerin bir Mrid-i
Mnev'ye kaplanrken bunun kemli hakknda kstas shibi olmalarnn nemi
byktr.

N.ahinler:

- Efendim teekkr ediyorum.. Bir baka sohbette nAllh yine birlikte
oluruz.

A.Y.zemre:

Mnev Sohbetler
77
- Ben de teekkr ediyorum ve Kuzey TV araclyla artk inas olduum
Trabzonlulara en iten muhabbetlerimi iletiyorum. Hayra muhtap olsunlar
nAllh !


* * *



Sorma bana bilemem, nedir diye Tasavvuf?
Hangi nefis kesbeder bu muammya vukuf?
lim midir? Hl midir? Hikye, rivyet mi?
Mrlik mi dersin? Ya da hepsinin cem'i?
Eer yakan atese, nedir bunun odunu?
Dv'szlk olmal, sanrm,bunun sonu.
Ganiyy-i Muhtef




AIMIZDA TASAVVUF



amzda Tasavvuf balkl bu sohbet ise 2002 ylnn Ekim aynda
stanbulda bir dost toplantsnda gerekletirilmitir.

N.ahinler:

-Efendim; u Tasavvufun ne olduunu bir kere de sizden dinleyebilir miyiz?

A.Y.zemre:

-Tasavvufun, herkesi tatmn eden bir tanm verilememektedir. Hatt
mhiyetinin ne olduu dahi ak seik ifde edilememektedir. Bununla beraber insan
psikolojisi ve cemiyet zerinde icr etmi olduu tesirlerin mhedesiyle bunun ne
muazzam bir vka olduunu hemen herkes teslim etmektedir.

Tasavvufun:
etimolojisi zerinde de,
bir dnce sistemi mi yoksa bir hayat tarz m olduu konusunda da,
yalnzca slm'a has bir hareketi mi, yoksa her dinin yannda
filizlenebilen bir tarz m temsil ettiinde de,
Mnev Sohbetler
78
kalplam statik bir doktrin mi, yoksa dinamik unsurlar ieren bir
ideoloji mi olduu konusunda da

iin uzmanlar da, kendilerini mutasavvf olarak nitelendirenler de aralarnda ittifk
edebilmi deildirler.

Bu kabil ksr tanmlama gayretlerine dalmadan Tasavvuf'u, hsl ettii
etkilerinden hareketle kavramaya almak belki en isbetli yoldur.

N.ahinler:

-Pekiyi Efendim; Tasavvufun hayatmz ve cemiyetimiz zerindeki
tesirleri ne olmutur? Bunun hakknda ksa da olsa bir bilgi verir misini?

A.Y.zemre:

- Tasavvuf'un, trih geliimi iinde, bir teorik ve bir de hayata uygulanan
vechesi olduu aka grlmektedir. slm leminde Tasavvuf zviye ve tekkelerde
messeselemi, gelimi ve mill kltrmzn de hibir kuvvetin ortadan
kaldramyaca bir paras hline gelmitir. Bu kltrn zhir vecheleri olan: 1)
tekke mmrsi, 2) tekke db, 3) tekke edebiyt, 4) tekke msksi ve hatt 5)
tekke sanati diyebileceimiz tarzlar kendi balarna ortaya km deildir. Btn
bunlarn ardnda Tasavvuf'u bir hayat tarz (Ltincesiyle: modus vivendi) klm
olanlarn: 1) irfn, ve 2) bu irfnn telkin ve ihds ettii o farkl, o avm olmayan
estetik anlay yatmaktadr.

N.ahinler:

- Buna ramen messeselemi Tasavvufun bir zaman sonra seklerlemi
olduunu ve bir gerilemeye, bozulmaya meylettiini gryoruz. Sizce bunun sebebi
ya da sebepleri nelerdir?

A.Y.zemre:

- Messeseleen Tasavvuf'un kanlmaz bir biimde dnyevleip
(seklerleip) sosyal ve psikolojik alardan yozlaaca daha IX. yzyln sonu gibi
erken bir dnemde belli olmaa balamtr. Kendisi de tasavvuf hayat dolu dolu
yaayan bir rif olan Cneyd-i Baddnin tekke ve zviyelerin yozlamakta olduu
hakknda dostlarndan birine yazm olduu bir mektuptan anlalmaktadr. Bu
seklrizasyon, tekke ve zviyelerin yava da olsa srekli bir biimde:

1) Madd ihtiyalarn karlayacak kaynaklara ynelmeleriyle,
2) Hurda-i tark denilen rittel ve terfatn, yni iin zhir vechesinin, n
plna karlmasyla,
Mnev Sohbetler
79
3) Tekkelere, istidtlarna baklmakszn, yeni mrdler celb etmenin nem
kazanmasyla,
4) Dnyev g odaklarnn gdmne girmenin bir politika olarak kabl
edilmesiyle,
5) Yaygn olmasa bile, baz trkatlarn alenen dierlerinden daha stn
olduklar iddiasnda bulunmalaryla,
6) Bz meyihe ya da prna Cenb- Peygamberde dahi bulunmayan
vasflar izfe edilmesiyle,
7) Bz kimselerin dvanlarna ya da dier yazl eserlerine olmas
gerektiinden daha fazla nem atfedilmesiyle,
8) eyhlik iczetinin lyk olmayanlara ve hatt seyr-i slk dahi
grmemi kimselere teberrken(!)
3
datlmasyla,
9) Dervileri madd ve mnev ynden istismra kalkan eyhlerin ortaya
kmasyla,
10) eyhlik messesesinin, ou tekkede, bir hnedanlk gibi babadan oula
gemesini mmkn klan bir an'anenin teesssyle, ve
11) eyhlerin tarkat edebine uymayan tavr ve hareketleri ve mrdleriyle
lubl olmalaryla

gereklemitir.

N.ahinler:

- Pekiyi ama Efendim; bu bozulmalara kar hibir tepki olmam mdr?

A.Y.zemre:

- Byle bir genel gidie kar tepki gene Tasavvuf mensblarndan gelmi ve
Bayrm-Melmlik ile bunun tabi uzants olan Hamzav-Melmilik, (ya da kinci
Devre Melmlii) zellikle Tasavvuf erbbnn dnyev gc odaklaryla fazlaca ili
dl olmalarna ve tekke terftna kar bir reaksiyon olarak ortaya kmtr.
Bylece 17. yzyldan itibren tekke hayatn terkederek cemiyetin iine ekilmi
olan Hamzav-Melmler, eyhlislm'n kontrolnden km olmakla, bu makmn
hiddetinin de oda durumuna dmlerdir. Ama ayn zamanda, Hamzav-
Melmler tasavvuf bir hayatn cemiyetten kopmadan ve tekkelere bulamadan da
var olabileceinin mahhas misli olmulardr.

Asl byk tepki Trkiye'de Cumhuriyetin ilnndan sonra Resm Gazetenin
13.12.1925 gnl 243. saysnda yaynlanm olan 677 sayl Tekke ve zviyelerle
trbelerin seddine ve trbedarlklar ile bir takm unvanlarn men ve ilgsna dair
knn ile:

1) slm tarkatlarn byk bir blmnn kurumlam ve seklerlemi
olmasnn hsl ettii ictima ve siyas skntlar,

3
Teberrk: uurlu sayma. Teberrken: uurlu sayarak.
Mnev Sohbetler
80
2) Tarkatlarn, yeni kurulmu olan cumhuriyet idresinin madd ve mnev
kontrolnn altnda tutabilmenin mmkn grlmemesi, ve
3) Siyset zerinde muhtemel bir takm bask gruplar oluturabilmeleri po-
tansiyelinin uyandrd phe ve endeler

dolaysyla bunlarn kurum olarak varlklarna ve sonu olarak da folklorik
vechelerine son verilmi; tekke ve zviyeler kapatlm; mrd, dervi, mrid, dede,
baba, eyh ve pr gibi unvanlar da lvedilmitir.

N.ahinler:

- Bu knn uygulamann Tasavvufa olan ilgiyi ortadan kaldrm olduu
iddia edilebilir mi?

A.Y.zemre:

- Ne mnsebet! 677. sayl knn ne Tasavvufu, ne de tasavvuf hayat
anlayn yasaklamtr. Kannun koymu olduu yasaklar trk halknn islm
tarkat idealine olan samim ilgisini de ortadan kaldrm deildir. Millet, artk
kendini herkesten ve zellikle de resm makmlardan gizleyen gerek kmilleri gene
de arayp bulmu; onlara gene de mrd olmutur. Konulan yasaklar da, zamanla: 1)
kendilerine yaygn kamu destei arayan poplist politikaclarn ehl-i tarki sk sk
ziyretleriyle, ellerini pmeleriyle, himmetlerini dilenmeleriyle; 2) "kltr
mirasmz" kalkan arkasna gizlenerek, baz tarkatlarn dab ve erknnn folklorik
yanlarn ortaya koyan sem, semah, cem yini, zikir ve burhanlarn rhsuz
"gsteriler" eklinde geni halk ktlelerine sunulmasyla yava yava kendiliinden
delinmee balamtr.

Bu yasaklarn kt bir yan da, esefle belirtmek gerekir ki, pekok arlatann
bu gizlilikden yararlanp kendilerini eyh ya da eyhe diye iln ederek mrdlerini
hem maddeten hem de mnen istismr etmelerine msait bir zemin hazrlam
olmasdr.

90l yllarn ortalarnda Devlet eliyle yaptrlan gizli bir aratrma
araclyla yalnz stanbulda 42.000 eyh ve eyhenin faaliyet gsterdiinin ortaya
koulmu olduu gz nnde tutulacak olursa durumun vahmeti daha da iyi
anlalr, zannederim.

N.ahinler:

- in fikr vechesini ele alacak olursak, bugn Trkiyedeki tasavvuf
fikriyt nasl tasvir edebiliriz?

A.Y.zemre:

Mnev Sohbetler
81
- Bugnn Trkiyesinde Tasavvufun fikr vechesi, bu konuda hi bir
knn engel olmad cihetle: 1) lhiyat Fakltelerindeki Tasavvuf ile ilgili
anabilimdallar araclyla, 2) konunun uzmanlarnn yaynladklar zgn eserler
ve akademik tezlerle, 3) islm tarkat kltrne ait kadm eserlerin eski yazdan
yeni yazya intikliyle, 4) yabanc dillerden yaplan tercmelerle, 5) bu konuda
yaynlanan dergilerle, ve 6) baz vakflarn faaliyetleriyle yaygn bir biimde
ilenmekte ve yaygnlatrlmaktadr. Bu fikr faaliyetin islm tarkat kltrnn
diri tutulmasnda ve ve bu konuya ilgi duyanlara iletilmesinde kmsenmesi
mmkn olmayan bir rol olmutur ve olmaya da devam etmektedir.

N.ahinler:

- Efendim; bugnn Trkiyesinde acaba samim bir Tasavvuf Hayat sr-
lebilir mi? Daha dorusu, tasavvuf bir hayatn sizce fikr zemini nedir?

A.Y.zemre:

- Evet, "Tasavvuf bir hayatn fikr zemini nedir?" diye sorulursa buna her
mutasavvfn kendi fehmetine ve kendinde tecell eden mnev zevke ve ne'eye
gre verebilecei bir cevab vardr. Buna ramen, slm'da, erat'a dayanmayan
bir tasavvufun btl olduu hussunda bir icm olduunu syleyebiliriz. Bu ereve
iinde Tasavvuf, ibhaclk iin bahne edilemeyecek bir edebdir.

Mutasavvflarn tikadlar arasnda bir karlatrma yapmann, hakk bir
fayda temin etmekten ok, fuzl bir cidle yol at ise bir vkadr. Szden hle
geememi kimselerin, yni hl ehli deil de kl ehli olanlarn, katld tasavvuf
(denilen) sohbet toplantlar da bu yzden verimsiz, skc, mnkaa ve hatt nifka
yol ac olabilmektedir. Bunun sebebi ise bu kabil toplantlara katlanlardan
Tasavvuf yoluna slk etmi kimselerin kendilerini, iin bandanberi kmil
saymasalar bile, mutasavvf addetmelerinden ileri gelmektedir. nsann, bu yolda
mnen ne kadar ilerlerse o kadar skt olduu ve mnkaa ve cidlden de o
kadar kand bir vkadr.

Teorik olarak slm Tasavvuf'un insana en azndan, erat zel bir hl
olarak kabl eden, bir lem Telkkisi bahetmi olmas beklenmektedir. Bu gr,
"ehdet lemi" (ya da "Zhir") denilen fizik lemi de, "Btn lemi" denilen
fizik-tesi lemi de kucaklamas gereken, avmn idrk ettiinden ok daha zengin
olan ve bu ynyle de insan zenginletiren yni kemlini arttran bir lem
grdr.

ehdet lemi, bu gre gre, Btn lemi'nin tafslen bir yansmas, bir
tecellsi gibidir. Byle bir lem grne ship olan bir kimsenin Zhir'in e'niyetini
(realitesini) am, bunu kucaklayan bir st Hakkat'a erimi olduundan sz edilir.
Fakat Btn'a da nazar edebilen bir kimsenin, "Zhir"e kar tutumunda da
klielemi tikad asndan civrn rahatsz etmemesi ve avm iinde nifka sebep
Mnev Sohbetler
82
olmamas iin daima temkin ve teenn zere bulunmas arttr. Bu konuda kendisine
en emn rnek ise Hz Muhammed'dir.

Bylece Tasavvuf'un teorik vechesinden onun bir "hayat tarz" olma vec-
hesine yni pratik vechesine gemekteyiz. Mutasavvfn ahlk olarak Hz Muham-
med'in ahlkn yanstabilen bir Mrid-i Kmil'in (ya da Mrebbi'-i Kmil'in)
ahlkn kendisine rnek ve rehber olarak almas lzmdr. Ayrca bu dnyev
idrkden ilh idrke giden yolda (seyr-i slk'da) artk slik diye anlan kimsenin
nndeki iki byk engeli: 1) nefis engelini, ve 2) vehim engelini ortadan
kaldrabilmesini salayan bir yol-yordamn da uygulamaya konulmas gerekir.

N.ahinler:

- Bu engeller nasl kaldrlabilir Efendim?

A.Y.zemre:

- Bu yol-yordamn uygulanmas esnsnda slik iki trl mnev makma
(yni hl ve tavrn bilip kontrol edebildii idrk seviyesine) erer. Bunlarn biri
kesbdir; yni slik bunlar kendisine gsterilen yol-yordam uygulamakla kazanr.
Dieri ise vehbdir; yni slike bu makmlar almasnn bir semeresi olarak deil,
Cenb- Hakk tarafndan verilir. Ancak 1) eritii makmt olgunlukla
hazmedebilen, ve 2) kendisinde Cenb- Peygamber'n o yce ahlknn yansmalar
beliren kimseler Tasavvuf yolunun timda yan rehberleri olabilmektedirler.

N,.ahinler:

- Bir de ister istemez insann aklna: Tasavvuf acaba yalnzca slma m
aittir? diye bir soru taklyor. Bu konuda da bizi aydnlatabilir misiniz?

A.Y.zemre:

- Tasavvuf yalnzca slma has bir olgu deildir. slm Tasavvufuninkine
benzer bir lem telkkisi trih boyunca inde de, Hindde de, Msrda da,
Yunanda da, Almanyada da, svede de, Fransada da, talyada da, ve ilh ... farkl
zamanlarda, farkl klklarda, farkl terminolojilerle zuhur etmitir. Bu farkl
zuhurlarn biribirlerine bir sebeb-sonu ilikisi iinde baml olduklar ou kere
iddia edilmise de bunun imknszl pekok kere ayrntl incelemelerle ortaya
konulmutur. slm Tasavvufun temelinde Kurnn bulunduunu ise Louis
Massignon
4
pek gzel bir ekilde mdafaa ve ispat etmitir. Bu konudaki en

4
Collge de Franceda ve Sorbonne niversitesindeki cole Pratique des Hautes tudesde krs
shibi bir profesr olan Dou Kilisesi (Melki) rhiplerinden Louis Massignon (1883-1962), slm
hakkndaki derin aratrmalaryla tannmaktadr. Hallc- Mansr hakknda imdiye kadar yaplm
olan en kapsaml inceleme onun eseridir. slm'a hayrn ve skdar Mevlevhnesinin son
postnini Ahmet Remzi (Akyrek) Dede'nin (1872-1944) de irfnna k olan Massignon, Dede'ye
mslmanln iln etmek istediini ifde ettiinde Dede'nin, kendisine: "Btnen, sen zten
Mnev Sohbetler
83
kapsaml incelemelerden biri de Muhyiddin bn Arabnin lem telkkisi ile Lao-
Tz ve uang-Tzdan neet eden Tao-culuk doktrininin lem telkkisinin
mukyesesi konusunda Prof.Dr. Toshihiko zutsu tarafndan yaplmtr
5
.

bn Arabnin lem telkkisi: 1) lem-i Gaybda Ztyla mestr olan Hakk
lem-i ehdette en mkemmel tecellgh ve Halfesi olan nsn- Kmile
birletiren ve ontolojik bir Nzl (ni) ile ontolojik bir Mirca (Ykselie)
mesned olan bir tecelller eksenini, ve 2) bu eksen etrfnda seyeln eden lh
Rahmetin her n bir halk-i cedd (yeniden yaratl) ile lemlere yansmasnn
idrklere sunulan lh Senaryosunu tafslen kucaklayan bir grtr. lh
Hikmete vsl olmak ise ite bu lh Senaryoyu kefetmekten, fehmetmekten ve
uurlu bir biimde yaamaktan ibrettir.

Toshihiko zutsu bir yandan bn Arabnin Fuss isimli kitabnda sergilemi
olduu Vahdet-i Vcd doktrinine dayal lem telkkisinin anahtar-kavramlarn,
dier yandan da Lao-Tznun Tao T ing ve uang-Tznun da Kitap balkl
kitaplarnda sergilenmi olan lem telkkisinin anahtar-kavramlarn semantik bir
incelemeye
6
tbi tutarak incelemi her iki lem telkkisindeki anahtar-kavramlarn
medlllerinin det bire-bir rtmekte olduunu ortaya koymutur. Ortaya kan
sonu artcdr. Gerek bn Arabnin gerekse Lao-Tz ve uang-Tznun leme
bak alar Vahdet-i Vcd idrkinin temelde ayn, terminolojide farkl iki
versiyonu gibidir.

bn Arab'nin anlad ekliyle Zt, Am', Adem, Kenz-i Mahf, Gayb lemi,
Hakk, Kader, Rabb, Vahdet, Kesret, Rahmn'n Nefesi, Rahmet, Nefs, Rh, nsn-
Kmil gibi anahtar-kavramlarn Tao-culuk'da yalnzca ontolojik mudilleri
bulunmakla kalmamakta, fakat ayn zamanda bu kavramlar bn Arab'de nasl bir
yap oluturuyor ve biribirleriyle ne trl ontolojik ilikiler iinde bulunuyorlarsa
bunlarn Tao-culuk'daki mudilleri de kendi aralarnda bu yapy ve bu ilikileri
aynen muhfaza etmektedirler.

inde M IV-III. yzyllarda domu olan, ince konuan iki ztn 9.500
km uzakta, Mursiye/spanyada kendilerinden 15-16 yzyl sonra XII. yzylda
domu, Arapa konuan bir baka zt etkilemi olmas ihtimli, bir maymunun
klvyenin tularna rastgele basarak Mevlnnn Mesnevsini hatsz yazmas
ihtimli kadar imknszdr.


mslmansn. Zhiren, bu papaz cppesini tarsan slm'a daha ok hizmet edersin" demi olduu
rivyet edilmektedir.
5
Bk. 1) Toshihiko zutsu, bn Arabnin Fussundaki Anahtar-Kavramlar, (eviren: Ahmed
Yksel zemre), 2. Bask, 376 sayfa. Kakns Yaynlar. skdar 1998. 2) Toshihiko zutsu, Tao-
culukdaki Anahtar-Kavramlar bn Arab ile Lao-Tz ve uang-Tznun Mukyesesi, (eviren:
Ahmed Yksel zemre), 304 sayfa, Kakns Yaynlar. skdar 2001.
6
Semantik inceleme: kelimelerin grnen, lgat anlamlarnn ardndaki medlllerini, yni iret
etmekte olduklar asl anlamlarn, kullanldklar metnin kapsam ve balamndan hareketle ortaya
koymay hedef alan tahll metodu.
Mnev Sohbetler
84
N.ahinler:

- Efendim; son bir soru sormama izin verir misiniz?

A.Y.zemre:

- Estafirullh! Buyur Necmettinciim!

N.ahinler:

- Hocam; 677 sayl knnu deil, bu knnun bugnk uygulan tarzn
nasl deerlendiriyorsunuz?

A.Y.zemre:

- Vallhi Necmettinciim, 677 sayl knn tekke ve zviyeleri
yasaklanmtr ama Tasavvufu yasaklam deildir. Tekke ve zviyeleri andran,
iltibsa yol aan ritellerle bezenmi olmamak kaydyla Tasavvuf sohbetleri de
knnen yasak deildir.

Ancak bu knnun, eitlik ilkesine uygun olarak, hakkniyetle
yrtldn sylemek de mmkn deildir. Mevlev yinleri, Cem yinleri,
baz tekkelerde alenen yaplmakta olan toplu zikirler, Mevlev Dedeleri ve
Alev Babalarnn bu unvanlarn kullanarak televizyonda arz- endm etmeleri
msmaha ile grmezlikden gelinmekte ve hatt bzen de devlet erkn ve devletin
resm kurumlar tarafndan desteklenmekte ve kullanlmaktadr. Ama tarkatla hibir
ilgisi olmayan
7
Nrcular tarkat diye nitelendirilmekte ve sohbet toplantlarn
da polis pekl basabilmektedir. Bu kabil uygulamalarda, siysetin ince hesaplar
erevesi iinde, adletin rafa kaldrlmas maalesef ndirattan deildir.

Bugn Avrupada ve Kuzey Amerika'da slm'la ereflenenlerin ounun
fkh ve kelm yoluyla deil de hep Tasavvuf yoluyla slm'a girdiklerini tesbit
etmekteyiz. Bunun sebebi Tasavvuf'un, "Mzrakl lmihl"in ezber gerektiren
normatif souk yzne karlk, Peygamber ve Allh sevgisini n plnda tutmasdr.
Bu sevgi bir kere teesss etti miydi Kur'n'n: "Allh'a ve Resl'e itaat edin ki
merhamet edilmilerden olasnz!" (III/132) emri ve mjdesi uyarnca erat'n
normatif vechesi de kendiliinden muhabbetle uygulanmaya balamaktadr.

N.ahinler:

- Kendilerini gizleyen ve siysete bulatrmayan yni kar gruplarnn
oyunca olmayan Tasavvuf ehline genellikle bhtn edilmesinin sizce sebebi nedir?

7
Nurculuk bir tarkat deil yalnzca bir tavrdr. Tarkatn nefret edilmesi gereken bir ey olduunu
vehmeden chiller yazl ve grntl Basn'da Nurculuu ille de tarkat diye nitelendirmeyi mrifet
addetmektedirler.
Mnev Sohbetler
85

A.Y.zemre:

- Tasavvuf: 1) fehmet, 2) idrk, 3) temyz, 4) ilim, 5) izan, 6) edeb ve 7)
irfn gerektiren bir olgudur. Konunun mhiyetinin zorunlu kld o hne henk
iinde bunlara ship olmayanlarn Tasavvufu anlamas da, sevmesi de, evrensel
boyutunu fehm ve idrk etmesi de muhldir.

Heyht ki gnmz Basnnda da, lhiyt Fakltelerimizde de, siys ve
sir mahfellerde de Tasavvufa ve Tasavvuf erbbna alenen svp iftir atmay ya
da bu kabil svme ve iftirlara uygun zemin hazrlamay bir nifk unsuru deil de
hz bir ilim(!) ve de fazlet(!) gibi telkky edebilen, ve ekmee altklar nifkn
azametini idrk edemeyen ham ervhlar maalesef pekl zuhur edebilmektedir.

* * *
































Mnev Sohbetler
86




Kaz ve Kader fasl smaz Akl- Me'a
Kaplma sakn vehme! Kdir deilsin; h!
Makbl grnse duan, kermet sende deil.
drk et kulluunu! Sdk ile hkme eil!
Yegne fazleti, isbetli duann,
Ezel hkme uygun zuhrudur, bil, nn!
Ganiyy-i Muhtef

KADER VE SABIR


Bu sohbet Prof.Dr. Ahmed Yksel zemre ile 14 Mart 1998 Cumartesi
gn Hoca'nn skdar'daki evinde babaa bir konuma esnsnda kaydedilmitir.


NECMETTN AHNLER

- Efendim; sizin slmda Akln nemi ve Snr balkl eserinizde "akl": 1)
Akl- Me, ve 2) Akl- Med diye iki kategoride mtlea ediliyor. Bunlarn
mhiyeti ve nasl kazanldklar hakknda bendenizi aydnlatr msnz?

AHMED YKSEL ZEMRE

- nsann annesinin kokusunu ilk alglad andan tibren kendisinde Akl-
Me olumaya balar. Akl- Me, insan lnceye kadar aile, okul, cemiyet ve
medya araclyla ya da bizzt fikr almalarla geliir. Akl- Me: 1) eyy
tanmamza, 2) ey arasndaki bantlar tehis etmemize, 3) bunlar ve bunlar
hakkndaki bilgilerimizi kategoriletirmemize; 4) eynn ya da eydan hareketle
ihds ettiimiz soyut bilgilerin zihnimizdeki temsillerini (rprezantasyonlarn)
tanmlamamza, 5) bunlar arasndaki bantlar ihds etmemize, ve 6) bu temsilleri
kategoriletirmemize yarayan kudretli bir vstadr.

NECMETTN AHNLER

- Pekiyi, bu Akl- Me "Nefs"e mi, yoksa "Rh"a m aittir?

AHMED YKSEL ZEMRE

- Necmettin'ciim Akl- Me dediimiz bu tr akl tammen Nefs'e aittir.
Zten Nefs'e ait olduu iindir ki insan kolayca hatlara ve sapklklara
sevkedebilir. Bu akl inanlmaz gzellikte fikirler, teoriler retebildii gibi ahlka,
vicdna ve adlete ters den, insan bu ynlerden rezl edebilecek nice davran ve
Mnev Sohbetler
87
eylemleri kendisine hakl gsterecek bir ikn gcne de shiptir. te bundan
dolaydr ki ben Akl- Me' vah bir kheylna benzetiyorum. Kim ki byle bir
kheylna gem ve eer vurmadan biner de onu kendi arzusuna gre istedii yne
sevkedeceini umarsa, aldanr. Bu kheyln o kiiyi onun istedii yne deil kendi
istedii yne gtrr; stnden frlatr ve stne stlk bir gzel de ineyip rezl
eder. Ama kim ki bu kheylna 1) Kur'n'n gemini ve 2) Hz Peygamber'in de sahh
Snnet'inin eerini vurursa, o kimse ite o zaman ahlk, vicdn ve adlet ynnden
dallete dmez.

NECMETTN AHNLER

- Efendim; vicdn dediniz de birden aklma geldi. nsan bzen nefsinin
iddetle arzulad bir eyi kuvveden fiile karmak istediinde, iinde onun yanl
bir ilem olacan kendisine bildiren ve onu bu iden engelleyen bir drt hisseder.
Buna sanrm vicdn demekte bir saknca yok. Ama insan, bzen de, bu engelleyici
drty hi hissedemiyebiliyor. Bunun srr nedir?

AHMED YKSEL ZEMRE

- Daha nceki sohbetlerimizde ayrntlaryla deinmi olduumuz nefsin
"Etvr- Seb'a" denilen yedi tavrn biliyorsun. Bunlar herkeste bilkuvve yni
potansiyel olarak ayn anda mevcddurlar. "Seyr-i Slk"un amac: ite bu yedi
tavrn idrkini tedrcen kuvveden fiile karmak ve herbirinin insana oynamakta
olduu hiyle ve oyunlar insann idrkine yerletirerek insnn bunlara bir daha
aldanmamasn salamaktr. Nefsin her bir tavrna ait: 1) bir akl kullanma yetenei,
2) bir vicdn duygusu, ve 3) bir adlet idrki vardr. Nefsin en alt mertebesi olan,
ktl emreden Nefs-i Emmre'ye has vicdn duygusu ile en st tabakadaki yni
Nefs-i Kmile'ye has vicdn duygusu arasnda elbette keml asndan ok byk
fark vardr.

te insann bzen Nefs-i Emmre'sinin iddetle arzulad bir eyi kuvveden
fiile karmak istediinde, iinde onun yanl bir ilem olacan kendisine bildiren,
onu bu iden engelleyen bir drt Nefs-i Kmile'sine ait olan ve Nefs-i Emmre'nin
bu arzusunu bastrp engelleyen st dzeyden bir vicdndr. Batda Nefs-i
Emmre'ye ego ve bu ego'yu engelleyen Nefs-i Kmile'nin vicdnna da superego
denilmektedir.

NECMETTN AHNLER

- Efendim; bu aklamanz gerekten de ok ilgin. zellikle ego ve
superego ile Nefs-i Emmre ve Nefs-i Kmile arasndaki simetri ok arpc! Daha
nce bu paralellie hi bir yerde rastlamamtm. imdi eer izin verirseniz gene
akl meselesine dnelim. Anladm kadaryla, Akl- Me dediimiz yetenek,
nesneleri ve nesnelerin zihnimizde oluan temsillerini anlamaya, dzenlemeye,
kategorize etmeye yaryor; yni aslna baklacak olursa bu akl ehdet lemi'nin ve
bu lemin zihnimizdeki temsillerinin anlalabilmesi iin gerekli olan akl.
Mnev Sohbetler
88

AHMED YKSEL ZEMRE

- Bravo Necmettin'ciim! ok iyi zetledin. Yalnz belki bir eye daha
dikkati ekmek gerekir. O da Akl- Me'n bir sonuca daima: 1) hfza, 2) dnce,
3) kyas, 4) istidll (yni tmdengelim), 5) istikr (yni tmevarm), 6) diyalektik, 7)
mantk gibi aralar kullanarak erimesi keyfiyetidir.

NECMETTN AHNLER

- Pekiyi, Efendim; insan nefsini tezkiye eder de Nefs-i Kmile makmn
kendisine mesken edinecek olursa dier nefislere ait akl, vicdn ve adlet nitelikleri
ve drtleri hl etkin olabilirler mi?

AHMED YKSEL ZEMRE

- Yerinde bir soru, Necmettin'ciim; yerinde bir soru. nsan nefsini tezkiye
ederken alt nefis mertebelerine ait bu vasflar gitgide silikleerek kaybolur. Nefs-i
Kmile gerekten de btn hametiyle egemen oldu muydu, artk yalnzca ona ait
akl, vicdn ve adlet etkin olur.

NECMETTN AHNLER

- Teekkr ederim Efendim. O zaman Akl- Med nedir ve nasl kazanlr?

AHMED YKSEL ZEMRE

- Hah, Necmettin'ciim; ite imdi, zurnann zrt dedii yere geldik. Akl-
Me'n kesb olmasna, yni insann abasyla kazanlabilir olmasna karlk Akl-
Med vehb'dir, yni Cenb- Hakk onu diledii kuluna balar.

NECMETTN AHNLER

- O zaman Efendim, Akl- Med'n objesi nedir ve sonuca erimek iin
kulland araclar ya da aralar nelerdir?

AHMED YKSEL ZEMRE

- Akl- Me'n objesinin, biraz nce deinmi olduumuz gibi, ehdet lemi olmasna
karlk Akl- Med'n objesi Btn lemi'dir. Bunun "arac" ise Hicr sresinin 99. yetinde sz
edilen Yakn'dir. Yakn: "eksiz-phesiz, vehim ve haylden zde, kesin, rabbn (yni Rabb'n
indinde mahfz olan) bilgi" demektir.

NECMETTN AHNLER

- Efendim; bu yette, hatrmda kald kadar: "Va'bud rabbeke hatt
ye'tiyeke-l yakn" denilmektedir. Fakat Kur'an mellerine baktmzda bu yete ve
zellikle de "yakn"e farkl anlamlar verilmekte olduunu grmekteyiz.
Mnev Sohbetler
89

AHMED YKSEL ZEMRE

- (XV/99) yetini eksiksiz ifde ettin. Bu yetin kelimesi kelimesine trke
tercmesi: "Sana Yakn verilinceye kadar Rabb'ine kulluk et!"tir. Ancak mevcd
trke meallerin bir iki istisns hri hemen hepsinde bu yet: "Sana lm (ya da
mevt) gelinceye kadar Rabb'ine kulluk et!" eklindedir. Bu yanl trke tercmenin
kelimesi kelimesine arapas ise: "Va'bud Rabbeke hatt ceke-l mevt"tir. Kur'n-
Kerm'de "yakn" kelimesi 10 srede 12 kere, "mevt" kelimesi ise 45 srede 84 kere
gemektedir. Cenb- Hakk'n bu iki kelimenin medllleri arasnda bir fark gzettii
ikrdr. Aksi hlde Kur'n'da, bu balamda, yalnzca "yakn" ya da yalnzca
"mevt" kelimesi mevcd olurdu. Cenb- Hakk'a Kur'an'da sylememi olduunu
sylemi gibi gstermek, bence, yalnzca azm bir cehlet deil ayn zamanda O Zt-
Azm- n'a byk bir bhtndr.

NECMETTN AHNLER

- Bu cidden hayret edilecek bir durum! Pekiyi ama bunun sebebi nedir,
Efendim?

AHMED YKSEL ZEMRE

- Sanrm bunun iki sebebi vardr. Birincisi: bir "tercme nmsu"
fkdndr. Kelimesi kelimesine tercme yapmak zordur; onun iin tercme
yaplmyor, maalesef mel yazlyor(!). kincisi ise: Akl- Me'n gerektii gibi
kullanlmayp 1) fehmet, idrk ve temyizi zor olan, ve 2) Kur'n'n lfzna tam bir
teslimiyet gerektiren yerlerde "ersatz"
8
malzeme olarak kendi pein hkmlerini
kullanmak sefletidir.

Mealcilerin(!), "Bir kimseye Yakn verildikten sonra onun Rabb'a kulluu
bitmi olur mu?" sorusunu kendilerine sorduklar zaman herhlde kulluun "gelen,
vk' olan lm" syesinde son bulacana kil olduklarndan Kur'n'n metninin
anlamn da bu nefsn (sbjektif) anlaylar dorultusunda deforme (tayir) ederek
tercme etmi olmalar muhtemeldir.

Hlbuki lmden sonra Mnkir ile Nekir'e verilmesi gereken cevaplar, Rz-i
Cez'da Rabb'in tecellsi karsnda herkesin bunu tasdik etmesi kulluun hiret
leminde de devm edeceine delildir.

NECMETTN AHNLER

- Bu durumda acab piyasadaki mellerden hangisine gvenilebilir,
Efendim? Ya da yle daha dorudan doruya soraym: Hangi meli tavsiye

8
Ersatz: almanca bir kelime olup "gerekli olann yerine ikme edilen dk kaliteli malzeme"
anlamndadr. erbet yaparken eker yerine glikoz, sahlep yaparken sahlebin yerine ararot konulmas
gibi. (N..in notu)
Mnev Sohbetler
90
edersiniz?

AHMED YKSEL ZEMRE

- Piyasadaki meallerden istifde etmek mmkndr; ama ne yazk ki hibiri
mkemmel deildir. Bu bakmdan sana gnl huzuruyla tavsiye edebileceim tek
bir mel bile yoktur. Mel hazrlamak yalnzca Arapa'ya mkemmel bir ekilde
hkim olunmakla ya da lhiyat profesr olmakla baarlacak bir i deildir. Bu
ayn zamanda bir fehmet, idrk, temyiz, temkin, zevk ve hatt Hikmet meselesidir.
Bak, sana lhiyat Fakltelerimiz'den birinin 7 hocas tarafndan hazrlanm olan bir
melden bir msl vereyim de a da kal! Sz konusu olan mel Trkiye Diynet
Vakf tarafndan bastrlm ve bu vakfn slm Ansiklopedisi'nin yannda hediye
olarak da datlmtr. Ayrca Suudler tarafndan da daha kk ebadda
bastrlmtr ve Hac'da hediye olarak datlmaktadr. Bu melin 79. sayfasnda
Ns sresinin 16. yeti ile ilgili parantez ii bir notta sz konusu hocalar bu yetin
hkmnn Hz Muhammed'in "hadsleri ve tatbkatyla neshedilmi olduunu" (yni
yetin hkmnn Hz Peygamber tarafndan geersiz klnm olduunu) iddia
etmektedirler. Buna ne dersin?

NECMETTN AHNLER

- Aman Efendim! Bu nasl olur?

AHMED YKSEL ZEMRE

- Maalesef olmu Necmettin'ciim. Dnebiliyor musun? Cenb- Hakk'n:
1) Habbim yni "Sevgilim" diye hitb ettii; 2) "Sen olmasaysn, Sen olmasaydn
bu felekleri yaratmazdm" hads-i kudssiyle ve 3) "Allh'a ve Peygamberi'ne itaat
ediniz!"
9
, 4) "Allh'a ve Peygamberi'ne mn ediniz!"
10
, 5) "And olsun ki Sen en
yce ahlk zeresin"
11
, 6) "And olsun ki Biz Seni yalnzca lemlere rahmet olarak
resl kldk"
12
, 7) "Eer O [Resl] Bize bz szler isnd etmee kalksayd Biz
O'nun kuvvetini-kudretini alr, can damarn keserdik de buna sizden kimse engel
olamazd"
13
yetleriyle ta'zz ve tekrm ettii bir peygamber nasl olur da Hz
Cebril'in Cenb- Hakk'dan getirdii ilh bir hkm kendi nefsn hkmyle tdil
eder? imdi sorarm sana; Hz Peygamber'i dahi tanmakdan ve gerei gibi
deerlendirmekden ciz lhiyat Fakltesi hocalarnn bulunduu bir lkede, bunlar
Arapa'da yed-i tl shibi olsalar bile, sen hangi mele gvenirsin?

NECMETTN AHNLER


9
III/132. (N..in notu)
10
XLVIII/9, LVII/7. (N..in notu)
11
LXVIII/4. (N..in notu)
12
XXI/107. (N..in notu)
13
LXIX/44-47. (N..in notu)
Mnev Sohbetler
91
- Efendim bu durum cidden vahim! Ne yapmak lzm?

AHMED YKSEL ZEMRE

- Bir kimse kendi vehmini hz ilim zanneder ve her meseleye sbjektif bir
tarzda yaklaacak olursa, maalesef yapacak bir ey yoktur. Trkiye niversitelerinde
19 lhiyat Fakltesi vardr. Bu "lhiyat Faklteleri enflsyonu" hoca ve talebe
kalitesini olaanst drm, ve hatt dinin uygulamalardaki sfiyetini de
olaanst ifsd etmitir. Kullandklar terimlerin tanmn bile vermekten ciz,
objektif ve sbjektif olmak ne demektir bilmeyen, dpedz beer rivyete tibr
etmeyi geerli metot addeden nice ilhiyat tanyorum.

NECMETTN AHNLER

- Efendim; hi deilse bir rnek verebilir misiniz?

AHMED YKSEL ZEMRE

- Hads konusu ile meb bir zt ile konumalarmzda, bir hadsin shhati
iin ne srlen bir art olarak, "rvilerin gvenilirlii" artnn gvenilir ve objektif
bir kriter olmadn, ne yaptmsa, kendisine idrk ettirmem mmkn olmadyd.
Kendisi, "rvilerin gvenilirlii" artna sanki bir "Kur'n hkm" imi gibi mn
etmekte ve bunun geerliliini tartmaya kesinlikle yanamamaktayd. Bunun
zerine bir gn kendisine bir hads rivyeti(!) takdm ettim ve bu rivyetin shhati
iin ne diyebileceini sordum. Rivyetin metni "Her taamdan sonra bir bardak su
imek efdldir" eklindeydi ve altnda da Buhr'den kopya edilmi bir rvler zinciri
vard. Bu zt rvlere bir gz att ve: "Bu hads sahhtir" hkmn verdi. Ben ise
kendisine takdm etmi olduum rivyet metnini benim tertib etmi, altna da
Buhr'den kendisinin reddedemeyecei bir rvler zincirini ilve etmi olduumu
beyn ettim. Kendisinin ve kendisi gibi nicelerinin uydurma hadsleri tehis ve tesbit
etmeleri hussunda nasl "yaya kaldklar" konusundaki bu akamn kendisinde bir
idrk uyanmasna vesiyle olmasn temenni ettiimi ifde ettim. Fakat o fevkalde
fkelendi, ve benimle selm kestiydi.

NECMETTN AHNLER

- Efendim; gene Akl- Med ve Yakn balamna dnecek olursak, Cenb-
Hakk tarafndan kendisine bunlar ltfedilen nasl bir zttr acab?

AHMED YKSEL ZEMRE

- Mi'rc, bir kimsenin, Cenb- Hakk'n ars zerine ve Hz Peygamberin:
"lmeden evvel lnz!" hadsine uymasyla, bedenen deil nefsen lm tadarak,
Rh'unun Cenb- Hakk'n huzuruna ykselmesidir. Bu muazzam ve lafza smas
mmkn olmayan hdiseyi yaayana: "Vel oldu" denir. Yni evliyln olmazsa
olmaz art Mi'rc'dr. Vel, dost demektir. Bylece "Allh'n Dostu" olan kimseye
Allh, Mi'rc'da: 1) Yakn, 2) zt lm'inden bir ilim, 3) Hikmet'inden bir hikmet, ve
Mnev Sohbetler
92
4) Akl- Med ltfeder. Bu vasflaryla bu zt l-i mrn sresinin 7. yetinde sz
geen Rsihn zmresinden olur; ve bu zt, Allh'n kendisine ltfetmi olduu
oranda, mtebih yetlerin te'vlini de bilir.

Bir hads-i kudsde: "Benim vellerim kubbelerimin altnda gizlidir"
denilmektedir. Yni velleri ancak Allh bilir. Bir kimsenin evliyullhdan olduunu
tehis etmek zere hi bir objektif kstas yoktur. Bir kimse iin avm: "Bu zt
veldir" dedii zaman fakrin de: "Nereden biliyorsunuz? Mi'rc'a birlikte mi
ktnz?" diye sorasm geliyor. Bir kimseye vellik yaktrmas yalnzca bir
hsnzannn ifdesidir, o kadar! in hakkatn yalnzca Allh bilir.

NECMETTN AHNLER

- Efendim; bir de Kutup ve Gavs denilen ztlardan sz ediliyor. Bunlarn
hdiselerin akn kendi irdelerine gre deitirebildikleri, Kader'e hkmettikleri
ve her syledikleri eyin gerekletii iddia ediliyor. Bu mmkn mdr?

AHMED YKSEL ZEMRE

- Kutup ve Gavs denilen ztlar fn mahlklar deil midir? Onlara
yaktrlan bu kudret ve irdeye baklacak olursa, bunlarn eski Yunan mitolojisinin
tanrlarndan ne farklar kalr ki? Tevhid Dini olan slm'da Cenb- Hakk Kdir-i
Mutlak'dr; bu vasfyla da, hibir mahlkuyla rabbn kudretini paylamaz, erik
kabl etmez. Levh-i Mahfz'u yaratan, Kader'i yazan, Kader'in srrn saklayan da
Allh'dr. Mlkn de hkmn de yegne shibi O'dur. Gerisi saf vehimdir. Allh'n
ezeldeki takdrini mahlklarnn ne sz, ne irdesi ve ne de tedbirleri deitirebilir.
Mlm szdr: "Tedbir takdri bozmaz" .

Cenb- Hakk neblerine ve vellerine, eer onlarn ahs kaderlerinde byle
takdr etmi ise, belirli bz hdiseler iin Levh-i Mahfz'dan bz bilgileri ulatrr.
Bu ayrcaln mhiyeti Kutup ve Gavs'a avmn izfe ettiinden ok farkldr.

Allh Levh-i Mahfz'u yaratt zaman pek az saydaki kulunun kaderleri ile
bz hdstn kaderini bz ynlerden senkronize etmitir. Bu, iki saatin de ayn
zaman gsterecek ekilde yarlanm olmasna benzer. Bu zevtn kaderinde de,
bz hdiseler hakknda sylediklerinin o hdiselerin kaderindeki ezel hkmlere
hep paralel olmas takdr edilmitir. Burada dikkat edilmesi gereken nemli nokta:
bu kabil zevtn syledikleriyle vuku bulanlar arasnda bir sebeb-sonu ilikisinin
deil fakat yalnzca, hikmetini Cenb- Hakk'n bildii, bir senkronizasyon'un var
oluudur. Eer bu kabil bir zt "Filn yerde byk bir felket olacak" derse bu
felket vuku bulur; ama o zt bunu sylemi olduu ya da Levh-i Mahfz'a nazar
edip de bunu dolayl olarak bildii iin deil, fakat o ztn bu beyn da o felketin
bu ztn beynna paralel olarak vukuu da ezelde Allh tarafndan takdr edilip de
Levh-i Mahfz'da yazlm olduu iin vuku bulur. Kutup ya da Gavs ite,
haklarnda ezelde bu balamda hkmedilmi olan mstesn kimselerdir.

Mnev Sohbetler
93
NECMETTN AHNLER

- Efendim; ben gene Kader faslna dnmek istiyorum. Kader'in mhiyeti
nedir? nsan Kader'i ve Kader'in Srr'n bilebilir mi?

AHMED YKSEL ZEMRE

- Mnev alanda insann ayan kaydran nemli tuzaklardan biri de Akl-
Me'n "Kader ve Kaz" srrn, gene Kader'in iktizs olarak, idrk etmek iin aba
sarfetmesi fakat bu konuda vehminin esiri olmasdr. Oysa insan "Kader ve
Kaz"nn srrn fehmetmekden cizdir. Nitekim, Cenb- Peygamber Efendimiz de
srf bunun iin: "Bana Kader'in srrndan sual etmeyin!" buyurmutur.

Kader: Cenb- Hakk'n Mkevvent' yaratmadan nce zaman iinde vuku
bulacak olan her eyi Zt'na has: 1) Hikmeti, 2) rdesi, ve 3) Hkm ile tesbit
etmi olmasdr. Kaz ise Cenb- Hakk'n: "Ol! (Kn!)" emr-i ilhsiyle bu
Mkevvent' ve Zaman' halk etmesinden sonra, vuku bulacak olanlarn Kader'de
tesbit edilmi olan sralarna gre zaman iinde tecell edip vuku bulmalardr.

nsan Kader'in Srr'n bilemez ama bz durumlarda gelecei yni Kader'e
gre neyin vuku bulacan isbetle ngrebilir.

NECMETTN AHNLER

- Efendim; bu beynnz bana ok ilgi ekici geldi. Ltfen bunu bir rnek
araclyla aydnlatr msnz?

AHMED YKSEL ZEMRE

- Hayhay! Mesel, bugn gnlerden Mart'n ondrd; ve benim bu ayn
19'undaki piyango ekilii iin bir biletim yok ve bilet alacam da yok. Bu durum
muvcehesinde Mill Piyango'nun 19 Mart 1998 ekiliinde byk ikrmiyeyi benim
kazanmayacam hemen hemen kesinlikle syleyebilirim.

NECMETTN AHNLER

- Ama gene de Mill Piyango'nun 19 Mart 1998 ekiliinde en byk
ikrmiyeyi kazanma ansnz olduunda pheniz var ki, bakn, kazanmyacanz
kesin bir dille syleyemiyorsunuz. Bunu da aklar msnz?

AHMED YKSEL ZEMRE

- Tabi. Sen, pekl, bana hediye etmek zere yarn bir piyango bileti
alabilirsin ve bu bilete en byk ikrmiye de vurabilir. te bunlar ben bilemem. Bu
da kaderimin bir parasdr.

NECMETTN AHNLER

Mnev Sohbetler
94
- O hlde Efendim, insann Kader ve Kaz karsndaki tutumu ne olmaldr?

AHMED YKSEL ZEMRE

- Hah ite imdi meselenin en can alc noktasna gelip dayanm
bulunuyoruz Necmettin'ciim. Bu tammiyle bir edeb meselesidir. Ve bu, ancak,
"Kader ve Kaz" faslnn mn temelinin anlalmas syesinde elde edilecek bir
edebdir.

Bu konuda: "... Gklerin ve yeryznn ve her ikisi arasndakinin mlk
Allh'ndr. O dilediini yaratr ve Allh her eye kdirdir"
14
yetini ele alalm. Bu
yetten anlalmas gereken udur: Allh, Mlik-l Mlk'tr; yni btn
Mkevvent'n Hlk ve Mliki'dir. Mlknde btn tasarruf yetkisi ancak Zt'na
mahsstur. O bu tasarruf yetkisini Ezel'de kendisine has Hikmet ile izhr edip Levh-
i Mahfz'una kaydetmitir. Dilediini, diledii gibi yni btn kader ve kazs ile
birlikte yaratr. Bunu tyin etmek konusunda yegne Yetki, Hikmet, lim, rde,
Hkm, Hilkat (Yaratma) ve Kudret'in shibi sdece ve sdece O'dur.

Bir baka yette: "Allh sana bir zarar verirse o zarar O'ndan baka
giderecek yoktur ve eer sana bir hayr verirse zten her eye gc yeten de O'dur.
O, kullarnn zerinde her trl tasarrufa shiptir"
15
denilmektedir. Yni: Eer bir
zarara uradn zehbna kaplrsan o zarar Allh'dan baka giderecek bir zt
yoktur. Zararn ortadan kaldrdklarn zhiren gzlediklerinin hepsi de bil ki
Allh'n senin hakknda Ezel'de vermi olduu Kader hkmne uygun olarak hareket
etmektedirler, ve ou da bunun bilincinde deildir. Grne aldanma! Allh yce
Hikmeti ile btn Mkevvent'n Kader'ini Ezel'de tesbit etmitir. Bu grnn
ardnda, her eyin gerek sebebi yalnzca ve yalnzca O'nun Hkm'dr.

nk Cenb- Hakk: "uras gerektir ki Biz her eyi Kader'e gre
yaratrz"
16
buyurmaktadr.

Buna gre Kader btn bu Mkevvent'n ilh, yni Allh'a mahss olan,
program ya da senaryosudur. Allh, her bir nesnenin vcd lemindeki zuhrunun
Ezel'de "Ol!" emriyle yaratm olduu bu programa, bu senaryoya uygun olmasn
lh Hikmeti'yle murd ve takdr etmitir.

Dnyev bir msl araclyla konuyu daha iyi anlamamz salayacak bir
mukyese yapalm. Bilindii gibi bir tiyatro oyunu mutlaka bir senaryoya dayanr.
Senaryosuz tiyatro denemeleri de yok deildir ama sahneye karken nasl
davranacaklar, ne trl bir oyun sergileyecekleri hakknda aralarnda en ufak bir
anlama olmayan aktrlerin ve figranlarn plnsz programsz ve tulatvr
(doalamasna) sergileyecekleri bir gsterinin seyircide brakaca intib eninde
sonunda bir karmaadan (kaos'tan) ibrettir. Oyuna: 1) dzen, ve 2) anlam

14
Mide/6. (N..in notu)
15
En'am/17-18. (N..in notu)
16
Kamer/49. (N..in notu)
Mnev Sohbetler
95
baheden ancak senaryodur. Senaryonun 1) amac, ve 2) ele aln biiminin hikmeti
ise ancak yazarnn peinen bildii, seyircilerin ise oyun bittikten sonra tahmin ya da
man edebilecekleri hususlardr.

Senaryo, oyunun: 1) ban, 2) sonunu ve 3) i dinamiini belirler. Her bir
aktrn, her bir figrann oyun iindeki: 1) konumunu, 2) davrann ve 3)
konumasn yni, ksacas 4) oyun iindeki kaderini tyin eder. Buna gre her bir
aktr ya da figran, sz konusu oyun erevesinde, iki trl sorumlulukla
ykmldr.

Bunlardan biri senaryoya sadkat sorumluluudur. Buna gre bir
oyuncunun: 1) senaryonun dna kma hrriyeti yoktur, aksine 2) senaryoya
cebren uymak, senaryoya kaytsz artsz teslim olmak zorunluluu vardr! Bu
zorunluluk oyuncunun uyduu yegne hakik sorumluluktur. kinci sorumluluu ise
senaryonun kendisine ykledii zhir sorumluluktur. Oyuncunun senaryoca
belirlenmi olan btn hareketleri ve konumalar (yni rol) gene senaryonun
erevesi iinde kendisine bir takm sorumluluklar ykler. Oyunda, senaryo icb,
mesel birisini ldren ya da evlilik d bir ocuu olan aktr senaryoya gre bunun
madd, mnev ve adl sorumluluunu tar ve bu sorumluluu zerinden atamaz.
Zten senaryolar, genellikle, hep bu trden sorumluluklar zerine kurulmu olur.

Btn oyun sresince oyuncudan beklenen ise roln senaryonun vaz ettii
kurallara gre: 1) teslimiyetle ve 2) sabrla oynamasdr. Rollerini senaryonun vaz
ettii kurallara gre oynayan oyuncular ise beenilir, taltf edilir, deerleri artar. Bu
kurallara riayet etmeyenler ise cezlandrlr; isiz ve a kalrlar.

Buna gre, btn mkevvent oluturan nesnelerden her biri bu senaryoda
kendisine rol verilmi olan birer aktr ya da figran mesbesindedir ve de roln en
mkemmel tarzda (yni lh Senaryo'ya harfiyyen riyet ederek) oynar. Kimse bu
senaryonun dna kamaz. Senaryo cab (yni erat tarafndan) kendisine
yklenmi olan sorumluluklardan da kurtulmas imknszdr.

drk shibi bir aktr arada srada kendisini sahneden tecerrd eder de
sahneyi seyircinin sahneye bak asndan seyredecek olursa, senaryo icb
sergilenen oyunun hikmetini daha iyi kavrayabilir ve bu da ona byk bir i huzuru
baheder. Ama bu, dengede tutulmas zor ve ipin ucunun rahatlkla kaabildii bir
tavrdr. Eer bu tavrn btn piyes boyunca srdrecek olursa senaryonun
kendisine doal olarak yklemi olduu zhir sorumluluklar (yni eriat')
unutabilir ve tavr da hakm bir kimsenin tavrndan zndk bir kimsenin tavrna
kayabilir.

NECMETTN AHNLER

Mnev Sohbetler
96
- Efendim; gene bu balamda: "Arzdaki her yryen canlnn rzknn sorumluluu yalnzca
Allh'n zerindedir. Allh onun durduu yeri de (sonunda) gidecei yeri de bilir. Bunlarn hepsi de
apak bir Kitap'da kaytldr"
17
yetini hatrlatabilir miyim?

AHMED YKSEL ZEMRE

- sbetli olur, Necmettin'ciim. nk canllarn hem madd ve hem de
mnev rzklarnn sorumluluu Zt'na Rezzk ismini lyk grm olan Allh'a
aittir. Bunlarn zaman iindeki btn durum, konum ve rzklar Allh tarafndan
tesbit edilmi olan Kader kitabnda (Levh-i Mahfz'da) apak yazldr. Hi bir
canl bu kitaptaki programn dnda hi bir ey yapmaa kdir deildir. Onlar
hakkndaki hkm Ezel'de her eyi bilen ve Zt'na Aliym ismini lyk gren Allh
tarafndan verilmitir. Herkes bu ilh senaryoda kendisine takdr edilmi olan rol
Mkevvent sahnesinde en mkemmel ekilde oynar.

Bununla ilgili olarak: 1) "Siz yeryznde de gkte de (Allh') ciz
klanlardan deilsiniz. Sizin Allh'dan gayr ne bir dostunuz ve ne de bir
yardmcnz vardr"
18
, ve 2) " Gaybn anahtarlar O'nun indindedir, onlar ancak O
bilir. Karada ve denizde ne varsa hepsini O bilir. O'nun bilgisi dnda bir yaprak
dahi dmez. Ve yeryznn karanlklar iinde bir tek tne bile yoktur ki, ya ve
kuru hi bir ey bulunamaz ki apak bir Kitap'da tesbit edilmemi olsun"
19

yetlerini de hatrlamakta fayda var.

Bu yetlerde anlatlmak istenen udur: 1) nsanlar ister vehimlerinin ister
akllarnn drtsyle, ya da erat'a uygun olsun diye bilmecbriye aldklar
tedbirlerle Allh'n takdrinin nn kesemez; Ezel'de insanlar hakknda vermi
olduu hkmnn tasarrufunda O'nu ciz klamazlar. Aslnda, bilebilselerdi ki,
aldklar btn tedbirler de O'nun kendileri hakknda Ezel'de vermi olduu
hkmnn gereinden baka hibir ey deildir. Ama nefisleri bu Hakkat'n apak
idrkine engel olmaktadr. Ama bilinmelidir ki bu engelleme dahi insanlar hakknda
Ezel'de verilmi olan Kader hkmnden bir czdr; baka bir ey de deildir. Kez:
2) Gayb lemini de ehdet lemini de en ince ayrntsna kadar bilen Allh'dr.
nk her ikisinin de Hakiym ve Aliym olan Hlk O'dur. O btn bunlar Kader
kitabnda tesbit etmitir. O'nun hkmnn dnda tecell eden hibir ey yoktur.

NECMETTN AHNLER

- Efendim; bu aydnlatmalarnz iin size ok teekkr ederim. Gerekten de
bu bak asndan bakldnda insanda bir inirh oluuyor. nsann Kader
hakkndaki mn formel bir mn olmaktan kp derin bir idrk ile donatlm
oluyor.

17
Hd/6. (N.)
18
Ankebt/22. (N..in notu)
19
En'am/59. (N..in notu)
Mnev Sohbetler
97
AHMED YKSEL ZEMRE

- Bak sana bu bak asn kuvvetlendiren iki yet daha zikredeyim: 1)
"lleri, hi kukusuz, Biz diriltiriz. Onlarn yaptklar her ii, braktklar her ii
yazarz. Biz her eyi bir nc'de yazmzdr"
20
; 2) "Hi bir ehir yoktur ki Biz o
ehri Kymet'ten nce helk etmeyelim ya da iddetli bir azba uratmyalm. te
bu, Kitap'da yazlm bulunmaktadr"
21
. Bu yetlerde Cenb- Hakk'n demek
istedii udur: Yeryznde insan sretinde fakat kalpleri l olanlarn kalplerini de,
bedenen lerek topraa girip Cez Gn'n bekleyenleri de Biz diriltiriz. "lmeden
evvel lnz!" srrna erdirdiklerimizi huzurumuzda Hayy klarak dirilten de Biz'iz.
Bu olacaklarn hepsi de Mkevvent'n halk edilmesinden nce indimizde mahfz
olan Kader kitabnda kaytldr. Biz, "Kll men aleyh fnin. Ve yebk vech
rabbike zl celli vel ikrm"
22
yetinin mns, akllarn isbetle ve diryetle
kullananlar tarafndan idrk edilsin diye, Kader kitabnda, Kymet'den nce her bir
ehrin kendisi iin bitiimiz bir vakitte helk olmasn da bir kural olarak vaz
etmiizdir.

NECMETTN AHNLER

- Aklma btn bunlar te'yid eden yet daha geldi, Efendim.

AHMED YKSEL ZEMRE

- Ltfedersen memnn olurum, Necmettin'ciim.

NECMETTN AHNLER

- Estafirullh Efendim. Birincisi, Hacc sresinin 70. yeti: "Bilmez misin ki
Allh gerekten de gklerde ve yeryznde ne varsa bilir; phe yok ki bu, bir
Kitap'da bulunmaktadr; phe yok ki bu, Allh iin pek kolaydr". kincisi, Neml
sresinin 75. yeti: "Gkte ve yeryznde hibir gizli ey yoktur ki apak bir
Kitap'da bulunmam olsun". ncs ise, En'am sresinin 38. yeti: "Arzda
yryen hayvanlar ve iki kanadyla uan kulardan ne varsa ancak hepsi de sizleri
andran topluluklardr. Biz o Kitap'da hibir eyi eksik brakmadk. Sonunda hepsi
de haredilip Rabb'lerinin huzruna getirilirler".

AHMED YKSEL ZEMRE

- Haydi yleyse! Bu yette Cenb- Hakk ne demek istiyorsa onu da
senden dinleyelim.

NECMETTN AHNLER


20
Ysin/12. (N..in notu)
21
sr/58. (N..in notu)
22
Rahmn/26-27: "(Yer) zerinde bulunan her ey fndir. Bk olan cell ve ikrm shibi olan
Rabb'inin vechidir" . (N..in notu)
Mnev Sohbetler
98
- Efendim; beni zor durumda braktnz. Ama deneyeceim. Bu yette
Cenb- Hakk bana gre unu beyn ediyor:

Ezel'den Ebed'e kadar vuku bulacak olan her ey Bizim: Rubbiyet'imizin,
Hikmet'imizin, lm'imizin, rde'mizin, Kudret'imizin, ve Rahmet'imizin eseri
olarak eksiksiz bir ekilde hkm ve kayd edilmi bulunmaktadr. Grne
aldanarak cz' irde shibi olduklarna man edenlerin ya da vehimlerinin
kendilerini: "nsan kendi kaderini kendi yaratr" diye avuttuu insanlarn
Kader'in srr hakkndaki nasibsizlikleri de, vukat karsndaki isynlar da,
btn insanlarn har da, Cez Gn de hep Bizim tertib etmi olduumuz o
Kader Kitab'nn (yni Levh-i Mahfz'un) gereidir.

AHMED YKSEL ZEMRE

- Necmettin'ciim, sevgili olum; gnlm honut ettin. Kanaatimce bu
yetler, zetle, ancak bu kadar veciz ve de isbetli bir ekilde yorumlanabilirlerdi.

Konumuzla ilgili olarak ben de dikkatine iki yet daha takdm etmek isterim:
1) "Yeryzne ya da nefislerinize gelip atan hi bir musbet yoktur ki Biz, onlar
yaratmadan nce onu, bir Kitap'da tesbit etmemi olalm. phe yok ki bu, Allh'a
pek kolaydr"
23
; ve 2) "De ki! Bize, Allh'n bizim hakkmzda yazm olduundan
bakas isbet etmez"
24


NECMETTN AHNLER

- Bu yetlerden ne anlalmas gerektiini de ltfetseniz, Efendim.

AHMED YKSEL ZEMRE

- Memnniyetle. Burada aka denilmek isteniyor ki:

Sizin byleriniz de, fallarnz da, eyy ya da hdst uurluuursuz
diye snflandrmanzdaki vehimleriniz de hi Bizim indimizdeki bu
Kitab'a te'sir edip de bu Kitab'n srlarn sizlere f edebilir mi? Ne kadar
da btl tikatlarnz var! Hi deilse bu btl tikatlarn dahi Levh-i
Mahfz'da sizin hakknzdaki Hkm'n gerei olduunu bir idrk
edebilseniz!

Yeryzne ya da nefsinize gelip atan bir musbet karsnda haddi,
huddu amayn! eriat'n byle bir durumda gerektirdiini yapn! Ama
grnen sebeplere bakp da Allh'n Fil-i Mutlak olduunu da
unutmayn! Bu musbetler karsnda Allh'n takdrine teslim olarak:
"Allh, demek ki, byle takdr etmi. Mlik-l Mlk O'dur. O dilediini

23
Hadd/22. (N..in notu)
24
Tevbe/51 (N..in notu)
Mnev Sohbetler
99
yapar. Bama bu gelen de ancak onun Fazl'ndandr" diyerek tevekkl
edip Hakk'a teslim olun; gerek Mslmanlar'dan olun.

NECMETTN AHNLER

- Efendim; Cenb- Hakk hepimizi byle bir idrk ile donatsn ve bu idrki
de her dim zinde tutmamz nasb etsin!


AHMED YKSEL ZEMRE

- min, Necmettin'ciim; min! Uzun szn ksas udur ki, Tevbe sresinin
51. yetinde de beyn olunduu vechile: "..Bize, Allh'n bizim iin yazm
olduundan bakas kesinlikle isbet etmez. O'dur bizim dostumuz; ve inananlar da
Allh'a dayanp tevekkl etmelidirler".

Bir hadsde beyn olunduu vechile: "Allh bir kulu hakknda bir ey takdr
etmise, bu takdrini hi bir ey geri eviremez". Velhsl- kelm, Allh bir kulun
Kader'inde kendisi iin bir eye hkmetmise O'nun bu hkmn dua da adak da,
eriat'a uygun, ya da mesel by gibi, muska gibi eriat-d tedbirler de
deitiremez. Bunlarn Allh'n hkm zerinde hi ama hibir tesiri yoktur.
Bununla beraber kul, Allh'n takdrinin nasl tecell edeceini bilmedii iin,
ekseriyetle kendi nefsine ho gelecek bir beklenti iindedir ve dua ve niyzlar da
daha ok nefsini tatmn edecek bir tecellnin vuku bulmas ynnde olur. Aslnda
onun bu beklentisi de, ve dua ve niyzlar da gene Allh'n kendisi iin Kader'ine
yazm olduu hkmlerinden baka bir ey deildir. Gene Hz Peygamber'in bir
hadsinde de belirtilmi olduu vechile bir insan: 1) bir iin hayrlsn dilemek ve 2)
Allh'n kendisi iin takdr etmi olduu eyin vukuunda da bu takdre rz
gstermek mecbriyetindedir. Bu konuda belki de her artta geerli olabilecek,
efrdn cm' ve ayrna mn' olan bir dua: "Y Rabbi! Bildiim ya da
bilmediim her trl erden Sana snr, bildiim ya da bilmediim her trl
hayr Sen'den niyz ederim" eklinde olmaldr.

NECMETTN AHNLER

- Efendim btn bunlardan ben, bir kimsenin Allh'n takdrine rz
olmasnn kendisinin biztih sad olmasna ve (Allh muhfaza etsin) Allh'dan
hayr dilemeyi terketmesinin ya da hlinden ikyeti olmasnn da kendi
bedbahtlna dellet edecei sonucunu karyorum. Siz ne dersiniz?

AHMED YKSEL ZEMRE
- Bu sylediin elhak dorudur; zr bu sylediin var ya, muhtevs
bakmndan Hz Peygamber'in bir hadsinin muhtevsyla ayndr. Bunu te'yid eden
bir hads daha var. Aklmda kald kadaryla onu da syleyeyim: "Allh'dan bir iin
hayrlsn dilemesi insann iyi olduunun delletidir. Allh'n takdr ettiine rz
gstermesi insann iyi olduunun delletidir. Allh'dan bir iin hayrlsn
Mnev Sohbetler
100
dilememesi insann kt olduunun delletidir. Allh'n takdrine isyn etmesi ya da
honutsuzluk izhr etmesi de insann kt olduunun delletidir".

NECMETTN AHNLER

- Efendim; konuyu, balamak bbnda, zetler misiniz ltfen?

AHMED YKSEL ZEMRE

- Hz Peygamber'in ok nemli u iki hadsini zikretmek istiyorum. Birincisi:
" huy vardr ki onlar kimde bulunursa o, Allh'n sevgili has kullarndan olur. Bu
huy: 1) Kader'in hkmne rz olmak, 2) Allh'n haram kld eylere kar
sabretmek, 3) (sdece) azz ve cell olan Allh'n zt iin fkelenmek", ve ikincisi
de: "unlar mann zayflndandr: 1) Allh' kzdrmak bahsna insanlar rz
etmen, 2) Allh'n verdii rzktan dolay insanlar vmen, 3) Allh'n sana
vermedii rzktan dolay insanlar ktlemen. Bir kimse ne kadar iddetle isterse
istesin, Allh'n nasb etmedii eyi sana getiremez. Hi kimsenin honutsuzluu da
Allh'n sana verdiini geri alamaz. Allh, hikmetiyle ve byklyle, huzur ve
ferah: 1) Kader'e rz'ya, ve 2) kuvvetli mana; kayg ve znty de: A) pheye,
ve B) kaderine itiraz etme'ye yerletirmitir"

Bu sohbetimizde zikri geen yet ve hadslerden anlalmaktadr ki eer bir
kimse bir hcet iin dua eder de o duann muhtevs bi hikmet-i Hud gerekleecek
olursa bu duann, o kimsenin nefesinin kuvvetinin bir emresi ya da Kader'ini
deitirmi bir dua olarak deil de: 1) onun, ezelde Cenb- Hakk'n tyin ve takdr
etmi olduu hkme (zhirde) paralel dm bir duas, ve kez 2) gene ezelde, o
kimse iin takdr edilmi olan hkmn gerei olarak kabl edilmesi gerekir.

Kaz'nn zhirine bakp da iin aslnda bir sebeb-sonu ilikisinin mevcd
olduunu vehmetmek vahim bir hatdr. Cenb- Hakk, Ezel'de, Zt'n bir sebeb-
sonu ilikisiyle kayt altna almakszn Kader'i tyin etmitir. Kader'de, yalnzca,
Cenb Hakk'n (hikmeti sdece ve sdece Zt'na mlm olan) Hkm vardr. Bu
Hkm ise: 1) "sebeb-sonu ilikisi"nden bamszdr; ve 2) bu ilikinin, insann
nefsinin kendi haylinde tahrk ettii vehm zuhruna da takaddm eder. Beerin
Akl- Me'nn kendisine telkn ettii sebeb-sonu ilikisi Kader'in halkedilmesinin
temelinde yoktur. Bu iliki ancak, Kaz'nn zuhurunda, olaylarn zaman iinde bir
silsile tekil etmesinin mklemizde (gene de Ezel'deki Kader hkmne uygun
olarak) ihds ettii bir vehimden ibrettir.

Hi bir iin Kader hkmnn dnda vuku bulmad ve kimsenin Kader'in
hkmn deitiremeyecei idrki dim zinde tutulmaldr.

Bu tibrla, bz hareket ve davranlarn "uurlu" ya da "uursuz" olduu
vehmine, yni nefsin insana, ak ya da kapal bir biimde, telkin ettii "Kader'in
hkmn deitirebilecei vehmi"ne kaplmamak gerekir. Bu kabil bir inan bir tr
irk-i haf'den baka bir ey deildir. nsan bir takm hareket ve davranlarla ya da
Mnev Sohbetler
101
mezarlardan, meczblardan, falclardan ve cincilerden meded umarak Kader'i
deitiremez. Bana ne gelecekse gelecektir. Dolaysyla insan Kader'in hkmne
sabrla teslim olmasn bilmelidir.

Bu anlamda uurlu saylabilecek tek ey insann kendi nefsinin hiyle ve
oyunlarn tehis ve tesbit etmek hususunda irde ve idrk shibi olmasdr. Beer,
herhangi bir hususta: 1) eriat'a, 2) Akl'a ve 3) lm'e uygun olan btn gerekli
tedbirleri eksiksiz almakla ykmldr. Bu tedbirler alnmakszn Kader'in
hkmne teslimiyet gstermek ise: 1) isbetli de deildir, 2) Peygamber'in snnetine
uygun bir tavr da deildir.

nsan Kader'in kendisi hakkndaki niha hkmn (yni Dny'daki
haytnda kazand sevb ve gnhlar yznden Cennet'e mi Cehennem'e mi
gideceini) remil atarak da, zie kartarak da, fal aarak da, medyumlar ya da
cinler ...vb vstasyla da bilemez. Bununla beraber, insann Dny hayatndaki
fiilleri Kader'in kendisi hakkndaki niha hkmnn ne olacann amaz bir
gstergesidir. Eer bir insan btn haytnda emr-i bi-l m'rf ve nehy-i ani-l
mnker'e uygun hareket ederse bu onun Kader'inde tesbit edilmi olan niha yerin
Cennet olduunun iretidir.

NECMETTN AHNLER

- Efendim; meseleyi ok veciz bir srette zetlediniz. zetlerken sabrdan da
bahsetmeniz bana bu sabr konusu zerinde de durulmas gerektiini telkn etti.
Acab sabr konusunda nasl bir edebe shib olmak gerekmektedir? Ltfeder
misiniz?

AHMED YKSEL ZEMRE

- Es Sabr Cenb- Hakk'n Zt'na lyk grd Gzel simler'den biridir;
ve: 1) sabr yaratm olan, 2) her tecellnin sonunu sabrla bekleyen, 3) kullarna
sabr baheden anlamndadr. "Muhakkak ki Allh sabredenlerle beraberdir"
25
ve
"And olsun ki Allh sabredenleri sever"
26
yetleri sabr shibi olanlarn Allh'n
indindeki mertebelerinin azametine iret etmektedir. Asr sresinde ise "nananlar,
iyi ilerde bulunanlar, biribirlerine hakk tavsiye edenler ve biribirlerine sabr
tavsiye edenlerden baka herkesin hsrnda olduu" bildirilmektedir. Cenb-
Peygamber Efendimiz: "El hayru fi m vak'a" yni: "Vuku bulanda hayr vardr" ve
gene "Bir iin sonunu sabrla beklemek ibdettir" demitir. O hlde vuku bulann
hayrnn tecell etmesini sabrla ve manla beklemek mahz edeb ve ibdet
olmaktadr. Byle bir frsat, ele getiinde, asl heb edilmemelidir.

NECMETTN AHNLER


25
Bakara/153. (N..in notu)
26
l-i mrn/146. (N..in notu)
Mnev Sohbetler
102
- Efendim, minnettrm. Allh sizden rz olsun! Beni fevkalde
aydnlattnz.

AHMED YKSEL ZEMRE

- Necmettin'ciim, Allh senden rz olsun. Senin sohbet pekrln olmasa
bu sohbet yaplabilir miydi? Cenb- Rabb-l lemiyn seni leme feyyz klsn,
sa'yin mekr olsun! min!

* * *
Olmak istemez isen bir tarkat yobaz,
Takld ile yetinme, sen tahkkden al
hazz!
Teshr etmesin seni asl hurda-i tark
Bu en kolay yoldur ki nefsini eder tahrk.
Takld sarholuuyla kabaran nefiscikler,
Bundan ibret sanr tarkat ve tekler
Ganiyy-
i Muhtef


TEKKELER NEDEN
YOZLATI?


Bu sohbet Prof.Dr. Ahmed Yksel zemre ile 15 Mart 1998 Pazar gn
Hoca'nn skdar'daki evinde babaa bir konuma esnsnda kaydedilmitir.

NECMETTN AHNLER

- Efendim sizce Cumhriyet idresinin tekkelerin kapanmasna karar
vermesi isbetli bir karar mdr?

AHMED YKSEL ZEMRE

- Trih gstermektedir ki her sosyal kurum, ve hatt kudretli imparatorluklar
bile, zamanla yozlaarak kp gitmektedir. Bu genel kuraln asl istisns yoktur.

NECMETTN AHNLER

- Yanl anlamamak iin soruyorum, Efendim. Din de bu genel kuraln
iinde midir?

AHMED YKSEL ZEMRE

Mnev Sohbetler
103
- ok isbetli bir soru! Teekkr ederim Necmettin'ciim. Din iki trl olur:
1) Cenb- Hakk tarafndan vaz ve Peygamberi tarafndan tebli edildii ekliyle
din, ve bir de 2) insanlarn: A. uydurduklar, ya da B. uyguladklar ekliyle din.
Cenb- Hakk tarafndan vaz ve Peygamberi tarafndan tebli edildii ekliyle din
sosyal deil ilh bir kurumdur; ve bu ekliyle de sz konusu genel kuraln
dndadr. Ama 1) bu ilh kurumun beer uygulamalar da, 2) insanlarn
uydurduklar dinler de hep bu genel kurala uyarlar.

NECMETTN AHNLER

- Gene aydnlanmak bbnda birka rnek ltfedebilir misiniz?

AHMED YKSEL ZEMRE

- Brahmanizm balangta bir tevhd dini iken bugnk uygulamalarna
baklrsa ok-tanrl bir din kisvesine brnmtr. Bu ne azm bir yozlamadr!
Katoliklik ise insanlarn uydurduu bir dindir. mn umdeleri konsillerde parmak
kaldrmak sretiyle ya da Papa'nn kendi fikrini iln etmesiyle oluur. Aln ite!
Teslis akdesi, Kilise'nin kabl ettii incllerde bile yok iken Konsil kararyla bir
nass yni mn umdesi olarak icbr edilmitir. Kez 1950 ylnda Papa XII. Pius "Hz
Meryem'in de etiyle kemiiyle ge ekilmi olduunu, ve buna inanmyanlarn
hristiyanlkdan kp cehennemlik olacan" yeni bir mn umdesi olarak iln
etmitir. Bu yeni mn umdesi akl banda hibir hristiyn tatmin etmemitir.
Katolik Kilisesi bugn ancak Papaln ok byk paralar sarfederek ortaya
koyduu ihtiaml trenlerle halkn ilgisini ekmee almakta ama kiliselerinin
gitgide sszlamasnn bir trl nne geememektedir.

NECMETTN AHNLER

- Gene tekkelere dnecek olursak...

AHMED YKSEL ZEMRE

- Evet tekkelere dnecek olursak diyebiliriz ki tekkeler Tasavvuf'un
kurumsallam hlidir. Kurumsallam Tasavvuf'un kanlmaz bir biimde
dnyevleip ya da yeni tbiriyle seklerleip hem sosyal ve hem de psikolojik
alardan yozlat daha IX. yzyln sonu gibi ok erken bir dnemde, kendisi de
tasavvuf hayat dolu dolu yaayan bir rif olan Cneyd-i Badd'nin tekke ve
zviyelerin o zamanda bile yozlamakta olduu hakknda dostlarndan birine yazm
olduu bir mektuptan anlalmaktadr.

NECMETTN AHNLER

- Pekiyi Efendim; ama bu yozlamann bir takm somut sebeblerinin de
olmas gerekmez mi? Sizce bu sebebleri tehis etmek mmkn mdr?

AHMED YKSEL ZEMRE
Mnev Sohbetler
104

- Tabi ki bir ey durup dururken bozulmaz. Tekkeler de byle olmutur.
Benim ahs incelemelerime gre yava fakat srekli bir ekilde seklerleen
tekkelerin bu yozlamas:

1) Tekkelerin madd ihtiyalarn karlayacak kaynaklara ynelmeleriyle,
2) Hurda-i tark denen tekke ritellerinin ve terfatn, yni iin zhir
vechesinin, n plna karlmasyla,
3) Tekkelerde hurfelere dayanan hikytn nem kazanmasyla,
4) Tekkelere istdatlarna baklmakszn, yeni mrdler celbedilmesinin
nem kazanmasyla,
5) Dnyev g odaklarnn gdmne girmenin bir politika olarak kabl
edilmesiyle,
6) Yaygn olmasa bile, bz tarkatlarn ve bz eyhlerin, prlerin
dierlerinin hepsinden daha stn olduunun iddia edilmesiyle,
7) Bz meyihe ya da prna Cenb- Peygamber Efendimiz'de bile
bulunmayan beer-st vasflar izfe edilmesiyle,
8) Bz kimselerin dvanlarna ya da dier eserlerine olmas gerektiinden
daha fazla nem atfedilmesiyle, ve hatt Kur'n ile mukyese
edilmesiyle,
9) eyhlik iczetinin ehil olmayanlara ve hatt seyr-i slk dahi grmemi
olanlara datlmasyla,
10) Dervileri madd ve mnev ynlerden istismr eden eyhlerin ortaya
kmas ve saylarnn artmasyla,
11) eyhliin, tekkelerin ekserisinde, bir hnedanlk gibi babadan oula
gemesini mmkn klan bir an'anenin teesss etmesiyle,
12) eyhlerin tarkat edebine uymayan tavr ve hareketleriyle ve mrdle-
riyle ile lubl olmalaryla

gereklemitir.

NECMETTN AHNLER

- Tekkelerin bu dnyevlemelerine kar hibir genel tepki vuku bulmam
mdr?

AHMED YKSEL ZEMRE

- Olmaz olur mu? Benim tesbitime gre yalnz Trkiye'de ikisi ksm, birisi
de umm olmak zere tepki vuku bulmutur.

lk ksm tepki gene Tasavvuf mensblarndan gelmitir. Bayrm Melmlik
ile bunun tabi uzants olan Hamzav Melmlik (ya da kinci Devre Melmlii)
hem Tasavvuf erbbnn dnyev g odaklaryla fazlaca ili-dl olmalarna ve
hem de tekke terfatna kar bir reaksiyon olarak ortaya kmtr. XVII. yzyldan
tibren tekke hayatn terk ederek cemiyetin iine ekilen Hamzav Melmler,
Mnev Sohbetler
105
bylelikle eyhlislm'n kontrolnden de km olmakla bu makmn hiddetinin
de oda durumuna dmlerdir. Fakat ayn zamanda, Hamzav Melmler
tasavvuf bir hayatn cemiyetten kopmadan ve tekkelere bulamadan da var
olabileceinin mahhas msli olmulardr.

kinci ksm tepki ise iyice siysete bulam, Yenieri kkrtcl yapan
Bektler'e ve tekkelerine kar Sultan II. Mahmd'un Vak'a-i Hayriye
mnsebetiyle izhr ettii edid tepkidir. Bu mnsebetle binlerce Bekt
ldrlm ve Bekt tekkeleri Naklere verilmitir.

nc tepkiyi ise Trkiye Byk Millet Meclisi 13.12.1925'de yrrle
giren "Tekke ve zviyelerle trbelerin seddine ve trbedarlklar ile bir takm
unvanlarn men ve ilgsna dair" 677 sayl knnla izhr etmitir. Bu knnla ilgili
olarak albay emeklisi bir tarkat eyhi bana aynen: "Evldm, Allh Mustafa
Keml'den rz olsun ki u tekkelerin anna ot tkad. Bilemezsiniz tekkelerin ne
kadar yozlam olduunu!" demitir.

NECMETTN AHNLER

- Sizce Cumhriyet idresinin tekkeleri kapatmadaki amac neydi? Bunun
pratikteki yararnn ne olaca dnlmt?

AHMED YKSEL ZEMRE

- Bugn iin bu kapatmann grnrdeki sebeplerini ve perde arkasn
gereine uygun olarak kesinlikle bilmemiz mmkn deil. Ancak belki bz akla-
yatkn zanlarda bulunabiliriz. Kanaatimce, Atatrk ve arkadalarnn tekkelerin
kapatlmas konusundaki kararllklar:

1) slm tarkatlarn byk bir blmnn seklerlemi olmalarnn hsl
ettii sosyal ve siys skntlarn,
2) Tarkatlarn, yeni kurulmu olan Cumhriyet idresinin madd ve
mnev kontrol altnda tutulabilmesinin mmkn grlmemesinin, ve
3) Tekkelerin siyset zerinde muhtemel bir takm bask gruplar
oluturabilmeleri potansiyelinin uyandrd phe ve endelerinin

tabi sonucudur.

NECMETTN AHNLER

- 677 sayl knnun dourmu olduu sonular da irdeler misiniz,
Efendim?

AHMED YKSEL ZEMRE

Mnev Sohbetler
106
- Bu knn tekkeleri kapatmtr ama knnun metninde tarkatlar da ilg
ettiine dair bir hkm yoktur. Bu knn tarkat hayatnn folklorik vechelerine son
vermi ve fakat tarkatlarn, gnn moda tbiriyle, "isellemesine" bir yasak
koymam, trklerin islm tarkat idealine olan samim ilgisini formel olarak dahi
ortadan kaldrmamtr.

Halk, artk kendisini herkesten ve zellikle de resm makmlardan gizleyen
gerek kmilleri gene arayp bulmu; onlara gene mrd olmutur. 677 sayl
knnun uygulamas da zten ksa zamanda iyice yozlamtr. Bu yozlamann
banda pekok kimsenin bu knn bahne edilerek haksz olarak polis tkibtna
uram, mahkemelerde ve hapishnelerde srndrlm olmas gelir. Bylece bu
knn maalesef her zaman adletle uygulanm deildir. Knnun metninden haberi
olmayan pekok chil bu knnun trkatlar da yasaklamakta olduu zannyla bir
dnce hareketini karalamak istedikleri zaman o hareketi "tarkat" diye
nitelendirmekten ve idr makamlar kkrtmakdan geri kalmamlardr. Mesel
tarkatla hibir ilgisi olmayan Nurculuk cereynn tarkat ve yobazlk diye
damgalamlar ve pekok samim mslmann ikence grmesine de sebeb
olmulardr.

NECMETTN AHNLER

- Efendim; braktmz yere gene dnmek kaydyla, burada bir sual
sormama izin verir misiniz? Esas tibriyle Nurculuk denilen akmn ierii nedir?
Ltfen ksaca aklar msnz?

AHMED YKSEL ZEMRE

- Nurculuk, aslnda ileke bir Nak dervii olan, ama hi kimseye eyhlik
taslamam, kimseyi de tarkat mrdi olarak kabl etmemi olan Said-i Nurs'nin
te'lif etmi olduu Nr Risleleri'nde sergilemi olduu "lem gr"n
benimsemeye alan kimselerin tavrdr.

Bu bir tarkat deil, tarkat-d bir tavrdr. nk: 1) Said-i Nurs bir tarkat
eyhi deidir, 2) Nurcular'n tekkeleri yoktur, 3) Nurcular'n hurda-i tarki yni
ritelleri de yoktur, 4) Nurcularn Hz Peygamber'e dayanan bir tarkat eceresi de
yoktur; Nurculuun balangc Hz Peygamber ile deil Said-i Nurs iledir; 5)
Nurcularn fiktif bile olsa zel bir kyfetleri, tclar ve (sancak, post, tber, tu,
kekl, makm, taht, sitne vesire kabilinden) tarkatlarna mahss dier
levzmlar da yoktur. "Nurcular" denilen zmre er' sorumluluklarn yerine
getirmee alan, bu lemde Cenb- Hakk'n ef'al ve sfatlarnn tecelllerini
mhede edip de ibret almay amalayan kimselerden olumaktadr. Ve bu
vasflardan ayrlmadklar, nefislerine malb olmadklar, kendi dnce ve yaay
tarzlarn bakalarna icbr etmee kalkmadklar srece hrmete ve timda lyk
kimselerdir.

Mnev Sohbetler
107
Tabi her cemaatte olmas mukadder olduu gibi bu cemaatte de arlklara
kaanlar yok deildir. Nurcular arasnda Said-i Nurs'ye mcizt ve kermetler
atfedenler, Nr Risleleri'indeki her sze Kur'n hkm imi gibi mn edenler,
hatt bu rsleleri hfzeden ar fanatiklere de rastlanmaktadr. Said-i Nurs, rislelerinde
zaman zaman pozitif ilimlere de temas etmitir. Ancak onun bu konudaki bilgisi XIX.
yzyln sonu XX. yzyln bandaki bilgilerden ibrettir. lmin gelimesiyle bu
bilgilerin ounun hkmnn artk kalmam olmasna ramen bu cemaat iinde bu
bilgilerin el'an geerli olduuna mn eden ve, mesel, daha 1905 senesinde
geerliliini kaybetmi olan "esr" kavramnn Said-i Nurs'nin mcizesi olduu
hakknda uzun makleler yazan niversite mensblarnn, ya da hastalarna Sad-i
Nurs'nin Hastalar Rislesi'ni okutarak tedvye kalkan psikiyatrlarn bulunmas
gerekten de cidd ve zerinde durulmas gereken bir nksadr.

Bu memleketin cehlet ve suizandan ok ekmi olduunu tehis ve tesbit
etmi olan Said-i Nurs'nin en fazla nem atfettii sosyal ideali ve vasiyeti: 1)
cehletin ortadan kaldrlmas, ve 2) farkl etnik kkenli halklarn anlay ve
muhabbet iinde mill cemiyet hayatna entegre olup huzur iinde yaamalar iin
eitim ve renime olaanst nem verilmesiydi. Onun bu vasiyetini yklenerek
mslmanlarn ellerindeki tl paray eitim kurumlarna yneltilmesine vesiyle olan
Fethullh Glen de ayn ekilde ar suizanlara mruz kalm ve tarkatlkla
sulanmtr.

NECMETTN AHNLER

- Efendim; biz gene esas konumuza dnelim!

AHMED YKSEL ZEMRE

- Evet ama nerede kalmtk?

NECMETTN AHNLER

- 677 sayl knnun yozlamasndan sz etmekteydik.

AHMED YKSEL ZEMRE

- Bu knna uygun olarak ya da bu knn bahne edilerek konulmu olan
yasaklar da zamanla: 1) kendilerine yaygn kamu destei arayan, liklik yanls
olduklarn beyn eden hatt bu konuda TBMM'inde yemin bile etmi olan poplist
siyslerin ehl-i tarki sk ve alen ziyretleriyle, onlara knnun yasak ettii
unvanlarla hitb etmeleriyle, ellerini pmeleriyle ve himmet ve desteklerini
dilenmeleriyle ve hatt zel kyfetli ve sarkl bu zevta ziyfet vermeleriyle; 2)
"kltr mirasmz" kalkan ardna saklanarak, bz tarkatlarn dab ve erknnn
folklorik yanlarn ortaya koyan sem, semah, cem yini, zikir ve burhanlarn
yalnzca "gsteri" ad altnda umm meknlarda deil bizzt tekkelerde,
cemevlerinde geni halk kitlelerine sunulmasna gz yumulmasyla kendiliinden
Mnev Sohbetler
108
delinmitir; dahas, 3) Mevlev Dedeleri ile Alev Babalar 677 sayl knnun yasak
ettii zel kyfetleri ve tclaryla televizyonlarda alenen arz- endm etmekte ve
gene 677 sayl knnun yasak ettii unvanlarla kendilerine alenen hitb edilmekte
bir saknca grlmemektedir.

NECMETTN AHNLER

- Bu yasaklarn baka kt yanlar da var m?

AHMED YKSEL ZEMRE

- Nerede bir yasak ya da yasal bir boluk varsa, muhakkak bunlardan
yararlanan zmreler de ortaya kar. Nitekim, szn ettiimiz yasaklarn ok kt
bir yan da, artk zerilerinde eskisi gibi bir Meihat Makm kontrol kalmam
olduundan, esefle belirtmek gerekir ki, pekok arlatann kendilerini gizlice eyh
diye iln ederek mrdlerini hem madd ve hem de mnev ynden istismr
etmelerine uygun bir zemin hazrlam olmasdr.

NECMETTN AHNLER

- Anlald kadaryla 677 sayl knn Tasavvuf'un seklerlemi
tezhrleri olan tekkeleri ve unvanlar ilg etmi ama tarkat olgusuna ve bunun
temelindeki Tasavvuf'a bir yasak koymamtr.

AHMED YKSEL ZEMRE

- Evet. 677 sayl knnun yasaklarna riyet edildii mddete ehl-i tark ve
mutasavvf olmak Trkiye'de yasak deildir. Nitekim gerek TBMM'inde, gerek
niversitelerimizde, gerek brokraside, gerekse askeriyede bugn dahi mensb
olduu mnev yolun yni tarkin kendisine bahettii "lem gr" syesinde
iinde daha bilinli, daha dil ve daha merhametli nice kimse bulunmaktadr.
Bunlar, Hamzav Melm olmasalar bile, cemiyetin iinde erimi Hakk kullar ve
erleri olarak hi kimseyi rahatsz etmeksizin Millet'in refhna, btnlne,
adletine ve huzuruna karnca kararnca katkda bulunan srl kimselerdir. Bunlar
"Derin Devlet" deildir. Bunlarn biribirleriyle organik bir bants dahi yoktur.
Bunlar ilerini gerek ihls ile fseblillh ve yalnzca Allh rzs iin yapan ve
kimseden madd ve mnev bir karlk beklemeyen bir zmredir.

Uygulamasz Tasavvuf'a gelince, bu yalnzca bir felsefedir. Felsefe olarak
kaldka sz ve dv ykldr; bundan tr de kendini mutasavvf sayanlar
arasnda mnkaa ve dv eksik olmaz. nemli olan kl (yni sz) deil hl
edinmektir. Yni ii saf teoriden insann leme rahmn bir bakla bakmasn
salayan bir "hayat tarz"na, rahmn bir edeb'e dntrmektir. te zor olan da
budur. Tarkatlarn esas gyesi de, yozlatrlmad srece, bundan baka bir ey
deildir.

NECMETTN AHNLER
Mnev Sohbetler
109

- Baz evrelerin tarkatlar bu kadar kt addetmesinin sebebi nedir,
Efendim?
AHMED YKSEL ZEMRE

- Devletin beksnn, ancak, hereyin tek elden kontrol altnda
tutulabilmesiyle salanabilecei fikri ok eskidir. Bunu salamak iin bask ve
yaptrm unsuru olarak yasaklar ve cler vaz edilmektedir. Yasak olmamasna
ramen tarkat da byle bir c olarak kullanlmaktadr. Bu klsik devlet grnde:
1) halk devlet iin vardr; 2) halkn madd ve mnev talepleri ve huzuru deil
devlete hkim zmrelerin talepleri ve huzuru n plnda gelir; 3) nemli olan bu
zmrelerin huzurunun bozulmamas ve taleplerinin daima icr edilebilmesidir. Bu
amaca ynelik olarak knnlarn ekli de muhtevs da o kadar nemli deildir.
nemli olan bu zmrelerin bunlar keyfemye yorumlamalar ve bu yorumlarn
knnlarn stnde bir yaptrma shib duruma getirilmesidir. Cemiyetin bu baskc
bak alarn tdil edip de doal insan haklarna uygun bir ekilde olgunlatrmas
zor bir sretir. Ama bunu, ksmen de olsa, baarm milletler de vardr. Gnn
birinde bu ideal gerekletiinde Dny daha huzurlu olacaktr.

NECMETTN AHNLER

- Tam burada insann aklna, ister istemez, "Tasavvuf hayatn fikr zemini
nedir?" diye bir soru taklyor, Efendim.

AHMED YKSEL ZEMRE

- Evet; "Tasavvuf hayatn fikr zemini nedir?" diye sorulacak olursa buna
her mutasavvfn kendi fehmetine ve kendisinde tecell eden mnev zevke ve
ne'eye gre verebilecei bir cevab vardr. Buna ramen, slm'da erat'a
dayanmayan bir tasavvufun btl olduu hussunda bir icm olduunu
syleyebiliriz. Bu ereve iinde yaanan Tasavvuf, ibhaclk iin bahne
edilemeyecek kadar yksek bir edebdir.

Mutasavvflarn tikadlar arasnda bir karlatrma yapmann, hakik bir
fayda temin etmekten ok, fuzl bir cidle yol at bir vkadr. Kl'den (sz'den)
hl'e geememi kimselerin, yni hl ehli deil de kl ehli olanlarn, katldklar
tasavvuf (denilen) sohbet toplantlar da bu yzden verimsiz, skc, mnkaa ve
nifka yol ac olabilmektedir. Bunun sebebi ise bu kabil toplantlara katlanlardan
Tasavvuf yoluna slk etmi olanlarn kendilerini, iin bandanberi kmil
saymasalar bile, mutasavvf addetmelerinden ileri gelmektedir. Hlbuki insann bu
yolda mnen ne kadar ilerlerse o kadar skt olduu ve mnkaa ve cidlden de
o kadar kand bir vkadr.

Teorik olarak slm Tasavvuf'un insana en azndan, erat' zel bir hl
olarak kabl eden, bir lem Telkksi bahetmi olmas beklenmektedir. Bu gr
Mnev Sohbetler
110
"ehdet lemi" ya da "Zhir" denilen fizik lemi de, "Btn lemi" denilen fizik-
tesi lemi de kucaklamas gereken, avmn idrk ettiinden ok daha zengin olan
ve bu ynyle de insan zenginletiren yni kemlini arttran bir lem telkksidir.

NECMETTN AHNLER

- ehdet lemi ile Btn lemi'nin bants nasl bir bantdr? Bu her iki leme de vkf
olan bir kimsenin nitelikleri nasldr?

AHMED YKSEL ZEMRE

- Yerinde bir soru, Necmettin'ciim. ehdet lemi aslnda Btn lemi'nin
tafslen bir yansmas, bir tecellsi gibidir. Her iki lemi kucaklayan vs bir gre
shib olan bir kimsenin Zhir'in e'niyetini yni realitesini am, bunu kucaklayan
bir st Hakkat'a erimi olduundan sz edilir. Fakat Btn'a da nazar edebilen bir
kimsenin, Zhir'e kar tutumunda da klielemi tikad asndan civrn rahatsz
etmemesi ve avm iinde nifka sebeb olmamas iin daima temkin ve teenn ile
hareket etmesi arttr. Bu konuda en emn rnek ise Hz Muhammed'dir.

NECMETTN AHNLER

- Tasavvuf bir hayat tarz iin en emn mslin Hz Muhammed olduunu
sylediinize gre Tasavvuf'un teorik vechesinden glib pratik vechesine
geiyoruz, Efendim.

AHMED YKSEL ZEMRE

- Evet Tasavvuf'un bir hayat tarz olma imkn da vardr. Mutasavvfn,
ahlk olarak, Hz Muhammed'in ahlkn yanstabilen bir Mrid-i Kmil'in (ya da
Mrebbi'-i Kmil'in) ahlkn kendisine rnek ve rehber olarak almas lzmdr.
Ayrca bu "dnyev idrkden ilh idrke giden yolda" (seyr-i slk'da) artk slik
diye anlan kimsenin nndeki iki byk engeli: 1) nefis engelini, ve 2) vehim
engelini ortadan kaldrabilmesini salayan bir yol-yordamn da uygulanmas gerekir.
te bu yol yordam tarkatlarn esas megalesidir. Tarkatlarn amac,
yozlamadklar ve yol kesen ekiynn eline dmedikleri srece, mensblarn
nebev bir ahlk shibi klmakdan ibrettir. Bu yce amatan haberi olmayan gfil
ve chiller ise trkatlar sdece ktleyip dururlar.

NECMETTN AHNLER

- Efendim; biraz nce "slm Tasavvuf" dediniz. Tasavvuf yalnzca slm'a
has bir olgu deil midir?

AHMED YKSEL ZEMRE

- Tasavvuf yalnzca slm'a has bir olgu deildir, Necmettin'ciim. slm
Tasavvufu'nunkine benzer bir lem telkkisi trih boyunca in'de de, Hind'de de,
Msr'da da, Yunan'da da, Almanya'da da , sve'de de, Fransa'da da, talya'da da ve
Mnev Sohbetler
111
ilh...farkl yerlerde de farkl zamanlarda, farkl klklarda ve farkl terminolojilerle
zuhur etmitir. Bu farkl zuhurlarn biribirlerine bir sebeb-sonu ilikisi iinde
baml olduklar iddia edilmise de bunun imknszl pekok ayrntl
incelemelerle ortaya konulmutur. slm Tasavvuf'un temelinde ise Kur'n'n
bulunduunu Louis Massignon
27
gzel bir ekilde mdafaa ve ispat etmitir. Bu
konudaki en kapsaml incelemelerden biri de Lao-Tz ve uang-Tz'dan neet eden
Tao-culuk doktrininin lem telkkisi ile Muhyiddin bn Arab'nin lem telkkisinin
derinliine mukyesesini yapan Prof.Dr. Toihiko zutsu tarafndan
gerekletirilmitir
28
.

NECMETTN AHNLER

- Efendim, Muhyiddin bn Arab'nin lem telkkisini ksaca zetler misiniz?
Bir de Prof. zutsu'nun bu karlatrmasndan ortaya ne gibi bir sonu kmtr?

AHMED YKSEL ZEMRE

- Necmettin'ciim; Prof. zutsu'nun bn Arab'nin Fuss balkl eseri
hakkndaki incelemesi Bat Felsefesi kalplarna uygun olarak hazrlanm semantik
bir inceleme ve yorumdur. Prof. zutsu bu incelemeyi yaparken Abdrrezzk
Kn'nin ve Sofyal Bl Efendi'nin yorumlarndan da istifde etmitir. Trke
tercmesinin ilk basks 400 sayfa kadar tutan bu inceleme, etin bir entellektel
cehd ve gayretle ve ancak birka kere okunup zerinde tefekkr edildikten sonra
anlalabilmektedir. Ama hemen unu da ilve edeyim ki avmn leme bak
asnn yerine ok kmil bir lem telkkisi ikme eden byle bir cehd ve gayretin
semeresi byk bir inirha vesiyle olmaktadr. Ancak bu etin eserin yanstt
lem telkkisinin zetini yapmak hem ok zordur ve hem de bu eseri hazmetmemi
olanlara da pek bir ey ifde etmeyebilir. Ama ben Prof. zutsu'nun eserinin bn
Arab'nin Fuss'undaki Anahtar-Kavramlar bal altnda tercme etmi
olduum ilk cildinin arka kapana koyduum zeti sana okumakla iktif edeceim:

"bn Arab'nin lem telkkisi: 1) lem-i Gayb'da Zt'yla mestr olan Hakk'
lem-i ehdet'te en mkemmel tecellgh olan nsn- Kmil'e birletiren
ve ontolojik bir Nzl (ni) ile ontolojik bir Mi'rc'a (Ykseli'e) mesned
olan bir tecelller eksenini, ve 2) bu eksen etrfnda seyeln eden lh
Rahmet'in her n bir halk- cedd (yeniden yaratl) ile lemlere
yansmasnn idrklere sunulan lh Senaryo'sunu tafslen kucaklayan bir
grtr. lh Hikmet'e vsl olmak ise ite bu lh Senaryo'yu
kefetmekten, fehmetmekten ve uurlu bir biimde yaamaktan ibrettir.


27
Louis Massignon (1883-1962) fransz arkiyats. Uzun yllar Collge de France'daki ve
Sorbonne niversitesi'ne bal cole Pratique des Hautes tudes'deki (leri Aratrmalar Amel
Okulu'ndaki) krslerinde slm Mistisizmi ve slm Sosyolojisi hakknda dersler vermitir.
Dny'da Hallac- Mansr hakndaki en kapsaml aratrmay yapmtr.
28
Bk.: 1) Toshihiko Izutsu, bn Arab'nin Fuss'undaki Anahtar-Kavramlar, (eviren: Ahmed
Yksel zemre), 3. bask, Kakns Yaynlar, skdar 2003; 2) Toshihiko Izutsu Tao-culuk'taki
Anahtar-Kavramlar (eviren: Ahmed Yksel zemre), Kakns Yaynlar, skdar 2000.
Mnev Sohbetler
112
NECMETTN AHNLER

- Evet Efendim; samimyetle itirf etmek gerekir ki bu zet bile kolay
hazmedilir bir nesne deil!

AHMED YKSEL ZEMRE

- O kadar da iz'm etmek doru deil. Nice kimseler ayn hisle ie baladlar
da sonunda bn Arab'nin btn lem telkkisini bir gzel hazmettiler. imdi
unutmadan gelelim, bn Arab'nin lem telkisiyle Tao-culuk'taki lem telkkisinin
Prof. zutsu tarafndan yaplan mukyesesine!

Prof. zutsu bir yandan bn Arab'nin Fuss'unda sergilemi olduu Vahdet-i
Vcd doktrinine dayal lem telkkisinin anahtar-kavramlarn, dier yandan da
Lao-Tz'nun Tao T ing ve uang-Tz'nun da Kitap balkl eserlerinde
sergilenmi olan lem telkkisinin anahtar-kavramlarn semantik ilmi
29
asndan
derinliine bir incelemeye tbi' tutarak aratrm; ve her iki lem telkkisindeki
anahtar-kavramlarn dellet ettikleri anlamlarn det bire-bir rtmekte olduklarn
ortaya koymutur. Bunun sonucu olarak eriilen sonu artcdr. Gerek bn
Arab'nin gerekse Lao-Tz ve uang-Tz'nun leme bak alar Vahdet-i Vcd
idrkinin temelde ayn, terminolojide farkl iki versiyonu gibidir.

bn Arab'nin anlad ekliyle Zt, Am', Adem, Kenz-i Mahf, Gayb lemi,
Hakk, Kader, Rabb, Vahdet, Kesret, Rahmn'n Nefesi, Rahmet, Nefs, Rh, nsn-
Kmil gibi anahtar-kavramlarn Tao-culuk'ta yalnzca ontolojik edeerleri
bulunmakla kalmamakta, fakat ayn zamanda bu kavramlar bn Arab'de nasl bir
yap oluturuyor ve biribirleriyle nasl ontolojik ilikiler iinde bulunuyorlarsa
bunlarn Tao-culuk'taki edeerleri de kendi aralarnda bu yapy ve bu ilikileri
aynen muhfaza etmektedirler.

in'de M IV-III. yzyllarda domu olan, ince konuan iki ztn 9.500
km uzakta, Mrsiye/spanya'da kendilerinden 15-16 yzyl sonra XII. yzylda
domu, Arapa konuan bir baka zt etkilemi olmalar ihtimli, bir maymunun
bilgisayar klvyesinin tularna rastgele basarak Mevln'nn Mesnev'sini hatsz
yazmas ihtimlinden de kktr.

NECMETTN AHNLER

- Efendim; gnmzde Tasavvuf Anabilimdal'nn bulunduu lhiyat
Faklteleri'nin dier anabilimdallarndaki retim yelerinin bile Tasavvuf'a kar
det bir husmet beslediklerine hit olmaktayz. Bu garbet neden ileri geliyor?

AHMED YKSEL ZEMRE


29
Semantik ilmi: kelimelerin lgat mnsna deil de hangi balamda kullanlmakta olduklarn
aratran ilim dal.
Mnev Sohbetler
113
- Necmettin'ciim; bu tesbitin maalesef dorudur. Ksaca ifde etmek
gerekirse Tasavvuf ve tasavvuf idrk: 1) fehmet, 2) idrk, 3) temyiz, 4) ilim, 5)
iz'n, 6) edeb, ve 7) irfn gerektiren bir vkadr. Konunun mhiyetinin zorunlu
kld o hne henk iinde bu hasletlere shib olmayanlarn Tasavvuf'u anlamas
da, sevmesi de, evrensel vechesini fehm ve idrk etmesi de tabidir ki muhldir.

Bugn Avrupa'da ve Kuzey Amerika'da slm ile ereflenen
entellektellerin, genellikle, Fkh ve Kelm yoluyla deil de hep Tasavvuf yoluyla
slm'a girmekte olduklar bir vkadr. Bunun sebebi, Tasavvuf'un, Mzrakl
lmihl'in ezber gerektiren souk normatif vechesine karlk, Peygamber ve Allh
sevgisini n plnda tutmasdr. Bu sevgi bir kere teesss etti miydi Kur'n'da, l-i
mrn sresinin 132. yetindeki: "Allh'a ve Resl'e itaat edin ki merhamet
edilenlerden olasnz!" emri ve mjdesi uyarnca erat'n normatif vechesi de
kendiliinden muhabbetle uygulanmaya balamaktadr.

NECMETTN AHNLER

- Efendim, bu sohbetiniz iin minnetlerimi arz ediyorum.

AHMED YKSEL ZEMRE

- Estafirullh, Necmettin'ciim. Allh hayrlsyla tekrrn nasb etsin!

* * *


Mnev Sohbetler
114


Hamdolsun Rab'bmza; bizi ahsen-i takvim
zre yaratt, kld slik-i rh-i kavm.
Rh'undan frmeyle vaz olundu Emnet,
"Eref-l Mahlkat"a ite bu oldu senet.

Ganiyy-i Muhtef


BEDEN, NEFS VE RH


Bu sohbet de Prof.Dr. Ahmed Yksel zemre ile 15 Mart 1998 Pazar gn
Hoca'nn skdar'daki evinde babaa bir konuma esnsnda kaydedilmitir.

NECMETTN AHNLER

- Efendim; geceleyin uyurken ry grdmz zaman bu ryy beden
gzyle mi grmekteyiz? Bu hussu aklar msnz?

AHMED YKSEL ZEMRE

- Necmettin'ciim; Ry lemi ile uyank iken idrk etmekte olduumuz
ehdet lemi arasnda sence ne gibi farklar var?

NECMETTN AHNLER

- Uyank iken, sizin iret buyurduunuz gibi, ehdet lemi'ni idrk
ediyorum ama ryda iken mesel ayn oda iinde, yni ehdet lemi'nde bulunan,
nak rmekte olan eimden de, onun nakndan da haberim olmuyor. Ayrca,
mesel seneler evvel veft etmi olan rahmetli dedem ile ryda karlaabiliyorum
da uyank iken onunla hi karlamyorum. Bir de uyank iken, yni idrkim bu
ehdet lemi'nin realitesine iyice odaklanm iken, rylarmda tbi' olduum
kurallar burada asl geerli deil.

AHMED YKSEL ZEMRE

- Ne gibi kurallara tb olmakdan bahsediyorsun, Necmettin'ciim?

NECMETTN AHNLER

- Ne bileyim Efendim; bzen Ry leminde insan: gkte uup geziniyor,
sularn stnde yryor, denizin dibinde nefes alyor, Dny'da mevcd olmayan bir
canavar ile bouuyor, bir anda Trabzon'dan Msr'a gidip Keops Ehramn ziyret
Mnev Sohbetler
115
ediyor ya da Uhud Sava'nda ehid oluyor; ama bunlarn hi birini bu ehdet
leminde yapamyor.

AHMED YKSEL ZEMRE

- Yni son zikrettiklerine baklacak olursa sen Ry leminde pekl tayy-
mekn ve tayy- zaman edebiliyorsun ama bunlar ehdet lemi'nde hi vuku
bulmuyor.

NECMETTN AHNLER

- Evet. Aynen yle, Efendim.

AHMED YKSEL ZEMRE

- Pekiyi; bu ehdet lemi'ndeki nesneleri idrk etmende sana yardmc olan
be duyuya edeer duyular da var m Ry lemi'nde?

NECMETTN AHNLER

- Elbette. Mesel grme duyumun Ry lemi'nde ok iime yaradn
syleyebilirim. Ama bu, ehdet lemi'ndekinden ok farkl. Bu grme duyusu
syesinde ehdet lemi'nde grmem mmkn olmayan eyleri de grebiliyorum.
Fakat bzen btn bir ry renklerle dolu olabildii hlde bzen de grdklerim
tammen renksiz, hatt ehdet lemi'ndeki gibi kesif deil, ltif olabilmekte. Ses
iin de farkllk var. Normal seslerin tesinde ortada fol yok, yumurta yok iken
nereden geldii belli olmayan ya da tm cihetlerden gelen sesler alglanabiliyor.
Dier duyular iin de, bunlarn hem ehdet lemi'ndeki bedenime ait duyulara
benzediklerini ve hem de bunlardan farkl nitelikleri bulunduunu syleyebilirim.

AHMED YKSEL ZEMRE

- Ry lemi'nde karlatn, kiilerden, nesnelerden, olaylardan,
seslerden, kokulardan, renklerden ve sireden etkilenmi oluyor musun?

NECMETTN AHNLER

- Tabi Efendim; hem ry lemi'nde etkileniyorum ve hem de uyandktan
sonra etkileniyorum.

AHMED YKSEL ZEMRE

- Ha, bak buras ok mhim. Sakn bu ayrnty unutma! Buna gene
dneceiz. imdi, Necmettin'ciim. Hfzan bir yokla bakalm! Ry lemi'nde,
ehdet lemi'nde tatmadn bir baka bilgi edinme ekliyle daha karlatn m
hi?

NECMETTN AHNLER
Mnev Sohbetler
116

- Bilmem ki Efendim. Bunu hi dnmedim. lk defa byle bir soruyla
karlayorum. Onun iin teredddm mzur grn! zin verin de biraz dneyim
....

Hah, glib buldum Efendim. ehdet lemi'nde hi grmediimiz,
nitelikleri hakknda da bir bilgimizin olmad bir kimseyle karlatmz zaman o
kimsenin kim olduunu tehis ve tesbit edemiyoruz. Hlbuki Ry lemi'nde bzen,
bu lemde de, o lemde de hi karlamam olduumuz biriyle karlatmzda o
ztn "filn kii" olduuna dair bizde birdenbire ve kesin bir bilgi, nasl oluuyorsa,
oluuyor; ve o zt ile konumaya baladmzda da kendisi bu bilgiyi te'yid ediyor.

AHMED YKSEL ZEMRE

- Pekiyi; btn bu tesbitlerden sonra Ry lemi'nde sana verilen bu
alglama aralarnn ehdet lemi'nde bedenine ait grme, iitme, koku, dokunma,
tat gibi alglama aralarnn ayn olduunu syleyebilir misin?

NECMETTN AHNLER

- Hayr, Efendim; mhede ettiim kadaryla bunlar, onlara benzemekle
beraber, ok farkl.

AHMED YKSEL ZEMRE

- imdi sohbetin banda fakre sorduun soruya dnecek olursak, ry
grdn zaman ryy bedenin mi gryor?

NECMETTN AHNLER

- imdi ikr oldu ki ryy gren asl bedenim olamaz. Ama bu rhum da
olamaz.

AHMED YKSEL ZEMRE

- Neden?

NECMETTN AHNLER

- Efendim; biraz nce bana: "Ry lemi'nde karlatn, kiilerden,
nesnelerden, olaylardan, seslerden, kokulardan, renklerden ve sireden etkilenmi
oluyor musun?" diye sorduunuz soruya olumlu cevap verdiimde bendenizi:
"Buras ok mhim. Sakn bu ayrnty unutma! Buna gene dneceiz" diye kaz
etmitiniz. Biliyoruz ki rhumuz, zerine hibir ekilde tesir icr edilemeyen, yni
hibir eyden etkilenmeyen bir Asl Cevher'dir. Dolaysyla rylar gren rhumuz
da olamaz. Geriye ise yalnzca rylar grenin nefsimiz olduu kalyor.

Mnev Sohbetler
117
AHMED YKSEL ZEMRE

- Evet, Necmettin'ciim. Bizler rylar nefsimiz araclyla grrz.
Uyuduumuz zaman nefsimiz asl vatan olan Ry lemi'ne kar. Bu lem,
ehdet lemi'nin huddunun tesindeki vs Gayb lemi'nin balad yerdir.
Ry lemi'ne Msl lemi de denir. Msl lemi, ehdet lemi ile Melekt
lemi arasna skm olan Berzah leminin de en alt tabakasdr. Daha nceki
sohbetlerimizden birinde nefsin yedi mertebesinin her birine bir akl, bir vicdn ve
bir ahlk tekbl ettiini ifde etmitik. te, Msl lemi'nde de, nefsin her
mertebesine o lemdeki olaylar idrk edebilmek zere kendine zg aralar yni
duyu organlar tekbl etmektedir.

NECMETTN AHNLER

- Efendim bu syledikleriniz ok ilgin eyler; ve bir taraftan da insann
zannn mthi tahrk edici eyler. imdi durum byle olunca acab insann
rysnda canavarlarla ya da cellli olaylarla megl olmas onun Nefs-i
Emmresi'ne ait duyu organlarnn alglad, buna karlk peygamberlerle ve
evliyullhla karlamas ve sohbet etmesi de Nefs-i Kmile'sinin duyu organlarnn
alglad olaylar m?

AHMED YKSEL ZEMRE

- Bu zannnda fevkalde isbetlisin, Necmettin'ciim. Gerek budur.

NECMETTN AHNLER

- O zaman Efendim, bizdeki rh hakkndaki bilgimiz nedir?

AHMED YKSEL ZEMRE

- Bu yle hemen cevaplanabilecek bir soru deil. Sen nce bana Kur'n-
Kerm'deki Emnet ile ilgili yeti bir hatrlatsana!

NECMETTN AHNLER

- Azhb sresinin: "Biz emneti gklere, Arz'a ve dalara arzettik. Onlar bunu
yklenmekden kandlar. Ve bunu insan yklendi... " melindeki 72. yetini mi kastemitiniz,
Efendim?

AHMED YKSEL ZEMRE

- Evet. Bir de ltfen Cenb- Hakk'n beeri ekillendirip de ona Rh'undan
frmesi ile ilgili olan yetleri bir hatrlat!

NECMETTN AHNLER

Mnev Sohbetler
118
- Efendim; bunlar da Sd sresinin: "Rabb'in meleklere demiti ki: Ben
amurdan bir beer yaratacam. Onu ekillendirip iine Rh'umdan frdmde
sizler de ona secde edenlerden olun!" eklindeki 72. ve 73. yetleri deil mi?

AHMED YKSEL ZEMRE

- Evet. Pekiyi, Cenb- Hakk beerden baka bir mahlka da Rh'undan
frm mdr?

NECMETTN AHNLER

- Hayr, Efendim. Kur'n'da da hadslerde de Cenb- Hakk'n herhangi bir
baka mahlka daha Rh'undan frm olduuna dair hibir bilgi yok. Ayrca
dikkat edilmesi gereken bir huss da udur ki Cenb- Hakk, beere Rh'undan
frr frmez btn meleklerin beere secde etmelerini yni beerin iine Allh
tarafndan braklm olan bu lh Emnet'e kar tpk Allh'a gsterilmekte olan
stn sayg gibi bir sayg gsterilmesini emretmektedir.

AHMED YKSEL ZEMRE

- u hlde yalnzca insan trnn kabl etmi olduu, yalnzca insanda
bulunan bu lh Emnet ne imi?

NECMETTN AHNLER

- Allh'n Rh'u yni Rhullh imi, Efendim. Demek ki insan Eref-l
Mahlkat yni yaratlmlarn en ereflisi ve Allh'n Arzdaki Halfesi klan da bu
emnetmi. Efendim bunun idrkinde olmak, bu idrki her daim zinde tutmak
insana, kim bilir, ne byk sorumluluklar yklemektedir!

AHMED YKSEL ZEMRE

- yledir, Necmettin'ciim; yledir. Her insan potansiyel olarak, yni
bilkuvve: 1) bu erefe shiptir, ve 2) Allh'n Arzdaki Halfesi'dir. Ama bunu
potansiyel olmakdan reel olmaya, yni bilkuvve olmakdan bilfiil olmaya,
dntrmek herkesin kr deildir.

NECMETTN AHNLER

- Efendim, aklma bir ey daha geldi. Kur'n'a gre herkes, lm gelip de Hz
Azril asl Shibi'ne iade etmek zere alncaya kadar, Rhullh' hmil
bulunmaktadr. Gene Kur'n'a gre btn melekler bu muazzam Emnet'i hmil
olana secde etmekle emrolunmulardr. Bugnk Hristiyanla bakacak olursak,
Hristiyanlk byk bir yanlgyla, Rhullh' Hz dem'in btn zrriyetine deil de
yalnzca Hz s'ya mnhasr klmaktadr. Pekiyi, Efendim; bu Emnet'in hmili
olduklarnn ve bunun yklemekte olduu sorumluluun idrkinde olan ve bu idrki
Mnev Sohbetler
119
de her daim zinde tutan mstesn insanlar bu Emnet'e kar sayglarn nasl izhr
etmektedirler?

AHMED YKSEL ZEMRE

- Artk yzdn yzdn, kuyruuna geldin, evldm. Bunu bana sorma da
karlatklar zaman ve ayrlacaklar zaman ehl-i tarkin biribirlerine kar
tavrlarn bir dn!

NECMETTN AHNLER

- Efendim, size minnettrm. Sanrm durumu zdm. Ehl-i tark biribirine
secde etmezler, nk 1) melek deil insandrlar, ve nk 2) Cenb- Peygamber
Efendimiz de Allh'dan baka kimseye secde etmemitir. Ama ehl-i tark hmil
olduklar lh Emnet'in idrkinde olduklarn biribirlerine izhr etmek zere,
karlatklar ve biribirlerinden ayrlacaklar zaman, ellerini gslerinin zerine
kavuturarak sayg bbnda hafife rk eder gibi eilerek "H!" derler. Buradaki
"H!" nids muhtablarndaki lh Emnet'e ve bu Emnet'in idrkinde olduklarna
dellet etmektedir.

AHMED YKSEL ZEMRE

- Akolsun, Necmettin'ciim! Tam isbet! Cenb- Rabb-l lemiyn seni
leme feyyz klsn!

NECMETTN AHNLER

- Sa olunuz, Efendim. u hlde, bizdeki rh aslnda Rhullh olduuna ve o
da hibir eyin tesiri altnda kalmayan Cevher-i Asl olduuna gre gnahlarmz ve
sevaplarmzdan O sorumlu tutulamaz deil mi?

AHMED YKSEL ZEMRE

-Elhak yledir, Necmettin'ciim.

NECMETTN AHNLER

- u hlde, ldmz zaman: 1) bedenimiz asl olan topraa, 2) Rh'umuz
da Cenb- Hakk'a rc edeceine gre, 3) nefsimiz de Dny haytnda toplad
sevaplarn ve gnahlarn Rz-i Cez'da karlacak bilnosunu beklemek ve bu
bilnoya gre cezsn ekmek ya da dllendirilmek zere Berzah lemi'ne rc
edecek demektir.

AHMED YKSEL ZEMRE

- Btn bu isbetli beynlarn imdi fakre ksaca bir gzel zetler misin,
bakaym?
Mnev Sohbetler
120

NECMETTN AHNLER

- Gayret edeyim, Efendim.... Cenb- Hakk insana: 1) beden, 2) nefs, ve 3)
Rh'u ltfetmitir. nsan ldnde topraktan olan beden topraa dnmekte, nefs
Dny hayatnda iledii sevaplarn ve gnhlarn bilnosuna gre hakknda ilem
yaplmak zere Rz-i Cez'y beklemek zere Berzah lemi'ne rc etmekte ve
insan Eref-l Mahlkat ve bilkuvve Hakk'n Arz'daki halfesi klan o lh Emnet
yni Rhullh da Hz Azril araclyla Shibi'ne rc etmektedir.

AHMED YKSEL ZEMRE

- Bylece Necmettin'ciim, beden-nefs-Rh muammsn zm
bulunuyorsun. Seni tebrik ederim.

NECMETTN AHNLER

- Efendim itirf etmeliyim ki bu ok garip bir sohbet oldu. Siz mi sohbet
ettiniz, yoksa ben mi anlayamadm. Aslnda siz fakri tahrk edip konuturdunuz
ama ne acyip itir ki ben o zamana kadar idrkinde olmayp da birdenbire idrkine
kavutuum bir sr ey syledim; siz de hepsini tasdk ettiniz. Dorusu bana ne
olduunu anlayabilmi deilim.

AHMED YKSEL ZEMRE

- Kadm Yunan'n hakmlerinden Sokrat, insann ezelden ilimle ykl olarak
Dny'ya geldiini, fakat bunun idrkinde olmadn savunmutur. Bunu ispat
etmek iin de okumas yazmas dahi olmayan bir kleye yalnzca sorduu sorularla
bir geometri teoreminin ispatn hatrlatmay baarmtr. Bu yntemi de (sonradan
Bat dillerine maytik diye gemi olan) maieutikos diye isimlendirmitir. Bugnk
sohbette fakr de nazarma kabataslak bu yntemi uygulayp, idrkini azck
gdklamak sretiyle, Ezel'de sana verilmi olan ama henz idrkine ykselmemi
olan bilgilerin hatrlanmasn tahrk ettim, o kadar!

NECMETTN AHNLER

- Efendim, ltfettiniz; bana byk bir tecrbe yaatm oldunuz.

AHMED YKSEL ZEMRE

- Estafirullh. nallh bu yntemi, gnn birinde, sen de bakalarna
uygulamaya balarsn. min!
Mnev Sohbetler
121

Vehim bir marazdr ki dt m insan
buna,
Gerei hi bilmeden hi bakmadan
sonuna,
Bir btl srarla sonunadek savunur;
Rezil-rsv olsa da bu marazla avunur.
Kuruntu ile beer, hayle olur tutsak;
Dumura urar akl, fehmeti de sarsak.
Bu nefsan saplant perde eker geree;
Beer duhle balar eytan ile gerdee.
Ganiyy-i Muhtef

VEHM VE MNEV SEYR


Bu sohbet de Prof.Dr. Ahmed Yksel zemre ile 20 Ocak 2003 Pazar gn
Hoca'nn skdar'daki evinde babaa bir konuma esnsnda kaydedilmitir.

NECMETTN AHNLER

- Efendim imdiye kadar sizinle tasavvuf, bunun kurumlam ekli olan
tekkeler, nefsin arnmas, mnev olgunluk, mereb ve mizca uygun olarak
ekolleen tarkatlar, bu tarkatlarn rehberleri olan mridlerin zellikleri gibi pek
ok konuda sohbet ettik ve bilgilerinizden yararlandk. Ama aklmza taklan daha
birok soru var. zin verirseniz nce u sorudan balamak istiyorum. Tasavvuf
eitimi grmek vey baka bir ifde ile tarkata intsb etmek bir zorunluluk mudur?

AHMED YKSEL ZEMRE

- Necmettin'ciim, sen de biliyorsun ki Allh'n rzsn, yni honutluunu,
kazanmaa almak her mslmana farzdr. te, erat bu rzy kazanmann
kurallarn oluturur. Onun iindir ki akl melekesiyle donanm her mslman
erata tbidir. Tarkat ise: 1) insann nefsi ve rhu hakknda derin bir bilgi
edinmesinin, 2) Allh hakknda erat'n saladndan ok daha geni ve derin bir
bilgi shibi olmann, 3) Hazret-i Muhammed (s.a.)'in gzeller gzeli ahlkyla
ahlklanmann, ve nihyet 4) bedenin lmnn vuku bulmasndan nce Allh'a
kavumann ipularn salar, yolunu izer.

eratn farz olmasna karlk, insan tarkat karsnda muhayyerdir; bu
konuda ancak tlib olabilir. Fakat bu da yetmez. Kendisini dervi olarak kabl
edecek olan Mrid-i Kmil'in, tlibin: 1) tarkatn realitesini hazmetmek, 2)
hakkatini fehmetmek, 3) zorluklarna tahamml etmek husslarnda ftraten
yetenekli olduunu da tesbit etmesi gereklidir. Aksi hlde, btn abalarn
sonucunda ortaya bir baka nsn- Kmil deil fakat vehim ve hayli
gulyabnlemi bir yar-dervi kar. Yar-dervilerin zarar ve banazl ise, ne
yazk ki, yar-aydnlarnkinin kat kat stndedir.
Mnev Sohbetler
122

NECMETTN AHNLER

- Efendim, yanl anlamyorsam bu durum bizi dervi eitimi meselesinin
Mrid-i Kmil'de dmlenmekte olduu gereine gtryor.

AHMED YKSEL ZEMRE

- Evet, doru bir tesbit. Gerekten de saf mrdlerin yolunu kesecek biimde,
altn izerek sylyorum, bu yolun urusu-ekiys oktur. Olgunluktan uzak,
yalapap bir eyler kapm baz kimselerin mridlie kalkmalar, hem
zabtedemedikleri cezbelerini tliblerin zerine ykmalaryla onlar kmil derviler
yerine meczb ve banaz kimseler klmakta ve hem de tarkatn imajn ar biimde
zedeleyen sapklklara yol aabilmektedir.

Bu durumu andran benzer bir felket de gnmzde drt yllk bir eitimden
sonra "Psikoloji Diplomas" alan 22-24 yalarndaki genlerin bzen tek balarna,
bzen de irketleip "Psikoloji Kabinesi" aarak, yasal ve bilimsel yetki ve
yetkinlikleri olmad hlde, insanlar psikolojik adan tedvye(!) soyunmalaryla
ortaya km bulunmaktadr. Kez hemen her zel okulda ya da fabrika ve
messesede birer psikolog bulundurmak bir ayrcalk sembol olarak telkki
edilmeye balanmtr. Bundan cesret alan gazetelerin bir psikolog kesine,
televizyon kanallarnn da bir psikoloji programna shib olmas da gitgide
kanlmaz bir zorunluluk olmutur.

Bir kimsenin yetitii ortam, davranlarna yn veren mnev deerler,
ahsiyetinin yaps, idealleri ve bunlara ballk derecesini bilmeden onun
psikolojisini dzelteceim diye psikolog geinenlerin daha byk bir tahrbat
yapmakta olduklar maalesef gzlerden kamakta. Nice psikolog geinen kimse
"hastalar"na(!) yalnzca kendi dny grn, kendi deerlerini icbr etmekle
onlar izofreniye vey paranoyaya ya da en azndan nevroza ynlendirdiklerinin
farknda bile deildir! Bu arada psikolojik komplekslerini izle etmek amacyla
"hastalar"na ahlk-d bir hedonizm
30
telkin edenler de, yetkileri olmad hlde
antidepresan ve benzeri illar tavsiye edenler de az deil. Psikolog diplomas
olanlarn reete yazma yetkisi yok; ama bu, onlarn il tavsiye etmelerine ve bu
kabil illar kullanmalar konusunda hastalarn(!) psikolojik olarak zorlamalarna
engel olamyor Sonu olarak, psikolojisi dzelsin diye psikologlara mracaat eden
evli kimselerin evliliklerinin ykld; genlerin de evrelerine bsbtn uyumsuz
klndklar ndirattan deildir.

imdiye kadar kendileriyle karlap da bu konular tartmak frsatn
bulduum psikologlardan hibiri ama hibiri nefs ile rhu tefrik etmeyi bilemedi.
Buna ramen hepsinin de btn beer problemlere derman olduunu iddia ettikleri

30
Hedonizm: beerin temel amacnn zevk ve tatmne ulamas olduunu savunan materyalist
doktrin.(N..in notu)
Mnev Sohbetler
123
hazr reeteleri ve teorileri vard. Hepsi "hastalar"nn rhlarn gelitirmeyi(!) ve
hatt kurtarmay(!) amalamaktayd.

Biz gene asl konumuza dnecek olursak, Mrid-i Kmil her eyden nce
nsn- Kmil'dir. Ve bu hasletiyle de Hazret-i Peygamber'in ahlk- hamdesiyle
ahlklanm, cezbesini zabtetmesini bilen, temkin, teenni, edeb, merhamet, adlet,
ihsn ve ilim shibi bir zttr. Ulv vazifesi ise, kable lyk grd tlibleri:

1) eratn: A) nefisleri hakknda, B) rhlar hakknda ve C) Allh hak-
knda saladndan ok daha geni ve derin bir bilgi shibi klmak,
2) Hazret-i Muhammed (s.a.)'in gzeller gzeli ahlkyla ahlklandrmak,
ayrca bu tliblerin vassi olarak da, onlar
3) Himmetiyle kollayp korumak, ve
4) Her trl rahmn hayra yneltmektir.

NECMETTN AHNLER

- Efendim, siz her zaman sylersiniz beer olmak, adam olmak kolaydr
ama slmiyet'teki nsn- Kmil idealine erimek olaanst zordur diye.

AHMED YKSEL ZEMRE

- Evet Necmettin'ciim, o kadar zordur ki bu, bzan, btn bir mr dolduran
uzun ve meakkatli bir eitimi gerektirir. Bu eitimin kendine has bir yolu-yordam
(metodolojisi) vardr. Bu eitimi verecek olan kimsenin vasf da ok nemlidir.
unu unutma ki: nsn- Kmil'i ancak nsn- Kmil yetitirir.

NECMETTN AHNLER

- Peki, diyelim ki nsn- Kmil olmay murd ederek byle bir eitmen
bulan ve bu yola giren, slk eden kimseyi bu yolun sonunda nasl bir olgunluk
beklemektedir?

AHMED YKSEL ZEMRE

- Evldm, byle bir kemli hl edinmek sretiyle kazanan kii sonunda
kendi varlnn izafliini idrk etmi ve kendi znn yni ztnn kaynana da
ulam olur. Artk o, bu kesret yni okluk, ya da kevn- fesd: oluma ve bozulma
leminde zuhur eden eynn ve olaylarn grntlerine de isimlerine de kaplmaz.
Zir eitimi dolaysyla kazanm olduu ilim araclyla eynn artk neyi
remzettiini ve bunun Allh'n hangi Gzel simleri'nin ve Sfatlar'nn eseri
olduunu vstasz olarak idrk eder. O'nun iin realite: Allh'n her eserde, her
fiilde ve her sfatta tecell eden Gzel simleri, Esm'-l Hsn'sdr. Nereye dnerse
dnsn, kemlinden tr, her yerde Esm'-l Hsn'nn yansmalarn, tecelllerini
kef, fehm, idrk, mhede ve ihta eder; "Fe eynem tvell fe semme
Mnev Sohbetler
124
vechullah"
31
srrna ghtr. nsn- Kmil, tenzihden de tebihden de mnezzeh
olarak, Kesret'te Vahdet'i ve Vahdet'te de Kesret'i, yni okluk'ta Birlik zevkini,
Birlik'te de okluk zevkini tadp idrk ederek eya ilmi'nin srrna vukuf kesbeder.
te Cenb- Peygamber (s.a.) de bunun iin: "Y Rabbi, ey hakkndaki ilmimi
arttr!" diye duada bulunmaktayd. Bundan tr nsn- Kmil'in davran eynn
hviyetine, mhiyetine ve tabatna zt olmaz; daima temkin zere olur. nk
nsn- Kmil btn ztlklar Tevhid potasnda eriterek kendi Zt'nn vahdetine ve
srrna erimi olan, bundan tr de btn leme rahmn bir merhamet ve
msmaha ile nazar klan bir zttr.

NECMETTN AHNLER

- Efendim, tarkatlarda eitim mertebelerini tamamlayanlar dervilere
mridleri tarafndan yazl bir belge verildiini biliyoruz. Merkm ho grn,
neler yazldr bu belgede?

AHMED YKSEL ZEMRE

- Necmettin'ciim, bu belgeye iczetnme ya da hilfetnme de denir. Bu
belgede, genellikle: 1) erat'n hkmlerini yerine getirmekte sabr gstermek, 2)
Seyyid-l Beer Efendimiz'in Snneti'ne uymak, 3) Salvt-l birre srekli devam
etmek, ve 4) Tarkat- Aliyye'nin gzel detlerini de Allh rzs iin srdrmek
artyla Hakk tlibi olanlara gizli ve ak zikri tlim ve telkin etmek hussunda
iczet verilmi olduu ve bu ereve iinde de derviin artk eyh mertebesini
kazanm olduu yazl olur. Buna dayanarak, bu eyh artk can uyandrabilir, yni
tliblerden yetenekli olanlar tarkat eitimine kabl eder; ya da kendi eyhinin
veft dolaysyla eitimi yarm kalm olan dervilerin eitimini tamamlayabilir.
Eitimi tamamlanan dervie de hilfetnmesini verir.

NECMETTN AHNLER

- Btn tarkatlarda ayn mdr bu belge?

AHMED YKSEL ZEMRE

- Hayr. Farkl tarkatlarda uslb bakmndan yazl farkllklar olduu gibi
baz tarkat kollarnda yazl hilfetnme tanzim bile edilmemektedir. Yazl
hilfetnme tanzim edilen tarkatlarda ise, ayrntlar mahfz tutulan ok ok istisna
hallerde, mrde btn eitim mertibini tamamlamadan da hilfetnme verile-
bilmektedir. Bu istisna durumu "teberrken hilfet verme" samal ile
kartrmamak lzmdr. Gene ayrntlar mahfz tutulan ok ok istisna hallerde
mrid, mrdine, gnlden de hilfetnme verebilmektedir. Bu takdirde mrdin
hilfeti mridi ile kendisi arasnda, ancak gerektiinde aa kabilecek, bir sr
olarak kalmaktadr. Hilfetnme shibi zt, Hakk'a yrd yni veft ettii

31
Bakar/115. (N..in notu)
Mnev Sohbetler
125
zaman, bu hilfetnmesi genellikle kefeninin iine, gsnn zerine konularak
srlanr
32
.

NECMETTN AHNLER

- Efendim; ne olur, ltfetseniz de bir de bri u ok ok istisna halin ne
olduunu bir aklasanz.

AHMED YKSEL ZEMRE

- Eer bir mrd derslerini tamamlamadan Mi'rc'a nil olursa Mrid'i ona,
kendisine mlm baz artlarda, hilfetnmesini verebilir.

NECMETTN AHNLER

- Bu nemli ayrnt iin teekkr ederim, Efendim. Pekiyi, sdece erkekler
iin midir bu iczetnme, hanmlara da verilir mi?

AHMED YKSEL ZEMRE

- Eer bir hanm seyr-i slkn tamamlarsa ona baz tarkatlarda yalnzca
"seyr-i slkn tamamladna dair" bir iczetname verilir. Hanmlar eyh olamaz;
yni zikir telkin edemez ve mnlar dinleyip de ders geiremezler ama Hakk
sohbeti yapmaa ruhsatlar vardr.

NECMETTN AHNLER

- Efendim siz hakkat yolunun bann da sonunun da idrk olduunu bize
hatrlatr ve bunun iin de insndaki vehmin mutlak izle edilmesi gerektiini
srekli vurgularsnz. Hatt yine bir sohbetimizde Cenb- Hakk'la bizi ayran
perde vehim perdesidir demitiniz. Bu vehmin menei nerededir ve insn bu
vehimden nasl kurtulur?

AHMED YKSEL ZEMRE

- Evldm, vehim: en basit trifiyle, var olmayan varm gibi tahayyl etme
melekesidir. Bu meleke ayn zamanda bir inanc ya da kendi hyalinde kurduu bir
fikri, geree uyup uymadna aldr etmeksizin, srarla savunma marazna kolayca
debilme potansiyeline de shiptir. riflere gre ise vehim: nefsin, beerin hakkate
erimesine engel olan bir oyunu, bir hiylesidir. Buna gre vehmin menei dorudan
doruya beerin nefsidir.

Bundan kurtulmaya gelince, bu da ancak nefse kar bir sava, bir cihad
amakla gerekleir. nk nefis: 1) ar ekilde ktl emredicidir, 2) insana
vesvese ve vehimler telkin eder, 3) insan, hev ve hevesine tapndracak yni

32
(Bu balamda) Srlanmak: gmlmek. (N..in notu)
Mnev Sohbetler
126
onlarn dikte ettiklerinden daha stn bir emir, ve nefsinden de daha stn bir emir
mercii tanmayacak kadar soysuzlatrabilir.

te, bunun iindir ki, Turk- Aliyye denilen ve Hz. Al'ye izfe edilen
tarkatlarda ittihz edilmi olan Etvr- Seb'a metoduyla nefse kar bir cihd al-
maktadr. Bu cihd nefsin tezkiyesini (temizlenmesini), yni: her nefis mertebesinde
nefsin kesfetinin zikir, sohbet, nazar, tefekkr, rbta, murkabe ve riyzet
araclyla letfete tebdilini ve bunun tabi sonucu olarak da vehmin
hkmranlnn gitgide zayflamasn hedef almaktadr.

Ancak, Etvr- Seb'a'nn sonuna erienlerde dahi, belirgin bir letfet
kaznm hatt "mslman olmu" nefis gene mevcd olduundan, bunlarn
vehimden tamamen zde olduklar sylenemez. Vehimsiz kalmak iin vehmin
meneinin kurumu, yni nefsin lm olmas gerekir! "lmeden evvel lnz.'"
hadsi "eksiz phesiz, vehmin ve haylin bulamam olduu kesin bilgi" demek
olan Yakn'e kavumak iin nefsin bedenin lmnden nce lm tatmas
gerektiine dikkati ekmektedir. te yandan "Btn nefisler lm tadar, sonra bize
rc' ederler"
33
yeti de nefsin lm tatmasnn tabi sonucunun Hakk'a rc'
olduunu mjdelemektedir. te bu mjde, ayn zamanda, Yakn'e kavumann
Hakk'a rc' etmekle eanlaml olduuna dellet etmektedir.

NECMETTN AHNLER

- Efendim, Hz.Peygamber'in Hepiniz uykudasnz, lnce uyanacaksnz
hadsini dndmzde anlyoruz ki beer bu lemde uyku hlindedir. Yaad,
aslnda, grmekte olduu bir rydan baka bir ey deildir; ama o, bu rynn
gerein ta kendisi olduunu vehmetmekte ve ayrca kendisine de bir varlk
atfetmektedir.

AHMED YKSEL ZEMRE

- Necmettin'ciim, ok gzel ifde ettin. Aslnda onu Rabb'ndan uzak tutan
da ite bu kendine bir varlk izfe etme vehmidir. Buna Vehm-i A'zm ya da en
byk vehim denilmektedir. Bu vehmi reten ise beerin nefsidir. Beer, "Hakk
yolunun yolcusu" olur da kmil bir mridin idresinde hev ve hevesden arnrsa ve
de sonunda Cenb- Hakk'n ltfuyla Mi'rc' vuku bulursa artk Hakkat'n
Kayna'n tanm olmakla kendisinde Yakn zuhur eder ve kesin olarak vehimden
de kurtulmu olur. Bylece o artk Arz'da bilkuvve halfelikden bilfiil halfelik
makmna da ermi olur.

Hatt Cenb- Hakk'n dem ile Havv'nn meyvesinden yemelerini
yasaklam olduu aacn da Vehim Aac olduu rivyet edilmitir. Cennet'te
Cenb- Rabb-l lemiyn'in huzurunda huzur ve vahdet iinde olan dem ve Havv
bu aacn meyvesinden tadar tatmaz Rabb'lerini unutmular ve kendi bedenlerinin
idrkine vararak kendilerine bir "varlk" izfe etmee balamlardr.

33
Ankebt/57. (N..in notu)
Mnev Sohbetler
127

NECMETTN AHNLER

- Efendim, vehmin nefis mertebelerinde daha ok Nefs-i Emmre ile Nefs-i
Levvme'de youn yaandn ve bu mertebelerin de sliki en ok uratran
mertebeler olduunu bir sohbetinizde duymutum. Herhlde bunun bir sebebi
olmaldr.

AHMED YKSEL ZEMRE

- phesiz vardr ama nefsin oyunlar ve tuzaklar yalnzca Nefs-i Emmre
ile Nefs-i Levvme'ye mnhasr deildir. Dier nefis mertebelerinin hiyle ve
tuzaklar da mrdi seyr-i slknde ok megl edecektir. Ancak, nefis
tezkiyesinde tekml edildike, bunlarn etkileri ilk iki nefis mertebesindekiler
kadar iddetli ve srekli olmaz; gitgide azalr.

NECMETTN AHNLER

- Efendim, biraz bu iki nefis mertebesi hakknda bize bilgi ltfeder misiniz?

AHMED YKSEL ZEMRE

- Gzel olum, Nefs-i Emmre, beeri: tecesssn, dedikoduculuun,
gybetin, iftircln, yalancln, aptalln, dnekliin, hynetin, hiylekrln,
mnfkln, korkakln, vurdumduymazln, sorumsuzluun, adletsizliin,
manszln, kfrn, btla meyl etme tutkusunun, cimriliin, tamahn, hrszln,
isrfn, kendini beenmiliin, cehletin, kibrin, knin, muhabbetsizliin, kabaln,
iddetin, gadrin, mahvetme igdsnn, hrsn, her trl ehvetin, kendisine putlar
ihds etmenin ve benzeri nksalarn drt ve emirlerine mut klan nefis
mertebesidir.

Nefs-i Emmre'nin hev ve hevesi ile btn drt ve emirleri beeri Allh'n
emirlerine muhlif hareket etmee yneltir; bu bakmdan da eytan'n hiyle ve
desselerinin yansd bir yerdir. Nefs-i Emmre Allh'n emirlerini ve erat'n
kurallarn rter, beerin idrk ve basarnn bunlara nfzunu nler. Bu bakmdan da
kfir sfatna lyktr.

Arapada, etimolojik olarak, zten KFR masdar, hatrladm kadaryla daha
nceki sohbetlerimizde de sz edilmi olduu vechile, rtmek, ve kfir de rten
anlamndadr. Bu bakmdan din adan kfir: Allh'n srn, ef'alini ve sfatlarn
bakalarna kar da kendi nefsine kar da rtp bunlarn hakkatlerinden haberdr
olmayan demektir. Tevbe sresinin 73. yeti Nefs-i Emmre mertebesinde kalann
varaca yerin ancak Cehennem olduunu beyn etmektedir.

Mridinin himmeti ve Allh'n da ltfuyla mrd, Nefs-i Emmre'ye kar
cihdnda muzaffer olursa nefsin ikinci kademesi ya da ikinci vechi veyhut da
ikinci tavr denilen: Nefs-i Levvme (kendini knayan nefis) ile kar karya gelir.
Mnev Sohbetler
128
Bu mertebede kendine zikir olarak telkin edilen sm-i Cell'in Nefs-i Levvme'yi
yontup tdil etmee balamasnn reaksiyonu olarak Nefs-i Levvme de btn hiyle
ve desselerini ortaya dker. Bunlar mrdde: l) vehim, 2) vesvese, 3) hayl gc ve
4) tereddd olarak ortaya kar, aklna da kalbine de hkmetmee balarlar.

Nefs-i Levvme Allh'n emirleri, erat'n kurallar ve Mrid'in nutuk ve
emirleri hussunda mrdin idrkini bulandrr; bu konuda fehmet ve temyizinde
zaaf ve teredddler uyandrr. Bu bakmdan da mnfk sfatna lyktr.

Ayrca, mrd Nefs-i Levvme'nin etkisi altnda Mrid'inin mertebesinden
ve ilminden phe duymaa, bazen ihvndan da soumaa balar. Mrid'ini ziyret,
ona nefsine ar gelen bir angarya olur. Mrid'inin nutuklarn haklamakta en
azndan isteksiz davranr. Kendisinin de mrid olmasnn hayllerini kurar;
Efendisi ile kendisini birok ynden kys etmee kalkr. Sonra btn bu
dncelerin Mrid'i tarafndan mutlak bilindii vesvesesiyle bunlardan utan ve
pimanlk duyar; nefsini knamaa ve hatt kendine ez cef ektirmee balar.
Pimanl onu tvbelere, tvbelerden ruc'a ve yeni tvbelere srkler. Her
seferinde nefsinin ktln idrk ile onu knar durur ama ok gemeden nefsin
oyunlarna kendisini gene kaptrr. Sonu olarak, tbb ynden mhede
edildiinde, kompleksli ve paranoid bir hlet sergiler.

NECMETTN AHNLER

- Efendim mrd asndan bu nks hli atlatmann bir yolu vardr mutlaka?

AHMED YKSEL ZEMRE

- Olmaz olur mu? Mrd byle bu durumdan: 1) Mrid'ine her nks hlini
arz etmesiyle, 2) Mrid'inin de mrdin bu ahvlinin tahllini yapp onu, nefsin bu
ve bu kabil oyunlarn mdrk klmasyla ve bunlara kar sohbet ve nazaryla
tahkm etmesiyle, 3) Mrid'ine olan rbta'sn salam tutmasyla, 4) Mrid'inin
nutuklarn ne olursa olsun haklamasyla, ve 5) Mrid'inin telkin etmi olduu dersi
aksatmadan ve uslne uygun bir biimde icr etmesiyle selmete eriir.

NECMETTN AHNLER

- Efendim, diyelim ki mrd byle bir eitimde sebat etmedi ve mridini
terk etti. Bu durumda ne olur vey nasl bir yol izlenir?

AHMED YKSEL ZEMRE

- Evldm sorunun cevabn Kmil Mridler asndan istiyorsan kolaydr
ama eer olgunluktan uzak yalapap bilgilerle mridlie kalkan ve zabt
edemedikleri cezbelerini tliblerin zerine ykarak onlar kmil derviler yerine
meczb ve banaz kimseler klan ve bylece de tarkatn imajn ar biimde
zedeleyen yol ekiylar asndan istiyorsan zordur.

Mnev Sohbetler
129
Kmil olmayan mridlerin sohbetleri ihvnn anlayna gre deildir. Nefse
ve tevhid mertebelerine ait bilgileri ihvnn idrk edebilecei bir sistem iinde deil
de birbiriyle hi ilgisi bulunmayan blk blk prk bilgiler olarak sunarlar.
Hlbuki Kmil Mridler bu bilgileri ve Ledn lmi'ni czib, kolay anlalr msller
araclyla belirli ve tutarl bir sistem hlinde ihvnn hfzasna ve kalbine
nakederler.

Yine kmil olmayan eyhler, ihvnn kendilerini terk etmesine kar, onlara,
byle bir davrann hem bu lemde ve hem de hirette felketlerine yol aaca
hussunda korkutur, adet bir terr uygularlar. Kmil Mridler ise nefsin, kendine
mahss hiylelerinin, tlibi tarkat terk etmeye tevik etmesinin mmkn olmas
dolaysyla ihvn Nefs-i Mutmainne'den Nefs-i Rziye'ye geie kadar merhameten
muhayyer brakrlar. Kendilerinden kopup ayrlan ihvn iin ise yalnzca hayrlar
dilerler. Onlarn umrlarnn hayra tebdilini Cenb- Hakk'tan niyz ederler.

NECMETTN AHNLER

- Efendim son olarak bir ey daha sormak istiyorum. Bir maklenizde
okumutum. "Tarkatlarn ou, Allh'a uzanan yolda (seyr-i slk'de): 1) nefse
kar cihd ve 2) ilim iktsbn manev olgunluun stratejisi olarak semilerdir"
diye yazm, sonra "ilim talebini seyr-i slk'un tek stratejisi olarak kabl eden ve
Muhammed Nr-l Arab Hazretleri'nin yolunu izleyen nc Devre Melmileri
ise, seyirlerinde, dorudan doruya ilim iktsbn tercih etmektedirler" diye de ilve
etmisiniz. Bu farkllk nereden kaynaklanmaktadr? Nefse kar zikirsiz bir cihd
mmkn mdr?

AHMED YKSEL ZEMRE

- Necmettin'ciim. nc Devre Melmleri'nin hepsinde deil baz
kollarnda maalesef zikir det hakir grlmekte ve kemle ancak nazar ve sohbet
araclyla eriilebilecei hakknda yanl bir kanaat olumu bulunmaktadr.
nc Devre Melmilii'nin kurucusu olan Muhammed Nr-l Arab hazretlerinin
yzbinden fazla mrdinin olduu rivyet edilmektedir. Bu kadar insana 1)
tasavvufun inceliklerini izah etmek, ve 2) bunlarn gerektirdii hlt kazandrmak
mmkn deildir Kendisi de Nakibend tarkatndan iczetli olan Hazret, say ile
ekilen zikrin nefs zerindeki kiri, pas temizleyici etkisini pekl bilmektedir.
Ancak bu kadar geni bir kitleye zikir tlim etmek ve bunun rylar, gndelik ahvl
ve etvrdaki etkinliini herbir mrd iin tkib etmek tek bir kiinin altndan
kalkabilecei bir keyfiyet deildir. Bu sebepten tr, Muhammed Nr-l Arab
hazretleri zikri mahdd bir zmreye ta'lm etmi; dier byk kitleyi ise, bunlar
zikir ile yklemeden, sohbetleriyle tenvr edip belirli ve kararl bir mn dzeyinde
muhfaza etmek yolunu semitir. Bylece bu kitlenin ve daha sonra da halkn
indinde, Hazret'in seyr-i slk metodunda byk bir devrim yaparak zikri kaldrm
ve mrdleri yalnzca nazar ve sohbetle kemle erdirmi olduu hakknda yaygn bir
vehim teesss etmi bulunmaktadr. Muhammed Nr-l Arab hazretlerinin zikir
Mnev Sohbetler
130
metoduyla yetitirmi olduu gerek halfeleri el'n hem habs- nefese dayanan
zikir, hem nazar ve hem de sohbete dayanan bir eitim uygulamaktadrlar.

NECMETTN AHNLER

- Efendim sohbet iin ok teekkr ederim. Umarm sizi fazla yormammdr. Hakkn hell
edin.

AHMED YKSEL ZEMRE

- yle ey mi olur gzel evldm. Hell olsun. Allh fazln fyzatn
arttrsn, seni leme feyyz klsn. min.


* * *




Mnev Sohbetler
131
Hakk ve mahlktnn hukkuna riyet,
Bil ki ulv ahlktr; ve emslsiz hidyet.
Ve kez kollayarak gzetmek bu
hukku,
Kmil dindir ite bu! Nmettir
tahakkuku.
Ganiyy-i
Muhtef


HAYATI BDET KILMAK


Bu sohbet de Prof.Dr. Ahmed Yksel zemre ile 21 Ocak 2003 Pazartesi
gn Hoca'nn skdar'daki evinde babaa bir konuma esnsnda kaydedilmitir.


NECMETTN AHNLER

- Efendim; ltfen bana ibdetin ne olduunu aklar msnz?

AHMED YKSEL ZEMRE

- Allh senden rz olsun, Necmettin'ciim! Bu, fakre ska sorulan ve
fakrin de enine boyuna anlatmakdan yorulmadm sorulardan biridir. Aslnda
ibdet avmn ve havassn ibdeti olarak ikiye ayrlr. Avmn ibdeti takld zere
olur. Kimileri ebeveyninden ibdet olarak ne grmse mr boyunca bunu
otomatik bir biimde takld eder durur. Bundan mutmain olan da vardr, mutmain
olmayan da. bdetlerin otomatik takldinden kasd: bidin taklden renmi
olduu ibdetleriyle yetinmesi, baka ibdetlerin de bulunup bulunmad hakknda
bir meraknn ve ilgisinin olmamas demektir.

NECMETTN AHNLER

- Pekiyi Efendim; namaz, niyz, zikir, oru ve benzerleri gibi btn ibdetler
arasnda rchniyeti olan bir ibdet var mdr? Mesel namazn dinin direi olduu
sk sk beyn edilmektedir. Acab namazn btn ibdetler zerinde bir rchniyeti
sz konusu mudur?

AHMED YKSEL ZEMRE

- Ateist ya da mrik bir kimse, mnfklk etmek iin, namaz klsa bu
namaz Hakk indinde makbl olur muydu?

NECMETTN AHNLER

Mnev Sohbetler
132
- Efendim; sanrm: "[Allh] gzlerin hin bakn ve kalplerde neyi
gizlediini bilir"
34
, ve "Allh kadn mnfklara da erkek mnfklara da kfirlere
de iinde ebed kalacaklar Cehennem ateini vaad etmitir. O, onlara yeter. Allh
onlara lnet etmitir. Onlar iin devaml bir azab vardr"
35
yetlerinden dolay bu
mnfklarn namaz Hakk indinde makbl olmazd.

AHMED YKSEL ZEMRE

- u hlde namazdan daha deerli olan, hatt btn ibdetlerin temelinde
bulunan ve btn ibdetlerin "olmazsa olmaz art" mesbesinde bir ibdetin varl
zarr olmaktadr. Acab bu sz konusu ibdet nedir?

NECMETTN AHNLER

- Bu olsa olsa Allh'a irk komamak ibdeti olabilir, Efendim.

AHMED YKSEL ZEMRE

- Evet, Necmettin'ciim; btn ibdetlerin geerliliklerinin temel art olan
bu ibdet Allh'a irk komamak'tr. Bu ibdet ise namaz gibi ekl bir ibdet deil
tefekkre ve her daim zinde tutulmas gereken bir idrk ve temyze dayanan bir
ibdettir. nsan Allh'n Vhid (Bir) ve Ahad (Tek) olduuna man eder, bunun iin
La lhe llllh lafz- cellini diline vird eder ama Allh'a irk komamak yni
O'ndan baka bir eye kulluk etmemek derin bir fehmet, idrk ve temyz gerektirir.
te bunun iindir ki "Allh'a irk komamak" dier btn ibdetlerin temelindeki en
zor ibdettir.

NECMETTN AHNLER

- Efendim; "Allh'a irk komamak" nasl olur da namazn, orucun, haccn
ve zektn insana verebilmesi mmkn olan meakkatlerden daha zor olabilir? Bu
konuyu biraz aar msnz?

AHMED YKSEL ZEMRE

- Gzel evldm, genel anlamyla kulluk ne demektir?

NECMETTN AHNLER

- Kulluk bir eyin, bir kimsenin irdesine tbi' olmak ve bu irdeyi
sorgulamamaktr.

AHMED YKSEL ZEMRE


34
M'min/19. (N..in notu)
35
Tevbe/68. (N..in notu)
Mnev Sohbetler
133
- Bravo Necmettin'ciim. Kulluk hakknda verdiin tanm cidden efrdna
cm' ve ayrna mn' bir tanm. Tebrik ederim. Pekiyi; farz- muhl tesbih
merakls bir zt gz nne alalm, yle ki bu zt iin antika bir tesbihin peinden
komak, ona mlik olmak iin ailesinin grtlandan keserek para biriktirmek ve bu
tesbihin hayliyle avunmak hayatnn nemli bir blmn tesiri altna alm olsun
da kendisini bu ihtirasdan kurtaramasn ve hatt kurtarmay dahi dnmesin ya da
kendisine durumunun vahmetini kaz edenlere husmet beslesin. Byle bir kimse
artk sz konusu tesbihin kulu mertebesine dm deil midir? Byle bir kimse her
gn namazlarn otomatie bal bir ekilde klmaya devam etmekte olsa bile,
kendisini tesbihin kendi zerinde kurduu bu istibdattan kurtarabiliyor mi?
Allh'dan baka bir de tesbihe kulluk etmekte olduunun fehm, idrk ve temyz
edebiliyor mu? Her gn namazlarnda en az 40 kere okumakta olduu Ftiha
sresinin "yykena'bd ve iyykenestan" yetinin anlamn tefekkr edebiliyor,
bunun insana vermesi gereken idrki zinde tutabiliyor ve gereini de yerine
getirebiliyor mu?

NECMETTN AHNLER

- Hayr, Efendim.

AHMED YKSEL ZEMRE

- te bundan dolaydr ki Necmettin'ciim, otomatie balanm bir namaz
klmak kolay fakat derin bir tefekkr, idrk, temyz ve otokontrol gerektiren "Allh'a
irk komamak" ise en zor ibdettir. Burada namaz dedik ama bu bir msl vermi
olmak iindi. ekle bal dier btn ibdetler iin de durum ayndr.

NECMETTN AHNLER

- Efendim; "Allh'a irk komamak" gibi her an zinde derin bir idrk
gerektiren baka ibdetler de var mdr?

AHMED YKSEL ZEMRE

- Cenb- Peygamber Efendimiz: Bir gn adletle mumelede bulunmak
altm yllk ibdetten stndr
36
buyurmaktadr. Bu hads, en azndan, adlet ile
muamelede bulunmak fiilinin Cenb- Hakk'n emrettii, ve hibir mslmnn
kanamyaca, dier mtad ibdetlerden ok stn bir ibdet olduunu bildirmesi
bakmndan nemlidir.

NECMETTN AHNLER

36
Abdlbky Glpnarl(nn Suytnin ounu Al Cmi- al Sagyr f Ahdis-al Bar-al Nazr
ve birka tnesini de: Abdurraf-al Munvnin Kunz-al Hakyk f Hadsi Hayr-al Halyk ve
Kdy Abu-l Fadl yd ibn-i yd-al Mlikiyy-al Andelsnin if balkl hads klliytndan
1000 hads seerek yaynlad): Hz Muhammed ve Hadisleri, s. 50, no.298, Arkn Kitabevi,
stanbul 1957. (N..in notu).
Mnev Sohbetler
134

- "Adletle muamele bulunmak" fiilinin mesel namaz gibi, oru gibi, hac
gibi, zekt gibi mtad ibdetlerden stn tutulmasnn sebebi acaba nedir?

AHMED YKSEL ZEMRE

- Aslnda dinin temeli olan bu ibdetler insanlarn ou tarafndan, yaplan
ibdetin mensik'inin
37
neye dellet ettii bilinmeden, otomatie balanarak taklden
icr edilmektedir. Hi kukusuz Cenb- Hakk bu ibdetleri srf Allh'n emridir
diyerek itaatkr bir biimde if edenlerin bu fiillerinden muhakkak ki rzdir.

Ama, mesel akam namaznn niin rek'at olduunun da namaza niin
besmeleyle deil de iftith tekbriyle ve ayakta balanlmakta olduunun da kez
kym, rk, secde ve kud'un neden bu sray tkib etmekte olduunun da Hz
Peygamber'in niin bu ekilde namaz klm olduunun da sebebleri aklanm
deildir. Peygamber Efendimiz'in Snneti byle olduu iin
38
herkes de bunlarn
derin mnsn dnmeden (zten dnse bile fehmedebilmesi, idrk edebilmesi
ve temyiz edebilmesi iin elinde kendisini tatmn edebilecek kstaslar
bulunmadndan) namazn bu minvl zere taklden ve otomatik bir biimde klar.
Zten Cenb- Hakk da kullarndan bundan daha fazlasn taleb etmi deildir.

Buna karlk, adletle muamelede bulunmak otomatik bir ibdet de
otomatik bir davran ekli de deildir. Herkesin stesinden gelebilmesinin mmkn
olmad bu zel ibdetin mensiki de mtad ibdetlerinkinden ok farkldr. Bu
ibdetin: hak, hakkniyet ve adlet kavramlarnn, Allh'n rzsna lyk olacak
ekilde 1) fehm, 2) idrk, ve 3) temyz edilmesini, ve bunlarn da tesinde 4)
hakkniyetle ilgili olan hkmn cesretle iln edilip, 5) adletin bilfiil tesisi iin
harekete gemek azmini gerekli klan kendisine has bir mensiki vardr. Bunu
gerekletirmek ise dpedz bir cihd
39
ve Kur'n'n: ..dil olun!..
40
ve
Muhakkak ki Allh hakkniyete uygun davrananlar sever
41
emr-i ilhlerine
uyulmasn gerektiren farkl bir durumdur. Herhlde bunun iin olsa gerekir ki
adletli olmak Cfer Mezhebi'nde, slm'n artlarndan bir art olarak kabl
edilmektedir.

Cenb- Peygamber Efendimiz'in: Bir gn adletle mumelede bulunmak
altm yllk ibdetten stndr buyruu ile ... I'dil! Hve akrabu li-t takv ...
yni: ... dil olun! Bu, takvya yakndr yetini
42
ayn anda gz nnde tutacak
olursak Kur'n'daki takv kelimesinin medllnn:


37
Mensik: fiil ibdetleri icr ederken izlenecek olan sra, usl, yol-yordam. (N..in notu).
38
Bir hadsde: Namaz benim kldm ekilde klnz! denilmektedir. (N..in notu).
39
Bk. Ahmed Yksel zemre: slmda Akln nemi ve Snr 2. bask. s. 133-140, slmda Genel
Anlamyla Cihd, Krkambar Yaynlar, stanbul 1998. (N..in notu).
40
Mide/8. (N..in notu)
41
Mmtehine/8. (N..in notu)
42
Mide/8. (N..in notu).
Mnev Sohbetler
135
A) Lgatlarn iret etmekte olduklar: 1) ekinmek, 2) fazlasyla korunmak,
3) nefsi hiret'te ona zarar verebilecek eylerden korumak, ve fayda
verebilecek eylere ynlendirmek anlamlarndan ok farkl olduu, ve

B) Takv shibi olma'nn, bir gnlk uygulamas bile 60 yllk ibdetten
stn olan adlet'ten de stn olduu ikrdr.

Ayrca Th sresinin 132. yetine bir gz atacak olursak burada: "Ailene
namaz emret! Ve sen de ona [namaza] sabr gster! Biz senden bir rzk
istemiyoruz. Seni Biz rzklandryoruz. And olsun ki kbet takvnndr"
denilmektedir.

Dolaysyla takvnn mtad ibdetleri dikkatle ve eksiksiz yapmakdan ok
daha farkl bir ey olduu da bedihdir. Herhlde bu farkll belirtmek iin olsa
gerek Hz Muhammed bir hadsinde: Her takv shibi Muhammed'in Ehl-i
Beyti'indendir
43
demektedir. Bir baka hadsde ise: Her eyin bir mdeni vardr.
Takvnn mdeni ise riflerin kalbidir
44
demekle ancak Cenb- Hakk'a rif
olanlarn takv shibi olduklarn tefhm etmektedir.

NECMETTN AHNLER

- Bu duruma gre, Efendim, gerek "Allh'a irk komamak" gerekse "dil
olmak" tam olgunluklaryla avm tarafndan deil de ancak havas tarafndan if
edilebilecek ibdetler gibi gzkmyor mu?

AHMED YKSEL ZEMRE

- yledir de, Rahmet'i Cehennem'i bile kuatan Rabb'imiz gene de
emirlerine, eklen dahi olsa, uyan kimselere kar sonsuz merhametlidir.
NECMETTN AHNLER

- Evet, Efendim; insann Cenb- Hakk'n Rahmet'inden emn olmas ne
byk bir inirh bahediyor! Yoksa hlimiz nice olurdu?

AHMED YKSEL ZEMRE

- Necmettin'ciim, sakn unutma! M'min gelecek hakknda, ve zellikle de
kendi gelecei hakknda, asl karamsar olmaz.

NECMETTN AHNLER


43
smail Mutlu, smail Mutlu, aban Den, Abdlaziz, Cmis-Sar Muhtasar, Tercme ve
erhi, c. 1, s. 28, no. 10, Yeni Asya Neriyt, stanbul 1996. (N..in notu).
44
A.g.e., c. 3, s. 203, no. 3237. (N..in notu).
Mnev Sohbetler
136
- Efendim, Trabzon'da bendeniz sk sk "Dindar kime denir?" sorusuna
muhtab oluyor ve dilimin dnd kadar buna cevap veriyorum. Bunun cevabn
bir kere de sizden ric edebilir miyim?

AHMED YKSEL ZEMRE

- Tabi evldm. Fakre gre dindar diye:

erat'n emrettii ibdetleri eksiksiz olarak if etmee alan, fakat
bunlarn ifsnda
Cenb- Hakk'n tand izinlerden de yararlanan;
Ahlkn bilhassa hakka tecvz edilmemesi ilkesine dayandrp hak ve
hukku gzeten;
Sabr, tahamml, msmaha ve merhamet shibi;
Gybet ve dedikodudan saknan;
Bakalarnn rtlebilecek hat, kusur ve srlarn rten;
Bakalarna hsn-i zan ve hzn-i dua ile yaklaan,
Cenb- Hakk'n hkmne hem teslim olan ve hem de O'ndan rz olan

kimseye denir.

NECMETTN AHNLER

- Efendim; affedin beni! Bri bir de yobaz diye kime denir, onu da ltfedin!

AHMED YKSEL ZEMRE

- Lgatlar yobaz "Dncesinde ve inancnda ar olan" diye tanmlamakta
fakat bu arln kstaslarn vermemektedirler. Fakre gre yobaz diye:

erat'n emrettii ibdetleri eksiksiz olarak if etmee alan,
Fakat bu ibdetlerin ifsnda Cenb- Hakk'n tand izinlerden
yararlanmamay iftihr vesiylesi yapan, yararlananlar da hor ve hakr
gren,
Herkeste kusur, kabahat ve gnah arayarak bunlar iln etmek sretiyle
kendisinin din meselelere vukufu kadar mstesn bir ahlk shibi
olduunu da herkese icbr etmek isteyen,
Sabr, tahamml, msmaha ve merhamet konularnda rnek alnacak
bir olgunluk sergileyemeyen,
Bakalarnn din zaaflarn gizlemeyerek dedikodu ve gybet yapan,
Bakalarna hsnzanla deil mutlak din eksiklikler arayarak
yaklaan,

kimseye denir.

NECMETTN AHNLER
Mnev Sohbetler
137

- Efendim; oldu olacak, iimde niye sormadm diye bir ukte kalmasn! Bir de
banaz diye kime denir?

AHMED YKSEL ZEMRE

- inde ukte kalmasn Necmettin'ciim, kalmasn! Banazlk, bir realitenin
yalnzca bir vechesinden, hatt bir ayrntsndan baka bir eyini ve zellikle de
btnn, fehm ve idrk edememek illetidir. Basarn ve basretin o realiteye kar
mhrl oluudur. Tek bir yapraa lgncasna meftn olmaktan tr orman fark
ve idrk edememe bysdr. Bir ayrntya saplanp gerisini inatla reddetmenin
nefsi ha kaldran sarholuudur. ou kere de srf o ayrnt yznden onun
msebbibi olan realiteyi tmyle red ve inkr etmek cinnetidir.

Banazn gyet oynak (lbil) bir psikopatolojik yaps vardr. Kendisini
yalnzca bir ayrnty idrke ve ona olaanst bir nem atfna mahkm etmesi
bakmndan, banaz, izoid eilimlidir. Realiteyi, yalnzca tek bir ayrntdan
ibretmi gibi vehmetmesi cihetiyle de paranoid bir yapya shiptir. Banazlar
arasnda, bir trl kuatamadklar realitenin saplanp kaldklar bir kck
ayrntsn sblime ederek buradan hareketle tamamen sun' bir ahlk sistemi ya da
etik deerler manzmesi cad ve vaz eden psdo-idealist manyaklar (saplantl
illetliler) ve bu mevhm etik deerleri korumak zere maraz zihinlerini, gitgide,
vehimlerinin ve hallsinasyonlarnn egemenliine terk edenler oktur.

Bu sun' etik deerler adna bunlar, muarzlar olarak telkki ettikleri
kimseleri en azndan hor, hakr, msmaha ve affedilmez grrler. Cinnetlerinin had
safhasnda ise muarzlarnn her trl darlanmasna ve hatt mahvna ynelik
mahvetme igds olanca hametiyle tecell eder. "Pire iin yorgan yakmak" de-
yimi sanki tam bunlar iin uydurulmutur. Buna belirgin bir msl vermi olmak
iin, kendisine efkat ve merhamet dolu bir babalk etmi olan Sezar' politik gr
ayrl dolaysyla ve eski Roma'nn btn messes ahlk deerlerini hie sayarak
bir grup suikastnn yardmyla katleden Brutus'u hatrlamak yeter.

Bu genel tanmlara bakarak gemiteki ve bugnk mehur banazlar tehis
etmek zor olmad gibi Cumhriyet Trkiye'sinde kimlerin banazlkla hareket
etmi ve etmekte olduklarn tesbit etmek de zor deildir.

Dinlerin ve siyas ideolojilerin civrnda ptrak gibi biten ne kadar din
kisveli hizip ve siyas fraksiyon varsa, tetkik edildiklerinde, hepsinin de banazln
bu maraz razn sergiledikleri mhede edilir.

amzda halk ktlelerinde banazl tevld ve tahrk eden en nemli etken
ktle iletiim aralar olmutur. zellikle basnn bir kesiminin, pekok konuda,
yalnzca had bir banazlkla hareket etmekle kalmayp, banaz ktlelerin
saldrganlklarn tahrk etmek zere her trl sfl reye bavuran bir nifk
kayna oluturduu da maalesef bir gerektir.
Mnev Sohbetler
138

Son birka senedir Rusya, Marksist-Leninist etik ve politikann 70 yllk
taassubundan kurtulmaya ynelik bir revizyon ve yeniden yaplanma srecine
girmiken, lkemizdeki "eski tfek" tbir olunan iz'an ve temyiz fukars kimselerin
hl kr bir komnist taassubuyla vicdnlar vesyet altna alma rpnlarna ne
demeli?

Banazlk yalnzca din, itima ve siyas konulara deil, ilm konulara da
musallat olabilmektedir. Ancak, ilm banazlklar ilm realiteler ve ilm verilerden
ziyde, bunlarn ardndaki "epifenomen"lerin bilgi teorisi ve epistemoloji asndan
yorumlar sz konusu olduunda ortaya kmaktadr.

lim trihinde, modern alarda, en yaygn banazlk Auguste Comte ve
tkipilerinin oluturduklan, daha sonralar "Pozitivizm" ya da "Bilimcilik" diye
isimlendirilmi olan ve bizdeki ilm disiplin fukars ve epistemoloji chili
yaraydnlarn hl ba tc ettikleri epistemik doktrin evresinde kmelenen hizbin
ortaya koyduu banazlktr.

A.Comte'un kendisi de bir banazn btn psikopatolojik razn en had
dzeyde hayat boyunca sergilemi bir ahstr. Vaz ettii doktrinden
kaynaklandrd izoid, paranoid, manyak pekok eilim sergileyen A. Comte,
sonunda, hallsinas-yonlarnn penesinde tam bir lgn hayat yaam, btn
dostlarn hor ve hakr grerek darlam ve yepyeni bir din ve ahlk sistemi
kurduunu dahi vehm ve iln etmitir.

NECMETTN AHNLER

- ok teekkr ederim, Efendim. imdi biz gene ibdet konusuna dnecek
olursak, acab belirli bir mensike bal olmayan, fakat Cenb- Hakk'n ve O'nun
sevgili Peygamberi'nin indinde geerli olan baka ibdetler de var mdr?

AHMED YKSEL ZEMRE

- Mslmanlar, an'anev bakmdan, farz olan ibdetlerden hep: namaza,

oruca, zekta ve hacca ynlendirilmilerdir. Oysa Allh'n Kur'n'da yer alan her
emrine uymak farzdr. Allh'n her emrine uyu: O'na tb' olmakdan, yni O'na olan
ubdiyeti tasdk ve te'yid etmekden, ksacas kulluk yni ibdet etmekden baka
nedir ki? Mesel Hucurt sresinin 12. yetini ele alalm. Bu yette: "Ey mn
edenler, zandan ok kann; nk zannn bir ksm gnahtr. Tecesss etmeyin!
(Birbirinizin gizli ynlerini aratrmayn!). Kiminiz kiminizin gybetini yapp
arkasndan ekitirmesin..." denilmektedir. Buna gre, bu kapsamda tecesss
etmeyen birisi tecesss etmedii her an ibdettedir demektir. Kez gybet etmedii
zamanlar da srekli ibdettedir demektir. Kur'n'dan yet zikretmek sretiyle, bu
eit ibdetleri saysz misallerle oaltmak mmkndr.

Mnev Sohbetler
139
Bir de ayrca Cenb- Peygamber Efendimiz'in ibdet olduunu bildirdii
tutum ve davranlar vardr. hatrmda kalanlar sralamak isterim:

Hell rzk kazanmak iin alan ibdettedir.
Bir iin sonunu sabrla beklemek ibdettir.
Az yemek ibdettendir.
bdetin en fazletlisi duadr.
Bir kimse hakknda gzel zanda bulunmak gzel ibdetlerdendir.
bdetin bir alt kademesi skttur.
Bilgin kimseyle dp-kalkmak, oturup durmak ibdettir.
Bir an bilgiyle megl olmak, bir an kitaba bakmak, altm yl ibdet
etmekden hayrldr.
Bir an bilgi elde etmeye almak, btn bir geceyi ibdetle
geirmekden hayrldr. Bir gn bilgi elde etmeye almak, ay oru
tutmakdan hayrldr.
Bilgi elde etmeye almak Allh katnda namazdan da, orutan da,
hacdan da Allhu Tel yolunda cihd etmekden de stndr.
Bir gn adletle mumelede bulunmak altm yllk ibdetten stndr.

NECMETTN AHNLER

- Efendim, avmn ibdetinin taklden ve otomatik bir biimde olduunu
olduunu rendik. Pekiyi havassn ibdeti acab nasl olur?

AHMED YKSEL ZEMRE

- Gyet tabidir ki havas btn farz olan ibdetleri yapar; ama bunlarn
stne yapt btn nfile ibdetler ise takld zere deil idrk zere olur. Bu zevt:
hayat ibdet klar.

NECMETTN AHNLER

- Efendim, "hayatn ibdet klnmas" ok ilgin bir deyim. Bunu ilk defa
sizden duyuyorum. Bu nasl gerekleebilir?
AHMED YKSEL ZEMRE

- Necmettin'ciim, hayrl dua bir ibdettir. Hayatn ibdet klnmas sreci
ise insann, dernunda, doal bir biimde her frsatta hayrl dua etmesi ve her
duasnn sonunda "Elhamdlillhi al klli hl!" diyerek bir Ftiha okumay bir
hayat tarz hline getirmesiyle balar. Bu bir ilk admdr.

Bu konuda birka msl vermek gerekirse, oturduun mahalleye her giri
knda bu mahallede ikmet edenler iin:

Mnev Sohbetler
140
"lh y Rabbi! Bu mahallede oturanlarn umrlarn hayra tebdil et! Onlar
kazdan, beldan, hastalktan, idrksizlikden muhfaza et! Hnelerine ve
gnllerine huzur bahet! Borlar varsa hayrlsyla vdelerinde ed
etmelerini nasb et! Arabalarn kazsz, rzasz, hayrl ilerde
kullanmalarn ltfet! Hepsine de man selmeti bahet!"

Bir hastahnenin nnden geerken:

"lh y Rabbi! Bu hastahnede veft etmi olanlara mafiret et, hasta
yatanlara if ltfet! Hastahne personelini merhametle ve ilimle donat!
Hepsinin umrunu hayra tebdil et! Hepsine man selmeti ver!

Hangisi olursa olsun, bir devlet dairesinin nnden geerken:

"lh y Rabbi! Bu devlet dairesinin vatana, millete, devlete hdim olmasn;
rvete, nfz ticretine let olmamasn, alanlarnn ilerini ibdet eder
gibi bir idrk ile if etmelerini nasb et!

Bir okulun nnden geerken:

"lh y Rabbi! Bu okulda ve dier okullarmzda okuyan evltlarmzn
analarna, babalarna, vatana, millete, devlete hayrl ve idrkli hizmetkrlar
olarak yetimelerini ltfet! Onlar bu trl yetitiren hocalardan rz ol!
Cmlesini koru! Onlar harama yaklatrma, hellden uzaklatrma,
umrlarn hayra tebdil et, onlara man selmeti ver!

ocuklu bir ifti grnce:

"lh y Rabbi! Bunlarn muhabbetini tezyid, vahdetini tahkim et!
ocuklarn hayrl ve mut kl, onlara mrvvetlerini gster! Cmlesinin
umrunu hayra tebdil et, man selmeti ver!

Gece yatmadan nce:

"lh y Rabbi! Bu lkeyi ve bu beldeyi harpden dmandan, fetten
felketten koru! Ahlk sukutundan, bozgundan, bordan kurtar.
Adletsizlerin, diryetsizlerin, ahlkszlarn, hrszlarn ve rlerin
tasallutundan ve zararlarndan koru Rabb'im!

gibi ve buna benzer dualar diline vird ederek bunu bir hayat tarz hline getirmi
olanlar ite "hayat ibdet klmak" yolunda ilk adm atm olurlar.

NECMETTN AHNLER

- Efendim, ltfettiniz; bugnk sohbetinizden de ok ey rendim. Allh
tekrrn nasb etsin!
Mnev Sohbetler
141

AHMED YKSEL ZEMRE

- nallh, Necmettin'ciim, nallh!

* * *













Mnev Sohbetler
142

Nefsimden tul eder an be an srr- s;,
Fehmettin mi, kim Meryem; o kutlu hayr-n
nis?.
Ganiyy-i Muhtef




TOMAYA GRE NCL

Bu sohbet de Prof.Dr. Ahmed Yksel zemre ile 22 Ocak 2003 Sal gn
Hoca'nn skdar'daki evinde babaa bir konuma esnsnda kaydedilmitir.
NECMETTN AHNLER

- Efendim, ncelikle u sorudan balamak istiyorum. Toma'ya Gre ncl'i
45

Trke'ye evirip kendi yorumunuzla yaynlamak fikri sizde nasl olutu?

AHMED YKSEL ZEMRE

- Evldm, 1966-1967 trihlerinde alt ay sreyle stanbul niversitesi Fen
Fakltesi tarafndan bilgi ve grgm arttrmak zere Paris'e gnderilmitim. Bu
arada pozitif ilimlerle ilgili bir dizi yksek dzeyde dersin yannda Collge de
France'da Prof. Henri-Charles Puech'in (1902-1986) vermekte olduu Toma'ya Gre
ncl dersini de izleme frsatm oldu.

NECMETTN AHNLER

- zr dilerim, sznz kesmek istemezdim ama bu Collge de France
gittiiniz niversite bnyesinde bir kurum mudur?

AHMED YKSEL ZEMRE

- Hayr. Collge de France, Fransa kral I. Franois tarafndan 1530 ylnda
Paris'de kurulmu olan, niversiteden bamsz yksek dzeyde bir retim
kurumudur. Collge de France'da saylar deiebilen pekok krsde konularnda
en ileri dzeyde bulunan bilim adamlar ders verir. Bu yksek eitim kurumunda ne
kayt ilemi, ne ders harc, ne izin, ne imtihan, ne diploma ve ne de sertifika vardr.
Can isteyen gelir, istedii dersi dinler. Kurum idresi yalnzca derslerin en st
dzeyde olmasyla ilgilidir; dersleri dinleyenlerle ya da dinleyicilerin kalitesiyle
deil!


45
Ahmed Yksel zemre, Toma'ya Gre ncl ya da Hz s'nn 114 Hadsi, 2. bask, Kakns
Yaynlar, skdar 2002.
Mnev Sohbetler
143
NECMETTN AHNLER

- Peki ne vard bu ncl'in iinde sizi etkileyen?

AHMED YKSEL ZEMRE

- Necmettin'ciim, havrlerden Didimus Yahda Toma tarafndan yazya
geirilmi olduu beyn edilen ve Hz.s'nn 114 hadsini ihtiv eden bu inclin
Franszca'ya tercmesini 1966 ylnda ilk okuduum zaman, bu inclin ortaya
koyduu Hz s imajnn Kilise'nin resmen kabl ettii Kanonik ncller'dekinden
ok farkl ve bizim irfn evrelerimizden ins olduumuz bir imaj olmas beni
hayli heyecenlandrmt.

NECMETTN AHNLER

- Efendim, bu Kanonik ncller tanmlamas ne anlama gelmektedir.

AHMED YKSEL ZEMRE

- Evldm, bu sorunun geni cevab ancak incllerin trihi incelenerek
verilebilir. Ama ksa bir bilgi vermek gerekirse Kanonik ncller, Kilise'nin resmen
tand drt incldir. Apokrif ncller ise Kilise'nin dna itilmi olan ncllerdir.
Kilise'nin kabl ettii Markos, Matta, Luka ve Yuhanna ncilleri kanonik stats
kazanm incllerdir. Toma'ya Gre ncl ise 1945 ylnda Msr'da kefedilmi,
Kptce yazlm, Didimus Yahda Toma tarafndan kaydedilmi apokrif bir incldir.

unu da ilve edeyim ki hristiyan leminin kutsal kitaplar olan kanonik
incllerin trihi ilm belirsizliklerle doludur. Hibirinin 1) mellifi, 2) yazld yer,
3) ilk nshasnn dili, ve 4) ilk nshasnn tam ierii hakknda kesin bilgi ve ikn
edici delller yoktur. Bilim adamlar ile ilhiyatlar bu konular hl cidd cidd
tartmaktadrlar. Bunlarn dnda kalan hristiyanlar ise bu konuda Kilise ne beyn
etmise ona sdk bir biimde inanmaktadrlar. Bu incllerin eldeki en eski nshalar
ise Hz s'nn dneminden ya da o dnemi izleyen yllardan deil de ancak IV.
yzyldan kalm, Hz s'nn konutuu dil olan Armce deil Greke kopyalardr.

NECMETTN AHNLER

- Efendim, Toma'ya Gre ncl'i dier incillerden farkl klan nedir?

AHMED YKSEL ZEMRE

- Necmettin'ciim, bu inclde Hz s'nn, havrilerinden Didimus Yahda
Toma tarafndan kaydedilmi olduu bildirilen 114 sz (ya da hads) bulunmaktadr.
Hz s bu hadslerinde er' deil irfn bir reti tedris etmekte ve zhir lemin
tesinde adna Melekt dedii bir baka lemin var olduunu vurgulamaktadr. Hz
s Melekt'u tanmann ve Melekt'a girmenin nndeki engelleri: 1) nefse rif
olmamak, 2) nefse baml olmak, 3) Dny'ya kar orulu olmamak, 4) ztlar
Mnev Sohbetler
144
tevhd etmekten ciz olmak, 5) Kader'e tam anlamyla teslim olmamak, 6)
Kendisinin yolundan, yni erat'ndan uzaklamak olarak olarak tesbit etmektedir.
te bu saylanlar Toma'ya Gre ncl'i dier ncllerden ayran briz zelliklerdir.

NECMETTN AHNLER

- Efendim, bu engellerden Dny'ya kar orulu olmamak ifdesi ok
dikkat ekici. Ne anlama gelmektedir bu ifde?

AHMED YKSEL ZEMRE

- Evldm, bu ifde Yeni Ahid'de benzeri olmayan ve yalnzca Toma'ya
Gre ncl'de karmza kan bir deyimdir. Toma'ya Gre ncl'in 27. hadsi
ierisinde yer almaktadr. Tamam yledir: (s dedi ki:) Eer dnyya kar
orulu deilseniz Melekt'u bulamayacaksnz. Eer Sebt Gn'n
46
(gerekten de)
Sebt Gn klmazsanz Baba'y sl grmeyeceksiniz.

Melekt'a ynelmenin artlarndan biri olarak Hz s'nn beyn ettii
Dny'ya kar orulu olmak: Dny'nn lezzetlerinden de dedikodularndan da, ilk
ettii hev ve heveslerden de vazgemek, sde ve edeb dolu bir hayat srmek,
ksacas nefsi sk bir kontrol altnda tutmaktr.

NECMETTN AHNLER

- Efendim, bu hadste geen ve eer semantik bir zmlemeyle
aklanmayacak olursa iltibsa yol ama ihtimli yksek olan Baba kavramyla
acaba ne kastedilmektedir. nk bu kavram Mslmanlar olarak bize ters gelmekte
ve bizi rahatsz etmektedir.

AHMED YKSEL ZEMRE

- Ataerkil toplumlarda Baba, ailenin reisi olmak hasebiyle daima: kudreti,
otoriteyi, ailenin rzkn salamay, ailenin dzenini kontrol etmeyi, aile ferdlerinin
(meslek semek, evlenmek gibi konularda) geleceine karar vermeyi temsl
etmektedir. Babann bu beer fonksiyonlarnn ok tesinde bu kabil fakat evrensel
fonksiyonlar olan Tanr'ya nsyet kesbetmek, herkesin gstermesi gereken saygy
salamak iin ona da istire (metafor) yoluyla Baba denilmitir. Fakat bir irke yol
aabilme potansiyeli karsnda slm, Tanr'nn bunun gibi beer bir isimle
anlmasna msaade etmemi ve hls Sresi'nin ieriiyle ve kez (X/68, XVI/101,
XVII/111, XXIX/35, XXI/26, XLIII/82) yetleriyle Hz s'nn Snnet'inin bu
vechesini ilg ederek Allh'a mecz bile olsa babalk izfe etmeyi yasaklamtr.


46
Sebt Gn: Yahudilerin, Cuma akam Gne'in batnda Cumartesi akam Gne'in batna
kadar sren, din istirahat ve dua gn. Sebt Gn'ne ve getirdii yasaklara uymak On Emir'in
gereidir. (Bk. A.g.e., s. 95, dipnotu: 9)
Mnev Sohbetler
145
Yeni Ahid'de ise Tanr'y "Baba" ya da "Tanr Baba (Allh Baba) diye
nitelendiren pekok yet bulunmaktadr. Mesel Hz s: "... Ey gklerdeki Baba'mz!
Adn kutsal klnsn, Hkmrnln teesss etsin, rdene Gkte olduu gibi Yer'de
de uyulsun! Bize gnlk rzkmz ltfet!..." (Mat 6, 9) ve "Ey Gn ve Yer'in Rabbi
olan Baba'm! Hamd olsun sana ki bu hakkatlar bilge ve akll kiilere rttn de
sbynlara gsterdin..." (Mat 11, 25) diye dua etmektedir.

Toma'ya Gre ncl'de ise "Allh anlamndaki" Baba kelimesi 21 kere
gemektedir. Bunlardan ikisi "Hayy Olan" diye vurgulanmtr. Ayrca Baba'nn bu
sfat, gene Baba'ya dellet etmek zere, metinde kere de mstakilen kullanlm
bulunmaktadr. Kez 22 kere zikredilmi olan "Melekt"un Baba'ya ait olduunu
vurgulamak zere de 6 kere "Baba'nn Melektu" ve 1 kere de "Baba'mn
Melektu" tamlamas kullanlmtr. Bundan baka da: 1 kere "Baba'nn
seilmileri", 1 kere "Baba'nn Nru", 1 kere "Baba'mn hkm", 1 kere "Baba'nn
sz" tamlamalar vardr. Bundan baka (H. 73 -74) hadslerinde Rabb kelimesi de
gemektedir; ama Rabb, Toma'ya Gre ncl'de, yalnzca birileri Tanr'ya hitb
edecekse ya da Tanr'dan bir istekte bulunacaksa kullanlmaktadr. Btn bunlar Hz
s'nn indinde "Baba" kavramnn, tpk islm "Allh" kavram gibi "Rabb"
kavramndan daha zengin bir ierie ship bulunduunu gstermektedir.

NECMETTN AHNLER

- Efendim sohbetimizin banda Toma'ya Gre ncl'in ortaya koyduu Hz.
s imajnn Kilisenin resmen kabul ettii Kanonik ncller'dekinden ok farkl
olduuna iret etmitiniz. Bu imaj farklln biraz aabilir misiniz?

AHMED YKSEL ZEMRE

- Toma'ya Gre ncl'de Hz s, peygamberliinin tesinde, Cenb- Hakk ile
olan ve Mi'rac'a dayanan mahrem ilikisini f etmektedir. Bu mnev tecrbede Hz
s: 1) kendisine Cenb- Hakk tarafndan bir emnet olarak tevd edilmi ve O'nu
eref-l mahlkat ve Arz'da halfe klm olan Allh'n rhu ile Cenb- Hakk'n
huzuruna ykseltilmi, 2) Hakk'n Zt nru ile istikbl edilmi, 3) bir damla
mesbesinde olan kendi zt Hakk'n Zt Ummn'nda ifn-i vcd etmi, 4) bu
damla orada ne kadar kalmsa kalm, Cenb- Hakk onu ne ile donatacaksa
donatm, aralarnda sessiz ve szsz ne konuulacaksa konuulmu, ve sonra 5)
Allh'n izni ile, bu damla tekrar Hakk'n Zt Nru'ndan geirilerek ve onun
tarafndan uurlanarak bir eit ikinci bir mnev doum ya da hilkat sonucu bu
Dny'nn idrk dzeyine irsl edilmitir.

Hz s dnyev hayatna ilk defa bkire Hz Meryem'in rahminden babasz
olarak domutur. Bu ikinci douunda ise kendisinin Zt Nr'ndan, ve annesiz
vcd bularak domu olduunu hatrladndan, kendisini nrn, ve Zt Nru'nun
da Hayy olan Baba diye isimlendirmektedir.

NECMETTN AHNLER
Mnev Sohbetler
146

- Efendim, buradan Hz s'ya neden Oul vey Baba'nn Olu
denildiini daha net anlalyor.

AHMED YKSEL ZEMRE

- Necmettin'ciim, buradaki Oul'un Baba ile olan bants, hi phesiz,
madd bir zrriyete tekbl eden ya da byle bir zrriyeti m eden bir bant
deildir. Bu metaforun ardnda herkesin anlamasnn mmkn olmad, kavramsal
adan girift ve fehm, idrk ve temyz asndan da fevkalde zor olan kavramsal bir
yap bulunmaktadr. Bu da ksaca yukarda Toma'ya Gre ncl'de Hz s'nn imajn
anlatrken iret ettiimiz gerekliktir.

Mi'rc sonucu Baba'ya vsl olup da sonra bu leme gnderilene izfe edilen
"Oul" vasf onun Baba'nn Zt'nda snp de yeni bir hayat bularak zuhur
etmesinden trdr. Oullar babalarnn vrisleri ve babalarn grlmedikleri yerde
de onlarn adna ilerini yrtmekle ykml kimseler, yni halfeleri olurlar. Hz s
kendisine "Baba'nn Olu" demekle, iz'an shiplerine, hem Allh'n Vel'si ve hem
de O'nun Yeryz'ndeki Halfesi olduunu m etmektedir.

NECMETTN AHNLER

- Efendim, bata soracaktm unuttum. Toma'ya Gre ncl diyoruz da bu
incli tertib eden zttan hi bahsetmiyoruz. Kimdir Toma?

AHMED YKSEL ZEMRE

- Evldm, Toma, cemaat iinde Hz.s'nn deer verdii ve yeni mn
yaymas iin Hindistan'a gitmesini emrettii bir havrsidir. Ama buna ramen ne
hikmetse Kanonik ncller'de ismi en az geenlerden biridir.
47
Herhlde Kanonik
ncller'in yazarlar Yahda'y bilinli bir ekilde geri plnda brakmak istemilerdir.
Biz Toma hakkndaki bilgileri daha ok Apokrif kitaplarda bulmaktayz. zet olarak
vermek gerekirse bu bilgilerden Hz s'nn Didimus Yahda Toma'y: kendisinin 1)
mahremi, 2) esrrnn emni, 3) rhn bakmdan kendisinin ikizi, 4) if ettii
kaynaktan iip de sarho olmu [cezbeye dm], ve hatt 5) ilminin vrisi; ve 6)
kendi nefsine rif ve bundan tr de her ey hakknda derinliine bilgi elde etmi
48
,
7) cihd ve irfn ehli bir zt olarak tehis etmekte olduu sonucu kmaktadr.

NECMETTN AHNLER


47
Kanonik ncller'de: Petrus'un 96, Simon'un 58, Y'kb'un 27, Filipus'un 19, Andrea'nn 12 kere
zikredilmesine karlk Didimus Yahuda Toma 10 kere zikredilmektedir. Yahuda Toma'nn zikrinin
Markos'da 1, Matta'da 1, Luka'da 1 kere gemi olmasna ramen Yuhanna'da 7 kere gemi olmas
da dikkat ekicidir. (Bk. A.g.e., s. 83, dipnotu: 9)
48
Hoca eserinde, Men arafe nefseh fakad arefe Rabbeh (Nefsini bilen Rabbi'ni bilir) hadsiyle
anlam akrablna dikkati ekmektedir. (N..in notu)
Mnev Sohbetler
147
- Efendim bu tesbitlerden en arpc olan kanmca Hz s'nn Toma'y
rhn bakmdan kendisinin ikizi olarak nitelendirmesidir. Neyi im etmektedir bu
tehis?

AHMED YKSEL ZEMRE

- Necmettin'ciim, bunu idrk etmek iin nce Toma'ya Gre ncl'in 13
numaral hadsine bakmak lzmdr. nk bu ifde orada yle yer almaktadr:

s mrdlerine dedi ki: "Bir mukyese yapn da bana kime benzemekte
olduumu syleyin". em'un Petrus dedi ki: "Sen sddk bir melein
benzerisin". Matta dedi ki: "Sen hakm bir filozofun benzerisin". Toma dedi
ki: "Efendim, senin kime benzediini ifde etmek hussunda benim azm
asl muktedir deil". s dedi ki: "Ben artk senin Efendin deilim; nk
sen benim if etmi olduum kaynayan kaynaktan itin de sarho oldun".
[Bunun zerine] onu bir tarafa ekti ve ona sz syledi. Toma
arkadalarnn yanna dndnde ona sordular: "s sana ne dedi?". Toma
onlara dedi ki: "Eer O'nun bana syledii szlerden birini size sylesem,
hepiniz talar alp da bana frlatrsnz; o zaman da talardan bir alev kp
sizleri yakar".

Bu hadsde ise Hz s'nn Yahda Toma'ya mumelesi, onun da Hz s gibi
Btn' hakkelyakn tanm yni Mi'rc' gereklemi bir zt olduunu m
etmektedir.Buradan Toma'nn Hz s'nn esrrna in olduunu anlamaktayz. te
bu inlk ayn kaynaktan doduklar iin Hz s ile Toma'y rhen ikiz
yapmaktadr.
NECMETTN AHNLER
- Efendim, bu hadste ilgintir Toma ile arkadalar arasnda geen diyalog
ayn Abdullah bn Abbas ile sahabeden bir grup arasnda geen konumaya
benzemektedir. Hatrladm kadaryla Abdullah bn Abbas da arkadalarna: Eer
size Talk Sresi'nin 12. yetinin
49
te'vlini sylemi olsaydm beni taa tutardnz
(ya da baka bir rivyete gre: benim kfir olduuma hkmederdiniz) demiti. Acaba
buradan nasl bir sonuca varabiliriz?
AHMED YKSEL ZEMRE
- Evldm ok gzel bir noktaya temas ettin. Gerek Yahda Toma'nn
gerekse Abdullah bin Abbas'n biribirlerinden yaklak 600 yllk bir aralkla ortaya
koymu olduklar bu tepkilerin benzerlii peygamberlerin umma mahss
teblilerinin dnda kalan ve (Gnosis, rfn, Ledn lmi gibi) eitli isimlerle anlan
zel retilerinin mhiyetinin ve ihtiv ettii esrrn erat'tan ne kadar farkl
olduuna da iret etmektedir.


49
"Allh yledir ki yedi kat Semvt' ve Arz'dan da onun benzerlerini yaratmtr. Allh'n her eye
kdir olduuna lim olasnz diye emr onlarn arasnda iner durur" (N..in notu)
Mnev Sohbetler
148
NECMETTN AHNLER
- Efendim, Siz Toma'ya Gre ncl'in yorumunu yaparken nasl bir
metodoloji izlediniz?
AHMED YKSEL ZEMRE
- Fakr, takdm ettiim yorumda: 1) Toma'ya Gre ncl'deki btn hadsleri
bu inclin baz blmlerini ihtiv eden ve Papirus Oxyrhynchus 1 ve Papirus
Oxyrhynchus 654 diye bilinen greke papirslerdeki Kptce metinle uyumayan
muhtevlarnn getirebilecei dzeltmeleri de gz nnde tutarak) sahh (otantik)
olarak kabl ettim; 2) bu inclden baka kaynaklar ancak hadsin ieriine mkul bir
aklama getirebiliyor ya da onu destekliyorsa zikrettim; 3) Hz s'nn hak
peygamber olmas dolaysyla ve "Muhakkak ki Allh indinde din slm'dr" (l-i
mrn, 19) ilh hkm gerei olarak da, yorumumun temelini slm'n irfn
vechesi ve bu vecheye has terminoloji oluturdu.

NECMETTN AHNLER

- Efendim, yeri gelmiken sormak istiyorum. Te'vil ile yorum arasnda ne
gibi bir fark vardr?

AHMED YKSEL ZEMRE

- Yorum "bir szn bir kimse tarafndan nasl fehm ediliyorsa o trl dile
getirilmesi"ne denir. Bundan dolay da ahstan ahsa deikendir. Te'vl ise szn
onu fehmedenlerden de fehmetten de bamsz olarak ship olduu, ve: 1)
e'niyet'e (Realite'ye) deil Hakkat'a uyan, ve dolaysyla da 2) zhir deil gizli
olan mnsdr. Ancak, burada insann ayan kaydrabilecek bir tuzak
bulunmaktadr: insan bir szn te'vlini bulmu olduunu nasl, ya da hangi kesin
kstasa gre, idrk ve temyz edecektir? Bu idrk ve temyzin ancak e'niyet ile
Hakkat', yni Zhir ile Btn' kesin bir bilgiyle (Hakkelyakn) bilenlere
50
mahss
olduu ikrdr. Sz konusu olan ise, Btn'n (yni Melekt'un) rivyeten
(lmelyakn) bilinmesi deil, zt kaynandan bilinmesidir.

NECMETTN AHNLER
- Efendim, Toma'ya Gre ncl'in 7 numaral hadsinde Hz s:

Ne mutlu o
aslana ki onu insan yiyecektir de aslan insan olacaktr! Lnet olsun o insana ki onu
aslan yiyecektir de aslan insan olacaktr! szyle nasl bir dnm
kastetmektedir.
AHMED YKSEL ZEMRE

50
Hicr Sresi 99. yette: "Va'bud Rabbeke hatt ye'tiyeke-l yakn" yni kelimesi kelimesine: "Sana
kesin bilgi (yakn) verilinceye kadar Rabb'ine kulluk et!" denilmektedir. Mfessirlerin nemli bir
blm bu yeti, sanki lmden sonra Rz-i Cez'da Rabb'e kulluk etmek yokmu gibi: "Va'bud
Rabbeke hatt cealeke-l mevt" eklinde fehmedip, "Sana lm gelinceye kadar Rabb'ine kulluk et!"
diye ind bir biimde tercme etmilerdir. Kesin bilgi ise ancak Hakkat'n gerek kaynana gark
olmakla verilir. Buna da Mi'rc, yni Hakk'n huzruna ykseltilme denir. (Bk. A.g.e., s. 139,
dipnotu: 10)
Mnev Sohbetler
149

- Burada aslan ile Nefs-i Emmre yni insana ktl emreden nefis
kastedilmektedir. Yalnzca slm Tasavvufu'nda deil ama pekok inan sisteminde
Nefs-i Emmre'nin sembol eti yenmeyen yrtc hayvanlar ya da yedi-bal
canavardr. Mesel Maniciliin lhi Kitab'nda, nefs kastedilerek: "Bu srekli
kkreyen aslan ne yapacam? Bu yedi-bal canavarla nasl baa
kacam?[deyip duracana] bu aslan bomak iin oruca sarl! Bak ite iffetli ol
da o canavar ldr!" denilmektedir. Hz s bu hadsde, nce, kkremekte ve
huzursuzluk vermekte olan nefsi, hazmedilen gdnn vcda yaramasn andrr
biimde, mnev bir dnme tb tutarak tasfiye etmi, artk zarar veremeyecek
bir duruma irc etmi olan olgun bir kimsenin nefsinin bu tekml etmi hlini
yceltmekte, daha sonra da nefsin insann yerine kim olmasyla sonulanan
azgnlk hli dolaysyla buna engel olamam kimseyi de knamaktadr.

NECMETTN AHNLER

- Efendim, 8 numaral hadste de Hz s: nsan, an denize salp da onu
kk balklarla dolu olarak eken tedbirli bir balkya benzer. O tedbirli balk
bunlar arasnda byk ve gzel bir balk bulmu; btn kkleri denize atm da
hi tereddd etmeden by seip alkoymu. Bunu anlayan anlasn! diyor.
AHMED YKSEL ZEMRE
- Necmettin'ciim, irfn literatrde "deniz" ilh mene'li ilmi (slm'da lm-i
Ledn') ve balklar da bu ilimden elde edilen irfn bilgileri temsil eder. Hakk
yolcusu bu ilimden en byk hisseyi kapmaya alr; ve bilir ki ilimden nasbi ne
kadar byk olursa o kadar geni bir gr asna shib olacak ve insan ana gyeye
ynlenmekten alkoyabilecek olan ayrntlarn ykn tamayacaktr. Hz s bu
hadste mrdlerine, istire yoluyla, bu gerei idrk ettirmek istemektedir.

NECMETTN AHNLER

- Efendim, Toma'ya Gre ncl'de bana ok artc gelen szlerden biri de
15 numaral hadste yer alan Hz s'nn: Kadndan domam olan kimseyi
grrseniz banz yere koyarak secde edip O'na kulluk ediniz! te Baba'nz O'dur
szdr. Burada Hz s kadndan domam kimse ile neyi anlatmak istemitir.

AHMED YKSEL ZEMRE

- Evldm, doular zten bu madd lemde vuku bulmam olan Hz dem
ile Hz Havv'y bir yana brakacak olursak, Hz s dhil herkesin bu madd leme ilk
douu kadndan olmutur. Ancak, Hz Muhammed'in demi olduu gibi: "lmeden
evvel lnz!" srrna erenler iin ikinci bir dou sz konusudur. Bu dou, Cenb-
Hakk'n setii bz ender kullarna nefsin lmn tattrarak huzruna kabl
etmesinin akabinde onlar tekrar bu Dny'ya irsl etmesiyle yaanan bir hdisedir.
Bu hrikulde hdisede insan bir damla gibi Hakk'n Zt ummnnda kaybolarak
sner (ifn olur) ve yeniden ama bu sefer ztnn ilh mene'inin kesin ve her dim
zinde idrkiyle gene ayn zhir sretinde bu Dny'ya rc' eder. Bylece ona
Mnev Sohbetler
150
Velyet mertebesi ltfedilmi olur. Onun bu ikinci douu "kadndan" deil
(hatrlad kadaryla
51
) Cenb- Hakk'n "Zt Nru'ndan"dr. te Hz s mrdlerine
byle bir kimseyle karlap da onun gerekten de Cenb- Hakk'n "Zt Nru'ndan"
domu olduunu tehis ederlerse o kimsenin Zt' cihetiyle ilh olan mene'i
dolaysyla gereken ihtirm gstermelerini ve emirlerine uymalarn tavsiye
etmektedir.

NECMETTN AHNLER

- Toma'ya Gre ncl'in bir baka hadsinde Hz.s:

s: Eer beden Rh'dan
tr var ise bu bir mcizedir; ama eer Rh bedenden tr varla kavumusa
bu mcizeler mcizesidir. Ama beni hayrete dren, nasl olup da bu byk
zenginliin bu fakirlikte ikmet ettiidir diyor. Dnyorum da insan olarak ne
byk bir zenginlie sahibiz ama bunu idrk etmekten ok uzaz.
AHMED YKSEL ZEMRE

- Bedenin Rh'dan tr var oluu insann dahlinin bulunmad ve akla
hayle san bir olay olmad iin bir mcize grnmndedir. Cenb- Hakk
ezelde dem'e kokmu balkdan bir sret vermitir; ve sonra da ona Kendi
Rhu'ndan frerek dem'i diri klmtr
52
. te bu, "bedenin Rh'dan tr var
olmas"nn temelindeki olaydr. Bylece btn insanlar da Allh'n Rhu'ndan tr
varlk kazanmlardr ama onlardaki Allh'n Rhu daima mestr kalmtr.

Onun iindir ki insanlarn hemen hemen tm, tadklar ve kendilerini
Yaratlmlarn En ereflisi
53
klan bu lh Emnet'ten habersizdir. Bununla
beraber insanlarn ancak ok kk bir blm bu bedene bal mrleri esnsnda
bu lh Emnet'in idrkine ve Kayna'na eriebilirler. Bu takdirde kendileri iin
mestr olan Rh artk kendilerine zhir olur. te bu fevkalde az kimseye nasb olan
olay bir mcizeler mcizesidir. Kendisinde bunun gereklemi olduunu
hakkelyakn anlayan kimse, ancak pek az insann eritii bir zenginliin shibi
olmu olduunu da idrk eder. nsan hayrete dren ise bu zenginliin kimyasal
bakmdan hm-hm bir deeri bulunmayan ve eninde sonunda topraa karacak
olan bir bedende tecell etmesidir.

NECMETTN AHNLER

- Efendim, Hz s 48 numaral hadste: Eer ayn bir evde ikisi uyum
iindeyseler, daa 'Yr!' deseler da yrr diyor. Bu sembolizmin iret ettii
gereklik nedir?

51
Bu Mi'rc hdisesinde insan Zt ummnna duhl ettiinin idrkine shiptir ama ondan sonras
Mevld yazar Sleymn eleb'nin dedii gibi: "B hurf u lafz u savt ol Pdih/Mustaf'ya syledi
b itibah" gerei harfsiz, lfsz, sessizdir ve de vukuu hakknda da hibir phe yoktur (yni hakkel-
ykn idrk zredir). (Bk. A.g.e., s. 154, dipnotu: 24)
52
Bk. (Hicr 28-29) ve (Sd 72) yetleri.
53
Eref-l Mahlkat.
Mnev Sohbetler
151

AHMED YKSEL ZEMRE

- Burada "ev"den maksad beden ve "ikisi"nden maksad da Rh ile nefsdir.
Rh ile nefsin uyum iinde olmas ise Rh'un nefsin btn hiyle, vehim ve
hayllerini ortadan kaldran mutlak hkmrnl demektir. kinin bir klnmas ise
insann Melekt'a vsl olmas, yni Cenb- Hakk'n Zt ummnnda kendi dnyev
ztiyetini ifn ettikten sonra Zt Nru'ndan yepyeni bir hayat bulduunun idrki ile
tekrar bu Dny'nn realitesine irsl edilmesidir. Ancak bunun gereklemesi
hlinde kiide ey zerinde ilh bir tasarruf zuhur edebilir.

NECMETTN AHNLER

- Efendim, siz Toma'ya Gre ncl'in 83 numaral hadsini, bu inclin en
gizemli hadsi olarak tanmlyorsunuz. Bu hadste Hz s: Sretler insana izhr
olunmulardr ama onlardaki nr Baba'nn Nru'nun sretinde gizlidir. O tecell
edecektir ama sreti Nru tarafndan rtlmtr diyor. Hz s'nn bu hads
araclyla anlatmak istedii nedir?

AHMED YKSEL ZEMRE
- Necmettin'ciim, ehdet lemi'ndeki yni Zhir'deki eynn sretlerini
biz gzlerimiz (basar) araclyla alglarz. Btn lemi'nin en alt kademesi olan,
ve Misl lemi de denilen, Ry lemi'nde ise karlatmz nesnelerin sretlerini
gzlerimizle deil de baka bir alglama aracyla alglamakta olduumuz da
ikrdr. Buna da basret ya da kalb gz denilmektedir. ster madd isterse mnev
kkenli olsun btn bu sretlerde bir nr vardr. Bu nrun kayna ise (Nr 35)
yetinde "Allh Semvt'n ve Arz'n Nru'dur" eklinde beyn edildii vechile
Cenb- Hakk'n Nru'dur. Fakat bizler basarmzla bu nru gremeyiz. nk
eydaki bu nr Cenb- Hakk'n Nru'na has olan srette yni "Fe eynem tuvell fe
semme vechullh" "Nereye dnerseniz dnnz Allh'n Vechi oradadr" (Bakara
115) yetiyle bildirilmi olan Vechllh'da gizlidir. Cenb- Hakk Mi'rc'da tecell
ettii zaman O'nun Nru ylesine kuvvetlidir ki bu Nr O'nun Sreti'ni rtmekte ve
Cenb- Hakk'n sretini dorudan doruya grmemize de engel olmaktadr.

NECMETTN AHNLER
- Efendim, yine bir hadste Hz.s:

Onlarn hepsinin stndeki Nr benim;
lem [de] benim. lem benden kt ve lem gene bana dnecektir. Odunu yar!
Ben oradaym. Ta kaldr! Beni orada bulacaksn diyor. Nasl anlamamz gerekir
bu szleri?

AHMED YKSEL ZEMRE

- Evldm, Hz s gibi Mi'rc eden ve Cenb- Hakk'n Zt'nda ifn olduktan
sonra O'nun Zt'nn Nru'ndan (yni Nr'un kaynandan) yeniden zuhur eden bir
Vel'nin her eyden l mertebede bulunan bu durumu dolaysyla "Her eyin
Mnev Sohbetler
152
stndeki Nr'un kendisi olduunu" beyn etmesi doaldr. O Nr kayna ki, ayn
zamanda, Hayy Olan Cenb- Hakk'n varlk ve hayat bahettii makmdr. Bu
makmda kym eden kimsenin de o makmn zt shibi gibi Hayy olacana ve
varlk datacana daha nce iret etmitik. Hz s da Muhyiddn bn Arab'den
ok nce bir "Vahdet-i Vcd"u gibi kendi zt ile lem'de varlk olarak ne varsa
onlarn niha ztlar arasnda bir Vahdet olduunu beyn etmektedir.

Bu bakmdan Hz s Hakk'n bir tecellgh, ve mrdlerin kendisinde
mhede ettikleri de yalnzca Hakk'n gzel isimlerinin tecellleridir. Bu tecellleri
tehis edebilenler tecelllerin ardndaki Zt' fehmedebilirlerse, odunu yarsalar da
ta kaldrsalar da orada gene bu Zt' bulacaklardr. Bu arada Hz s, kendisinin
beer sretinde etten-kemikten grnm olmasnn mrdleri aldatmamasna ve
kendi Btn'ndaki tecellyi gzard etmemelerine dikkati

NECMETTN AHNLER

- Efendim, siz Toma'ya Gre ncl'de Hz s, karmza peygamber vasf ile
deil fakat daha kk bir mrd topluluunu kendisinde tecell eden lh Hikmet
ve lh lmi sohbet yoluyla anlatp fehm, idrk ve temyz ettirmee alan bir vel
vasfyla kmaktadr diyor ve Hz snn hasletini Mertib-i Tevhid'in Cem
Makm'nda bulunan bir ztn doal hasleti olarak tehis ediyorsunuz. Benim merak
ettiim u. Cem Makm'nda bulunanlar acab nasl zelliklere sahiptirler?

AHMED YKSEL ZEMRE

- Bu makmda bulunanlar: 1) dnyev her eyi kmsemeyi, 2) dnyev her
eyi Btn'dan sz amak iin bir basamak ya da bir bahne olarak kabl etmeyi, ve
3) konumasnda rasyonel bir silsile ve istidll (karm) kullanmak yerine, hitb
ettii kimselerin fehmetlerini tahrk edecek istirelere
54
(benzetimlere) bavurmay
sk sk kullanrlar. Hz s da bu incldeki hadsleri kendisinin Mi'rc'ndan sonra ve
henz daha Cem' Makm denilen bir manev makmda bulunuyor iken beyn
etmitir.

NECMETTN AHNLER

- Efendim, gzel bir sohbet oldu. Teekkr ederim. Bilmiyorum son olarak
eklemek istediiniz bir ey var m?

AHMED YKSEL ZEMRE

- Necmettin'ciim, Allh senden rz olsun. Sorularnla birok hayrlara
vesile oldun. Fkir, Hz s'nn mrdlerine, mrdliin edebi ve erkn ile ilgili
olarak sylediklerini hatrlatarak bu sohbeti noktalamak istiyorum.


54
Toma'ya Gre ncl'deki 114 hadsden an az ellisi istireye dayanmaktadr. (Bk. A.g.e., s. 214,
dipnotu: 1)
Mnev Sohbetler
153
Hz s mrdlerinden:

1) aramalarn, ve aramaktan vaz gememelerini,
2) nefslerini tanmalarn,
3) yalan sylememelerini ve nefret ettikleri ileri yapmamalarn,
4) kendisi bu Dny'daki mrn doldurduktan sonra ilminin vrisi ve
halfesi olan Sddk Ya'kub'a bat etmelerini,
5) azlarndan kacak olan szlere ok dikkat etmelerini ,
6) kendisinin szlerini dinlemelerini,
7) leme kar uyank olmalarn,
8) tefekkr ve murkabelerinin Vahdet'e ynelik olmasn,
9) dier mrd kardelerini kendi nefsleri gibi sevip kusurlarn
rtmelerini),
10) kendilerini basretsiz bir kimsenin gtmesinden saknmalarn,
11) kendilerinde vuku bulan tecelller hakknda ende etmemelerini,
12) ylanlar kadar temkinli ve gvercinler kadar temiz yrekli olmalarn,
13) Dny'nn czibesine ve lezzetlerine kaplmamalarn,
14) sylediklerinden kendisinin nasl biri olduunu tefekkr etmelerini,
15) hem Allh'a kulluk ve hem de kendi nefslerine hizmet etmemelerini,
16) kendilerine tevdi edilen esrr muhafaza etmelerini, gizlilie riyet
etme-lerini,
17) daim kendisine snmalarn,
18) herkesin hakkna kar dil davranmalarn

taleb etmektedir.

* * *
















Mnev Sohbetler
154
TEVHD MERTEBELER


NECMETTN AHNLER

- Efendim, bir maklenizde "Tarkatlarda mnev eitim merkez bir rol
oynar. Mrd bu eitim syesindedir ki: 1) nefsini ve nefsinin hiylelerini tehis
ederek bunlar ayrntlaryla tanr ve bunlara kar her an uyank, her an mdrk
olarak cihd eder, 2) tevhid mertebelerini zevk eder, ve 3) Ledn lmi'nin
balangcna in olur. Bu eitimin stratejisi tarkattan tarkata deiebilir. Hatt
ayn bir tarkatn kollar arasnda bile teferruat asndan farklar bulunabilir. Baz
tarkatlarda bu hussa olabildiince eit arlk atfedilirken, nc Devre
Melmleri gibi dier bazlarnda tevhid mertebelerinin tedrisi yni bu mnevi
eitimin ilme dayanan yan, n plna alnmtr" yazmsnz. imdiye kadar sizinle
nefsin mertebeleri, nefsin nasl arndrlaca, yine nefsin hiyle ve hurdasnn nasl
anlalaca konusunda uzun sohbetlerimiz oldu. Ama "Tevhid Mertebeleri" zerine
hi konumadk. Tevhid Mertebeleri'nin ieriini ne oluturur?

AHMED YKSEL ZEMRE

- Doru sylyorsun evldm ama phesiz bunun bir sebebi ve hikmeti var.
Biliyorsun Tevhid Mertebeleri nefse kar cihd bitmeden el atlacak bir konu
deildir. Ne zaman ki mrd, nefsin yedi tavrn baaryla idrk eder de btn hiyle
ve tuzaklarn tanrsa kmil ve mslman bir nefs shibi olmu olur. Bylece nefse
kar cihd da sona erer. Artk ak irk onun yakasn terketmitir. Bu safhadan
sonra mrd artk, mslman olmu olan nefsinin bu kemlinin muhfazasyla
ykmldr. Bu abas da en az nefsine kar at cihd kadar zor ve etindir.
Ancak seyr-i slkunun banda cihd at dman kendisine iinden
saldrmaktayken imdi eytn, mslman olan nefsini eski hline dndrmek
amacyla bu sefer dardan saldracak, onun vehmini arttran ve onu gizli irke
sevkeden giriimlerde bulunacaktr. Mrdin vehme kar cihd da ilim talebiyle bu
safhadan itibren balar ve bylece devreye Tevhid Mertebeleri girer. Tevhid
Mertebeleri'nin ilme-l yakn bile zevk edilmesiyle Allh'n sr, ef'ali, sfatlar ve
isimleri ile bunlarn tecellleri hakknda mrd vmnkinden ok farkl bir idrk ile
donanr.

Kmil Mridler slik ilerledike onu, sohbet ve nazar araclyla, tevhid
mertebeleri olan: Tevhid-i Ef'al, Tevhid-i Sfat, Tevhid-i Zt, Cem, Hazret-l Cem,
Cem'-l Cem, ve Ahadiyyet hakknda gerektii kadar bilgi shibi yapar ve bunlar
idrk ve zevk etmesinin zeminini temkinle hazrlarlar. Tevhid mertebeleri Ledn
lmi'nin ancak balangcdr. Bu ilim Cenb- Hakk'n esrrn bildirir ve ancak
ehline nasb olur.

NECMETTN AHNLER

- Tevhid Mertebeleri daha Ledn lmi'nin balangcysa anlalyor ki insann
nnde yryecei ok yol var! Pekiyi, bu mertebeleri idrk ve zevk eden bir kiide
Mnev Sohbetler
155
nasl bir deiiklik olur. Daha dorusu byle bir kii varlk lemine nasl bir nazarla
bakar?
AHMED YKSEL ZEMRE

- Necmettin'ciim, Tevhid Mertebeleri'nin gyesi insnda Mi'rc idrkini ve
zevkini uyandrmaktr. Mrebb'-i Kmiller'in bir kimseyi Mi'rc ettirmek gibi bir
kudretleri yoktur. Evliyln olmazsa olmaz art olan Mi'rc vehbdir; yni Cenb-
Hakk, onu, dilediine ltfeder. Kendisi Mi'rc etmeden bunun idrkine ve zevkine
mazhar olan kimse kendi varlnn izafliini ve kendi ztnn asl kaynan en
azndan zevken ve ilmen idrk eder. Bu idrk ona eynn artk neyi remzettiini ve
bunun Allh'n hangi Gzel simlerinin ve Sfatlarnn eseri olduunu da fehm
ettirir. O kimsede, ayn zamanda, kesrette Vahdeti ve Vahdette kesreti idrk etmek
zevki de olumaa balar. Bundan tr byle bir insnn davran da eynn
hviyetine, mhiyetine ve tabatna uygun olur; ve o kimse daima temkin zere olur.
nk o, btn ztlklar Tevhid potasnda eriterek kendi Zt'nn vahdetinin zevkine
erimi olan, bundan tr de btn leme rahmn bir merhamet ve msmaha ile
nazar klan bir zttr.

NECMETTN AHNLER

- Efendim, Tevhid Mertebeleri'ne byle bakldnda bunun Allh' yalnzca
dille ve kalple zikretmenin tesinde, ideal diyebileceimiz farkl bir zikr'e de iret
ettiini syleyebilir miyiz?

AHMED YKSEL ZEMRE

- Fevkalde nemli bir noktaya tems ettin, sevgili olum. nk bir
kimsenin, yalnzca dil ve kalp ile Hakk' zikretmesini esas alan mtad zikir Hakk ile
insn arasndaki diyaloun en alt dzeyini temsil eder. Zikir Hakk' yalnzca dille ve
kalple zikretmek deil, daha ileri noktada, Hakk'n 1) sr, 2) Ef'al, 3) Evsf, ve 4)
Zt' ile 5) bunlarn bu Mkevvent'taki tecelllerinin idrkini zinde tutmak
anlamndadr.

NECMETTN AHNLER

- Efendim, insn Allh' sdece tecelllerinin yansd srette mi bilebilir?

AHMED YKSEL ZEMRE

- Evet, Necmettin'ciim! Hatt bu sylediini biraz deiik bir biimde
sylersem, insnn Allh' ancak O, Hakk mertebesine nzl ettii vakit bilmesi
mmkndr. nk Mutlak Gayb olarak gizlenmi bulunan Allh, beer zeksnn
kavrayabilecei her trl sfat ve balardan mnezzeh ve mtel olduundan, bize
tmyle mehl kalr. Beer, nceden bz sfatlarla nitelendirmeksizin ve u ya da
bu sretle kaytlandrmakszn herhangi bir eyi ne dneblir ve ne de onun
Mnev Sohbetler
156
hakknda konuabilir. Bu tibrla, kaytsz artsz mnezzeh olmas ve asl tecrdi
bakmndan Allh, beerin bilgisine ve idrkine konu asl olamaz.

NECMETTN AHNLER

- Yanl anlamadysam, "Gizli bir hazne idim. Bilinmek istedim" kuds
hadsinin znesi Allh'tr.

AHMED YKSEL ZEMRE

- Doru anlamsn evldm! Allh, "Bilinmeyen ve Bilinmeyecek Olan"dr.
O, Gayb- Mutlak denilen Sr'dr. Ayn zamanda O, bu durumun gerektirdii gibi
hibir sretle kavranamayan Zt'tr. Ve bu, din mnn konusu olamad gibi
beerin lisnna da asl smaz. Zt- lh'nin kendisi ebediyen "gizli bir hazne"
olarak kalacaktr. Bizler Allh' ancak O'nun, Hakk vechesiyle fehmedebiliriz.

NECMETTN AHNLER

- Pekiyi ama Efendim, Allh'n Hakk vechesi nedir? Yni Allh'n farkl
vecheleri de mi vardr?

AHMED YKSEL ZEMRE

- Necmettin'ciim, seni ele alalm. Sen Trabzon'da 1) tuhfiye ticretiyle
itigl eden, 2) evli, 3) ocuklar olan, 4) iyi gitar alan, 5) deerli mnev eserler
yazan, ayrca 6) herkese ve ocuklarna iyi eyler retmek iin rpnan bir
mrebbi'sin. ocuklarn ev devlerini yaparken senin mrebbi' vasfndan m (ya da
vechinden mi) yoksa tccar vasfndan m (ya da vechinden mi) istifde ederler?
Kez senden metre mermerh satn almak isteyen bir mterinin ihtiycn gitar
alarak m karlarsn?

te, buna benzer ekilde, Allh'n da herbiri Esm'-l Hsn'dan bir isimle
belirlenen bir vasf (ya da Vechi) vardr. Allh lafz- celli btn bu vecihlerin
tmne ship olan Zt- l'ya dellet etmektedir. Cenb- Rabb-l lemiyn'den bir
ey istemenin edebinin srr da ite burada yatar. Tutup da salk istemek iin: "lh
y Rabb! Bana El Mmt (lm veren) ism-i erfinin hrmetine salk ltfet!"
denmez; "lh y Rabb! Bana E-f (if veren) ism-i erfinin hrmetine salk
ltfet!" denir.

"El Hakk" da Allh'n Zt'na lyk grp insanlara Kur'n araclyla
bildirmi olduu Esm'-l Hsn'sndan biridir ve Allh'n: "nsan tarafndan idrk
olunabilen ve olunamayan her hakkatn (gerein) Hliki" Vechi'ne iret etmek-
tedir.

NECMETTN AHNLER

Mnev Sohbetler
157
- Efendim, btn bu sylediklerinizi anladm kadaryla zetlemeye
alrsam: 1) Allh'n tenzih ve tebih olmak zere iki farkl vechesi vardr. 2)
Tenzih vechesiyle Allh, srr en yce mertebeden keif ehline dahi perdeli kalan
ezel ve ebed bir Gayb ve Muhyiddin bn Arab'nin ifdesiyle A'm, yni Dipsiz
Karanlk'dr. 3) Tebih vechesiyle ise Allh, beerin bilgi alanna, Esma'-l
Hsn'snn tecelllerinin idrki ile girmektedir. Hz Mus'nn tebliinin tenzihe, Hz
s'nn tebliinin tebihe dayanm olmasna karlk Hz Muhammed'in teblii bu iki
zt grnmn tevhdine dayananmaktadr. te bunun iindir ki Muhammed slm
bir Tevhid dinidir.

Efendim, bu anlattklarnzdan "Allh'n Zt'nn asl grlemeyecei"
anlalmaktadr. Pekiyi insn dernundaki mhedesinde Allh' hangi srette
bilebilir?

AHMED YKSEL ZEMRE

- Bak Necmettin'ciim, buraya ok dikkat et! Allh, "bilinsin" diye kendini
leme Hakk olarak izhr eder. Lkin kendini, gene Hikmet'i kendine mlm olduu
vechile, Ezel'de her nesnede yaratm olduu ferd istdda uygun olarak izhr eder.

Buna bir misl getirmek gerekirse, iine hi gn girmeyen bir oday gz
nne almak isbetli olacaktr. Iksz bir odadaki ey da, bu eynn renkleri de
grlemez. Odaya gn nn girmesine msaade edilir edilmez karanlkta
grlemeyen ey da, eynn renkleri de derhl alglanmaya balar. Buna gre,
mesel: duvarlarn ampanya rengi, kap ve pencere pervazlarnn beyaz, masann
maun rengi, yerdeki demenin kahverengi, ktphnede dizili duran kitaplarn da
rengrenk olduunu alglarz. Oda tekrar karanlk olduunda btn ey ve renkler
tekrar alg alanmzdan karlar. Gn odaya yeniden dhil olunca da renkler
ayn renkler olarak gene ortaya karlar. Odadaki her bir nesnenin, zerine gn
dtnde deimeyen bir rengi vardr. Gn odadaki her bir nesneyi onun
istddna uygun bir renkle aydnlatr. Ya da daha bir "fiziki" edsyla ifde edecek
olursak, her bir nesne, zerine den meydana getiren renklerden bir tnesini
yanstr, dierlerini ise sourur. Yanstt renk o nesneye has renktir. te biz gz
nne aldmz nesnenin zerine den gn ndaki nesneden yansyan yni
tecell eden rengini nesnenin rengi olarak alglarz. O nesne yanstt rengin
tecellgh'dr. O renk o nesneden dolay ortaya kar.

Nasl ki gn btn renkleri cm ise, Allh da btn Esm'-l Hsn'y
cmdir. Nasl ki bir nesne gn na gre bir rengin tecellgh ise, bir nesne ayn
zamanda Allh'n Nr'una gre bir ya da birok Esm'nn tecellgh olur. Bunu daha
nceki "nsn- Kmil ve Tarkatlar" balkl sohbetimde ay dolu bir bardakta
tecell ettiini gsterdiim 21 Esm' misli ile ayrntlaryla gzler nne sermitim.

Bu balamda insan Allh'n Nru'na gre en gzel (Arapa's: ahsen)
tecellghtr; Allh'n Esm'-l Hsns'n en iyi yanstan aynadr. Bunun iindir ki
Mnev Sohbetler
158
Kur'n'da 95. sre olan Tn Sresi'nin 4. yetinde: "Lekad halakne-l insne f ahseni
takvm" yni: "Biz insan en gzel srette yarattk" denilmektedir.

NECMETTN AHNLER

- Efendim, anlayamadm bir ey var. Hakk kendisini btn eyda izhr eder
ve bu anlamda da eya Hakk'n saysz "snrl" sretleri olur. yi de Hakk'
bylesine "kayt altna" alarak somutlatrmak bize manev bir sorumluluk
yklemez mi? Bu Hakk'a kar taknmamz gereken doru ve isbetli bir tutum
mudur?

AHMED YKSEL ZEMRE

- Evldm, bu soruya cevap bulabilmek iin nce iki anahtar kavram yni
Tenzh ve Tebh'i iyi anlamamz gerekir. Arapa "nezehe" fiilinden tremi olan
Tenzh, Allh'n yaratlm olan herhangi bir eyle mukyese edilmesinin temelde ve
kesinlikle mmkn olmadnn, O'nun varlnn yaratlmlara ait btn niteliklerin
stnde oluunun bir beyndr. Ksacas ilh eriilmezliin, aknln, mteal
oluun bir beyndr. Tebh ise; "bir eyi baka bir eye benzer klmak ya da telkki
etmek" anlamna gelen "ebehe" fiilinden tretilmitir ve, kaba tbiriyle "Allah'
yaratlm eylere benzetmek", irfn tbiriyle de: "Mkevvent'ta Allh'n srn,
ef'alini ve sfatlarn Esm'-l Hsn's araclyla idrk etmek" anlamnda
kullanlmaktadr.

nsn, Hakk' idrk ediinde, yalnzca tebhe bavurursa irke debilir.
Tebhi gzard edip de kuvvetle tenzhi yelerse, bu sefer de btn yaratlm
lemin yni Mkevvent'n, Hakk'n tecellgh olmas hasebiyle, haiz olduu ilh
tabatn inkr etmi olur. nsnn Allh'a kar yegne isbetli ve doru tutumu,
Kur'n'n tebliinde ortaya kt ve Hz Muhammed'in de te'yid ettii vechile,
Tenzh'i ve Tebh'i Tevhid etmektir.

NECMETTN AHNLER

- Efendim, ltfetseniz de bu henkli birlie nasl ulaacamz rensek?

AHMED YKSEL ZEMRE

- Necmettin'ciim, biztih Mutlak olan Hazret-i Allh, kendine yaklamaya
ynelik btn beer abalar boa karan ve hangi ekliyle olursa olsun beerin
kavrayn hayal krklna uratan bir Gayb (Bilinmeyen) olduundan saduyunun
da doal olarak Tenzh'e eilimi vardr. Bu, bilinmeyen ve bilinemez olan Allh'n
huzrunda, beer aklnn doal bir tutumudur. Ama buna ramen bizim iin en
isbetli tutum Tenzh ve Tebh'i birbiriyle uyumlu ve biribirlerini tamamlayan eit
mertebede anlamamzdr.

Mnev Sohbetler
159
Tenzh Allh'n "mutlaklk" vechesine ve Tebh de O'nun sr, ef'al ve
sfatlarnn Hilkat'inde yansyan "snrllk" vechesine iret etmektedir. Allh her
mahlkta (yaratlmta) bu mahlkun istiddna uygun olarak (Zt'yla deil) sr,
ef'ali ve sfatlaryla grlr. Bu kapsamda O, ferd akln istiddna uygun olarak
idrki mmkn olan her eyde kendisini izhr eden Zhir'dir. Ve her akln bu zel
istidd da O'nun Zhir'deki snrdr.

Fakat Allh kez Btn'dr da; ve bu kapsamda O, akl iin, kendi istiddnn
snrnn tesinde asl idrk edilebilir deildir. Allh'n ne olduunu idrk etmek
akln ii deildir. Bunun iin insann bir baka idrk mekanizmasna ihtiyc vardr
ki bu ancak Mi'rc'da vuku bulur. nsan Mi'rc olayn yaasa bile bu yaants akla,
lfa sabilen, bir bakasna intikl ettirilmesi mmkn olan bir olay deildir. Ama
Allh'n bir vedias olarak Mi'rc' gerekleen kimse artk Allh'a rif olur.

NECMETTN AHNLER

- Efendim, sylediklerinizden unu anlyorum ki; Tenzh ile Tebh'i
badatran Tevhid, Kesret'de Vahdet'i ve Vahdet'de de Kesret'i ya da Kesret'i
Vahdet ve Vahdet'i de Kesret gibi idrk edebilmektir.

AHMED YKSEL ZEMRE

- imdi bak evldm! Akl Tenzh'e Vehim de Tebh'e mayyldir. Eer insn
Hakk' yalnzca aklnn gc yardmyla tanmaa kalkarsa o zaman ister istemez,
dernunda Tebh'e hi yer vermeyen Tenzh'e ular. Bunun aksine, eer yalnzca
Vehm'ini iletirse bu sefer de Tebh'e dmesi kanlmazdr. nsn Mkevvent'n
Hakkat'nn idrkine yni kmil bir Tevhid'e ancak Mi'rc'da kavuur.

NECMETTN AHNLER

- Efendim mmknse biraz da A'yn- Sbite hakknda konuabilir miyiz?
AHMED YKSEL ZEMRE

- A'yn- Sbite, lgat anlamyla deimeyen, sbit kalan kaynak demek olup
eynn varla brndrlmesinden nce Hakk'n ilminde: 1) mhiyetinin, ve 2)
varla brndrldkten sonraki Kader ve Kaz'snn yazl olduu bir eit
dosyadr. A'yn- Sbite, Zhir'de ya da lem-i ehdet'te var olan eynn Allh'n
ilmindeki kayddr.

NECMETTN AHNLER

- Efendim, ey ve hdiselerin a'yn- sbiteleri insnlar tarafndan bilinebilir
mi?

AHMED YKSEL ZEMRE

Mnev Sohbetler
160
- Necmettin'ciim! Eynn ve hadselerin a'yn- sbitelerini Allh'tan baka
kimse bilemez. Bu zellii itibariyle A'yn- Sbite'ye Kader'in Srr ad da verilir.
nsnn bunlar bilmesi mmkn olsa Kader'i ve gelecei de bilmi olurdu. Bunun
iin Allh A'yn- Sbite sahsn insnlara kapatm, onun bilgisini kendisine tahsis
etmitir. ok ndir hallerde, Allh neblerine ve vellerine bz a'yn- sbiteleri
gsterir. Bir de akln diryetle ve isbetle kullanabilen bir kimse bir nesnenin
kaderinin ancak belirli bir blmnn ne olduunu ve o da kaderinin kaz olarak
ortaya kmasndan sonra idrk edebilir: "Demek ki bunun kaderinde u u
hdiselerin vuku bulmas yazlym" diyebilir.

NECMETTN AHNLER

- Efendim eer bir insnn kader'in gerek bilgisine ship olmas nasbinde
olsayd insna acab bu nasl tesir ederdi?

AHMED YKSEL ZEMRE

- Evldm, insan Kader'in srrna nfz edemez. Zten Cenb- Peygamber
Efendimiz de: "Bana Kader'in srrndan sual etmeyin!" dememi midir? Ama kmil
bir insan Kader'e mnn edebine shiptir. O, tedbirin takdri bozamyacan bilir;
fakat bir iin gereklemesi iin er' btn tedbirleri almakdan da geri kalmaz.
nk er'an buna mecburdur. Eer ald btn tedbirlerden sonra tasarlad i
gerekleecek olursa Rabb'ine hamd eder. Eer ald btn er' tedbirlere ramen o
i gene de gereklemeyecek olursa, bu sefer de: "lh y Rabb! Aldm btn
er' tedbirlere ramen bu iin gereklememi olmas senin Hikmet'inin ve
Kader'inin eseridir. Mlik-l Mlk ve Mlik-l Hkm Sen'sin; ve ben de Sen'in
hkmne teslimim. Bende byle bir idrkin teesss etmesi muhakkak ki Sen'in
Fazl'ndandr ve benim iin de byk bir Rahmet ve de ltuftur. Sana sonsuz hamd
olsun! Ben senden rzyim. Sen de bu kulundan rz ol, y Rabb!" der. nsann bu
srad i huzuru, lemdeki her eyin ezelde belirlendii gibi vuku bulduu
bilincinden ileri gelir. Kendisinin ve dier kimselerin bana ne gelirse gelsin o
bundan tammen rz (honut) olur. Kendi istddnda bulunmayan elde etmek iin
bouna mcdele edecek yerde kendisine verilmi olandan memnn ve mes'ud olur.
Ama te yandan da kendi civrnda gitgide artan bir biimde hkm srmekte olan
ve adna "hakszlklar", "ktlkler" ve "zdrablar" denilen eylerin
mhedesinden de ac da duyabilir. Ama bilir ki lemde bunlar ortadan kaldrmak
onun kendi "istdd"nda yoktur.

NECMETTN AHNLER

- Efendim, sohbetimizde en ok geen szcklerden biri de "tecell" ama biz
bu kavram zerinde hi durmadk. Nedir tecell?

AHMED YKSEL ZEMRE

Mnev Sohbetler
161
- Evldm, tecell szlk anlamyla "zhir olmak, grnmek, belirmek, bir
perdenin ardndaki gizli bir eyin f olmas" demektir. rfn literatrde Hakk'n
srn, ef'alini, sfatlarn, Zt'n izhr etme faaliyetine "tecell" ad verilir. Hakk'n
bu ilh tecellsi ancak zel ve belirli sretlerde kuvveden fiile kabildiinden,
tecell Hakk'n kendi kendini belirlemesinden ya da kendi kendini snrlamasndan
baka bir ey deildir. Bu anlamda kendi kendini belirleme ya da snrlandrmaya
taayyn (etimolojik olarak: "kendini zel bir nesne, bir ayn klma) denilmektedir.

NECMETTN AHNLER

- Efendim; Allh'n lmi'nde rtl bulunan bu a'yn- sbite ile hilkat
arasndaki ilikiyi bir misl ile aklamanz acab mmkn mdr? Misller insan
aklnn ve fehmetinin zorland hakkatlerin birdenbire idrk edilivermesinde ok
nemli bir rol oynuyorlar da.

AHMED YKSEL ZEMRE

- Haklsn Necmettin'ciim! Nfz edilmek, kavranlmak istenilen hakkatn
unsurlar arasndaki bantlarn mhiyeti ile uygun seilmi bir misli tekil eden
unsurlarn arasndaki bantlarn mhiyeti arasnda yapsal bir benzerlik varsa bu
mislin idrkinden hareketle sz konusu hakkatn fehmetine ykselmek gerekten
de mmkn olabilmektedir. Sana konumuzla ilgili bir misl olarak unu dikkatine
takdm etmek istiyorum:

Rnesans'n en byk heykeltra addedilen Michelangelo Buanorroti
55
3
yllk bir mesi sonunda 24 yanda iken tamamlayaca ve imdilerde
Roma'da San Pietro katedralinin giriinde sa tarafta bulunan "Piet" isimli
heykelin
56
tasarmn yaptktan sonra bunu gerekletirebilmek iin Carrara
mermer ocaklarndan ok zel bir mermer blok getirtmiti.

Michelangelo bu mermer blokdan "Piet"y hsl edecek olan mermer
yontma fiiline balamadan nce, yni heykeltra kalemiyle bu blokdan ilk
yongay koparmadan nce "Piet" heykeli: 1) hem kendi tasarmnda, ve 2)
hem de mermer blokun btnnda mevcd idi. Bu heykelin heykeltran
ilminde ve tasavvurunda mevcd olmas Michelangelo'nun El Alm, El
Musavvir ve El Btn isimlerinin zel bir tecellgh ve 3 yllk sabrl bir
mesi sonucu ortaya kmas da Es Sabr, El Hlk ve Ez Zhir isimlerinin
zel bir tecellgh olmu olmasndan trdr.

te Allh'n lmi'nde btn olarak mevcd olan a'yn- sbiteler de Allh'n
Esm'-l Hsn'snn yansyabilecei zel tecellghlarda bu isimlerin kudretiyle
Mkevvent oluturan nesneler olarak halkedilip zuhura gelirler.


55
Michelangelo Buanorroti (1475-1564). (N..in notu)
56
Bu heykel italyan manierizm'inin en mmtaz rneklerinden biridir. Hatan indirilmi Hz s'y
annesi Hz Meryem'in kucanda resmetmektedir. (N..in notu)
Mnev Sohbetler
162
NECMETTN AHNLER

- Allh rz olsun Efendim! drkiyle, gerekten de, a'yn- sbite ile hilkat
arasndaki ilikiyi fehmettirici bir misl oldu.










Mnev Sohbetler
163

SONSZ

Rabbn emirlerine itaattir erat;
Nefsine muhlefet olur knh-i Tarkat.

Esrr- lhyi zevkedersen eyda,
Hakkatn knhne vardrr seni Hud.

drk-i Bekabillh ile erirsen halkda,
Bk ve Hayy olursun Mrifet ile Hakkda.

Sfatla zhir iken olmutur Ztla haf,
Mahzen-i esrr- Hakk u Ganiyy-i Muhtef.





M N S Z L K


A

b- Hayat: Ebed hayata sebep olan hayat suyu, ieni lmsz klan su.
Addetmek: Saymak, itibar etmek.
Ahvl: Hller, olular.
Atf: Balama,ekleme.
Akl- Evvel: lk akl. Hakkn ilk yaratt: Hz. Muhammedin hakkat.
Akl- Med: rfan ve ilimle terbiye olan, hireti dnen akl, gelecei ve btn
kavrayan akl.
Akl- Me: Gndelik akl, akln en alt tabakas, dnyada geim iini dnen akl.
lem-i Misl: Ryda mhede edilen lem.
Am: Hakkn hibir tecellye mazhar olmam, hibir sfatla nitelendirilmemi,
Gayb hli.
Analoji: Benzetim.
Ashb- Suffe: Hz.Peygamberin hcresinin civarnda hcreleri bulunan,
Peygambere en yakn ashbn fukar-i sbirnden olanlar.
sr: Eserler, izler, ninlar.
Asimtotik: Belirli bir deere gitgide yaklama ama bu deere ancak sonsuzda
ulama hli.
Attr: (galat- mehru: aktar) : Itriyat (gzel kokular) , bharat ve sala faydal
otlarn satld dkkn ya da bunlar satan kimse.
Avam: Halkn ayak takm ile ilgili.
Aynel Yakn: Gz ile grp ilm kesinlik kazanma.
Mnev Sohbetler
164


B

Bk: Ebed, sonu gelmez, sonsuz, her ey fn olup gittikten sonra bunlarn
ardndan var olmaa devam eden, Allh (c.c.).
Btn: e ait olan.
Bidat-i seyyieler: Dinin aslndan olmayp sonradan dine katlan kt alkanlklar.
Bhtn: ftir.


C

Cehd: Fazla alma, g ve kuvvetini sarf etme.
Cezbe: Allh hatrlayp Allh sevgisi ile Ona doru bir ekiliin vukuu.


D

D: Dvet eden, arc.
Dv: ddia, kendini hakl grp veya zannedip stn fikirlilik iddia etmek, ayak
diremek.
Dehr: Materyalist.
Dereke: Aa mertebe, dklk.
Dern: , iten, gnlden.
Diryet: Zek, bilgi, kuvvetli tecrbe shibi olmak, temkin ve tecrbeye dayanan
akl.


E

Ebr: Bir nevi dalgal kuma ve kat ismi.
Efal: Fiiller.
Emrz- beer: nsn hastalklar.
Ervh: Ruhlar, canlar.
Esfel-i Sfiln: En alt, aalarn aas.
Esm: Allh n isimleri.
Erefl Mahlkat: Yaratlmlarn en stn ereflisi, insn
Etibb: Tp ilmini bilenler, doktorlar.
Etvr- Seba: Nefsin yedi tavr
Evsaf: zellikler, vasflar.


F

Mnev Sohbetler
165
Fzl: Fazlet shibi, stn kimse.
Fehmet: ok anlayl, en ok anlayan.
Fehm: Anlay, kavray.
Fesad: Karklk.
Fyzt: Mnev tecelller.


G

Gile: Dert, sknt, ura, dnce.
Ganiy: Zengin, kimseye muhta olmayan, varlkl. Allh n gzel isimlerinden.
Garbet: Yabanclk, gariplik, tuhaflk. ( Edebiyat alannda: Ne demek olduu
herkese anlalmayan sz).


H

Hdim: Hizmet eden, ie yarayan.
Hakkal yakn: Mrifet mertebesinin en yksei.
Hallc- Mansur: Bir tasavvuf eri; mnev cokunluk annda hissettiklerini erata
zhiren zd den ifdelerle syledii iin hicr 306 senesinde dam edilmitir.
Halvetiyye: Bir tarktn ad.
Hmid: Cenb- Hakka hamd eden.
Hmil: Ykl, tayan, gtren.
Handn: Glen,sevinli.
Harm: Herkesin giremeyecei, dokunamayaca ey.
Hasbelkader: Kader ynyle.
Hassu-l Havas: Dindarlk ve doruluu ile tannan ztlarn en sekinleri.
Hayr-l halef: Birinin yerine sonradan geen hayrl kimse.
Hemdem: Cancier, arkada.
Himmet: Allh indinde makbul ve mbrek bir kimsenin mnev yardm ile
birisini koruma-
s, yardm etmesi.
Hubb-i riyset: Ba olma sevds.
Hurfe: Uydurma,btl inan.
Hurde-i tark: Tarkat trenleri, tarkatn teriftna ait rf ve detler.
Hu: Alak gnlllk, korku ile kark sevgiden gelen edebli bir hl.
Hsn-i zan: yi fikirde bulunup, iyi olacan dnmek.




bhiyye: Haramlar hell kabl eden btl bir frka.
czet: zin, ilm yeterlilik belgesi, diploma.
dme: Devam ettirme.
Mnev Sohbetler
166
fn-i nefs: Nefsin yok edilmesi.
hta: Kapsama, kuatma.
hrz: Nil olmak, erimek.
hsn: yilik, balamak, Allh grr gibi ibdet etmek.
hvn: Kardeler, ayn tarkata bal olanlar.
hy: Diriltme, yeniden hayata kavuturma.
ktif: Fazla istemeyi, yeter bulmak.
lhm: Allh tarafndan kalbe gelen mn.
nhitat: Aalanma, gerileme, dme.
nklb: Baka tarza deime, dier hle geme, altst olmak.
lmel yakn: Bir ey hakknda ilm kstaslarla kesinlik elde edilmesi.
lm-i Ledn: Cenb- Hakkn hilkatine ve tecelllerine ait esrar aklayan ilim.
ntisb: Bir mride balanma.
tidl: Yumuaklk, uygunluk, vasat derecede olmak, arla kamamak.
ttib: Tabi olma, arkasndan gitme.
ttika: Saknmak, ekinmek, gnhlardan ve btn ktlklerden kendini ekmek.
rsl: Gnderme, gnderilme, yollanma.
sbet: Doruca varp erimek, doru dnmek.
stire: dn almak, (Edebiyat alannda: Bir kelimenin mnsn geici olarak
baka mn-
da kullanmak).
stihdam: Bir hizmette kullanmak, hizmete almak.
stihra: Bir eyin iinden bir eyi karmak.
tiyk: iddetli istek.
zaf: Deiken.
zle: Giderme, ortadan kaldrma.
zolsyon: Yalnz bana brakma.


K

Khin: Falc, gelecekten haber verdii sylenen kimse.
Kanaat- kmile: Olgun dnce/karar.
Kstas: lt, mnev deer ve kymet ls.
Kermet: Allh indinde makbul bir velnin ltf-u ilh ile gsterdii byk mrifet.
Kesb: Kazanma.
Kesb: alarak kazanlan.
Kesret: okluk.
Kevn: Varlk, var olmak, kinat, lem.
Kymet-i harbiye: Stratejik deer.
Kibrt-i Ahmer: Dokunduunu altna dntren efsnev madde.
Kurbiyyet: Yaknlk kazanma.
Kutbiyet: Zamann en byk mridinin makam.
Knh: Bir eyin asl, z, gerek yz.

Mnev Sohbetler
167

L

Levn: Renk.
Levn-i beer: nsnlk sfatlar.


M

Mahfz: Hafzaya alnm, sakl, gizli.
Mahdut: Snrl.
Mhiyet: Bir eyin i yz.
Mahv: Yklma, ortadan kalkma.
Mkul: Akla yakn, akln kabl edecei.
Maktul: ldrlm.
Mruz: Bir eyin etkisine urama.
Msum: Susuz, gnhsz.
Masun: Korunan, muhafaza edilen.
Mazhar: Nil olma, shib olma.
Meclb: ekilmi, kaplm, taraftarl kazanlm kimse.
Meczub: Deli, ak- ilh ile kendinden gemi.
Melm: Bir tarkat ad, knanm ve ayplanmlardan olan, hli ve merebi Hz.
Peygam-
berinkilerine uyan kimse.
Mertib-i tevhd: Tevhd mertebeleri.
Merci: Ba vurulacak yer, merkez.
Meyih-i rsm: Resm eyhler.
Meyyl: Meyleden, ok istekli.
Mirat: Ayna.
Muamm: Sr, bilmece.
Muhabbet: Sevgi,
Muhayyer: Seilmesi serbest olan.
Muhkem: Salam, kuvvetli.
Muhtef: Gizlenen, saklanan.
Muvhecesinde: erevesi iinde.
Musaddak: Tasdik edilmi.
Muvazzaf: Vazifeli.
Mceddid: Yenileyen, yenileyici.
Mcehhez: Donanm, noksanlar tamamlanm.
Messir: Tesirli.
Mkellefiyet: Sorumluluk
Mnferet: Birbirinden kap nefret etmek.
Mndemic: ine alnm olan.
Mrlik: ki yzl kimse, dalkavuk, riykar, mnfk.
Mrebbi: Terbiye eden, terbiyeci.
Mnev Sohbetler
168
Msemm: Bir ismin dellet ettii mn.
Mhede: Gzle grme, seyretme.
Mteekkir: kreden.
Mtevaff: l, vefat etmi.
Mtebih: Mns ak olmayan yet.


N

Ndir: Az bulanan.
Nfiz: e ileyen, delip geen, tesirli.
Nmtenahi: Sonsuz.
Nsut: nsnn fizik olarak iinde bulunduu lem.
Ntk: Konuan, syleyen.
Nzil: nen.
Nazar: Gz atmak, gz demesi.
Nebze: Az miktar.
Nezket: ncelik.
Nif k: Bozgunculuk.


P

Parametre: Kendi bana deien deer, deiken.
Penah: Snlacak yer.
Pr-i fn: Yal adam, dnyadan elini eteini ekmi ihtiyar.


R

Rbta: Yaknlk, ballk.
Rci: Geri dnen.
Radde: Derece, rtbe.
Rahle-i tedrs: Bir limden alnan ders.
Red: Doru yolda giden, hak yolda olan, doruyu ve yanl temyiz yeteneiyle
donanm ve ahvlini de hayra ynelten kimse.
Rikkat: Acma, incelik, yumuaklk.
Rh-i zam: Byk, yce ruh.
Rc: Geri dnme.
Rsh: limde btn derinlik ve salamlk.


S-

Sfiyet: Saflk, temizlik.
Mnev Sohbetler
169
Savm- Dvud: Gn ar tutulan srekli oru.
Sik: Sebep.
Serab: akn hle gelme, scak lkelerde optik yanlsama yoluyla, var olmayan bir
takm aalar ve su birikintilerini grme.
Sekler: Dnyev.
Sr: Gizli Hakkat.
Srlamak: Gizlemek.
Silsile: Birbirine balanan, zincir.
Su-i zan: Kt dnce besleme.
Skt: Susma.
Slk: Yol.
kir: Allh a kreden.
er-i erif: eratn emirleri.
irk: Allh a e koma.
evk: iddetli istek.


T

Tahayyl: Haylde canlandrma.
Tahkik: Doru olup olmadn aratrma.
Tahkim: Kuvvetlendirme, salamlatrma.
Tahmil: Ykleme, tatma.
Takaddm: leri geme, nde bulunma.
Takdim: Arz, sunu.
Takiyye: Kendini koruyup ekinme, kendine zarar gelmemesi iin bz eyleri
aklamama ya da zhiren reddetme.
Takv: Btn gnhlardan kendini koruma, saknma.
Tasavvur: Bir eyin zihinde ekillendirilmesi.
Tayy-i Mekn: Mekn ortadan kaldrma. Bir ahsn bir anda farkl yerlerde
grnmesi.
Tayy-i Zaman: Zaman ortadan kaldrma. ok uzun bir zaman pek ksa olarak
grmek.
Tebeddlt: Deiiklikler.
Tecerrt: Soyunma.
Tedrsat: Eitim, ders verme.
Teenni: htiyatl ve akllca davranma.
Teesss: Yerleme, kurulma.
Tefekkr: Dnme.
Tefrika: Nifak, ayrlk, bozgunculuk.
Tekml: Olgunlama, keml bulma.
Tekzib: Yalanlama.
Telkki: Kabl etmek, ahs anlay ve gr.
Telif: Bartrma, yaknlk kurma.
Telkn: Fikir alama.
Mnev Sohbetler
170
Telvin: Renk verme, boyama.
Temyiz: Bir eyi dierinden ayrma.
Terakki: lerleme, ykselme.
Tereddi: Gerileme, aa dme.
Terennm: Gzel gzel anlatma, yava ve gzel sesle ark syleme.
Teekkl: ekillenme.
Terifat: Protokol, resmi kabl ve ziyaretlerdeki merasim.
Tevi: Kartrma, karma kark etme.
Tetkikat: Aratrma, inceleme.
Tevessl: Sebeplere sarlma, Allh n derghna yaklatracak amel ileme.
Tevil: Aslna, asl anlamna dndrme.
Teyid: Kuvvetlendirme, salamlatrma.
Tezhib: Altn srme, srlme;ssleme, sslenme.
Turk-i Aliyye: Yce yollar, Hz. Aliye bal tarkatlar.


U

Ulv: Yce.
Uk: klar.


V

Vahdet: Birlik, yalnzlk.
Vka: Olmu olan.
Vkf: Bilen, haber shibi.
Vris: Miras.
Vs: Geni, bol.
Vas: Bir kimsenin hukukunu gzetip kollayan.
Vecd: Kendinden geecek, unutacak kadar ilhi bir ak hli.
Vech: Yz.
Vecbe: Kural.
Vehb: Allh vergisi.
Vehim: Kuruntu.
Velyet: Vellik, Allh n dostu olma hli.
Vesle: Sebep, bahne.
Vukuf: Bir eyi bilme.
Vcd: Varlk, var olma.
Vsat: Genilik, bolluk.


Y

Yakn: phesiz, salam, kesin.
Mnev Sohbetler
171
Yed-i Tl: En geni ilim, kudret.


Z

Zapturapt: Disiplin, dzen.
Zeheb: Altn.
Zuhur: Meydana kma, ba gsterme, anszn ortaya kma.


* * *