Turkiye Bolunur Mu

Trkiye Blnr m ?
Trkiye Blnr m?
PKK terr Devlet terr Trk milliyetilii Krt milliyetilii
1
www.derindusunce.org
Ne mutlu insanm diyene!
Trkiye Blnr m ?
Bu kitap Derin Dnce Fikir Platformunun okurlarna armaandr. www.derindusunce.org
Trkiye Blnr m ?
indekiler nsz..................................................................................................................................................... 6 PKK Ters giden nedir? Bundan sonra nereye? (Mehmet Ylmaz) ................................ 7 Vatann btnl silahla m korunur? (Mehmet Ylmaz) ............................................... 20 Paralanm kimlikler iin yeni iklimler (Burhan zgen) ................................................. 29 Krt Olmak (Ceren Gkolu) ..................................................................................................... 32 Birlikte yeni tarih yazalm(Ufuk Uras) .................................................................................... 34 eyh Said ngiliz Ajan myd? (Mustafa Akyol) ................................................................ 38 Krtlerden korkuyorum, yleyse varm! (Mehmet Bahadr) .......................................... 40 Krtlerin Kimlii, Trkiyenin Kimlii(Mustafa Akyol) ....................................................... 44 Norin Kynn Srad Kz(zlem Yaz) ......................................................................... 46 Tre, Din ve Krtler(Mustafa Akyol) ....................................................................................... 50 Sarma dola ocuklardan korkmak(Ferhat Kentel) ......................................................... 52 AK Partinin Krt Sorunu ile Amansz Snav (Abdurrahim slamolu)........................ 56 Yar Bana Bir Komutan! (Mehmet arman) ........................................................................... 63 Byle Gitmez, Bir An nce Bir eyler Yaplmal(Sever Ik) .......................................... 66 PKKy Yenmek, Krtleri Kazanmakla Olur(Mustafa Akyol) ............................................ 69 Bu lkenin ocuklar cephane midir? (Rasim Ozan Ktahyal) ...................................... 71 Ben bir blcym! (Mehmet arman).................................................................................. 73 Kanada ayrlklar nasl ikna ediyor? (Ufuk Cokun) ...................................................... 79 Kabul edin ey Trkler! Krtlere yanl yaplyor! (Ufuk Cokun) .................................. 82 Krtlerin Krtesizlemesi(Sever Ik) ................................................................................... 85 Ax! Welate min Ah! vatanm(Mehmet Ylmaz) ................................................................ 88 Cumhuriyet Gazetesi Krtleri neden yamyam iln etti? (Hasan Rua Demirolu) . 98 Krdn ad anlmazd,gerilla olmasayd(Rasim Ozan Ktahyal) ........................... 106 Tarz- Siyasetin Tarz- Krd(Sever Ik) ............................................................... 108 Krtlerin sesi: Ne sadakat, ne terk(Ferhat Kentel) ......................................................... 111 Krd alm ve gard almak (Mehmet Yavuz) ..................................................................... 115 Trklerin stedii Kadar Sevinmek (Muhammed Zubeyir ivan) ............................... 118
3
Trkiye Blnr m ? Evet susacaz! (zlem Yaz) ................................................................................................ 122 Herkesle karde oluruz ancak bir artla! (Ufuk Cokun)............................................... 125 TSK iinde ka blc subay var? (Rasim Ozan Ktahyal) ......................................... 127 Krt Alm Siyonistlerin Oyunu mu? (Mustafa Akyol) ................................................ 129 Allah seni star etsin, Amin. (Talha Can) .............................................................................. 131 Bar istemeyen eektir! (Mehmet Ylmaz) ......................................................................... 133 calan realitesi ve Krt alm(Rasim Ozan Ktahyal) ................................................ 135 MHP, Hilale Sadk Olmal(Mustafa Akyol) ................................................................... 138 Krt alm devletin deil herkesin meselesi (Fahri Alimolu) ................................... 140 Yasakl Bir Filmin Anlattklar(Talha Can) ............................................................................ 146 Trkler Trkiyenin blnmesini isteyecek! (Rasim Ozan Ktahyal) ....................... 151 Krtlere Trke bir tavsiye(Mustafa Akyol) ........................................................................ 153 krt sorunu takvime balanamaz(Ahmet Cem zen) .................................................... 155 Trk okulunda Krte ark olur mu? (Ufuk Cokun) ..................................................... 157 MHP ve Krtler(Mustafa Akyol) ............................................................................................... 159 PKKllara ynelik bir eve dn yasas faydal olur mu? (Mehmet )Ylmaz ...... 161 Ta Atmak Sadece Filistinde mi Gzeldir? (zlem Yaz) ............................................ 163 Kimliki siyaset Trkiyede federasyonu zorunlu klar I(Emre Er) ............................. 167 Kimliki siyaset Trkiyede federasyonu zorunlu klar II(Emre Er) ........................... 173 Kimliki siyaset Trkiyede federasyonu zorunlu klar III(Emre Er) ......................... 180 Kimliki siyaset Trkiyede federasyonu zorunlu klar IV(Emre Er) .......................... 186 Kimliki siyaset Trkiyede federasyonu zorunlu klar V(Emre Er) ............................ 194 PKKllar affetmek(Mehmet Ylmaz) ...................................................................................... 205 Atatrk Krt Meselesinde Yanld(Mustafa Akyol) ............................................................ 210 Gaziler, ehitler ve zenciler(Rasim Ozan Ktahyal) ..................................................... 212 Son terrist eceliyle mi lecek?(Mehmet Ylmaz) ............................................................ 214 Bir Krt Olarak Ne stiyorum? (Kemal Dino) ..................................................................... 217 ma Kul Kerd Zerre Ma (*) - Yreimize Gam Eklediniz (Abdurrahim )slamolu ............................................................................................................................................................. 220 Trk ordusundan hesap soran bir Trk annesi(Rasim Ozan Ktahyal) .................. 223 Krtler de Bizim Soydamz(Mustafa Akyol) ..................................................................... 226 Kuzey Iraka girelim mi? (Mehmet Ylmaz)......................................................................... 229
Trkiye Blnr m ? Evet, PKK lericidir! (Mustafa Akyol) ................................................................................... 236 Analar daha ook mehmetik dourur ama helikopter douramaz(Rasim )Ozan Ktahyal .......................................................................................................................................... 238 lmler yenilerinin bahanesi olmasn (Zbeyr Hannis)................................................. 241 Trk askeri kurbanlk koyun mudur? (Mehmet Ylmaz) ................................................. 243 Terr ne zaman duracak? (Mehmet Ylmaz) ...................................................................... 246 Gneydouda lm ve Medya Dili(Rasim Ozan Ktahyal) ......................................... 248 Terrist evlatlarmz ve Anzak lelerimiz(!)(Mehmet Ylmaz) ...................................... 251 Genel Kurmay Bakan ile konumak(Mehmet Ylmaz) .............................................. 256 Kapatn Trkiyenin nn! (Erhan Kanl)........................................................................ 258 Bu Kez ehit (?) Olan Asker Babas(Cemile Bayraktar) ................................................ 263 Kltrler Atlas Anadolunun Ryas(Talha Can) ............................................................... 266
Trkiye Blnr m ?
nsz Bebek katili! Vatan haini!... PKK terrn lanetliyoruz ama devlet eliyle ilenen sulara kar daha bir toleranslyz nedense. Krtler ve Trkler kardetir diyenlerin ka seni seviyorum demeyi biliyor bu dilde? lkemizin terr sorunu ne PKK ne de Krt kimliiyle snrlanamayacak kadar dalland, budakland. Baz temel sorular yeniden masaya yatrmak gerekiyor: Krtler ne istiyor? Trkiyenin btnl silahla m korunur? spanya, Kanada, Almanya etnik ayrlklkla nasl mcadele etti? PKK ile mcadelede ne gibi hatalar yapld? Bir federasyon zm olabilir mi? slm ne kadar birletirici olabilir Krt ve Trk milliyetilii karsnda? Tre cinayetleri, Kuzey Irak ve daha nice konuyu ele aldmz bu 267 sayfalk kiab ilginize sunuyoruz.
Trkiye Blnr m ?
PKK Ters giden nedir? Bundan sonra nereye? (Mehmet Ylmaz) lkemizde eyrek asrdr bitmeyen bir silahl mcadele sryor. Zaman zaman hzlanan bu savata LeninistMaoist devrimci emaya gre kurulmu bir rgt olan PKK bir ulus devlete, laik ve demokratik Trkiye Cumhuriyetine kafa tutuyor. 1980li yllardan beri duyduumuz blc rgtn beli krld tarz nutuklara ramen PKK eylemlerine devam ediyor. Aslnda Trkiyede sorunlara yaklamay bilen aydnlar ve yneticiler var. Mesel yllarca belimizi bken enflasyon sorunu akl, yntem ve dirayetle zld. %100lere yaklaan bir enflasyon geleceimizi, kalknmamz ipotek altna almt. Bugn %10dan aa indirmenin yollarn aryoruz. Eer ters giden nedir? Bundan sonra nereye? diye sorulmasayd enflasyondan kurtulabilir miydik? Ne var ki PKK terr ile mcadele konusunda ne olup bittiini sorgulayan hemen herkes hain ordu dman damgas yiyebiliyor. Bu konuyu aarak, zellikle de neyin ters gittiini sorarak bir baarszl iaret ediyoruz. Unutmamak gerekir ki nazarmzda bu baarszlk TSKya deil btn Trkiyeye ait. Zira sz konusu
Trkiye Blnr m ? olan asker deil siyas bir baarszlk. nk bir lkeyi blmek asker deil siyas bir projedir. zetle PKKnn mcadelesi TSKya deil Trkiyeye kardr. PKK hakknda dnmek ve konumak kolay deil Bir konuda insanlarn konuarak zm arayabilmesi iin anahtar kavramlara ayn adlar vermi olmalar yani ortak bir dile sahip olmalar gerek. Biz de ncelikle kelimelerin iinin neyle doldurulduuna bakalm. Trk basn, gvenlik
gleri, yabanc basn ve PKK nn kendisi ayn kavramlar iin ayn kelimeleri kullanmyor. Terrist, blc hareket, gerilla, ayaklanma, bamszlk savas, direnii, ehit. Bu kelimelerin bazs dnya tarihindeki hatta dinimizdeki hakl mcadeleleri artrd iin PKKnn eylemlerine de retorik bir meruiyet kazandryor. Gerilla bunlardan biri. PKK silahl mensuplar iin bu kelimeyi kullanmay tercih ediyor. Gerilla aslnda spanyolca guerra (=sava) kelimesinin kltlm, bir tr savak. Napoleona kar mcadele eden spanyol direnii srasnda ortaya km. Dorudan eviri yaparak Amerikan ve ngiliz kaynaklar da bu kavrama small war (kk sava) diyorlar sklkla. Anglo-Saxon kaynaklarda yakn anlamda kullanlan bir baka terim ise insurgency counterinsurgency (isyan ve kar isyan). Aslnda gerilla kelimesinin iaret ettii nemli bir teknik bilgi var o da orantsz glerde karya gelmi iki silahl grup. Bu olduu zaman zayf olann tek aresi saklanmak ve vur-ka taktii ile byk orduyu taciz etmek. Byk ordu genellikle srtn bir devlete dayad iin kk olan terrist iln ediyor. Kk olan ise ezilen-mazlum kimliini seve seve kabul ederek dev bir orduya kafa tutan bir avu kahraman rolne brnyor. Terrist nitelemesine gelince Bu bir anlamda salkl dnmeye mani zira bu bir sava tr deil bir yntem. Ayrca DEV-SOLa kar yaplan mcadele ile PKKya kar yaplan mcadele arasnda ok fark var. Hukuk bakmdan terr suunu ilemi olabilirler. Ama stratejik adan ikisini de ayn kategoriye koymak, ayn yntemlerle mcadele etmek sonu getiremiyor. Ayrca bir devletin de terrist gibi davranmas yani devlet terr sz konusu olabilir. Basite zetlemek gerekirse : 1) isyan : Mcadelenin balangcn, 2) Terr : Mcadelede kullanlan yntemlerden birini, 3) Gerilla : Glerin orantszln, 4) Mcahit-ehit taraflarn mcadelelerine manev bir boyut atfettiklerini, 5) Direnii-Devrimci ayrm : zayf tarafn statkocu olup olmadn, fade ediyor. Kanaatimizce bu terimleri ideolojik ve din renklerinden soyutlamak bugn iin imknsz. Bu terimlerin temsil ettii teknik kavramlar daha iyi ihta eden gayr
www.derindusunce.org Ne mutlu insanm diyene!
8
Trkiye Blnr m ? nizam harp ve asimetrik sava terimlerini bu makale iin daha uygun buluyoruz. nemli uyar Yaznn maksad hakly haksz ayrmak olmadndan vereceimiz rnekler sadece stratejik ve taktik adan deerlendirilmeli. Kullanacamz hi bir kelimenin arkasnda da ideolojik bir tercih aranmamal. Asimetrik sava ve gayr nizam harp Orantsz glerde iki silahl grubun kar karya geldiine sk sk tank oluyoruz. Irakn igali, Afganistann Sovyet Rusya tarafndan igali, eenistan, Filistin Fakat ayn asimetri spanyada ETA, Kuzey rlandada IRA ve Trkiyedeki PKK olaylarnda da var. Asimetri kadar nemle zerinde durulmas gereken bir baka konu da gayr nizam olgusu. niformalar, bayraklar, ayr renk ve modelde aralaryla nerdeyse bir spor karlamas gibi algladmz sava uzun zamandr gayr nizam vasflar edindi aslnda. stihbarat, ekonomik casusluk, propaganda, arac kuvvetler yoluyla sava Asimetrik savan gayr nizam olmasnn birinci sebebi profesyonel olmayan paramiliter, milis veya Geici Ky Korucusu gibi birimlerin varl. Bu birimler resmen bir komuta zincirine balansalar da gerekli eitime ve organizasyona sahip olmadklar iin faydadan ok zarar getirebiliyorlar. Trkiyedeki duruma bakacak olursak korucular TBMM Faili Mehul Siyasi Cinayetler Aratrma Komisyonu raporuna gre : ou kez hem devletten maalarn almlar, hem de terr rgtne -kimi zaman korkudan, kimi zaman isteyerek- yardm ve yataklk yapmlardr. Bazlar ise korucu kimlii ile silah, uyuturucu vb. kaakl yapmlardr. ledikleri fiiller yznden mahkemece aranan korucular, maalarn dzenli olarak aldklar halde yakalanamamlardr. Korucular yrede etkili olan airet sistemi yznden airet aalarnn emri ile hareket eder olmular; kendi yandalar olmayan kiilere PKK taraftardr diyerek bask uygulamlardr. 1985 ylnda balatlan Koruculuk uygulamasnda 1997 ylna dek geen sre ierisinde 23 bin 817 geici ky korucusu grevinden uzaklatrlmtr. Bu korucularn 20 bin 319unun grevi ihmal suunu iledii aklanmtr. ileri Bakanlnn aklad rakamlara gre, koruculuk uygulamasnn balatld tarihten gnmze kadar geen 21 yl ierisinde, 2 bin 402 korucu terr sularna karm, 936 korucu hakknda mala kar ilenen sulardan, 1234 korucu hakknda ahsa kar ilenen sulardan, 428 korucu hakknda da kaaklk suundan ilem yaplmtr
Trkiye Blnr m ? Aslnda ne asker ne de sivil saylabilecek birimlerin savaa karmas aslnda zayf taraf iin byk bir avantaj. Yanllkla ldrlen sivillerin cesetlerinin yanna silah konabildii gibi sivil kyafetle savaanlar ldklerinde basn olay yerine varmadan silahlar yandalar tarafndan yok edilebiliyor. Bylece
Asimetrik sava (AS) hukuktan rahatsz edebilecekleri dumanl havay oluturuyor.
olan
glerin
kolayca
hareket
Savaan birimlerin gayr nizam oluunun yan sra stratejisi de gayr nizam. Asker bakmdan zayf olan grup mcadeleyi ister istemez askeri olmayan boyutlara tayor: 1) 2) 3) 4) 5) Diplomasi, politika, lke ekonomisi, Medya ve propaganda, Halkn psikolojisi.
Sonu olarak byk ordunun asker alanda elde ettii baarlar nemsizletirilebiliyor hatta baarszlk olarak gsterilebiliyor. PKKnn d politikamz mesel AB, ABD, Iran ile olan ilikilerimizi nasl olumsuz etkilediine bakarsak birinci, 22 Temmuz seimlerinden nce patlayan bombalara bakarsak da ikinci boyutu ok net grm oluruz. Dier maddelerdeki sorunlar ise biz sradan insanlar her gn yayoruz. te bu sebeple asimetrik sava (AS) asla askeri bir harekt olarak deerlendirilmemeli. Tersine silahl atma boyutu toplam mcadelenin iinde az bir yer tutmal. Asimetrik Sava (AS) ve kontrgerilla operasyonlarnn teorisyenleri arasnda mutlaka anlmas gereken isimlerden biri 1952 -1954 yllar arasnda Malayadaki kontrgerilla operasyonlarndaki baarsyla n kazanan General Gerald Templer . Templera gre Ate etmek iin sadece %25idir. . Cezayir savandaki tecrbelerini kitaplatran ve fikirleri Amerikan ordusunun kontrgerilla el kitabnda sk sk anlan Fransz subay David Galula da Mcadelenin %80i siyasi, %20si askeridir diyor. Leninist-Maoist emada gerilla sava Asimetrik amzdan Sava (AS) teorisyenleri iinde bizim en byk nem tayanlar phesiz
10
Trkiye Blnr m ? komnizm izgisi iinde bu teorileri uygulamaya koymu olanlar. Zira PKK Krt milliyetiliini kullanmakla beraber komnist gruplarn rgtlenmesini ve yntemlerini uygulamakta. Hatta PKKya bal siyasi rgtlerde de bu mirasn izlerini grmek mmkn.
V.I. Lenin , Mao Zedong, Ernesto Che Guevara. Asimetrik Sava (AS) ve gerilla taktikleri zerine yazm liderler. Mesel Maonun yazd Gerilla sava zerine adl kitapta u grler dikkati ekiyor : Gerilla savan ulusal politikadan ayr dnmek iin hi bir sebep yok. Tersine ynetim ve gerilla savann idaresi tamamen Japonlara kar verilen mcadele ile egdm iinde olmal. Gerilla savan sadece asker bir manevra gibi grenler onu yanl anlayanlardr. Gerillann politik etkilerini ve hedeflerini asla gzden karmamak gerekir. Aksi takdirde halkn gvenini kaybederiz ve bu da bizi baarszla gtrr. (Bkz. Birinci Blm, Gerilla sava nedir?) Lenine gre ise AS karsnda taraflarn ayr bir organizasyona gitmesi gerekiyor: Khne propaganda alarmzn organizasyonu yeni ajitasyon eylemleriyle alt-st oldu. Toplu gsteriler eski komitelerimizin alma ekillerini kkten deitirdiler. Bir savata her askeri eylem savaanlarn organizasyonunu bir yere kadar deitirir. Bu artk savalmayacak anlamna gelmez. Savamann yeniden renilmesi gerekir. (Bkz. Gerilla savalar adl makalesi) Gerek batl teorisyenler gerekse komnist liderlerin ltleriyle deerlendirildiinde Trkiyenin verdii mcadelede askeri olmayan boyutlarn gz ard edilmi olmas bizce en byk eksiklerimizden. zellikle Tansu iller dnemindeki kurun atan-yiyen vizyonu, OHAL uygulamalar. Kendi ayana kurun skmak Normal bir sava ile AS arasndaki en nemli fark hedef. Zira taraflarn gleri arasndaki ok byk orantszlk sebebiyle zayf olan tarafn bir coraf blgeyi hedeflemesi imknsz. nk geni bir blgeyi kontrol altna alsa bile gl olan taraf say stnl ve ar silahlaryla durumu derhal kendi lehine deitirecek kapasitede. ASta zayf tarafn hedefi halkn kendisi. Yani halkn devlete
11
Trkiye Blnr m ? olan balln zayflatmak ve gl olan taraf adeta yabanc bir lkede savayormuasna ypratmak. USAK Bakan ve Uluslar aras likiler uzman Sedat Lainerin de Askeri Neden Eletirdim? adl makalesinde aktard gibi : rnak-Cizre-Mardin yollarnda gece karanlnda arabamzn farlarn saldr korkusuyla yakmadan yol aldmz da oldu, karanlk dalara bakp
kendi lkemize yabanc ellermi gibi baktmz da. Eli tetikte korku dolu gzlerle ssz yollarda kontrol yapan askerleri de grdk
Ancak bu durum PKKnn stnlnden deil PKK ile TSKy kar karya getiren siyasi iradenin hatasndan kaynaklanyor. Halihazrda dnyann baka yerlerinde de sren ASlarda grlebilecei gibi zayf taraf ZAYIF olduu iin gl tarafn KEND KENDNE ZARAR VERMESN salamak zorunda. Gene Lainerin Terristle Mcadele Stratejimizdeki Temel Hatalar adl bir baka makalesinde dedii gibi: Terre kar dzenli birlikleri kullanmak son derece hataldr, nk ordular terrle mcadeleye gre dizayn edilmemilerdir. Eer terr rgtleri lkeyi rahatsz eden bir sivrisinekse, ordular bir balyoza benzer. Balyozunuz ne kadar ar olursa sivrisineki yakalamak o kadar zor olacaktr. Sinek bir yere konacak, siz hzla balyozu kaldrp duvara indireceksiniz. Bir sre sonra bakacaksnz ki sivrisinek umaya devam ediyor, fakat duvarlar ykk dkk olmu. stelik sizde sivrisinek kovalayacak, yani terrle mcadele edilecek hal kalmam. Onca ar bir nesneyi kaldrp indirdiiniz iin incinen, krlan, ya da kan uzuvlarnz da cabas. Bu nedenle terr rgtleri ordularn terrle mcadelenin iinde olmasna baylrlar. Tam da istedikleri eydir. Tam da dilerine gre bir hedeftir. Havada sallanan balyozun tepelerine inme olasl sfra yakndr. Onlar balyozu deil, onu tutan eli srrlar. Balyozu tutan el sinirlendike daha bir sert saldrmaya, kendisini perian etmeye balar. Oysa sivrisinee kar doru mcadele arac balyoz deil, sinekliktir, sinek kovucu tablettir veya sinek ilacdr. Bunlar hem daha hafiftir, hem de daha esnek. Eli yormaz, evreye zarar daha azdr. te terrle mcadelede TSKnn kullanlmas, OHAL ve benzeri uygulamalar kendi gcmzle kendi devletimizi zayflatmamzn yani sinek ldrmeye alrken balyozu kendi kafamza indirmemizin ak rnekleri. Bugn gney dou Anadolu blgesinde baz insanlar dncelerini cinayet ileyerek ifade eden bir rgtn bayraklarn ve rgt liderinin
12
Trkiye Blnr m ? fotoraflarn sallayarak gsteriler yapyorlar. Kanaatimizce devletin her kademesinden ve her kurumundan insann bu hastalkl davran zerine tefekkr etmesi bir vatan borcu. Bursa l Emniyet Mdr Yardmcs ve Uluda niversitesi ..B.F retim Grevlisi Do. Dr. R. Cengiz Derdiman ve Aye ahin tarafndan kaleme alnm ve ileri Bakanl TRK DARE DERGSnde yaynlanm bir makalede belirtildii gibi : 1982 Anayasasna bakldnda temel hak ve zgrlklerin snrlandrlmasna ynelik iki madde mevcut olup bunlar; 13nc ve 15inci maddelerdir. 15inci maddeye gre sava, skynetim ve olaanst hallerde temel hak ve Hrriyetlerin kullanlmas ksmen veya tamamen durdurulabilir veya bunlar iin Anayasada ngrlen gvencelere aykr tedbirler alnabilir Birinci fkrada belirlenen durumlarda da sava hukukuna uygun fiiller sonucu meydana gelen lmler ile, lm cezalarnn infaz dnda, kiinin yaama hakkna, maddi ve manevi varlnn btnlne dokunulamaz; kimse din, vicdan, dnce ve kanaatlerini aklamaya zorlanamaz ve bunlardan dolay sulanamaz; su ve cezalar gemie yrtlemez; sululuu mahkeme karar ile saptanncaya kadar kimse sulu saylamaz.
denilmektedir. Vatandalarnn can ve mal gvenliini, kltrn, din ve vicdan zgrln korumak bir devletin asl grevidir. Kendi sorumluluu kapsamndaki bir corafyada, VATAN TOPRAKLARINDA bu garantilerin gene devlet eliyle askya alnmas, hakk yenen vatandalara yarg yolunun kapanmas devletin bu asl grevinden istifa etmesi deil de nedir? Yazmz balarken bir lkeyi blmek asker deil siyas bir projedir. zetle PKKnn mcadelesi TSKya deil Trkiyeye kardr. demitik. Devletin otoritesini yok etmeye alan silahl ve yasad bir gcn karsnda devletin varlnn devlet eliyle yok edilmesi ne byk gaflettir! OHAL iln bu balamda bile bile ladestir, kendi kalemize gol atmaktr, cieri kediye teslim etmektir! Zira anayasa hukukusu Blent Tanrn Trkiyenin nsan Haklar Sorunu (BDS Yaynlar, 1990) adl eserinde belirttii gibi : MGK yasalarndan sonra denetlenemez normlarn insan haklar ve hak arama zgrl asndan ikinci byk paketi olaanst dnemlerde karlan kanun hkmnde kararnamelerdir Olaanst durumlarda yarg denetimine getirilen bu nemli istisna baka kaamaklar da besleyip zendirmektedir Olay, hukuk devleti ve hak arama zgrl aleyhine Anayasaya sokulan denetimsizlik blgesinin nasl yaylmaya elverili bir tehlike oluturduunu, anayasal-siyasal sistemin yeni yasak ve denetimsizlikler retebilme yeteneini de ortaya koymaktadr
13
Trkiye Blnr m ? Tarihten ders almak Tarihimizde ilk defa karlamyoruz asimetrik sava ile. Gerek Balkanlarda gerekse Arabistanl Lawrencen Seven Pillars of Wisdom (Bilgeliin Yedi stunu) adl kitabnda romantikletirdii milliyeti arap
ayaklanmalarnn da etkisiyle Arap Yarmadasndaki cephelerde Osmanl ordusu ar kayplar verdi. Ayrca bir daha tamiri mmkn olmayacak biimde etnik temizlikler, zorunlu gler, mbadeleler oldu toprak kayplarn takiben. Ortadounun insanlar hl bu paralanmann bedelini dyorlar. Resm izgisi Marxist-Leninist-Maoist olmakla beraber PKK 1915 model bir ulus devlet projesi peinde. Krt milliyetilii zerine sylemlerini kuran rgt Zazalar gibi kendisini Krt kabul etmeyen gruplara da bu kimlii dayatarak bir tr ne mutlu Krdm diyene politikas gdyor. Milliyeti sylemlerin blc etkisi ve slm ile uyumazl zerine daha nce tarttk. Bireysel hak ve zgrlklere deil de etnik-kltrel aidiyete dayal siyas rejimler kartlarn douruyor ve glendiriyorlar. Birinci Dnya Savandan sonra yaanan paralanmalar ile PKKnn olumsuz etkileri arasnda dikkat ekici benzerlikler var. PKKnn sylem ve yntemleri de Slav ve Arap milliyetilerininkini hatrlatyor. Bu sebeple Krt kimliine sayg duymayan, btn Krtlere PKKl muamelesi yapan, ya sev ya terket sloganlaryla bir yere varlacan uman dnya gr PKKnn en ok iine yarayan propaganda malzemelerinden biri. Yaznn banda deindiimiz gibi gvenlik gleri mensuplar veya siyasi idareciler kadar biz sradan vatandalar da bu baarszln bir parasyz. Zira : 1. rk nyarglara teslim olan, 2. cenazelerde bile slogan atan, 3. Terr ya bitecek ya bitecek eklindeki meydan okumalar bir proje sanan, 4. her yere Trk bayra asarak bir eyler olacan uman, 5. Krte yasaklannca sesini karmayan, 6. OHAL uygulamalarna tepkisiz kalan biziz. Adn koymaya utandmz bir rklk ykseliyor lkemizde. Bu kozun PKKnn elinden alnmas ise ne askerlerimize ne de siyasetilerimize dyor. Sradan vatandalarca sokak sokak, ev ev kazanlmas gereken bir mcadele bu. Ama silahla deil, aklla, karsndakini dinleyerek ve anlayarak verilecek bir mcadele.
14
Trkiye Blnr m ? Klasik kontrgerilla teorisinin snrlar Yaznn bandan beri V.I. Lenin, Mao Zedong, Ernesto Che Guevara, General Gerald Templer, Albay David Galula gibi ASn hem pratiini yapm hem de teorilerini kitaplatrm uzmanlardan fikirler aktardk. Gelin grn ki Lainerin de makalelerinde detayl biimde aklad AS teorisi ile 2007 AS pratii arasnda ciddi ayrlklar da var. PKK gibi ayrlk rgtler 1950lere kadar sregelen AS bilgi birikimini ksmen atl klacak dnmler iindeler. Lainerin benzetmesinden devam edecek olursak sadece balyozu brakmamz deil fakat ayn zamanda doru sinee doru sinek kovucu tableti kullanmamz gerekiyor. Bu balamda Trkiyenin terrizmle mcadelede bir deil iki
adm geride olduunu da mahede etmek durumundayz. nk Trkiye hem ASta asker olmayan boyutlarn belirleyici olduunu anlamal hem de PKK terr ile mcadelenin normal bir AS olmadn. imdi ksaca geleneksel AS teorisiyle PKK arasndaki farklara eilelim: PKKy halktan izole etmek Klasik teoride rgtleri zayflatmak, para ve yiyecek yardmn kesmek iin en ok dile getirilen yntemlerden biri bu. Oysa PKKnn halktan izole edilmesi blge halk zerinde fakirletirici bir etki yapabilir. Uyuturucu ve insan ticareti, korucular, PKK yandalarnn Avrupadan topladklar yardmlar ve airetler madd karlar itibariyle i ie gemi bir tr paralel ekonomi vaziyetindeler. Eski model rgtlere bakarak PKK halkn kendisinden ok daha zengin. rgt ile halkn
ban kesmenin mmkn olduu yerlerde bu izolasyonun yol aaca ekonomik olumsuzluklar baka nlemlerle tazmin etmek gerekecek. Krsal ve ehirsel blgelerde askeri varlk Eski model yasa d rgtler krsal alanlar tercih ediyorlard. Bu tr yerlerdeki askeri varlk, mesel devriye gezen askerler halka gven veriyor, hayat kolaylatryordu. Krsal alan terk etmemekle beraber ehirlerde de varlk gsteren PKK gvenlik glerinin nne zor bir bilmece koyuyor : ehirde devriye. Terristlerin saldrlarna maruz kalabilecek bu tr aralarn yaknnda bulunmak siviller iin ciddi bir tehlike.
15
Trkiye Blnr m ? Ama bundan daha nemlisi psikolojik etki. Zrhl aralarn, tepeden trnaa silahl komandolarn ehre girmesi insanlara gvenden ok korku veriyor. Halkn gznde devlet algsn panzere, komandoya indirgiyor. Bir yanda korku iinde sivil bir topluluk, dier yanda korkulan, silahl bir grup. Gerekte Trkl, Krtl aan ve sosyal psikologlarn yllardr inceledii
insan bir sorunla kar karya kalyoruz. Siviller gvenlik glerini kendilerini koruyacak bir g olarak deil bir tehdit gibi alglyorlar. Neden? Bir ehri hapishaneye, halk da mahkuma evirmek Stanford niversitesi retim yesi Prof. Dr. Philip G. Zimbardo 1971de Prison experience adl bir deney yapmt. Sradan Amerikal rencilerin mahkum ve gardiyan klna girdii bu deneyde iki grup arasnda ok abuk bir gerginlik olumu ve deney kontrolden kmt.
Bu deney hakknda Kt insan nasl retilir? adl bir makale yaynlam ve tamam Trk olan gardiyanlar ile mahkumlar arasnda bile bu gerginliin kabileceini anlatmtk. te Gney Dounun ehirlerinde bugn yaanan sorunun psikolojik eksenlerinden biri, belki de en nemlisi bu. ehre girip karken yaplan kimlik kontrolleri, ev ve iyerlerindeki aramalar, sokaa kma yasaklar PKKya kar alnan nlemler sradan ehirleri birer hapishaneye dntryor. Silahl atmalar, bombal saldrlar, gzaltnda kaybolanlar da insanlardaki korkuyu arttryor. Ancak halkn askerlerden korktuu kadar askerler de halktan korkuyor. Bu korku ve gerginlik ortamnda gvenlik gleri mensuplarnn da hukuk d davranlar sergilemeleri sz konusu oluyor. Vatanseverliinden, Atatrklnden ve orduya saygsndan phe etmediimiz Lainerin Terristle Mcadele Stratejimizdeki Temel Hatalar adl makalesinden okuyalm: Mecburi askerliini yapan asker bu tr bir mcadeleye ylesine hazrlkszdr ki, hava kararnca dahi psikolojisi deimeye balar. Dada operasyona kldnda gzlerdeki korku byr. Terristlerin saldrmasna gerek yoktur, esen bir yel, uan bir ku, uzaklarda uluyan bir kpek dahi korku sebebi olabilir. Komutanlar kendilerine ben uyarmadan sakn ate etmeyin dese de nafiledir. En ufak bir olaand bir durumda tetii sonuna kadar eken er says ok fazladr. Srf bu yzden zor durumda kalm, hatta ehit vermi birlik says da ok fazladr. Gece nbet tutarken bir kedi sesine, ya da birden bire gzne grnen bir karaltya namlusunu evirip silahn boaltan erler de oktur. Bir erin atei sonucunda tm bir tugayn panik olduu ve dalara doru neredeyse bir saat sren atein balad da grlr.
16
Trkiye Blnr m ? zerinde tekrar durmakta fayda var, bu bir sosyal-psikoloji problemi. Yani etnik, dini aidiyetle alakas yok. 12 Eyllde %100 Trk olan ehirlerde de buna benzer durumlar grlmt. Los Angelestaki zenci ayaklanmasnda, Kuzey rlandada benzeri tecrbeler yaand. Bu konular detayl ele alan ve Zimbardonun deneyine benzer rneklerle zenginletirilmi bir eser olan nsandaki Ykcln Kkenleri (Erich Fromm) daha derine gitmek isteyen okuyucularmza faydal olabilir. Trkiyedeki durumda askerlerin Krteyi ve Krt adetlerini bilmemeleri, yeni askere alnanlarn blgeyi tanmamalar byk ihtimalle yukarda sz ettiimiz sorunu derinletirmekte. Bu gerginlik bir Trk subaynn stesinden gelebilecei bir durum deil. Ancak zel eitim alm polis birimleri byle durumlar nasl ynetebileceklerini bilebilirler. Kanaatimizce askerleri hazrlkl olmadklar bir durumla kar karya brakan siyas idareler gerek sorumluluu tamakta.
OHAL blgesi btn dnyadr Gemite Trkiye baz ehirlerde OHAL (olaanst hal blgesi) iln ederek sivil idareyi, hukuku asker idarenin emrine verdi. Brokrasiden ve hukuk kontrollerden kurtulmu askeri birliklerin terrizmle daha kolay mcadele edecei sanld. Gerekte yangna bezinle gidilmi oldu. Zira doa boluk sevmez. Adaletin boaltt yeri zulm doldurur. Devlet unsurlar mafyalar : Polis, emniyet mdrne ate at Ordu iinde ordu var Hatta ordular var Yeilde cinayetlerin kasetleri var Hukuksuzluun askeri hareketleri kolaylatracan dnmek ancak sivil halk gzden kardnz durumlarda sz konusu olabilir. Kald ki byle hallerde bile zulm eden taraf stratejik alanda da kaybeder. Mesel Abu Graib hapishanesinde ekilen ikence fotoraflarndaki Lynndie Englandn glen yz El Kaideyi ne kadar memnun etmitir? Kez 1989da Cizre Yeilyurtta yaanan dk yedirme olay kim bilir PKKya ka militan kazandrmtr ? Asker olmayan boyutlar ihmal ederek tutulan bu
17
Trkiye Blnr m ? yol sebep olduu btn zararlarn yan sra TSKy da ypratt. PKK ile mcadelede bata blgeye snr olan Iran, Irak ve Suriye olmak zere azam sayda lkeyi yanmza ekmemiz, bunun iin de grlmemi bir diplomatik ataa gememiz gerekiyor. Internet vastasyla para, bilgi, fotoraf ve video transferinin bu kadar kolaylat bir dnyada sava alann Tunceli, rnak ve Hakkari ile snrl addetmek olsa olsa saflktr.
Sonu Karabada, Kuzey Irakta, Bulgaristanda, Almanyada yaayan Trklere yaplmasna tahamml edemediimiz hakszlklara kendi topraklarmzda gz yumamayz. Kurunun yannda ya da yanar diyerek 5 000 terristle savamak uruna 10 milyon insann yaad Gney Dounun mahvolmasna seyirci kalamayz. Zira Kurunun yannda ya da yanar atasz odunlar iin sylenmitir, insanlar iin deil. Vatan iin lmek Trkiyenin en byk tabularndan. Kanaatimizce PKK terr lerek ve ldrerek bitirilebilecek bir sorun deil. Trkiye iin hem hkmetin hem de biz sradan insanlarn yapabilecei en gzel ey bilgilenmek ve zt fikirleri arptrarak en gzellerini bulmak. Mslmanlarn Alimin mrekkebi ehidin kanndan yedir ve fikirlerin ztl bizler iin rahmettir hadisleri nda hareket etmesi gerektiini dnyoruz. Aada tavsiye ettiimiz kitap ve makalelerin okunmas iin harcayacanz bir ka haftann lkemizin i gvenliine katks olaca kanaatindeyiz. KTAPLAR Krt Sorununu Yeniden Dnmek, Mustafa Akyol lmcl Kimlikler, Amin Maalouf MAKALELER Krt Sorununa AK zm m? - Mustafa Akyol ark Blbl zerinden Krt sorunu - Sadk Yalszuanlar Krt sorunu ifadesindeki ko(r)ku - Sadk Yalszuanlar KAYNAKA Trke
18
Trkiye Blnr m ? Tanr, Blent Trkiyenin nsan Haklar Sorunu (BDS Yaynlar, 1990) DERDMAN, R. Cengiz, (2003): Trkiye daresinin Hukuksal Yn ve Yaps, Alfa Yaynlar, Bursa. GZLER, Kemal, (1990): Olaanst Hal Rejimlerinde zgrlklerin Snrlandrlmas Sistemi ve Olaanst Hal Kanun Hkmnde Kararnamelerinin Hukuki Rejimi, Ankara Barosu Dergisi, yl:47, say 4. ngilizce Simon C. Smith General Templer and Counter-Insurgency in Malaya: Hearts and Minds, Intelligence, and Propaganda in Intelligence and National Security, Vol.16, No.3 (Autumn 2001). ngiliz ordusu, isyan bastrma taktikleri, Mc Geown Pat, BRITISH COUNTER INSURGENCY STRATEGY Amerikan ordusu, isyan bastrma klavuzu tam metin (2006) Thompson Robert, Defeating Communist Insurgency: Lessons from Malaya and Vietnam (London: Chatto & Windus, 1966), Galula David, Pacification in Algeria, 1956-1958
Franszca Escuadrones de la muerte, Arjantindeki kontrgerilla harekat ve Fransz gizli servisinin yardmlar, cretsiz izlenebilir Franszca belgesel, ispanyolca alt yaz La Guerre moderne, Roger Trinquier ditions La Table ronde, Paris, 1961. La guerre et la rvolution, Karl Korsch, Ab irato, 2001. Escadrons de la mort, lcole franaise, Marie-Monique Robin, ditions La Dcouverte, Paris, 2004. Fransa savunma bakanl, tarih servisi sitesi
19
Trkiye Blnr m ?
Vatann btnl silahla m korunur? (Mehmet Ylmaz) Vicdan ve zek sahibi herhangi bir insann, bir Bulgarn, Arabn, Amerikalnn veya Rusun karsnda Trkiyenin btnln savunabilecek fikirleriniz ve planlarnz yoksa Trkiyenin btnln silahla koruyamazsnz. Trk milletinin bir ferdi olarak bu davaya hizmet edemezsiniz. nk uluslararas ortamdaki ittifak araylarnz eninde sonunda Trkle odakl kalacaktr. Eer karlarnz bakalarnnkini kollayacak biimde savunamazsanz yanlz kalrsnz. Dnyadaki 150 ksur devletten en azndan bize komu olanlarn ve baz sper glerin desteini alamyorsanz baarszla mahkmsunuz demektir. lkeniz blnr! Dnyann hi bir lkesi blnmez deildir. Hindistan blnd, Pakistan (1947) ve ondan kopan Banglade (1971) kt ortaya. Osmanl Devleti de blnd. Eski Osmanl topra Yugoslavya gibi eski Komnist Rusya yakn zamanda paraland. Rusyadan ayrlan Grcistandan kopan Abhazya ve Gney Osetya yznden Grcler toprak btnlklerini muhafaza edemeyecekler byk ihtimal. Yine Eski Osmanl topra olan Irakn gelecei mehul. Fransa ve ngilterenin de eski smrge imparatorluklar dald. Neden? nk yanlz kalrsanz lkenin btnln koruma mcadeleniz ancak LMEK ve LDRMEK odakl olabilir. nk ldrdnz her terristin yerine kardei, kuzeni, komusu geecei iin ayrlk terrle mcadeleniz uzadka dmannz da giderek byr. Blge halknn devletten soumas istihbarat toplanmasn ve polis operasyonlarn imknsz klar. O zaman elinizde kalan tek silahl g dzenli
20
Trkiye Blnr m ? ordudur. 100 terristin snd bir da binlerce askerle, tanklar ve kamyonlarla abluka altna alrsnz, ufack bir baar iin ar bedeller dersiniz. Geenlerde bir komutann itiraf ettii gibi kakla ldrdmz terristler iin kepeyle ehit vermek durumunda kalrsnz. Ayanza sktnz bu kurun sizindir. Bundan istifade etmek isteyen le kargalar etrafnz saracaktr lkenizi paylamak iin. Ama ayanzdaki kurun sizin kurununuzdur. Tetii eken de sizsiniz. Bedelini deyecek olan yine siz. Dnyada yanlz kalrsanz lkeniz blnmekle kalmaz, zerinize bol miktarda kan srar. Politikaclarnz ve komutanlarnz Naziler, Srplar ve Irakllar gibi uluslararas mahkemelerde hesap vermek zorunda kalabilirler. Uluslararas ittifakn eksenleri Terrle mcadele konusundaki eksiklerimizi ve zm yollarn PKK Ters giden nedir? Bundan sonra nereye? adl makalede uzun uzadya tartmtk. imdi Trkiyenin blnme konusuna odaklanalm. Demek ki Trkiyenin blnmesine engel olmak iin ilk yaplacak ey ocuk gibi Olmaz! Olamaz! diye reddetmek yerine bunu bir sorun olarak kabul etmek ve zm aramak. Bizim iin lkemizin blnmesi nasl bir felaket ise potansiyel mttefiklerimize de bunu bir felaket olarak kabul ettirebilmeliyiz. Zaten kanunlarmzda blclk yapmak diye bir su olduuna gre kanun yapc da bu blnmeyi mmkn/gerek bir tehlike olarak grm. imdi bu ittifak olayn biraz aalm. ttifak iki eksende gerekleebilir. Birincisi karlara dayal yani stratejik ikincisi ise insan odakl, vicdan baznda. Strateji devletlere ve devlet gcndeki uluslararas irketlere hitab eder. Vicdan ise sradan insanlara ama ayn zamanda kamuoyunu ynlendirebilen, samimiliinden phe edilmeyen kanaat nderlerine ve aydnlara yneliktir. Kamuoyu koullar uygun olduunda zellikle demokratik lkelerde ynetime byk bask uygulayabilir. Bu bakmdan stratejistlerin her zaman dikkate aldklar bir gedir. Ayrca Kuzey Irak gibi bir blgede kamuoyunun Trkiye yanls olmasnn getirecei avantajlar aikrdr. Stratejik olarak baktmzda snrlar yeniden izilmi (klm/blnm) bir Trkiye kimin iine yarayacaktr? Veya tersi, blc terrle mcadelesinden glenerek km, mevcut snrlar daha kaln kalemlerle yeniden izilmi bir Trkiye kimin karlarna daha uygundur? Bu sorulara yant aramak iin tarafsz bir bak as sunmay amalyoruz bu yazda. Samimiyetin, iyi niyetin ve verilen szn hi bir deerinin olmad uluslararas ilikilere deinmeden nce vicdan eksene bakalm.
21
Trkiye Blnr m ? Vicdan/insan ekseni Vicdan adan deerlendirecek olursak iki ihtimalin yani biri gl dieri zayf iki Trkiyenin ele alnmas gerekir. Bu iki ihtimalden hangisi sradan insanlarn gnlk hayatlarna daha faydal olacaktr? Hangisinde insanlarn karn daha iyi doyacak, okullar, hastahaneler daha kaliteli olacak? Niin Amerikal bir niversite rencisi, bir Fransz gazetecisi, inli bir aktivist veya Kuzey Irakta yaayan Krt aydnlar gl Trkiyeyi desteklesin, bizi zayflatacak projelerin karsnda dursun? Blnmeye kar gl fikirler ortaya koymak iin Trkiyeyi blme isteini bir ihanet deil siyas bir proje olarak grmek ve analiz etmek gerekir. ster terr kullansn isterse Kanadadaki gibi bar metodlar, btn ayrlk hareketlerin temelinde ayn k noktas yatar: Biz farklyz, bir arada yaayamayz. Bu ayrlma talebinin dayand hukuk meruluk nedir? Birlemi Milletlerin iyi niyetle bir asrdr dnyaya kabul ettirdii milletlerin kendi kaderini tayin hakk aslnda etnik ve/veya dinsel farkllk arz eden insanlarn ayn siyas sistemde bar iinde yaayamayacan da peinen kabul eder. Bu ilkeye gre bir Srp ile bir Bonak, Bir Ermeni ile bir Trk, Bulgar ile Yunanl ASLA VE ASLA AYNI LKENN VATANDALARI OLAMAZLAR. Dnyadaki uygulamalara baktnzda etnik olarak yakn ama din adan farkllk gsteren gruplarn da bu ilkeye dayanarak ayrlk siyaset gttn grrsnz. Pakistan, Banglade, Kemir, Dou Timor adalar (Endonezya) bu duruma rnek tekil eder. Farkl insanlar bir arada bar iinde yaayamaz demek iin bunun gzlemle teyid etmek gerekir. Mesel Almanyadaki Trklerin, Fransada Araplarn veya ABDdeki onca yabancnn ayr birer hukuk sistemi hatta ayr bir devlet talep edecek noktaya gelmeleri gerekmez miydi? Dier yandan yine ABDde yaayan inlilerin Hispanik kkenlilerle veya Trklerle cidd etnik kavgalar olmalyd. Oysa bugn srekli g alan bu lkelerdeki etnik grnteki kavgalarn etnik/din farktan deil fakirlikten veya cehaletten kaynaklandna tank oluyoruz. Bireysel haklarn daha zenle korunduu, hukukun doduklar lkeye oranla daha iyi iledii bu topraklarda her rktan insan bir arada, bar iinde yaayabiliyor. Dier yandan spanya i savanda veya 1977-1980 dneminde Trkiyede grdmz gibi etnik olmayan sebeplerle de onbinlerce insan i kavgalarda lebiliyor. Mikro milliyetilikler ve Tarih istismar Birlemi Milletlerin bu masum ilkesi aslnda her trl etnik temizlie, rk kavgaya ak bir kap. Mesel nfusu 70 bini bulmayan Gney Osetyann Grcistandan ayrlp bamsz bir devlet kurmas ne derecede anlamldr? Trkiyenin baz niversitelerindeki renci says bile bundan fazla. Grcistan vatandalarn bar iinde yaatacak bir demokrasi kuramaz myd? Gerek sorun
22
Trkiye Blnr m ? Osetlerin Grclerden farkl olmas myd? Oset anayasas ile Grclerinki arasnda hangi temel farklar olacaktr ki byle bir ayrl meru klsn? Yine etnik olarak birbirlerine ok yakn olan Eski Yugoslavya halklarnn byle kanl bir boanma yaamasnda Birlemi Milletlerin hi bir sorumluluunun olmad sylenebilir mi? Tabi bu noktadaki duruun duygusal deil tutarl olmas gerekiyor ki Trkiyenin btnlne hizmet edebilsin. Yani Adriyatikten ine uzanan corafyada Trke konuan insanlarn bamsz devletler kurmasn veya siyas bir at altnda birlemesini savunmak gerekte byk sorunlar arz ediyor. Byle etnik/din eksenli bir siyas projeye destek olurken dier yandan blnmeye gerek yok, Trkler ve Krtler kardee yayor derseniz kimseyi kendinize inandramazsnz. Benzeri ekilde Dou Trkistanda, Bat Trakyada, Kbrsta, Kuzey Irakta yaayan Trk kkenli insanlar iin talebiniz ne olacaktr? Avrupa standartlarnda insan haklar m yoksa atalarnn soylu(!) kanyla sulanm kutsal(!) topraklarda bamsz devletler kurmalar m? Araplar, Zazalar ve Trkler Ne mutlu Krdm Diyene! diyecek mi? Cedlerimizin atlarn Tuna boylarnda sulad gnleri geride braktktan sonra yeniden gerek hayata dnelim. Trkiyenin blnmesini siyas bir talep olarak masaya yatrrken aadaki koullarn (hi olmazsa bir ksmnn) gereklenmesi gerekir: 1) Halklarn coraf olarak uzak yerlerde bulunmas, (Fransann smrgesi Yeni Kaledonya gibi), 2) nsanlarn birbirlerine karmadan yaamalar (Gney Afrikadaki zenciler ve beyazlar), 3) Kltrel ve din uurumlar bulunmas (Kanadadaki Eskimolar, ABDdeki rezervlerde yaayan Kzlderililer, ) 4) Zihniyet farklarnn etkisiyle hukuk kavramna ve devlete bakta derin uurum (Fransz smrgesi iken Cezayir ve Madagaskar, Belika smrgesi iken Kongo), 5) Din farkllklar ve yaam biimleri arasndaki uurum (ABDnin muhafazakr i blgeleri ile okyanus kylarndaki eyaletleri, Fransz Guyanas) 6) nsanlarn birlikte yaama isteinin devlet terr ve/veya ayrlk terr ile zayflatlmas (eenistan, Balkanlar, ) Trkiyeye baktmz zaman grdmz manzara (6c madde istisna) bu koullar teyid etmiyor. Mesel en ok Krt yaayan ehirler listesinde Diyarbakr belki 4c belki de 5ci gelebilir stanbul, Ankara, zmir, Bursa gibi ehirlerin arkasndan. Dier yandan Gney Dou Anadoluda Krmani ve Soranilerle beraber yaayan Zazalar (ki kendilerini Krt kabul etmiyorlar) birok ehir ve
23
Trkiye Blnr m ? kasabada ounluktalar. Yine bu blgede Trkler, Hristiyan ve Mslman Araplar yayor. Belki bunlarn hepsinden nemlisi blgede yaayanlar asrlardr kendi aralarnda evlenmek suretiyle yeni bir kimlik oluturmu vaziyetteler. Yani gerekte Gney Dou Anadoluda yaayan insanlar etnik kkenlerine gre snflandrmak imknsz. Zaten bu blgede yaplan sosyolojik etdler de insanlarn kimliklerini etnik deil cemaat, corafya ve airet kimlikleriyle, aile balaryla tarif ettiini gsteriyor. Yani siyah ve beyaz deil binlerce grinin i ie getii bir corafya var karmzda. Hal byle olunca etnik Krt milliyetilii ile blnme yanllarnn bize dayatmaya altklar hedefin de gerekte tam bir facia olduu ortaya kyor. Kemalist modelde kurulacak bir Krt ulus-devletinin ilk icraatlar etnik temizlikler, zorunlu gler ve asimilasyon olacak. Anadoluda ve Balkanlarda kurulan ulus-devletlerin yol at gibi bir mbadele (Nfus deiimi) kanlmaz grnyor. Daha nce defalarca grdmz ve bedelini ok ar biimde dediimiz bu ayrlkln ideolojik eletirisini Mustafa Akyolun Kemalist bir PKK adl yazsndan dinleyelim: Ancak olmaz ya, farz- muhal, eer iler onlarn hayal ettii gibi gider de bir gn bir Krdistan kurup bana geerlerse, neler olacan kestirmek mmkn: Bu ada devlete yarar bir ulus yaratmak iin otoriter kollar svayacaklar. Aysel Tulukun deyimiyle, tamamen iyilememi eski bir hastalk olan dinin toplumsal yaamdan kaznmas iine giriecekler. Bugn Krtlere zgrlk diyenler, yarn Krtler iin, Krtlere ramen diyecek. Nereden biliyorsun derseniz, biz bu filmin ilk blmn grdk ve ikincisinin eskizleri de tpa tp ayn derim. Bugn Krt milliyetileri arasnda 1930lardaki Trk Tarih Tezinin kopyas olan fantaziler, Krt rknn Ari kkenine dair efsaneler dolayor. Krt ideologlar, slam ncesi dneme ait hayali bir altn a yaratmaya urayor. Zaten hali hazrda da Trk ve Krt rklar ayn telden alyor. Cumhuriyet gazetesinde yazan emekli general Osman Dou Silaholu, Trklerin asl dini amanizmdir derken, eski DEP milletvekili Hatip Dicle de Krtlerin asl dini Zerdtlktr diyor. Her iki taraf iin de sorun, slamiyetin etnik kimlikleri ikinci plana atan ortak bir Mslman kimlii salamas. Durum, Nazilerin Alman ruhunu ldrd iin Hristiyanlktan nefret etmelerine benziyor. Aysel Tulukun gerici tarikat ve cemaatlerin Krt siyasal hareketini geriletmesinden endie etmesi bouna deil. En az Kuzey Iraktaki askeri mcadele kadar nemli olan ideolojik mcadelede, en ok o yzden bataa saplanm durumdalar. Stratejik eksen Uluslararas ilikilere bakarken en sk yaplan yanl kanaatimce ABD unu istiyor, Fransa bunu destekliyor tarz toptanc yaklamlar. Bu tr genellemeler yanl dnmeyi ve yanl konumay kolaylatryorlar sadece. Bu
24
Trkiye Blnr m ? kolayclktan kurtulmann en iyi yolu her lkeyi kar gruplar balamnda deerlendirmek gibi grnyor. Mesel Fransaya baktnzda siyas aktr olarak: 1) Ermeni ve Yahudi lobisinin varln her an hissettirdii Mill Meclisi, 2) Komnist idealin dipdiri durduu ii sendikalarn, 3) Dassault, Lagardre gibi silah reticilerini, 4) %70i silah lobisinin denetimindeki yazl basn (rn. Le Figaro), 5) Irklk, laiklik ve kadn haklar gibi konularda byk hassasiyeti olan eitim sendikalarn, 6) Vs. Dikkate almak gerekir. Benzer ekilde ABDden bahsederken Neocon dediimiz, ou fanatik ve sava yanls gruplar lkenin geri kalan ksmndan ayrd etmek yerinde olacaktr. Bu gruplarn aralarnda ittifaklar kurulur ve dalr. Ortak karlar peinde ideolojik olarak ok zt iki grubun birlikte hareket ettiine tank olursunuz. Mesel ABD kurulduundan beri Yahudi dmanl yapan baz Protestan gruplar bugn sraili ve Irakn igalini savunmaktadrlar. Buraya kadar akladmz sebeplerden dolay Trkiyenin blnmesini istemeyen insanlar artk kendilerini baz s dncelerden kurtarmaldrlar: 1) 2) 3) 4) 5) X gazetesi ABD ua, Y Partisi ABnin her dediini yapyor, ABD lml slm istiyor, Fransa bamsz Krdistan kuracak, Vs.
Bu satran tahtasnda ABD, Rusya, in gibi oyuncularn hareketlerini onlar oluturan gruplarn karlar cinsinden ifade edemeyen yazar ve dnrlerimizin says olduka ok. Baka bir deyile aydnlarmzn byk ksm uluslararas kar ilikilerini okumay bilmiyorlar. Bu Okumaz-Yazarlarn Trk fikir aleminde oluturduu bilgi kirlilii ve bunun Trk halknda yol at akl tutulmas feci boyutlarda. Her gn yeni komplo teorileri ile Trk gazeteleri bir korku roman havas veriyor. Paranoyak myz? Kimse Trkiyenin ktln istemiyor mu? Sadece Ortadouda deil btn dnyada snrlarn sk sk yer deitirmesi, bunlarla balantl yaplan etnik temizlikler, toplu gler baz evreler iin olduka yksek kazan getiren bir durum. Dnyadaki lkelerin birbirlerinden korkmas, silah almas, silahlanan komusuna bakarak yeniden silah almas elbette silah reten ve satan firmalarn iine yarayan bir durum. Bunun yannda savalar sayesinde petrol fiyatlarnn ykselmesi ve yksek kalmas petrol lobilerinin ve retici firmalarn iine yaryor elbette. Yine bu
25
Trkiye Blnr m ? balamda deerlendirilmesi gereken bir baka sektr ise zel gvenlik irketleri: Savan, iddetin zelletirilmesi diye adlandrabileceimiz korkun bir noktaya geldik. Paral asker kavram elbette tarih kadar eski. Ama eskiden krallarn ihtiya halinde bavurduu bu yol son yllarda bir sektr haline geldi. Mesel Amerikan Ordusu Vietnam Savanda yaad kamuoyu-basn kuatmasn yeniden yaamamak iin gitgide zel gvenlik irketlerinin hizmetlerini kullanyor. Irakta ise yakn bir gemite sivillerin zerine sebepsiz yere ate aan askerlerin aslnda olduka geerli sebepleri vard sivil ldrmek iin. Black Water firmasnn alanlar olduklar iddia edilen bu i adamlar ortal kartrarak kendilerine duyulan ihtiyac arttrmaya yani ek gvenlik talebi retmeye alyorlard. PKKllarn da ellerinde yakalanan Amerikan silahlarnn da Black Waterdan geldii ynnde sylentiler yayld. Bunlar sadece birer sylentiydi. Yaknda bu konuda detayl bir yaz yaynlayacaz ama ok iyi bilinen baz eyleri de hatrlatalm zel gvenlik irketleri hakknda: 1) Gney Afrika ve srail firmalar bu alanda ok aktif, 2) Iraktaki petrol kuyularnn korunmasndan sorumlu gvenlik irketleri ile Bushun seim sponsorlar ayn firmalar, 3) Baz Ortadou ordularndan emekli subaylar PKKya kar mcadele edecek zel irketler kurmay planlyorlar, 4) Balkanlarda haritalar yeniden izilirken bu firmalar nemli roller oynadlar, 5) Bu sektrdeki i hacmi daha imdiden Trkiyenin mill zenginliinin kat kat zerinde. Ulusal gzlkleri karrken Bir insann Trk olduu iin Trkiyenin iyiliini istemesi baka ey, btn dnyay milletlerin atma sahas olarak grmesi baka ey. Buraya kadar akladmz gibi ortada milletlerin veya mmetlerin atmas deil karlarn atmas var. Bu karlar siyasi partilerin, irketlerin, sendikalarn karlar. Ayn milleten veya ayn dinden olduu halde karlar atan birok grup var. Bir baka deyile Trkler veya Mslmanlar diye bakarak uluslararas olaylar anlamlandrmak imknsz. Mesel petrol fiyatlarnn ykselmesi slm alemi asndan nasl baklabilir? retici lkeler kazanrken dierleri kaybetti, kaybedecek. randaki nkleer silah krizinin srmesi ve buna bal olarak petrol fiyatlarnn yksek kalmas bu lkenin gelirlerini ykseltiyor. Muhtemel bir sava tehdidine kar liderin arkasnda birleen halk Ahmedinejadn elini glendiriyor darda. eride ise Ayetullah ekibi eskisi kadar kolay bask yapamayacak gerginlik trmandka. Ama kendi petroln bile rafine edemeyecek kadar teknoloji fakiri bir lkenin btn kazancn silah teknolojisine ayrmas acaba sradan ranl iin ne derecede faydal? Her sabah benzin istasyonlar nnde kuyruklar oluturan ranllar ile
26
Trkiye Blnr m ? Ahmedinejadn karlar paralel mi? Bu lkeye yaplacak muhtemel bir saldrda lecek olan ranllar ve Amerikallar ayn geminin yolcusu deil mi? Tpk bu bilek greinden siyas rant elde eden Ahmedinejad, Bush hatta srailli ahinlerin ayn gemide olduu gibi. Stratejik eksenin neticesi Trkiyenin blnmesine engel olacak devlet politikas arln bartan yana koymal. Ne petrol ne de silah retiminde sz sahibi olmayan lkemizin (biz katlmasak bile) blgesindeki savalardan elde edebilecei hi bir ey yok. Bunun iin gerek kendi snr problemlerimizin gerekse bize yakn lkelerin birbirleriyle olan sorunlarn BARII yoldan zlmesi iin aba harcamalyz. Bu balamda ucuz efelik yapan bir d politika yerine ine ile kuyu kazan bir yaklam tercih ediyorum. Biz sradan vatandalarn gznde fazlasyla uzam olan Kbrs meselesi buna net bir rnek. Acele edip sava kartmak yerine yllar sren pazarlklarla kabul edilebilir bir noktaya gelmek Trkiye iin tercih edilmeli. Abdullah Gln Ermenistana yapt ziyaret ve Trkiyenin Suriye-srail arasnda arabuluculuk giriimleri yine bu balamda aklc stratejinin misalleri. Bu iki lkenin savamasndan bizim elde edebileceimiz hi bir ey yok. Oysa Ortadouda bar ksmen de olsa salandka Trk i adamlar sayesinde elde edilecek byk kazanlar var. Karlkl yatrmlarn gelimesi Ortadou lkelerinin birbirine ekonomik olarak daha baml hale gelmesi sava ihtimallerini phesiz azaltacak. Sefaletin gerileyecei bir Ortadou terrist reten bir bataklk olmaktan ancak byle kabilir. Snrlarmzn deimesine engel olmak istiyorsak Ermenistan da dahil btn komularmzn zenginlemesi iin aba gstermeliyiz. Zira ancak bu ekilde bu halklarn macerac diktatrler peinde terre veya savaa destek vermesine engel olabiliriz. Yine bu balamda yani kendi karlarmz korumak iin Ermenistan snrn aabiliriz. Soykrm konusunda bir koz olarak kullandmz bu engellemeyi tek tarafl olarak sona erdirmek bize birok bakmdan kazan getirebilir. Snr ticaretiyle karn daha iyi doyacak olan Ermenilerin PKKya destek olmas phesiz u anki duruma gre ok daha zor bir ihtimal olacaktr. Trkiye bu lkeyle ilikilerini normalletirirse terrle mcadele konusunda bask yapabilme imkn da ykselir. Kendine zaten kskn bir komu yerine kaybedebilecei bir eyler olmas bu lkenin bizimle daha fazla ibirlii iine girmesini salayabilir. Sonu ehitler lmez, vatan blnmez diye barmakla Trkiyenin blnmesine engel olunamaz. Bayrak, ehit kan, vatan topra gibi mill semboller iin deil onlarn temsil ettii gerek deerler iin mcadele edilmelidir. Bu mcadelede lm ama deil aratr. Bazen hayatta kalmak ve gelecek kuaklar iin ine ile kuyu kazmak lmekten daha faydal olabilir.
27
Trkiye Blnr m ? Mill sembollerin istismar ile geldiimiz bu noktada Trk milliyetilerinin baard tek ey Krt milliyetiliini kkrtmak oldu. Trkiyenin blnmesine kar durmak isteyenlerin yapacaklar ilk ey hukukun ve ahlkn en temel ilkesini uygulamak: Kendilerine yaplmasn istemedikleri eyi bakalarna yapmamak. Yakn zamana kadar Krt kelimesini yazd iin gazeteciler blclk yapmaktan mahkemeye veriliyordu. Trklere, Trkle ne kadar sayg gsterilmesini istiyorsak aynsn dier etnik kkenlere gstermeliyiz. Balang noktas budur. Elektrik hrsz, terrist vb diye tekini peinen yarglayan rk dnce PKKnn ekmeine ya srmektedir. Trkiyenin blnmesine engel olmann yolu ierde hukuku hakim klmak, darda ise ittifaklar kurmaktan geiyor. ABD lml slm istiyor veya AB Sevres anlamasn hortlatacak diyen paranoyak gazeteciler de bilmeden(?) Trkiyeyi yanlzla ve blnmeye itiyorlar. nk dnya ekonomisinin hacmi 44 trilyon dolardr. Trkiye 500 milyar dolarlk ekonomisi ile bunun ancak %1ini temsil eder. Dnyaya kafa tutarak kazanlacak bir zafer(!) de ancak anakkale Sava kadar srer. Yzbinlerce kayp vererek durdurduunuz dman ertesi yl geilmez denen boazdan geer, gelip stanbulu igal eder. Evet, Trkiyenin blnmesine karym. Ama bir Trk olarak kar durmadan nce bir insan olarak karym. nsanlarn etnik kimlikleriyle uralmasna, bu kimlikler yznden ldrlmesine, g ettirilmesine karym. Yaadmz topraklarn bir pasta dilimi gibi kesip biilmesine, ayaklarmzn altndaki zenginliklerin silah ve petrol tccarlarna peke ekilmesine karym. Bir cep telefonunun veya buzdolabnn nasl dini, milliyeti olmuyorsa devlet dediimiz aygtn da byle bir tercihi olmamal. Devlet her trl etnik ve din aidiyete eit mesafede durmal. Snrlar korumas gereken bir ordunun komutan iini gcn brakp dman tarif etmeye kalkarsa o devlet zayflar. Bartl kzlar, ne mutlu Trkm demeyenleri, post modernist felsefeyi sulu/dman ilan eden bir genelkurmay bakan Fransada yaasayd hastahaneye muayeneye gnderilirdi. Sizce Trkiye ile Fransa arasnda hangisi daha byk bir blnme tehdidi altnda? Neden? Gl devlet her eyden nce vatandalar tarafndan sevilen devletlerdir. Alevlere zorla Snn slm dersi vererek, Ateist internet sitelerini yasaklayarak, Krtlere zorla Trkm dedirterek devlet ancak kendinden nefret ettirebilir. Trkiyenin kurulduundan bu yana yapt yanllardan ders alarak daha gzel bir gelecee gidebileceimizi dnyorum.
28
Trkiye Blnr m ?
Paralanm kimlikler iin yeni iklimler (Burhan zgen) Kimliklerin darmadan, hayatlarn para para olduu bir dnem iinde kimlik siyaseti yapmann glkleri Trkiye Krtlerinin hibir vakit yakasn brakmamtr. Bir yandan kimlik savunusunun anlamszln ne karan yaklamlar olanca hzyla geliirken, dier yandan milliyetin inas iin gerekli olan anlatlar, dil eleri, kltrel paracklar vs. gibi kimlik yapc unsurlarn derlenip, toplanmasnn gereklilikleri her bakmdan, bir tr araf durumunu, bocalamay, kararszl dayatmaktadr. Bunun, birbirinden olduka farkl iki durumu gelitirdiini sylemek mmkn. Birincisi, kimliin daha da fazla sahiplenilmesi; paralanmln, kimlie varolandan da fazla, sk skya sarlarak almaya allmas; ikincisi ise bu paralanmlk ierisinde gl bir dnmsellik gelitirmek, bir nevi perspektivizm oluturmaktr. Kimlik balamnda ele alndnda perspektivizm, sabit olmayan bir kimlik alan iersinde geililikler oluturmak anlamna gelecektir. Bir tr znellikler arasnda yaplan yolculuklar gibi. Bunun salad en nemli g, birinden dierine geerken, birbirlerine dardan bakma imknnn olumas ve belli bir kimliin iinde hapsolunmasnn nne geilmesidir. Milliyetilik durumunda ise ou zaman sfr noktas diyebileceimiz, duraan, kendi kimlik alan dndaki tm blgeyi olumsuzlayan, olduka orak, yaamn sunduu saysz birikimden soyutlanm bir tablo kmaktadr karmza. Nietzscheci bir terminolojiyle dile getirmek gerekirse, bu bir tr decadence halidir. Yani olumsuzlama zerine ina edilmi bir znenin kurulumudur. Belli baz kimliklerin olumsuzlanmas sonucu ina edilmi kimlikler bunun en tipik rnekleridir. Aslnda, gnmzde varln srdren birok ulus devletin harcnda olan bir gelimedir bu. Bylesi bir kimlik edinme srecinin ortadan kaldrlmas ise ykc bir olumlama gcyle gerekleebilecektir ancak. Baka bir deyile, olumsuzlamann olumsuzlanmas ile. Olumsuzlamann olumsuzlanmas tam da yepyeni bir olumlamay varln btn ierisine davet edecektir. Bir kimlik iinde hapsolmuluk (evet, bir kimlik iine yerlemek dorudan doruya hapsolmuluktan baka bir ey deildir) bir tr ierisi-dars durumunu dourur ve dars her zaman iin tekinsiz bir blge olarak imgelenir. Milliyetilik politikalar da daima bu tekinsiz blge iine, dnemine gre birok unsuru serpebilir. Bu da milliyetiliin iktidarlama biimlerinin garanti blgesi olarak ekillenecektir. Trk milliyetilii asndan baktmzda bunun iine kimi zaman Krtlerin, kimi zaman Ermenilerin, Rumlarn, Yahudilerin, Hristiyanlarn ve hatta daha absrd olarak herhangi bir rk temsil etmeyen kurumlarn, mesela Avrupa Birliinin yerletirldiini grrz. Bu unsurlar ierinin korunakl blgesini tehdit
29
Trkiye Blnr m ? eden d gler olarak kodlanr. D dmanlar, i dmanlar hazr kalplardr ve milliyeti iktidar odaklar sadece bu kalplarn iine hangi dnemde kimlerin yerletirileceine karar verirler. Dilin dankl iinde Krtler Bugn iin dedesinden daha akademik Krte konuan bir kuak da var artk. Bunun yansra hi Krte bilmeyen ya da ngilizce ile Krteyi ya da Almancay birlikte renen Krtler de var. Bunun ok sayda varyasyonlar var ve bu konuda kesinlikle bir homojenlikten bahsedilemez: Arapa yazp-okuyan Krtler ya da Trke, Farsa okuyup-yazan Krtler; kyde yaayan ve sadece szel dile hkim olan ya da bir metropolde avukatlk, gazetecilik, tetmenlik gibi meslekleri icra eden, szel olarak Krte, yaz dili olarak ise Trkeyi kullanan Krtler; yurtdnda gmen olan, ilticac olan ve iinde yaadklar lkenin dilini renmek zorunluluu ile kar karya olan Krtler Bu dank durumun nedenleri kresellemenin sonular olarak ya da eyrek asrdr devam eden savala aklanabilir belki. Ancak bunu makro siyasetin diliyle anlatmak paralanml ifade etmek asndan olduka zayf kalacaktr. Makro siyaset alan, tm politikalalarn devlet rgtlenmesi ierisinde yaplmas ve siyasetin belli baz uzmanlarn ii olduu fikriyle rtmektedir. Halbuki politikalar devletlerin siyasetleri deildir. Politikalar cemaatleri, gruplar, gndelik yaam pratikleri iinde grnr hale gelen tm sosyal alar, brokarasi ile insan ilikilerini, kltrel dinamikleri, sanatsal faaliyetleri, kimliksel temaslar ve kurumsallamalar dndaki daha pek ok hareketi yatay bir biimde kat eden olusal srelerdir. Bu yzden de politikalar ne devlet yetkililerinin siyasal sylemleri ne de kurumlar iinde yaplan idari ve hukuki dzenlemeler olarak alglamamak gerekir. Parallk ancak alglarn perspektiflerinden grnr hale gelebilir. Bir sinema filmini, bir mzii, ya da bir edebi metni oluturan, devletin st kodlamalarndan kopan bir hareket, i ie geen izgiler, bireylikler.. Tm bunlar alglar devreye sokan, paral politikalarn kudretinin dolama girmesini salayan hareketlerdir. Paralanma ancak yine paral bir dille ifade edilebilir. Kltrel, dilsel ve elbette ki yaamsal paracklarn derlenmesiyle anlatlabilir. Bu adan bakldnda bir kimlik iinde paralanma ne anlama gelmektedir? Bunun ufak tefek paralar nelerdir? Bir syleyi biimi gelitirememek, dille blk-prk bir iliki kurmak, ya da arzal bir iliki kurmak Dille ilgili pek ok kuramsal yaklamdan biri de dil ile dnce arasnda boluksuz, birebir bir iliki olduu ynndedir. Witgeinsteinn dilimin snrlar dnyamn snrlardr forml bunu ok iyi ifade eder. Yani bir insann anadilinin yasaklanmas demek dnyasnn yasaklanmas anlamna gelecektir. Dili kullanamamak dncenin de paralize olmas anlamna gelecektir. Bunun sonucunda gndelik yaam ierisinde bireylerle iktidar odaklar arsnda bozguna uram bir ilikinin ( ya da ilikisizliin) biimlenmesine tank oluruz. Birey byle bir durumda her halkrda bir anomali resmi izecektir: Brokratik aygt karsnda bir anomali, kapitalizmin kapma aygtlar karsnda bir anomali ya da
30
Trkiye Blnr m ? milliyeti iktidarlar karsnda zorunlu bir direni hareketi bunun kanlmaz sonular olacaktr. Yasakl yllarda Krte bir mzik paras dinlemek byk bir direniin gstergesi haline gelmekteydi. Ylmaz Gneyin bir filminin fonunda Krte ezgiler duymak benzersiz bir cokunun kayna olmaktayd. nk Krte ile ilgili yazmak, okumak, mzik yapmak gibi herhangi bir faaliyette bulunmann ar bedelleri vard. Bugn iin akl d gibi grnen bu trden durumlarn etkileri ok yakn zamana kadar (ve hatta iinde bulunduumuz dnemde bile) srmtr. Ne var ki Krtlere ynelik tm bu bask unsurlarna ramen anadilin kullanmlarna ilikin muzazzam bir direniin de teden beri srdrlldn grrz. Bu durum milliyetiliin tesinde, kesintisiz bir gndelik yaam direnii formuna brnmtr. Bir yasa delmenin verdii sonsuz haz ve heyecan, ayn anda birka dili birden renme zorunluluu (bu hem byk bir zenginlik ama ayn zamanda byk bir skntnn da kayna olabilmektedir) ya da birka dili yarm yamalak renmenin getirdii aknlk, gvensizlik. Denilebilir ki, bunlar kltrel elerdir ve siyasal deildir. Aslnda kltrel olarak dnlen bu durumlar olduka siyasaldr ve gerek anlamda siyaseti oluturan da bunlardr. Bylesi bir olu sreci gndelik yaamdaki en kk titreimlerin dev bir depreme dnmesine yol amaktadr. Bu depremler ou zaman krlgan bir zenelliin olumasyla sonulanr. Adornonun tabiriyle sakatlanm bir yaam. Ancak bu znellik sahas direnii ve daha da nemlisi umutsuz bir umudu da dourur. Marxn zayf ya da ntr bir noktada ortaya kan u szn hatrlamakta yarar var: iinde bulunduum mutlak umutsuzluk bana umut veriyor. Sakatlanm bir yaam ve umutsuz umut veya Beckettin (bilerek ve arzulayarak) srekli kaybetme fikri aslnda yepyeni bir etik sahann, daha nce deneyimlenmemi gl bir maneviyatn gelime potansiyellerinin de iaretlerini verir bize. Krtlerin kimlik mcadeleleri elbette yeni deil. ok uzun bir zamandr devam eden, hatta Krtlerin bir tr yaam biimine ve yaam siyasetine dnen bir durumdur bu. Ancak sorunun bir anadil meselesi ile de snrl olmadn kabul etmemiz ve bunu sk sk hatrlamamz gerekiyor; en nemlisi de sakatlanm bir yaamn sunmu olduu farkllklar (ya da isterseniz buna zenginlikler de diyebiliriz) ve alg biimlerini tepmemek, gzden karmamak iin. Bu, eziyet ekmeye devam edelim ve bundan keyif alalm anlamna gelmez. Ancak yllardr biriken bu yaralarn ve hayat izgilerinin salad gl dnmselliin tekrardan yerineyurduna sokulmamas iin yeni politik stillerin ve stratejilerin gelitirilmesi gerektii anlamna gelir. Bu, asla ideolojik bir tutum deildir. Onun da tesinde en muhkem ahlaki ya siyasi dayatmalara kar bir zerklik arayndan ve bu zerkliin korunmasndan baka bir ey deildir.
31
Trkiye Blnr m ?
Krt Olmak (Ceren Gkolu) Yolculuklar severim genel olarakBir yerden bir yere gitmenin verdii o tutku kimi insanlarda bamllk yaratrm ya ben de onlardan biriyim sanrm.Tm o valiz hazrlama tela, ksa yolculuklara sktrlm keyifli sohbetler, yeni bir yerin izdmnn yaratt hayallerBu duygularla stanbuldan Ankaraya giden uamdaki yerimi aldm. spanyolca konuan geni grubu grnce birinin yanma oturmas iin baladm dua etmeye.Ve sonrasnda yanma oturuverdi Luic. Luic bir Fransz.Uzun yllardr Madridde yayor.Aslnda bir veteriner, ama bu sralar dnyann farkl blgelerine yapt av turlaryla urayor.Uzun uzun konutuk Luicle spanyolca balayan sohbetimiz ngilizceyle son buldu.Bask blgesinden tutup Catalanlara Krtlere PKKye, Trkiyede kadn haklarna, yemekten aka kadar 60 dakikaya birok konu sktrdk.Alp verilen mail adresleriyle indik uaktan.Valizlere doru ilerlerken arkamdaki ift yanma yaklat Ne kadar gzel ngilizce konuuyorsunuz! dediler; ben de glmseyerek teekkr ettim ve okanm gururumla devam ettim yoluma. Baladm valizimi beklemeye beni tebrik eden ift yanmdaki yerlerini aldlar, glmseme hali devam etti.Sonra tandk bir sesle irkildim.Taziye evlerinden
32
Trkiye Blnr m ? hatrladm bir dildi bu, lavanta kokulu yataklarda dinlediim masallarn diliydi, atlarn diliydi, dnlerin diliydiAnnemin yasaklanan diliydi, babamn uruna
cann ortaya koyduu dildiMasumiyetimin diliydi, vahiliimin diliydiBu tandk sese tandk bir yz elik ettiBeyaz tlbendi, dvmeli enesiyle babanemdi ite karmdaki, ananem ya da bembeyaz teniyleKotum i bu xalte, beje hele i bu? dedim, sarld ellerime bandan byk aclar gemi insanlara has o hznle bakt gzlerime Valizemin tne keke,24 ku dere li? dedi.Were dedim, valizini kaybetmiti Trke bilen kocasndan ok bana gveniyordu anlalan ya da yabanc bir yerde tandk bir ses duymann verdii gvenle sarlmt elime.Valizini alaca yere gittik, bele xalte, 24 aha dedim. Brakmad ellerimi kk bir ocuk nasl sarlrsa annesinin ellerine yle, valizimi almam gerektiini syleyip ayrldm yanndan. Arkama baktnda arkamdan bakakalm gzlerini grdm, iim acd. Yerime dndmde glmseyen iftin gzlerinin yerini nefret dolu baklarn aldn grdm.Az nce heyecanla yanma yaklap ne gzel ngilizce konuuyorsunuz diyen kadn iin gzel Krte konumam tebrik edilecek deil tam tersine nefretle tiksintiyle bana bakmasn gerektirecek bir durumdu zira. Sonra bir gen ocuk yaklat yavaa yanma Tu kurmanci zani? dedi; Eri diye cevap verdim ben de.Krte konuurken kslan sesi Trke konumaya balaynca birden ykseliverdi. Nereli olduumu sordu bu sefer Trke ama, Diyarbakrlym cevabna verdii Ben deyi sylerken yine alalverdi sesi. Gene yakaladn dedim iimden, gene yakaladn beni gzyalarmn sebebi zalim Krtlm! zlememi bir sorunun br ad kimliim! Nedir Krt olmak biliyor musunuz, o teyzenin ellerimi brakmamasdr, arkamdan bakakalmasdr.Nedir Krt olmak biliyor musunuz uakta tantm bir Franszn bana Krte bir kelime retsene demesine ramen yllarca beraber yaadm dost olduum, arkada olduum insanlarn bana bugne kadar hi byle bir soru sormamasdr. Nedir Krt olmak biliyor musunuz ngilizceme hayran kalp beni tebrik eden iftin Krte konumama hayran kalmak ne kelime bundan nefret etmesidir! Krt olmak nedir biliyor musunuz o ocuun Krte konuurken Diyarbakrlym derken bir sulu gibi hissetmesidir! Nedir Krt olmak biliyor musun avucunuzun ortasna izilmi keder dolu kaderle domaktr ad Krt olmak olan
33
Trkiye Blnr m ?
Birlikte yeni tarih yazalm(Ufuk Uras) Hep syledik Trkiyede Krt sorununun zm iin atlacak admlar, toplumun ve lkenin demokratik kurulularnn, demokratik kamuoyunun, Meclisin ve siyasi partilerin, aklselim, ve demokrat yurttalarn ii olmaldr dedik te imdi bu gerein aa kt bir dnemi yaamaya baladk. Askeri tedbirleri ve cezalandrmay esas alan geleneksel tavr btn boyutlaryla iflas etmitir. Grmezden gelme, kabul etmeme, bask ve iddet, Krt sorununu zememi ve yaray kangren haline getirmitir. imdi tersi yaplmaldr. Bu nedenle yeni almlar tartmas yeni zmler, modeller ve sonular retecektir. Krt sorununun zm yolu demokratikleme ve hogrdr; farkl kltrlere sayg gstererek eit yurttalk ilikilerinin gelitirilmesidir; eit koullarda bir arada yaama iradesinin glenmesi ve iddet ortamnn sona erdirilmesidir.
34
Trkiye Blnr m ? TBMMnin ZEL OTURUMLA toplanarak inisiyatif almas, muhalefetin sorumlu davranmas ve toplumda yeni bloklamalarn ve gerginliklerin yaratlmasna yol amamas; hkmetin ise DTPyi ve seilmi belediyeleri sorunun zmnde muhatap olarak kabul etmesi bugnn en nemli uraklardr. Elbette hereyin bir anda gereklemesini beklemek doru deildir. Ama gven arttrc tutumlarn gelitirilmesi nemlidir. Artan gven, yeni admlarn atlabilmesini de kolaylatracaktr. Bu erevede tartlmas ve yaplmas gereken baz noktalar yle sralayabiliriz: 1. Toplumumuzun yaps ok dilli ve ok kltrldr. Krtenin ve dier aznlk dillerinin gndelik yaamda etkin bir ekilde kullanm bu yapy daha da glendirecektir. Bu bakmdan, ilk renimden balayarak bu dillerin renilmesini, yerel birimlerdeki hizmetlerin halka gtrlmesini daha da kolaylatran dilsel dzenlemelerin yaplmas gerekiyor. Kltrel ve dilsel zgrlkler konusundaki reform ve yasalarn geniletilmesi ile mevcut yasalarn uygulanmasn daraltan ynetmeliklerin blge halknn taleplerine cevap verebilecek ekilde yeniden dzenlenmesine zen gsterilmelidir. Ksacas, anadilin renilmesi ve retilmesi nndeki tm engel ve snrlamalar kaldrlmaldr. Resmi dil Trkenin dnda, isteyenlere Krte dahil ana dillerinde renim grme imkanlar gelitirilmeli, niversitelerde Krdoloji Enstitleri kurulmaldr. Krt kltrel kimliinin ifade edilmesinin nndeki yasal engeller kaldrlmaldr. Bu balamda deitirilen yer eski isimleri iade edilmeli, yer isimleri konusunda ift dilli bir kullanma geilmelidir. 2. Ad ister af olsun, ister baka bir ey, yeni bir sayfa alabilmesi bakmndan gerek Kuzey Irak, gerekse Trkiye dalarndaki binlerce insann yeniden olaan demokratik ve toplumsal yaama katlmnn yollarnn almas gerekiyor. Ksacas, eve dnleri salayan, toplumsal ve siyasal yaama dahil olmay ngren kapsaml bir af karlmaldr. 3. Yerel ynetim reformu, yerel ynetimler ile merkezi idare arasnda etkin ve uyumlu bir ibirliinin tesis edilmesinin zeminini glendirecektir. Demokratik katlmclk ilkesi erevesinde yerinden ynetim anlay n plana karlarak, blgesel ve kentsel sorunlarn zm iin merkezi ynetimin vesayeti ortadan kaldrlmaldr. Yerinden ynetim anlayn glendirmek tm lkede demokratikleme srecinin gelimesi ve toplumun ynetime katlmasnn yollarnn geniletilmesi anlamna gelecektir. Ksacas, merkezden devredilen baz yetkilerle yerel ynetimler glendirilmelidir. AB mktesebatna uyum yasalar erevesinde blge meclisleri dzenlemesi tartmaya almaldr.
35
Trkiye Blnr m ? 4. 12 Eyll Anayasasnn srtmzdaki yklerinden kurtularak, Trkiyenin gereklerine ve ihtiyalarna uyan demokratik bir anayasaya sahip olmamz gerekiyor. Ksacas, Anayasa, Siyasi Partiler ve Seim Yasalar demokratikletirilmeli, anadilde siyaset yapma konusundaki engeller ortadan kaldrlmal; Trkiye Cumhuriyeti toprana bal bir anayasal vatandalk tanm oluturulmal, Anayasa btn kltrlerin demokratik bir ekilde varln ve kendini ifade etmesini iermelidir. 5. Kenti, kasabas, ky, mezras tahrip olmu, nfus dalm bozulmu ve iktisadi yaps km olan Dou ve Gneydounun gl bir plan dahilinde yeniden ayaa kaldrlmas gerekiyor. Bunun iin, blge halknn mevcut rgtleriyle ibirlii ve koordinasyon iinde istikrarl bir iyiletirme program uygulanmaldr. Ksacas, blgesel ekonomik ve sosyal dengesizlik, yoksulluk ve isizlik zel programlar ve yatrmlarla giderilmelidir. 6. Yakn tarihimizin son yirmi be yl incelendiinde grlecektir ki, Krt nfusun youn olarak yaad illerde ister adli, ister siyasi olsun yargya intikal eden ve etmeyen bir ok suta korucularn varl ve rol sz konusu olmutur ve oluyor. Bugn geriye dnp bakldnda, bu uygulamann halk iinde bir husumet bloklamas yaratt, blgenin kimi ileri gelenleri iin ekstra g kayna olduu, yasad davranlarn temel dayana haline geldii grlyor. Ksacas, Geici koruculuk artk gemeli, koruculuk kaldrlmaldr. Bu ynde insani, sosyal ve psikolojik rehabilitasyon projeleri acilen gelitirilmelidir. Bu topluluun, insani zmler yoluyla, bir gelecek kaygsna dmelerine yol amadan, baka ve retken alanlara kaydrlmalar bir sosyal devlet ykmlldr. 7. Trkiyenin yakn tarihi de gsteriyor ki, parti kapatma, varolan siyasal ve toplumsal sorunlarn zmne are olmuyor. stelik yarg yollarn kullanarak toplumsal ve siyasal sorunlara zm arayan zihniyetlerin de demokrat olmad grlyor. Ksacas, parti kapatmay gletiren yasal deiiklikler bir an evvel yaplmaldr. MD ADIM ATMA ZAMANI Cumhuriyet tarihi boyunca katlanarak byyen ve bir blgeden tm lkeye yaylan bu sorunu amann yolu demokratik ve siyasal zmler retmekten geiyor. Bu konuda sadece devlete endekslenerek beklenti gelitirmek de yetersizdir. Trkiye toplumunu, insanlarn kayg ve korkularn grmek gerekiyor. O nedenle
36
Trkiye Blnr m ? gelecei eit koullarda birlikte yaama anlay zerine kurmak, iddete bavurmadan sorunlara zm arama ve retme gnlerini yayoruz. Toplumda i barn salanmas ve kltrlerin yaknlamas, birbirini daha fazla tanmas, nyarglarn alarak birarada yaama kltrnn gelitirilmesi sorunlarn zm dorultusunda nemli admlar olacaktr. Yaplacak demokratik dzenlemeler bamszln da, egemenliin de, demokrasinin de Cumhuriyetin de glenmesine yol aar. Bir arada yaama iradesini glendirir. Toplumumuz bu admlarn yarataca bar, dostluk ve kardelik iklimine nicedir hasret. ok dilli, ok kltrl ve ok kimlikli ortak bir tarihten geliyoruz, byle bir gelecee birlikte yrmeliyiz.
37
Trkiye Blnr m ?
eyh Said ngiliz Ajan myd? (Mustafa Akyol) Trkiye siyasetinin nemli isimlerinden Abdlmelik Frat geen hafta kaybettik. Allah rahmet eylesin. Hem kimliiyle iftihar eden bir Krt, hem de PKK terrne hep kar kan bir demokratt. Tam bir beyefendi, bir nezaket timsaliydi. Ve, elbette, 1925 senesinde Cumhuriyet rejimine isyan eden eyh Saidin torunuydu. O vesileyle merhumun dedesinin gerek hikayesine biraz deinmek istiyorum. Biz Trkler milli eitimimiz boyunca eyh Saidi ngilizlerin kkrttn okur dururuz. Bu, bize yine devlet tarafndan belletilen i dmanlar kullanan d mihraklar ezberinin kurucu efsanesidir. Gelgelelim, bu efsanenin pek bir temeli yoktur. nk gerekte eyh Saidin ngilizler adna hareket ettiini, onlardan aktif destek aldn gsteren hi bir delil yoktur elde. Dr. Yaar Kalafatn isyan hakkndaki kitabnda belirttii gibi bu konuda eitli iddialar ortaya atlmsa da ngilterenin isyandaki yeri hakknda belgelere dayal kesin bilgiler ortaya konulamamaktadr. (ark Meselesi Inda eyh Sait Olay, s. 179) Devrin ahin bavekili smet nn de eyh Sait isyann dorudan doruya ngilizlerin hazrlad veya meydana kard hakknda kesin deliller bulunamamtr itirafnda bulunur. (nn, Hatralar, 2. Kitap, s. 202)
38
Trkiye Blnr m ? Aslnda isyann kayna dta deil itedir. En byk sebep de, Ankarann Kurtulu Savandaki Mslman kardelii temasn brakarak birden bire laiki ve Trk kesilmesidir. Krlma noktas, eyh Said isyanndan on ay nce Ankarada alnan iki karardr: Medreselerin yasaklanmas ve Hilafetin kaldrlmas. Krt tarihi uzman David McDowall yle yazar: Hilafetin kaldrlmas Krtlerin Trklere kar duyduu son ideolojik ba da kopard Trkiyenin 1912-22 arasndaki sava yllarn amasna yardmc olan Krtler, bu kez onun dmanlar haline geldiler Bunlar, dindar eyhler ve eski Hamidiye aalaryd ki, Halifenin savunulmasna samimi olarak inanyorlard. imdi bu insanlar arasnda, onlarn daha nceden en ufak bir balant kurmay kabul etmedikleri kiiler, yani Krt milliyetileri, bir direni gelitireceklerdi. (A Modern History of the Kurds, s. 192) Aslnda Hilafetin kaldrlmas, sadece Trkiyedeki deil Musuldaki Krtleri de kstrm ve koparmtr. Atatrk Aratrma Merkezi Asli yesi Prof. Dr. mer Krkolu yle yazar: Halifeliin kaldrlm olmas, Krtlerin ayaklanmasnda nemli rol oynad gibi, Krt unsurunun ounlukta bulunduu Musul zerindeki Trk iddiasn da zayflatmtr. Milliyeti dnceye yabanc olan Musul Krtlerinin, Trkiyeyi Iraka tercih ettikleri sylenebiliyorsa, bunun balca nedeni, Halifeye yani slama olan ballklaryd. Musul sorununun zme kavuturulmam olduu bir srada Halifeliin kaldrlmas Trkiyenin Musul tezine manevi bir darbe indirmiti. ngilterenin Musuldaki bir grevlisi, Halifeliin kaldrld yolundaki haberleri hayretle karlayp, inanmakta glk ektiklerini yazmaktadr. Bu ngiliz grevlisi, o zaman kadar Krdistan patlamaya hazr bir volkan gibi kaynatran Trk propagandasnn, Krtlerin Halifeye kesin ballna dayandrldn, Trklerin kendi bindikleri dal kesmelerinin ise, ngiltere iin inanlmayacak kadar mkemmel bir ey olduunu belirtmektedir. (Trk-ngiliz likileri, A SBF Yaynlar, 1978, s. 290-291) eyh Saidi ve isyann ite bu erevede anlamak gerek. syanclar, iddete bavurup kan dkerek yanl bir i yapmlard elbette, ama ngiliz ajan filan deillerdi. Ve olay, i dmanlar kullanan d mihraklar meselesi deil, Jakobence politikalarla kendini halkn kstren Ankara meselesiydi.
39
Trkiye Blnr m ?
Krtlerden korkuyorum, yleyse varm! (Mehmet Bahadr) lkenin en temel sorunlarndan birisidir krt meselesi. Hatrlaynz, Cumhurbakan Abdullah Gln bayram namazn Diyarbakr Ulu camiinde klma ve halkla bayramlama program aniden iptal edilmemi miydi? Hakeza Babakan bile gneydouya giderken zorluklarla ve birtakm engellerle karlamad m ? Peki ya bizler, rnak, Bitlis, Tunceli vs illere gidelim de, bir tatil yapalm diyebiliyor muyuz? Sonuta yurt, gidebildiin zaman senindir. Gidemediin yer senin deildir. Bunu retmemi midir ders kitaplarmz? Orda bir ky var uzakta arks yoksa Gneydou iin sylenmiti de haberimiz mi yok? Demek ki
ortada bir mesele olduu aikar.
ncelikle meseleye tehis koymak ve rahatszln kaynaklarn aratrmak, baarl bir tedavinin ilk adm olacaktr. Bu yaz, ufuklar geniletme ve zme katk yolunda (yle olmasn mit ediyorum) sadece bir bak as nerecek. Zira tek ve mutlak doru yoktur. Farkl dorular da vardr. Evet sadece bu sylem bile, lkede hogr ve diyalog kaplarn amaya, empati olgusunu gelitirmeye ve bar kprlerini ina etmeye yetebilir. Meselenin temeline inildiinde, krt meselesinin altnda, Ulus-Devlet sevdas yatt kanlmaz bir gerektir. Bu yap ierisinde tm tekiler dmandr. Ama Krtler daha ok dmandr. nk Krtler, ulus devlet projesinin en habis uru olarak grldler. Nitekim Cumhuriyet projesinin baarszlnn ve kurgulanan formatn tm vatandalara zorla dayatlmasnn bir sonuca ulalamayacann da bir gstergesi oldu Krtler.
40
Trkiye Blnr m ? Her ulus devlet en azndan belli konularda, tek tip bir toplum ister (konformizm). Bunu oluturmak iin de kannn son damlasna kadar savamaya ve and imeye karar verilir. Halk iin halka ramen kliesiyle birok gayri hukuki yollara ve entrikalara bavurulur bu kutsal devlet ve dava uruna!Ulus devletler tarih iinde az ya da ok bu sreci yaamlardr. On ylda on be milyon gen yaratmann anlam budur. Tek tip insan, tek tip toplum modeli. Eitim kurumlarmzda bu kutsal davann! en nemli propaganda arac olmutur. Ky enstitleri ve halk evleri de bu amaca hizmet eden nadide kurulularmzdandr. Szde Milletin efendisi kyllerimiz yine kylerinde kalmak artyla, CHP militan ve birer rejim bekisi olarak, sisteme dahil edilmilerdir. Bir sonraki yazmda anatomisini karmay dndm Ulus devletler de artk kendi kendine tapnmaa balayacaktr. Bireyselleen insan, hikmeti kaybedecek manay kendinde arayacak, kendine ve aklna tapacaktr. Bireylerden oluan toplumlar da uluslaarak ayn ekilde kendine tapmaya balayacaklardr. (Baknz Milliyetiliin Anatomisi) Evet oluturulan put devlete ve ulusa tapnmaktr gidiatn sonu. Ulus devlet en mkemmel ekliyle kurulsa dahi yine de kavga bitmeyecektir. Zira, ulus devletin varln idame ettirmesi, kar tarafta srekli bir dmann varlna baldr. Dahas siyaseti dizayn etmek, menfaat arkn iletebilmek ve ngrd format halka dayatmak iin Gneydoudaki terr derin devletin ya da ulus devletin en nemli argman olmutur. (Bugn Krt almna kar klarn altnda yatan gereklik budur) Dahas halkn mutlaka aydnlatlmas ve adam edilmesi gereken bir gruh olarak grlmesi ve oligarik dzenin basks sadece krt sorununun deil, baka sorunlarnda habercisidir. nk cumhuriyet belli bir snfn devleti olmu ve sarnlarn cumhuriyetinde zencilere yer yoktu. Gnmze geldiimizde Cumhurbakanmzn tabiriyle ok gzel eyler olduunu/olacan mahade ediyoruz. Bu bakmdan okta karamsar deilim. lkemizdeki farkllklarn varln sorun eden, hak ve zgrlkleri kstlayan ve demokrasiyi kesintiye uratan engellerin ortadan kaldrlmas yolunda admlar atlmas, gelecee umutla bakmak iin yeterli sebep. Ksaca devlet deiiyor ve krt dolayl olarak devlete ve ynetime ortak olmaktadr. DTP ve PKKya ramen krt sorununu zmne doru admlar atlabilmektedir. Bu srece kar kanlar, siyaset arenasnda hkmsz, bir hi pozisyonuna deceinden emin olmaldrlar. Siyasi olarak yapacak hibir eyi olmayan, fikir retemeyen siyasi liderlerin nasl bir sona srklendiklerini grmeleri de zor olmayacaktr. Belki de sadece bu yzden onlarn gnln ho tutmak gerekiyor. zme katk iin deil, sabote etmemek iin. Kanaatimce, zm srecinin en byk sorunu PKKnn varl olacaktr. Bu bakmdan ncelikle PKKnn silah brakmasnn salanmas gerekmekte. PKKnn
41
Trkiye Blnr m ? bir terr rgt olduuna hi kuku yoktur. Sanlann aksine PKK sebep deil, sonutur. Ancak her ne olursa olsun bu rgt Trkiyenin sorunudur. Bu ekyalar bizim ekyalarmzdr. Daa kan da, vurulan da, yrekleri dalanan analarmz da bizim evlatlarmzdr. PKK yelerinin ounluu ve sempatizan Trkiye Cumhuriyeti vatandadr. ncelikle yaplmas gereken PKKnn silah brakmas olacaktr dedik ve bunlar da silahtan vazgeirecek g calandr. nk calann ou Krtler zerinde etki gc olduu maalesef karmzda bir gerek olarak durmaktadr. Anasnn babasnn doum gnn bilmeyip, calann doum gnn kutlamak iin kendini lme atan Krtlerin varln biliyoruz. Bir gcn farkna varp, yokmu gibi davranmak ne kadar gereki bir tutumdur? Ancak calann bu gcn ve iradesini bir kez olsun Krtlerin iyilii iin kullanacak m? Onu da bizlere zaman gsterecek. Bu yazy yazarken vatan hainlii ile yaftalanacam da biliyorum. Sen ok oldun ermeni, yahudi ua. Devlet ekya ile pazarlk yapmaz dediinizi de duyar gibiyim. Ancak tarihini bilmeyen ve hatta gemiini reddeden bir milletiz biz. Tarihin sayfalarn evirenler; dnemin sper gc, atafatl koca Osmanlnn gerektiinde ekya ile pazarla oturduunu greceklerdir. Baknz Karen Barkey; ekyalk hareketleri karsnda Osmanlnn, ekyann kkn kazma hareketlerine girimeyip, dzenli bir biimde ekya ile pazarlk masasna oturmasn bir zaaf, bir acizlik olarak gren klasik anlay da kknden sarsyor ve yle yaklayor konuya: Pek ok tarihinin zayflk olarak grdn ben gllk olarak gryorumEkyalarn merkezde btnletirilmesine ynelik Osmanl politikalar, gl bir devletin uygulayabilecei politikalardOsmanl mparatorluunda devlet glyd. nk hem ekyalarn ykclk potansiyeli tayan faaliyetlerinin nn kesebiliyor, hem de bu faaliyetleri, nemli hale geldiklerinde, kendi yararna kullanabiliyordu.(1) Barkeyin ulat baka bir sonu da ok tartma gtrr. Ekyaln bizzat devlet eliyle icat ve imal edildii sonucu. Meselenin bir baka boyutunu da, Trkler tarafndan Kapdan Paa olarak anlan ngiliz Amirali Sir Adolphus Slade, dile getirmektedir. Osmanlnn Yunanl asi Thamantise grnmektedir ve yle demektedir: tavizli davranmasn kabul edemez
Osmanlnn ou kere azl ekyalar idam etmek veya hapsetmek yerine affetmesi, devletin bunlar ele geirmesindeki kudretsizliinden deildir. Babali bu iin kar ve zarar hesabn pek ustaca yapmasn bilir. yle ki: bir haydutun yakalanmas iin devletin sarfedecei masraf ve askerlerinin
42
Trkiye Blnr m ? girecei tehlikeler malumdur. Buna karlk, bir ekyann teslim olmas iin af gibi bir ak kapnn ak braklmas sayesinde, o haydutun karlk olarak devlete verecei fidye tutar da bilinir. Devlet kapsna snan ekya sayesinde hazineye aktarlacak servet gibi, bir sre haydutluk ve fenalklarndan kurtulmu olmak kayda deer ikinci bir kazanc tekil eder. Devlet kapsna snp af talep etmek fikri bu dnceler tahtnda meydana gelmitir. (2) Ekya ile pazarla oturan Osmanl devleti, ksaca bir babann yaramaz evlatlarna yapaca muameleyle, onlarn evden kamalarna izin vermeden sistemden ne istediklerini soruyordu. Dahas, bu kadar da olmaz denilecek bir politikayla asi lideri bir eyalete vali yapyor.(3) Ve asi lider, elindeki kuvvetleri, devletin ordusuna teslim ediyor ve devlet adna almak zorunda kalyordu. Bu mthi kurnazlkla, sistemin iine ekilen ekya, zamanla devlet organizasyonu bnyesinde eriyor ve sistemin en ylmaz savunucular haline gelebiliyordu. Dahas asi bir liderle, asileri bastrmakla grevli bir paann cenazeleri devlet treniyle yan yana gmlebiliyordu. Bu olay gnmze uyarlayp, empati yapabiliyor muyuz? Evet tarih armaktr ve dnmek; armakla balar. Dipnotlar: 1. Karen Barkey, Ekiyalar ve Devlet : Osmanl Tarz Devlet Merkezilemesi, eviren Zeynep Altok sayfa 50-51 2. Adolphus Slade, Kapdan Paa, eviren Osman nde Sayfa 20-21 (Elbette burada, zaten yoksulluk iinde bouan ve daa km krt vatandalarmzdan af karl fidye alnsn eklinde fizibil olmayan fikir ne srecek deilim. Silahlarn braklmas, kann durmas ve terre harcanan parann geri kazanm lkemiz iin en byk kazanm olacaktr dncesindeyim. ) 3. Amacm birilerini vali yapmak deil. Amacm sadece dndrmek. Tavsiye Kitaplar : 1. Krt Sorununu Yeniden Dnmek (Mustafa Akyol) 2. zmn afanda Krt Sorunu (Mustafa Akyol)
43
Trkiye Blnr m ?
Krtlerin Kimlii, Trkiyenin Kimlii(Mustafa Akyol) Trkiyenin en derin ve travmatik problemi olan Krt sorununun bir Krt alm ile zlp zlemeyeceini tartyoruz u gnlerde. Herkes bir eyler sylyor. Krt yoktur, o adamlar aslnda bir Trk boyudur diyenden, sorun calan liderliinde zlmeli diyenlere kadar olduka geni bir yelpaze var ortada. Byle olmas, meselenin ilk defa bu kadar zgrce tartlyor olmas da iyi. Bugne dek bu kadar kan dklmesinin bir sebebi, bylesi bir serbest mzakere ortamnn var olmayyd. Ancak ortada epey kavram kargaas ve kafa karkl var. Bu nedenle ben kendi adma meseleyi iki byk kategori iinde dnmeyi faydal buluyorum. Birincisi Krtlerin, ikincisi de Trkiyenin kimlii ile ilgili eyler. Krtlerin kimlii konusunda benimsenmesi gereken ilke bence ak: Tam zgrlk. Bu, Krte eitimin serbest braklmas, devlet okullarnda Krtenin semeli ders olmas, ister medyada isterse belediye hizmetleri gibi resmi ilerde olsun Krt dilinin kullanlabilmesi gibi almlar gerektiriyor. Devlet eliyle deitirilen yer adlarnn iadesi de buna dahil. Bu zgrlkler tannrken dayatmalarn da kalkmas lazm. in banda Anayasadaki Trk Devletine vatandalk ba ile bal olan herkes Trktr laf var. Bu, vatandalarn hepsinin Trk olduuna hkmediyor ki, zaten ngar da 80 ksur yldr buradan kyor. ou Krt, ben Trkiye Cumhuriyeti vatanda olan bir Krdm demek istiyor ki, kendi kimliklerini bu ekilde tanmlamak en doal haklar. Aynen Bat snrmzn tekisindeki Trklerin kendilerini Bulgar veya Yunan deil, Bulgaristan Trk ve Yunanistan Trk diye tanmlamalar gibi
44
Trkiye Blnr m ? Ayn ekilde, Ne mutlu Trkm diyene vecizesinin de bir dayatma unsuru olmaktan karlmas lazm. Bu sz (tabii ki isteyen beenip kullansn ama) gneydou dalarna yazp her hafta her renciye barta barta syletmenin lemi yok. Brakn, insanlar neyi demekle mutlu olacaklarna kendileri karar versin. Tm bunlar, Krt vatandalarn doal hak ve zgrlkleri ile ilgili meseleler. Burada kimsenin pazarlk yapmaya, bu zgrlklerin birazn tanyalm, gerisi eksik kalsn demeye hakk yok. Ancak bata dediim gibi, bir de Trkiyenin kimlii ile ilgili fikirler, teoriler ve talepler geziyor ortada. Etnik federasyon, bunlarn en belirgini. Dikkat ederseniz bu alana girdiimizde sadece Krtleri deil hepimizi ilgilendiren bir eyden, lkenin ve devletin yapsndan sz etmeye balyoruz. Ve dolaysyla sadece Krtlerin deil, kendini Trk olarak tanmlayan ve nfusun ezici ounluunu oluturan kitlenin de talep ve hassasiyetleri nem kazanyor. Krtlerin iin bu ynn mutlaka grmesi ve Trkiyenin kimliini deitirmeye ynelik, lkenin geri kalan tarafndan kabul edilmesi imkansz olan abartl taleplerden vazgemesi lazm. lkenin adn deitirmek gibi fanteziler bir yana, bence etnik federasyon dahi bylesine maksimalist ve lzumsuz bir talep: Hem Batdaki byk Krt nfus bunu anlamsz klyor, hem de bir kimlii gvence altna almak iin adna federasyon kurmaya, lke iinde etnik snrlar izmeye gerek yok. (Adem-i merkeziyet derseniz, ona tamam.) Sonuta eer bir zm forml bulunacak ise, bu sanrm iki tarafn da ahinlerine fazla taviz verdik, her istediimizi kabul ettiremedik dedirten trde olacak. Zaten iyi zmler de hep yle olur.
45
Trkiye Blnr m ?
Norin Kynn Srad Kz(zlem Yaz) Rzgarl bir Haziran gn Fatih Camisinin avlusundan onu byle uurlayacam hi aklma gelmemiti. Azlarn tadn karan lm u an ne kadar da sahici. Dostum, hayran olduum kadn, genliimin bir paras imdi bu tahtalarn altnda. Biliyorum seni ok zleyeceim. Biliyorum ok alayacam ardndan. Uzun zaman adn her anldnda bir yumruk oturacak boazma. Bir sr kararlar alacam. Bir sr planlar kuracam kalan mrm daha anlaml klmak iin. stelik imdiden biliyorum hepsini unutacam. lmn ac tadn, bu avluda ne kadar aladm, tm o deli bozuk hallerini Bir sr ey olacak hayatmda. Ac, tatl, anlaml, anlamsz, gzmdeki yalar kuruyacak. Bir arada geen zamanlarn ac tatl anlar yzmdeki izgilerin says artarken silikleecek. Ksa bir sre de olsa beni sona eren bir hayatn karsnda sallayan, aresizliimi tokat gibi yzme arpan bu duygular daha cenazen topraa verilmeden hayatn gndelik kayglar ile birleip yznde riyakar bir hzn ile ihanet edecek kalbimi actan yas duygusuna. Asla unutmayacam denilen neleri
46
Trkiye Blnr m ? Unutturmamtr ki hayat insana Bak imdiden drt yl oldu bile sen vefat edeli. Ve ben dn gece ok zorladm hafzam neler konumutuk son grmemizde hatrlayaym diye. Sonra ok eyi hatrladm da en ok bir tanesi yer etmi aklma. Ben hep lm korkusu ile yaadm yakn zamana kadar. zellikle kanserden lmekten ok korktum. Trl eit kanserin her aamadaki semptonlarn ezbere bilirdim genliimde. Bir ara her Allahn gn insanlara iimdeki tmrn imdi hangi aamada olduunu anlatr paniklerime inandrrdm. nanr msn uzun zamandr hibir eyden korkmuyorum. Korku denilen eyin ne olduunu bile unuttum artk. demitin. Suratna baktm. Nasl olabilir byle bir ey. Insan korkuyu ldrebilir mi? Doru sylyordu Sreyya. Zaten hi yalan sylemezdi ki? Cihan Aktan ifadesiyle sra d bir ailenin sra d kzyd O. Norin Medreselerinden yetimi en son alimlerden birinin niversite sralarna kadar hi resmi eitim almam kz. lk,orta ve liseyi dardan bitirmiti. Sonra stanbul niversitesi Fen Fakltesi Astronomi Blmne girmiti. Medrese kkenli bu ailenin ocuklar Norin kynden stanbula tandktan sonra adeta ikiye blnmt. Ayn evin ierisinde sosyal bilimlere merak salanlar ve Fen bilimlerine merak salanlar. Sreyya Fen bilimlerine deer veren kanattayd. Ama Arapay, ingilizceyi, Osmanlcay da renmeyi ihmal etmemi, Kuran ilimlerinde mkemmel yetitirmiti kendisini. niversiteyi bitirdikten sonra da hi uzak kalmad Kuran renme ve retme sevdasndan. Okul koridorlarnda c, ninja diyen genlerin szlerini, baz hocalarn aalamalarna katar hi etkilenmemiiz gibi, ok salammz gibi, en sert yz ifadelerimizi taknr, en salam admlarmzla Sreyya ablann yanna koardk 80 lerin sonlarnda. Suffa diye bir kursumuz vard. Peygamberimiz zamannda yoksul genlerin barnd ilim tahsil edilen evin ismiydi Suffa. Buras da adna yakr yoksullukta ve her daim cvl cvl kaynayan bir yerdi. niversite okuyan genler ile ders boyunca uyuklayan Trke bile bilmeyen yal teyzelerin yan yana yer minderlerine dizilip hevesle lafa sze atlamak iin pusuya yattklar, alimi, cahili, oluu, ocuu, hatta yar delisinin bile gnlnn krlmadan sznn dinlendii, kendisine deer verildiinin hissettirildii bir garip mekan. Her yiidin bir yourt yiyii vardr. Biz Suffann yiitleri yourdu baka trl yerdik. Bizim derslerimiz imdilerde insanlarn atk moderator kalarnn tehdidi altnda yapt ada terapi seans benzeri oturumlara benzemezdi. Sz, zaman gelince kapann elinde kalrd. Eh ok da uzatrsan tatl bir aka ile susturulma ihtimalin de vard tabi. Eskiden gazetelerin sadece magazin sayfalarn takip eden bendeniz Halepeye alamay, Filistinin tarihi ile ilgilenmeyi hep Suffada rendim. Yine de ou zaman okuluna gitmelisin aksatma diye kovalanrdm Suffadan. Ah kolaysa bu dost yzlerden vazgeipte hrlaa grlee okulun derslerine gir imdi. Vallahi Sreyya Abla derdim, ben olmadan o okulda herkes ok daha mutlu, zmeyelim hocalarmz. Gidip de bozmayaym imdi bu huzur ve gven ortamn. Nafile. Laf anlatamazdm.
47
Trkiye Blnr m ? Ylba gecelerine mahsus anne ve babamn rahata ylba kutlayabilmek ve dansz seyrederken benim sylenmelerimden kurtulabilmek iin istisnai izinleri olurdu Suffada kalmam iin. Byle gecelerde mutlaka beraber gideceimiz bir panel olurdu. ou zaman yzlerce erkein en azndan byk bir ksmnn gene mi bu kadn diyen bak, oflayp puflamalar altnda sorularyla, itirazlaryla konumaclar bunaltr bilgisi ve zekasna ters bir eye o gr sesi ve tatl ivesi ile mdahale etmeden duramazd Sreyya. Hoca efendilerin ya da popler yazarlarn makineli tfek gibi konuan, itirazlarn sralayan bu davudi sesli kadn karsndaki sessiz la havlelerini duyar gibi olurdum. Belli ki haddini bilmez bir KADINd. Ama O nu bir ay bahesinde beraber oturmaya ikna etmek de mmkn olmazd. Byle olmak, bu tr bir rahatla almak istemiyorum derdi. (Of Sreyya Abla.Ben istiyorum ay bahesinde oturmay, hem de o yer minderleri belimi artyor. Biliyor musun ben koltuk ta seviyorum galiba. stelik yer sofrasnda yemek yemek Suffa hari her yerde ikence gibi geliyor. Ama kendime bunlar itiraf etmem iin bir on sene lazm daha) Yoruyordu beni hep farknda olmak, hep bir eylerin peinde olmak.Sradan insanlarn hi bireyi umursamakszn yapt sohbetlere imreniyordum. Sadece ocuklarndan, gndelik hayatn ylesine dertlerinden, Oktay Ustann sabahki kek tarifinden, Seda Sayann ya zerine giritikleri uzun mu uzun kavgalardan bahsederken ne kadar mutluydular. Birbirlerini grdkleri zaman merhaba naslsndan sonra ilk sorular ee imdi neler yapyorsun deil hadi gidip bir kahve ielim, akam gene bizim ki canm ok skt ya da Adil Ikta indirim varm bir bakalm m idi. O can skan konular konurken takndklar umursamazlk bile imrendiriyordu adam. Dinlemesi lmden beter olsa da Eee imdilerde neler yapyorsun anlat bakalm. Ben hayatmda en ok bu soruya kzdm, en ok bu soru karsnda kendimi aresiz hissettim. Hibir ey ama hibir ey yapmadm zamanlarm, ait olduum kalabalklarda kendimi ne kadar yalnz hissettiimi, ait olmadm kalabalklarda insanlarla ortak konuacak bir kelime dahi bulamadm, kimi zaman hayatn srpirizleri karsnda aresiz yklendiim sorumluluklarn iinde hibir kitabn, makalenin, kelimenin be paralk anlam olmadn nasl anlatabilirim. stelik hi ama hibir eyi anlatmak istemiyorum kimseye. Tesellileriniz beni fkelendiriyor. hlasnz iimdeki haset duvarlarna arpyor. imde kopan frtnalar, tanr ile kavgalarm, her kavgadan biraz daha yenik ktm anlatmal mym sizlere. Ben kavgalarma son verememiken nasl bekliyorsunuz benden kp da insanlara yol gsteren olmam. Syleyebileceim sadece u: ben hep Tanrya yenik dtm ve hep gitgide daha fazla. Asla inkar edemeyeceim kadar inandm ona. Kendine tapan,kendine snan adamn hali hep komik geldi Tanrya tapma, Tanrya snma ediminin yannda. Btn hikaye buydu aslnda. Bu ihlasl ve alkan kalabala artk dahil olamama hali zyordu beni ama biliyordum ki O hep iki adm tedeydi. Ne zaman olsa giderim, beni o neeli haliyle kucaklar ve bir ay demler kaldmz yerden devam ederiz. Sonra gneli bir haziran gn bir telefon; hastanede son nefesini veriyor. Vasiyeti varm: Ben herkese hakkm helal ediyorum. Yanma artk kimseyi almayn sonra ykanp, kefenlenince grr arkadalar beni Vasiyetini tutmamak olmaz. Sonrasnda ise grmeye benim iim elvermedi. Salnda esirgediim saatleri
48
Trkiye Blnr m ? byle telafi etmenin ne anlam vard. Belki de lmle bir kez daha yzlemek iime gelmedi. Kimbilir Vefatnda cenazesini grenler hep ayn eyi sylediler; glmsyordu Bitlis in Norin kynde domu, muhtemelen Trkeyi sonradan renmi, hep abas ve Allah vergisi zekasyla bildiklerine sahip olmu sra d bir Krt kzyd Sreyya. Bir kardei 12 eyll ncesi bir Cuma namaz k lkclerin kurunlaryla ehit olmu, dier kardeinin 12 eyll sonras hapishanelerinde yaad ikencelere gn be gn ahitlik etmi, ailesi nice badireler atlatm bir alime. Elbette bir melek deildi. ok deli doluluklar ve zaman zaman da yanllar vard. Batan aa siyah giyerdi dar karken. Kocaman botlar. Diilii ile ba dndren diilii ile yer edinen biri de deildi adet olduu zere. Ama gerekti, insand, bir ac resim ya da haber grdnde, bir ayet okunduunda annda gzlerinden sessiz yalar akacak kadar insan. Ve gizli koylara yzmeye gittiimizde en gr kahkahalar atacak kadar ocuk. Benim frsat varken ertelediim dostluumdu. Aradan bunca zaman getikten sonra geen gn bir arkadamn syledii szlerdeki gibi nasl bir insanm ki tanyan kime sorsam hemen alyor dedii gibi bir insand. Sustum. nk biliyorum ki iki cmle sylesem alayacam. Suffa yok artk. stanbul niversitesi nin koridorlar da nicedir Norin Kynn fen bilimlerine merakl gen kzlarna kapal. Meydanlarn parlak cumhuriyet kzlaryla birbirlerini tanma, iki ders arasnda laflama ve birbirlerini sevme ihtimalleri de yok. Norin kynn kzlarnn asla giremedii akademilerin saygn aratrmalarndan reniyor kzlarmz teki mahallenin uykular karan tehditkar dnyasn. Krmz izgilerin tesine gemek yok, risk yok, tasa yok. Ha gayret Trkiye bundan daha ktsn de yapabiliriz.
49
Trkiye Blnr m ?
Tre, Din ve Krtler(Mustafa Akyol) Araya baka konular girdii iin Mardinin Zanqirt kynde (devlet yaktrmasyla Bilgekyde) yaanan vahet zerine ancak imdi yazabiliyorum. Bu gecikme bir anlamda iyi de oldu, nk bu vahim olay zerine yaplan yorumlar da yorumlama ans var imdi. Yaanan kan banyosunun ne kadar ac ve zc olduu ortada. lenlere Allahtan rahmet, geride kalanlara sabr ve metanet diliyorum. Geride kalanlar arasndaki ksz ve yetimlere kol-kanat gerilmesi de hem devletin hem toplumun zerine den bir sorumluluk. Peki bu olay nasl anlamamz gerekiyor? Blge kltr zerine kapsaml aratrmalar bulunan Do. Dr. Mazhar Balnn Tarafta Nee Dzele verdii syleide belirttikleri nemliydi. Kan davalarnda kadn ve ocuklarn hibir zaman hedef alnmadn belirten Dr. Bal, bu olay, mlkiyet sorunuyla, treyle, kz meselesiyle, kan davasyla aklanamaz diyordu. Ksacas bu vahetin, blgedeki treyi ok aan bir yan var. Bir baka deyile gelenekte yeri olmayan, modern bir olay bu. Dolaysyla blgedeki dier modern aktrlerin (PKK, korucular ve kontrgerillann) yaratt iddet ortamyla bir ekilde ilgili gzkyor. nsan ldrmenin sradanlat bir yerde, iddetin her trlsnn n alyor. Yine de olayn kkeninde kan davas kltrnn baz izleri olduunu dnmek mmkn. Bu da bizi treye ve gelenee bir kez daha gtryor. Trkiyede bu konular ald m, konuyu dar bir ilericilik-gericilik ablonu iinde dnmeye alk olanlar, iin iine hemen dini de katarlar. 70li yllarn Trk filmlerinden kafalarna kaznan ablona gre, toprak aas ve imam kyly birlikte smrmekte, yani tre ve eriat elele karanlk samaktadr.
50
Trkiye Blnr m ? Oysa kan davas yoluyla adalet tesis etme anlay, eriatn veya bir baka hukuk sisteminin nfuz edemedii toplumlara zgdr. slam hukukuna gre eer birisi bir yaknnz ldrr ise, ele silah alp karlk vermezsiniz. Kadya, yani eriat mahkemesine gider, ikayeti olur, adaleti ondan beklersiniz. slam hukukunda namus cinayetine de yer yoktur. Eer bir zina suu var ise, hkmn yine mahkeme icra eder. Dahas, bu ite hem erkek hem de kadn eit derecede sulu olmu olur. Kuran- Kerim zina suu zerine erkee ve kadna ayn cezay verir. Dahas, iftira tehlikesine kar da kadna zel bir koruma salar. Dikkat ederseniz bu eitlikten ve iftiraya kar korumadan trede eser yoktur. ounlukla eften pften sebepler zerine ilenen namus cinayetinde ldrlenler hep kadndr. Ortada bir gnah varsa, bunu kadn ve erkek birlikte ilemitir. Fakat nedense sadece kadnn kirlendii varsaylr. Bu erkek egemen anlay, ayn fiil zerine kadnlar ahlaksz diye knarken erkekleri apkn diye ven modern kltrmzde de devam etmektedir. Son olarak bir de tre cinayetleri Krtlere mi zg sorusuna geleyim. Bu konuda somut bir veriye sahip deilim, ama bu cinayetlerin daha ziyade toplumun Krt kesiminde rastland ynndeki tehis, ikna edici duruyor. Hrriyet yazar Hadi Uluengin bunu yazd diye onu rklkla sulamak da bana hakszlk gibi geliyor. Ama toplumlarn bu gibi karakteristik sorunlar, eitli tarihsel ve sosyolojik artlarn rndr. Kald ki hi kimse ak stten km ak kak deildir. Krtlerde tre cinayeti fazla grlyor olabilir. Amerikadan da nedense seri katil ok kar. Trklerden nelerin kabildiini ise her gn gazetelerin nc sayfalarnda okuyup duruyoruz
51
Trkiye Blnr m ?
Sarma dola ocuklardan korkmak(Ferhat Kentel) 7-8 yalarnda 3 kk ocuk kollarn birbirlerinin omuzlarna atmlar yryorlar. Hararetle, heyecanla konuuyorlar, glyorlar. Kollar birbirlerinin omuzlarnda Birbirilerinin omuzlarna doladklar kollar, konutuklarn da sarmalyor. Yrme, konuma ve omuzlara atlm kollar birbirini tamamlyor. Hepsinin anlatt bir eyler var Anlattklar herey sarma dola Konutuklar her ey az ve kulaklarnn yansra kollarndan da birbirlerine ulayor Ar kurallar, medeniyet-modernlik-toplum kurallar, bymlk kodlar onlarn bedenlerine henz yazlmam erkeklik kodlar,
30 Krt ve Trk gen sivil insan (14 ubatta sahne alan Yurttan Krte Sesler Korosu) beraber ve solo yurttan Krte ve Trke arklar sylyorlar. Bedenleri birbirlerinden btn koparma abalarna ramen, onlar, byklkleri kendinden menkul olan efendilere ramen, kol kola ark sylyorlar. Onlarn arklar da ocuklarn birbirlerinin omuzlarna kollarn atmalarna benziyor. lerindeki kiri boaltp, yeniden ocukluun o gzelim masumiyetine dnyorlar Ama birileri dorudan ocuklar hedefliyorlar. Bugne kadar, mafyaclktan, insan kaaklna, faili mehullere; devlet kapsnda rant peinde koturmaktan, etiketleri sayesinde irket kaplarnda ikbal salamaya kadar her trl kirli ii yapp, pervaszlklarn mahkemelerin nnden tesadfen (!) geerken ieri girip, Hranta bozuk para atmaya vardranlar, bunlar milliyetilik klflarna
52
Trkiye Blnr m ? sokanlar, tehdit ve antajla bu memlekette ne hukuk ne kanun brakanlar, kendi adamlarn vurduran, cinayetlerini utanmazca terristlerin zerine ykanlar, aktif etecilik hayatlarnda kahramanlk konusunda mangalda kl brakmazken, riske girdiklerinde, bir anda narinleip, o hastane senin bu hastane benim her trl Gata-kulliye bavuranlar, her eyden nce ve her eyden daha da nemlisi ocuklar hedef alyorlar Dn zehirlediler, bugnmz karartmaya ve geleceimizi esir etmeye inatla devam ediyorlar. Bu zihniyet sahipleri, yalanlar zerine kurulu kendi dzenleri yrsn diye, en ok ihtiya duyduklar dmanlk bu memlekette bitmesin diye, adn Sar Gelin koyduklar szde belgeseller hazrlayp, dorudan hedefe vurmak, ocuk masumiyetini yok edip, aa yaken eilir misali, travmal kk rklar yaratmak iin, bu topraklarn en eski sahiplerinden olan, Trkiye Cumhuriyetinin vatandalar Ermenileri emanet, snmac ya da hain olarak belletip, Ermeni ve Trk ocuklarn kollar birbirlerinin omuzlarndan dsn diye DVDler hazrlayp okullara gnderiyorlar; sonra da iyice izlenmi mi, iyice ezberlenmi mi diye rapor istiyorlar. Gneydoudaki sokak gsterilerinde polise ta atan ocuklar, ellerinde ta izi, ceplerinde misket arayp, 10ar, 20er toplayp ieri tkyorlar. Sayy 100lere, 500lere vardryorlar Bu ocuklar AIR ceza mahkemelerinde yarglanyorlar. kencede adam ldrenler, insanlar evlerinden toplayp dabanda ensesine kurun skanlar, saa sola bomba atanlar ellerindeki barut izine, bellerine asl duran cinayet aralarna ramen, kahraman ve iyi ocuk ilan edilip, ellerini kollarn sallayarak ortalkta dolarken, ya da en iyi ihtimalle tecil edilen cezalarla vaziyeti kurtarrken, bu ocuklara yalarnn iki kat cezalar veriyorlar Krt ve Trk ocuklarnn kollar birbirlerinin omuzlarndan iyice dsn diye, o den kollar byynce daha ok ta atsn ve en idealinden silah sksn diye onlar hapislerde tutuyorlar. Hem de byklerle birlikte! Yani garantili sonu: cezaevinde itinayla byyecek ve istikbale uzanacak elik disiplinli gerillalar! Nasl bir aresizliktir bu! Nedir bu ocuklarla alp veremediiniz? Bu kadar m ok korkuyorsunuz bu ocuklardan? Farknda msnz, ne kadar ok kin tohumlar ektiinizin? O kirli kininizi o masum bedenlere boalttnzn? O ocuklar iin cann diine takan ailelerinin, avukatlarnn, sosyal hizmet uzmanlarnn, ocuklar iin adalet istiyoruz inisiyatifinin tanklklarndan esinlenerek anlamaya alalm. Bu ocuklarn nasl bir dnyada bydklerinin farknda deil misiniz? Acyla byyen; kardeini, aabeyini, amcasn kaybetmi, babalar, aabeyleri, baka akrabalar ikenceden gemi ocuklar onlar Bu ocuklardan biri, kan bir arbede sonras, ortal temizlemek iin alt dkkann nndeki talar toplayan ocuktu Dieri, korucu babas lm, ailesinin geimini tek bana salayan bir ocuktu; kepenk kapatma eylemi olduu gn dkkann aarken yakaland Panzerin ezdii ocuun cenazesine gidenler, parmaklaryla V iareti yapanlar 14 aydr cezaevinde..
53
Trkiye Blnr m ? ocuklar btn bu iddet ortamn nasl yayor? Kafalarndan neler geiyor, kimsenin tam olarak bilmesine imkan yok nk onlar ocuk Onlarn koskoca dnyalarn henz kelimeler ele geirmedi; bizim gibi kategorilere esir deiller Onlar zgr: Trk, Krt, medeni olmak, sava gibi kelimeler onlar henz denetleyebilmi deil.. Ama eitimleri dahil her ynyle hayatlar kararan, karartlan ocuklar polis grnce krmz grm boalara dnyorlar Onlar kimileri terrist, kimileri komutan kimileri de kandrlm ocuklar olarak gryorlar Bunlarn hibiri kesin deil; ama onlar iin istenen ibretlik cezalardan belli ki, yetikin egemenler aslnda ocuklar antaj arac olarak kullanyorlar; bykleri zaptedebilmek, pes ettirmek iin Bu kadar basit ve kallee Belki onlar en ok anlayanlar aileleri Onlarn ocuklarn tanmlamaya ihtiyalar yok. Onlar sadece ocuklarn seviyorlar ve ac ekiyorlar. Mesela, bu ocuklardan birisinin babasnn sorduu gibi soralm: Siz akamlar evde ne konuursunuz? Mesela televizyon seyrederken, yemekte? Peki Diyarbakrda, rnakta, Cizrede, Silvanda, Vanda ne konuulur mesela? Oralardaki evlerde, aileler iinde 30 yldr sava konuuluyor. te hayat ve aclar bu ocuklarda muhtemelen oyunlayor Polise ta atmaca oyunu icad olunuyor Western fimleriyle bym, kzlderililerle har neir olmu bizler kkken osuruk aacndan ok ve yay yapardk. Ama Gneydouda 30 yldr atmosfer iddetin atmosferi Birileri o iddetin rantn yesin diye, glerini korusun diye sren bir savan atmosferi Bu atmosferde ocuklar nasl oynarlar? Ancak evreleri iddetle donanm bu atmosferin oyunlarn oynarlar; ancak bu atmosferin verilerini oyuna evirebilirler 27 yl ceza alan bir ocuk byynce savc olmak istiyor. Belki sadece gc taklit ediyorlar, gl olmaca oyunu oynuyorlar. Savc olmay beklerken, ta atarak belki Cezaevindeki aabeyini zleyen ocuun, aabeyini grebilmek iin bulduu dahiyane fikirde kendini gsteren, Ben de gideyim bir ta ataym, aabeyimin yanna gideyim diyen ocuunki gibi bir oyun belki Kendilerini engellemeye alan yal kadnlar takmayan, provokatr polis aabeyleriyle ya da rgtten aabeyleriyle birlikte ta atan ocuklar onlar Filistin Gazzede ocuklar nasl sosyalleiyorlarsa bizim ocuklarnki de ok farkl deil Filistinli ocuklarnki kullanlmaksa, bizimkilerinki de kullanlmak; onlarnki oyunsa bizimkilerinki de oyun Belki, onlarn yaadklar sadece bir isyan oyunu Irkln, hakir grlmenin, ekonomik sorunlarn, isizliin kol gezdii bir dnyada, polisin nezdinde hayata atlan bir tatr belki de onlarn attklar
54
Trkiye Blnr m ? Ama onlar zerine boca edilen yarg iddetinin paradoksu u: bu ocuklar hapiste onlar komutan olarak gren aabeyleri ile birlikte mcadele, devrim vb. ruhla bileniyorlar ve salam yeni gerillalar olarak yetiiyorlar Soru da u: devletin bir kanadndan akan ve yargda tecelli eden bu ibretlik cezalarn yansra, ocuklara ynelik saldr zellikle mi yaplyor? ki ayr kategoride cevap var. Birinci kategori: hayr, inanlmaz bir aymazlk iinde ve ktcl bir ruh haliyle yapyorlar. kincisi evet kategorisi ve burada da iki ayr cevap var. Birincisi, evet, bilerek yapyorlar, ayakta durmak iin dmanlara ihtiyalar var kincisi, evet, bilerek yapyorlar; nk blmek istiyorlar Bkp usanmadan bavurduklar paranoya eliinde ve d gler tarafndan tezgahlandn syledikleri blcln bizzat bilinli bir paras olarak grevlerini yerine getiriyorlar Onlarn niyetlerine dair btn bu cevaplarn belki de hepsi doru Ama biz bydke ve bykln raconuna uygun olarak, hazr giyim kalplara, kelimelere teslim olduka, bedenlerimizin birbirine demesinden utanp, kollarmz birbirimizin omuzlarndan dyor. Yeter artk bu kadar bymek! diye barmak geliyor iimden
55
Trkiye Blnr m ?
AK Partinin Krt Sorunu ile Amansz Snav (Abdurrahim slamolu) Trkiye bir yerel seimi daha geride brakrken, kazanan olmayan bir yarta siyasi partiler biz kazandk edebiyatn terennm etmeye baladlar. Her ne kadar bu seim de halk kimseyi tamamen kazanan ilan etmediyse de kaybeden de ilan etmeyerek herkesi denklemde bir deiken olarak tuttu. Seimin galibi Ak Parti olmasna ramen kazanan, halkn basiretli demokratik tercihidir. Bu seim bir daha gsterdi ki halkn oyu, hibir zaman antada keklik olmayp kendinizi en gl sandnz anda bile sizi sarsacak sonular meydana getirebilir. Hlihazrdaki tabloya baktmzda ktidarn ve muhalefetin karmas gereken ciddi dersler ve almas gereken derin mesajlar olduunu gryoruz. Ak Partinin oylarndaki dn ok farkl sebepleri olduu aikr. Her meselede olduu gibi bu konuda da krlerin fili tarif etmesi gibi herkes bir ynyle bir eyler sylemekte ya da yazmakta. Bana gre de bunun birok sebebi olmakla beraber en nemli balca sebepleri parti tekilatndaki skntlar, aday belirlemedeki hatalar ve Krt Sorunundaki ikircikli politikalardr. Ak Parti 2001 ylnda kurulduundan bu gne kadar kurumsal bir parti olma yolunda ciddi mesafe alamad gibi sadece lideriyle varln srdrebilecek bir grnt
56
Trkiye Blnr m ? sergilemeye devam etmektedir. Ak Partinin kurulu felsefesini ve temel ilkelerini zetleyen en gzel ifade Babakanmzn da srekli telaffuz ettii; insan ycelt ki devlet ycelsin cmlesidir. Ak Parti gerekten bu samimi duygu ve ilkelerle kurulmu bir parti olmasna ramen zamanla insan odakl siyasetten uzaklaarak itaatkr insan odakl siyasete kaymtr. nsan odakl siyasette aslolan insan, insann kalitesi ve liyakati iken itaatkr insan odakl siyasette ise nemli olan insann eitimi, kalitesi, liyakati deil sadece stlerinden gelen emirlere itaat etmesidir. Bu dnce; zamanla parti de eletiren, hatalar aratran yeri geldiinde yanl uygulamalara kar direnen zgr ruhlu insanlarn partiden uzaklatrlmas ya da barnamayarak kendi isteiyle ayrlmas sonucunu dourmutur. Byle bir ortam velut siyasetilerden ziyade dk profilli insanlarn siyasette var olmasn salar ve makamlar liyakatsiz insanlarca igal edilir. Bu sre ok tehlikeli bir sre olup neticede kadim siyasi hayatmzn unutulmaya yz tutmu partilerinde olduu gibi e dost kapitalizmine ve rant iin siyasete kadar varabilir. Ayrca bu sonu parti ii demokrasiyi yerle bir eden habis bir ur kadar tehlikelidir. Geri Trk siyasi hayatnda demokrasi isteyen partilerin kendi iinde demokrat olmad da gn gibi ortadayken Ak Parti den bunu beklemenin zor olduunun farkndaym lakin Ak Partinin kendi ilkeleri ve kurulu felsefesine sahip kmasn beklemek hakkmz olsa gerek. Siyasi partilerin halk iin demokrasi mcadelesi verirken kendi ilerinde Monarik bir yapya tahamml etmesi Trk siyasetinin kronik hastal olarak masada durmaktadr. Bu otoriter yap bazen lidere ramen lider iin anlayyla mahalle tekilatlarndan, delegelerden, il tekilatlarna kadar liderin etrafndaki insanlar tarafndan dizayn edilmektedir. Bylelikle tekilat mensuplar muti insanlardan mteekkil bir cemaat gibi kendilerine o makamlar baheden byklerinin iradesiyle hareket etmeye balar. Bu yapda parti artk milletin partisi kimliinden syrlarak Liderin ya da ayrcalkl bir zmrenin partisi olur. Hatta baz durumlarda liderin ad kullanlarak bir sr etik olmayan, anti demokratik tasarruflarda bulunulur ama liderin haberi bile olmaz. nk artk e ve dosta makam yada menfaat salama, hemeriyi koruma vb. abalar btn ilkelerin ve prensiplerin nne geer ve vahi bir pragmatizm balar. Bu balang ideallerin, mefkrelerin, lklerin, topyalarn, ahlak ve erdemin, topluma verilen szlerin vs. her ne var ise hepsinin sonunun da balangcdr. Bu bahsettiklerimiz lkemizdeki tm siyasi partilerin yaad/yada yaamas muhtemel olan sorunlardr. Ak Parti ncelikle kendi i muhasebesini yaparak, kendi kurulu aamasndaki samimiyete ve hasbilie hakkyla bal, liyakat ve temsil kabiliyeti yksek olan fertlerin saysn arttrmann yollarn aramal ve akabinde de semenlerin kendisini neden daha fazla tercih etmedii konusunun, lokal ve global; siyasi, ekonomik, sosyolojik ve psikolojik sebeplerini bilimsel veriler nda ele alarak ciddi dersler karmaldr. Bununla beraber dier partilerin neden tercih sebebi olduunu da irdelemelidir. Seim sonularnn en manidar mesajlarndan birisi de Krt Meselesinin sadece ekonomik yada toplumsal saiklerle aklanamayacak kadar geni ve Trkiye Cumhuriyetinin salkl bir demokrasiye kavumas iin hayati neme sahip
57
Trkiye Blnr m ? olduunun anlalmas gereidir. Devlet-i Aliyye-i Osmaniyyenin bakiyesi olmasna ramen Yeni Trkiye Cumhuriyeti Devleti btn Osmanl unsurlarn tek potada eriterek adeta kimyevi bir terkip oluturur gibi yeni bir Ulus ina edebileceini varsayarak Bakanlar Kurulunca 25 Eyll 1925 de ark Islahat Kurulunun hazrlam olduu, ark Islahat Plann yrrle koyarak resmi Krt Politikasn oluturdu. O gnden bugne gelinceye kadar resmi politikann yanlln rahmetli zala kadar aka ortaya koyan olmad. zaln ardndan bu realiteyi hakkyla tanyan ve adn koyan ve paralelinde bir takm almlar yapan yegane parti Ak Parti oldu. TRT e vb. almlar en azndan Krtlerinin dilinin de kendine has bamsz bir dil olduunun devlet tarafndan tescili manasna geldiinden kmsenmeyecek almlardr. Ancak bunlarn; Krt insann memnun etse de tatmin etmekten uzak olduu grlmektedir. Ayrca gzlemlediim kadaryla, Krt halk kendi setikleri milletvekillerinin zellikle Babakan tarafndan muhatap alnmamasn ierlemi grnmektedir. Bu konuda kanaatimce yanl olan DTPnin kimlik siyaseti yaparak oy almas deil aksine bunun altnda yatan nedenleri anlamamak yada bilerek gz ard etmektir. Baknz daha 1933 ylnda Cumhuriyetin 10. Yl dolaysyla, Krt aydn Celadet Ali Bedirhann Mustafa Kemale gnderdii mektuptan aka grlecei zere Krtlerin kimlik talepleri cumhuriyetin tarihi kadar eskidir. Buyrun sabrnza snarak bu Krt Entellekteli C.A.Bedirhann mektubuna kulak verelim: ve dil bilimcisi olan
Paa Hazretleri , maruf olan ahsi ve medeni cesaretinize ramen, bilmem ki neden imdiye kadar Trkiye de bir Krdistan meselesinin mevcudiyetini serahaten (aka) itiraf edemediinizBu itiraf iin , kuvvet ve kudretine ziyadesiyle itimat ettiiniz iradenizde , o cesareti bulamadnz. yle bir Krdistan meselesi ki , hkmetinizi , onunla megul olurken karaszlklara, tereddtlere , ricatlar ve yarm tedbirlere sevk ediyor. Serhaten dedim, nk bu kelimeyi aznza almadan bu meseleyi her zaman itiraf eylemekte , dahili ve harici siyasetinizde ona mhim bir mevki ayrmaktasnz. Bu zimni (gizli) itirafat , sras geldike kaydedeceim. Mamafi bende itiraf eylemeliyim ki , krdistan kadim bir mefhum tarihidir ve Krdistan meselesi ne zamannzda ve nede siyasetlerinizin varisi olduunuz ittihat ve teraki hkmetleri zamannda balam deildir. Bugn, Polonyann eski halini hatrlatr bir ekilde birka devlet arasnda taksime uram olan vatanm Krdistann ve milletim Krtlerin kadim bir tarihi , muayyen bir orafyas ve itimai tekilat vardr Medlerin mebde ve meneine gitmeye lzm yok. Kisenefonmun (siropedi) sinden balamak kafi. Maamafi bu noktay izaha lzum grmyorum. Son zamanlarda tarih ile itigaliniz ve bilhassa (ariyen) meselesine pek yaknda temasnz ve her nedense Trkleri maruf Mongolik menelerinden tecrid ve Ari rkna intisap ettirmek hususundaki mesainiz , zat- fehimanelerini Krt ve Krdistan hakknda klli vukuf sahibi eylemitir. Krdistan Meselesi , ne zamanmzda ve nede selefleriniz zamannda balam deildir. Trkiyede Krdistan meselesi , Krt merasnn (beglerinin), ilk Osmanl tarihi Het Behit mellifi dris-i Bitlisi vastasyla Yavuz Sultan Selime , suni bir hkmdara biat ettikleri gnden beri mevcuttur. Osmanl tarihi tetkik
58
Trkiye Blnr m ? olunursa , muhtelif isim ve nvanlar altnda Krdistan meselelerine tesadf olunur. Her hadisei ismiyle yd etmek itiyadnda olan vakanvistlerin eserlerinde ise , bu meselenin kendi nvan Krdistan Meselesi sernmeleri (bal) altnda olunduu kesretle (oka) grlr. Evet, mesele ok eski zamandan beri mevcuttur. Ancak devir zamana , her devrin telakkiyat ve temayultna gre ekil ve renginde tebellr ve tehayller vardr. Bazen , hususi ve tipik bir feodalizm manzaras arz eder. Muhtelif devirlerde Osmanllk ve hilafet mefhum ve camialarnda mezhebi bir ekil alr. Bu devirlerde sessiz sedasz alan bir afiilik ve Hanefilik meselesi mevzubahistir. Bazen de airet isyan eklinde tecelli eylemi mselsil bir Ekrat Bednihat vakas bal bana bir devir tekil eder. Bugnk ekil ise, esasen asrn en byk karakteristii olan briz bir milliyet eklidir. Bu ekilde zannolunduu kadar hdis (yeni) deil ; kadim ve hatta edebiyatta (literatrde) ancak merutiyetten sonra tesis edilen Trk Ocaklaryla ilk tohumlar salm olan Trklkten eskidir. Kendi ifadesine ramen Lavra Kurmanc ayp fekbu tarix hazaru et yek bu 1061 sene-i hicriyesinde tevelld edip , yine aadaki beytin mevhumuna gre sal gehete el aran, ey pirev gunehkaran 44 yanda yani 1105 senesinde MEM U ZN nvanl eserini vcuda getiren byk Krt airi Ahmed Xane , bugnk milli cereyannn ilk mbeiridir. Mevzuunu bir hl efsanesinden alm olan A.Xane , eserinde batan baa Krt milletinden ve Krdistandan bahseder. Konutuu ahslar kmilen birer semboldur. Krt milletini temsil eden ahsi esrete drr, zindana atar ve onun hals- arelerini millete aratr ve gsterir. Paa Hazretleri , grlyor ki Krtlk fikri ve Krtlerde milliyet cerayan ne bugnk ve ne de dnk bir meseledir. Belki bundan 250 sene evvel ykselmi bir fikir, balam bir cereyandr. Krdistan Meselesinde yeni bir tedbiriniz olarak kabul ve tavzif eylediim bugnk af meselesine tekrar dnmek zere bilhassa gayr-i Trk milletlere kar uyguladnz siyasetin mverrisleri olan ttihat ve Terakki hkmeti zimamdarlarnn (idarecilerinin) Krdistan Meselesindeki tedbirlerinden ve faaliyetlerinden birka satrla bahsetmeme msaade buyurunuz. Bu bahse bir mektep hatras ile balayacam : Hatrmda kaldna gre 10 Temmuzun (1908?) ikinci sene-i devriyesi henz idrak olunmamt. Bir ehzadebanda bir tiyatro binasnda mhim bir konferans verileceini edebiyat retmenimizden renmi ve bu gibi eylere merakl birka arkadamla konferans mahalline gitmitim. Sahneye iki adam kt. Biri Yusuf Akora Bey idi. Arkadan bize takdim etti. Yine hatram yanlmyorsam bu zatn ismi smail Gansperenski idi. Gansperenski Efendi , stanbul ahalisince anlalmas mmkn bir Trke ile uzun bir konferans verdi. Mtemadiyen Trkten ve gayr-i Trkten bahsediyordu. Konferans bittii zaman benim ve arkadalarmn anlayabildii undan ibaretti : Herkes Trktr , Trkiyede Trkten baka milli unsur yoktur ve olmamaldr. Bilmem nasl bir tesadf eseri idi ki , o gn aramzda hibir Trk talebe yoktu. Benden baka dier bir Krt , bir erkez, bir Arnavut , bir Grc ve bir de Rum arkadamz vard. Ertesi gn mektepte ayn arkadalar bir araya geldiimiz zaman , Gansperenski (Gaspral smail) Efendinin konferans mevzubahis oldu. Merutiyet devri ile birden bire inkiaf eden msvat- hukuk ve ahsi, unsuri ve mezhebi hrriyet fikirleriyle sr-atletemasa gelen gen dimamz, Gansperenski efendinin nazariytn ( teorilerini ) kabul edemiyordu. Bu nazariyt, bize pek aykr gelmi, maneviyatmz adeta isyan ettirmi idi. O tarihte, mektepte bir gazete nerediyorduk. Gazetenin riyset-i tahririyesi, (
59
Trkiye Blnr m ? baredaktrlk ) benim zerinde idi. Gansperenski Efendinin konferansnn bende yapm olduu aksl-amel ile olacak mezkr gazetede Krtle ve Krdistana dair bir makale nerettim. Bunda Krtln tarihinden, rkndan, vatanndan ve hususiyetinden bahseyledim. Bu ve emsali konferanslar ve neriyat ile, Osmanl mparatorluu hududu dahilinde yaayan gayr-i Trk milletlerinin esaslar kurulmak isteniyordu. Bu ven milliyetiliin, daha doru bir tabir ile baka milletlerin kanyla vcuda getirilmek istenilen yeni milliyetin edebiyatn yapmak zere, bir Trk ocaklar Trk Yurtlar tesis olundu. Mecmualar ve kitaplar neredildi. Genlere bu yurt ve ocaklarda hususi bir terbiye veriliyordu. Rehberlerin itikadnca , bu ocaklarn eiinde ilk temsil ameliyesi yaplyordu. Fakat ileride greceiz ki , bu ocaklar size Trk yetitirdii kadar bize de Krt yetitiriyordu. Osmanl mparatorluu camias dahilinde , fiilen ve tarihen unsur hakim olan Trklerin sfiyet-i rkyesini ve her trl hususiyetini muhafaza etmek iin tekilat yapmalarndan daha tabii bir ey tasavvur olunamazda lakin bu teebsler, dier milletlerin stn samak deil de kann emmek derecesine varmamalyd. Mevzuya avdet edelim:Bu tarzdaki Trklk harekat ve teebbsleri gayr-i Trk unsurlar isyan ettiriyor ve onlara Trk olmadklarn ve hakiki milliyetlerini daha ziyde hissettiriyordu. Bu his, her hizbin milli cereyanna kuvvet ve iddet veriyordu. Trk milliyeti iinde halledilmek ( asimile edilmek ) istenilen dier milliyet ve unsurlar, bilakis Trk milliyetinden uzaklatrlyordu. Dier taraftan, komite merkezinde tatbikata geilmek zere gayr-i Trk milletler aleyhinde kanl bir su-i kast hazrlanmakta idi. Su-i kastn hedefini, karekteristikleriyle beraber tekrar ve tesbit ediyorum : Osmanl imparatorluu hudutlar dahilinde bulunan bilumum anasr (unsurlar) Trkletirmek ve bu unsurlarn mahv ve istihalesi ile (asimilasyonu ile) Trk milletine alanmasndan doacak olan yeni bir millet ve hiddet-i rkyeye mlik bir Trkiye vcuda getirmek. Bu plana raman Krtler taktil deil , temsil (asimile) ksmna dahil olan milletler meyannda (arasnda) idiler. Krt unsuru, Yeni Turan , gzel lkeye giden yolun zerinde yaayan bir millettir. Trkletirilmeleri mhim, belki mstacel (acilen) ve herhalde derece-i vcutta idi. Krtlerin temsiline (asimile edilmesine) bir de kanun yapld. Zamann betbaht padiah Sultan Reata da tasdik ettirildi. Mezkr kanununda vilayet-i arkiye ismiyle yd olunan Krdistanda sakin halk, yani Krtler, o araziden kaldrlarak garbe, yani Trk vilayetlerine nakil ve ahali ksm, mahalli nfusun % 5 ini tecavz etmeyecek srette Trk kylerine tevzi ( datmak) ; Beyler, aalar, eyhler ise, derece-i ehemmiyetlerine gre vilayet, riva ve kaza merkezlerine iskan olunacaklard. Ahalinin bey, aa ve meyih ile mnasebeti tamamyla kesilecekti. Bu suretle Krtlerin tahliye edilecek Krdistana da uradan buradan getirilecek olan Trkler arasnda ve onlara kararak lisan ve adetlerini kaybedecek olan Krt muhacirleri Trkleecekti. Paa hazretleri, Trkle temsilleri imkan olmad fiilen sabit olan Krtleri Krdistanda rahat brakarak meseleyi halletmek istiyorsanz bunda sizin zannetiiniz kadar mkilat yoktur
60
Trkiye Blnr m ?
Resmi bir tebli ile Krdistann mevcudiyetini, Krtlerin tarihi, rki, harsi haklarn tanr ve itiraf edersiniz. te o zamandr ki meselenin halline doru byk ve mhim bir adm atlm olur. Bunu yapmakla da ancak hadisata tekaddm etmi olursunuz. Paa Hazretleri, zaman- hkmetinizde Krdistan meselesini halletmek istiyorsanz tabiat- eyann gstermi olduu yegane yol budur. Bakas deildir ve yoktur. Dier herhangi bir yol takip edildii taktirde elde edilecek muvaffakiyetin glde denizler boan kahramann zaferinden yksek bir netice veremeyeceini itiraf buyurunuz.. Paa Hazretleri, Krtleri temsil veya esir etmek emin olunuz ki onlar ldrmekten daha mkldr. Krtlerin hrriyeti tabiattan doan bir eliktir.Sadii irazinin dedii gibi, elikle peneleenin akibeti elini kolunu yaralamaktr. Hazreti mer analarndan hr doan insanlarn esir edilemeyeceini bundan on drt asr evvel sylemitir. Alman airi de Allahn demiri dnyada esir istemedii iin yarattn ve insana hukukunu mdafaa etmesi iin kl ve ok verdiini sylyor. Hereye ramen Mslman kan dkerek Mslman kurunu ile len biare Anadolu yavrularna acmyorsanz, biliniz ki Krdn de damarlarnda lerek, ldrerek dkecei kan her zaman iin mebzulen mevcuttur. [8 Kanunusani (Ocak) 1933]. Mektup uzayp gitmektedir. Mektuptan da anlalaca zere bizim bugn Krt Sorunu diye adlandrdmz konu o gnlerde Krt aydnlar tarafndan Krdistan Meselesi diye adlandrlmakta olup talepler de ounluk itibariyle bugn dillendirilen talepler ile ayndr. Sadece Krdistann mevcudiyetini tanmaktan kast bir federasyon yada otonomi mi olduu yoksa sadece tarihsel varln m anlamamz gerektii ok ak deildir. Tekrar gnmze dnersek Krt Sorununda Ak Partinin yapaca tek ve en nemli ey udur; Krtlerin kimlik ve kltrel taleplerini anayasal gvence altna alacak alm yapmak. Bu elbette ki burada yazmak gibi kolay olmayacaktr. Fakat bu Trk ve Krt kardeliinin ve birliinin yegane zmdr. Artk szn deil zmn olmas gereken nazik zamanlar yaamaktayz. Bylelikle Trkler ve Krtler sahip olduklar bu tek vatanda ayn bayran altnda anayasa ile milli kimliklerini, dillerini yazl olarak taahht altna alp, birlikteliklerini ebediletirerek tarihe ve gelecek nesillere kar sorumluluklarn da yerine getirmi olacaklardr.
61
Trkiye Blnr m ? Ak Parti, Trk ve Krt btn vatandalardan destek alan tek parti olarak Krt Sorunu ile beraber Alevi Sorunu, Siyasi Partiler yasas ve 12 Eyll 1980lerden kalma ve gnn ihtiyalarna cevap vermeyen tm yasalar da iine alan kapsaml bir anayasa deiiklii ile tabular ykmaya devam ederek ak ve demokratik bir toplum olmamz salayabilir. nsan yceltmek; hrriyetinin nndeki tm engelleri kaldrmakla mmkn olabilir. Mesele insansa gerisi teferruat olmal deilmidir? Kaynaklar: Bayrak, Mehmet. Krtler ve Ulusal-Demokratik Mcadeleleri, zge Yaynlar,Ankara, 1993 www.bedirxani.com
62
Trkiye Blnr m ?
Yar Bana Bir Komutan! (Mehmet arman) Yaamdaki birok hatann, kabaln, kofluun, zarafet ve saygdan uzak dmln ve bunlarn yol at ahlaki erozyonun nedenlerinin banda Dile kar taknlan sorumsuzluk ve umursamazlktr. Burada dil olarak kavramlatrmaya altmz eyden, herkesin her konuda sz syleme hakkna sahip olamama durumunu kastediyoruz. Resmi sylemde liykate, entelektel camiada ve bilim dnyasnda otoriteye dar anlamda karlk gelebilecek dil ve hakikat ilikisi, geni anlamda ise hakikati tama ve onun szcln stlenebilme yeterliliine denk gelir. Tm hayat boyunca adaletsizliin mimar olmu birinin, adalet adna, baz eyleri sylemeye soyunup da, drst bir sorgulamayla kendini, hesaba ekmeden, pikince sunmasna hakk olduuna inanmyorum. Bu sebepledir ki kullandmz birok kelime ve kavramn bir bedeli olduu, adil bir Dilin ise ancak ar sorumluluklar, vaktinde omuzlanmasndan sonra ulaabileceini syleyebiliriz. Dile yaplan saygszlk gndelik hayatmzda ok ahit olduumuz bir durum. Davosta kkreyen babakan, kendi lkesindeki birok problemi grmezden gelmesi ya da soykrm sulusu M.El Beiri barna basmasnn iretilii bahsettiimiz elikilerden kaynaklanyor. ABD siyasetinin dilinde dnya bar, Deniz Baykalda sosyal devlet ve laiklik, Ergenekoncularda zgrlk, tam bamszlk kavramlar nasl ireti duruyorsa, Mahsun Krmzgln aznda ve son filmi Gnei Grdmde Krt Sorunu ylece ireti duruyor. Bunun da tesine geip, hakaret ve hakszln snrna pikince dalyor.
63
Trkiye Blnr m ? Magazin dllerinin datld gecede, konforlar, haftalk uzatmal aklar elden gider korkusunu vatanperverliklerine destek yapp, sahneye frlayan, alnmzda korkulardan bir elenk diyerek, kibar maskelerini yrtp, Ahmet Kayaya atallanan gecede Krmzgl, mahsun mahsun oturuyordu sandalyesinde. Muhtemelen Hepimiz kardesek bu kavga ne diye? Bu bir kavgaysa, kardelik nerede? Bir karde bir kardei atalla kovalyorsa; sevgilim nerede? Dalara gel dalara Sorularnn eliinde, ok bilinmeyenli kardelik formln geniletmekle urayordu. Yoksa onun da atal tutacak elleri vard. te gnei ilkin orada bir kvlcm olarak, grp, bugn ise onu zapt ettii filmini, o anki suskunluuna, youn sorgulamalarna borluyuz. Krk kolumuza, maynl kesik bacaklarmza kuruluk yara band Kardelik arksyla sorumluluunu yerine getirdiini dnen Krmzgl, Esmer dergisinin kendisiyle yapt bir syleide Krt deil, Zaza olduunu da ekleyerek, devlet babaya gz krpmt zamannda. Resmi rk sylemin tm dorularn(!) Devlet Babaya, pardon Devlet Anaya olan derin itaatle kabullenmi, boynu bkk, erkek ocuk hasretiyle kavrulmu Krmzgln filmi merakla beklenildi gnlerce. Kr karanlk gzlerimize gne dosun diye doldurduumuz sinema salonlardan gzleri slak slak kan eletirmenler, bakanlar, Unaktanlar da pek beendi filmi! Askerlerine neden lmediler diye kzan Adalet bakan ahinin Krmzgle uyumu, tencerekapak uyumundan ok te bir ey. Siyasetilerin beenisi de yanna alan, bunun zerine, Mesaj yerine ulamtr. Diye buyuran Mahsunun bkk boynu dzelir mi, yoksa; gereklere yle yan yan bakmaya devam m eder bilinmez. lm kuyularnn alp, hakikatin en iskelet haliyle ortaya kt, sevgili paalarmz ve komutanlarmzn yldzlarnn bir bir kayd, u gnlerde Krmzgln sevimli, anlayl, pek insani komutanlarn, bu yldz kayanlarla arpsak geriye ne kalr? Her ky basknnda tm kyllerin ikencelerden geirildii, kayplarn, yok etmelerin had safhada olduu, hayvanlarn dahi kuruna dizildii gereini tavuk bohasna koysa, o kadar rahat kaabilir mi, lm kusan helikopterlerden? Adornonun, ahane mazlumlarn yceltilmesi, sonuta onlar mazlumlatran ahane sistemin yceltilmesinden baka bir ey deildir. sz Mahsunun mthi Devlet Ana buluuyla tekrar hayat buluyor. Asmayalm da besleyelim mi, Sz konusu vatansa gerisi teferruattr, Esir alnan askerlere lselerdi keke gibi szlerinin cehenneminde kl olup, toz gibi dalr, Mahsun ve filmi. Tm bu gerekleri gz ard edenlerin, hayatmzda atklar gedikten yiyoruz, onca iddetti. Onlar ki, vicdanlarn snrlara operasyon iin nbete gnderip, hem lmediler diye kzp ayn zamanda bol gzya dkp ktlar filmden. Filmin teknik sorunlarna, acy arabeskletirmesine, yava ekimler, bol acl mzikler eliinde seyircinin seyrine mdahalesine herkesi kapmak adna, ingene misali bohasna deinmek bile gereksiz. Bohasnda iki tutam Krt Sorunu, birka metre g travmas, kilolarca erkek ocuk hasreti koyup, duygusal dnyamza pornografik saldrlar yapt, bir filmin sinema tarihinde kaplayaca yer ne olacak ki?
64
Trkiye Blnr m ?
Devlet Baba, Devlet Anaya tecavz ederse, geriye ok iyi yetitirme yurtlarnda Nurseli diz hanmefendinin efkatli kucana braklm, kksz, dilsiz, bir, haydi kzlar okula kampanyas kalr. Toparlarsak, Mahsun Krmzgln, bu konuda sz syleme hakk zaman amna urad. Bu yzden bu film, ahlaki bir kar ktan ok, onca gnee ramen tm gerekleri grmezden gelip, aclarmz smrmesinden dolay, ahlakn ok uzana dm bir tavr ve film olarak alglanabilir ancak.
65
Trkiye Blnr m ?
Byle Gitmez, Bir An nce Bir eyler Yaplmal(Sever Ik) Laf eveleyip gevelemeden, kafamz kuma gmmeden sylemek lazm ki Krt meselesi siyasi bir meseledir. Ekonomik ve sosyal ynleri olmakla beraber meselenin z siyasidir. Krt meselesi bir alk meselsi deil. ankr, orum ok mu zengin deil, ama, onlar daa kmay dnyor mu? Mesele mideye indirgememeli, bu mesele bir kimlik meselesi ve o kimliin gereklerini kabul etme meselesidir. Meselenin aslnn ne olduu bilinmekle beraber, daima, ne olduu bilinmeyen milli menfaatler ve arzn derinlerinden gelen seslerin iddeti ve ehveti ile grmezden gelinmektedir. Sonuta tm yakc ve ykc varl ile tm devletl tarafndan bilinen fakat bir trl kabul edilemeyen, arptlan, bilindna itilen meselenin zm yanl adreste aranmakta. zme yol bulunamamaktadr. Krt meselesi siyasal bir sorundur. Krt meselesi Orta Dounun siyasal haritasnda kendisine yer verilmeyen Krtlerin, dertlerine derman olmak zere siyasal hak ve kimlik talebidir. En azndan siyalaan ve iddet ile amel edinen kesim bugnk dertlerin derman ve mevcut problemlerinin kayna olarak bir siyasal organizasyondan ve mahrum olmay grmektedirler. Yani onlar Krtlerin
66
Trkiye Blnr m ? sorunlarn sebebi olan ulus devleti, sorunlarn zm adresi gryorlar. insanlarn rzasnn hilafna izilen gayr-i tabii snrlar Orta Dounun tm insanlar iin bir trl iyilemeyen bir yaraya ve kronik soruna dnmtr. Krtlerin paralanml ve tm paralarda yakn zamana kadar vatanda olduklar devletlerin iinde temel haklardan mahrum braklm olmalar Krt muhalefetini yaratan ve onu zamana dayankl klan politik gerekliktir. Bu gereklik, haklardan mahrum olu gerei, ve onlar elde etme arzusu sadece Trkiyede ki deil, dier lkelerdeki Krt siyasal muhalefet/ler/inin varlk sebebidir. Trkiye uzun yllar boyunca kendi Krtlerine dier lkelerin kendi Krtlerine yaptndan daha kat davranm ve yakn zamana kadar Krtlerin en basit doal-insani haklardan bile mahrum bir halde idi. Dil yasa bunun en ak rnei idi ki hala Krt dili zerinde yasak tamamen kalm deil Yzyldr devam eden bu sorunun askeri yntem ile zlemeyecei ak ve bu siyasetin ylardr yapcs olan st dzey emekli askerler bunu itiraf etmektedirler. ncelikle sorunun zm nnde engel oluturan ve zmszlk zerinden kendilerine iktidar alan yaratan ahinlerin devre d braklmas gerekiyor. nk onlarn zm! u; ya benimle ya da asla..silahlarn glgesinde huzur yolculuuna klamayaca ak.. yle ise bu sorunun zm iin siviller siyasete/iktidara el koymal ve zm iin adm atmaldrlar. Elbette yllarn biriktirdii bytt etrefil hale getirdii meselenin hemen tam tekmil zlmesi beklenemez. Sorunun zm oluumu gibi zaman alacak ama bir yerden balamak lazm. Statkonun /ancien regimenin tasfiyesi balang olabilir. Buna cesaret edecek siyasal irade gerekiyor. Eer beraber yaanlacak ise, Krt dilinin kurumsal bir yapya kavuturulmas ve Krtlerin tm kltrel haklarnn anayasal gvenceye alnmams ile ie balanabilir. Bu i kurslarla olmazKrtlerin siyasete Krt olarak katlabilmeleri salanmal; Trk asl Krt olarak deil. Krt bir siyaseti seim propagandasn Krte yapabilmeli, Krte konutuunda acaba bama ne gelir diye dnmemeli Krt youn ehirlerde Krtlerin siyasete daha etkin katlm ve renklerini siyasete vermeleri salanmal Bir an nce bir eyler yaplmal atmann Trkiyenin iine, bat metropollere sramas, ki bu ihtimali beliriyor, tm Trkiyeyi de etkisi altna alr ve mesele daha da derinletirir, iinden klmaz hale getirir. Her ey kontrolden kabilir ve bir i sava ihtimali belirir.
67
Trkiye Blnr m ? Herkes iin ykma sebep olacak byle bir sava kimse gze alamaz. Bu herkes iin ykm olur. zm Sivil akl/lar retecei ve sivil zmler gelitirilmeli. Askeri zm! zmszln ta kendisidir. siyasete endekslenmi olarak dnen askeri akln silah perspektifinden meseleleri zemeyecei izahtan vareste. Zaten, son olaylar Krt meselesinin zm deyince herkesin acaba ne derler diye kulak kabartt askerin konumu da tartmal hale getirdi. Artk orduda varln ve muzafferiyetinin bu sorunda elde etmeyi umduu bir baar zerinden deviremez. eyrek asrlk bir atmadan sonra gelinen nokta ortada Zorunun zm kolay, nk; halk/lar dzeyinde sorun yok, ama olmas isteniyor. Mesele devletlu olanlarn bu ite bir yanllk var deyip zm abalarna olur demesi; ya da statkonun yerinden edilmesi. Bir an nce ie balanmal Her geen gn kayp ve gelen her cenaze zmn nnde bir barikattr.
68
Trkiye Blnr m ?
PKKy Yenmek, Krtleri Kazanmakla Olur(Mustafa Akyol) Terr, ok boyutlu ve etrefilli bir mesele. Buna verilecek reaksiyonun da ok boyutlu olmas gerekiyor. lk reaksiyon, kukusuz kayplarmz karsnda gsterdiimiz insani tepki. Hayatlarnn baharndaki 15 gen vatan evlad bir gnde can verdi, gitti. Ailelerinin yaad ac kim bilir ne kadar byk, ne kadar derin. Balar saolsun ve Allah sabr versin. Ama bir de madalyonun teki yz var. 15 askerimizin yannda 23 tane de PKK militan ld Akttnde. Kukusuz bunlar da arkalarnda at yakan anne-babalar braktlar. Ve dahas nnmze nemli bir soru getirdiler: Bu insanlar nasl ve niin bu davaya ba koyuyor, sonu lmle bitmesi muhtemel bir yola bu kadar kararllkla giriyorlar? Trkiyenin resmi azlar, bu soruya 20 ksur yldr sadece kandrlyorlar diye cevap verir. Ama konuyu inceleyen herkes, bu kandrlmann ieriinin epey karmak olduunu bilir. Evet, PKKnn Stalinist bir ideolojisi, alabildiine fanatik bir etnik milliyetilii var. Ancak bir de bu rgt baz Krtlerin gznde zgrlk savas gibi gsteren Trkiye gerei var. Bunun merkezinde de Krtleri reddeden, bastran ve aalayan 80 ksur yllk bir Ankara zihniyeti yatyor. Onca AB reformuna, demokratikleme paketine ramen hala ayakta duruyor bu zihniyet. Ve PKK o sayede hala taban bulabiliyor. Geen hafta manetlere den ayr haber, bu zihniyete dair birer uyar sinyali gibiydi. Birincisi, Yargtayn kapatlan Habertrk gazetesindeki rk bir yazy meru bulmasyd. Yaznn (Soner Yaln olduu iddia edilen) sahibi, Babakan Erdoann tm danmanlarnn Krt olmas tesadf m? diye sormu ve eklemiti: Trkiye, iindeki dmanlar yanl yerde aryor, kafasn kaldrp yukar bakmas gerekir. Ve bu, Yargtaya gre normal bir laft.
69
Trkiye Blnr m ? Bu kararn anlama geldiini Taraf gazetesi iyi zetledi: Krt dmanlna Yargtaydan onay. Krt dmanlna bir baka onay yine geen hafta Boludan geldi. DTP milletvekillerini listeledikten sonra, Dadaki terristin peinde komaktansa be mikrobu temizleyip, Bir bizden be sizden, tamam m, devam m? demek gerekir diyen, Trk, ite karnda dmann balkl bir yaz, Bolu savcsnca meru bulundu. Oysa yaz sadece dmanlk deil, ayn zamanda cinayet ve hatta i sava rtkanl yapyordu. Krtl aalamak bu kadar serbest iken, Krte konumann hala kstlandn ise nc olayla rendik. Yksekovada belediye bakannn ile merkezine astrd Yksekovallarn Ramazan Bayram Mbarek Olsun anlamna gelen Krte pankart, polisler tarafndan indirildi. Tm bunlar, kimi devlet kurumlarnn Krt sorunu konusunda hala eski kafayla devam ettiini gsteriyor. Ve anlalan, bu eski kafann sahipleri, verdikleri kararlarn Krt vatandalarca nasl alglandn hi dnmyorlar. Belli ki sormuyorlar; Krte bayram afii bile aslamayan bir ortamda, PKKnn zgrlk savas olduu algs daha ok zemin bulmaz m, diye. Ordumuz terristle mcadeleyi srdrrken, bizim de o terristi kkrtan bu zihniyeti deitirmeye almamz lazm. Unutmayalm ki zmn tek yolu, Krt kimliine alabildiine sayg gsterip zgrlk tanmak, bylece Krt vatandalar kazanmak, ve bu sayede PKKy marjinalize etmektir. Bunun aksi ynnde atlan her adm, vatanseverlik iddiasnda olsa bile, vatana en byk zarar verecektir. Zaten veriyor da.
70
Trkiye Blnr m ?
Bu lkenin ocuklar cephane midir? (Rasim Ozan Ktahyal) zellikle slami kimlie sahip yazarlarmzn ehitlik meselesi etrafnda sansrszce yazmalarn ok gerekli gryorum. Artk bu mevzularn yazlmas gerekiyor. Bu din istismar karnda ncelikle dindarlar konumaldr diye inanyorum diye yazmtm Bu arma slami izginin en sekin entelektellerinden Yasin Aktaydan yant geldi. Bu mesele etrafnda 30 austos gn Yeni afakta Aktayn ok deerli bir yazs yaynland Bu arada lm gnlkleri de hz kesmeden devam ediyor Bir memlekette lm bu kadar sradan, olaan ve baya hale gelir mi? Bu kadar kanksanr m? Yeni bir alveri merkezi daha ald haberinin tadnda verilip geiliyor lmler, hepimiz yle alglyoruz artk Korucular ve PKKllar ld zaman zaten tamamen kk haber olarak geiliyor. O konjonktrde milliyetiliin kkrtlmasna ihtiya varsa, o zaman askerlerin lm daha bir sentimental tonda veriliyor. lmlere isyan ile deil, daha fazla lm talep ederek veriliyor. O dnem yle bir ihtiya yoksa o da kk bir haber olarak veriliyor, geiliyor Aktay, dnyevi ve kirli amalara dayal din istismar ve ehitlik meselesine dair bir baka noktay da nemle vurguluyor yazsnda. yle diyor Aktay: O yzdendir ki, ahadet kavramn istismar eden sadece devlet deil. Ateist bir hareket olan PKK da, hatta yine ateist sol silahl gruplar da ahadet sylemine bavurmaktan imtina etmiyorlar. Burada aslnda temel mesele karmak kirli ilikileri rten, kutsallatrlm kolektivist siyasi amalar uruna insan hayatn sermaye grmek Bu bir devletin bekas ya da bir ulusal dava olarak sunulabilir. nsanlar soyut ve tanmlanmam hedefler uruna harcanacak aygtlar olarak grmek buradaki temel ahlaki meseledir Kutsal olarak gsterilen azman bir atein srekli
71
Trkiye Blnr m ? yanmas iin insanlar odundan ibaret grmek meselesidir bu Bu zihniyetin kendini Kemalist ya da Marksist, Trk ya da Krt olarak tanmlamas sadece detaydan ibarettir Siyasi amalar ve davalar da, somut olarak devletler de daha fazla insan yaatmak zere kurulduu mddete merudur. Ancak byle bir ahlaki ve vicdani temelleri net bir dava uruna insan kendini ortaya koyabilir Siyasi mcadele de insan unsuru bir pazarlk kozu haline gelmise, insan hayatnn kayb herhangi bir silah kaybna indirgenmise, lmler zayiat olarak deftere kaydediliyorsa adna ne denirse densin o mcadele kirli bir mcadeledir O dava artk kirlenmi bir davadr O devlet artk ahlaken meru bir devlet deildir O siyasi yaplanmann st kadrolar artk kendi imtiyazlarn srdrmeyi, kendi halklarna bir ulusal mcadele olarak sunmaktadr len ocuklar da bu kirli ilikiler dngsnn kurbandr Elbette byle dnyevilemi kirli arklar dndrmek iin istismar edilecek en temel ey din duygular Halen Trkyle, Krdyle Derin Anadolunun manevi dnyasnda kutsal bir anlam ifade eden ehitlik kavram Bu kolektivist zihniyet iin slami kavramlar, Aktayn yerinde tabiriyle, savaa ihtiya duyulduunda len insanlarn, lm nispeten daha kolay kabullenebilecekleri ideolojik aralardan ibaret Geleneksel-slami bir anlam dnyasna sahip Trklerin ve Krtlerin lm karsnda isyanszln, tevekkln ve metanetini smren zihniyetler bunlar Karlkl olarak dman gzkseler de, birbirlerinin varlk zeminini besleyen, habire birbirilerini kuvvetlendiren iki taraf var ortada Onlar kuvvetlendike daha fazla insan lyor lmler onlar glendirdike bu toplum daha da bitkin dyor Bir ac eliki daha var ki zihniyetin de st kadrolar seklerlemi bir dnya algsna sahip. Kendi ocuklar ldnde ehitlik kavramyla teselli bulacak bir dnce yapsna sahip deiller. Laikilik konusunda birbirlerine arada gz krpyorlar ama ehitlik gibi dince kutsal saylan kavramlarn istismar edilmesi zerinden Derin Anadolunun imann smrmeye de elbirliiyle devam ediyorlar Bu gidie d Bes e/Artk Yeter ne zaman denecek, ne zaman sabrmz taacak? Bu lkenin genleri din istismar zerinden mhimmat deposu olmaya daha ne kadar devam edecek? Hem slami kanatta hem de Krt muhitlerinde Aktay gibi daha birok yazarn istismar edilen ehitlik meselesine dair k yapmas gerektiini dnyorum. zellikle de slami kimlie sahip kadn yazarlarmzn konuma zamandr bence Olu bir asker okula girmek istedii zaman incelenen resimli aile albmlerinde giyim tarzlar sakncal grlen -ve o yzden oullar snav kazansa bile okula kabul edilmeyen- annelerin konuma zamandr
72
Trkiye Blnr m ?
Ben bir blcym! (Mehmet arman) Ben, Mehmet arman. Muun Malazgirt ilesinde dodum, yaklak yldr Batmanda bir ilkretim okulunda retmenlik yapmaktaym. 25.08. Pazartesi gn Taraf gazetesinin Bir astsubayn dehetli itiraflar adl haberinden sonra bu mektubu yazma ihtiyac hissettim. Sz konusu haberde bir yaral PKK ly helikopterden atp ldrdklerinden, l bir PKKlnn cesedine tecavz edildiinden ve daha bir ok iren eylemi nasl yaptklarndan bunlara nasl ahit olduunu anlatyordu, Kasm akan* adnda eski astsubay. Ben Bir Krt genci olarak onlarca sorunun, talann kymn iine dodum. nceleri kimliimi srtmda irkin bir kambur gibi tadm. Bozuk ivemin(!), kroluun ve dahas bir ok geri kalmln(!) nedenini Krt olmakta aradm aratldm.. Bu tam da bana yaplmak, bana dayatlmak istenilen devletin resmi psikolojik bir asimilasyonun bir paras olduunu ksa bir sre sonra kavradm. Nereye gitsem Krt sorunu diye tabir edilen kabus, polisimizin snnetlicopuyla enseme indi. Konutuk tarttk, aladk, are olmak istedik. Gn getike bu sorunun Krt sorunundan daha derin daha kapsaml bir problemler yuma olduunu fark ettim. Kimliimi dilimi kabul etmeyip beni kendine benzetmek milli mfredat ile tmar edip, eitim kurumlar, medyas, copuyla yola getirip bamda dikilen ceberut bir sistemin korkusunu her an yan bamda hissetim. Bu tek tipi ceberut devletin beynimde kaplad kilometrekarelerinden ne akl selime ne vicdana ne de efkate yer brakmadn iliklerime kadar hissetim, hissediyorum. Gn geldi niversiteden mezun olup retmen oldum. Milli tarihlerden milli corafyalardan mezun olunca. Milli mfredatn yreimde at yaralar sarmak, ryen yanlarm diriltmek iin okudum, kapatlmak istenen gzlerimi fal ta gibi atm. Ebedi kahpe yunan, scak su azgn Ruslar, hain Ermeniler ve blc Krtler ile drt yan dmanlarla evrilmi bir kara mfredata ramen baz insani duyargalarmn hala salam kalmas ans eseri mi bilemiyorum. Biliyorum
73
Trkiye Blnr m ? bu kadar alak olabilmek iin bylesi bir paranoyak dman atmosferinden gemek ve fke nefretle dolu olmak arttr. Bana yaplann aynsn karmda duran binlerce renciye yapmam buna karlk salk karnesi ile alk snrnda bir maala bunca yalann ebedi bekisi olmam beklediler. Sava talan, ykm, lm biti, ac deil de alnan kilometrekareler, kaplan ganimetler, uurulan kffar kelleleri, en hasndan kahramanlk olarak belletilmem istenildi.. Nice lm ve acy yenilgi ve zafer ile iki ruhsuz rakamn arasna sktra sktra ne efkat, ne merhamet, ne de insana saygy azma almamam buyruldu. Ama ben buna inanmyorum. nceleri rencilerime okuma alkanl kazandrmak ders kitaplarnn suyunu skp birka sevgi ve insanlk metni ile kendimle elimediime kendimi inandrmaya altm. Ama kendi kendimi kandrrken, ben retmenken salk karnem (gvencesi) elimde da maam cebimde iken yine uurlar kuruna diziliyor, faili mehul cinayetler ileniyor, katilleri dllendiriliyor, ve l insanlara tecavz ediliyordu. Bu szde muhalifmiim, sistemin iinde deilmiim hep ml bir kendini aldatmadan ibaret olduunu grmemek iin kr olmak lazm artk. . Ama artk dayanamyorum. Benden istedikleri rnek vatanda olamyorum. Devletimin sistemin ve milli mfredatn en doru en gzeli olduunu syleyemiyorum. Ben yetikin bir insan olarak yalan sylemek istemiyorum. Yalan sylemeye, susmaya, gz kapal yaamaya karlk maa bodromun iren glgesine saklanmak da istemiyorum. iddetin her trlsnden nefret ediyor asl olann yaatmak
74
Trkiye Blnr m ? yaatabilme sevgisini alamak olduuna hep inandm. Bu yzden vatan sevgisinin yolunun bayrak krmzs ehit kanlarndan getii, ve sevmenin lme ldrmeye denk olduunu anlatmayacam Evet artk dayanamyorum ve sizden biri olmadm bara bara haykrmak istiyorum. Her geen gn bu iren sistemin kirli amarlar tek tek ortaya karken , Hakkaride krlan koluma , tecavz edilen bedenime isyan etmeyen herkesi sulu buluyorum. Bu konuda en bata devleti, eitim kurumlarn, susarak seyirci kalanlar sulu gryorum. Cinayeti grmeyeninde -ki artk her ey apak ortada- eline kann bullatn biz ne bilirizin bencil kucana snp sessizce devlet babadan gelecek emirleri bekleyen szde masum vatanda duruunun zulme giden salam bir kpr olarak gryorum. Ben varken siz varken; bize, size ramen tm bunlar yaplyorsa yapanlar kadar bizlerin de sulu olduuna inanyorum. Bu derece suun vicdanma yapt muazzam yk tayamyorum, kendimi ihbar ediyorum. Evet ben buradaym ve sizden deilim. Eer insann yaamas yaatlmasn istemek sizin kirli karlarnz iin binlerce askerin sivilin lmesini ve ldrmesi gerektiine inanmak ehit diye lme mazoiste atlar yakmamak, sabahlar a karnna andmz imek ve ne mutlu olduunu bar ar sylememek, Burada Krt, alevi ve yahut bakalar yaamyormu gibi davranmamak, hepimiz ayn tornadan kmz dememek , devletimiz bizi korumak vatan bldrmemek iin elinde geleni yapyor diyememek, sizin tarih nnde birer kahraman
75
Trkiye Blnr m ? grmemek, susa ben suluyum; blclkse ben blcym.
Evet sizden deilim ve asla da olmak istemiyorum apak siz biz ayrm yaptm iin blcym. Artk birileri lrken maynlarla paralanrken , tecavz edilirken hi bir ey olmam gibi yoluna devam edip iimi yapamyorum. iddetin iddeti nasl dourduunu ve PKKnn bu yaanan srete hite masum olmadn kimin elinin kimin cebinde olduunu bilmediimiz bu kargaada olann yalnzca ebedi suskunlara olduunu ok iyi biliyorum. Hi kimse bana hibir kutsal ama adna bir insan ldrtmeyi hakl gstermez. Ben size inanmyorum ne benim adma konuanlara ne de beni yok etmeye alanlara inanyorum. Ben sadece kimliimi dilimi ve varlm istiyorum. Kimseden intikam niyetinde deilim ama siz sevmemek, sizden biri olmamak yle grnmemek hakkn elimde bulundurmann ruh salm iin zorunlu olduunu gryorum. lm de ldrmeyi de tek are olarak grenlerden, her grdn kendi rengine boyamay isteyenlerden, ,kendini tanr konumuna getirip dokunulmaz klanlardan, bunca lme ve talana ramen hala yerinde oturup meydanlar inletmeyenlerden, gece bunlarn feryatlar ile kulaklar nlamayan yrei szlamadan horlayanlardan evet sizlerden nefret ediyorum sizlerle ayn oksijeni paylamaktan da nefret ediyorum. Biliyorum kan damarlarnda, sevgilisinin heyecandan hafiften kzaran sevimli yznde, bir ocuun tonton suratnda, bir gln
krmzlnda, gkkuann renklerinde deil de; mezbahalarda, belinde tadklar ebedi fkeleri, ,kr nefretleri, kronik kinleriyle
76
Trkiye Blnr m ? biledikleri her an yok etmeye kesmeye hazr baklarnda, kesilen balarda, giyotinlerin keskin azlarnda, insan vicdana dorulmu top ve tfeklerinin namlularnda, ve topra sksan heda kan fkracak diyen msralarnda anlatmak ok zor . Onlar ki yaamn gardiyanlar, her canl trnn ebedi dman, lme ve ldrmenin tutkulu hayranlardr. Ama gel gr ki insan olmann bunu bilincini bir lt gibi tamann gerekliliinden yine de bize birka ey sormak farzdr. l bir bedene tecavz edilmesi, insanlarn diri diri helikopterlerden atlmas, en sevdiklerinizin askerde maynlarla paralanmas bunlarn hibiri size bir ey ifade etmiyor mu? Acaba urana lp ldrdnz eyleri sorgulamann ve hesap sormann vakti gelmedi mi ? Olunu ne olduunu bilmedii kirli bir savan ortasna lme gnderen katilin suundan muaf m? Susarak hesap sormayarak birbirimizin gzyana yaraya baslan tuz muamelesi yaparak insan olduumuzu hala syleyebilir miyiz? Bu gn artk bir birey olarak aresizim; ama umutsuz deilim. Sizler susarak mdahil olmayarak bir eyleri yoluna girmesini bekleyerek en byk suu iliyorsunuz Bu mektup benim drst ilkeli bir basnn ve yine vicdanmzn sesi olmak iin rpnan bir ka yazarn araclyla aresizliimin, iinde bulunduum durumun bir ekilde muhataplarna ulatrlmas iin yazld. Beni insanlmdan utandran bu itiraflarn artk
77
tamay marifet bilenlere bir eyler
Trkiye Blnr m ? birilerin cann actmasn ve faillerine gereken cezann verilmesini istiyorum. Neden hala bir eyler olmam gibi davranlyor ve itiraflar yazan hakknda blclk sulamasyla dava alyor? Devletin ortalama suskun vatandan okulunuz var, hastaneniz var, devlet babadan daha ne istiyorsunuz derken bu tr eylerden habersiz olarak yaamasna neden olan medyann iren sansr duvarn delmek ve Ahmet akmaka alan davann tersyz edilmesi iin bir destek istiyorum. Konunun bir ekilde yargya karlmas ve kitapta ad, yeri, olay tarihi geen polis ve askerlerin yarglanmasn istiyorum. Belki burada yazdklarmdan -birok drst insana yapld gibihalk askerlikten soutmadan dava aarlar. Peki beni ve nicelerini bu iren bu katlanlmaz zulmyle insanlktan soutanlara neden ceza verilmiyor? nsan askerlikten deil insanlndan souttuklar iin bugn bir ok askeri, komutan, bakan, emekli generali, ve nicelerini sank olarak yarglanmak gerekir. Belki de anl tarihin arka dehlizlerden akan acya kana dikkat ektiim ve bir toplumu putlatrp peinde lme gnderdiiniz kahramanlarn aziz hatrasna toz kondurduum iin 301 ile 301 defa yarglanmalym. MEHMET ARMAN - retmen *Astsubayken er olmak, Kasm AKAN Tevn yaynlar
78
Trkiye Blnr m ?
Kanada ayrlklar nasl ikna ediyor? (Ufuk Cokun)
SVL DNCE PLATFORMU Bamsz bir devlet olma duygusunu insanlarn iinden skp atmak mmkn deildir. Tm haklar iade edilse bile bamsz olma duygusu insanlara ho gelir. Kanadann Quebec eyaletinde yaayan ve ayrlarak bamsz bir devlet kurmak isteyen Fransz kkenlilerde olduu gibi. Bilindii gibi Kanada ounluu ngiliz kkenlilerden oluan bir lkedir. Quebec eyaletinde ise Fransz kkenliler yaar. Quebeclilerin bizim DTP gibi ayrlk bir partileri var, ad BLOK. Kanada kanunlarna gre bu parti seimlerde yzde 51 orannda oy alrsa Fransann ayrlmasna izin verilecek. BLOK imdiye kadar bu oran yakalayamad, yakalamas da mmkn grnmyor nk Kanadada Franszca ikinci resmi dil, Franszca bilmeyen birisinin brakn babakan olmasn adayl bile sz konusu edilmiyor. Quebec eyaletinde her ey Franszca, okullar, devlet daireleri, tm TVler vs. Quebec dnda ngilizlerin yaad blgelerde de Franszca ikinci dil, Kanadada bir devlet dairesini telefonla aradnzda size sorulacak ilk soru; Servisinizi ngilizce mi yoksa Franszca m istiyorsunuz? olur. ngilizlerin youn yaad blgelerde de Franszlarn Franszca eitim veren okullar var. Bu blgelerde rnein kablolu TVye abone olmak istediiniz zaman bir tane de Fransz TV almak zorundasnz, Franszca bilmeseniz bile bu zorunlu! Her iki dnemde bir Fransz kkenli birisinin babakanlk yapt Kanadada hkmet doal olarak ayrlp, bamsz bir devlet kurmak isteyen Franszlara soruyor; ayrlma haklarnz kimse engelleyemez bunu anlayabiliyoruz ancak bizden neden ayrlmak istiyorsunuz? Blgenizde Franszca birinci dil, okullarnz, devlet daireleriniz, tm TVleriniz hep Franszca hem ayrlrsanz ekonomik anlamda bu bir ykm olur gibi sylemlerle ayrlk Franszlar ikna ediyor. Bu yzden Kanadada ayrlmak isteyen Franszlarn says olduka dk ve BLOK seimlerde srekli dk oy alyor. Ayrca Kanadann devlet okullarnda isteyen Trke snf aabiliyor, retmenin parasn ise hkmet karlyor. Byle bir lkede bulunan Trk eliliinde ise Krte konumak yasak! Konuanlar hemen dar atlyor. Bizdeki durum
79
Trkiye Blnr m ?
oulcu bir toplumda tek bir etnisiteye gre toplumu dizayn etmeye altnzda bu durum doal olarak dier farkl etnik unsurlar tarafndan iyi karlanmaz. imdiye kadar kimse 368 farkl etnik unsurun bir arada yaad ABDde bir i karklk karmay baaramad. nk ABD kendi lkesinde kimsenin inancna, rkna, mezhebine ve diline mdahalede bulunmuyor. rnein Kanadada sikh dinine mensup bir Hintli dinen giymeye mecbur olduu sark polislik yapmak istediini belirtince lke neredeyse ikiye ayrlmt. Tm TV kanallar haftalarca bu meseleyi tartt. Bir ksm Evet yapabilir Kanada zgr bir lke derken bir dier ksm ise Hayr yapamaz bu lkenin kendine ait kurallar, yasalar vardr dediler. Sonuta; yaplan bir kanun deiikliiyle Hindistanl vatanda yerel kyafetleriyle polislik yapmaya hak kazand. Bir lkede yaayan insanlarn deerlerine, giyimlerine, inanlarna, dillerine, mezheplerine, rklarna ve dncelerine sayg duyulmad ve nyargl bakld srece o lkede bar ve huzur ortamnn asla kurulamayaca bilinmelidir. Bugne kadar bir kez olsun kendi gazetelerinde neden Krte yazlarn yaymlanmadn sorgulamayan birok aydn bildiklerimiz hl savamaktan, bombalamaktan ve kkn kazmaktan bahsedebilmektedirler. Kendilerine entelektel, yazar, aydn denilen kesim yapyor bunu. Kanada dhil birok lkede farkl etnik unsurlara, inanlara nasl davranld ortadayken bu insanlarn hl dnyadan habersiz, kendi ideolojilerinin dna kamamalar gerekten ok vahim Bir taraftan bylesi sava naralar atlrken dier taraftan birlik, beraberlik, kardelik ve bar gibi sylemlerde bulunanlar vatan haini ve ibirliki olarak sulanabilmektedir. Gerekten ok hazin bir tablo Burada zerinde durulmas gereken esas nokta hkmetlerin ve siyasi partilerin bir trl meseleye yeni ve stratejik bir bak as getirememi olmalardr. Trk siyasi partilerinin zellikle MHPnin bu anlamda Krtleri de temsil etmesi beklenirdi. Liderlerinin meydanlarda sesi kslana kadar baracana bir iki kelime Krt kardelerimizi ok seviyoruz demesi bu srece ok byk bir katk salayabilirdi lgi ve alaka szde deil, pratikle mmkn olacaktr. Bu anlamda sivil rgtler bata olmak zere tm kesimlerin sorunu zme noktasnda pratik zm nerileriyle zerlerine deni yapmalar gerekmektedir. Artk bu kmazdan tm Trk ve Krt vatandalarmzn ortak katklaryla kurtulmamz gerekmektedir. imdi kardelik zamandr; Bitlisiden bu yana darlkta ve varlkta her daim biz Trklerin yannda yer alm olan Krtlerle olan kardeliimizi pekitirmenin artk zaman gelmitir. Bu sonu gelmeyecekmi gibi grnen sorunlar birlik ve beraberlik duygularyla bir bir aabilmeliyiz. Krt halkn da temsil edebilen, onlar iin projeler reten, programlaryla tm lkeyi kapsayan merkez partilere byk iler dmektedir. Bizim lkemizde bar adna, zgrlkler adna gsterilen her trl gelimenin
80
Trkiye Blnr m ? zellikle Kuzey Irak Krtlerini de yakndan etkileyecei ve olumlu tesir edecei gz ard edilmemelidir. Pukin kt bar, iyi savatan daha iyidir der. stelik biz barn tesinde kucaklap kardelemek istiyoruz. Krt kardelerimizle aramza atlan nifak tohumlarn doru ve aklselim stratejilerle bir ekilde yok etmeliyiz. Bu kadar i ie girdiimiz, kz alp verdiimiz, okullarnda ocuklarnn birlikte oynad bu topraklarda imdi daha zel bir hassasiyetle birbirimize kenetlenmeliyiz. Trk Krt dostluu vakflarndan tutun da her iki kesimin ortaklaa karaca dergi ve gazete projelerine kadar her trl birlik, beraberlik ve kardelik yolu denenmelidir. nsanlmz gerekletirmenin, ze, yaratla uygun hareket etmenin manas budur.
81
Trkiye Blnr m ?
Kabul edin ey Trkler! Krtlere yanl yaplyor! (Ufuk Cokun) Tarihi boyunca srekli sevaplarnn kaydedildii bir lkenin insanlaryz..Ayn zamanda hatalarn kaydedilmedii, byklmze yediremediimizden dolay da hatalarla yzleilmedii bir toprak paras zerinde tertemiz bir hayat yaamaktayz Hata yapmak bir Trke yedirilemedi bu lkede..Bu yzden bu toprak paras zerinde hatasn kabul eden ve onu itiraf ederek telafi etme erdemini gsteren bir devlet byne rastlamak neredeyse imkansz gibidir.nk Allahn has kullaryd onlar.Masum,hatasz,yanl yapmayan kutsal,dokunulmaz,hikmetinden sual olunmaz varlklard.Trklerin at srtndan balatt bu kutsal yolculukta hep yol gsterici oldular.yle ki Trk milletini ynetenler neredeyse birer melekti..Melekler tarafndan ynetildiini sanyordu Trk milleti de..Trklerin insanlk tarihinden bu yana iledii sevaplar ve gnahlar bir teraziye koyma imknmz olsayd eer muhakkak terazinin sa taraf ar basard. Byk ihtimalle de kyamette kitab sa tarafndan verilecekler arasndalar. nk bye sayg duyan tek bir millet vard, o da Trklerdi Devlet byklerine bir baka deyile bu hata yapmaz kutsal ahsiyetlere tarihlerinde bir kez olsun saygszlk yapmamt Trk milleti Ama Allah var eskiden farkllklarla fevkalade iyi ilikiler iersinde olduk. Kz alp verdik, kaynatk, yedik, itik, oynadk, al veri yaptk.
82
Trkiye Blnr m ? Ancak zamanla ulus-devlet anlayn iselletiren yol gstericiler Trklerin yannda var olan hibir kavmi istemediler. Her ne kadar tarihte farkl kltrlerle bir arada huzur iinde yaam, pazar kurup al veri yapm, kz alp vermi olsalar da gelinen noktada yol gsterici bykler bu ilikiyi bitirme karar aldlar.Artk sadece Trk vard..Baskn Oran hocann deyimiyle LAHASMT; yani laik olmak artyla Hanefi, Snni, Mslman, TrkBu vakitten sonra Ermeni,Krt,Alevi,Arap ,ii vs gibi farkl rklar ve mezhepler Trklerin yannda,yresinde,kafasnda,yreinde bulunamazlard.nk Trkn Trkten baka dostu olamazd artk Trklerde yle kabul ettiler ve yle inandlar..Her zaman olduu gibi bu hata yapmaz nderlerin bir bildii vard..Bu yzden hemen yan bamzda yer alan fakl konuan, farkl namaz klan ve kimlii Krt olan insanlara kar bir nyarg beslediler.O insanlara yllarca Trk dediler..Dillerini yasakladlar,kylerini boalttlar, ABD ua dediler,Krte konutuklar iin iten karttlar,Krte trk kasetlerine el koydular,Krte konuanlara kelime ba para cezas kestiler vs. Bunlar elbette Trk halk yapmad.Trk halk sadece ses karmad..Byklere olan saygsndan asla taviz vermediKrtlere Trktr deniliyorsa phesiz onlar Trkt..Krte diye bir dil yok deniliyorsa yle olmalyd herhal..Aleviler sakncalyd.Araplar bizi arkadan vurduu iin haindiler ancak anakkalede kilometrelerce uzaktan bizi vurmaya gelen Anzaklar dosttu vs rnein sormak lazm; Diyarbakr ili Lice ilesine bal olan Hedik kynn 22 Austos 2008 Cuma akam saat: 18.15 civarnda korucu, asker, zel tim tarafndan yerleim alanlarna, evlere ve orada bulunan insanlarn zerine rast gele yarm saat sreyle silahla taranmas ve kyn 15 saat sreyle abluka altnda tutulmas olayna yer veren ka tane Trk gazetesi vard Ve ka tane Trk bu hadiseden rahatsz olmutu acaba Ve ka tane Hanefi Trk, Alevilerin isteklerine olumlu bir yant verebiliyor bu lkede. Trkler acaba bu aralar Ermenilerle dostluk ilikilerimizin gelitirilmesine nasl bakyorlar. Byklerin tekiletirme politikalarna artsz destek veren Trk milleti farkllklara neden artk eskiden olduu gibi scak bakamyor Yukardaki bala ama onlarda bize yamuk yapyor gibi bir cevap kondurabilirsiniz..Mesele tam olarak ta budur zaten..Bunlar bize yamuk yapyor, unlar arkadan vurdu,onlar haindir.Kimse bir dierine sahip kmadan yol gstericilerin yolundan amaz bir kararllk ve kutsal bir ballkla yolumuza devam etmekteyiz.Durmadan yola devam edenlerin varaca nokta bumudur acaba? Hatalarmzn da olabileceini sylemek istiyorum biz Trklere..nandrabilirsem hata yaptmza ve siz inanrsanz buna, telafi edelim diye..Den bir Krtn elinden ilk biz tutalm diyeAlevi kardelerimize,Ermeni dostlarmza,Arap kardelerimize ve bu topraklarda bir Trk gibi olmayan,inanmayan,konumayan,yaamayan ve dnmeyen herkesimle bark olalm diyeBence sevap olan budur.Burada hep birlikte huzurlu,mutlu, bark ve zengin bir hayat yaamann yolu budur..Biz Trkler Krtlere,Alevilere,Ermenilere ve burada yaayan her trl farklla sahip kmadmz srece, onlar dman
83
Trkiye Blnr m ? gzyle baktmz srece inann hatalarmz stne srekli hatalar eklemek suretiyle tarihe yeni sevaplar kaydetmeye devam edeceiz. imdiye kadar yaplan yanllklar bir milletin omzuna yklemek deil niyetim. Burada yaayan farkl kesimlerinde hatalarnn, yanllklarnn olduu bir gerektir. Tekrar tekrar eski defterleri amann bir manas yok. Ben srekli byklyle vnen ve hatalaryla bir trl yzleemeyen necip Trk milletinin vicdanna seslendim. Herkesimin de elini vicdanna koymasn talep ediyorum. Hibir ideolojinin esiri olmadan ve kimsenin yol gstericiliine kanmadan halklarn bizzat kendilerinin retecei birlik ve beraberlik projelerinin konuulmasn ve hayata geirilmesini istiyorum.
84
Trkiye Blnr m ?
Krtlerin Krtesizlemesi(Sever Ik) Birleme, btnleme anlamnda entegrasyon, insan topluluklar arasndaki ilikilerin, biimi ne olursa olsun, doal bir sonucudur. Eski alardan beri gler, savalar, ticaret, tarikat vb. dini yaplanmalar ve evlilikler yolu ile toplumlar, ekonomik ve kltrel olarak nemli oranda i ie girmekte ve entegre olmakta idi. Fakat, modernlik ncesi klasik dnemlerde toplumsal yaknlamalar/ilikiler farkl bir yapda idi ve egemen olunan vatan sath- mahallinde ulus yaratma amac ile, dier kltrlerin zorla resmi/egemen kltre interne edilmesi sz konusu deildi. Kavmi/milli kimliklerin zerine ina edildii kltr yok olunca kimliin de kendiliinden dnmesi/yok olmas kanlmazdr. Bir kltr yok etmenin, etkisizletirmenin/silikletirmenin tek yolu bask, inkar ve asimilasyon deildir. Kltrler dlanarak yok edildii gibi benimsenerek de resmi kltr tarafndan absorbe edilebilir. Hangi yntemin benimsenecei zamann koullarnca ve iktidardakilerinsiyaset etme biimince belirlenir. Bugnk anlamyla entegrasyon, dier kltrleri asimile etmenin liberal yntemidir. Avrupada entegrasyon ncelikle smrgelerden, nc dnyadan gelenleri medeni/beyaz kltre kazandrmann, asimile etmenin, iddet iermeyen liberal zm olarak ortaya kt.Trkiye gibi lkelerde ise, Krtler bata olmak zere dier kltrlerin egemen Trk kltr iine interna edilerek etnisitelerin kimliklerinin dayana olan kltrlerini sorunsuz tasfiye etme sreci olarak ilemektedir.
85
Trkiye Blnr m ? Entegrasyonu savunanlarn byle ktcl bir niyete sahip olmas gerekmez, onlar byle bir ama gtmeden, entegrasyonu iddeti dlayan bir zm olarak sunabilirler; fakat, srecin ileyii kanlmaz olarak kurumsal yapya sahip resmi kltrn lehinedir. Eit var olu imkanlarna sahip olmayan toplumsal kltrlerin entegrasyonu ve bir aradal sz konusu olduunda karlamadan Trkenin mevzi kazanmas ve kltrel bir fetih elde etmesi kanlmazdr. Elbette Entegrasyon bir ok vehesi olan kompleks bir projedir ve zellikle ekonomik boyutu ile gndeme gelmektedir. Hem doal bir sre olarak ileyen g, hem de zorunlu gn sonucu olarak gmenlerin kendi gettolarn yaratarak varolarda kenar mahalleli olarak yaamasentegrasyon projesinin iflas olarak okunabilirse de tmyle byle deildir. Yava da olsa ileyen ekonomik entegrasyon, kltrel entegrasyonu beraberinde getirmektedir ki burada btnleme Krt dili ve kltrnn geri ekilii ve Trkenin Krteden/Krtlkten boalan alana yaylmas ile gereklemektedir. Ksaca, zde olumlu olan, ekonomik btnleme, kltrel yok olula sonulanmaktadr. Srecin yaratt politik kimlik paradokslar ise ayr bir mevzudur. Onun iin biz burada srecin Krte merkezli kltrel kimlik boyutu zerinde duruyoruz. Zira bugn asimilasyonKrtlerin Krtesizletirilmesi ile gereklemektedir. Dilini yitiren kuaklarn bir ksm her ne kadar psikolojik Krt olsa da bunun bir iki kuak sonra yok olmas mukadderdir. Dil, kltrn taycs olduundan dil ile ilikisi kesilen, dilini kaybeden kiilerin zamanla o dilin tad kltrle ve onun zerine ina edilen kimlikle hibir ilikileri kalmamaktadr. Bu durum Krtlk sz konusu olduunda o kadar barizdir ki durum izahtan varestedir. Evet, eski yntem olanKrdistann Krtszletirilmesi projesi zorunlu glerle devam etmi olmakla beraber, bugn asl yakc ve ykc olan sre Krtlerin Krtesizletirilmesidir. Asimilasyon, inkar ederek, dlayarak yok ederken; entegrasyon ise iine alarak yok etmektedir. *** Kltrlerin eit ve zgrlk bir karlamas/diyalou ve insani/doal bir entegrasyonu iin, Krtenin resmi ve kurumsal bir yapya kazandrlmas ve ekmek kaps olmas gerekir. Aksi halde durum, gerilmi bir ip zerinde karlaan tekenin keiyi devirmesi olacaktr. Ve burada hibir hakkaniyet ve eitler arasnda bir iliki, sz konusu deildir. Krte bilen milyonlarca insan gndelik hayatnda, ite, alveriinde, dost -ahbap diyaloglarnda iletiim dili olarak mecburen Trkeyi kullanmaktadr. Ekonomik entegrasyon, iletiimin Trke zerinden kurulmasn zorunlu klmaktadr. bulmak iin Trkenin bile yeterli olmad gnmz koullarnda geim kaps olmadka Krtenin geleceinden umutlu olmak iin pek neden yok
86
Trkiye Blnr m ? Ayn sre sosyal entegrasyonda da gzlenmektedir. Bir sosyal entegrasyon/btnleme arac olarak evliliklerde bu durum o kadar barizdir ki Krt-Trk evlilikleri Krtenin aleyhine asimile edici bir sre olarak ilemektedir Zira bu ailelerde bir iki kuak sonra Krtlk, en azndan dil dzeyinde, yok olmaktadr. Sre ylesine derinden ilemitir ki, bugn milyonlarca kiinin Krtlkle alakas kalmamtr. zellikle merkezi corafyasnn dnda, rnein stanbulda Krteyi ve tabii ki Krtln korumu kuak stanbullu bulmak imkansz gibidir. Halbuki daha otuzlu yllarda bu ehirde 30-40 bin Krt mevcuttu. Krtler, eit koullarda, kendi kimliklerini ve ona ait unsurlar koruyarak sonraki kuaklara tayacak imkanlara/kurumlara sahip olmadndan; entegrasyon/btnleme/birleme, doal olarak resmi/egemen gl kltre yaknlama, onun iine girme/interna olma ve kendi otantik kimliinden uzaklama eklinde olmaktadr. Asimilasyon ve entegrasyon projeleri ile Krte hayatn her aamasndan uzaklatndan, bugn, Krtesiz Krt/lk bir vakaya dnm ve bir Krt asl Trk kategorisi olumutur. Dili ile arasna mesafe giren bir zihnin ileyii de farkllaacaktr. nk toplumlar/bireyler kltrle ve doal olarak dnya ile ilikilerini dil zerinden kurarlar ve dil ierisinde dnrler. Dil dnceyi yaplandrr, dolays ile Krdi bir kimliin ve dncenin kurulmas ve korunmas Krte ile mmkndr.
87
Trkiye Blnr m ?
Ax! Welate min Ah! vatanm(Mehmet Ylmaz) Barollerini Bruce Willis ve Haley Joel Osmentin paylatklar Altnc His adl unutulmaz film birbirinden arpc sahnelerle dolu. Ancak hi kimsenin aklndan gitmeyen bir kare varsa o da Anna Croweun (Olivia Williams) elinden kocasnn alyansnn yere dt ve kendini canl zanneden Dr. Malcolm Croweun (Bruce Willis) oktan ldnn (seyircilerle ayn anda) farkna vard sahne. Filmin senaristi M. Night Shyamalan l insanlarla canllar bir arada, ayn evde, ehirde yaatmak iin ilgin bir zm bulmutu : ller canllar grebiliyor ama onlar tarafndan grlemiyorlar ve tabi duyulamyorlard. te szn ettiimiz sahnede Dr. Malcolm Crowe bu korkun duyguyu tecrbe ediyordu : Yok saylmak. Bir insan iin tahamml hakaretten daha zor bir ey varsa o da yok saylmak. Fiziksel bir saldrya uramak bile yok saylmaktan daha kolay. Bir an iin Shyamalann atmosferinde farz edin kendinizi : Aynaya baktnzda kendinizi gremiyorsunuz, eyalarnzn zerini yava yava toz kaplyor Sevdikleriniz yokluunuza alm, siz onlar gryorsunuz ama onlar sizi grmyor. Komularnz size selam vermiyor. ocuklarnz sizi armyor yere dnce Bu duruma maruz kaldnzda var olduunuza kendinizi ve evrenizi ikna etmek iin bir eylerin yerini, eklini deitirmeye alabilirsiniz sz gelimi. Ancak uzun sre bu durumu yaayan bir insann ldrmas hatta cinnet geirerek saldrganlamas bile beklenebilir.
88
Trkiye Blnr m ? Yok saylmann bedeli Hapishanelerdeki tecrit hcrelerinde mahkumlarn akl salklarn yitirmeleri, uzun sre isiz kalan insanlarn evreleriyle ilikilerinin bozulmas hep bu yok saylma denen bir tr pasif saldrnn sonular. Var olma istei yle gl bir istek ki insan eer sevilmiyorsa nefret edilen, korkulan biri olmaya bile raz. siz gsz, yer edinememi genleri gzlediimizde de teorimizin dorulandn gryoruz : Srf elinde sallad bayran renkleri baka bir futbol takmn temsil ediyor diye Mslman, Trk, hemehri ve yat olan iki insann birbirlerine talar, sopalar hatta dner baklaryla saldrmas baka nasl aklanabilir? Aalara, hel duvarlarna yaz yazan, telefon kulbelerine, otobs duraklarna saldran insanlarn imdat ln duymamak ne mmkn? Hey! Bana bakn! Ben varm ve buradaym! Beni yok saymayn artk! Ben bir hazine idim, bilinmek istedim diyen iradenin sfatlarnn tecelligh olan kullar yok saylmay nasl hazmedebilirler? Yunanistanda yaayan Trkler bir Yunan devlet adamnn azndan Yunanistanda Trk yoktur, onlar Osmanlnn zorla Mslmanlatrd Yunanllardr lafn duyduu zaman ne hisseder? Trk Tarih Kurumu bakan Halaolu Alevi Krt yoktur, onlar aslnda dnme Ermenilerdir diye konutuunda krlm olan kalplerin tamiri bir insan mrne sabilir mi? Ulus-devlet amaz Osmanl olmann dedelerimize ve ninelerimize salad en byk lks belki de var saylma - devlet tarafndan olduu gibi kabul edilme lks idi. Zira Osmanl devletinin kurucular din ve etnik aidiyetlerin son derecede dinamik ve duygusal (=mantk d) yaplanmalar olduunun farkndalard. Ulus kavram gibi bir aidiyet duygusunun strateji ve mantk erevesinde kurulmu, souk, kat bir kurum olan devlet ile ilikilendirilmesinin yanlln anlamlard. Bu balamda Roma veya Osmanl gibi yaplanmalarn sahip olduklar siyas zeky gnmzn ulus-devletlerinde bulamyoruz. O siyas zek ki byk imparatorluklarn geni corafyalara ve byk olduu kadar heterojen halk kitlelerine asrlarca hakim olmalarn salad. Hem de bugnk teknolojik imknlara sahip olmadan. Daha ak bir deyile farkl dinden, rktan ve etnik kkenden insanlar bir arada yaatma kapasitesi diye tanmlayabileceimiz bu siyas zek adalet-ihsan eksenine dayanyordu. Ulus bilinci kamulatrlabilir mi? Ulus algsnn devlet kurumu ile ilikilendirilmesi gerekte sorun retebilecek bir yaklam. Bir ulusun fertleri arasnda ulus algs blgeden blgeye deiebilir. Bu alg zaman iinde de evrim geirebilir. Mesel Trklk kimileri iin daha ok
89
Trkiye Blnr m ? coraf bir ba iken bakalar iin kan ba ile ne geebilir. stanbulda yaamayan bir ok Trk iin Yahudi Trk veya Hristiyan Trk ifadeleri anlamsz olabilir. stelik bu alg nmzdeki onyllarda da deiecek toplumun kendisi gibi. O halde devlet ile halkn ilikilerini ulusal aidiyet zerine oturtmak eninde sonunda gerginlik retecektir. Pascal Salinin Libralisme adl kitabnn 11ci blmnde belirttii gibi : 20ci yzyl banda devletiliin altn a diyebileceimiz bir dnemde milliyetilik ve rkln dorua trmanm olmas rastlant olabilir mi? Ulus bir toplulua ait olma duygusundan doar. te bunun iin ulus devlet anormal, mantk d bir oluumdur. Duygular kamulatrlamaz. Her kamulatrmada olan yine olur : Devlet kendi yararna bir tekel kurar ve onu savunur. Bunu savunmak iin yerel farkllklara, zel kimliklere sava aar Bunun rneklerinden biri de Fransada 19cu yzylda Cumhuriyeti eitlik adna yerel dillerin yok edilmesidir. Ulus devlet [ayn zamanda] kiiletiriliyor da. Tabi bu ulus ile devletin aynlatrlmasn da kolaylatryor. Mesel Fransa karar verdi veya Fransa ihracat yapt deniyor Aslnda btn bu aynlatrma abalarnn bir amac var o da ulusun devlete ait olduu fikrini insanlara kabul ettirmek Barts sorunu ve Krt Sorunu Krt Sorunu terimi tuhaf bir lf. Adeta sorun Krtlerin Krt olmasndan kaynaklanyormu gibi bir nkabul ieriyor. Maynl bir kelime gibi, her an elimizde patlamaya hazr. Hava kirlilii sorunu, trafik sorunu, Byle bir baka maynl ifade de Barts sorunu. Sanki sorun insanlarn ban rtmesinden geliyormu gibi. Dindar Yahudilerin ve Hristiyanlarn da balarn rttn ve Osmanl topraklarnda bunu asrlarca yaptklarn hatrlarsak bu iki sorun arasnda bir benzerlik dikkati ekiyor : Krt Sorunu Krtlerden mi kaynaklanyor yoksa z Trk olmayanlarn, Trk vatannda bir hakk vardr; o da hizmeti kle olmaktr diyen zihniyetten mi? (Trkiye Cumhuriyetinin ilk adalet bakan olan Mahmut Esat Bozkurt, Anadolu gazetesi 18 Eyll 1930) Barts sorunu ban rtenlerden mi kaynaklanyor yoksa kamusal alan kavramndan m? Vatandalarn belirli kalplar iine sokma abas olan devletlerin farka tahammlleri azalyor. Zira bireysel ve yresel farkllklar rejimin ulusu kamulatrma projesinin yrmediini spat ediyor. Bu aynlatrma-standart Trk yaratma projesine her muhalefet rejimin dman oluyor:
90
Trkiye Blnr m ? Ermenilerin kiliselerini tamir etmeleri engelleniyor, Hristiyan vakflarn mallarna el konuyor, Aleviler yok saylarak Snni nfus iinde asimile ediliyor, Krte yasaklanyor, Bartl kzlar niversitelere sokulmuyor.
Bir yandan %99.99u Mslman bir lkeyiz diyerek Alevilerin fark yok saylrken dier yandan laiklik adna namaz klanlar potansiyel fanatik olarak gsteriliyor. Gayr Mslimlerden geriye kalanlar gayr-snn, onlardan arta kalanlar da dindar ve modern olarak ayrd ediliyor. Byk resim Bize bu sahte sorunlar dayatanlarn istedikleri adan bakmak yerine bir adm geri atarak resmin tamamn grdmzde unun bilincine varyoruz : Mslman, Hristiyan, Krt, Ermeni, erkes, ban rten rtmeyen bir sr insan ayn ailede, apartmanda, i yerinde yayor, alyor, evleniyoruz. Gnlk hayatlarmzn GEREK SORUNLARI birbirine benziyor : Karnmz doyurmak, Kiramz demek, ocuklarmza bizimkinden daha iyi bir hayat salamak. Adna devlet dediimiz ve kendi ilerimizi grmek iin kurduumuz bir kurum her gn gezindiimiz yollara, ar, pazar ve meydana bir takm krmz izgiler ekiyor : Ne Mutlu Trkm diyenler ve demeyenler hatt, Ban rtenler ve rtmeyenler hatt, Ermeni olduunu aktrmayanlar ve tekiler hatt, . Bir bakyorsunuz ki eniteniz birinci izginin, kuzeniniz ikinci izginin arkasnda kalm! Peki biz bu krmz izgileri hi izmeseydik daha iyi olmaz myd? Temel ilke, kurucu prensip, olmazsa olmaz gibi isimler verilen bu krmz izgiler usuz bucaksz bir zgrlk alann bir satran tahtas gibi karelere blyor. Gerekte bir zenginlik olan renkli kimliklerimiz yznden biz sradan insanlar kurallarn bilmediimiz bir satran oyununun piyonlar oluyoruz. Komplo teorileriyle glgemizden korkar hale geliyoruz. Kimliimizin derdi devletimizi neden gerdi? Gece yars bildirisinde sylenen Ne Mutlu Trkm demeyen herkes Trkiye Cumhuriyetinin dmandr ve yle kalacaktr szn kaleme alanlar bizleri omuzlarmzdan tutup silkelemek, hey dostum, sen Trksn! sen Trksn!
91
Trkiye Blnr m ? demek istediler belki de? Yeni anayasada kime Trk denecei de ateli tartma konusu oldu. Kimlik kavram gerekte son derecede psikolojik hatta mahrem bir olgu. Buna devletin organlarnn karmasnn ve lkenin bu kadar gerilmesinin sebebi nedir? Bir kere kimlik bir dert, bir sorun bile deil biroumuz iin. Kimlik bir sre. nsann kendini aray sreci. Gelecee ve gemie bak tarz. Anne tarafndan Arnavut, baba tarafndan erkes olan bir Trk hem Kafkas hem de Balkan halklarna yaknlk duyabilir. Oralara hi gitmese bile dnleri, yemekleri onlarnkine benzer. Ayn Trk Orta Asyaya hatta srf Trke konutuklar iin Sibiryada yaayan Yakut Trklerine de sempati duyabilir. u halde Anadoludaki Ermeni kiliselerine Mslman bir Trkten farkl duygularla bakan bir Ermeni kz neden Trkiyenin dman olsun? Neden bir erkes doktor veya Krt mhendis Orta Asyadan gelen atalarmz diye konumak zorunda kalsn? Mbadele yllarnda Yunanistandan kopartlan Trklerin Yunanca konumalar, o mzikte ve mutfakta kendilerini bulmalarndan daha doal ne olabilir? Ve buna devlet neden karr? Hangi insanlarn kimlikle bir problemi olabilir? Kimlik Sorunu, Barts sorunu ve Krt Sorunu gibi deyimler hastalkl, arpk bir dnya grnn rettii YAPAY SORUNLARIN ifadesi. Bunlar virsl, maynl, her an sirayet edebilecek veya patlayabilecek ifadeler gibi azam dikkatle kullanmalyz. Bu tr fikir kirliliklerinin lkemize verebilecei zararlar daha iyi kavramamz asndan Trk Solu Dergisinde yaynlanan Krt istilas adl paranoyak makaleye ve izdikleri haritalara baklabilir. Balangta deindik, var saylmak, dikkate alnmak, sayg grmek insan olarak hepimizin temel bir ihtiyac. Bu saygy ailemizden, iyerimizden, komularmzdan bulamadmz zaman ne olur? Ortaya iyi, gzel ve doru adna bir eser koyamayan insanlar lm atalarnn rm kemiklerinde bir teselli, bir snak ararlar. Kendimi kenarlar kaln izgilerle izilmi bir emberin iine hapsetmek istiyorum diyen, kimlii bir alglay sreci olarak deil de bir snak olarak gren insanlar iin gerekten bir dert olabilir bu kimlik konusu. Szn ettiimiz insanlar dnda kimlik problemi olanlar ulus-devlet modeline smsk yapan oligari ve onun teorisyenleri. Liberal Dnce Topluluundan Mustafa Erdoann bir makalesinden aldmz ulus devlet modelinin zayfln dile getiren u satrlar okunmaya deer :
92
Trkiye Blnr m ? Esasen modern devletler esas olarak ulus temelinde kurulmu olan devletlerdir. Uluslar ise hibir yerde verili gereklikler olmayp devletlerce u veya bu lde ina edilmi kolektif kimliklerdir. Bu ina sreci devletin egemenlik alanndaki btn halklarn ve topluluklarn etnik ve kltrel bakmdan homojenletirilmesini zorunlu klmtr. Modern ulus devletin bu zelliinin, toplumun ounluundan etnik, kltrel veya din olarak farkllaan topluluklar iin bir dezavantaj oluturduu aktr. Bu durum, tabiatyla sz konusu grup veya topluluklarda genel toplumdan farkl olduklarna dair bir kimlik bilinci yaratm veya zaten var olan bu bilinci pekitirmitir Trkiye Cumhuriyetinin kurulduu yllarda btn Avrupa milliyetilik akmlaryla sarslyordu. mparatorluklar blnyor, yeni kurulan devletler tarihte hi var olmam milletler oluturmaya alyorlard ulus devletlerini meru klmak iin. Atatrk ve alma arkadalar Avrupa faizminin temsilcileri olan Mussolini ve Hitler ile adat. Bugn Tayyip Erdoan veya Abdullah Gl nasl piyasa ekonomisi ve kreselleme dnda hareket edemezse Atatrk de o atmosfer dnda hareket edemezdi. Mesel 1870lerde talyann bamszl iin mcadele eden talya halklar (Sicilya, Lombard ve Venedikliler) Prusyann Fransay yenmesinden faydalanarak Fransz ordusunu lkelerinden dar attlar. Ancak birlemeden sonra yle akna dnmlerdi ki Mark Twainin alaylarna bile maruz kaldlar : talya politika piyangosundan bir fil kazand ancak onu nasl besleyeceini bilmiyor!. Garipliin farknda olan Milli Kurtulu Hareketi liderleri daha gerekiydi : talyay yarattk, sra talyanlar yaratmada! Samsuna bir gne gibi doanlar, Trk milletini yoktan var edenler de acaba demiler midir Trkiyeyi yarattk, sra Trk Milletini yaratmaya geldi diye? Peki yeniden yaratlmak istemeyen, ALLAH tarafndan yaratlm olmakla yetinenleri ne yaptlar? Yok mu sayldlar? Lazlar, erkesler ve Krtler nasl yok oldu? Atatrk 1 Mays 1920 tarihli Meclis konumasnda, Meclis-i alinizi tekil eden zevat yalnz Trk, yalnz erkes, yalnz Krt, yalnz Laz deildir. Fakat hepsinden mrekkep (oluan) anasr- slamiyedir, samimi bir mecmuadr diyordu. Bugn ise bu mcadele okul ocuklarna Trk Kurtulu Sava diye retiliyor. Lazlar, erkesler ve Krtler yok saylyor. Aradan geen yllarda ne oldu? Atatrkn 1920de sarf ettii szler yle rastgele, durumu kurtarmak iin sylenmi szler deildi. Mill mcadelenin rengi daha batan belirlenmi, yeni kurulacak dzende slamn rol ve Krtlerin yeri de siyah mrekkep ile beyaz kat zerine defalarca yazlmt.
93
Trkiye Blnr m ? Acaba Atatrk ve dava arkadalar ulus devlet projelerini halktan gizlediler mi? Mesel Can Dndarn Kzl tepeli kalpak adl belgeselinde anlatt gibi Staline ve komnizme gz krplmas sadece taktik ise slm kardelii de ayn kategoriye konabilir mi? Tabi bu soruya evet demek ayn zamanda Trkiye Cumhuriyetinin kuruluu srasnda halkn aldatld anlamna geliyor. Ortaya atlabilecek ikinci bir tez ise u : Bir ok bakmdan Osmanl saylabilecek bir devlet kurulacakt. Ama ngiltere ve Fransa, Halife sayesinde Mslman smrgelere liderlik edebilecek bir Trkiye istemedi, Lozanda bunun iin bastrd. Gerekten de Lozan sreci zerine yazlm bir ok eserde nnnn Avrupallarla zel grmeler yapt ve Atatrk ile telgraflat, btn bilgileri Trk heyetinin dier yeleriyle paylamad ynnde ayrntlar var. Demek ki elimizde iki ihtimal var : 1) Elit subaylar kargaadan istifade ettiler ve 1930 model Avrupa ulus devletlerini rnek alarak, halka ramen halk iin bir devrim yaptlar, 2) Osmanly kurtarmak iin yola km Osmanl subaylar Avrupann devlerine direnemediler Bat emperyalizminin denizar karlarn tehdit etmeyecek, Mslmanl ehliletirilmi bir devlet kurdular. (Hilafetin kalkmas, Diyanetin kuruluu, Millet kavramnn din anlamn boaltarak etnik ierik ile doldurulmas, Milliyetiliin devlet ilkesi yaplmas) Mill Mcadele ne kadar ulusald? Kurtulu Savann anayasas saylabilecek belgeler var. Erzurum ve Sivas kongre tutanaklar, savatan nce ve sava srasnda ekilmi telgraflar, gizli yazmalar Mesel mart 1919da toplanan Erzurum Kongresinde ne dendi? Ne kararlar alnd? 1- Trabuzon Vilyeti (Rize, Trabuzon, Gmhane, Giresun, Ordu) ve Canik (Samsun) Sancayla, Vilyt arkiyye nmn tayan: (Bayazd/Ar ili Erzurum, kuzey Bingl, Ki, Yusufeli ve Bayburdu iine alan) Erzurum, (Amasya, Tokat, arkkarahisar/ebinkarahisar, Sivas/Merkez Sancaklaryla) Sivas, (Siverek, Diyarbekir, Mardin ve Palu kesimini iine alan) Diyarbekir, (Adyaman, Malatya, Dersim/Tunceli, Harput/Elazizi iine alan) Mmretilazz, (Hakri ve Van illerini iine alan) Van, (Siird, Bitlis/Merkez, Mu ve Gney Bingl/Gen blgelerinden kurulu) Bitlis Vilyt ve bu saha dahilindeki (Erzincan ve Samsun gibi) Elviyei Mstaklle, hibir sebeb ve bahne ile, yekdierinden ve Camiai Osmniyyeden ayrlmak imkan tasavvur edilmeyen, bir klldr. arkAnadolu Vilyetlerinde de, ekseriyyeti kaahireyi slmlar tekl eden; ve hars, iktisd tefavvuku Mslmanlara aid bulunan; ve yekdierinden gayrikaabili infikk zkarda olan Krtlerin yaad blgeler de anlarak Camiai Osmniyye ve etnik deil din anlam olan millet kavramna vurgu yaplyor. Ortada Trk milleti diye bir ey yok.
94
Trkiye Blnr m ? Peki 4-11 eyll tarihlerinde yaplan Sivas Kongresinde ne kararlatrld? Aznlklarn her trl gvenlii salandndan siyasi egemenlik ve toplum dengesini bozacak ayrcalklar verilemez. Mondros Mtarekesi imzaland tarihte snrlarmz iinde bulunan, halk Mslman olan topraklar zerindeki tarihi, rk, dini ve corafi haklarmza sayg gsterilmesini ve bunlara aykr giriimlerin geersiz hale getirilmesini bekleriz Mill vicdandan doan cemiyetler birlemi, Anadolu ve Rumeli Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti adn almtr. Bu cemiyet her trl frkaclk cereyanlarndan, ahsi ihtiraslardan uzaktr. Btn Mslman vatandalar bu cemiyetin tabii yesidirler. Ne kongre kararlarnda ne de Atatrkn yapt al konumasnda Trk milleti diye bir sz yok. Trklkten bahis dahi yok. Yoksa bu ulusal bir mcadele deil miydi? diye sormak geliyor insann aklna. Aslnda mutlaka okunmas gereken baka baz belgelerde Trk ve Krt kelimeleri geiyor ama sylenenler bugn bize dayatlan resm tezlerle ok uyumlu deil : MDAFAA HUKUK CEMYET ERZURUM UBE KONGRESNE GZL RAPOR Trk ve Krdn kimlii Dou Vilyetleri tarihi Krt ile Trkn ortak faaliyetinin rndr. Bugn de Dou Vilyetlerinin kimlii, bu iki karde kavmin kimliinden ibarettir. () Dou Vilyetlerindeki Trk ile Krd ayrmak tabi deildir ve imknszdr. ktisad, din, kltrel bir surette birbiriyle i ie gemi olan Krt ile Trkn ayn zamanda akrabalk ve dier toplumsal sebeplerle de kanlan o kadar karmtr ki, bir Krt ayn zamanda bir Trkn days, halazadesi, damad, enitesidir. () Dou Vilyetlerinde Trk Krtsz, Krt Trksz yaayamaz. Musulun gneyinden balayarak Urfaya, Halepe ve Hazer denizinden Kk Asyaya kadar uzanan arazide Trkler ounluu oluturmakta ve Krt topluluklar bu iki izgi arasnda Trklerle karm bir halde bulunuyorlar. u tabiat ve arazi durumu dikkate alnrsa, gemite olduu gibi gelecekte de, Trk ile Krdn ayn tarih, ayn menfaat, ayn hayat sahibi olacaklarn kabul etmemek mmkn deildir. Bu kadar derin ve esasl balarla birbirine bal bulunan Dou Vilyetleri Trk ile Kurdunu ayrmak her ikisini de lme mahkum etmek demektir. () Dou Vilyetlerindeki slm varlnn devam, ancak Trk ile Krdn ittifakna baldr. Bu ittifak -her ne surette olursa olsun- bozulduu gn bizim iin kesin lm dakikalarna girilmi olur. 8 Haziran 1919* Vilyat arkiye Mdafaai Hukuku Milliye Cemiyeti Erzurum ubesinin 17 Haziran 1919 Kongresine verdii rapor. (Bekir Stk Baykal, s.45) *17 Haziranda toplanan Kongreye sunulan Raporun zerine Cevad Dursunolunun el-yazsyla 8 Haziran 1919 tarihi dlm.
95
Trkiye Blnr m ? Sevres anlamas srasnda Krtlerin tutumu Krt Airet Liderleri Sevres antlamasn protesto ettiler. Yani Ankaraya verdikleri szleri tuttular, Avrupadan esen milliyetilik rzgrlarna kaplmadlar. Ayrntlar Mustafa Akyolun Trkler, Krtler ve Osmanllar adl makalesinden renelim : Anadoluda bunlar olurken, Avrupada ise baka bir gelime yaand. Osmanl miras zerinde paylam kavgasnn verildii Sevr Konferansna, milliyeti entelektellerden oluan bir grup Krt temsilci de katld. Balarnda Osmanl ordusunda grev yapm bir Krt olan erif Paa vard. Amalar Ermenilerle anlaarak bir Krt Devleti kurmak iin Avrupal devletlerden onay almakt. Austos 1920de imzalanan Sevr Antlamasnn 62. maddesi, Krtlerin youn olarak yaad blgelere yerel otonomi verilmesini ngryordu. 64. madde ise Krt halklarnn Trkiyeden bamszlk elde etmelerinin yolunu ayordu. Ne var ki Jn Krtler, Avrupal diplomatlardan aldklar destein bir benzerini gneydou Anadoluda bulamad. Krtler arasnda bu habere duyulan iddetli tepki, Parise bir seri telgrafn yollanmasna sebep oldu. Bu telgraflarda Krtlerin Trklerden ayrlmak istemedii, iki halkn soy ve din itibaryla karde olduu savunuluyordu. Erzincandan 10 ayr Krt airet lideri, Fransz Yksek Komiserliine, erif Paann hareketlerini protesto eden bir telgraf yollad. Benzer telgraflar Ocak 1920de, Milli Misakn kabulnden iki gn nce, Osmanl Parlamentosuna da yolland. Mart 1920de slami dayanmay vurgulayan ve Krtlerle Trkleri ayrma abalarna kar kan bir deklarasyon, 22 Krt airetinin lideri tarafndan imzaland. ehitlerimizin kan helal mi? Yaznn banda insanlar yok saymann pasif bir saldrganlk olduuna ve buna maruz kalan insanlarn iddete ynelebileceine deindik. zleyen paragraflarda ulus kavramnn kamulatrlamayacan, ulus devlet modelinin mevcut sorunlar zmek yle dursun yenilerini eklediini anlattk. Kurtulu Savann kazanlmas Trkiye Cumhuriyetinin kuruluu iin olmazsa olmaz bir kouldu. Bu savan kazanlmas iin gereken ittifak Osmanllkta bulundu. Osmanl Devleti belki resmen yklmt ama Osmanl vatanda olarak domu milyonlarca insan hayattayd. Kurtulu savann savalar Osmanlyd. Bugn lkemiz gemite verdii ancak sonradan tutmad baz szlerin skntsn ekmekte. En youn biimde gndemi igal gelen Barts sorunu ve Krt Sorunu unlar akla getiriyor :
96
Trkiye Blnr m ? 1) Krt ehitler Krtenin yasaklanacan, torunlarnn Varlm Trk varlna armaan olsun, Ne mutlu Trkm diye haykrmak zorunda kalacan bilselerdi yine canlarn verirler miydi bu vatan iin? 2) Kurtulu savanda len ehitler yeni kurulacak devlette kadnlarn bartlerinin yasaklanacan bilselerdi gene hayatlarn feda ederler miydi? lmeden nce onlara Trkiyede namaz klmann, Kuran kurslarnn, mescitlerin, ilah okuyan kzlarn sorun haline getirilecei sylenseydi ayn gnl rahatlyla lebilirler miydi? Eer bu sorulara samimiyetle evet diyemiyorsak ehitlerimizin de haklarnn helal olduunu syleyemeyiz. Bu Mslmanlar iin ok tehlikeli bir durum arz eder. Zira vefa borcu baka borlara benzemez. Vefa hamd duygusunun tecellisidir. Hamd etmek ise insan irkten korur. Welate Min Dibejin ku zor e diltezin ji bo welat Tu car xelasnabe ev iroke ewat Ez bibinim bi are xwe carkedin welate xwe Ez bibinim bajare xwe newal iyayen xwe Welate min, ax pir dre, welate m ikerba dile min Ax welate min, ax welate min Pir dur e welate min VATANIM Diyorlar ki zordur, vatan iin yrek szs Hi bir zaman bitmez bu ateli (ackl) hikaye Ben greyim gzmle bir daha vatanm Ben greyim ehrimi, vadi ve dalarm Vatanm ah ok uzaktr, vatanm yreimin acsdr. Ah vatanm, ah vatanm ok uzaktr vatanm. Bu yaz Haydar Eren ve Mehmet Ylmazn ortak projesidir. Dndrc yazlar zm ortak deerlerde (Mustafa Akyol) Salata (Tark Suat Demren) Kurtulu Savanda Krt Politikas (mer Grcan) Tarihsel Trk-Krt ittifak (Hasan zgne)
97
Trkiye Blnr m ?
Cumhuriyet Gazetesi Krtleri neden yamyam iln etti? (Hasan Rua Demirolu)
Krt Sorunu ka yanda? Bu soruya doru cevaplamak nemli. nk sorunun cevabnda zm iin ipular da yatyor. Zira tedavi; tehis ile balayan bir sretir. Resmi azlar ve onun syledikleriyle kecilik oynayanlara gre Krt Sorunu PKKnn silahl kanad ERNKin 15 Austos 1984 ylnda yapt Eruh basknyla balyor. Bunun ncesinde her ey gllk glistanlk, Trk-Krt kardelii tahsis edilmi. Ama araya giren emperyalist gler, ire dmanmz Ermeniler Urfal bir Ermeninin kurduu rgtle kardeliimizi bozuyorlar! Cumhuriyet dneminde Krt syanlar ne zaman balad? smet nn douya yapt seyahatta hangi notlar dt? ark Islahat Raporu nasl insanlk d maddeler tayordu? ngilizler eyh Saide mi yoksa Trkiyeye mi yardm etti? Cumhuriyet Gazetesi Krtleri nasl yamyam ilan etti, dnemin Cumhuriyet Gazetesinde Krtlere nasl hakaretler edildi?
98
Trkiye Blnr m ? te kronikleen bir i hastalmzn ksa tarihi..
RESM GR () Dalarn yksek kesimlerinde, tepelerde, yaz k erimeyen karlar vardr. Gne anca zerinde buzlaan cams parlak bir tabakayla rtlrd karn yz. st sert alt yumuak olurdu. Bu karn stnde yrynce,ayan bast yer ieriye ker kart-kurt diye sesler karrd. Doulu Trkmenlere Krt denilmesinin nedeni buydu.Blclerin Krt dedikleri,yksek yaylalarda ve karlk blgelerde yaayan Trklerin,karda yrrken ayaklarndan kan sesin adyd aslnda(1) Yukarda okuduunuz pasaj 1980 ncesinde Genelkurmayn subaylarna halka anlatmas iin datt bildiriden bir alnt. Bu alnty Aziz Nesin bir kitabnda da belirtmiti, kitabn ad uydu: Bulgaristanda Trkler, Trkiyede Krtler Yaygn olan gr, Atatrkn yaad yllarda Trkiyenin bir asr- saadet yaad; devrimler, ekonomi, sosyal yap, etnik durum konusunda hibir sknt ekmedii ynndedir. Bu balamda Krt Sorununun da Atatrkten sonra gelen yneticilerin gaflet, dalalet ve hatta hyanet iinde olmalarna bal olarak ykseldii dnlr. Ergenekon davas kapsamnda kodese tklanlardan Veli Kk de bir konumasnda bu lkede Krt Sorunu deil, Ermeni Sorunu var. Krt Sorununu Ermeniler kartyor. PKKy onlar kurdu. Demiti. Bu arpk anlay papaan misali tekrar eden kiilerin Krt Sorununun 1984 ve PKK ncesi dnemini srarla reddetmesi tarihin derinliklerine sakladklar kirli amarlar nedeniyledir. 2008 ylnn Eyll aynda Gen Sivillerin dzenledii 12 Eyll Vicdan Mahkemesinde konuan Orhan Mirolu; Diyarbakr Cezaevi Krt toplumunda bir travma yaratt. Bunun ncesinde PKKli arkadalarn says ok azd. Ancak bu travmadan sonra Krt kimlii bir deer kazand ve PKKlilerin says artt. Demiti.. Fikret Bilaya konuan generallerde benzer eyler sylyordu: ..bizler o dnemde, Krt yoktur diye eitilmiiz. Krtleri, Trklerin kolu olarak gryoruz. Ortalkta ite dalarda gezerken, karda yrrken kart-kurt sesleri kt iin Krt denilmitir, gibi tarifler dolayor. O dnemde sosyal istekleri bile biz ykc faaliyetler kapsamnda gryoruz. diyen Ayta Yalman ve dier generaller genelde ayn fikirde eer biraz daha demokrat olabilseydik PKK bu kadar taban bulamazd. Ayan beyan ortada ki; Krt Sorunu, cumhuriyetin ulus-devlet nitelii sayesinde domu, inkarc ve iddet ieren politikalarla rgtl tepkiye yol amt. Celal Bayar da Krt Raporunda tek kimlik vurgusunun Douda tepkiyle karlandn sylyordu.
99
Trkiye Blnr m ? Ulus-devlet inkar ettike, bask yaptka bu yaratlan ortamdan terr rgt pay karyordu. Terr rgt glendike daha fazla zarar veriyordu. Terr rgt zarar verdike ulus devlet daha fazla bask yapyordu!
Mide bulandran bu ksr dngnn iersine zamanla uyuturucu kaakl, airetler, derin devlet de girecekti. Krt Sorunuyla ilgili herhangi bir zm abas dillendirilmeye baland anda -tam da o anlarda!- PKK bir eylem yapyordu. Binglde 33 asker PKKya verilen yanl istihbarat sonucu ldrlmt. 33 kiinin ld bu saldrdan kurtulanlar hibir gvenlik nleminin alnmadn syleyecekti. Dalca, Akttn gibi skandallarda da iin derinlii ve pislii ortaya kmt.. Olmamt,ST KMLK PROJES tutmamt. Ayn zamanda tutulmayan dier bir ey de Krtlere Milli Mcadele olarak adlandrlan dnemlerde verilen zerklik vaadleriydi. TBMM aka Krtlere sz vermiti ancak cumhuriyet kurulunca bu szlerden hibiri tutulmad. TBMMde Krdistan mebusu olarak adlandrlan vekillerde vard. Ama 1925e gelindiinde artk iler deiiyordu. Osmanldan ve hatta Selukludan bu yana bir eyalet ismi olarak kullanlan Krdistan ismi artk kaldrlmt. Bununla da kalnmad. Bakn, Eyll 1925 tarihli ark Islahat Raporu neler ieriyordu? - Ermenilerden kalan arazinin Krtlere kiraya dahi verilmemesi ve buralarn evleri, hayvanlar, tarm aralar ve bir yllk geimleri hkmet tarafndan salanacak biimde Balkan ve Kafkas gmenleriyle iskan edilmesi. On yl iinde buraya 500 bin gmen yerletirilmesi (md. 5). - syan bastrma masraflarnn blge halkna detilmesi (md. 8). - Blgedeki tali memuriyetlere dahi Krt memur tayin edilmemesi. Burada grev yapacak jandarma dahil bilumum memurlara tahsisat- fevkaladelerinin yzde 75i orannda zam verilmesi, ordu mensuplarna 1 il 5 nefer tayn orannda zam yaplmas (md. 10). - Aslen Trk olup Krtle malup olmaya balayan il ve ilelerdeki devlet dairelerinde, okullarda, ar ve pazarlarda Trkeden maada lisan kullananlarn hkmet ve belediye emirlerine kar gelmekten ve mukavemetten cezalandrlmas (md. 13). (Bu ceza Krte ve Arapa kelime bana 5 kuru olarak gerekleecektir). - Aslen Trk olan fakat Krtle asimile olmak zere bulunan veya Arapa konuan yerlerde acilen yatl okullar ve mkemmel kz mektepleri almas (md. 14). - Fratn batsndaki dank Krt yerleimlerinde Krte konumann behemehal yasaklanmas ve kz mekteplerine ehemmiyet verilerek kadnlarn Trke konumalar[n]temin (md. 16). - Halktan para toplayarak hkmet binalar ve jandarma karakollar ve askeriye ve hudut karakollarnn inas (md. 17). Bu binalarn telefon ve telsiz gibi modern aralarla donatlmas (md. 20). Kaakla kar zrhl otomobil alnmas (md. 22). - Blgeye ecnebi bir ahs veya messesenin izinsiz girmesine engel olunmas (md. 24).
100
Trkiye Blnr m ?
Bu plan, eyh Sait isyanna karlk olarak dzenlenmiti. Ama alnan bu kararlar sorunu bitirmedi; daha da derinletirdi. Zaten eyh Sait syan ne ilk ne de sondu. 1806dan 1937ye kadar tam 33 isyan gereklemiti. Bunlardan tam 22 tanesi Cumhuriyet dneminde gereklemiti. te isyanlar: # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # 1806, Baban Aireti, Abdurrahman Paa syan 1833-1837, Mir Muhammed (Soran) syan 1838 1. Han Mahmud syan 1842 - 1847 2. Han Mahmud syan (son dneminde Bedirhan Beyle ittifaken) 1843-1847 Bedir Han syan 1855, Yazhan er syan 1878-1881, eyh Ubeydullah Nehri syan 1919-22, Simko (Ismail Aa) syan 11 Mays 1919, Ali Bat syan 21 Mays 1919, Mahmut Berzenci syan 6 Mart 1921, Kogiri syan 4 Eyll 1924, Beytebab syan 13 ubat 1925, eyh Said syan 10 Haziran 1925, Nehri syan 7 Austos 1925, Rekotan-Raman syan Kasm 1925, 1. Sason syan 16 Mays 1926, 1. Ar syan 21 Ocak 1926, Hazro syan 7 Ekim 1926, Koua syan 26 Mays 1927, Mutki syan 13 Eyll 1927, 2. Ar syan 7 Ekim 1927, Bcar syan 6 Temmuz 1929, t Resul syan 20 Eyll 1929, Tendrek syan 26 Mays 1930, Savur syan 20 Haziran 1930, Zilan syan 21 Temmuz 1930, Oramar syan 7 Eyll 1930, 3. Ar syan 24 Ekim 1930, Plmr syan Eyll 1930, 2. Mahmut Berzenci syan Kasm 1931, eyh Ahmed Barzani syan Ocak 1937, 2. Sason syan 21 Mart 1937, Dersim syan
Cumhuriyetin ilk yllarnda Krt Sorununun durumu ite buydu. Onca dklen kana, onca plana, onca rapora ramen durum ortadayd. ark Islahat Planndan 10 yl sonra blgeye Atatrkn emriyle bir gezi dzenleyen smet nn unlar yazacakt:
101
Trkiye Blnr m ?
Krtlerin ehirlere yerlemesi engellenmelidir. Krtlerin etkisini azaltmak iin Karadenizden buraya muhacirler getirilmelidir. rnein Vana yerletirilen Karadenizli Trklerden sz ederek onlarn memnun edilmelerinin salanmasn ister. Bylece dier muhacirlerin Krt blgelerine gelmeleri kolaylatrlmaldr. Trk ve Krt ehirleri olarak ayrd mntkalar ayr ekillerde hizmet almaldr. Krtlerin bulunduu yerlerde henz okul almamal, alacaksa Trkler iin okul almaldr, ikinci planda Krtlemi fakat Trkeyi ok daha abuk renebilecek yerlerde almaldr. Fransz ve dier lkelere kar Mardin, Urfa ve Hakkari gibi snr blgelerinde iyi bir idare kurulmaldr. Boaltlm olan Ermeni kylerine Krtlerin yerlemesi engellenmelidir. Krt blgesi, nfusu bakmndan kalabalk olmasna ramen, lkeye kalabal orannda katk sunmamaktadr. Bundan dolay yeralt zenginliklerinin (petrol, linyit) daha ok nasl kullanlabilecei aratrlmaldr. Blgede trahom ve czzam (sadece Karsta bin dolaynda czzaml var) hastalklar ok yaygndr. Krtler asimile edilmelidir. Krt ekim kuvvetine karlk Trk merkezleri oluturulmaldr. Krdistan corafyas imendifer (tren) hatt ile kontrol altnda tutulmal. Dersime mdahale edilmeli. Kaakln nne geilmeli. Krtlerin ekonomik g elde etmeleri engellenmeli.. Gerekirse bunun iin vergiler indirilmeli. Krtlerin oalmasn engellemek, Krt blgelerini Trklerle doldurmak, Krtlerin okumasn engellemek. Yeni rejim aka Krtleri tehdit olarak gryordu! EYH SAD VE NGLZLER eyh Saitin 1921 doumlu en kk olu babasyla ilgili sorulanlara yle cevap veriyor: Size gre eyh Sait isyan nasl geliti? Cibranl Halit Bey ve Bitlisli Yusuf Ziya eyh Sait Efendiye gelip, biz bir Krt Cemiyeti kuracaz, halk sana hrmet eder deyip kendisini bakan yaptlar. Hnsl Krt Rt, hkmetin adamym, byle bir teebbste bulunuyorlar diye ihbar etmi. eyh Sait Efendiyi kn Bitlise ifade vermeye gtrmek istediler. O zaman araba yok, kn at stnde gidemeyeceim, ifademi buradan aln dedi. Vartoya kadar gitti, ifade verdi geri dnd. Sonra Karlova, Gen zerinden Lice
102
Trkiye Blnr m ? Pirana gitti. Rus hicretinde kardei oraya yerlemiti. Onlarn yanna gitti. evre kylerden iitenler ziyarete gittiler. Kalabalk iinde hkmetin arad 3 kii de varm. Bunlar ihbar edilince, bir mfreze geliyor, bir avu, be on tane de asker, O 3 suluyu yakalayacaz diyor. eyh Sait Efendi de, bu kadar insan
birikmi, bir olay karsa nn alamazsnz, biz gidelim ondan sonra hangi evdeyse yakalarsnz demi. Yoksa kargaa kar, bize de hkmete de felaket olur demi. Asker, imkan yok, avmz brakmayz, teslim olun der. O arananlar ate ap bir-iki jandarmay ldrp, dierlerini teslim alyorlar. Derhal Diyarbakra tel ekip isyan oldu diyorlar. Yani isyana ynelik bir hazrlk yok muydu? Hayr, o ynl bir hazrlk yoktu. Yalnz eyh Efendi, rejim hakknda buna itaat lazm gelmez, nk Allah tanmyor, milletin de o idareye kar kmas lazm diyordu. Allaha isyan edene millet de isyan etsin diye bir hadisi erif var, onu sylyordu. Rejimin hangi uygulamalarndan dolay byle dnyordu? eriat kaldrd, Kuran hkmn kaldrd, raky, faizi serbest etti. Bunlar hep Allaha isyan etmektir. Hadise gre, bunlar kabul etmeyeceksin. eyh Sait Efendinin fikri buydu. ngilizlerin eyh Saitle grtkleri, hatta destek verdikleri iddiasna ne diyorsunuz? O hkmetin propagandasdr. ngilizler o zaman demiryollarn atlar, Diyarbakra askeri kuvvet gelsin diye. ngilizlerle asla bir grme olmad. ngilizler eyh Saite karyd. DERSM SYANINDA VERLEN EMR: TOPYEKN MHA Cumhuriyet dneminin en sert isyanlarndan biri de Dersim syandr. Bu isyan da tpk dier isyanlar gibi iddet yoluyla bastrlmt. O dnem Elazda bulunan ama Dersime isyan bastrmas iin gnderilen Albay Hulusi Yahyagile verilen emir kesin ve netti: Dersimlilerin topyekn imhas! O yllarda askerlik yapan Abdullah ifti de olan biteni yle anlatyor: Niin katlettiimizi bilmiyorum. Askere gitmedikleri syleniyordu. Krtler miydi, gavurlar myd bilmiyorum. Savayorduk. Onlar bizi, biz onlar ldryorduk. Atatrk savan kmamas iin ok abalad. Atatrk krmad, Atatrk ldkten sonra nn dedi ki vurun. 38de isyan tamamen bastrld. Dersim syann balatan Seyit Rza, 1937 ylnda idam edilmiti. dam olunmadan nce unlar syledi:
103
Trkiye Blnr m ? Ewlad Kerbelayme [Kerbela evlad] Bxetayme [Boyun eyme] Aybo, zulmo, cinayeto. [Bu zulm ve Cinayete]
Cumhuriyet gazetesi bayazar Yunus Nadi de, Tarihe Gmlen Dersime Dair balkl 18 Kasm 1937 tarihli yazsnda, Senelerden beri adna Dersim denilen mesele tarihin ummanna katlm ve ebeddiyen lmtr demiti. 1938 ylnda tmyle bastrlan isyanda 90 bin Krt lmt. syan bastrldktan sonra Dersimin ad Tunceli olarak deitirildi. CUMHURYET GAZETES VE KRTLER 1930 Ar syanndan sonra Cumhuriyet gazetesinde Krtler yle tasvir ediliyor: Bunlarn alelade hayvanlar gibi basit sevk-i tabiilerle ileyen his ve dimalarnn tezahrleri, ne kadar kaba hatta abdalca dndklerini gsteriyor i eti biraz bulgurla kartrp ylece yiyen bu adamlarn Afrika vahilerinden ve Yamyamlardan hi fark yoktur. 16 Temmuz 1930 tarihli Cumhuriyet gazetesinde Ar Da Harekat Bu Hafta Balyor bal altnda yle yazyor: Ar Da tepelerinde kovuklara iltica eden 1500 kadar aki kalmtr. Tayyarelerimiz akiler zerine ok iddetli bombardman ediyorlar. Ar da daimi olarak infilak ve ate iinde inlemektedir. Trkn demir kartallar asilerin hesabn temizlemektedir. Ekyaya iltica eden kyler tamamen yaklmaktadr. Zilan harekatnda imha edilenlerin says 15.000 kadardr. Zilan Deresi azna kadar ceset dolmutur Bu hafta iinde Ar Da tenkil harekatna balanacaktr. Kumandan Salih Paa bizzat Arda tarama harekatna balayacaktr. Bundan kurtulma imkan tasavvur edilemez. (Ar Da Harekat Bu Hafta Balyor, Cumhuriyet, 16 Temmuz 1930) Gazeteci Yusuf Mazhar, isyan blgesini gezdikten sonra kaleme ald Ararat Eteklerinde balkl yaz dizisinde yle diyor: Bunlar - tarihin ehadeti ile sabittir ki - Amerikann krmz derililerinden fazla kabiliyetli olduklar halde ziyadesiyle hunhar ve gaddardrlar Dessas ve bedi hislerden, medeni temayllerden tamamiyle mahrumdurlar. Bunlar asrlardan beri rkmzn bana bela kesilmitirler. Siyas ve meden tekilata istinad eden buradaki Trk kylleri, hkmet ve idare nfuzunun zafa uramas zerine bakaldran vahi Krt airetlerinin
104
Trkiye Blnr m ? nnden ya kamlar, yahut Krtlemiler de yalnz kylerinin isimlerini brakmlar. (Yusuf Mazhar, Ararat Eteklerinde, Cumhuriyet, 18 Austos 1930, sayfa: 3) *** Bunlar (Krtler) ayrkotu gibi sardklar toprakta intiar eder fakat bastklar yere zarar verir mahluklardr. Birok yerlere hastalk sirayet eder gibi sonradan yerlemi ve asli ahalisini -airet tekilatndaki kuvvet sayesinde krletmilerdir. (Yusuf Mazhar, Ararat Eteklerinde, Cumhuriyet, 19 Austos 1930, sayfa: 3) *** Bu Krtler zahireyi deirmende tmeyi bilmezler. Bunlarda istiklal ve hrriyet hisleri temelinden mefkut ve ruhlar izzet-i nefisten mtecerrittir. Bana bu szleri syleyen Krt delikanls buralar Ruslarn igaline uraynca hicret ederek on drt yandan on dokuz yana kadar Gazi Ayntapta yaam olduu cihetle biraz insan andryordu. Yoksa bunlar meramlarn, maksatlarn en basit mantik kyaslarla yahut en adi misallerle ifadeye kadir deildirler. Bu Krt kitlesindeki karanlk ruhu, kaba hissiyat, hunhar temaylat krmak mmkn olmadna kaniim. Bunu uzun bir tekamlden beklemek bunlarn zaman zaman byle isyanlar kararak yahut memlekette asayii bozarak veyahut hrszlk ederek hkmetin daima megul olmasna halkn mtemadiyen mutarrz olmasna sebep olur. (Yusuf Mazhar, Ararat Eteklerinde, Cumhuriyet, 20 Austos 1930, sayfa: 3) Tarihin derinliklerinden bugne doru gelindiinde sorunlarn kayna nasl da gn gibi ortaya kyor yle deil mi?
105
Trkiye Blnr m ?
Krdn ad anlmazd,gerilla olmasayd(Rasim Ozan Ktahyal) Resmi Krte kanalmz TRT-6 aldGzel trendi gerekten,izlerken ben de duygulandm bir
silahland,radikalleti
Uzun yllar boyu Trk devleti Krte diye bir dilin olmadnn ispatlanmas iin paralar aktt,tezler,raporlar yazdrdnsanlar,Krt szcn sadece ve sadece cmle iinde kullandklar iin yarglandlar,ceza aldlar.Krtenin ve Krtln inkar iin herkesin bildii ok ac ve feci olaylar yaandPKK de bunun bir neticesi olarak dodu,geliti,serpildi ve kurumlatKrtlere ynelik inkar ve asimilasyon politikalarnn,sistematik bask ve yldrma politikalarnn neticesi olarak Krt hareketi
Bir figr olarak Abdullah calan ilk zuhur ettiinde Krt halknn ok marjinal bir ksm tarafndan destekleniyordu.Yllar getike calan,dnya grne ve yntemlerine uzak duran Krtlerin dahi iten ie hrmet ettii bir aktr haline geldiDevletin Krt halk zerindeki sistematik iddeti arttka calan Krtlerin gznde daha kahramanlayordu.PKK iin silah altna girmek isteyen genler artyordu,daa klar hzlanyordu Bugn Krt halknn kahir ekseriyetinin inand birey varPKK hareketine ve calan ismine kar antipati hisleri en yksek dzeyde olan Krtlerin dahi belirtmeden,teslim etmeden duramad birey Eer PKK olmasayd,benim varlm hi tannmayacakt Bugn Krt kimlii artk resmen tannyorsa,Krt ve Krte diye birey yoktur izgisinden,resmi Krte televizyon noktasna gelinmise bu PKK direnii sayesindedir,calan sayesindedir diye inanyor milyonlarca KrtKsaca Krdn ad anlmazd,gerilla olmasayd diye inanyor Krt halknn byk ounluu
106
Trkiye Blnr m ? in ilgin taraf,Trk devlet elitleri zellikle de Trk generalleri bu bahsettiim noktadan farkl dnmyorlar.Trk devlet zihniyeti bir anda yllarca haklarn inedii bir halka zulmettiinin ayrdna vard,aybn farketti de mi dnt?Hi palavra skmayalm,byle olmadDaha evvel Krt realitesini tanmaya ynelik sivil siyasetilerin her giriimine kkreyen asker,imdi msamaha ediyor,yaplanlar dolayl tasdik ediyorsa bunun sebebi,artk direnemiyor oluundandrBugn gelinen noktada bu tavizlerin verilmesi gerektii noktasna geldi artk Trk genelkurmayResmi Krte kanal giriiminde askeri erkann ayaklanmamasnn sebebi de bu te yandan PKK resmi dili ise Trk genelkurmayn bu taviz verme noktasna getirdii iin vnyor.Standart PKK aklamas Verdiimiz mcadeleyle NATOnun ikinci byk ordusuna diz ktrdk,taviz verdirdik ynndeGenelkurmayn kendi iinde bu durumu izah ise Bamsz Krdistan diye ortaya km silahl bir hareketi kltrel haklar noktasna getirdik,masaya oturmadan onlara boyun edirdik ynndeki tarafn da baklar byle zetlenebilir Benim ise bunlar yazarken bile iim daralyor.nsanlarn biteviye ld eyrek asrlk kirli bir savan insansz ve vicdansz aklamalar bunlarDiz ktrmek,boyun edirmek gibi iren eril jargonlarn arasnda topraa den onbinlerce insan varBu insanlar kutsal bir mcadele adna ehit olduklar iin vlyor.lmekle,ldrmekle gurur duyuluyorlmler destanlatrlyor.ki tarafn da genleri daha ok lmeye arlyorNeticesinde mevzi kazanmalar,taviz vermeler/verdirmeler ile dolu o mide bulandrc militer dil hepimizin beynini formatlyor O sebeple Krt kardelerimin Krdn ad anlmazd,gerilla olmasayd diye inan kalbimde bir daralmaya yol ayor.Krtlerin bu fikrinin hakl olduunu itiraf etmek,arma gidiyor iddetle,kanla,silahla netice alnabileceine olan inanc artracak bir sz bu diye daralyorum. Kimse iddetle,silahla netice alamamtr diye sylemek,inanmak istiyorum liberal bir naiflikleAma Allahn belas bu dnya yle deil,bunu biliyorum.Yine de Krt kardelerimin asla ve asla meru grmemesini istiyorum silah,iddeti,kanBir kk bebein katli bile vatan ve ulusal kurtulu gibi ou zaman ii kirle dolu sylemleri bize unutturmalKolektivist hedefler her zaman pislikleri ve cinayetleri kamufle eden alak rtler ilevini grmtr.Gz boyamadr,yalandr,riyadrnsan kurban etmek iin retilmi sahte dinlerdir her trden kolektivist ideolojilerKurban ettike daha fazlasn ister,doymak bilmezler Ey bu corafyann Trkleri ve Krtleri!! Ya hep beraber yenmek/yenilmek taviz vermek/verdirmek gibi alak jargonlar terkedeceiz yada hep beraber infilak edeceizEgemen olmaktan tr sorumlu olan Trkler ncelikle bunu iyi kavramak zorundalareyrek asrlk bu lanet sava,bu kirli sava srdrmek isteyenlere itaat etmeyerek bitirilebilir ancak3 ay evvel yazdm arm yine tekrarlyorum!Sivil itaatsizlik vaktidirHepimiz iin
107
Trkiye Blnr m ?
Tarz- Siyasetin Tarz- Krd(Sever Ik) Gen Trkiye Cumhuriyeti, kurulu dneminde uluslararas statye kazandrd vatan snrlar iinde, yz batya dnk bir ulus/hayali cemaat ina/icat etmeye alt. Kendi sekler cemaatini, Trk ulusunu, bir bedene kavuturma ameliyesine giriti ve bu amac gerekletirmek iin tm ideolojik aygtlarn seferber etti. Bunlarn yetmedii yerde Trkletirme ilemleri silah ve sng ile takviye edildi. Etnik gereklii buna uygun olmayan Anadolu corafyasndaki gayr-mslimler g ettirmelerle tasfiye edilerek dini homojenletirme temin edilmeye allrken, oluturulan egemen yapy, ulus kltrn ve dayatmasn kabul etmeyen Krtler halden raz olmaylarn bir dizi ayaklanma ile dillendirdiler ve bu ayaklanmalar kan ve barut ile bastrld. nemli bir nfusa sahip olan Krtler Etnik homojenletirme nin nndeki en byk engel idi. Sonuta Krt meselesini hal etmek iin Krtlerin tm kavmi-milli zellikleri inkar edildi ve asimilasyon politikas dayatld. te bu dnemden itibaren Krtlere yeni Krt kimlik kartlar verildi. Bugn Trkiyede halen hkmn icra eden, siyasal organizasyonu bulunan, tarz- siyasetin, tarz- Krd ve dolays ile tarz Krt kimlii var. Bu tarz tarz Krt ayn zamanda makbul Krtn tarifidir ve dahi Krt/ln resmi varolu tarzdr. TRK KRD: Bu birinci tarz Krt, devletin resmi kabuldr/inkardr. Cumhuriyet dneminden beri Krt kimlii inkar edilerek, byle bir kavmin var olmad dile getirilmi ve Krtle ait olan tm milli-kavmi vasflarn, grnglerin gn yzne kmas iddetle engellenmitir.
108
Trkiye Blnr m ? Fiili varl illegal olan Krtln bu dnemdeki resmi var olu tarz Turan asll Trk Krd olmakt. Resmi yapnn batc ve milliyeti halkalar 60larn sonu ve 70lerin banda hafif bir ayrma yaad. Milliyetiler/Trkler Kemalizmin, genellikle grmezden gelinen, rk sylemini devam ettirdiler. Bu tutumu bugnde srdrmeye allyor. Milliyeti sylem Krt kimliine ait tm gstergelerin grnm alanna kmasna iddetle kar karken ve meseleyi salt terr olarak deerlendirip askeri yntemle bastrlmasn savunurken, paradoksal olarak, Krt muhalefetinin varl ile beslenmektedir. Milliyeti sylem ve yaplar 60l 70li yllarda sol ile mcadele ederek oy toplarken, 80ler sonras terr, gvenlik ve asayi meselesine endeksledii anti-Krt sylemi ile zeminini glendirmeye alyor. KRT ASILLI TRK: Bu sylem daha ok batc ve kemalizmin kltr milliyetilii ynne vurgu yapan hafif ton soldan esinlenen, genel olarak sosyal demokrat olarak bilinen fakat, zor zamanda demokratl askya alan, solkemalist-aydnlanmac kesimlerin sylemidir. Buna gre Krtler, Trklk kimliini kabul ettikten sonra ikincil bir kimlik olarak, alt kimlik olarak, Krt olabilirler. Eer bu kabul onay grmese Krtlerin talebi blclk ve ihanet ile zdeletirilir. Kemalist aydnlanmaya inanan, Atatrk kltr milliyetisi olan kesime gre Krtler, Trkln emsiyesi altnda Trk kimliini st kimlik olarak kabul ettikten sonra otantik/folklorik bir kimlik olarak Krt olduklarn sessizce syleyebilirler. Bu Krtln de hibir siyasi arm olmamaldr. KARDE KRT: Bu sylem muhafazakar-islamc kesimlerin sylemidir. zellikle solun glendii dnemlerde, solun din kart syleminin de etkisi ile kendini maneviyat ve mukadessat olarak tanmlayan ve eski kuak slamclar sola kar, kendilerini sada konumlandrdlar. Dinin arasal kullanmna ak olan milliyeti ve devleti kesim ile ibirlii yaptlar ve doksanl yllarda da seim ittifaklar yaptlar. Bu sre sonunda slamclk nemli oranda sac reflekse sahip oldu. Giderek muhafazakrlaan bu izgi bugn iktidara ortak konumundadr. slamclk hala devletten tam bamsz bir politik izgi olarak kendini ifade edememitir. Bu duru slamclarn kimlik politikalarna da sirayet etmitir. deolojik olmaktan ok siyasi-pragmatik refleksle hareket eden muhafazakr-slamclarn benimsedikleri Krt kimlii, karde Krt olmakla beraber, bu kardelik byk lde eit hak ve statye ve hakkaniyete dayanmayan, somuttan ok soyuta vurgu yapan bir sylemdir. Bugn muhafazakar-slamclar, kardelerinin haklar ve eit stat talebi sz konusu olduunda hemen devlet endiesi, birlik btnlk kaygs, Siyonizmin korkusu vb. sylemlerle Krtlerin meru taleplerini askya almaktadrlar. yle grnyor ki slamclarn nemli bir kesimi iktidara sahip olduka saclaacak ve bu durumun devam iin, fincanc katrlarn rktmemek iin, Karde Krdn haklarn feda etmeye devam edecekler
109
Trkiye Blnr m ? Yukarda bahsettiimiz Krtlk alglar ve tanmlamalar ile bunlarn zerine bina edilen sylemler, birbirinden keskin hatlarla ayrm deildir ve aralarnda daima geirgenlik vardr. Bu geirgen zeminde ou defa Trkmilliyeti, Kemalist-sol ve muhafazakar- slamc sylem ayn noktada buluabilmektedir. Bu buluma noktas da Trk siyasal aklnn bilinaltn oluturan (bekay) devlettir.
110
Trkiye Blnr m ?
Krtlerin sesi: Ne sadakat, ne terk(Ferhat Kentel) Geen sene, bir komutan edasyla Diyarbakr istiyorum! Gereken her eyi yapn talimatn veren Recep Tayyip Erdoann u sralarda Gneydouda izledii politika anlalan sz konusu gereken her eyin iinde yer alyor. imdiye kadar mitinglerde sadan soldan itiraz eden tek tk protestocuyu fralayan Erdoan, artk giderek sertleen, erkekleen bir slupla adn kullanmak istemedii bir partiye kar cepheden bir savaa girimi grnyor. yle anlalyor ki, Erdoan DTPyi yenmek istiyor ve DTPnin yenilip, minderde kala kalacan, artk kmldayamayacan, tek milletten, tek bayraktan sedyeyle dar karlacan, Gneydounun temizleneceini, teklik durumunun tesis edileceini varsayyor ya da zannediyor Halbuki Erdoan, bir kimlik hareketinin siyaset arenasnda vard imdilik son nokta olan partisinin izlemi olduu gzergaha bir kere daha baksa, byle bir pes etmenin, hele yokolmann pek mmkn olamayacan anlamas gerekirdi. Ama bu gzergaha dnp tekrar bakmas da pek mmkn deil, nk o imdi iktidarn bir kulbundan tutmu durumda ve devletle (askerle) yapt uzlamalar sonucunda artk btn iktidarlar gibi kirlenmi ve esir olmu durumda. Geri dnp bakmaya niyetli olmad, bizzat slubun kendisinden de anlalabiliyor, nk slubunda artk tevazu da kalmam durumda Olimpos tepesini dnyann en yksek da, kendilerini de o tepede ikamet eden ebedi tanrlar zannedenler hangi slubu kullanyorlarsa, o slubu btn gerekleriyle yerine getiriyor.
111
Trkiye Blnr m ? Halbuki Erdoan ve partisi (adn kullanmak istemediimden deil, ona ait parti demek istediim iin yle denk geldi) Gneydouda imdiye kadar nasl en nemli ikinci siyasal g olduklarn, kendilerinden nceki Refah ve Fazilet partilerinin de ayn ekilde Krtler iin nasl en nemli alternatiflerden biri olduklarn dnseler, Krtlerin seslerini, ne anlatmaya altklarn biraz daha iyi anlayabilirler ve u anda oynadklar ve iddet sarmaln ina eden oyuna ok fazla bel balamayabilirlerdi. 1990larda, Sosyal Aratrmalar Merkezi (SAM) bnyesinde yrtlen ve benim de iinde yer aldm, Trkiye apndaki siyasal tutum ve davran aratrmalar, zellikle Krtlere ilikin olarak, Albert Hirschmann basit ama zihin ac tipolojisini (bkz. Exit, Voice, and Loyalty: Responses to Decline in Firms, Organizations, and States, Cambridge, MA: Harvard University Press, 1970.) artracak sonular sunmutu. Yani imdiye kadar uygulanan otoriter politikalar karsnda Krtler farkl siyasal tavr alyorlard. Birincisine gre, asimilasyoncu (Krt yoktur sylemleri) ve aalayc politikalar (insanlar kylerde rlplak soymalar, pislik yedirmeler, Diyarbakr cezaevindeki ikenceler) insanlarn canna tak ediyor ve blgeyi, hayat, toplum iinde olma dncesini terk ediyorlar; daa kyorlar kincisine gre, ayn basklar karsnda, toprandan, ailesinden kopma riskini gze alamayp, kalmay, hayatta kalmay, sadakatlerini sunmay ya da mi gibi yapmay tercih ediyorlar; dzene en yakn partiler vastasyla kendilerini grnmez klmaya alyorlar; mesela koruculuu varolmann bir arac olarak kullanyorlar (Alnan bu tavrn en ilgin rneklerinden birini o zamanlar TRTde sorgucu gazetecilik yapan ve vatandalardan adeta biat isteyen Ertrk Yndem adl kiiye bir Krt kylsnn verdii cevapta duymutum: Beyim, biz Biz Te Ce devletine balyz! Adamcaz, sadakatini gstermeye alrken, aslnda Te Ce diyerek sz konusu devletin kendisinin ne kadar dnda olduunu ya da dlanma duygusunu saklayamyordu.) Ancak bu aratrmalarn en nemli sonucu, nc tavrda grnyordu: Krtlerin ok byk ounluu ses olmaya, seslerini duyurmaya alyorlard. Btn basklara ramen, kkenlerine, hafzalarna, kltrlerine, ana dillerine sahip kyorlard. Bu ses Trkiye topraklarnda bir arada yaamay dile getiren, ama beni bu halimle tan, adam yerine koy! diyen bir sesti. Ama ne yazk ki uzun yllar boyunca bu sesi ok fazla duyan olmad Exite ynelenler, yani terkedenler, terkedip savamay are olarak grenler hi bitmedi. nk Olimposta oturanlar onlara ses seeneini hibir zaman sunmadlar. Ya sadk ol ya terket! iarnn ortasnda baka bir alternatifi tanmay tanrlk pozisyonlarna yediremediler. Bu duyurulmak istenen ses, sadece tek boyutlu bir Krtln sesi deildi. Belki yz yldr sren bir skmlktan kurtulma arayyd inde Krtlk olan ancak bu topraklardaki dier insanlarla iie gemi, snfsal ve kltrel bir adalet arayyd
112
Trkiye Blnr m ? Bu adalet aray ve ona bal sesini duyurma abas 2002de AKPnin kurulu aamasnda belki de en nemli frsat yakalad. rnein, gene SAM bnyesinde katldm Trkiye apndaki bir aratrma, Trkiyenin farkl kelerinde AKPnin kuruluuna katlan insanlarn hem farkl hem ortak seslerini ortaya koyuyordu. Bir yanda Diyarbakrda Krtler, AKPnin devlet partisi olmamasna, sivilliine, iinde tad oullua, bu arada onlarn etnik kkenlerini yok sayan milliyetilik karsnda mslmanln kuatclna umutlarn balarken, Burdur gibi, batnn Krtsz bir ehrinde insanlar kurulmakta olan bu partiye devlet gdmndeki otoriter politikalardan kurtulmann ve habire ensesine tokat patlatlan ocuk gibi muamele grmeden artk kendi yollarn izebilmenin arac olarak bakyorlard. Ancak balangta toplumsal ve kltrel bir hareketin tanmsz partisi, tanmsz olduu iin de kontrolu neredeyse imkansz olan ve oulluu kuatc partisi AKP, artk gzergahn bandaki o noktadan ok uzakta. O snfsal ve kltrel oulluun sesini duymayan; oulluu sabitleyen, donduran, tek bir etikete indiren, beraber yrmeyi brakp, otoriter modernlemeciliin ben bilirimci sert erkek diliyle evlenen bir parti te bu sertlik politikasnn tam olarak neye yarayacan bilmek ok kolay deil; ama en azndan getiimiz hafta Gen Sivillerin 1982 Anayasasnn pe atlp, yeni ve sivil bir Anayasann tartlmaya balanmas iin balattklar kampanya iin gittiim Diyarbakr ve Batmanda yaptm grmeler ve edindiim izlenimlere baklrsa DTPyi yenmece ve dize getirmece, Diyarbakr fethetmece oyununda pek ie yarayacak gibi grnmyor. nk AKP ve lideri hibir kimliin tek bana kurulmadn, kimliklerin karlkl olarak ina olduunun farknda deiller nk her eyden nce Erdoann DTP karsnda bir sava taktii olarak uygulad politikalar sava ilan ettii rakibini de ina ediyor. Gcn diliyle muhatap olduu srece, rakibini de gcn diline itiyor. Yaratcln kaybetmi (belki de hibir zaman tam olarak bulamam) bir DTP alternatif bir dil gelitiremiyor, gcn dilini taklit ediyor. Ya da iin daha vahimi, kimliklerin bu karlkl inasnn gayet iyi farkndalar ve bunun yarataca kabus senaryolarn gze alm durumdalar; yani siyaset sosyolojisinin temel derslerinden birini ok iyi biliyorlar: devlet narsist bir ekilde kurgusunu, varln, eitsizlik reten btn mekanizmalarn srekli klan meruiyetini srdrmek iin gerekirse paralanmay bile gze alr Ancak kimlikler karlkl kuruluyorsa, DTP iin de ayn durum geerlidir. Bugn alternatif gelitiremeyen ve devlet (ve AKP) ve PKKnn iddet politikalar arasna skm olan DTP de sadece en tehlikeli senaryolar gze alyor demektir. Ve bugn Batmanda, Diyarbakrda, dier Krt ehir ve kylerinde insanlar ortak bir dili elbirliiyle reten AKP ve DTPnin arasna skm durumdalar. nk hem AKP hem DTP zetleyen, sadakat ya da terki vazeden dillerini dayatyorlar. Arada seslerini, oulluklarn duyuramayan Krtler bir o yana -AKPye-, bir bu yana -DTPye- salnyorlar. Blgede bir ok insann dile getirdii gibi, bu partilerden biri iddet dilini kulland zaman dierine; dieri iddetle konutuu
113
Trkiye Blnr m ? zaman berikine aresizlik iinde meylediyorlar. Ama her halkrda aradaki ses kendine bir mecra bulamyor. AKP 2002de sadakat ve terk arasnda skm olan Krtlerin de sesi olmutu. Bugn, 2008de, o ses kendini anlatacak bir alan, bir dil bulamyor. Ama bu durum, o sesin olmad anlamna gelmiyor. Ve 1990lardan beri, bugn btn iddet ve gcn diline ramen, bu ses, bu kendini duyurma arzusu hl mevcut. nsann mutlak bir ekilde ele geirilmesi, disipline edilmesi, zetlenmesi, burann veya orann tek diline, ya sadk ol ya da terk et mantna hapsedilmesi mmkn deil Gcn dilini kullananlar her halkrda karlarndaki o oulluun sesi, potansiyeli, insan hayatlarndaki karmaklk ve yaratclk karsnda bir gn yenilecek nk gce dayanmayan o yaratclk bizzat hayatn iinden, yzyllarn birikiminden geliyor; topu topu 5-10 senelik partilerden, ya da en fazla 100-200 senelik ulus-devlet ve zentilerinden deil
114
Trkiye Blnr m ?
Krd alm ve gard almak (Mehmet Yavuz) (Siirt Gndemi) Her ne kadar yaplanlar, atlan admlar insanda bir mit uyandrsa, Trkiyenin de normal, demokratik devletlerarasnda bir yere ykselebileceine dair bir umut gsterse de, bu tanmlama aslnda yaplan hatalarn gn yzne kmasdr. Baka bir ey deil. Krt alm denen ey, yetmi milyonla birlikte asrlardr bu topraklar zerinde yaam olan bir milletin tannmas, onlar Trklerle ayn seviyeye karlma abasdr. (Cmleye bak!) Burada, rejimin kokumu ve khnemi kadavrasn gryoruz. nk ne acdr ki Krdlere alm yapyoruz. Bunu yapmak zorunda kalyoruz. Bizimle asrlardr ayn topraklar kardee paylam bir halka alm yapyoruz. Teorik olarak, bu alm, Edirne alm demek kadar samadr. Zira ortada normal artlarda alm yaplmasn gerektirecek nedenler olmamalyd. Krdleri bu lkenin vatan hainleri olarak grp, ideolojisini Din-Krd dmanl olarak tanmlam bir rejimin ve bu rejimin ba savunucularnn yllardr yaptklarnn bir diyetidir alm denen ey. Gnl isterdi ki son otuz yl yaanmam olsayd. Gnl istedi ki, Diyarbakr cezaevi bilinmemi olsayd. Gnl isterdi ki Hayri Durmu, Mazlum Doan ve Kemal Pir u anda hayatta olsayd. Ama ne fayda Gnl isterdi ki, derin basn bata olmak zere baz kurumlarn dezenformasyon ve provokasyonlar ile Krtler potansiyel dman, lkeyi blecek gler olarak tanmlanmasayd. Beyaz Trklere yaplann ayns Krdlere de yaplsayd. Eer sama sapan bir rejimin peinden kr krne giden bu kadar insan (ck) olmasayd alm denen ucube kelimeyi hi duymam olacaktk. Ama bu szck her gn kulamz trmalamaya devam ediyor. imdi ben hakl olarak soruyorum;
115
Trkiye Blnr m ? Ya, siz kimsiniz ki onlara kar bir alm yapyorsunuz? Onlar zaten bu lkenin asli unsurlar deil mi? Dedemizin, babamzn ve bizim en yakn arkadalarmz, en yakn dostlarmz, hatta kardelerimiz deil mi? Asrlarca beraber glp beraber alamadk m? Cephelerde beraber lmedik mi? Ktlkta ekmeimizi, suyumuzu blmedik mi? t yok! Mecburen cevab da kendim veriyorum; 80 yldr bu lkedeki erk sahipleri kendi dar fildii kuleleri dndakileri insan olarak grmedi. Aslnda bu alm beyaz Trkler hari geri kalan tm halklar iin gereklidir. Ermeni, Sryani, zid, Laz, erkez, Arap Ama beyaz Trk saltanatndan vazgeilmedii srece rejimden nemalananlar insanlar ezecek, itecek, izginin dna kartacak. Hepimiz yok olacaz. Biz yaasak da dilimiz, kltrmz yok olacak. Bu arada bazlar yedike semirip daha da fazlasn isteyecek, daha fazla elde edebilmek iin insanlar asit kuyularna atacak, infaz edip dere yataklarna atacak, yer altna bombalar saklayacak, darbeler yapacak, kaos ortamndaki kargaadan yararlanp cebini daha fazla dolduracak. Evet, aslnda bu yazy yazdm iin utanyorum. Alm sznden utanyorum. Krd kardelerimle konuurken Krd alm demekten utanyorum. nk onlar da herkesin hak iddia edebildii kadar hak sahibidir bu topraklarda. Ama te yanda ac gerekler var; Krde ark syledii iin hapse girenler var, Krd derneine ye olduu iin ikence grenler var. Annesinin, einin, ocuunun gz nnde gtrlp infaz edilenler var. Var olu var. Alm, bugne kadar Krdlere zaten oktan verilmi olmas gereken haklarn verilmesidir. Gecikmi bir iadei haktr. lk sivil itaatsizlie kar atlmak zorunda kalnm bir admdr.
116
Trkiye Blnr m ? Her yenilie, her geliime doru atlan adma kar kan ulusalc mcahitler elbet buna da kar kp gardlarn alacaklar. leri srlen argmanlara bu lkeye vatandalk bayla bal olan herkes Trktr diyecekler ve her sabah bebelerimize Trkm, doruyum, alkanm Varlm Trk varlna armaan olsun, diye and iirmeye devam edecekler. Bunlara kar bu lke demokratikleecek. Kendileri istemese dahi bu lke demokrasiye geecek! Daha demokratik, insancl yasalarn hkim olduu bir lkede yaayacaz. O zaman onlar ne yapacak? Belki lke gerek ileri medeniyet seviyesine kt zaman Fazl Say ve Aysun Kayacy da yanlarna alarak bir ada satn alr ve kendi tiranlklarn orada devam ettirebilirler. O adada da her birinin 100 oyu olsun isterse. Hatta erken kalkan darbe yapsn, muhtra versin, and dzsn!. *** Alm szcn kullanmaktan utandm syledim. Bar szcn kullanmaktan da utanyorum. Ama bu gzel sz yazmadan geemeyeceim. Sava zamannda babalar oullarn gmerler. Ama bar zamannda oullar babalarn gmer. Haydi salcakla
117
Trkiye Blnr m ?
Trklerin stedii Kadar Sevinmek (Muhammed Zubeyir ivan) Sunu : Byk bir efkt-sevgi hasreti, elde edilemeyince duyulan d krkl ve kendi gbek deliini dnyann merkezi sanmak. Trkiyeli Trklerin hayata (ocuka) bak penceresi bu. Trk dman senatr yle dedi Bizi sevmiyorlar.. Naomi Campbell Trk mutfan ok sevdi Avrupallar bizi yanl tanyorKstah Fransz Avrupada Trk istemiyorPKKllarn yurda dnne sevinerek bizi tahrik etmek istiyorlar! Trkiye Trkleri sorunlarna tekinin penceresinden bak(a)mad iindir ki bu sorunlar var, bu sorunlar byk, bu sorunlar can alyor ve bu sorunlar zlemiyor. Bugn actan hatta inciten bir yazy okurlarmzn dikkatine sunuyoruz. Var msnz 20 dakikalna bir Krdn gzyle bakalm son olaylara? MY Trklerin stedii Kadar Sevinmek Bar grubunun gelmesi ile birlikte balayan tartmalar Krtler iin -baz istisnalar hari- bu lkede brakn karde bulmay, oturup derdini anlatacak bir muhatap bulmann bile ne kadar zor olduunu gsteriyor. Krtler yeni sureci bar mevsiminin balamas olarak alglyor ve bar kelimesi ile balayan isimlendirmelerde srar ediyor.
118
Trkiye Blnr m ? Bar grubu, bar sreci, silahlarn susmas, kardeliin yeniden inas, gz ya ve kann durmas gibi kavramlar Krtlerin diri duygularn yanstyor. Bu yaklamlarn Krt cephesinde bir istisnas neredeyse yok gibi. Herkes tek yrek olmu yeni donemin nasl bir yon alacan merak ediyor. PKKli olsun ya da olmasn, bu siyasi grubun fikirlerini paylasn veya paylamasn Krt halknn, kendi cephesinde PKK ve DTP nclnde gelien sureci - onurlu bir ekilde kann durmas ve Krdistanda hayatn normallemesi surecini - byk bir umut ve destekle takip ettii konusunda phe yok. PKK ve DTP muhalifi Krtler bile gelimeleri heyecanla izliyor. Krtlerin bu heyecann, cokusunu, midini onlara fazla grenler lmlerden donen ocuklarn barlarna basmalarn iine sindiremeyenler Dalardan hayat dolu, glerek yuvasna, anasna, babasna, kardeine ve belki de esine, ocuuna dahas kavgasn verdii halkna gururla geri dnmelerini kabullenemeyip, neden boyun eerek gelmiyorlar diye ldranlar Milletini tarihin plnde bir malzeme olmaktan kurtarmaya altna inanan Taptaze mrlerini da baslarnda ve her saniyesini olumun glgesinde geiren Kimi Diyarbakr zindanndan kar kmaz, kimi koyu yaklr yaklmaz, kimi ldrlen babasnn, abisinin, kardeinin veya herhangi bir tand veya tanmadnn cenazesine bile katlamadan Kimi faili mehuller mezarlna donen vataninin bu iler acs haline dayanamayarak ynn dalara vermi olan bu Krt ocuklarnn, Onlarn ana babas olan Krt halk tarafndan en layk olduklar ekilde karlanmasn kin ve nefretle izleyenler Btn kt niyetli abalara ramen ayakta kalmasn basarm bir halkn en mutlu olduklar gn yani onur ve gururlar inenmeden evlatlarna canl kavutuklar gn bayram havasnda geirmesini ihanet ve ov olarak grenler Dahas Krt ocuklarnn dirisine tahamml edemeyenler, illa onlarn son ferdine kadar yok edilmesinin zevkine varmak isteyenler Sizler Kendilerini dnyann merkezinde grenler Her yolu deneyerek yok etmek istediiniz insanlarn sizin en vahi yntemlerinize ramen var olmay basarm olmasndan dolay yasad sevince bile snr koyma hakkna sahip olduunu zannedecek kadar kstahlaanlar
119
Trkiye Blnr m ? Krtlerin acsn grmezden gelip, sevincine kars kin ve nefret iinde olanlar Onlarn yzyllk var olma ve ayakta kalma mcadelesini her frsatta lanetleyenler Btn gayri insani yntemler zerinde denenmi olan bu halkn kendini sizlere ve dnyaya kabul ettirmesine tahamml edemeyenler Evet sizler Siz deil miydiniz daha dne kadar ve simdi de yeryznn her yerindeki Krtlere dmanlk eden Siz deil miydiniz en vahi yntemlerle Krtleri yok etmek isteyen Saddamdan kurtulduklar ve bir nebze olsun zgrlklerine kavutuklar iin Irak Krtlerine kars irkin iftiralar ve ar dman havas siyasi manevralar izleyen gal tehditleri savuran Siz degil miydiniz zerinde Krdistan yazan uaklar, pasaportlar, isminde Krt kelimesi olan kadnlar ve ocuklar kontrolnz altndaki hava sahasndan ve snrlardan geiini yasaklayan Sizin okumularnz, haclarnz, hocalarnz ve efendileriniz deil miydi btn zulmleri grmezden gelerek, Krtleri d glerin maas ve onlarn dalara ckm genlerini birka yneticisinin oyununa gelmi, alktan ba dnd iin ne yaptn bilmeyerek mrn oralarda harab eden, hi bir eyden anlamayan insanlar olarak gsteren filimler, diziler eviren ve evirmeye devam eden Simdi kalkm sanki hi bir ey olmam, sanki elinden geleni ardna koymu, sanki bir aabeylik yapm, sanki btn yanllarn fark edip ciddiye alnacak bir zr dilemi, sanki Krtlere kar dmanlk duygularn terk etmi ve yanltan dnmler de buna karlk Krtler de bu iyi niyeti anlamayacak kadar nankrlk yapyormu gibi bir hava estirerek, biz iyilik yapalm siz bize nisbet yapn ha dercesine bunlarn sevinci bizi tahrik ediyor diye efeleniyorsunuz. Korkarm anlamayacaksnz. Ama en azndan duyun. Krtler karlkl yanllarn neticesi lmleri, kani, gzyan, ift tarafl heba olmu hayatlar ve onlarn ardnda kalan aclar deil, btn bu yanllarn bittii bar ve ayaklar altna alnmak istenen onurlarnn kurtulmasn alklyor. Ve sunu da bilin ki eer Krtlere size boyun ememesinden dolay kin duyuyorsanz ve -kim alnrsa alinsin- bileinin hakki, ocuklarnn kan, analarnn gzya ile sndrdkleri bu zulm ateinden kurtulmalarn kendi minnetinizmi gibi lanse etmenize kar sylenecek tek sz minnetiniz da bana olsun dur.
120
Trkiye Blnr m ? Ve halen eski ryalardaysanz uyann. Ne gzel ifade etmiler geti Borun pazar sr eei Nideye. Son szm Krtlere. Siz bu sevinci herkesten fazla hak ediyorsunuz. Kimse sizi gerekesi ne olursa olsun yanl yaptnza inandrmaya kalkmasn. Siz bir halkn bin yllk ryasnn gereklemesinin ahitlerisiniz. Nasl ki siz aladnzda, yaklp, yklp srldnzde, yargsz infazlarla yok edildiinizde, asit kuyularnda eritildiinizde kimse size niye alyorsunuz, derdiniz ne? demediyse, bugn de o kimseler kalkp size niye bu kadar seviniyorsunuz diyemez. Sizin acnzn boyutunu bilmeyenler, sevincinizin lsn tayin edemezler. Buna haklar da yoktur.
121
Trkiye Blnr m ?
Evet susacaz! (zlem Yaz) Buraya bakn, burada, bu kara mermerin altnda Bir teneffs daha yaasayd Tabiattan tahtaya kalkacak bir ocuk gmldr Devlet dersinde ldrlmtr. (Mehul renci Ant, Ece Ayhan) Bir roketle kk bir kz ocuu parampara edildi bu lkede. Annesi paralarn eteklerinde tad. O roketin nasl atldn renmek iin savclar gitmedi olay mahalline. Hkmeti, muhalefeti hani sesiniz? Susacak msnz! Yarn ocuklarnzdan da m utanmayacaksnz bu suskunluunuz karsnda diye yazm Ahmet Altan zetle 1 Ekim tarihli yazsnda. Neden susup susmayacamz konusunda tereddde dm. Neden abesle itigal eden bu soruyu sorup canmz skm anlalr gibi deil. Susacamz belli deil mi? Hep susmadk m? 5 Eyll 2006da Batmanl 11 yandaki Mizgin zbek ldrld zaman susmam mydk? Hani hasta annesi ile doktora giderken yolda aracn evirip binen PKK militanlarn ldrmek iin ate at zaman askerler, hatrlar msnz kk Mizgin de lm cesedi parampara olmutu. Onun da ayn Ceylana
122
Trkiye Blnr m ? benzeyen iri kara gzleri ile akn akn bakt bir vesikalk fotoraf kalmt geriye. Ayn Ceylan gibi ne gazeteler, ne televizyon 11 yllk bir solukta geen bu hayata aldrmam bir kecikte olsun yer vermemiti. Batmanl Mizgin iin de bir hesap soran kmamt. O gn hkmet susmam myd? O gn muhalefet susmam myd? O gn biz susmam mydk? Susacak msnz? Bakn imdi u sorduu soruya Ahmet Altann! pheniz mi var? 12 yandaki Uur Kaymaz evinin nnde 13 kurunla ldrld zaman susmadk m? 12 yllk ksa bir hayat, her yla bir kurun hediye etmiti hani devleti ona. Hatta bir de fazlas vard vcudunda. Tabi olacak o kadar ocuklarmz kymetlidir bizim! Var you esirgemek olmaz. Uur Kaymaz vuranlar akland bu lkede. Uur Kaymazn annesine dava ald. Yargland. Kardeleri kabuslar gryormu Uur Kaymazn. Ryalarnda abileri ile konuuyorlarm sk sk. Kimin umurunda. Biz yaklak bir yldr basn ile milleti ile zengin mark bir katilin ldrd kzn cinayetini ekirdek itlercesine izleyip lanetler yadrrarak vicdanmz aklamadk m? Uur Kaymaz adn duyduka millete susmadk m? Gene susacaz! Binlerce faili mehul olurken, 4000 ky yaklp, bir milyon insan ehirlerin varolarna srlrken nasl sustuysak yle susacaz. Ortadounun en zalim bayram newrozlarda 8 yandaki Enes Ata, 8 yandaki smail Erkek, 9 yandaki Abdullah Duran, 5 yandaki Hatice Katar, 90 yandaki Ramazan Bayram ve daha niceleri ldrldnde nasl susmusak yle susacaz Sonra dnp yzmzde riyakar bir glmseme ile kardelik edebiyatndan bahsedeceiz arda pazarda. Krt Trk kardetir diyeceiz Biz birbirimizden kz alp kz verdik diyeceiz Dada srsn otlatan Ceylan kza ne oldu demeyecek kimse. Btn bir basn her gn tekrar tekrar ldrrcesine de olsa cinayetin yz kzartan ayrntlarn vererek Mnevver gibi haber yapmayacak onu. Elimizde mendiller olmayacak, fotorafl eylemler dzenlemeyeceiz onun iin. Mahkemelerine koup ayakkab bile frlatmayacaz Ceylann ruhu ad olsun diye.
123
Trkiye Blnr m ?
Evlerinden alnp faili mehullere giden babalar ve evlatlar iin dkecek gzyalarmz da yok bizim. Gzyalarmz birbirinin kopyas kepaze televizyon showlarna sakladk her gece. Pornografik olmayan aclar ilgimizi ekmiyor. Bir mezrada ocuunun cesedini eteklerinde toplayan annelerin acs mazoist haz duygumuzu okamyor. Ucunda hafzalarmzn kuytularna kaznm sorgucularn riskleri varsa hesap sormak iimize gelmiyor. Ve dahi Mnevverin ailesinin aclarna alamak nasl olsa bu lkede hepimizi iyi insan yapmaya fazlasyla yetiyor. Biz susacaz, Basn susacak, Yarg susacak, Hkmet susacak, Muhalefet susacak, Geriye Ceylanlarn, Mizginlerin, Uurlarn, Eneslerin, Haticelerin, smaillerin, Abdullahlarn sessiz ah kalacak. Onlarn ah yanklanr dururken gklerde biz hep susacaz: Ta ki birgn gelip hi kimsenin kaamayaca bir mahkemede o ayetin srrna vakf olana kadar! ZULMEDENLERE MEYL ETMEYN YOKSA SZE ATE DOKUNUR. ( HUD SURES 113)
124
Trkiye Blnr m ?
Herkesle karde oluruz ancak bir artla! (Ufuk Cokun) SVL DNCE PLATFORMU Trklerle Krtler bin yldr kardetir son gnlerin en gzde sloganlarndan biri haline geldi. Yani az bir eyden bahsedilmiyor! Hani dostturlar, arkadatrlar, akrabadrlar ya da kankadrlar falan da deil kardetirler deniliyor. Birde hani az bir tarihte deil ortada olan.10 yldr,5 yldr ya da daha henz 2 yllk kardetirler de denilmiyor. Tam 1000 yldan bahsediliyor. Dile kolay tam 1000 yllk bir kardelikten dem vuruluyor. Kim ediyor bu laflar, devletin st dzey brokratlar, devletin aydnlar, milliyeti partileri birde sol, sosyalist gruplar vs. Dorusunu isterseniz ben byle bir laf bir Krdn azndan duymadm hi. Sadece akn akn bu kardelik edebiyatn izliyorlar. Trkiyede kavramlar birbirine girmi durumda. zgrlk, demokrasi, hak-hukuk gibi kavramlar kimler hangi manada kimlere kar kullanyor pekte belli deil dorusu. Bugn herkesin aznda zgrlk ve demokrasi var en darbecisinden en liberaline kadar az laf yapan eli kalem tutan herkesin kulland bir kavram haline geldi bu kavramlar. Bana demokrasi kelimesini kullanmayan -gr ne olursa olsun- bir tane yazar-izer ya da bir politikac gsteremezsiniz. Kemalistler slamclar sprmek iin demokrasi istiyor! Snniler Alevilerin, Trkler Krtlerin ayan kaydrmak iin mevzubahis ediyor bu kavramlar.
125
Trkiye Blnr m ? Nihayetinde kardelik kavram da bylesi bir ortamda sulandrlmtr. i boaltlmtr. Yahu bin yldr kardeiz dediiniz insanlarn hala dilleri yasak! ocuklarna bile ceza kesiliyor. 1000 yldr kardeiz dediiniz insanlar daha dne kadar ikencelerden geirildi birou da ldrld. Kemiklerini daha yeni yeni buluyoruz. Kardeiz dediiniz insanlar akl almaz insanlk d uygulamalara maruz brakldlar. En ufak bir tepki bile gelmedi. E nasl kardelik bu! yle; arta bal! Evet, karde olmak iin artlar ne srlyor. Bak ben seninle karde olurum fakat sende u artlar yerine getirmen gerekecek deniliyor. imdi ben kalkp kardeime diyeceim ki; bak kardeim senden u artlar yerine getirmeni istiyorum ancak o ekilde kardeliimizin bir anlam olur Benim sevdiim rengi seveceksin rnein. Benim sevdiim yemeklerden yiyeceksin, benim gibi giyinecek benim gibi yryeceksin. Benim sevdiklerimi sevecek sevmediklerime dman olacaksn. Ben para verirsem alacaksn vermezsen istemeyeceksin. Sen alarsan alamam ama ben zlrsem sen alayacaksn. Yoksa kardeim falan olmazsn. Kabul edersen de biz seninle karde oluruz. Bu 1000 yl olur,2000 yl olur gerekirse deme kadar vardrrz ii Sanrm bu 1000 yllk kardelik meselesi byle bir ey olsa gerek. Aleviler hak talep etmezlerse Hanefi mezhebine sayg duyarlarsa onlar da karde ilan ederiz ne olacak ki! Bize karde mi yok. Ermeni kardelerimiz, Krt kardelerimiz, Alevi kardelerimiz vs. Gnlmz genitir ok kr.Bin kere tvbeni bozsan da deil.Bin kere tvbe etmelisin ncelikle..Krt Krt olmadna ve Krte diye bir dilin anadili olmadna tvbe etmeli.Alevi de tvbe etmeli sonra Ermeni de Yoksa karde olmayz biz kimseyle. Bize bizden baka dost yoktur der oturmasn da biliriz! Velhasl kardeliin art-urtu olmaz deerli dostlar. Kardelik bir arada huzur iinde yaamann addr. Yusufun(a.s.) merhametidir. Ekmei blmektir. Birlikte yrnlen yoldur. Mekke ve Medinelilerin kardeliidir. Ayn inekten alt kardein kana kana st imesidir kardelik. Kardelik diyorsanz adna o zaman kardeliin gerektirdii tm dsturlar yerine getirmek zorundasnz. Kardelerinizin dilini balamak kardelik deildir. Kylerini yakmann, onlar ikencelerden geirmenin ad deildir. Birlikte gnl ba kurmaktr. Onlar hayatlarndan zevk almalarn salamann abasdr. Trkn ve Krtn tm hak ve hukukunu adil bir biimde tesis etmenin bu uurda verilen gayretlerin, aktlan terlerin addr. Ahlaktr, vicdandr. Elindeki sopayla kardelerini hizaya sokmaya alan bir aabeyin oynad aile ii bir rol deildir bu. ok ciddi bir itir. Hakikatin penceresinden bakmaktr. Allaha tapmann ona iman etmenin bir gereidir deerli dostlar. nce Allaha inanmanz gerekiyor insanlar sevmek ve onlar zgrletirmek iin. Allahn yaratt kullara yasak getirmek, dlamak ve yok saymak bata Allaha inkrdr, ihanettir bir bakaldrmadr. Silah zoruyla insanlarn doutan getirdikleri deerleri, vasflar yok edemezsiniz. An okuyun peygamberin hayatn. O kime zorla bir inan dayatm. Kimin dilini yasaklam. Kimin rengini hor grm. Kimi dlam. Biz kardeiz derken ok dikkatli olmak durumundayz. Bu i politikalara alet edinilecek derecede basit bir i deildir. Bu bakmdan kardelik kavramnn ierii yeniden doldurulmal. Yeniden dnlmeli. Ve yeni bir hayata balamal kardelerimizle. Huzur, mutluluk ve zgrlk dolu bir hayata
126
Trkiye Blnr m ?
TSK iinde ka blc subay var? (Rasim Ozan Ktahyal) Osman Pamukolunun Baliek Pamirin programnda kendi zihniyetini aka tehir edip, beni de alenen tehdit ettii aklamalarndan sonra Trk blcl meselesi daha etraflca konuulmaya baland Tehditlerle ilgili gereken aklamay haberturk.coma yaptm, bu tr laflar benim iin sinek vzltsdr. O bahsi geelim Mhim olan bu blclk meselesidir gibi, Grcler, Lazlar, erkesler bir ey istemiyor, bunlar (yani Krtler) niye istiyor? gibi sylemler istisnai bir psikopatolojiyi temsil etse nemli deildi Ama maalesef bu sylemlerin Trk toplumunda ciddi karl olduu kanaatindeyim Biz Trklerin iinde maalesef ounluk bir nfusta, bu devletin ve topraklarn sahibinin ve efendisinin kendilerinin olduu kanaati zaten isellemi bir olgudur Trkiye Cumhuriyeti yurtta herkes Trktr, Trklk st kimliktir gibi sylemler tekrarlanp dursa da, hakikatte byle bir alg ne Trk devlet sisteminde vardr ne de biz Trklerin ounluunda O sebeple son derece insancl, vicdanl ve ahlakl Trklerin de bazen safa Lazlar, erkesler, Grcler bir ey istemiyor, niye Krtler istiyor? dediine ahit olursunuz Bu sz egemen Trk bilinaltnda u anlama gelir: Lazlar, erkezler vs. uslu uslu oturuyor, bir ey demiyorlar asimile olmaya, bu Krtler niye oyunbozanlk ediyor? Aslnda bu sylem bile dier etnik kimliklerin mikro milliyetiliini kkrtacak bir sylem nk alenen o yurttalarmzn da son tahlilde egemen Trk unsuru kadar eit yurtta olmadn ima ediyor bu szler te yandan Trke d anadillere sahip Krt olmayan yurttalarmzda da Bizler sustuk, oturduk bu Krtlere noluyor? psikolojisiyle ok koyu bir Trk milliyetiliinin izlerine de rastlayabiliyorsunuz Derin yaplanma zellikle Dou Karadeniz baznda farkl etnik kimliklere sahip yurttalarmz zerinde de ok oyunlar oynad getiimiz srete anakkalede, Kurtulu Savanda Krtler savamad Hkmetin alm sreci Krt Alm sznden Demokratik Alma dndyse bunun bir yarar sadece Krtlere deil tm farkl kltrel ve dilsel kimliklere kar yaplan hakszlklarn giderilmesi ynnde olmaldr Evet, sadece Krt kyleri deil Dou Karadenizin Laz ve Mslman-Rum kylerinin de ismi deimitir. Gney blgelerinde Arap kasabalarnn da ismi deimitir Lazca, erkesce ark sylemesi engellenen, bu yzden ieri giren, ikence gren insanlar vardr bu lkenin tarihinde Laziko diye Lazlkla da hibir ilgisi olmayan basit bir bulvar
127
Trkiye Blnr m ? tiyatro oyunu sahneye koyduu iin, gnlerce sorgulanan ve hakknda dava alan insanlarn lkesi buras Demokratik Alm denen sre bu lke yurttalarnn doutan sahip olduu kimliklerinden utanmamalarn ve ekinmemelerini salayan bir sre olmaldr kide bir sylenen Trk sorunu yaratmayalm demek Trkler, farkl etnik kimliklerin kendini bu kadar rahat ifade etmesinden rahatszlk duyar ve kar karlar demek ise, bu sorun kacak demektir. Bunu bilelim Trklerin ounluuna hkim olan byle bir duygu varsa, bu zaten gayr-ahlaki bir duygudur demektir Biz Trkler, bu topraklarn efendisi deiliz, eit yurttalaryz. Hatta ounluk halde, egemen halde olduumuz iin de daha da sorumluyuz. Eer biz bunu iselletirmezsek lkemiz en nihayet blnecektir Bu balamda MEB tarafndan balatlmak istenen giriim de ok hayatidir Evet, ayrmcla kar bir dersle balamaldr bu lkenin okullar yeni sezona Doutan gelen, ailemizden gelen kimliklerimiz bizlerin tercihi deildir. Kimse bu kimliklerinden tr sulanamaz, dlanamaz. Hi kimse kendi elinde olmadan, doutan sahip olduu kimlii sebebiyle ne gurur duymaldr, ne de utan duymaldr Bu temel bilgiyi ocuklarmzn benimsedii bir Trkiye blnme tehlikesini tamamen bertaraf edecek bir Trkiyedir ok daha zengin ve gl hale gelecek bir Trkiyedir byle bir Trkiye Neyse ki, Trk toplumu iinde,zellikle laik Trkler iinde balayan bu blclk tehlikesi en merkez isimler tarafndan da grlmeye baland Pamukolu vesilesiyle Fatih Altaylnn yazdklarn bu bakmdan ok nemsiyorum Altayl, aramba gnk Pamukolu blclk yapyor yazsnda ok net bir tavr koydu. Kendisini tebrik ederim Hangi fikirde olursak olalm, hangi medya grubunda yazarsak yazalm, u somut gerei grmek zorundayz Pamukolunun temsil ettii psikolojinin aktive olma ihtimali bu lkeyi i savaa gtrr ve sonu da kanl bir blnme olur te yandan byle bir senaryonun dahi rktmedii belli sayda insan da var bu toplumda Bir de u sorular var TSK iinde Pamukolu gibi dnenler istisna m? Yoksa Trk subaylarnn ounluu Pamukolu psikolojisine yakn m? Ka general daha Pamukolu gibi Trk blc fikirlere sahip? Ka Pamukolunun bu szlerine kar duruyor? Cevaplarmz olumsuzsa, yoku aa giden bir lkedeyiz demektir Bunu bilelim
128
Trkiye Blnr m ?
Krt Alm Siyonistlerin Oyunu mu? (Mustafa Akyol) Geen hafta aratrmac yazar sa Tatlcann 8 Stun haber sitesinde yaynlanan bir yorumu ilgimi ekti. Hkmetin Krt almn olumlu deerlendirdii anlalan Tatlcan, Milli Gr Hareketi Krt Almnda Numan Kurtulmutan Farkl m Dnyor? balkl yazsnda Saadet Partisinin bir kesiminde grd tutuculuu eletiriyordu. Partinin yayn organ olan Milli Gazetenin yazarlar arasnda alm mill bamszlmz tehdit eden ABD ve AB kuatmas olarak yorumlayanlar, Krt alm deil, emperyalist kumpas diye balk atanlar vard. in ba da, elbette, Necmeddin Erbakann Krt alm Siyonistlerin oyunu eklindeki szleriydi. Bu sylemi tekrar etmeyen, aksine ileri Bakan Beir Atalay ile yapt grmede yapc bir tavr taknan genel bakan Numan Kurtulmu ise, Tatlcana gre partisindeki bu eilimden ok daha ileri bir noktada idi. Numan Kurtulmuu bu adan ben de tebrik etmek isterim. Ancak partisinde yaygn olan tassubu biraz byte altna almak lazm. nk bu, sadece Milli Grn deil, son yz yl iinde ortaya kan pek ok slami hareketin ufkunu daraltan kt bir saplant. Problemin znde, dardan ve zellikle de Batdan gelen her trl fikri peinen reddetmek, dahas Mslmanlar ifsad etmeye ynelik bir komplo olarak alglamak alkanl yatyor. Byle dnenlerin gznde bir siyasi, felsefi ve hatta ekonomik kavram itibardan drmek iin onun kk darda olduunu belirtmek yetiyor. Byle ithal eylere ihtiyacmz yok diye kestirip atyorlar. Yerli ve yabanc kaynaklar arasnda sylem benzerlii bile, sz konusu zihniyetin sahipleri iin alarm sinyallerini almaya yetiyor. Mesela Krt sorunun
129
Trkiye Blnr m ? demokratikleme erevesinde zmnden sz ettiyseniz ve bu arada Washingtonda yazlan bir raporda yahut Brkselde dzenlenen bir toplantda ayn laf getiyse, kyamet kopuyor. Bu reddiyecilii Mslmanlk adna gsterenler ok slami bir i yaptklarn sanyor, ama yanlyorlar. slamn temel kaynaklarnda yabanc kaynaklar peinen reddetme diye bir ilke yoktur. Aksine ilk devirlerin Mslmanlar, yayldklar corafyada karlarna kan Bizans, Pers, Msr, Hint, Yahudi veya Eski Yunan geleneklerini alm, yorumlam ve bunlardan yararlanarak slam dncesini zenginletirmilerdi. slam medeniyeti bu ak fikirli ve kozmopolitan nitelii sayesinde Ortaada tm dnyann nne geti. 20. yzylda ortaya kan ie kapanmac reddiyecilik ise, slamdan deil, Bat karsndaki zaafiyetin yaratt komplekslerden kaynaklanyordu. Nitekim sadece Mslman corafyada deil, bata Rusya olmak zere daha bir ok lkede geliti. Trkiyede ise, gryorsunuz, slamla fazla bir alkalar olmayan, hatta ban Dou Perinek gibi ateistlerin ektii ulusalclar tarafndan pompalanyor. Batdan kp gelen her ne varsa peinen reddetmeyi marifet sayan bu grn, Batdan kp gelen her ne varsa peinen kabullenmeyi marifet sayan (ve Milli Grn takliti diye eletiregeldii) zihniyetten aslnda byk bir fark yok: Birisi nefret tekisi akla da olsa, her ikisi de kendini Batya gre ayarlyor. Krt almn, AB ve ABD de ayn eyi tevik ediyor diye ktleyen Milli Grler ite bu khne yanlgnn iindeler. Kendilerine sormak isterim, eer yarn br gn bir gazeteci Barack Obamaya (yahut, daha kts, imon Perese!) Trkiyede bir askeri darbe ister misiniz diye sorsa ve ne mnasebet, biz Trk demokrasisini destekliyoruz cevabn alsa, ne yapacaklar. Bu Siyonist plan bozmak iin ADD ve i Partisi ile elele verip ordu greve! diye yollara m dklecekler?
130
Trkiye Blnr m ?
Allah seni star etsin, Amin. (Talha Can) Krt Almn Diyarbakrdan zlemek Yllardr Trkiyenin kanayan yaras Krt sorunu, bir yandan toplumsal nyarglar krkleyerek ayrmay derinletirmekte dier yandan da Trkiyeyi ite mevcut sorunlarla enerjisini kaybettirerek uluslar aras boyutta kabuunu krmasna mani olmaktadr. Hkmetin bu konudaki zme ynelik son kn sorunun aktrlerinden biri olan Diyarbakrdan izledik. Ankaray Diyarbakrdan izlemenin, Diyarbakr Ankaradan izlemekten gerekten ok farkl olduunu grdk. Grdmz en byk gerek ise Diyarbakrn -Urfa, Van, Mardin kadar iddetli olmasa dasorunun zmnden yana olduklar ve sreci dikkatle takip ettikleri. Bu ilginin l Emniyet Mdrnn Krte bilen personel almnn ulusal ve yerel basnda yer almasyla daha da artt sylenebilir. Blgeden gzlemlediimiz dier bir husus ise siyasal alanda ilk defa kararl bir niyet gsterilmi olmasna toplumsal adan cevap gelmi olmas. Sorunun merkezlerinden biri olan rgte varlklar ile katlanlar atlacak admlar genelde kandrmaca olarak tanmlyor olsa da rgte desteinin yalnzca oy olduunu syleyenlerin srece destei ve inanc var. Arada kalmlk blge insann gerekten ok yormu, kendilerinin ve ocuklarnn istikbali iin srecin hayrls ile devam etmesinde duac olduklarn her frsatta dile getiriyorlar. Diyarbakrn yerlisinin bu sreten en byk beklentisi kardelik. Buraya gelmeden nce bu soruya ekonomik refah ya da demokratik haklar cevabn verebilirdim. Bunlarn zm srecinde nemi byk tabii, fakat Diyarbakr insan en ok nyarglardan ve kardelii inciten ksknlkten ikyeti. Kendi deyimleri ile dedelerinizin bildii Diyarbakrn o byleyici imajnn zlemini
131
Trkiye Blnr m ? ekiyorlar. Ksacas ehirlerinin srekli terrle anlyor olmasndan ikyeti olanlarn alm srecinden en byk beklentisi bin yllk kardeliin katlanarak devam etmesi. Srecin ekonomik taraf ile ilgilenenlerin ise kyleri yaklm veya zorla g ettirilmi madurlar olduunu syleyebiliriz. Diyarbakr son yirmi be senede byk oranda g alm ve bu hzl byme ehirdeki dengelerin oynamasna sebep olmu. 1964te Diyarbakr surlarnn dndaki tek yap yeni valilik kona iken u an Sur, Diyarbakrn ok kk bir ksmn oluturuyor. Blgede yaynlanan Gneydou Ekspres gazetesinin 16.08.2009 tarihli haberine gre 1990l yllarda yaanan atma ortamnn sebep olduu gten en fazla nasibini alan ve Diyarbakrn en byk merkez ilesi olan Balarn nfusunun %8.2si sfr gelirle, %10.6s ise aylk 250 lira ile geimini salyor. te bu durum ise ekonomik sorunlara devamnda ise ahlaki kntye ve sulua (hatta byk oranda ocuk sululuuna) sebep oluyor. l merkezindeki ceraimin ok byk bir ksmn Balarda gerekleen sular oluturuyor. Belli bir hayat standard tutturmak isteyenler meru yollardan frsat bulamaynca hrszlk ve kaaklk sularna ynelebiliyor. Ksacas ekonomik sorunlar ierisinde ezilenlerin sreten en byk beklentisi ekonomik refahlarn salayabilecek yatrmlarn yaplmas, ailesinin geimini salayabilecek ilerinin olmas ve en azndan ocuklarnn orta snf artlarnda hayat standardn yakalatabilecek konjonktrlerin varl. Diyarbakr Hapishanesinin eitim kompleksine dntrlecek olmas tam isabet bir karar. Blge halknn kendisinden veya evladndan dolay, burayla rpertici hatralar var. ehrin ortasndaki bu nam- dier terrist retme enstitsnn tanmas yalnzca bir hapishanenin eitim yuvasna dnmesi gibi sembolik bir mana tamyor tabi, ayn zamanda devletin kendisiyle yzletiini de sembolize ediyor. Bunlar bir yana, bu projenin bir bakann azndan dinlemek blge halknn, hkmetin Krt almn ciddi bulmasn salyor. Hkmetin yllardr beklenen zme ynelik Krt alm k blgeyi byk bir heyecana sevk etti. Sorunlarn dillendiriliyor ve tartlyor olmas yllardr arada kalmln altnda ezilen blge halkna umut veriyor. Bu srete siyasi arenadaki sert sylemler burada pek bir yank bulmuyor, szler sahiplerine yaktrlyor. Tabi bu sylemlerin Batda nasl yank bulduu ayr bir mevzuu. Ksacas blge halk bu sefer umutlu, alm destekliyor ve kendi deyimleri ile Allah bu sorunun zmnde emei geenleri star etsin* diyorlar. * Allah star etsin, Allah korusun anlamnda kullanlyor.
132
Trkiye Blnr m ?
Bar istemeyen eektir! (Mehmet Ylmaz) Dnyann en hzl trenlerinden birinin iindeyim. Paristen Brksele saatte 300 km hzla gidiyorum. Bir yolcu uann yerden havalanma hznda ilerleyen Thalysin iinde ingilizce, franszca, japonca, almanca anonslar yaplyor. inde bulunduumuz durumun samalnn farknda deil mi kimse ? Herkes sakin sakin kahvesini iiyor. Birinci ve ikinci dnya savann savaan milletleri dedelerinin cesetlerinin zerinden tkr tkr geiyorlar, dmanla(!) kolkola Dman milletler(!) kendi balarna bu tren gibi pahal projeleri gerekletiremezlerdi. Zaten ulusal snrlar Ortadoudaki gibi duvarlasayd hzl trenler bir ie de yaramazd. Avrupay bir utan dierine kuatan demiryollar, petrol ve doal gaz hatlar sadece kr deil bar da getiriyor. Ortalama Avrupal bir Arap ya da Trk kadar sava olabilir. Ama artk kaybedecek ok eyi var, savan bartan daha ucuz olduunu sac, solcu, kapitalist, sosyalist herkes anlam, siyas renk fark etmiyor. Oysa yine Avrupallarn dedeleri ki bundan sadece 60 yl nce srf bu dilleri konutuklar iin birbirlerini ldrmek zorunda braklmlard. imdi zeri ehirlerle, tarlalarla rtl bu topraklara bakyorum. Kilometrelerce uzayan siperler milyonlarca Alman, Fransz, Belikal ve nice avrupalya mezar olmutu: Lige, Anvers, Yser, Marne (1914), Neuve Chapelle, Ypres (1915), Artois (1915), Loos, Hartmannswillerkopf, Verdun, Hulluch, Somme, Arras (1917), Vimy, Chemin des Dames, Passchendaele - Cambrai (1917), Michael, Amiens (1918), Lys, Aisne (1918), Bois Belleau, Marne (1918), Hamel Tpk anakkale savanda olduu gibi bir ka metre ilerlemek iin bir ka bin insann hayat feda ediliyordu bazen bir ka saat iinde! Neredeyse her metre kareye bir bomba ve binlerce mermi dmt.
133
Trkiye Blnr m ? Ayn vahet ikinci dnya savanda da tekrar etti. Katliamlar, yerle bir edilen ehirler, alktan esirleri yiyen japon askerleri ve Hiroima-Nagazaki ile doruk noktasna erien ykm! Btn bu aclar unutulabilir mi? Hatrlamak iin dnya savalarna katlan milletlerin bu kini srdrmesi gerekiyor muydu? Sleyman Nazif (1870-1927) Batarya ile Ate adl kitabnda yle diyor: Benim dinim kinimdir Irkna, vatanna, tarihine ihanet etmi olan insanlarn ve milletlerin hibirini unutma Trkolu! Unutma ve affetme! Kin tutma fiili yd etmek anlamna gelmedii iin bir katili affetmek de ldrlen yaknmz unutmak anlamna gelmiyor. (Bkz. PKKllar affetmek) Gerekten de Avrupa halklar ve Japonya onca ykm ve on milyonlarca lmden sonra daha kansz mcadele yollarn ve birlikte almann, retmenin kolayln kefettiler. Ya Trkiyedeki terr? Koullar farkl olsa da, devlet terryle PKK terr iie gese de bu bela yllardr bir sava makinas gibi iliyor. Bir ucundan insan koyuyoruz, dier ucundan tabutlar kyor. Yan rn olarak da kin ve nefret. Trkiyeyi seven herkesin bu makinay durdurmak iin gayret gstermesi gerekmez mi? Ama Trkiyede Krt Alm altnda ilerleyen bar abalar birilerini rahatsz ediyor. Eyvah! Bar gelirse AKPnin ve/veya DTPnin oylar artabilir! Gelecek seimlerde milletvekili seilmezsem yandm! diyorlar. Onlar istiyorlar ki Trkler ve Krtler srf bu yzden, srf etnik farklar yznden birbirlerini ldrsn. stiyorlar ki yine mezarlar kazlsn, tabutlar aklsn, kefenler dikilsin. O siyasetiler de meydanlarda nutuk atsn: ehitlerimizin kanlar! Analarmzn gz yalar O siyasetiler kanla besleniyorlar. Trk kan, Krt kan, fark etmiyor. Baka trl siyaset yapmay bilemiyorlar. Bence bar istemeyen eektir. Ama eekten daha aa bir eektir. nk otantik eein ykselme ans olmad. Ama o bar kart eekler bilerek ve isteyerek alalmay setiler: Andolsun biz, cinler ve insanlardan, kalpleri olup da bunlarla anlamayan, gzleri olup da bunlarla grmeyen, kulaklar olup da bunlarla iitmeyen biroklarn cehennem iin var ettik. te bunlar hayvanlar gibi, hatta daha da aadadrlar. te bunlar gafillerin ta kendileridir. (ARF 179)
134
Trkiye Blnr m ?
calan realitesi ve Krt alm(Rasim Ozan Ktahyal) Doutan, vazgeilemez ve devredilemez olan haklarmz ve zgrlklerimizi devlet denen yapay aygt bize bahedemez Ancak o haklar bizden alabilir. nk onlar zaten insan olmaklmzdan tr bizimdir Krt yurttalarn haklar ve zgrlkleri onyllarca devlet tarafndan alnm, yamalanm, gaspedilmitir Buna da hrszlk denir. Bu hrszlk suu da alnan eylerin iadesiyle kapanmaz. Her hrszlk suunda olaca gibi bu hrszln da bedeli vardr, cezas vardr, tazminat vardr. Bu hrszl sistematikletiren gcn bu yaptklarndan tr bir bedel demesi gerekir Krtlerin alnm ve gaspedilmi haklarnn ve zgrlklerinin taviz verilmeksizin onlara iade edilmesini salamann yannda, bu hrszln bedelini demek de hkmetin Krt alm giriiminin konusu olmak zorundadr Bir devletin meru ve onurlu bir devlet olabilmesi iin gereken temel vicdani art budur diye inanyorum Sadece Krtlere deil tm yurttalarna kar Trk devleti byle olursa ancak meru bir devlet olabilir. Aksi halde adm adm devlet denen aygt itaat edilmemesi gereken bir gasp ve cinayet makinesine dnr!
135
Trkiye Blnr m ? Zorunlu askerlik yoluyla cinayet, nedensizce artan zorunlu vergiler yoluyla hrszl sistemletirmi bir devlete itaat etmek zorunda deiliz! Byle bir zulm makinesi haline gelmi bir devlete isyan etmek ok onurlu ve erdemli bir harekettir! Zaten gerek hayatta devletler, bu tr isyan giriimleriyle bu meru devlet izgisine gelirler, kendiliinden hibir devlet byle olmaz, olmuyor! Hayatn realitesi bu! te Krt meselesinde de hayatn realitesi sonucu km, silahla isyan etmi bir rgt Trk devletini bu izgiye getirdi. Biz Trkler bunu drste kabul etmeliyiz Krt kardelerim de drste kabul etmeli ki, her silahl mcadele yntemi, eitli barbarlk ve gaddarlklar zorunlu olarak beraberinde getirir Devlet nasl doas gerei zalimlie yatknsa, silah da doas gerei gaddarla yatkndr Trkiyenin yks de byle oldu Kirli, kanl ve zmsz bir sava bir eyrek asr srd ou zaman it izi, at izine kart. Kimin kimi niin ldrd birbirine kart Yaplanma ii infazlar kar taraf yapm gibi gstermek bu kirli savan tm taraflarnca kullanlan en favori yntemdi Bugn Krt almyla Trk devleti elbirlii iinde Krt yurttalarn adn koyuyor ve onlar muhatap alyor Fakat burada bir tehlike var Devlet, muhatap ald kitleyi yine kendi tanmlayp, onlarn kimi hislerini yine gayrmeru ilan ederse sorun yine zlmez Veysi Sarszenin belirttii gibi devlet zm reetesini o sorunlara sahip olan, muzdarip olan hakiki insanlara sormak zorunda. Krt halknn tm spektrumu devletin muhatab olmak zorunda Kendi kafasndan bir Sorunlar zlecek makul Krt tanm yaratlarak yaplacak almn bir anlam yok Krt realitesi bugn ayn zamanda DTP realitesidir, PKK realitesidir ve en nemlisi de Abdullah calan realitesidir Krt halknn byk ounluu iin Abdullah calan ismi nemli, kymetli ve deerlidir AKPye oy veren birok Krt yurttan dnyasnda da bu byledir Bu realiteden kaarak da Krt meselesi zlemez Yukarda bahsettiim gr benim normatif, kendime ait znel grm deil Trkiyede bunu syleyince insanlar byle alglyor Ben sadece aslnda kr olmayan herkesin grebildii bir hayat realitesini tm netliiyle sylyorum Trkiye bir ekilde bu realiteyi yaratt Siz, nefret ettiiniz bir insan bireyi baardnda inkr m edersiniz? nkr ederseniz yine kaybetmek, yine kaybetmek zorundasnz demektir Sizin suratnza Bak, o nefret ettiin insan, unu baard. Bunu gr artk diyen kiiyi mi sularsnz? Trkiye maalesef biraz yle bir lke Daha evvel yazdm Fethullah Glen ve Abdullah calan yazma da bu ynde ok sayda tepki aldm Ben sadece Trk devletinin inkr etmek istedii iki realiteden bahsediyordum o yazmda O realite ahsiyetlere dair hibir znel kanaatimi belirtmiyordum Bunu her iki ahsiyete gnlden ballk hissedenlerin de iyi anlamasn isterimnermesi iki boazn gzelliini, nemini bir tutmak anlamna gelmez! Zaten o iki boaza dair znel bir kanaat belirtilmemitir bu nermede Trkiyede milyonlarca insan tarafndan bir ekilde sevilen, sz dinlenen realite insan olmak da byle bireydir Bir devlet de kendi milyonlarca yurttann bylesine deer verdii realiteleri inkr ederek, muhatap almayarak ancak kendi
136
Trkiye Blnr m ? kendini boar nnde deniz varken, denizi inkr eden ve yzme renmeyi reddeden bir adamn boulaca gibi Hangi dnya grnde olursa olsun Hayatn realitelerini gremeyen, inkr eden ve reddeden biri hayatta var kalamaz Hayatn realitelerinden memnun olmak zorunda deiliz, meru grmek zorunda hi deiliz ama varlklarn kabul etmek zorundayz Milliyeti/Kemalist bir politika da srdrmeye devam edecekseniz bu varlklarn kabulnden hareketle ancak o milliyetilii/Kemalizmi update ederek yaatabilirsiniz Trkiye corafyasnda stanbul Boaz ve anakkale Boaz iki realitedir. Oralarda deniz yokmu gibi davranp yzme bilmeden, o boazlardan gemeye kalkarsanz, boulursunuz!
137
Trkiye Blnr m ?
MHP, Hilale Sadk Olmal(Mustafa Akyol) u gnlerde Trkiyenin nnde bir MHP meselesi var. (Bir CHP meselesi de var kukusuz; ama o zaten hep vardr, o cephede yeni bir ey yok.) MHP, hkmetin, 30 ylda 30 ksur bin cana mal olmu, nice ocaklar sndrm dk younluklu i sava bitirmek iin gsterdii gayreti vatana ihanet gibi gsteriyor. Farkl dnen herkeste kt niyet arayan uzlamaz bir slupla Krt almn balamadan kapamaya alyor. Dahas, bu keskin dille, kendi tabann da geriyor. Ve, Allah gstermesin, muhtemel bir Trk-Krt atmasnn yolunu dyor. MHP liderliinin kulland slubun aksine, ben bunlar vatana ihanet olarak grmyor, aksine bata Devlet Baheli olmak zere parti yneticilerinin samimi olduklarn dnyorum. Samimiler, nk fikriyatlarnn belkemiini oluturan Trklk ideolojisine ve duygusuna uygun hareket ediyorlar. Bu ideoloji, Trkiyenin her karna Trk damgas vurmay, ok satan bir gazetenin tepesinde yazd gibi Trkiye Trklerindir diye haykrmay gerektiriyor. Bunun yannda bir de Krt diye ikinci bir kimliin ortada gezmesi, Trklk asndan pek kabul edilebilir bir ey deil. MHP, bu sebeple kendiyle tutarl davranyor. Ancak ortada byk bir sorun var: Trklk, Trkiyenin tmn kucaklamyor. Milyonlarca vatanda kendini Krt olarak tanmlyor ve biz ne yaparsak yapalm bu durum deimiyor. Bu vatandalara siz aslnda Trksnz, kabul edin diye dayattka, tepki gsteriyor, kimliklerine daha ok sahip kyorlar. Sizin asl sorununuz fakirlik, aln size biraz a ve i demek de kurtarmyor. Hayr, ille de kimlik diyorlar; Dou Trkistanllarn inlilere, Bat Trakyallarn Yunanllara dedii gibi
138
Trkiye Blnr m ? Bunun anlam u: Trklk, Trkiye iin blc bir fikir. Peki Trkiyenin tmn kucaklayacak bir fikir var m? Var. Liberallerin ve bilumum demokratn savunduu, Cumhurbakannn ve hkmetin zm araylarnn temelini oluturan anayasal vatandalk fikri var mesela. (Baz Krtler bundan da fazlasn istiyor, federasyonu, konfederasyonu ve hatta blnmeyi talep ediyor olabilir. Ama bu, Trkiyeyi doru olan yapmaktan alkoymamal.) MHP ise, anladm kadaryla, bu demokratik zm boaza kar viski ienlerin ve d mihraklarn bir kumpas olarak gryor. thal bir fikir olarak alglyor. Oysa gerekte demokratik zm denen ey, bu topraklarn bin yllk z maldr. thal olan bir ey varsa, o da yz yl nce Avrupadan (onun da en beter yeri olan Fransadan) alnm olan milliyetiliktir. MHPlilerin bunu grmesi iin parti amblemlerindeki hilale bakp biraz tefekkr etmeleri yeterli. O hilalin sahibi olan Devlet-i Aliye-i Osmaniye, bir Trk devleti deil, Trkleri, Krtleri, Araplar ve tm dier Mslman halklar tek bir millet sayan ve dier milletlerle bar iinde yaatan oulcu bir imparatorluktu. Krtler, Trkiye Cumhuriyetinin kendilerine 80 ksur yldr tanmad haklarn hepsine Osmanl Devletinde fazlasyla sahipti. Ve bunun da kadrini bildiler; bir avu Jn Krt haricinde Osmanlya sonuna kadar sadk kaldlar. Hakkn yemeyelim, Trklk de Osmanlnn zlmeye balamas zerine dodu. Arnavutlar bizi brakt, Araplar da gidiyor, geriye biz Trkler kaldk, bamzn aresine bakalm dncesiyle geliti. Ama Trklerin ounun (Ziya Gkalp hari) pek dikkat etmedii bir ayrnt vard: Krtler, Osmanly terk etmemilerdi. Ve yeni kurulan devletin harcna onlar da katlacaklard. Bugn o devletin tarihindeki nemli bir dnm noktasndayz. Eer Trklkte srar edersek Krtleri ebediyen kaybedecek, Osmanly son bir kez daha paralam olacaz. Ama ilhamn Osmanldan, kriterlerini de ada demokrasiden alan oulcu bir zmle lkeyi kurtarmamz da mmkn. Bu durumda MHPlilerin ne mi yapmas gerekiyor? O hilalin gerek ruhuna sadk kalsnlar, yeter
139
Trkiye Blnr m ?
Krt alm devletin deil herkesin meselesi (Fahri Alimolu) Sunu: Televizyonu ayoruz, meslei siyaset olan birileri kapal kaplar ardnda, krmz hallar zerinde bir eyler yazp iziyor. lerini iyi yaparlarsa ocuklarmz 80 yana kadar yaayabilir. lerini savsaklayacak olurlarsa evlatlarmz 18-20 yalarnda lme gnderilecek yeniden. Nutuklar atlacak kanlar yerde kalmayacaaaak! diye. Siyaset siyasetilere ve generallere braklamayacak kadar nemli bir mesele. Bir yandan Henz zgr Olamadk gibi aktivistleri yakndan takip ediyorum, dier yandan Binglde, rnakta, Hakkride yaayan insanlarla yazyorum. ok kr Trkiye insan gemiin aclarndan nemli dersler kard. Artk siyaseti siyasetilere ve generallere brakmayacak bir kuak geliyor. Gitgide daha ok insan siyasetin A partisi, B partisi tesinde vicdan ve hukuk mcadelesi olduunu gryor. Bugn Bingll bir avukat konuumuz olacak. Fahri Alimolu da ben ne yapabilirim ki? deyip cesaretini kaybedenlerden deil. Terr sorununun halledilebilmesi iin bir yasa deiiklii kaleme alm. Yaz bandaki yazmamzda ok iyimser deildi. Ancak daha sonra Adalet Bakanl Kanunlar dairesi bakanlndan daha olumlu bir yant geldi ve ksa bir sre sonra da mehur Krt alm gndeme oturdu.
140
Trkiye Blnr m ? Gneydouda olan bitenler bilindike, aktivistlerin homurtusu ykseldike, Fahri Beyin yapt gibi kk-byk demeden olumlu abalar yinelendike siyasetilerin zerindeki bask artacaktr. Az ya da ok, hepimizin bar ynnde aba gstermesinin faydal olduunu dnyorum. Aada Fahri Beyin mesajlarndan iki alnt ve ardndan gerekesiyle beraber Trk Ceza Kanunu deiiklii nerisini bulacaksnz. lk alnt yaz bandaki daha karamsar olan mesajdan. Hem mesajlar hem de deiiklik nerisi Bu ilerin nasl yrdn anlamak asndan dndrc MY Birinci mesaj (Yaz ba) Bursa ya da Boluda sonra btn yol gzergah boyunca orman olan ilk ehir de buras. Ancak bir dnem yol gvenlii nedeni ile nerdeyse 30 km uzunluundaki yol gzergahnda yolun iki yanndaki yamalarda bulunan meelikler yakld ki, bu ok can actc bir dnemdi. Allahtan mee kklerini topraktan karmadnz srece inat eden, srar eden bir tarza sahip de yeniden canland herey. Binglde yaamann doal sonularndan birisi de PKKya ilikin her gelimeden direk etkilenmek. nk krsal alanmz sarp kayalar ve sk ormanlar ile PKKnn barnmas iin gereken doal ortam salad iin burada srekli var oldular. Yllardan beri sregelen kavgadan en ok ypranan en ok yorulanlar bizleriz. kendi ak hapishanelerimize evirdiimiz ehir de krsal alana piknik iin dahi gidememek gibi sama sapan zorunlukluklarmz var. Nedenleri srlamann bir anlam yok nk bu i artk bir ekilde bitmeli demek iin saysz nedenlerimiz var. Ben de yaklak 20 yllk bir avukat ve bunun son 10 yln tamamen ceza davalar ile geirmi bir hukuku olarak uygulamadaki yanllar ve eksikleri yakndan gzlemleme ans bulduumu dnyorum. Gelip teslim olanlarla konutum. Yarg srelerini izledim, mdahil oldum. Btn bu srelerde olmas gerekenin ne olduu konsunda n fikirlerim oldu. Hazrladm yasa tasarsnn eksiksiz olduunu elbette sylemiyorum ama zerinde konuulabilecek etrafnda dolanlacak temel bir metin olduunu dnyorum. Tasary ilgili birka yere gnderdiimi yazmda da belirtmitim. Adalet Bakan Kanunlar Genel Mdrl yazd 19.06.2009 tarihli, cevabi yazda halen yrrlkte olan TCK 221in uygulama sonularnn henz alnmadn ve bu yzden bakanlka bu konuda herhangi bir deiiklik almasnn yaplmadn bildirmitir.
141
Trkiye Blnr m ? Oysa mevcut madde metninin sonu almaya uygun olmad aka anlalm durumdadr. Deiiklik teklifinin nedeni de zaten bu madde ile sonu alnmasnn imkansz olduunun anlalmasdr. kinci mesaj (Yaz sonu) Bu arada Adalet Bakanl Kanunlar dairesi bakanlndan bu gn yeni bir yaz geldi. Bu kez yasa teklifi nerimin dikkate alndn ve kanun yapm almalarnda kullanlacan yazmlar. kinci kez neden yazma ihtiyac duydular akas anlayamadm ama sanrm birilerinin dikkatini ekmi olmal.
GEREKE Bugne kadar eve dn yasas, topluma kazandrma yasas, pimanlk yasas v.s gibi deiik tanmlamalara konu olan benzer yasalarn beklenen sonular dourmad aikardr. Daha nceden yaplan hibir dzenlemeden beklenen sonu salanamam ve bu dzenlemeler daha ok cezaevlerinde tutuklu bulunanlarn faydaland yasalara dnmlerdir. Yasal dzenlemelerden beklenen faydann salanmamas ve yasalardan faydalanmak iin bavuranlarn ok az sayda olmasnn nedenleri irdelendiinde asl problemin kiisel gvenlik ve yasalara kar gvensizlik olduu anlalabilmektedir. Dadan inmesi, silahn brakp teslim olmas istenen kii yasal dzenlemeye gvenmemekte ve ayn zamanda kendi can gvenliinden emin olamamaktadr. Hazrlanan tasar her iki sorunun da zm olma amacn tamaktadr. Maddenin 1.fkrasnda herhangi bir deiiklie gidilmemitir. zellikle rgt kurucularna ilikin dzenlemenin deitirilmesi iin mevcut konjktrde bir gereklilik grlmemitir. Gnll olarak rgtten ayrlmay dzenleyen 2. fkrann (a) bendinde rgt yesine tutuklanmama garantisi verilmektedir. Bunun anlam yarglama srecini kendisini gvende hissedecei ailesinin yannda geirebileceidir. Bu kendi gvenliine ilikin kayglarn ortadan kaldracak ve gnll vazgemeyi kolaylatracaktr. Toplumsal adan ortaya kaca iddia edilecek tepkiler ve gvenlik zaaf ise rgt yesinin adli kontrole tabi tutulmas ile ortadan kaldrlabilecektir. Su ilememi olmas eklinde dzenlenen (b) bendinde, halen yrrlkte bulunan sua itirak etmemi olma halinden farkl olarak, rgt yesinin
142
Trkiye Blnr m ? ilenmi olan suun asli faili olmasn zorunlu klmaktadr. Bu dzenleme de rgtten ayrlmak isteyen rgt mensubunun kararn olumlu ynde etkileyecektir. 2.fkrann (c) bendi gnll olarak ayrlan rgt yesine en kt durum senaryosunu gstermektedir. Bu da sonucun ngrlebilir olmasn salamaktadr. Sonucu asl ngrlebilir klan ise 4.fkradr. rgt yesi ceza almas halinde dahi ald cezann 5 yl sre erteleneceini bilmektedir. Bu ise yasaya, yarglanma srecine ve sonuca olan gvensizlii ortadan kaldracaktr. Yani bir rgt yesi gnll olarak teslim olduunda; Tutuklanmayacan, Ceza almas halinde dahi cezasnn erteleneceini ve kendisine toplumsal yaama dnmek iin belirli artlar altnda ikinci bir ans tannacan bilecektir. Yakalanan rgt yesine ilikin 3.fkra ile yaplan dzenlemeyle yine sonularn ngrlebilir olmas salanmtr. Yakalanan rgt yesinin 3.fkra da dzenlenen lehte sonulardan faydalanabilmesi, rgtn yahut rgtn lokal biriminin dalmasn veya mensuplarnn yakalanmasn salamaya elverili bilgi vermesi artna balanmtr. rgtn lokal birimi tanm, yakalanan rgt yesinin iinde bulunduu gurubu karlamaktadr. Binlerce mensubu olan silahl bir rgt, bir yenin verecei bilgilerle datmak mmkn olmad iin yakalanan rgt yesinin, kendi iinde bulunduu guruba ilikin doru ve elverili bilgi vermesini beklemek ve buna hukuksal sonu yklemek daha uygun grlmtr. te yandan rgt yesinin verdii bilginin elverili bilgi olup olmadnn deerlendirilmesi mahkemlere deil kurulacak olan ileri Bakanl Terrle Mcadele Mstearlna braklmtr. nk mahkemelerin grevi terrle mcadele deildir. Bu nedenle verilen bilginin terrle mcadeleye elverili olup olmad, bu bilgiyi deerlendirecek olan Terrle Mcadele Mstearlna braklmtr. Mstearln kendisine mahkemeler tarafndan gnderilen dosyalar inceleyerek, kanaatini mahkemeye bildirmesinin daha doru ve amaca uygun olaca dnlmtr. 4.fkra ve alternatif 4.fkra ertelemenin sresine ilikindir. 2.fkraya gre tesis edilen cezalarn be yl, 3.fkraya gre tesis edilen cezalarn ceza sresi kadar ertelenmesi ngrlmektdir. Cezann ertelemesinin, yarglama faaliyetinin sonularn ngrlebilir klaca dnlmtr.
143
Trkiye Blnr m ? Yakalanan kiinin cezasnn ve ertelemede geirmesi gereken srenin, gnll olarak ayrlandan daha fazla olmasnn, gnll ayrlmay motive edebilecei grlmtr. Ceza sresi kadar veya be yl boyunca uygulanacak olan erteleme karar rgt yesinin rehabilitasyonu iin uygun olduu dnlen bir sredir. Sistem rehabilitasyon konusunda zerine deni yapmal ve toplumsal yaama iade edilen rgt mensuplarnn bu yeni duruma ayak uydurmalarn salayacak nlemleri almaldr. TCK 221. maddesinin yukardaki ekilde deitirilmesi ve bu deiikliin doru biimde anlatlmas halinde bu yasal dzenlemenin ilevsel olabileceine ve gelecekte olmas muhtemel gelimelerin nn aacana inanlmaktadr. TRK CEZA KANUNU MADDE 221 Deiiklik Teklifi (Gnll Vazgeme) (1) Su ilemek amacyla rgt kurma suu nedeniyle soruturmaya balanmadan ve rgtn amac dorultusunda su ilenmeden nce, rgt datan veya verdii bilgilerle rgtn dalmasn salayan kurucu veya yneticiler hakknda cezaya hkmolunmaz. (2)-Gnll olarak rgtten ayrldn ilgili makamlara bildiren rgt yesi hakknda; a- Tutuklama karar verilmez ancak uygun grlecek dier adli tebdirler uygulanabilir. b- rgtn faaliyeti erevesinde herhangi bir su ilememi ise cezaya hkmolunmaz. c- rgtn faaliyeti erevesinde iledii sulardan dolay su, meebbet hapis ve arlatrlm mebbet hapis cezasn gerektirdii takdirde, be yldan on yla kadar hapis cezasna hkmolunur. Dier cezalarn drte indirilir ve bu halde verilecek hapis cezalar toplam be yldan fazla olamaz. (3)-Yakalanan rgt yesi; rgtn yahut kendisinin de iinde bulunduu rgtn lokal biriminin dalmasn veya mensuplarnn yakalanmasn salamaya elverili bilgi vermesi koulu ile; a- rgtn faaliyeti erevesinde herhangi bir su ilememi ise hakknda cezaya hkmolunmaz.
144
Trkiye Blnr m ? b- rgtn faaliyeti erevesinde iledii sulardan dolay hakknda su, meebbet hapis ve arlatrlm mebbet hapis cezasn gerektirdii takdirde be yldan onbe yla kadar hapis cezasna hkmolunur. Dier cezalarn drte (veya yarsna kadar) indirilir ve bu halde verilecek hapis cezalar toplam yedi (veya on) yldan fazla olamaz. c- rgt yesinden elde edilen bilgilerin elverili olup olmad Mcadele Mstearlnca (veya ileri Bakanlnca) deerlendirilir. Terrle
(4)-Yukarda 2 ve 3 nolu bendelere gre yaplan yarglama sonunda kii hakknda ceza hkm verilmi ise bu hkm ferileri ile birlikte be yl sre ile (veya ceza sresi kadar) ertelenir. Bu be yl iinde (veya ceza sresi iinde) ayn neviden (veya kastl) baka bir su ilenmemesi halinde karar btn sonular ile birlikte ortadan kalkar. (4)Alternatif ) Yukarda 2 ve 3 nolu bentlere gre yaplan yarglama sonunda kii hakknda ceza hkm verilmi ise 2 nolu bende gre verilen cezalar be yl sre ile 3. bende gre verilen cezalar ceza sresi kadar btn ferileri ile birlikte ertelenir. Erteleme sresi iinde ayn neviden (veya kastl) baka bir su ilenmemesi halinde karar btn sonular ile ortadan kalkar. (5)- Bu madde rgt iindeki hiyerarik yapya dahil olmamakla birlikte, rgte bilerek ve isteyerek yardm eden kiiler hakknda da uygulanr. (6)-Kii hakknda, bu madde yalnzca bir kez uygulanabilir.
145
Trkiye Blnr m ?
Yasakl Bir Filmin Anlattklar(Talha Can) Byk Adam Kk Ak Trkiye, son 40 yldr yaad terr sorunu sebebiyle toplumda tohumlar ekilmi nyarglarla bouuyor. Toplumda kamplamalara, ztlamalara ve hatta kavgalara sebep olan bu nyarglarn altnda yatan en byk neden ise karlkl anlayszlk Bu sorun ise kendini en ok Trk - Krt ayrmnda gsteriyor. Bin yldr ayn corafyada ayn deerleri paylaan Trkler ve Krtler, bugn aralarna ekilen nifak tohumlar yznden bir evde kavgal iki karde grnts veriyor. Birbirini dinlemiyor, anlamyor, anlamaya almyor belki de Devleti ve otoriter zihniyetin topluma gnden gne nfuz etmesi yaray daha da derinletiriyor. Bu konu hakknda -olmas gerektii gibi- her gn bir eyler yazlyor, iziliyor, derleniyor Ve bizler gryoruz ki karlkl anlaya sahip olmadan zihinlerimizdeki bu nyarglardan asla kurtulamayacaz ve belki de karlkl sevgimizi hep tarih sayfalarndan okuyacaz Birbirini sevmeyle sonulanan karlkl anlayn konu edildii bir film var karmzda Altn Portakala be dalda aday olmu1, tamamn kazanm ama Sinema, Video ve Mzik Eserleri Denetleme Kurulunca yasaklanm2 bir film; Byk Adam, Kk Ak. Nefretin yerini giderek aka brakt bir hikye Kahramanlar 75 yandaki bir yarg emeklisi ile yaknlarn kyne yaplan bir operasyonda kaybeden kk bir Krt kz3
146
Trkiye Blnr m ? Kk bir Krt kz olan Hejar bir akrabas tarafndan bir avukatn evine braklr. Ancak bu evde kalan iki militan, polisin baskn sonucu ldrlnce Hejar kar daireye, cumhuriyet ilkelerine son derece bal emekli hkim Rfat Beyin evine kaar. Trkeden taviz vermek istemeyen Rfat Bey ile Krteden baka dil bilmeyen inat Hejarn ortak yaamlar iti kak ile balasa da, birbirlerine snmaya baladktan sonra nce Trke-Krte renirler, ardndan da birbirlerini sevmeyi Bu hikyeyi ana hatlaryla gzmzn nne getirdiimizde varmak istediimiz mutlu sonla karlayoruz. Fakat filmi detaylaryla ele aldmzda bu mutlu sona gtren yolda daha kat etmemiz gereken mesafeler olduunu gryoruz. Bize her zaman bahaneyi arpackta deil de bir kerecik olsun bakan gz de aramamz gerektirecek mesafe Baarmamz gereken de bu herhalde. Buyurun bu yasakl filmi detaylaryla analiz edelim ve zihnimizdeki prangalar beraber kralm Filmin balang sahnesinde stanbulun ara sokaklarnda yryen iki ark gryoruz. Dounun mtevazi arln hissettiren admlarla metropol stanbulun ara sokaklarnda ilerleyen gebe arklar Mmtazer Trknenin Krt sorununa zm olarak sunduu stanbul modelini4 hatrlarsak filmin hemen banda sergilenen bu tablo ok manidar Tabi bu sahne bir o kadar da aresizlii sembolize ediyor. Krt dede Evdo, yakn akrabas kk bir kz olan Hejar, baka bir yakn akrabas olan Krt kkenli ve halinden stanbul hayatna entegre olduu anlalan avukat bir bayana brakmaya gidiyor. Bu hznl ayrln sebebi ise Evdonun btn ailesini operasyonlarda kaybeden Hejarn gelecei hakkndaki kaygs ve aresizlii Avukat ise filmin ilerleyen sahnelerinde Hejarla yollar kesiecek olan emekli yarg Rfat Beyin kar komusu. Avukatn evinde polis tarafndan aranmakta olan iki militan kalyor. Evdo, Hejar brakp gittikten sonra polis eve baskn yapyor Burada dikkatimizi eken bir sahne var; polis evin etrafn sarnca Krt avukat evinde arlad militanlara teslim olun, birka yl kar yatar, yeni bir hayat kurarsnz arsnda bulunuyor. Polisin operasyonunda da baz hatalarn olduu grlyor. Birincisi, operasyondan nce salkl bir istihbarat faaliyeti yaplmam ki evde her eyden habersiz kk Hejar varken operasyon yaplyor ve Hejar atmann iinde kalp yaralanyor. Buna ramen Hejar operasyondan sonra polisler evde arama yaparken kap komular Rfat Beyin evine geiyor. kincisi, militanlar ldrlp atma bitince yerde yaral yatan avukata silah dorultuluyor, avukatn ate etme yalvarmasna karlk bir memur -ne sebeple olduu farkl analizlerle ortaya konabilir- ate edip avukat ldryor. Tm bu olanlara ahit olan Rfat Bey, daktilosunun bana geiyor ve yeni bir yazya balyor; Polis Devleti mi, Hukuk Devleti mi?. Bu arada Rfat Beyin evinde temizliki olarak alan ve Rfat Beyin bu konudaki otoriterce hassasiyetinden tr Krt olduunu aklamayan Sakine, eve aldklar ve hala olayn okunu atlatamam Hejarla Krte konumak durumunda kalnca Rfat Beyden bir daha Krte konumamas iin uyar alyor. Rfat Bey, ertesi gn Hejarn yaad bu olaydan sonra kap zili (operasyondan nce polisin uzun uzun zile bastn hatrlyor), polise ve askeri
147
Trkiye Blnr m ? niformaya kar byk bir tedirginlik sergilediini fark ediyor. Filmin burada verdii mesaj Gneydouda skynetim zamannda karakollarda ve hapishanelerde yre halkna yaplan muamelelerin bugnk tedirginlik ortamna zemin hazrlad eklinde yorumlayabiliriz. Rfat Bey, kk Hejara yeni kyafetler vermesine ramen Hejar eski kyafetlerine kar alakasn hi kesmiyor. Burada grdmz ise insanlarn kltrel balarnn onlarn en deerli yanlarn oluturduklar bilincinde olabilmemizdir. Filmin en gzel mesajlarndan biri de Rfat Beyin Hejarn sanda bit olduunu anlayp zm arad sahnede veriliyor. Rfat Bey byk bir telala Hejarn salarn keserek soruna kknden zm bulmak istiyor. Hejar tepki verince Rfat Bey, bit ilacyla Hejarn san ykyor ve ardndan Hejarn salarn taryor. Gnmzde terrle mcadelede toplumsal bir krize sebep olacak kkten zm gibi otoriter yaklamlarla konuya yaklaanlarn bit iin sa kesme ya da bit iin saa ila kullanma rnei zerinde bir kez daha dnmeleri gerekmekte. Rfat Bey, Hejarla olan hikyesinde bata nyarglarla ve otoriter devleti zihniyeti temsil eden bir tavrla balarken zamanla kendisi iin Krtleri temsil eden Hejara kar sevgisi artyor ve yava yava nyarglar krlmaya balyor. Bu sreci Trkiyenin hikyesi iin yorumlarsak birlikte yaam iin herhalde ihtiyacmz olan ilk ey birbirimize kar nyarglarmz krabilmemiz Aksi halde, Rfat Beyin zoraki Trke kullanmn Hejara dikta etme abasnn karsnda kk kzn ne kadar da inat durabildii, hlbuki Rfat Beyin filmin ilerleyen sahnelerinde zamannda yasak koyduu Sakineden rendii Krte kelimelerle Hejara jest yapmas zerine Hejarn Trke kelimeler rendiini filmde ahit oluyoruz. Filmde nyarglarn nasl bir hastalk olduunu gsteren bir sahneden daha bahsetmek gerek; Rfat Bey, Hejarla birlikte bir restoranda girer ve sipari verip telefon etmek iin masadan ayrlr. Bu arada garson, kk Hejara bir ikolata verir. Restorandan ktklarnda Hejar, Rfat Beye az nceki dner smarlamasna karn bir ikolata ile cevap vermek ister. Fakat hi beklemedii bir ey olur; Rfat Bey, Hejarn kendisine uzatt ikolatay grnce Nereden aldn bunu, ben bu yama geldim hrszlk yapmadm, seni Krt diye azarlar ve tekrar restoranda girip ikolatay teslim edecekken gerekleri renir, ok piman olur fakat Hejarn kalbini tekrar kazanmak gerekten zor olur. Toplumsal nyarglarn iftiraya varacak yaftalamalara uzand bu rnekle ok gzel sahnelenmi. Toplumsal uzaklmz, kendi insanmzn birbirine kar ne kadar uzak durduu ve birbiri hakknda ne kadar da az ey bildii filmde yle gsteriliyor; Rfat Bey, Hejarn eski kyafetlerinin iinden Evdonun adresini bulur. Hejarn ilk geldii gnden beri Evdo diyerek alamas zerine Evdoyu bulmak iin stanbulun meskenlerine doru yola koyulur. Rfat Bey, yllarca bu lkede yarglk yapm, insanlar arasnda hak taksimatnda bulunmu fakat ilk defa kendisine uzak grd bu insanlarla ayn dolmua binmi, yaadklar yerleri grmtr. Filmde lanse edildii ekliyle bu lkenin insanlarnn yalnzca scak evlerinde rahat bir hayat yaayan, Cumhuriyet Gazetesi elinde (filmdeki ekliyle)
148
Trkiye Blnr m ? ayn yudumlayanlardan ibaret olmadna ahit olur. stanbulun sokak hayat ok farkldr; muhafazakar, komnisti, milliyetisi, Krd, Laz, travestisi, isizi, gmeni Rfat Bey, Evdoyu bulur Evdo, byk bir nezaketle Rfat Beyi ieri davet eder, tanrlar. Rfat Bey, evdeki ocuklarn halini grnce ve hallerini bir de Evdonun azndan dinleyince Hejardan bahsetmez. nk belki de Hejarn hayat, huzuru artk Rfat Beye baldr. Evdeki manzara toplumumuzda birbirine kar sevgi ve saygnn esasnda hep var olduu, fakat bunun birbirini dinlemek ve anlamaktan getiini bizlere gsteriyor. Evdo, evin en rahat yerini ve tek koltuu Trk misafiri Rfat Beye ayrmtr. Hele Rfat Beyin emekli yarg olduunu renince hukuka olan saygsn verdii selamla gsterir. Filmin bu sahnesinde yine ok nemli bir gerek vurgulanmaktadr. Evdo, Rfat Beye durumlarndan bahsederken yle der: Biz arada kalmz beyim, bir tarafta devlet, bir tarafta gerilla Ne yapalm? Bu cmle hem filmin hem de yllardr yaadmz sorunlarn en arpc gereklerinden biri. Kamuoyunda yaplan mlakatlarda da en ok karlatmz bu gerein aktrlerinin bir yanda terrist bir grup dier yanda ise devletin bulunmas ok ac Oysa devlet, insann aresizlie itmemeli, hele bylesine ciddi bir durumda devlet halkna yanda olmas gerekirken, izlenilen otoriter ve militer politikalarla blge insan iki arada bir derede braklmakta ve bylece sorun daha da katlanmaktadr. Rfat Beyin nyarglar krlmaya baladka nceleri kendisine ok uzak grd bu insanlara kar zamanla yaknlk duymaya balar. Evdodan habersiz, oturduu meskenin telefon borcunu der. Yllardr yannda altrd, Hejarn eve gelmesiyle Krt olduunu anlad ve o andan itibaren evde Krte konuulmasn yasaklad Sakinenin evini ziyaret eder, ondan Krte kelimeler renmeye balar ve rendii bu kelimelerin karl olan Trke kelimeleri Hejara retir. Filmin yasaklandn bata sylemitik. Esasnda toplumsal sorunlarmza bu kadar iyi eilen ve verdii mesajlarla adeta zm arayan bu filmin neden yasakland pek de anlalr deil. Fakat bu konuda alakadar olabilecek bir sahneden bahsetmek gerek; Rfat Bey, Hejarla bir akam yemei yerken rahmetli annesini ve karsn hatrlamtr. Ardndan televizyonu aar, haber saatidir Karna kan ilk haber ehit cenazelerini gsterir. Kanal deitirir. Bu sefer ldrlen terristlerin cesetleri ekranlardadr. Tekrar kanal deitirir, bir trafik kazas, bir kamyon ve bir araba. Spikerin konumalar da manidardr: kazadan sonra polis-mafya-siyaset ilikisini tartlmaya baland sayn seyirciler Rfat Bey, iyiden iyiye hznlenmitir, Hejarla tant gnden beri edindii tecrbeler sert zihniyetinde yumuamay salamtr. Alayarak yle der: nsanlar bozuldu nsanlar bozduk, biz bozduk Dengeyi bozduk, doay bozduk, her eyi bozduk Rfat Bey, Hejarn her gn en mutlu anlarnda dahi Evdo diyerek alamasna dayanamaz ve Evdoya haber verir. Evdo gelir, Hejar bir tercih yapmak durumundadr. nsann kklerine olan sadakatini sembolize eden bir sahnedir; Hejar eski kyafetlerini giyer ve Evdoyla beraber ayrlmak iin hazrlanr. Hznl bir ayrlktr, tabi tekrar grmek iin szleirler. nk bir
149
Trkiye Blnr m ? Trk olan Rfat Bey ile kk bir Krt kz Hejar derin bir dostluk kurmulardr. Her ikisi de hayatnn en unutulmaz derslerini birbirlerinden renmilerdir Anadolu tarih boyunca bir kltrler atlas olmutur. 21. yzyln dnyay daraltan hz kimliklere dayal farkllklar arasnda risklerin yannda frsatlar da sunmaktadr. Trkiye son yzyldr, Osmanldan sonra zerine giydii ulus gmleinin dar gelmesiyle bir boulmuluk hali yaamakta Fakat Trkiye, farkllklarn sunduu bir mozaikte her mahsul ayr diyardan-kltrden bir aure tadn bizlere frsat olarak sunabilir. Beklide tek ihtiyacmz karlkl anlay Birbirimizi dinlemeli, birbirimizi anlamal, yeri geldiinde birbirimizi yaamalyz. Karlkl sevgiye giden yol ncelikle zihinlere vurduumuz prangalar; nyarglar krmaktan geiyor. Aynen Rfat Bey ve kk Hejarn hikyesi gibi.
150
Trkiye Blnr m ?
Trkler Trkiyenin blnmesini isteyecek! (Rasim Ozan Ktahyal) Krt meselesini zelim derken Trk meselesi karmayalm Son zamanlarn gzde muhabbetlerinden biri bu oldu. Bu argman iyi niyetli olarak syleyenler de vardr muhakkak ama esasen bu argman bir tip aba altndan sopa gsterme yntemi olarak kullanlyor gibi geliyor bana Fakat her ey bir yana ortada yle de bir realite var Bugnn Trkiyesinde Krt meselesi siyasal bir sorun olmann yannda her geen gn derecesi artan biimde bir toplumsal ayrma meselesi haline geliyor. Bunu grmek lazm Bugne kadar, 25 yllk atma tarihi boyunca Trkler ve Krtler somut olarak birbiriyle atmad. Bir etnik gerginlik ciddi olarak olumad. Zaten byle bir gemii derinlere dayanan kesimleraras etnik nefret ya da toplumsal atma fay hatt da yok. Dolaysyla Mara-78 benzeri sivil halkn belli kent merkezlerinde birbirine girdii, Trk bakkaln Krt manav, Krt berberin Trk terziyi boazlamaya alt, etnik nefret duygusuyla insanlarnn birbirini ldrmeye girimesi gibi korkutucu hadiseleri bu meselede yaamadk. Fakat u ana kadar byle feci i sava provalarnn yaanmamas, Trkler ve Krtler aras kk tarihsel atmalara dayanan derin fay hatlarnn olmamas hibir eyin garantisi deildir. Trkiye her geen gn deien, yeniden harmanlanan bir toplum, eski Trkiye yerinde sabit durmuyor Aka sylemek gerekir ki Trkiyenin yeni kuaklaryla birlikte karlkl sevgisizlik, gvensizlik ve etnik ayrma psikolojisi hzla artyor.
151
Trkiye Blnr m ? te yandan mevcut devlet sistemi iinde bir grup Trk kesiminde artan etnik milliyetilii dolayl olarak destekleyen bir zihniyet yaps iinde Yakn zamana kadar milliyetilik deyince Orta Anadolu merkezli, taral, belli lde dindar, altorta snf kkenli, kent sekinleri tarafndan kmsenen bir insan modeli akla gelirdi. Gnmz ulusalclnda ise tayc aktrler farkl. Bat blgeleri zel olarak zmir merkezli, ok kuvvetli seklerist vurguya sahip, kentli, eitimli, orta ve st-orta snftan gelen bir insan modeli ulusalcln tayc aktr Ulusalclk diye kendini ifade eden ikinci milliyetilik eidi birinci modele gre ok daha tehlikeli phesiz bu insan tipinin ortaya kmas ya da daha dorusu belirgin ve berrak hale gelmesinin Trkiyenin laiklik krizi ile de birebir alakas var. Bahsi geen kentli, eitimli, laik kitleler hem slam kesimin hem de Krtlerin modernlemesi, merkeze gelmesi karsnda ciddi bir panik yayorlar. Hem iktisadi olarak hem siyasal olarak slam kesim ve Krtler aktrleiyor, her geen gn daha ok g ve nfuz sahibi oluyor. Metropol merkezlerinde sosyal manzaralar deiiyor. Merkeze doru ilerleyen iki kesim de kendi kimlikleriyle, kendi grnrllkleriyle o merkez iine yer almak istiyor Toparlarsak Krtlerin ve slam kesimin modernleme talebi, iktisadi alanda ortasnflama, kltrel ve siyasi alanda aktrleme arzusu bu alanlarda iktidarn temin etmi, konforlu biimde yaayan, i dnyasnda da her zaman kendini bu lkenin esas sahibi gren LAST (Laik yaam biimine sahip Snni Trk) kesimini feci biimde rahatsz ediyor Bu kesim iktidarn kaybetme korkusundan tr salkl dnme yeteneini de bsbtn kaybetme tehlikesi ile de kar karya te yandan LAST kesiminin bu nevrotik ruh hali, dediim gibi Trk devletinin belli gleri tarafndan da her an diri tutulmaya ve iddeti de arttrlmaya allyor Bugn bu LAST kesiminin zellikle niversite andaki ocuklar byk oranda Krtler de bizim kardeimiz sylemini brakm durumda. O syleme kar artk hibir inanlar yok. Bugnn laik ve milliyeti kentli Trk gencinin Krtlerle ortak hibir manevi ba yok! Aksine Krt halkn bu lkenin ba belas hatta bu lkenin geri kalmlnn ba sebebi olarak grme psikolojisi yaygn ve daha da yaygnlayor Ulusalclk diye szde vatann btnln her eyden stn tuttuunu iddia eden bu akm benim kanaatimce yakn zamanda kendi ocuklarnn bizzat lkenin blnmesi ve bat blgelerinde yaayan Krtlerin de ana blgelerine geri gitmesi/gnderilmesi talebini ak ak dillendirdiine ahit olacak. Gelecekte ulusalclk akmnn iinden lkenin blnmesi talebini ieren ve belli lde taraftar toplayan bir ayrlk Trk siyasal hareketi kacan dnyorum. Bu zaten LAST kesimi iinde alttan alta, i sohbetlerde dillendirilen bir ey fakat resm devlet ideolojisinin srekli birlik ve btnlk kavramn vurgulama miras sebebiyle kamusal olarak ifade edilmiyor. te yandan yeni kuaklar zaman getike Trk devletinin btnlk vurgusunu da takmayacak ve talyan Kuzey Ligi benzeri bu siyasal blnme talebini ifade edecektir Bu ihtimal ciddidir Trk devlet elitleri de btnlk vurgusunda samimiyseler bu ykselen ayrma tehlikesini grmek zorundadrlar Biz etle trnaz sylemi gerekiliini yitirmekte maalesef
152
Trkiye Blnr m ?
Krtlere Trke bir tavsiye(Mustafa Akyol) Trkiyeli Krtler, her demokratik lkede olmas gereken hak ve zgrlkleri mi istiyor sadece? Yoksa asl hedefleri, ille de grup haklar diye srar ederek, kendilerini nce ayr bir halk, sonra da ayr bir ulus olarak tanmlamak, zaman gelip artlar elverince de ayr bir ulus-devlet kurmak m? Bu ikisi arasnda epey fark var. Demokrasiye ve zgrle inanan Trklerin birinci kka taraftar olduuna kuku yok. Bylesi idealist deerleri olmayan, meseleleri ancak kendi yksek menfaatleri asndan deerlendiren devlet bile, salt pragmatik sebeplerle de olsa, hak ve zgrlkleri kabul etme noktasna geldi. Bu, birinci kk, yani hak ve zgrlkler ile zm kolaylatryor. Ancak eer Krt milliyetilerinin kalbinde yatan aslan ille de ikinci k, yani uzun vadede bir Krt ulus-devleti ise, iimiz zor. Aslnda sorunumuzu zecek ve kimsenin burnunu kanatmayacak olsayd, bylesi bir taksim formlne ben kendi adma raz olurdum. Ancak durum o kadar basit deil. Krtlerin lke geneline dalm, nfusun iie gemilii ve muhtemel bir blnme durumunda karlkl kprecek olan etnik milliyetiliklerin iddeti, taksim senaryosunu ok tehlikeli hale getiriyor. Hindistann blnmesinin ve Yugoslavyann paralanmasnn ne kadar kanl olduunu hatrlamak, yeterince uyarc. Onun iin Krtlere, zellikle de milliyeti Krtlere, ak szl bir tavsiyede bulunmak istiyorum.
153
Trkiye Blnr m ? Eer kendileriyle ayn kimlii tayan bir ulus-devlet ats altnda yaaynca dertlerinin biteceini, balarnn ge ereceini sanyorlarsa, yanlyorlar. Trkiye, bunun apak bir rnei. Bu lkede haklar devlet eliyle inenmi, devlet bykleri tarafndan aalanm, tehdit edilmi ve ezilmi milyonlarca Trk var. Trk olmak, niversite kapsndan geri evrilmekten, susuz yere hapse atlmaktan veya ikence grmekten kurtarmyor kimseyi. Bu zulmlerden sorumlu adamlarn Trk olmas da, onlarn madur ettii Trklerin yarasna derman olmuyor. Darbeci generalin, ikenceci polisin veya masumlar mahkum eden hakimin yaptklar, bu adamlar bizim anadilimizi paylayor diye, biz Trklere daha bir tatl, sevimli, katlanabilir gelmiyor. Ayn ekilde despot bir Krdistanda yaamak da Krtleri mutlu etmeyecektir. Trkiyedeki Krt hareketine egemen olan ve kendinden baka hi bir alternatife hayat hakk tanmayan PKKnn tam da byle bir sistem kuracan kestirmek iinse kahin olmaya gerek yok. Emin olun, eer PKK hareketi bir gn bir devletin bana geerse, Krtler iin, Krtlere ramen diyerek bir devrim oligarisi yaratacak, kurduu sistemin de Ulu nderlikin etrafnda kmelenecek Beyaz Krtlerden bakasna hayr olmayacaktr. Bamszlklar ve devrimler zaten kanlmaz olarak bireysel haklar geri iter, halk ve onun nderlerini n plana karr. Bizim corafyada ise durum iyice beterdir. Baas, Nasr veya FLN (Cezayir) rneklerinde grld, Kuzey Irakta grlmeye balad gibi Demek istediim yle de zetlenebilir: Biz Trkler, bu otoriter ulus-devlet filmini grdk. Hi tavsiye etmeyiz. Kaybettirdikleri, kazanmlarndan byktr. Ve akln yolu, yeni savalar ve atmalarla yeni ve ham ulus-devletler yaratmak deil, elde olan olgunlatrp demokratikletirmektir. Trkiye ise bu demokratikleme yolunda zaten epey mesafe alm durumda. Krtler, enerjilerini bunu bozmak yerine dzeltmeye harcarlarsa, bakalar kadar kendilerine de iyilik etmi olacaklar.
154
Trkiye Blnr m ?
krt sorunu takvime balanamaz(Ahmet Cem zen) Abdullah calann 15 Austosta aklayaca yol haritas karsnda telaa kaplan hkmet alelacele bir Krt plan ortaya koymaya alyor. yi niyet ve bol hamaset ierisinde gerekleen bu srecin elle tutulur sonu vermesini beklememiz iin bir iaret yok. Zira 25 yllk srete bu ve benzeri ok paket ald, ok ey de vaat edildi. Peki tekrar Krt sorunu gndemin en st basamana nasl kt? Trkiye Ergenekon soruturmas sonrasnda yeni bir evreye girmiti. Getiimiz ay ordu iindeki subaylarn AKP ve Glen cemaatini bitirme plannn ortaya kmas, ordunun siyaseten skmasna yol at. Gerek toplum gerekse resmi kurumlar karsnda zor duruma den ordunun memleket meseleleriyle uraacak zaman yok. Bylesi hayrl bir konjonktrde Trkiye katsay sorununu bir gecede hallediverdi. Trk siyasetindeki boluktan buna benzer ekilde yararlanmak isteyen aktrler de yava yava harekete gemeye balad. Abdullah calan da bu boluu deerlendirmek istiyor. Abdullah calann aklayaca yol haritas pek ok kiiyi telaa drd. Belli ki bunun altnda yol haritasnn makul neriler getiren, terr ve atma dilinden uzak, ve toplumun Krt olmayan kesimlerine de hitap eden bir alm olacann anlalmas yatyor. Zira bundan nce de calan bu tip bildiriler aklam ancak birbiriyle zaman zaman elien bu bildiriler ciddiye alnmamt. Bu seferki farkl olabilir.
Hkmetin abasnn Krt sorununda calan merkezli bir tartmann balamasn engellemek olduu grnyor. Yllarca bazen hakl bazen haksz nedenlerle devletin muhatap almak istemedii bir kiinin bylesi bir giriimine tepki verilmesi siyaseten normal. Ancak olay Krt sorunu gibi etrefilli bir konuda taktiksel ve takvimsel bir boyutta ele alndndan sonucun hsran olmas kanlmaz. Zira ileri Bakan Beir Atalayn ok iyi niyetli fakat hi bir somut adm iermeyen aklamas bunun bir iareti (1). Trkiye Cumhuriyetinin zor
155
Trkiye Blnr m ? konularda sktrlm bir zaman diliminde reaksiyon gstermesi oka karlalan bir durum (2). Trkiye her zaman sorunlar artk patlama noktasna gelirken ele alyor ve palyatif zmlerle geitirmeye veya sorunu dondurmaya alyor. Hkmetin yapaca almn ierii iin konuulanlar gerekleirse yine de belli bir mesafe alnabilir. Deitirilen Krte isimli yerlerin eski isimlerinin geri verilmesi, dalardaki Ne Mutlu Trkm Diyene vb. yazlarn silinmesi, Diyarbakrda bulunan ana jet ssnn baka bir ile kaydrlmas ve kamu alanlarnda Krte kullanm gibi almlar blge halknn psikolojisine iyi gelecek uygulamalar. Ne var ki hem bunlar yetmez, hem de gerekleip gereklemeyecei belli deil, zira henz dedikodu ve konuulanlar arasnda. Krt sorununun zm iin; Dadaki silahl unsurlar tasfiye edecek radikal nlemler alnmas (genel af), ynetimsel anlamda belediyecilikten te zerklik ve yeninden yaplanmann gndeme gelmesi (konfederasyon, federasyon, Bask rnei) ve tm bu srelerin yalnzca Krt sorunu balamnda deil, Trkiyenin demokratiklemesi balamnda ele alnmas gerekir. rnein ifade zgrl konusunda genel bir sorunu olan Trkiyenin Krt sorununu zmesi beklenemez. Sonu Krt sorunu takvime balanacak bir sorun deildir. Trkiyenin kurulu ideolojisinin sorgulanmasn gerektirecek kadar nemli bir sorundur. Sorunun zmnde zgrlk ve demokrat bak as kilit neme sahip olmakla birlikte teknik ve hukuki boyutu da bir o kadar nemlidir. Ve belki de hepsinden nemlisi bu konuda gsterilecek siyasi cesarettir! Notlar 1 http://www.ntvmsnbc.com/id/24987176/ (29 Temmuz 2009) 2 Bilindii zere Trk Dileri Obamann 24 Nisan aklamasndan nce taktiksel olarak Ermenistan ile masaya oturmu ve diyalog srecinin balad tm taraflarca dile getirilmiti. Ancak 24 Nisan geince konu hakknda pek de ilerleme salanamamt. Herhalde gelecek seneki 24 Nisan ncesi Trkiye tekrar diyalog kanallarn harekete geirmeyi akl edecektir. Konuyla ilgili haber iin: http://www.cnnturk.com/2009/dunya/07/28/turk.ermeni.yakinlasmasi.yavasladi. mi/536798.0/index.html
156
Trkiye Blnr m ?
Trk okulunda Krte ark olur mu? (Ufuk Cokun) SVL DNCE PLATFORMU Trkiyede neredeyse her okul ylsonu etkinlikleri ad altnda elence programlar dzenler. Velilerde davet edilir bu sosyal etkinlik ad altnda gerekletirilen trenlere Bu programlar belirli bir disiplin ierisinde gayet resmi bir slupla gerekletirildiinden bir hayli skc gelir davetlilere. Uzun konumalar, iirler ve birka grsel lenle devam eder bu tr programlar. Bu sene ylsonu etkinliklerine ksa bir programla kma ihtiyac hissettim. Krt ocuklarnn youn olduu bir blgede retmenlik yaptmdan programmda Krte bir arkda nerdim. Krte ark phesiz heyecanlandrd ocuklar. Okul idaresine programmdan zellikle nerdiim Krte arkdan bahsettim. nce ksa sreli bir aknlk geirdiler. Bu aknlktan olsa gerek nce ses karmadlar. Kukusuz mutlu oldum bende. Ancak bu mutluluk tam 30 dakika srd. Okul idarecileri kendi aralarnda -bir devlet okulunda- Krte ark sylemenin vahim sonular dourabilecei noktasnda gr birliine varmlar. Neticede Krte ark sylemenin bir devlet okulunda yarataca sknt gz nnde bulundurularak bu teklife scak bakmadklarn kibar bir dille tarafma ilettiler. kna olmadm iin ile milli eitimden yetkili bir mdr aradm. Yetkili, Eitim dili Trkedir diyerek meseleyi ksa kesti. Kendisine Cumhurbakan Abdullah Gln Krt sorununun zmne dnk yapm olduu son iki uyary hatrlatmama ramen oda bu ie scak bakmadn syledi. Birok eitimcide Krte arknn bir devlet okulunda sylenmemesi gerektiine dair birbirinden
157
Trkiye Blnr m ? arpc deiik grlerini ortaya koydular. Ama kimseDm tek tek adl ngilizce arknn ocuklara syletilmesi ve bu ark eliinde oynatlmas konusunda bir fikir ileri sremediler. Krte yasak bir dildi o kadar. imdi ben son olarak Milli Eitim Bakan Sayn Nimet ubukuya soruyorum. Sayn Bakan; bu lkenin okullarnda okuyan Krt ocuklar bu tr etkinliklerde Krte ark syleyip halay ekemeyecekler mi? Ben bir Trk eitimci olarak Krt ocuklarna ve onlarn Trkeyi az bilen anne ve babalarna jest olsun diye ksa bir program hazrlamtm. imdi bu durumda bu programm yrtp ataym m yoksa bu ocuklar okul bahesinde bir tane de olsa sevdikleri Krte bir arky seslendirsinler mi? zgr bireylerin, zgr toplumun ve zgr eitim kurumlarnn oluturulmas adna ortaya atlan fikirlerin, verilen mcadelelerin insanlama yolunda ne byk bir deer kazanm olduunu idrak edecek kesimin bata eitimciler olmas beklenir. Ancak birok eitimcinin zgrlemenin, hukukun, demokrasinin, farkllklara saygnn ve dnce zgrlklerinin geniletilmesi yolunda ciddi projeleri olmad grlmektedir. ok az hari byk bir ounluunun mevcut eitim sisteminin zgrletirilmesi noktasnda gayret sarf etmediklerini zlerek belirtmek isterim. Bugn eitim denilince akla; eitimcilerin parasz oluu, snflarn kalabalk olmas, sra, masa, tahta vs. gibi ekonomik nedenlere bal sorunlar gelmektedir. Bu sorunlar hafifsemiyorum elbette ki bu tip sorunlarn da zerinde durulmal ve bunlarla ilgili zm nerileri sunulmaldr. Ancak bunun yannda insann derinliine inen, ahsiyetini, kltrn, ahlakn, zn belirginletirip olgunlatran, eitim kurumlarndan yetien bireylerin bilim, sanat ve felsefe alanlarnda lkesini kalkndrd AB standartlarnda bir eitim modelinin olmas noktasnda da ciddi abalarn sarf edilmesi gerekmektedir. lkemizde eitim bireyi zgrletirmiyor ve onu yabanclatryorsa, eitim kurumlarndan yetien bireyler farkllklarla bir arada huzur iinde yaamayp onlar srekli bir tehdit unsuru olarak gryorlarsa, lkesinin bir gn paralanaca, blnecei ve yok olaca endiesiyle bir yaam sryorlarsa bunun nedenini eitimcilere denen az crette aramamak gerekiyor. Bylesi sorunlar iin gerekten ok farkl bir alanda mcadele vermek gerekiyor. Ve bu uurda verilecek mcadeleler(insan haklar, zgrlk, hukuk, demokrasi ve farkllklara sayg vs.) gerekten eitimin ve eitim kurumlarnn itibarn ve kalitesini de arttraca bilinmelidir. Bunun iin ncelikle kafalarn temizlenmesi gerekmektedir. Yasak bak as bu lkenin her trden insanna ciddi zararlar vermitir. Eitimcilerinin bile yasak ve tutucu olduu bir lkede demokrasinin, insan haklarnn ve zgrlklerin gelimesi mmkn m?
158
Trkiye Blnr m ?
MHP ve Krtler(Mustafa Akyol) MHP lideri Devlet Baheli geen hafta Meclis grubunda ok sert bir konuma yapt. Tepkisinin sebebi, Cumhurbakan Abdullah Gln Krt sorununda tarihi frsattan sz etmesi ve hkmetin de baz reform sinyalleri vermesiydi. Pek ok kimseye Krt sorununun zm adna mit veren bu gibi gelimeler, Baheliye gre bir dizi ihanetten ibaretti. Bu konumay yanl ve haksz buldum. Sebebi, Sayn Bahelinin bu konuda Cumhurbakanndan, hkmetten (ve benden) farkl dnmesi deil. Yanl ve haksz olan, kendisinden farkl dnenlere hain damgas vurmaya kalkmas. MHP lideri bylesine sulayc ve tahrikkr bir dil kullanmaktansa biz u politikalara karyz, bu alardan sakncal gryoruz gibi bir deerlendirme yapsayd, hem daha insafl davranm, hem de tartmaya katk salam olurdu. Ama ne yazk ki lkemizde sadece milliyeti san deil bata Kemalizm olmak zere daha pek ok siyasi akmn dilinden bu hainlik sulamas dmyor. Bunun altnda da kendini mutlak doru sanan bir kibir ve benden farkl dneni sustururum diyen bir otoriterlik yatyor. Bu dili kullandmz srece birbirimize hakszlk etmekten baka hi bir yere varamayz. Peki kulland dilin lszl bir yana, Baheli ne dedi? Hkmetin gndeminde olan veya olduunu dnd bir dizi senaryoyu sralad ve yerden yere vurdu: Koruculuun kaldrlmas, eitim dilinin eitlenmesi, milli kimliin tartlmas, Barzani devletinin tannmas gibi eyler.
159
Trkiye Blnr m ? Tm bunlara iddetle kar ktktan sonra, bin yllk kardelik hukukunun inenmesine izin vermeyeceklerini ilan etti. Bu son laf, enteresan. nk gerekten de Trkler ile Krtler arasnda bin yllk kardelik hukuku vardr. Osmanl asrlar boyunca kesintisiz srmtr. 1920de Ankaradaki Byk Millet Meclisinde konuan Mustafa Kemal Paa da bunu teyid etmi, Mecliste Trk, Krt, erkes, Laz gibi anasr- slamiyenin (slam unsurlarnn) bulunduu hatrlattktan sonra, bunlarn yekdierinin her trl rki, itimai, corafi hukukuna daima riayetkr olduunu vurgulamtr. Ama kardelik hukuku karlkl saygy gerektir, yle deil mi? Karlkl sayg da, kardeinin kltrne, tarihine, diline hrmet etmeyi icab ettirmez mi? O zaman Sayn Baheli neden eitim dilinin eitlenmesine bu kadar tepki gsteriyor? Trkiyenin Krt ocuklarnn okullarda semeli ders olarak kendi anadillerini de renip gelitirmelerinin ne sakncas var? Ya da farkl bir soru soralm: Bulgaristan devleti, kendi vatanda olan Bulgar Trklerinin Trke kullanma ve renme haklarn elinden asla, Sayn Baheli buna nasl tepki gsterecek? Bulgaristann niter yaps ve blnmez btnl adna oradaki Trk kimliinin bastrlmasna alk m tutacak? Peki Bulgaristan Trkleri birinci snf insan da, Trkiye Krtleri deil mi? Eer hepsi kardelerimiz ise, tm kardelerimiz iin ayn iyi eyleri istememiz gerekmez mi? Sorular oaltlabilir. Demek istediim MHPlilerin sk sk tekrar ettikleri Trk-Krt kardetir laf zerinde biraz dnmeleri gerektii. Bu ok gzel bir laf tabi, ama kardeiz dedik ya, sus artk, kendine Krt deyip durma, fazla da Krte konuma gibisinden bir yaklamla devam ediyorsa, fazla bir deer ifade etmiyor. Zaten eer Krtler bu lkc tipi kardelii hissedebiliyor olsalard, MHP gneydoudaki seimlerde srekli nal topluyor olmazd. Bahelinin kar kt federasyon ve hele de blnme gibi baka senaryolar da var ki bunlara ben de karym. Ama zaten devletin gndeminde byle bir ey yok. Korucu sisteminin ise birden kaldrlmas yerine reforme ve disipline edilmesinden yanaym. MHP liderinin tepki gsterdii bir dier konu olan PKK affna gelince Af demeyelim, ama daha kapsaml bir eve dn salanmadan akan kan nasl duracak, Sayn Baheli biliyorsa ltfen bize anlatsn.
160
Trkiye Blnr m ?
PKKllara ynelik bir eve dn yasas faydal olur mu? (Mehmet )Ylmaz Bir adm geri atp biraz sakin kafayla dnelim: 1980den beri rgtn stne binildi, beli krld ! naralaryla gaza getiriliyoruz. Tarafsz(!) basn terrist ini, terrist lei diyerek kin ve nefreti pompalyor. Gelinen noktada 40 bin hayat snd ki Kurtulu Savanda verilen kayp bundan azd! Bu 40 bin lmle 40 bin yuvaya ate dt ve belki de bunun 10 misli insann, annenin, babann, nianlnn, evladn hayat alt-st oldu. Milyarlarca dolar harcanarak geleceimiz yand, kl oldu. Hl d mihrak masallarna inanma istiyor mu aklnz? Topra sksan heda fkracak diyordu air, bizde topra sksan el bombas ve darbe plan fkryor. PKKya svp sayanlar JTEM hakknda neden sustular? Milliyeti Krtler bal gibi kullanldlar daha yce amalar iin, bunu grmemek iin kr olmak gerek. u bir gerek ki PKK terr rgtdr. Yani insanlar korkutarak, ldrerek siyas taleplerini dile getiren bir rgt. Peki devletin imknlaryla terrist faaliyetlerde bulunanlar masaya yatrmadan PKKy durdurma imkn var m? Gsteri yapan Krt ocuklarn kollarn kran kafasna dipikle vuranlar gvenlik grevlisi mi oluyor? Hem ocuk diye izleyicilere kapal duruma yapmak, hem de yetikinlere uygulanan ar hapis cezalarna arptrmak adalet mi oluyor? Mideniz kaldrsa da kaldrmasa da terrist dediimiz PKK militanlar da insandr. Zira terrist lei sznn ima ettii gibi hayvan olsalard
161
Trkiye Blnr m ? yaptklarndan sorumlu tutulamazlard bu terristler. nsanlk d eylem diye knadmz eylemlerin hepsi bal gibi insanlk iidir aslnda. Dnmekten korkmayan herkes eninde sonunda u soruyu soracak kendine: Diyarbakrda, Hakkride, rnakta yaayan bir Krt genci neden PKKl olur? Neden eline silah alr ve tanmad insanlarn zerine ate eder? Soruyu daha olumlu soralm imdi, herhangi bir hakszla urayan insanlar haklarn arayabilselerdi, karnlarn doyurup ocuklarna iyi bir gelecek kurmay umabilselerdi PKKya kar tavrlar ne olurdu? Ne yazk ki siyas, kltrel, ekonomik ve psikolojik boyutlar olan bir Krt Meselesi yllarca asker yntemlerle halledilmeye alld. Bugn karmza dikilen PKK canavar byk lde kendi eserimiz. Terre kar ok boyutlu bir zm retilecek ise eve dn yasas mutlaka bunun bir paras olmaldr.
162
Trkiye Blnr m ?
Ta Atmak Sadece Filistinde mi Gzeldir? (zlem Yaz) Gerek Hayat Dergisi 29 Nisan tarihli saysnn Korsan Gerek Hayat ekinde yaynlad ta atan bir ocuk fotorafnn altna Ta atmak sadece Filistinde gzeldir baln koymu. nsan grnce bir anda arp kalyor, ne dneceini bilemiyor. nk ayn dergi bir iki say nce yine ta atan ocuklar hakknda geni bir dosya hazrlam, bu konuda ok doyurucu ve dndrc bilgiler vermiti. yle ise niyet halis olmal; muhakkak ki bu resmin altna atlan balk statkocu bir bak asndan uzak bir eyler anlatmak istiyor diye yorumluyorum fotoraf ilk aknlmn ardndan. Bir yandan da uzun zamandr slami kesimin Filistin meselesine gsterdii hassasiyetin ok daha azn bile kendi lkesindeki Krd sorununa gstermedii ile ilgili eitli evrelerden yaplan eletiriler yor aklma. Bir sre kol krlr yen iinde kalr psikolojisi ile bu yazy zelden mi eletirmeliyim yoksa bu konuda bir eyler mi yazmalym fikri arasnda gidip geliyorum. Nihayetinde bahis konusu olan Gerek Hayat Dergisi : Bir dergide yazan yazarlar her zaman iin belli konularda farkl yaklamlar tayor olabilir. Bu farkllklar baz yayn organlarnda kimi zaman ne gzel Kemalist, militarist yazarlarmzla demokrat, oulcu yazarlarmz arada bir birbirlerinin kafasn gzn yararak da olsa gl gibi geinip gidiyorlar noktasnda bir garabet rnei de gsterebilir. te yandan Gerek Hayat Dergisi bu kadar demokrasiyi kaldrabilen bir dergi deil. Allaha kr hibir zaman olmam.
163
Trkiye Blnr m ? Dolays ile benim ilk tahminim derginin yapc olmak adna byle bir alt balk kulland. Ancak yapc olmak adna yaplanlar eletirilemez diye bir kural yok. Hatta belki daha iyi eletirilmeli ki gerekten yapc sonulara ulaalm. Zaten bu durumun tersi bir anlay yani ykc bir politikay eletirsem ne olur eletirmesem ne olur; o bir asrdr bu lkenin zerine km kara bir kabus, her daim hkmn icra ediyor. Ykc politikalarla ba etmek iin ifa etmenin, uzlamamann, melez politikalara imar etmemenin tesinde bir zm dnemiyorum. Ta atmak bir tek Filistinde gzeldir. Gzel bir slogan peki ne derece doru. Ta atmak Filistinde gzel midir acaba? 8-10-15 yalarndaki ocuklarn sokaklarda gerek mermilere, plastik mermilere, panzerlere, en korunakl kyafetlerle donatlm srailli askerlere kar sapanla, elle ta atmas gzel olarak niteleyebileceimiz bir ey midir? Sanrm kimse 1948den beri evlerinden srlm, Deir Yasin, Sabra, atilla gibi dnyann en acmasz katliamlarna maruz kalm, zeytin aalar, portakal aalar kesilmi, mlteci kamplarnda yaamaya mahkum edilmi bir halkn ocuklarna ah evladm karndaki askerlerinki de can. Yazktr iddet kullanma, iir oku eklinde hmanist masallar anlatmaya kalkmaz. Buna ramen ocuklarn ta atmas Filistinde de gzel deildir. Atlan tan ardndan bu ocuklarn defalarca olduu gibi bir mermi ile vurulabileceini, sakat kalabileceini ya da daha iyi bir ihtimalle internette pek ok fotorafta rneini grdmz gibi gzleri, elleri balanarak ikenceleri ile mehur srail hapishanelerine girebileceini bilmek gzel deildir! Kimse ocuu iin, ocuklarmz iin byle bir ihtimali aklndan bile geirmek istemez. Ama anlamldr stelik birka farkl anlam tar. Birincisi bu halkn ocuklarnn psikolojik olarak kendisine eziyet eden toplumdan artk tamamen koptuunu, bu toplumla beraberce bir yaam kurmaya dair hibir umut ve istek tamadn gsterir. Ki sanrm HAMAS n dahi 67 ncesi snrlara raz olduu buna ramen tm talepleri ak hava hapishanelerinde bombalarla cevap bulmu Filistin halkna ok da farkl bir seenek brakmad medeni dnya . te yandan bu durumun dier bir anlam mcadele olmas ile ilgilidir. Hznl bir mcadele Tm dnyann gzleri nnde yalnzla ve yok olua mahkum edilmi bir halkn ocuklarnn zamann Golyatna kar olan zorlu bir snav. Actc olduu kadar isyan dolu, onurlu ve akl almaz. Keke devrilen hep Golyat kazanan hep ocuk Davut olsa ocuklarn ta atmas bu topraklarda da gzel deildir. Ama anlamldr. stelik kahredici bir anlam vardr. nk bu eylem biimini bizler Filistinden tanyoruz. Dnyann ocuklara en acmaszca davrand bir corafyadan. Krd sorunu bu topraklarda bu kadar m aresizlie mahkum oldu. Bizler birbirinden tamam ile kopan Filistin ve srail halk gibi olmaya m baladk sonunda. Yz yllk devlet aklnn sesi bize der ki bunlar PKK tarafndan kullanlan ocuklar. Sylemedii ise udur; byle bir kullanlma eklinin bir toplumun ocuklar arasnda bylesi bir hzla yaylabilmesi iin mutlaka arka plannda yaanan bir takm olaylarn, fkelerin ve umutsuzluun hikayesi olmaldr. Ta atma eylemerinin en ok 12 eyll sonras cezaevleri ile, faili mehulleri ile
164
Trkiye Blnr m ? bildiimiz Diyarbakrdan, ky yakma olaylarndan sonra en ok g alan Adana, Mersin gibi ehirlerden kmasnn bir anlam olmal bizler iin. Bu lkenin aydnlar, vicdan sahibi insanlar bu manzara konusunda ok dnmeli. Krd ve Trk halk (son zamanlarda her trl hak talebinin karsnda kabak tad verecek derece de tekrar edilmi bir sylem olsa da) gerekten birbirine kz alp vermi, tarihinde etnik sebeplerle birbirine zulmetmemi, stelik farkl dinlerden olmann getirdii snrlar, tarihsel travmatik olaylar belleklerinde tamayan iki halk. Buna ramen ocuklarmz sokaklarda fkelerini tekine ta atarak gsteriyorlar. Bu kadar m umutlar tkettik. Ta atmak bir tek Filistinde gzeldir yapc bir balk olabilir mi? Hi sanmyorum. Bu fotoraf altna bakan bir ta atan ocuk ya da onun buna rza gstermi/gstermedii halde aresiz kalm ebeveyni bu cmleye bakarak ah tabi ya burada ta atmak gzel deil, olsa olsa Filistinde gzel iyisi mi biz bu eylemden vazgeelim demeyecektir byk olaslkla. stelik bu toplum bunu yllardr yapyor. Bir nevi retmen rol bu: Bak bu ii otur bir de benden dinle davran. Diyelim ki ta atmak bir tek Filistinde gzel bu szden sonra senin Krd kardelerine szn ne? slami kesimin kk bir ksm dndakiler iin sus pus! nk slami kesim diye toplumun dier kesimlerinden ayrlm bir topluluktan bahsedebilir miyiz bilmiyorum ama eer byle bir kesim var ise onlarda toplumun tm dier katmanlar gibi bu lkede hangi konularn netameli olduunu ve sopann nereden gelebileceini ok iyi biliyorlar. Dolays ile bizler bir dnem Bulgaristanda ismi deitirilen Trklere alar onlarn abartl hikayeleri ile yek vcut olup gzyalar dkerken ayn dnem douda bir yerlerde sokaklardan derdest edilip bir daha grlmeyen insanlarn hikayesine tamam ile bigane kalabiliyoruz. Btn bu ikircikli vicdan siyasetinin stne, elini hi tan altna koymam insanlarn kendini konunun dnda tutarak dorular vaazetme hakkn kendisinde grebilmesi de yine bize zg bir beceri olsa gerek. Bireyleri deitirmek, dzeltmek istiyorsak nce taraf olmay, fildii kulelerimizden yeryzne inmeyi renmek zorundayz. Bu ise farkl bir dili, anlama abasn gerektiriyor. Bu dile bir rnek olarak ben Cahit Koytakn iirinden bir ka dizeyi hatrlatmak istiyorum. madem, ta atmak yle dursun, talar okamamz, talarla oynamamz bile su saylyor, o halde, biz de talar brakalm, bomba gibi iirler gnderelim onlara, bomba gibi arklar gnderelim diyor Cahit koytak Ta Atan ocuklarn arks isimli iirinin bir ksmnda.. Sorun ta atan ocuklarn sorunu deil airin de taraf olduu bir cemiyetin sorunudur bu kurulan dilde. Otur da beni dinle diyen retmen tavrn deil sorunu sahiplenerek zm sunmaya alan aydn tavrn ifade eder bizlere. Sonuta Cahit Koytakda ayn eyi sylemektedir. Ama talar brakn ocuklar eklinde deil biz haklyz, haydi talar brakalm, gerekleri
165
Trkiye Blnr m ? anlatalm ocuklardr onun arks. Siz yapn deil beraber yapalm vardr sylenen szn ierisinde. te yandan Filistinli ocuklar ile Krd ocuklar arasnda bylesi bir kyas yapmak ister istemez yllardr Krd sorununun ilesini eken insanlarn Mslmanlar zerindeki hayal krklklarn arttrmaktan baka bir ie yaramaz. Ve Filistin konusunda abalayan insanlarn da yapmaya altklarna zarar verir. Bizler Filistin diye her azmz amzda o topran ocuklarna kar duygulu, sahiplenici ama kendi lkesinin sorunlarna kar ilgisiz bir slami kesim tavr ile zihinlerde zdeleir, zulme kar ortak tavr ve hassasiyet gelitirmek imkann kaybederiz. Bu gn Filistin meselesinde en az benim kadar hassas olduunu bildiim bir arkadam dahi bu Filistin konusu artk Mslmanlar iin bir afyona dnm durumda yorumunu yapyor, isyan ediyorsa varn gerisini siz dnn! Not: Bu satrlar yazarken 45 can daha yitirdiimizin haberi dt, televizyon kanallarina. Ne dneceimi ne diyeceimi bilemiyorum. Biz yazyoruz onlar yakyorlar, biz hayata aryoruz onlar yok ediyorlar. Hangi medeni lke kendi eliyle sivil halk bu ekilde silahlandrr, vahet iileri yetitirir. Umutlarmz da ldrmelerine izin vermemeliyiz. Bu lke ta atan umutsuz insanlarn lkesi olmamal!
166
Trkiye Blnr m ?
Kimliki siyaset Trkiyede federasyonu zorunlu klar I(Emre Er) 29 Mart 2009 Yerel Seim kampanyalarndaki sylemler Trkiyenin niter yapsnn iyiden iyiye zayfladn, DTPnin zaman zaman dile getirdii federasyona lkenin bir adm daha yaklatn iaret etti. Ekonomik kriz atmosferi bir kez daha kimlikler zerinden siyaset yapan partileri glendirdi. Bu yaz sadece DTP ve MHPyi deil CHPyi de kimliki bir parti olarak ele alacak. Bu erevede AK Partinin %47ye nasl ulatn, CHPnin de ayn baary yakalamak iin neler yapmas gerektiini aklayacak. Kimliki siyaset partileri blgeselletirir. Blgesel bir partinin niter devletin iktidarna talip olmas sistem iinde eliki yaratr. Bu elikiyi anlayabilmek iin nce devlet sonra niter devlet kavramlarn aklamalyz. Devletin tanm. Devlet zor kullanma meruiyetine sahip tek rgttr. Bu nedenle devlet dnda zor kullanarak istediini yaptrma yoluna giden dier rgtler terrist olarak tanmlanr. Demokrasilerde devletin meruiyeti. Demokrasiyi sistem olarak benimseyen lkelerde devlet zor kullanma meruiyetini vatandann rzasndan alr. Uyruklar seimlerde oy kullanarak sisteme olan desteklerini gsterirler. Bu adan bakldnda 29 Martta seimlere yksek katlm olumlu bir gelimedir. Ancak katlmn temelindeki kutuplamay analiz ettiimizde son dnemdeki oy verme davranlarnn aslnda lkenin niter yapsnn altn oyduunu grrz. Vatandan sanda gitmesi devletin g kullanma meruiyetini pekitirir; ancak devletin niter yapsna tek bana katkda bulunamaz. Bunun nedenini anlayabilmek iin ncelikle niter devleti aklayalm.
167
Trkiye Blnr m ? niter devlet. niter devlet yasama, yrtme ve yarg erklerini merkeziletirir. Yasama erki Trkiye Byk Millet Meclisi tarafndan Ankarada kullanlr. Yrtme yine Ankarada bulunan merkezi hkmetin sorumluluundadr. Yksek yarg organlar ise yetkilerini kendi alanlarnda tek elden kullanrlar. Federal ya da konfederal bir devlette ise yatay yetki blm sz konusudur. Yani yasama, yrtme ve yarg erkekleri merkezi ve yerel yaplar arasnda paylatrlmtr. Federalizmde merkeze bal olan her federe devletiin kendi yasama, yrtme ve yarg organlar bulunur. Mesela, Almanyada her eyaletin kendi polis tekilat vardr, ABDde bir eylem bir eyalette su iken bir bakasnda olmayabilir. Trkiye niter devlettir derken yasama, yrtme ve yarg erklerinin merkezilemesi kast edilir. Bylesi bir merkezileme blnme endieleri olanlar iin ok nemlidir. nk niter devlet aslnda yaps gerei vatandalarnn ortak bir kimlik zerinde uzlamasn gerektirir. nk ancak byle bir kimlik sz konusu olduu takdirde lkeyi ynetenler lkenin her blgesini temsil ettiklerini iddia edebilirler. Egemenlik erklerini demokratik bir sistemde merkeziletirmek iin siyasal partilerin btn lkeden oy alabilmeleri gerekir. Blgesel partilerin oylarn byk bir ounluunu elde etmesi niter devleti tehlikeye sokar. nk sadece belli bir blgeden oy alabilen bir parti niter devletin yrtme organnn bana getiinde egemenlik erklerini tamamen merkezi yapya devretmi dier blgeler bu durumdan honut olmazlar. Kimlik siyaseti. Partiler neden blgeselleir? sorusunu cevaplamak bu noktada faydal olacaktr. Bir parti laik deilse blgeselleir. Laiklik geni anlamyla kimlikler zerinden siyaset yaplmamas anlamna gelir. nk ancak bu ekilde devlet her vatandann yaam biimini teminat altna alabilir. Kimlik siyaseti beraberinde tekiletirmeyi, hasm yaratmay getirdii iin devletin laik olmasn engeller, ortak kimlii zedeler. Bir lkede vatandalar birbirlerini hasm olarak grdklerinde birbirlerinin hak ve zgrlklerine de sayg gstermezler. ki ienler dvlmeye, trban takanlar hor grlmeye, doulu ivesiyle konuanlara yan gzle baklmaya balanr. Oysa laiklik herkesin istedii tarzda yaayabilmesi demektir. u ana kadar birka tespit yaptk. 1) niter devletin teminat laikliktir. 2) Kimlik zerinden siyaset yapmak laiklik ilkesine aykrdr. 3) Dolaysyla kimlik zerinden siyaset yapmak niter devlete zarar verir. Kimlik zerinden siyaset yaplmayacaksa, ne zerinden yaplacak? Bu sorunun benzerlerini zellikle Saadet Partisinden ve Demokratik Toplum Partisinden duyabilirsiniz. Demokratik Toplum Partisi federatif bir yapy da savunduu iin kimlik siyasetini aka desteklediinde tutarl olabilir. Ben Saadet Partisinin de cemaatlere dayal eski Osmanl ynetim sistemini dnerek federasyona ok souk yaklamayacan dnyorum. Ancak MHP ve CHP kimlik siyaseti yaptklarnda bir taraftan da niter devleti desteklerlerse elikiye derler. u anda byle bir elikiyi yayoruz.
168
Trkiye Blnr m ? Kimlik ideolojileri. MHP, CHP, SP ve DTP son seimler itibariyle lkenin her blgesinden oy alamadlar. nk bu partiler kimlik zerinden siyaset yapyorlar. Trkiyede 100 yldan fazla mazisi olan 3 tane siyasi yaklam vardr. Gnmzde bu yaklam kimlik siyasetinin alan haline gelmitir. -Batclk -Trklk -slamclk Bunlara yine uzun bir mazisi olan Krtl de eklemeliyiz. Bu drt yaklam yukarda saydm partilerle eletirmeyi size brakyorum. Bakalm partiler bu yaklamlar zerinden nasl kimlik siyaseti yapyorlar. CHPnin Batc kimlik zerinden yapt siyaset. Batclk modernleme ile batllama arasnda bir fark gzetmez, modernlemek iin batllamay bir art sayar. Batl hayat tarz bu dncenin olmazsa olmazdr. Trkiyede batllama tek parti dneminde devlet politikas olmutur. Bunun sonucunda nfusun bir blm kendisini Batc kimlik zerinden tanmlad. Dier yandan 1950 sonras serbest seimlerin yapld dnemde devletin kltrel batllama zerindeki etkisi krlnca sanayileen toplumda vatandalarn bir ksm baka trl modernlemeyi tercih etti. Bu kesim geleneklerinden kopmadan, evrilerek modernleiyordu. Bu ikincisine ben ekonominin modernlemesi sonucunda gerekletii iin doal modernleme adn veriyorum. Batllamadan modernleen kesim Trkiyede Batc kimlik tarafndan tepki grd. Devlet eliyle btn lkeyi batllatrabileceini dnen elitistler ok parti dneminde bu idealleri dorultusunda etkin olamaynca fkelendiler. Gnmzde bu fke doal modernlemenin rnlerini tekiletirerek su yzne kt. Bu nedenle doal modernlemenin rn olan trban grd yerde elitistin tyleri diken diken olur. tekiletirme ve glenen Batc kimlik siyasette Cumhuriyet Halk Partisinde kendisini buluyor. CHP Batclarn korkularn krkleyerek %20 civarnda oyu kemikletirdi. Ama ayn zamanda kimliki siyaset tekiletirmeden yaplamayaca iin Batc dndaki her kesimin desteini de kaybetti. Trkiyede Batc daha ok sahil kenarlarnda yaad iin CHP sadece bu blgelerden oy alabiliyor, orta, dou ve gneydou Anadoluda yok. Abartmyorum gerekten yok. CHP Konyada %7,86 alm. Yozgatta %7,71 alm. Erzurumda %2,79 alm. Muta %3,18 alm. Binglde %3,24 alm. Diyarbakrda %1,31 alm. Siirtte %3,22 alm. Vanda %2,34 alm. Hakkaride %0,04 alm. rnakta %1,72 alm.
169
Trkiye Blnr m ? Erzincan darda brakarak Gmhane, Bayburt, Erzurum, Ar, Idr hattnn gneyi ile, Tunceli, Elaz, Diyarbakr, anlurfa hattnn dousu arasnda kalan blgede Cumhuriyet Halk Partisi hi yok. Hele rnaka, Hakkariye indiinizde Cumhuriyet Halk Partisinin esamisi okunmuyor. Bir parti bir ilde oylarn %0,04n alarak lke ynetimine talip olabilir mi? stelik bu parti ana muhalefet partisi. Sorun Gneydou sorunu da deil. yle olsa CHPnin Erzurumda %2,79da kalmamas beklenirdi. Sorun CHPnin btn siyasetini Batc kimlii zerinden yrtmesidir. Byle olursa Batcnn teki olarak tanmlad muhafazakarn oyunu almas imkansz hale gelir. Bugn Trkiyede iktidar partisinden sonra iktidara en yakn partinin bir blge partisi olmaktan te gidememesi niter devlet adna byk sorundur. Maazallah, AK Partinin oylar azalsa ve iktidar CHPye gese, niter bir devlette CHP Ankarann dousunda ok ciddi bir meruiyet sorunu yaar. Laiklii dilinden drmeyen CHP bugn laiklik asndan sorundur. nk CHP Batc kimlik zerinden siyaset yapmaktadr. Bu iddiam az nce ispatladm. CHP bahsettiim blgeden neden oy alamyor? ddiama itiraz olan bu soruya baka bir cevap bulmak zorundadr. MHPnin Trk kimlik zerinden yapt siyaset. Trklk Osmanl dneminde lkenin blnmesine bir tepki olarak ortaya kt. Osmanl dnemindeki Trklk ile Cumhuriyet dneminin milliyetilii arasnda bir fark olmakla birlikte, Trkiye Cumhuriyeti Trkl ortak kimlik tesis ederken kulland. Her kimlik oluturma almasnn temelinde bir tekiletirme olduu iin zamanla Trkn tekisi de yaratld. teki her dnemde deiir. Bazen Trke konumayan gayri mslimler, bazen Yunanllar, bazen komnistler olabilir. tekinin yurt ii unsurlardan seilmesi lkeyi blecei iin akll bir devlet bilinli olarak d dmanlar yaratma yoluna gider. Bu adan Yunanly teliletirmek akllcadr, Komnisti, Trk vatanda olan gayrimslimi tekiletirmek ise devletin kendi eliyle blclk yapmasndan baka bir ey deildir. Gnmzde devletin milliyetilik zerinden bir kimlik tanmlama abasna pek tank olmuyoruz. Bu abay daha ok Milliyeti Hareket Partisinde gzlemliyoruz. MHP gemiten bu yana yapt Trklk vurgusunu bugn de srdryor. Byle olunca birilerini tekiletirmeden de olmuyor. Son dnemde teki ne yazk ki Krt oldu. MHPli bu iddiama ok kzabilir. Ben de ona u soruyu sorarm o zaman: Eer Krt milliyetiler tarafndan tekiletirilmediyse neden MHP, DTPnin belediye bakan kard illerde yok? Milliyetiler DTPnin Krtleri temsil etmediini syler durur. O blgede AKP de olmasa matematiksel olarak DTPnin Krtleri temsil ettiini kabul etmek zorunda kalacaz. MHP DTPnin Krtleri temsil etmediini iddia ediyorsa yleyse neden o blgeden oy alamyor? nk MHP Trklk kimlii zerinden siyaset yapyor ve gnmzde bu kimliin tekisi, hasm Krt. MHPlinin hasm olarak grd bir kimse elbette delirmedii srece bu partiye oy vermez. MHPnin Krtleri tekiletirmesi konusunda matematiksel ispat yaptktan sonra bir de gnlk hayata evirelim yzmz. MHP semenini birazck dnn.
170
Trkiye Blnr m ? MHPli semenle PKK ve Krtler hakknda birazck konusanz, sizce nasl bir muhabbet olur bu? Birok MHPli semenin her Krt biraz PKKl olarak grmeyeceini samimiyetle dnebiliyor musunuz? te bu yzden MHPlinin hasm olarak grd bir kimse elbette delirmedii srece bu partiye oy vermez. O zaman : MHP Mardinden %0,82 oy alr. Binglden %2,8 oy alr. Mutan %1,96 oy alr. Ardan %2,36 oy alr. Binglden %2,48 oy alr. Siirtten %3,15 oy alr. Vandan %1,46 oy alr. rnakta %1,16 oy alr. Hakkaride %0,34 oy alr. Bu blgede MHPye oy veren birka kii de deli deil, byk bir ihtimalle o blgede alan memurdur. Dorusu MHPnin durumu CHPye gre daha iyi. En azndan MHP Erzurumda, Bayburtta, Kayseride, Konyada, Balkesirde, Manisada ve sahil eridinde var. Bugn iktidar olsa niter olmann gerektirdii meruiyeti sadece Gneydou Anadoluda salayamayacak. tiraf etmeliyiz ki Trklk Batcla gre daha kapsayc. Gneydouyu gzden kardktan sonra o kadar da sorun deil(!) Milliyeti Hareket Partisi ne kadar Krt sorunu yoktur derse desin MHPnin kendisi byle bir sorun olduunun en nemli kantdr. Trk kimliini bu kadar vurgulayan bir parti Gneydoudan neredeyse hi oy alamyorsa bunun bir tek aklamas olabilir. Demek ki Gneydoulu semen MHPnin tanmlad Trklkten hi de honut deil. Demek ki Gneydoudaki sorun bir kimlik sorunu. MHP Gneydou Anadoluda yok. Halbuki MHP niter devleti savunuyorsa ki bundan kimsenin phesi yok, o zaman Gneydou Anadoludan oy almak zorundadr. Btn egemenlik erklerinin merkezde topland niter yapda bir iktidar partisi hibir blgenin nefretini ekmemelidir. Oysa Hakkariden MHPye %1 bile oy kmyorsa bu apak blge halknn MHPden nefret ettiinin bir kantdr. MHP yarn bir gn tek bana iktidar olsa lkenin bir blgesinin hibir ekilde desteini alamam olacaktr. Byle bir durumda MHPnin Krt sorununu demokrasi iinde zmesi beklenebilir mi? Kimliki siyaset federasyonu zorunlu klar. Bugn Demokratik Toplum Partisi ile Milliyeti Hareket Partisi ayn zeminde siyaset yapyor. Bu nedenle DTP sadece Gneydouda oy alrken, MHP bu blgeden hi destek grmyor. Ne kadar ilgintir ki, MHPnin DTPye kar olurken iddia ettii her ey kendisi iin de geerlidir. Ama MHP bunu yaparken kendisiyle eliiyor. DTP zaten federatif bir yapy savunduu iin blge particilii yapmas bir rastlant deil. Ancak niter
171
Trkiye Blnr m ? devleti sonuna kadar savunan, tek bana iktidara talip bir MHPnin DTP ile ayn zeminde siyaset yapmas ok yaman eliki. MHPnin iinde bulunduu durum zcdr; nk MHP ayn zamanda en fazla oy alan nc parti. Byle byk bir partinin kimlik siyaseti zerine kurulu olmas Trkiyenin niter yapsna ynelik byk bir tehdit. Ama az nce de belirttiim gibi MHP CHPnin yannda olduka masum kalyor. CHPnin tanmlad kimlik MHPye kyasla ok daha dlayc. Batclk lkenin kylar haricindeki byk bir blmn tekiletiriyor. u anki MHPnin ya da CHPnin Trkiyede tek bana iktidar olmas durumunda federatif bir sisteme ok youn ihtiya duyulur. Ancak bu ekilde Gneydoulu semen merkezi ynetime katlamasa da yerel yapdaki temsiliyetle kendisini sistemin bir paras olarak grebilir. Ne kadar ac deil mi? Szde niter devletin en ateli savunucusu olan iki partinin oylar ulusal deil. Bu iki parti her kyn, beldenin, ilenin, ilin, blgenin egemenlik hakknn merkezi organlar tarafndan kullanlmasn istiyor; ancak lkenin her blgesinden oy alamyor. AK Parti niter devletin teminatdr. Bugn AK Parti olmasa, Trkiyedeki siyasi davran bir federasyonu zorunlu klard. nk AK Partiden sonra gelen partilerin hibiri lkenin her blgesinden oy alamyor. niter bir devlette iktidara talip bir parti her blgede birinci olmak zorunda deildir, ancak her blgeden asgari oy almak zorundadr. Bir blge partisi ancak yerel ynetime talip olabilir ve dorusu da budur. Bugn zellikle CHPnin zerine dayand kimlik siyaseti nedeniyle DTPden hibir fark yokken, lkeyi ynetmeye talip bir parti konumunda olmas Trkiye Demokrasisi asndan ok byk handikaptr.
172
Trkiye Blnr m ?
Kimliki siyaset Trkiyede federasyonu zorunlu klar II(Emre Er) AK Parti neden slamc bir parti deildir? imdi bazlar AK Partinin de Saadet Partisi geleneinden gelen slamclk siyaseti izlediini savunabilir. Ama seim sonular bu iddiay rtyor. Gemite Saadet Partisi zmirde, Antalyada varlk gsteremezken AK parti nasl oluyor da bu illerde ikinci parti oluyor? slamc kimlii zerinden siyaset yapan bir partinin sahil eridinden %10un altnda oy almas gerekir. CHP i kesimlerde %10un altnda derken AK Parti hibir yerde dmyor. Ne CHP ne de MHP Gneydouda yokken AK Parti bu blgede ya birinci ya da ikinci parti. AK Parti Krtlk, Batclk, slamclk ve Trklk siyaseti gdlerek oy kazanlan yerlerin tamamnda ya birinci ya da ikinci partiyse bunun nedenini ok iyi analiz etmek gerekir. AK Partinin Trkiyenin her ilinden %10un zerinde oy alabilmesinin nedeni Babakann da belirttii gibi kimlik zerinden siyaset yapmamasdr. Peki ne zerinden siyaset yapyor? Ksaca ekonomi diyebiliriz. CHP Batc kimliini AK Parti ile verdii mcadele sayesinde pekitiriyorsa nasl oluyor da AK Partinin temel politikas ekonomi ekseninde kalmaya devam edebiliyor? Bunun basit bir cevab var: ktidar partisi olan AK Parti 2008 ylna kadar ekonomide baarl oldu. %7ye yakn ortalama yllk byme tutturulabildi. Trkiyede alk snrnn altndaki insan says AK Parti dneminde 3 milyondan 1 milyonun altna dt. Bu nedenle trban konusundaki yapay kutuplama AK Partiyi marjinalize edemedi; 2007de AK Parti %47ye ulaabildi.
173
Trkiye Blnr m ? 2008e kadar AK Partinin temel siyasetinin i ve a olduu lafta kalmad, vatanda tarafndan somut olarak hissedildi. Bunun yan sra AK Parti en kutuplam ortamda bile ekonomi konumaktan geri durmad. AK Parti 2007de kutuplama sonucu slamc bir parti olarak alglansayd %47ye ulaamazd. Trkiyede %47 hibir kimlik siyaseti erevesinde bir araya gelemez. Hibir tekiletirme ile Trkiyede bu oran tutturamazsnz. Gemite de tek bana iktidar olan partilerin siyasetlerine baktnzda hep ekonomi motivasyonunu gzlemleriz. Demokrat Parti, Adalet Partisi ve Anavatan Partisi bir kimlii vurgulayarak siyaset yapmadlar. AK Parti de ayn kulvarda siyaset yaparak baarl oldu. 2007 ile 2009 arasndaki temel fark ekonomidir. 2009 seimlerinde AK Partinin oy orannn azalmasn Babakann dlayc slubuna balayanlar yanlyorlar. 2007 seimlerinde ok daha kutuplam bir ortam vard. Ancak o ortam yapayd. Medya ve yksek yarg tarafndan yaratlmt. Oysa 2009da kimliki partilerin oylarnn artmasn salayacak doal bir gelime oldu. 2009da Batc, Trk ve Krt oylarn artmas ekonominin ktye gitmesinden kaynaklanr. Ekonomi iyiye gittike hibir yapay kutuplatrma abas vatandan oyunun AK Partiye gitmesine engel olamaz. 2007deki %47 bu iddiamn en nemli kantdr. O seimlerde birok Batc semen oyunu AK Partiye verdi. Yoksa 2009da MHP de oyunu arttrmken CHPye oylar AK Partiden baka nereden kaym olabilir? Cumhurbakanl krizinin 2007 seimlerine etkisi abartld. 27 Nisan muhtrasnn seimler zerinde byk bir etkisi yoktur. 2007de halk AK Partiye hakszlk yapld diye oy vermedi. yle olsayd 28 ubattan sonra da Refah Partisinin patlama yapmas beklenirdi. Trk halk mazlumun yannda olsayd Davosta Filistinlilere yaplan hakszl dnyaya haykran Erdoann oylar 2009da ykselirdi. Ama yle olmad. nk duygular gelip geicidir, czdan kalcdr. Kimlik motivasyonu tek bana bir anlam ifade etmez, daima arkasnda klen bir pasta olmas gerekir. Kimliki siyasetin dnyadaki en nemli uygulaycs Adolf Hitler 1. Dnya Savann hemen ardndan balamt rk fikirlerini yaymaya. Ancak yldz 1929 buhranndan sonra parlad. 1929a kadar Hitlerin partisi hibir varlk gsterememiken krizin ardndan 5 yl iinde Almanyann tek partisi konumuna gelmiti. Hitler bile kt giden bir ekonomi olmadan baarya ulaamayacakt. Ayn durum Trkiye iin de geerlidir. Siyaset ne kadar kutuplarsa kutuplasn Trkiyede kimliki partiler ekonomi ktlemedike prim yapamaz. Hitler ile ilgili dikkati eken ikinci bir anekdot ise Nasyonal Sosyalist Alman i Partisinin serbest seimlerde ald en yksek oyun %40lara ulaamamasdr. nk az nce de belirttiim gibi hibir kimliki parti %50lere yaklaamaz. Demokratik bir lkede korku siyaseti ile halkn yarsn etki altna almak Hitler gibi bir nefret dehasnn bile baarabilecei bir i deildir.
174
Trkiye Blnr m ? Trkiyede Demokrat Parti, Adalet Partisi, Anavatan Partisi ve son olarak AK Parti nasl oldu da bu kadar yksek oy oranlarna ulaabildiler? Ekonomi gnmzde neden siyasi davran zerinde ok etkili? Bu sorularn cevabn vermek iin dnyada modernlemenin beraberinde getirdii siyaset anlayn irdelemek gerekiyor. Ekonomik modernleme partilere ulusal olma ans verir. Ekonomik modernleme daha nceki yazlarmda da deindiim gibi kyly ii, aay burjuva yapar. i de, burjuva da devlet ile youn bir ilikidedir. Burjuva devletten maliyetlerini drecek politikalar uygulamasn ister. Daha az sigorta kesintisi yaplsn, daha az vergi alnsn, enerji fiyatlar drlsn, ulam alt yaps glendirilsin gibi. i devletten daha iyi alma koullar ister. Asgari cret ykseltilsin, alma saatleri azaltlsn, alma gvencesi artsn gibi. 29 Mart seimleri ncesinde bu durumu somut olarak gzlemledik. Sanayici krize nlem alnmasn, ii iten karmalarn engellenmesini istedi. Trkiyenin bir ulus-devlet olduunu ok sk duyarz. Aslnda ulus-devletin bir baka ad da modern devlettir. Modern retim ilikilerinin kurulmad bir lkede ulus-devlet yukardan kurulsa bile zellikle demokratik dzende Trkiyede olduu gibi ok sorunlar yaar. nk demokrasi dzeni iinde ulus-devlet ulusal partilere bir baka deyile modern partilere ihtiya duyar. Modern parti az nce bahsettiim gibi ekonomi erevesinde politikalar reten partidir. Bir parti modern olduu lde ulusal olabilir. nk dil, din, rk, blge ayrt etmeksizin btn bir ulusu ilgilendiren yegane siyaset alan ekonomidir. Ekonominin siyaset iinde yer alabilmesi iin devletin uygulad ekonomi politikalarnn vatanda derinden etkilemesi gerekir. Bu feodal ekonomik yapda mmkn olamaz. nk toprak aas kyn d dnyaya kapattnda hibir sknts ekmeksizin yaayabilir. Ancak modern retim sonucunda kyl iiye, aa burjuvaya dntnde her ey deiiverir. Trkiye bugn ekonomisini tam olmasa da en azndan yar yarya modernletirmitir. Bu nedenle bir parti her blgeden oy almak istiyorsa ncelikle ekonomi politikalarn n plana karmaldr. Ekonominin modernlemesi bir partinin her blgeden oy almasn salarken snfsal dzlemde bir ayrmaya da yol at. Biraz tarihe gz atarak bu ayrmay analiz edelim. Ekonominin modernlemesi snfsal ayrma yol at. Dnyada modernlemenin ilk dnemlerinde ekonomi politikalar arasnda ok ciddi bir uurum vard. i snf ilk etapta seme ve seilme hakkn elde etmek iin mcadele veriyordu. ngiltere gibi ekonomisi ilk modernleen lkelerde, bu snf meclise girdikten sonra iilerin alma koullarn iyiletirici, fakiri kollayan politikalar izlenmesi iin aba gsterdi. Dier yanda burjuva snfnn karlarn kollayan partiler devletin retim maliyetlerini drc nlemler almas gerektiini, gelimenin bu ekilde baarlabileceini savunuyorlard. te sol ve sa temel olarak byle ortaya km oldu.
175
Trkiye Blnr m ? Sol ve sa politikalar arasndaki farkllklar 20. yzylda genel oy ilkesinin benimsenmeye balamasyla birlikte gitgide azald. Artk hibir sa parti toplum iinde ounluu oluturan iinin oyunu elde etmeden iktidar olamazd. Nitekim ngilteredeki liberal parti yanl hatrlamyorsam 1917 seimlerinden sonra bir daha iktidar olamad. Bylece sa git gide sosyal politikalar retmek zorunda kald. Dier yandan son dnemde ykselen Asya lkeleri karsnda gelimi Avrupa lkeleri rekabet edememeye balaynca tekrar liberal politikalar arlk kazanmaya balad. Byle bir durumda mesela Almanyann sosyal demokrat lideri Gerhard Schrder sosyal politikalar snrlayan tedbirler almak zorunda kald. Hatta sosyal gvenlik kanununu deitirmekte ge kalmas ona epey pahalya mal oldu. Modern partinin en ileri tipi: kitle partisi. Sa, sol ayrm azaldka partiler birbirlerinden oy almaya baladlar. Artk bir sa parti, ii oylarna gz dikebiliyor, sol bir parti de burjuvann desteini alabiliyordu. te kitle partisi dediimiz parti tipi byle bir srecin sonucunda ortaya kt. Kitle partisi toplumun her kesiminden oy alabilen partidir, modern parti tipinin en ileri rneidir. Kitle partileri niter yapdaki bir ulus-devlet iin olmazsa olmazdr, nk dil, din, rk, mezhep, blge ayrt etmesizin halkn her kesimine hitap edebilirler. Ekonominin modernleme srelerinin sonunda ortaya kan kitle partileri ulusal parti olmann da en son mertebesidir. Bir parti kitle partisi konumuna geldiinde artk lkedeki herkesten oy alabilecek duruma gelmi demektir. Yukarda anlattklarmz erevesinde kitle partisi olmann iki art var: 1) Ekonomi partinin temel politikalarn oluturmal. 2) Ekonomi politikalar iinde hem sa hem sol unsurlar bulunmal. 1980 ylna kadar Trkiyede sa, sol kavramlar erevesinde siyaset yapld. Aslnda bu tarz bir siyaset de yapayd. nk Trkiyede hibir zaman ii batdaki gibi smrlmedi. Ama Trk siyaseti ABD, SSCB rekabetinden etkilenerek bir sa, sol ayrmasna gitti. Bu nedenle 1980e kadar bir partinin bugnk anlamyla tam bir kitle partisi olmas ok da mmkn deildi. oklarnn syledii gibi bugn Trkiyede sol olmamasnn nedeni 1980 askeri darbesi deil, dnyada sa, sol diye bir eyin kalmamas. Az nce anlattm srete Sovyetlerin de sona ermesiyle birlikte sa ve sol partilerin ekonomi politikalar birbirine iyice yaklat. Trkiyede de sa sol siyasetinin bitmesi ekonominin neminin azalmas anlamna gelmiyor. Aksine lke modernletike ekonomi siyasal davran zerinde daha etkin olur. Sa, sol kalmadysa bir parti nasl olacak da farkl bir ekonomi politikas ortaya koyabilecek? Her mikro sorun iin ayr proje reterek. Partiler artk sa, sol beleiliine snamaz. Her sorunu ayr ayr irdelemeleri ve zmler sunmalar
176
Trkiye Blnr m ? gerekiyor. Kemal Kldarolunun stanbul iin gelitirdii bir projeden rnek verelim. Kldarolu alk snr altndaki ailelere maa balanmas gerektiini aklad. Bu konuda kendisini epey eletirmiliim vardr. Ancak bu bile bir mikro proje rneidir. Siz daha nce Cumhuriyet Halk Partisinin bu tr projelere vurgu yaptn duydunuz mu? Yapsayd AK Parti gibi bir kitle partisi konumuna gelebilirdi. Bugn Trkiyede kitle partileri iin ok uygun bir iklim var. Ky nfusu gitgide azald, ehir nfusu artt. ehirde yaayan insan devletin ekonomi politikalarndan ok daha fazla etkilendii iin partilerin ekonomi konusunda anlatacaklarn da ok dikkatli dinler. Anlattm zere gnmzde sa, sol ayrm eskisi kadar youn deildir; ancak buna mukabil ekonominin kii zerindeki etkisi de eskisine oranla ok daha fazladr. Merkez Bankasnn alaca faiz karar, Maliye Bakanlnn TVyi indirmesi, petrol zerindeki vergi, enerji fiyatlar diye uzun bir liste yapabiliriz, vatandan gnlk hayatn dorudan etkileyen. 29 Mart seimlerini bir dnsenize. sizlik %13lere km, sanayi retimi %25 daralm, ekonomi %6 daralm. Btn bu rakamlar vatandan hayatnda bir gerekliin karl. Nitekim ka seimdir ilk defa meydanlarda muhalefet lideri kimlik zerinden siyaset yapmay brakp bolca ekonomi konutu. te doru olan bu ve kararllkla srdrlmesi gerekiyor. Aksi takdirde kimlik zerinden siyaset yapmaya alagelmi MHP, CHP, SP, DTP lke modernletike erimeye mahkumlar. CHP artk solun %30 civarndaki potansiyeline skmak zorunda deil. Ekonomiye vurgu yaparak, kimlik siyasetini bir kenara brakarak Cumhuriyet Halk Partisi de AK Parti gibi %50ye yaklaabilir, hatta bu oran geebilir. Recep Tayyip Erdoan Kldarolunun farkna vard bu yeni siyasi zemini bundan 8 sene nce ok iyi anlad. AK Partinin kitle partisi olabilmesinin ardnda iki temel siyaseti vardr. 1) slamc kimlik vurgusunun yerini ekonomi vurgusunun almas. 2) Ayn anda hem sa hem sol politikalar gelitirilmesi. AK Parti bir yandan kresel sermayeyi eker, zelletirmeler yapar, yabancya toprak satar, dier yandan geliri olmayan yallara aylk balar, fakire kmr, yiyecek yardm yapar. AK Parti en modern partidir. Bu noktada kurduumuz teorik alt yapdan hareketle partiler arasnda modernlik sralamas yapabiliriz. Modern retim ilikileri zerine siyaset yapan parti modern partidir. Modern retim ilikileri zerine siyaset yapan parti her blgeden oy alabilecei iin ulusallaabilecektir. Blgesel kimlikler zerine siyaset yapan partileri ise feodal olarak tanmlasak hata etmi olmayz. AK Parti bugn Trkiyenin en modern hatta tek modern partisidir. ada lkelerdeki parti tipine Trkiyede en fazla yaklaan parti de gnmz itibariyle
177
Trkiye Blnr m ? AK Partidir. Almanyada, ngilterede, Fransada ve gelimi lkelerin bir ounda byk partiler kitle partileri iken ne yazk ki Trkiyede sadece AK Parti bu mertebede deerlendirilebilir. Kitle partilerinin gelimi lkelerde karmza kmalar bir tesadf deil. Modern retim ilikileri gelimi lkelerde gl olduu iin oralarda ekonomi siyaseti kimlik siyasetine baskn olabiliyor. Trkiyede en modern semen de AK Parti semenidir. nk bu semen oyunu modern retim ilikilerinin sonucu olan modern ekonomi baznda vermektedir. Kimliklerin siyasal davranlar arasnda modernlik sralamas. u kuracam cmle bir oumuzu artacak: Trkiyede siyasal davran en modern kimlik slamclktr. nk AK Parti oylar iinde eskiden kimlik siyasetine gre oy veren en nemli unsur slamclar. Eski slamc semen bugn ekonomi hassasiyetini kimlik hassasiyeti zerinde tutuyor. nceliklerdeki bu deiiklik Trkiyedeki slamc ideolojinin modernleme ynndeki istekliliini ortaya koymaktadr. Bu nedenle bat normlarnda ada bir lke olabilme yolunda en fazla ilerlemeyi nmzdeki dnemde de eski slamclardan grrsek hi amayn. Bu kesim batllama taraftar deildir; ancak modern retimin sonucunda kendiliinden ortaya kan ada standartlar batda var diye de kar kmaz. Son kullandm cmle Saadet Partisi ile AK Parti arasndaki fark ortaya koymak asndan nemli. AK Partiye oy veren slamc semen modernizmi nemsedii iin batya ak. Dikkat ederseniz, kltrn batllatrma taraftar demiyorum, batya ak diyorum. Bat gibi Trkiye de modernletike ayn deiimleri yaayacak. Saadet Partisi ise gemiten bu yana Batc kimlii tekiletirerek varln srdrd iin ekonominin modernlemesi konusunda AK Parti kadar ilerici bir yol takip edemez. SP politikalarndaki slamc kimlik bir ekilde kendisini anti emperyalist tanmlamak zorundadr, bir ekilde milli ekonomi taraftar olmak zorundadr. Halbuki Trkiyede ekonomiyi da kapal olarak modernletirmek ise ok zordur. Saadet Partisi modernleme ile kimlii arasnda kald zaman fakirlik pahasna slamcl tercih eder. AK Parti ise dini, rk, mezhebi olmad iin her artta modernlemeyi seer. Bir baka deyile AK Partinin dini iman paradr. te bu nedenle AK Parti Saadet Partisine gre ok daha byk kitlelere ulamay baarmtr. Eski slamc semen bugn AK Partiye oy veriyorsa en azndan imdilik oy vermede kstas ald ncelik deimitir. AK Parti slamc semen kimliini yeniden hatrlamasn diye bu kesimi modern ekonomiye kazandrmak adna byk bir aba harcyor. Aslnda sadece slamc semen iin deil, btn dier kimlikler iin ayn abay harcyor. Babakan Antalyaya neden bu kadar yatrm yapt? nk Antalyada Batc semenden oy almadan Bykehir Belediyesini
178
Trkiye Blnr m ? kazanamayacan biliyordu. Batclk hassasiyetini ekonomi ile azaltmak istedi; ancak grnen o ki baarl olamad. nk kresel krizin Trkiyedeki etkisi bu ilde Batc kimlii hortlatt. AK Parti temel siyasetini ekonomi zerinden yapt iin AK Partinin temel amac lke ekonomisini modernletirmektir, bir baka deyile ada uygarlk seviyesinin stne kmaktr. nk ekonomisi modernleen Trkiyede daha ok insan kimlik yerine ekonomiyi nemseyecek ve daha ok oy AK Partiye kayacaktr. Sayn Babakann her frsatta Atatrkn gsterdii hedefi vurgulamas bu erevede bakldnda bir tesadf deildir. AK Partiden sonra modernlik iddiasnda ona en fazla yaknlaabilen ise Milliyeti Hareket Partisidir. MHP Genel Bakan sayn Devlet Baheli dorusu izledii politikalarla partisini kimliki siyasetten uzak tutmak iin byk aba sarf ediyor. Bugn MHP de pekala CHPnin Batcl smrd gibi hatta ok daha fazla Trkl smrebilir. Devlet Bey istese her ehit cenazesini bir ova dntrebilir ve bu durumdan da ok oy elde eder. Ancak sorumlu bir siyaseti olarak byle bir siyaset izlemiyor. Ancak ben buna ramen MHPyi ok sert eletirdim. nk MHPnin siyasi konumlandrmas o kadar gl ki, Genel Bakann izledii politika MHPliyi ok da etkilemiyor. Trk semenin nezdinde MHPnin temel politikalar hala Trkdr. Sayn Bahelinin abalar MHPyi Gneydou snrlarna kadar ulusallatrabiliyor; ancak MHPnin kurulu nedeni ne yazk ki partiyi Gneydouda yok ediyor. Sayn Bahelinin kitle partisi olma ynndeki abalar boa deil. nk Trkiyede slamclardan sonra en modern kimlik Trlktr. Dikkat ederseniz, AK Parti oylar iinde slamc oylardan sonra en byk yer tutan ikinci ksm Trk oylardr. Sayn Erdoan Trk oylar kolayca elde edebileceinin farknda olduu iin seim stratejilerini hep MHP oylar zerine kuruyor. Ekonomide baarl olduu lde de stratejisi baarl oluyor.
179
Trkiye Blnr m ?
Kimliki siyaset Trkiyede federasyonu zorunlu klar III(Emre Er) Trklkten sonra Trkiyeki en modern nc kimlik Krtlktr. Byle olduu iin AK Parti DTPnin gl olduu illerde ok yksek oranda oylar alabiliyor. Aslnda ikinci ve nc sralarda bir deiiklik bile yaplabilir. Trk ve Krt semen ekonomi baznda oy vermeye yatkn olduu iin AK Parti ayn anda ikisinin oyunu da elde etme stratejisi gdyor. Burada hibir eliki yok. Baarl olabilir mi? Trkiye ekonomisi modernletii, ekonomi iyiye gittii srece baarl olur. Trkiyede drt kimlik zerinde en az modern semen ise ak ara farkla Batcdr. Bu kimlik sahipleri oyunu kullanrken en az ekonomiyi dnr. Ne yaman elikidir ki Batclk, temelinde bat tipi modernlemeyi ierir. Oy verme davranndan da anlalaca zere Batc semen aslnda eklen moderndir, zihinsel olarak henz bir slamc bir Trk hatta bir Krt kadar o dzeyde deildir. Hatta bir Krt dedim, nk Trkiyenin en az modernlemi, modern retimden en az nasibini alm blgelerinden birisi Gneydou olduu halde bu blgede oyunu ekonomiye gre veren bir semen kitlesi var. Krtlerin ekonomi hassasiyeti batya geldiklerinde zirve yapyor. Batdaki illerde yaayan, iilemi Krt semenin ezici ounluu kimlik siyasetini tamamyla geride brakyor. DTP batdaki Krtlerden oy alamyor.
180
Trkiye Blnr m ? Batda yaan Krtler aslnda Gneydoudaki sorunun zm asndan da ok nemli bir ipucu veriyorlar. Demek ki Gneydou ekonomisi modernletiinde, Gneydoulu iin devletin ekonomi politikalar gerekten bir anlam ifade etmeye baladnda, Krt semen kolaylkla modern siyasal davran sergileyebilir. Krtlerin siyasal davranlarn analiz ettiimizde Batc semenin zihniyetinin ne kadar geri kaldn daha iyi anlayabiliyoruz. Ama laik hayat tarz ok ciddi tehdit alyor. Peki Batc hayat tarz Krt hayat tarzndan daha m ok tehdit ald? Devlet Krtlere reva grdnn yzde birini Batclarmza reva grd m? Batcln modern siyasal davran gstermemesini hibir kutuplama politikas ile aklamak mmkn deil. st satrlarda anlatld gibi Batcnn fkesinin bir nedeni var: Devlet artk onun kimliini btn vatandalara dayatmyor. Her vatanda kendi kltrel modernlemesini kendisi gerekletiriyor. Ama bu durumun ekonomik bir alt yaps yok. Batcnn yaam kalitesi ok yksek. Bu kesimin gelir dzeyi lke ortalamasnn zerinde. Krt kimliin arkasndaki sefalet Batc iin geerli deil. Bu nedenle Batclk yoksulluktan destek gren Krtlk gibi radikalleip lkeye bir tehdit olamaz. Arkasnda sefalet olmayan Batclk zerinden yaplan siyaset de uzun vadede baarl da olamaz. Hitlerin bile baaramayaca bir eyi Deniz Baykaldan beklemek byk hakszlk olur. Batc semenin radikallemesi yapaydr, sayn Deniz Baykaln marifetidir. Deniz Baykal yrtt dar kimlik politikasyla Batc semeni marjinalize ederek Trk demokrasisine en byk zarar verdi. Deniz Baykaln dnda hibir lider imdiye kadar Batc kimlii bu kadar gze sokmamt. Yine DTP lideri Ahmet Trk de dahil olmak zere Deniz Baykal dnda hibir lider bu kadar apak kimlik siyaseti yapmamt. Bu adan da bakldnda Deniz Baykal Trkiye Cumhuriyeti tarihinde laiklie en byk zarar vermi liderdir. CHPnin imdiye kadar Batc kimlii koruma ynndeki siyaseti tam tersine bu kimlie sahip vatandalarn hayatlarn zorlatrd. nk kimlik siyaseti tekiletirme zerine kuruludur, tekiletirmenin olduu yerde zgrlkten bahsedilemez. Siz muhafazakar hasm bellerseniz, o da size rahat vermez. kinize, kz arkadanzn elini tutmanza daha fazla mdahale eder. Bunu eline frsat getii yerde srf gcklna yapar. Bugn AK Parti modern ekonomiye daha az entegre olmu slamcdan modern siyasal davran gsteren bir semen tipi karabiliyorsa CHP de aynsn Batc semen zerinden baarabilir. 29 Mart seimleri sresince zellikle Kemal Kldarolunun stanbulda kimlik yerine ekonomi zerinden yrtt seim propagandas bu ynde nemli bir adm oldu. Umuyorum ki CHP 29 Marttan sonra da daha fazla ekonomi konumaya devam eder. CHPnin AK Partiye gre bir avantaj da var. AK Partiye oy veren slamc semenin kimlik hassasiyeti yeniden n plana karsa Saadet Partisi ykselie geebilir. Oysa bugnk siyasal arenada Batc semenin CHPden baka
181
Trkiye Blnr m ? gidebilecei bir yer yoktur. Bu nedenle CHP daha az kimlik daha fazla ekonomi konutuunda oy kaybetmeyecek, aksine dier kimliklerden oy kazanacak. CHP tam bir kitle partisi olabilecek potansiyele sahiptir. Bu adan MHPye gre ok daha avantajl. MHP Trkln ne kadar kamufle ederse etsin Gneydouda srtr. Oysa CHP bugn Batc kimlik vurgusunu braksn, ekonomi konumaya balasn, bir sonraki seimlerde Gneydou da dahil olmak zere btn lkede oyunu artrabilir. Trkiyede Batc kimlik algs Trk kimlik kadar gl olmad iin CHP gemite yapt tekiletirme hatalarnn zerini rahatlkla rtebilir. Bir konuyu akla kavuturmak istiyorum. Ben bugn CHP ve MHPnin zelletirme konusundaki dnceleri bilinmiyor, demiyorum. Bu konu vatandan oy verme davrann yeterince etkilemiyor, diyorum. Bugn vatanda ncelikle Batc olduu iin CHPye, Trk olduu iin MHPye oy veriyor. Bu tip bir oy verme ise niter ulus-devletin altn oyar. nk kimlik siyaseti temelde tekiletirmeye dayanr. Bu nedenle de belli blgelerde skr, kalr. Oysa retim ilikileri temelinde yaplan siyaset her blgeden oy alabilir; nk vergi, zelletirme gibi konular modern ekonomisi olan bir lkede btn illerin meselesidir. Eer bir parti daha az sigorta kesintisi yapacan, iverenin zerindeki vergileri dreceini aklarsa, bu politika her blgeden, her rktan, her dilden, her mezhepten yatrmcnn desteini alr. Ekonominin modernlemesi niter yapnn yaatlabilmesi iin arttr. Trkiyenin modernlemesi niter devlet ilkesinin yaatlabilmesi iin art. Bunun iin de ekonomik gelimenin hzla devam etmesi gerekiyor. Ekonomi modernletike vatandan devlete bamll artacak, buna mukabil kimlik siyasetinin oy zerindeki etkisi azalacak. Kimlik zerinden oy kazanamadn gren dier partiler de Trkl, slamcl, Batcl ve Krtl bir kenara brakp siyasi mesajlarn temelde ekonomi zerine konumlandracaklar. zelletirme, yabanc sermaye, para ve maliye politikalarn aktarmak iin daha youn aba sarf edecekler. Trkiyede ekonominin modernlemesi DTPnin zlmesi asndan ok nemlidir. Trkiye gelitike, kyller daha fazla iiletike ekonominin siyaset zerindeki etkisi daha da artacak. Gneydoulu kyl ii olduunda iktidarn ekonomi politikalarn daha fazla nemseyecek. Byk illerin varolarnda yaayan isiz genler i bulduklarnda oylar zerindeki ekonomi etkisi daha fazla artacak. Bu nedenle Trkiye ekonomisi modernletike DTP gibi MHP oylar da srekli eriyecek. CHP oylar da ekonomi iyiye giderse eriyecek. Nitekim byle de oldu. Birok zengin beyaz Trk 27 Temmuz seimlerinde gizli gizli oylarn AK Partiye vermediler mi? Trkiye ekonomisi modernletike kimlik zerinden siyaset yapan partiler kaybeder; u global kriz dneminde ise ne yazk ki kazanrlar. nk pasta kldnde birileri dlanmaldr ki, kalanlar eski paylarn elde edebilsin. Mesela kriz zamannda batdaki illerde Krtlerin zellikle MHPli belediyelerce ie alnmadn duyarsanz hi amayn.
182
Trkiye Blnr m ? Ekonominin bymesi durursa AK Parti yok olur. Peki ya ekonomi bymezse ne olur? Temelde oyu hibir kimlik siyasetine dayanmayan AK Parti yok olur. Ama AK Partinin bir milli gr taban var. Hayr, yok. Eer milli grl semenin oyu zerinde slamc kimlii daha ar basarsa oyunu Saadet Partisine verir. Orijinali dururken niye gidip de akmasna oy versin? Nitekim global kriz nedeniyle ekonomideki kt gidiat bir ksm semenin slamc kimlii ile karar vermesine neden olmu gibi grnyor. AK Parti ile ilgili bir st paragrafta yaplan tespit ok nemlidir. AK Parti uzun sredir Trkiyede yanl bir mecraya kayan siyaseti doru yere oturtmaya alyor. Souk sava sonras dnemde sa, sol siyasetin konusu olmaktan knca bir ksm partiler kimlik siyasetine iyiden iyiye almlard. 28 ubatta drt kimlik doruk noktalarna ulamlard. AK Partiye oy veren semen bu alkanl terk ediyor. imdiye kadar Trk, Batc, slamc ve Krt kimlii ekonomi hassasiyetinin altnda kalan semenin oyu AK Partiye gitti. Ekonomi iyiye gittii srece de bu byle devam edecek. AK Partinin alabilecei oy orannn bir snr yoktur. Bugn Trkiyede AK Partiden baka hibir kayda deer parti ekonomi siyaseti yapmad iin AK Partinin alaca oyun bir snr yoktur. Hani, diyorlar ya, %47 en yksek noktayd, diye. Bu iddiann hibir asl astar yoktur. AK Parti ekonomide tekrar baarl olursa kimlik temelinde verilmi MHPli, SPli, CHPli, DTPli oylarn tamam AK Partiye kayabilir. Bu nedenle AK Partinin alaca oyun snr yok. Ve yine ayn nedenle bu seimde AK Parti oylarnn %10a yakn bir ksm yine ayn partiler arasnda paylatrld. Ktye giden bir ekonomide kimlik hissiyatlar yeniden glendi. Ekonomik kriz kimliki siyaseti glendirir. Dikkat edin, seimler ncesi ne bir terrist saldr oldu, ne de laiklik konusunda kyametler koptu. Kimliki partiler daha ok ekonomi konutular. Ben buna ramen oy kaymasnn nedenini kimlie balyorum. AK Parti oylar CHP, MHP ve DTPye ekonomi grleri daha takdire ayan olduu iin gitmedi; kt ekonomi karsnda rklk, dincilik, laikilik ykseldii iin gitti. CHP ve MHP hibir aba harcamasa bile ekonominin ktye gidii kimlikilii tek bana glendirmeye kafidir. CHP ve MHP eski sylemlerini terk etseler bile marka konumlandrmalar ok gl olduu iin kimliki oylar bu iki partiye akar. Aslnda bu partiler ekonomi konuacaklarna korku siyasetlerini devam ettirselerdi, oylarn daha da arttrabilirlerdi. MHP ve CHP bunu yapmad, DTP yapt, ve sonu ortada. DTP gl olduu blgede adeta ov yapt. Diyarbakrda ald oy yaptm analiz iin ok gzel bir kanttr. Ekonomideki kt gidiat, bir sanayi kenti olan Diyarbakr da kt etkiledii iin bu blgedeki vatanda kt giden ekonomi karsnda areyi kimliine sk skya sarlmakta buldu. CHP 29 Mart ncesi Batc kimlii kamad halde zmirde kan sonu da ktye giden ekonominin kimlik siyasetine bir yansmasdr. Ekonomi ktye gittiinde partiler kimlie vurgu yapmasa bile semen kimliki partiye ynelmekte tereddt etmez.
183
Trkiye Blnr m ? Seimleri sonular iddiam nemli lde kantlyor. Dikkat ederseniz, kimliki partiler kendi kalelerinde oylarn ok artrdlar. Oysa ekonomi siyaseti bu seim itibariyle ie yarasayd CHPnin Batc, MHPnin Trk kimliklerin gl olmad illerde oylarn artrmas beklenirdi. Byle mantkl mantkl akladma bakp da yanlmayn. Trkiye bu krizi doru politikalarla atlatamazsa kimlik tartmalarnn halk zerindeki etkisi kriz dneminde ok daha derin olur. Byle bir dnemde yaplacak laiklik kavgas ok daha zararl olur. Ancak benim gzlemlediim kadaryla sayn Baykal ve sayn Baheli oylarn ekonomi konutuklar iin artrdklarn dnyorlar. Bu nedenle seim sonras dnemde laiklik ve milliyetilik temelinde bir tartmann olacan pek sanmyorum. Bu seimlerde MHP ve CHP ekonomi konutuklar iin oylarn artrmad. yle olsayd Gneydouda AK Partiden kaan oylar DTPye deil, CHPye giderdi. Gitmedi, nk ktye giden ekonomi kimliklere yarad. CHP ve MHP kimlie vurgu yapmayarak ksa vadede daha yksek oy oranlarndan oldular; ancak uzun vadede Trkiyeye byk bir iyilik yaptlar. Kriz belki de Trkiyeye byle bir frsat sunacak. Bundan sonra Trkiyenin ikinci ve nc byk partileri ulusallama dorultusunda ciddi admlar atabilirler. CHP ekonomi vurgusunu devam ettirirse nmzdeki genel seimlerde byk lde bir kitle partisi konumuna ykselebilir. Bu da Trkiye asndan ok hayrl olur. CHP ve MHPyi DTP ile ayn zeminde ele alrken bir konuda hakszlk yaptm itiraf etmeliyim. CHP ve MHP kimlik siyasetlerini DTP kadar tutarl srdrmyorlar. Seimlerde ekonomi zerinden oy art saladklarn dndkleri iin bu dnemde muhtemelen kimlik zerinden eskisi kadar youn siyaset yapmayacaklardr. Ekonomi siyaseti yaparlarsa CHP ve MHP kazanr. Ancak MHPnin Gneydouda oy almas yine de ok zor olacaktr. Trk semen ekonomi baznda oy vermeye yatkn olsa da MHPnin tekiletirdii Krt semen bu partiye kolay kolay oy vermez. Bu nedenle MHPnin tam bir kitle partisi olmas olduka zor grnyor. Ama yine de Allahtan umut kesilmez. slamc semeni dntren AK Parti eskiden tekiletirdii Batcnn oyunu ksmen de olsa alabiliyorsa neden bir gn Krt semen de oyunu MHPye vermesin? AK Partinin olmad bir Trkiyede federasyon zorunlu hale gelir. Ya aksi olursa? AK Parti dnda hibir parti kitle partisi hviyetine brnemezse? CHP ve MHPnin blgesellikten kurtulamadn ve AK Partinin de kriz sonucunda sandktan silindiini dnelim. Byle bir durumda Trkiyenin niter yapsnn srdrlebilirlii tehlikeye girer. AK Parti zayflarsa yerini MHP ve Saadet Partisi alacak. Bu durumda Saadet Partisi orta, dou ve gneydou Anadolunun, CHP ky eridinin, DTP Gneydounun ve MHP Gneydou dndaki blgelerin temsilcisi olacak. Byle bir tablo dnebiliyor musunuz? Byle bir tablo fiiliyatta federatif yapy zorunlu hale getirir. Hibir niter yap, iktidarnda kitle partisi olmadan
184
Trkiye Blnr m ? hayatn srdremez. nk niter devlette iktidardaki parti her blgede en fazla rabet edilen parti olmasa bile en ok nefret edilen parti olmamak da zorundadr. Ama AK Partiden nefret eden bir kesim de var. AK Partiden nefret eden elitist bir kitlenin olduu dorudur; ancak bu blgesel zeminde kendisini gstermiyor. AK Partinin zmirde, Antalyada ikinci parti olmasnn nedeni temel siyasetini ekonomi zerine kurgulamasdr. AK Parti ekonomi siyaseti sayesinde 2007de kendisinden nefret eden Batc burjuvann bile oyunu alabildi. niter devlet egemenlik erklerini tek elden kulland iin Gneydouda birok ilde %1ler seviyesinde oy alan bir MHP lkeyi byle bir yapda ynetemez. st satrlarda da belirttiim zere bu MHPnin tek bana iktidar olduu bir lkede toplumsal bar srdrebilecek en salkl zm egemenlik erklerinin yatayda paylatrlmasdr. Buna da federasyon deniyor. Federasyon dorusu ok da kt bir ey deildir; kimlik zerinden siyaset yaplan bir lkede en doru zmdr. Bylece her blge kendi kimlii dorultusunda blgesel devletikleri tarafndan ynetilecektir. Her blgenin kimlik hassasiyetleri kendi setii federe devlet hkmetince ok daha etkin bir ekilde gz nnde bulundurulacaktr. zmirli Almanyadaki gibi caddede birasn yudumlayabilecek, Diyarbakrl Krteyi her ortamda kullanabilecektir.
185
Trkiye Blnr m ?
Kimliki siyaset Trkiyede federasyonu zorunlu klar IV(Emre Er) Devlet zor kullanarak meruiyet kazanabilir mi? Bandan beri Trkiyenin demokratik kurallar erevesinde hareket ettiini dnerek seim sonularn analiz ettim. Trkiyede kime sorsanz demokrasi taraftardr; ancak hassas meseleleri konumaya baladnzda kutsallarn demokrasiye tercih edildiini grrsnz. yle bir mentalite oumuzda vardr: Bu sorun demokrasi ile zlmezse zorla zlr. u satra kadar da aklna benzer bir dnce gelmi olanlar olabilir. Trkiyede byle bir kimlik ayrmas varsa ve bu kimlikler gzellikle olmuyorsa zorla bir st kimlik altnda birletirilirler mi? Yaznn bu ksmnda demokrasiyi bir kenara brakalm ve u sorunun cevabn arayalm: Acaba devlet zor kullanarak btn kimlikleri bir st kimlik altnda birletirebilir mi? Birletirebilirse Trkiyede demokrasiyi feda ederek niter yapy devam ettirme dncesindekiler hakl karlar. Sorumuzun cevabn verebilmek iin en baa dnp devletin tanmn bir kez daha gzden geireceiz. Devlet zor kullanma meruiyetine sahip tek rgttr. Bu tanm iinde iki tane birbirine kart kilit szck var: zor ve meruiyet. Devlet meruiyetini nasl elde edebilir? Zor kullanarak meruiyet de elde edilebilir mi? Ulus-devlette vatandan zerine devletin bitii kimlii kabul etmesi devleti meru klyor. Yani Trkiyede yaayan insanlar kendilerini Trk hissederlerse Trk Devletinin kendileri adna hareket ettiini, kendi karlarn koruduklarn dnyorlar. Kendilerini devlet ile zdeletirebiliyorlar. Yaznn banda devletin tanm ile balayp birden kimliklere gememi anlaml bulmayanlar sanrm imdi rahatladlar. Meruiyet ile kimlik arasnda byle bir balant var.
186
Trkiye Blnr m ? Bir nceki paragrafta sorduum soruyu yaznn erevesine oturtalm: Devlet zor kullanarak vatandana bir kimlik biebilir mi? Bu soruyu birok dnr farkl ekillerde yantlam. Sorumuz siyaset dnrleri tarafndan irade ve zor kullanma ekseninde tartlm. Dnrlerden bazlarnn fikirlerine burada yer vereceim. Thomas Hobbes meruiyetin hem zor kullanarak hem de rzay kazanarak elde etmenin mmkn olduunu savlyor: Bu egemenlik iki yoldan elde edilir. Birincisi; bir kimsenin, kabul etmezlerse onlar yok etmek kudretiyle, ocuklarn veya onlarn ocuklarn kendi ynetimine boyun edirmesinde veya dmanlarn sava yoluyla kendi iradesine tabi klmas ve ancak bu artla hayatlarn balamasnda olduu gibi, doal zor iledir. kincisi ise, bir kiiye veya bir kurula, onun kendilerini bakalarna kar koruyaca inancyla, tabi olmak iin insanlarn gnll olarak kendi aralarnda anlamalardr. Bu ikincisi, siyasal devlet veya szleme ile kurulmu bir devlet olarak; birincisi ise edinilmi devlet olarak adlandrlabilir (Hobbes, 2005, ss. 230231). Toplum Szlemesini ortaya atan Jean Jacques Rousseau elbette zorla meruiyet elde etmenin mmkn olmayacan iddia edecek. Rousseau bununla da kalmyor, meruiyet elde edemeyen egemen gcn egemenliini uzun sre devam ettiremeyeceini de argmente ediyor: En gl gcn hak, boyun emeyi de dev biimine sokmadka hep egemen kalacak kadar gl deildir (Rousseau, 2005, s. 352). David Hume Rousseaunun tam karsnda kalan grler ortaya atm. Ona gre egemenliin toplumun rzasn elde etme yoluyla meruiyet kazanmas daha dorudur, ancak gerekler bunun tarih boyunca byle olmadn ortaya koyar: Btn ynetimlerin, insan ilerindeki zorunluluklarn gerektirdii kadar, halk rzasna dayandklarn ya da dayanmalar gerektiini sylemek botur. Fetih ya da gasp, yani akas zor [cebir], eski ynetimleri ykarak, dnyada kurulmu hemen hemen btn ynetimlerin kkenini oluturur (Hume, 2005, s. 432). Benim buradaki niyetim, uygun dt durumlarda halk rzasn ynetimin adil bir temeli olmaktan karmak deildir. Bu hi kukusuz, temellerin en iyisi ve en kutsaldr. Tek sylediim, bunun herhangi bir derecede nadiren olduu ve hemen hibir zaman tam kapsamyla olumaddr (Hume, 2005, s. 432). Karl Marx iradenin retim ilikilerinden etkilendiini, meruiyet zemininin bu etkide aranmas gerektiini sylyor. Halkn egemene rza gsterip gstermemesinde retim ilikilerinin belirleyici olduunu savlyor. Marx egemenin ortaya kmasn bile retim ilikilerinin bir sonucu olarak deerlendiriyorsa elbette irade de retim ilikilerinden nasibini alacak:
187
Trkiye Blnr m ? Tarihte zoru hukukun temeli sayanlar, iradeyi hukukun temeli sayanlarla tam kart olmulardr Hobbesun yapt gibi, zor, hukukun temeli olarak alnrsa, hukuk ve yasama kararlar, Devlet erkinin dayand teki koullarn yalnzca bir belirtisi ya da anlatm olurlar. Bireylerin srf iradelerine dayanmad besbelli olan maddi yaamlar, retim tarzlar, karlkl olarak birbirini etkileyen iliki biimleri devletin temelidir. Bu maddi yaam, iblmyle zel mlkiyetin zorunlu olmaya devam ettii her aamada, bireylerin iradesinden tamamyla bamszdr. Bu gerek koullar devlet erki yaratmaz; dorusu, onu yaratan erk bu koullardr (Marx, 2005, ss. 134-135). Benim yaklamm arlkl olarak Marxtan faydalanmakla birlikte yukarda fikirlerine yer verdiim dnrlerin tamamndan bir eyler aryor. Egemenin gc ile iradenin gc zaman iinde deiebilir. Egemenin gc iradeye baskn olduunda Humeun belirttii gibi zorla meruiyet kazanlabilir ki bu durum yer yznde ok kereler yaanmtr. radenin egemen karsnda gl olduu dnemlerde ise Rousseau hakl kar. Peki egemen ile irade arasndaki g dengesini deitiren faktr nedir? te o noktada da Marxn tezini kullanmamz gerek. retim ilikilerindeki deiiklikler kimi zaman egemeni, kimi zaman halkn iradesini n plana karr. Devlet teknolojiyi tekelletirebildii lde zorla ortak kimlik yaratabilir. Modern dnemde retim ilikilerini belirleyen ana faktr teknolojidir. rade ile zor kullanma arasndaki denge son yzylda teknolojinin kontrol edilebilirliine bal olarak deiti. Bu nedenle son paragraftaki tespiti u ekilde deitirerek yolumuza devam edebiliriz: Egemenin teknolojiyi kontrol edebilmesine gre kimi zaman halkn iradesi, kimi zaman zor n olana kyor. Ben kimliin zor kullanlarak yaratlabileceini dnyorum. Ancak devletin bunu gerekletirmek iin vatandann zerinde yeterli gc olmas gerekir. Modern dnemde devlet teknolojiyi tekelletirebildii lde gl olmutur. Tekelletirilmi teknoloji devletin vatandan mutlak kontrol altna almasn salar ki byle bir kontroln olduu rejimlere totaliter sfatn ekleriz. Dnyada teknolojinin devlet tarafndan kullanld dnemde bilindii zere faizm yaygn bir ideolojiydi. Bu dnemde modern eitim, ulam ve iletiim imkanlar kimlik yaratmak iin ok etkin kullanld. Eitim araclyla ocuklara ortak nefretler ve gururlar kazandrld. Bu da en ok tarih dersleri kullanlarak yapld. Ulam imkanlar kullanlarak devlet lkenin her yerinde ok etkin rgtlendi. Propaganda bu sayede ok etkin yapld. Hitler ilk defa ua kullanarak bir gn iinde iki farkl ehirde mitingler dzenlemiti. Kahverengi gmleklilerin (SA) btn Almanyada ok sk rgtlenebilmelerinin temelinde de gelimi ulam ve iletiim imkanlar yatar. Dier yandan ulam devlet kontrolnde olduu iin muhalefet rahatlkla bastrlabildi. Bu dnemde zellikle demiryolu ulam ok
188
Trkiye Blnr m ? youn olduu iin ve demiryollar zerinde devletin kontrol olduu iin kimin nereye seyahat edebileceini kontrol etmek kolayd. Kimlik yaratmada en nemli toplumsal teknoloji aralar ise iletiim alannda ortaya kt. Devletin iletiim aralar zerinde tekelinin olduu dnemde muhalefet partilerini susturmak ok kolaydr. Muhalefetin tezleri radyoda dile getirilmez, muhalefetin yurt genelindeki rgtleriyle telgraf grmeleri yapmasnn nne geilir. Bylece muhalefet rgtlenemez. te yandan iktidar btn gn radyoda propagandasn yapabilir. Her trl haberi arptarak yaynlatabilir. Hitler ve Mussolini teknolojiyi kullanarak lkelerinde totaliter rejimler kurdular. Bu rejimler teknoloji gc sayesinde Alman ve talyan bilincini gelitirdi. Bu sre 1. ve 2. Dnya Savalar arasnda yaand. Dikkat ederseniz 2. dnya sava sonras dnemde bir lkeler topluluu teknolojiyi tekelletirmeye devam etti. Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliinden sz ediyorum. ok farkl uluslardan oluan bu topluluk tekel teknoloji gc sayesinde 60 yldan fazla bir sene insanlar Komnist kimlik altnda birletirebildi. Trkiyede teknolojinin devlet tekelinde olduu dnemde kimlik almalar. Trkiye Devleti kuruluundan zal dnemine kadar teknolojiyi nispeten tekelletirdi. Bu dnemde devlet eliyle kimlik oluturma ynnde almalar da olmutur. Devlet zellikle Trk kimliini bir lde oturttu. Trkiyede Trklk ilk kez 19. yzyln sonlarnda ortaya kt ve balarda entelektel dzeyde kald. Trkln ortaya kmasnn arkasnda imparatorluun kurucusu olan bu toplumun uzun sre ok uluslu imparatorluu ortak bir Osmanl kimlii altnda toplama abalar yatmaktayd. Eer Osmanl ABD gibi modern retim yapan bir lke olsayd, Osmanl kimliinin de Amerikal kimlii gibi baarl olmamas iin hibir neden yoktu. Cumhuriyet kurulduunda Trkiyede bir Trk ulusu yoktu. Bu aslnda Trklere zg bir durum da deildir. talyann kucusu da una benzer bir sz syler: talyay kurduk, sra talyan ulusunu yaratmaya geldi. Cumhuriyetin kurulmasnn ardndan devlet, elindeki tekel teknoloji ile Trklk bilincini yaratt. Tabii, faist Almanya kadar baarl olunamad. nk Trk Devleti ekonomisini yeterince modernletirememiti. Bu yzden eldeki teknolojik imkanlar da o lde zayft. lkenin bir bandan dier bana gitmek 2 gn buluyordu. Radyonun, hele televizyonun her eve ulamas epey zaman ald. Cumhuriyet ikinci olarak da Batc kimlii lkeye hakim klmak istedi. Bu ok iddial bir projeydi. Trk insan hayatn her safhasnda bir batl gibi hareket etmeye zorland. Klk kyafetinden, diline, sofrasna, mzik, edebiyat zevkine bir Batc kimlii tanmland.
189
Trkiye Blnr m ? zal dnemine kadar devletin teknoloji zerinde bir tekeli olduunu syledik ama bu tam da byle deildir. Dnyada faizm iflas ettikten sonra smet nn batl safta yerini almak iin lkeyi demokratikletirmek zorunda kald. 1945ten sonra devletin kimlik almalar da eski hzn kesti. zellikle halkn byk tepkisini alan Batc kimlik almalar 1945 sonras dnemde yavalad, iyi de oldu. nk lke insannn tamamn Batc kimlik altnda birletirmek imkansz grnyordu. Ama Batclk projesinin bir de kt sonucu oldu. Proje devlete en yakn olan memur ve burjuva snf zerinde baar salamt. Memur ve devlet burjuvas sonraki dnemlerde lkenin geri kalannn Batc olmamasn kendilerine kar bir tehdit olarak algladlar. Tehdit algs beraberinde zamanla muhafazakar tekiletirmeyi getirdi ve bylece nur topu gibi bir Batc kimliimiz oldu. Trk kimlii almalar 1945 sonras dnemde zaman zaman artarak zaman zaman azalarak devam etti. Milliyetilik fikri halkn genelinde kabul grd. Trkiyede milliyetilik ile dinin bir kavga iinde olmamalar Trk kimliinin tutmasnda byk etkiye sahiptir. Ortada bir Gneydou meselesi var. Buradaki mesele kabaca Trk kimliinin tutmamadr. Trk Devleti kuruluundan 1945 ylna kadar olan dnemde modern retim yapan bir lke olsayd, kanmca bugn bir Krt sorunu yaamazdk. Devlet elindeki byk teknoloji tekelini kullanarak Krt de Trke dntrebilirdi. u son cmlem zor kullanarak kimlik yaratmay hakl grdm hissiyatna yol amasn. Ben olmas gerekeni deil ne olduunu ve ne olabileceini anlatyorum. Elbette ben de zor kullanarak kimlik yaratmay doru bulmuyorum, ama ne yazk ki gerekler ile dorular birbirinden farkl olabiliyor. Ben bu yazda dorular deil, gerekleri ele almaya alyorum. Bugne gelirsek, Trkiyede devlet teknolojiyi tekelletirebilir mi? Bu soruyu sorarken demokrasiyi oktan feda ettiimizin farkndayz. Biz acaba demokrasisiz bir yntemle niter devleti elde tutmak mmkn m onu aratryoruz. Bence Trk Devleti teknolojiyi tekelletiremez. nk bugn teknoloji tekelletirilemeyecek kadar dallanp budakland. Bu ynde abalar sarf eden randa, Suriyede insanlar devlet televizyonu izlemiyorlar, uydudan dilini bilmedikleri Trk televizyonlarn takip ediyorlar. artcdr, bir ksm izleye izleye Trkeyi skyor. Internet vastasyla insanlar devletin engel olamad bilgilere ulaabiliyorlar. Yine internet vastasyla devlet aleyhine rgtlenmeler gerekletirebiliyorlar. Otomobilin yaygnlamasyla birlikte btn dnyada kiinin bir yerden bir yere hareketi zerindeki devlet kontrol azald. Byle bir kontrol gerekletirmenin tek yolu kontrol noktalar oluturmak ki bu da ok zorlama bir yntem. Gnmzde devlet zora bavurduunda teknoloji halkn iradesinin tepkisini rgtleyebilmesine olanak tanyor. Muhalefet internet vastasyla haberleebilir, ahsi vastasn kullanarak bir araya gelebilir, yine interneti kullanarak dnyaya sesini duyurabilir. Bunun yan sra uluslararas af rgt gibi rgtler muhalefete
190
Trkiye Blnr m ? kstlayc tedbirleri dnyaya duyurarak zor kullanan devleti zor durumda brakyorlar. Teknoloji gelitike kontrol edilemez bir hal ald. Bugn onu kontrol etmekte srar eden lkeler ounlukla baarl olamyorlar. Bu konuda en baarl lke in gibi grnyor. in Devleti elindeki ok byk maddi g sayesinde Dou Trkistandaki Uygurlara ve Tibetlilere bask uygulayabiliyor ve dnyadan snrl tepki gryor. Dnebiliyor musunuz, Dou Trkistanda ramazan aynda oru tutmak yasak, genlerin camilere girmesi yasak. Oru tutan Uygurlara okullarda zorla yemek yediriliyor. in yaparken Trkiye neden yapamaz? nk Trkiye ile in arasnda ciddi bir g fark var. Trkiye in gibi teknoloji zerinde kontrol kuramaz. Trkiye kimlik yaratmak iin bir zor kullanma abasna girdiinde uluslararas toplumun youn basksna maruz kalr. Birok lke ok byk d ticaret hacimleri, 1 trilyon dolara yakn dolar rezervi nedeniyle ini gzden karamazken Trkiye iin farkl bir politika izleyebilir. Darbe dnemlerinde ABnin ve AB ncesi yaplarn Trkiyeden uzaklamas iddiamn en nemli kantdr. Trk Devleti bundan sonra zor kullanarak meruiyet kazanamaz. Nedenini aklayan argmanlarm yazda kalmyor. Kabaca 2000 ylna kadar ki dnemde Krt zorla Trke dntrme abalar iflas etti. Bunu PKKdan bamsz sylyorum. Yani PKK bugn tamamyla ortadan kalksa da devletin kimlik projesi baarszdr. Krt parti DTP blgede bu kadar arlkl olduu srece sorunun bir kimlik sorunu olduu gerei deimeyecektir. Krt kimlii ile ilgili ne sylyorsam ayn eyler Batc iin de geerlidir. Bu saatten sonra artk Batcy ortak kltre entegre etmek gibi bilinli politikalar geersizdir. Ancak ben bu kimliin sorun olmaktan ok daha kolay karlabileceini dnyorum. nk Batcnn byk lde parasal bir sorunu yok. Bu kesim modern ekonomiye tamamyla entegre olmu. CHP Batc kimlik zerinden siyaset yapmay braksa Batc endieler ksa srede azalr. Sanrm imdi sorumuzun cevabn aldk. Trkiye asndan kimlik sorunlarna antidemokratik bir zm getirme imkan yoktur. Bu nedenle demokratik siyasal sistemler iinde bir zm bulmak zorundayz. CHP Batc kimlii zerinden, MHP Trk kimlii zerinden siyaset yapmay brakmazlarsa? DTPden bu ynde bir umudum zaten yok. Ama CHP ve MHP bir gelime gsterirlerse, hem Batc vurgusu ortadan kalkar, bylece hi olmazsa bir kimlik sorunu zlm olur, hem MHP DTP kutuplamas ortadan kalkar, bylece DTPnin siyasi zemini zayflar, hem de kimlik genel olarak gndemden decei iin siyaset doru zemine oturur. Peki ya CHP ve MHP tam gaz kimliki siyasete devam ederlerse? Bu global krizi iyi ynetemeyen AK Parti de siyaset sahnesinden silinirse? Temel siyaseti kimlik zerine olmayan tek parti de ortadan kalkar ve yerini MHP ve SP alrsa? O zaman Trkiyede demokratik sistemler iinde federasyon zorunlu hale gelir.
191
Trkiye Blnr m ? Bana gre daha az tercih edilir seenei betimlemeden nce bir noktaya aklk getirelim. Ben AK Partinin bu krizi bir frsata dntemese de krizden ok byk bir zarar grecei kanaatinde deilim. Hatta Trkiyede AK Partinin uygulad siyasetin galip olacan dnyorum. Ancak dier ihtimali de dnerek bir federasyon tartmas yapmak AK Partinin Trk Demokrasisi iindeki yerini anlamak asndan faydal olabilir. niter yapy savunan MHP ve CHPnin lkeyi nasl federasyona gtrdklerini anlamamz da salayabilir. Federasyon. Federasyonun arkasndaki mant gstermenin en iyi yolu uzun sreler sonucunda doal olarak bir federasyon kurmu ve baarl olmu bir lkenin geirdii aamalar takip etmek gibi geliyor bana. ABD ve Almanya aklma hemen gelen iki lke. Daha nce Almanya Federalizmi zerine altm iin bu lke zerinden gideceim. Alman Federasyonu I. Wilhelm zamannda kuruldu. Alman Ulusal Birliinin ve Alman Federasyonunun kurulmasnda I. Wilhelmin Babakan Otto Von Bismarckn byk rol vardr. Bismarck Realpolitik, gereki politika dncesinin ve sosyal devlet ilkesinin ilk uygulaycsdr. ok fazla rnek alnacak yn olan bu liderin biz burada federasyonu nasl kurduuna odaklanacaz. Bismarck Alman sanayisini hzla bytecek ekonomi politikalar izledi. Sanayiden elde ettii vergi gelirleriyle merkezi orduyu glendirdi. Askeri gc sayesinde srasyla Danimarka, Avusturya ve Fransa ile savaarak bu lkelerdeki Alman topluluklarn Prusyaya kazandrd. Bismarck savalar boyunca bilinli olarak Alman blgelerini ele geirdi. Bylece kuraca modern ekonomiye dayanan devlet meruiyetini Alman kimlii zerinden salayabilecekti. Bismarck btn Almanlar bir araya topladktan sonra bir federasyon kurdu. Bunun ardnda kabaca iki neden vardr. 1) Yllarca baka devletler altnda yaam Almanlar birbirlerini anlamakta dahi zorlanyorlard. 2) Yeni katlan blgelerin eskiden kalma siyasi oluumlar vard. Almanya niter bir yap zerinde kurulsayd bu blgesel siyasi oluumlar kendi blgesel kimliklerini gelitirmek iin siyaseti kutuplatrma yoluna gideceklerdi. Bismarck Almanyada zorlama bir niter sistem kurmaya kalksayd sizce Alman kimlii daha hzl m pekiirdi? Ben hi sanmyorum. Hangi blgesel parti hkmette olursa dier blgeler bu durumdan memnun olmayacakt. Hibir iktidar her blgenin rzasn alamayaca iin siyasetteki kutuplama kimlik ayrmasn yol aacakt. Bismarck ne yapt? Merkezi yetkileri blgesel ynetimlerle blt. Merkezde de iki meclisli bir denge kurdu. Reichstag, Halk Meclisinde lkenin her yerinden halkn setii kiiler bir araya geliyordu. Bundesrat Federal Konseyde federe devletiklerin belirledii temsilciler bulunuyordu. Halk Meclisinden kan kararlar Federal Konsey tarafndan onaylanmadka geerlilik kazanmyordu.
192
Trkiye Blnr m ? Bismarck Alman Federasyonunu kurduunda sizce hangi meclis daha yetkiliydi? Tabi ki Federal Konsey. Zamanla ne olmu olabilir? Bugn Halk Meclisi ok daha yetkili bir hale geldi. Halk Meclisi Almanlar temsil eder. Alman kimlii glendike de on yllar ierisinde yetkileri hep artt. II. Dnya Savann ardndan 1949 ylnda mttefikler Grundgesetz Alman Temel Yasasn yazdlar ve Almanlarn eline verdiler. Geici olarak hazrland iin ad anayasa olmayan bu anayasa bugn de Almanyada ilerliini srdrmektedir. Mttefikler Hitler dnemindeki gibi bir merkezi gten ekindikleri iin Almanyay yine federalizm zerine oturttular. Aslna baklrsa Almanya bugn niter bir yap ile ynetilecek olsa kimlik asndan hibir sorun olmaz. Artk bu lke uluslama srecini tamamlamtr. Trkiye uluslama srecini tamamlayamam bir lke olduu iin kimliki siyaset kazanrsa federasyona gitmek zorundadr. nk blgesel siyasi oluumlara merkezi bir g vermek uluslamaya katk sunmaz, zarar verir. Bismarck blgesel siyasi oluumlarn ok gl olduu ilk dnemde btn gc kendinde toplamaya kalksayd, blgesel yaplar bu iten nem kapar, kendi blgelerine zg kimlikler yaratmak yoluna giderler, bylece farkl farkl Alman bilinleri ortaya kard. Bu sefer de Alman kimliini kurmak hepten imkansz hale gelirdi. Onun iin yarn bir gn AK Parti siyaset sahnesinden ekilir ve ilk defa Trkiyede bir kitle partisi yerini alamazsa, siyaset sahnesi u anda blgesel siyaset izleyen CHP, MHP, DTP ve SPye kalrsa Trkiye iin en uygun zm federasyon olur. Bir vurguyu yapmadan bir sonraki satra gemeyeceim. Ben niter yapnn ok nemli olduunu dnyorum. Bu yzden kimliki siyasetin terk edilmesi gerektiini sylyorum. Ve terk edilmezse geleceimiz noktay ortaya koyuyorum. Yazdklarmdan beni ltfen federasyoncu diye mimlemeyiniz. Onun yerine kimliki siyasete prim vermeyiniz. Srf dini deerlere sahip kyor diye, Krt haklarn savunuyor diye, milliyeti diye, Cumhuriyetin kazanmlarna sahip kyor diye bir partiyi desteklemeyiniz. Siyaset sahnesinden AK Partiyi karalm ve federasyonu tasarlayalm. AK Parti oylar mevcut siyasi zeminde MHP ve SP arasnda blnr. Bu durumda ky eridinde Batc duyarlln kendini yakn hissettii MHP ve CHP oy alr. Orta ve Dou Anadoluda slamclkla bir sorunu olmayan SP ve MHP desteklenir. Gneydou Anadoluda Krtlkle bir sorun yaamayan SP ve DTP desteklenir. Federasyon bu ana federe devletik temelinde kurgulanabilir. Bu tr bir federasyonda federe devletiklere birok merkezi yetki verilerek kimliklerin yaam tarzlar gvence altna alnr. nk her blgede bir kimlik hakim olduu iin o blge ynetimi de o kimlik tarafndan belirlendii iin yasal dzenlemeler blge hassasiyetlerine uygun olmak zorundadr.
193
Trkiye Blnr m ?
Kimliki siyaset Trkiyede federasyonu zorunlu klar V(Emre Er) Federasyonda ek kontrol mekanizmalar Bir federasyon kurulduunda merkez ile federe devletikler arasnda yetki blm nasl olacak? 1949 Alman Temel Yasasna bakacak olursak federe devletikler ile federal devlet arasndaki yetki blm be esasa gre yaplm. Yetkilerin bir ksmn sadece merkezi yap, bir ksmn sadece blgesel ynetimler kullanyor. Baz yetkilerin yasal dzenlemesini merkez yapyor, uygulama blgelere braklyor, baz yetkiler merkez ve blgeler tarafndan ortaklaa kullanlyor, baz yetkiler ise blgelere ait olmakla beraber snrlar merkezi yasama tarafndan izilir. Almanyada Temel Yasann 71. ve 73. maddelerine gre blgesel ynetimler eitim, i gvenlik ve kltrel konularda tek yetkili. Yine ayn maddelerde ulam, para politikas, d gvenlik ve d politika alanlar merkezin tekeline braklm. Bunlarn dnda saymadmz birka konunun da dndaki btn alanlarda blgesel ve merkezi ynetimler ortaklaa alyorlar. Trkiyede yetki blm daha farkl olabilir. Ama tabii federasyon kurup btn yetkileri merkeze vermekten sz etmiyoruz. Mesela eitim ve i gvenlii sadece blgesel ynetime terk etmek yerine ortak alan olarak tayin etmek mmkndr. Trkiyede kimliki siyaset hakim duruma gelirse federasyon her kimliin yaam tarzn garanti altnda hissetmesini salar. nk artk ou merkezi politika blgesel ynetimle e gdm halinde yrtlmek zorunda kalacaktr. Hibir blgesel ynetim de blgedeki hakim yaam tarzna aykr bir merkezi karar uygulamayaca iin merkez blgesel duyarllklar daha fazla gz nnde tutmak zorunda kalr.
194
Trkiye Blnr m ? Federasyon kimliki siyasetin kendisini de ortadan kaldracaktr. nk bir blgede o kimlii paylamayan partiler bulunamayacak. AK Parti gibi bir kitle partisinin olmad bir Trkiyede zmir MHP ve CHP, Erzurum MHP ve SP, Diyarbakr DTP ve SP arasnda bir yara sahne olacak. zmirde MHP ve CHP arasnda laiklik kavgas, Erzurumda MHP ve SP arasnda milliyetilik kavgas, Diyarbakrda DTP ile SP arasnda Krt haklar zerine bir kavga yaanmayaca iin blgesel seimlerde kimlik konuulamayacak. Federasyonda federe devletikler gndemde byk bir yer tutaca iin de kimliki siyaset giderek zayflar. Partiler temel siyasetlerini halkn gerek sorunlar zerine kurmak zorunda kalrlar. Federasyon sadece yatay dzlemde merkez ile blge arasnda bir denge kurmaz; dikeyde de yasama iinde bir kontrol sistemi kurar. Almanya rneinde olduu gibi blgesel duyarllklarn arln koyabilecei bir Federal Konsey kurulur. Halk Meclisinde halk temsil edilirken, Federal Konseyde blgeler temsil edildii iin her blge eit sayda temsilciye sahip olur. Bir blgenin temsilcileri bir yasay veto ederse o yasa karlamaz. Halk Meclisinden kacak btn kararlar Federal Konseyin onayna tabi olaca iin blgesel kimliklerin hazzetmedii yasalar karlamaz. Batc kimliin zaman zaman ok glenmesi Trkiyede Federal Konseye olan ihtiyac gn yzne karyor. Byle bir yap olmad iin Anayasa Mahkemesi Batc kimlik adna bir veto mercii gibi davranmaya balyor. Oysa Anayasa Mahkemesini demokratik bir sistemde bir kontrol kurumu olarak dnmek hukuku siyasetin iine eker ve hukuka gveni zayflatr. Cumhurbakanl seimi esnasnda bir Federal Konsey olsayd, Anayasa Mahkemesi Batc duyarllk adna hukuk d davranmak zorunda kalmayacakt. Trban dzenlemesi esnasnda bir Federal Konsey olsayd yine benzer durum yaanmayacakt. Laiklik duyarll olan vatandalarmz Federal Konsey fikrini epey sevmi olabilirler. Ama imdi ayn konseyde ayn yetkilerin Krt haklarna duyarl olanlar iin de geerli olacan sylediimde pek holarna gitmeyebilir. yleyse herkes kimlik baznda siyasi davran gstermeyi bir kenara braksn, ekonomiye baksn. Yatay ve dikey dzlemde gelitirilecek federatif zmler ile kimliki siyasetin hz kesilebilir. Tabii, tekrar tekrar ifade ediyorum, byle bir senaryo Trkiyenin tek kitle partisi olan AK Parti iktidarda olduu srece gerekli olmaz. Ancak AK Parti doal ya da doal olmayan yollardan iktidar kaybederse hele bir blgesel parti tek bana iktidar olursa sistemik bir sknt ortaya kar. AK Parti olmasa bile Trkiyede AK Partiden sonra en fazla milletvekili olan CHP ve MHP blgesel siyaset yapmay brakrlarsa bu tr zmlere yine ihtiya duyulmayacaktr. Aksi takdirde CHP ile SP, MHP ile DTP arasnda cereyan edecek kutuplamay tasavvur edebiliyor musunuz? AK Parti yokluunda u anki siyasette tamamen kutuplama ve tekiletirme hakim olur.
195
Trkiye Blnr m ? Federasyon blnmeye yol aar m? Federasyonun kimliki siyaseti zayflatacan sylyorum, ama dnyada aksi ynde rnekler var. Benim aklma hemen spanya geliyor. Son spanya Anayasasnda lke eyaletlere blnd, ama zellikle Katalanlar ve Basklar hala memnun deil grnyor. Kar bir rnek olarak grlen spanya ile Trkiye arasnda ciddi benzerlikler var. kisinde de neredeyse lkede yaayan herkes ortak bir dil konuabiliyor; ancak bu ortak dilin yan sra mahalli dzeyde konuulan baka diller var. kisinin banda da etnik terr rgtleri var. spanyada nfusun %10u Katalanca da konuabiliyor. Katalanca dnda Galiyaca %6 konuuluyor. Bu iki dilin dndaki diller unutulmu gibi grnyor. Bu adan Trkiye ile yine bir benzerlik var. Trkiyede de Krte dnda konuulan ikinci bir dil gze arpmyor. Ama spanyada ayrlk ETA Katalan deil Bask bamszl adna eylem yapyor. Demek ki dil bamszlk hareketlerinde tek bana etkili deil. Trkiyedeki kimliklerden Trklk ve Krtlk milliyeti bazda slamclk ve Batclk ise kltrel bazda kendisini gsteriyor. Bu adan Trkiye ile spanya arasnda bir fark var. 1978 Anayasasnda spanya eyaletlere ayrld, blgesel kimliklere her trl haklar verildii halde neden ETA hala varln srdryor? Ben diyorum ki federatif bir yap kimliki siyaseti zayflatr, oysa spanyada ETA hala devam ediyor. Neden byle? ncelikle bir meseleyi akla kavuturmak lazm. Ben imdiye kadar hep siyasetten bahsettim. DTPnin ve dier kimliki partilerin etkinliklerinin nasl krlabileceini irdeledim. Terr rgtleri yasal siyasal zeminin dndadr. Terr rgtleri en bata devletin uygulad yanl politikalardan ortaya karlar, ancak ortaya kmalaryla birlikte siyasetin dna karlar. Bir terrist rgt kimliki siyaset zayfladnda onu canlandracak aksiyonlara giriebilir, ancak buna ramen kimliki siyaset zayflasa yine de varln srdrebilir. nk terrist rgtler bir kere kurumsallatktan sonra kendilerince merulatrdklar zemini bir sre sonra unutabilirler. Bu yzden soruyu u ekilde deitirmek daha doru olur: spanyada kimlik hassasiyetleri neden hala devam ediyor? Sorunun cevabn verirken Trkiye ile spanya arasndaki bir benzerliin daha farkna varacaz. Terrn k noktas yanl siyasetten kaynakland, sorunun kaynan gsterdii iin de oraya odaklanacaz. spanyada ayrlk Bask hareketi ilk defa ne zaman terrize oldu? 1958 ylnda, faist General Fransisco Franko ynetimi zamannda. Bu size bir eyi hatrlatyor sanrm. Trkiyede de PKK nefret tohumlarn 12 Eyll darbesi ynetimi zamannda att. Ne tesadf deil mi? Faizm st satrlarda da belirttiim gibi teknolojisi ok gl bir devlet tarafndan uygulanrsa ortak bir kimlii oluturmakta baarl olabilir. Ama Trkiye ve spanyann darbe ynetimleri bu ideolojiyi uygulamaya
196
Trkiye Blnr m ? kalkarlarsa ok feci bir sonula karlalr: terr. yleyse bir konuda anlamamz gerekiyor: spanyada da Trkiyede de ayrlk terr douran antidemokratik ynetimlerdir. Federasyon antidemokratik ynetimlerin at yaray onarmaya alr; ancak her zaman baarl olamayabilir. Baar alan yarann derinliine bal. General Franco spanyay 1939dan 1975 ylna kadar ynetti. Trkiye bu adan daha ansl. 20. yzylda Trkiye byk lde demokrasi ile ynetildi. 1980 darbesi sonucunda kurulan ynetim de birka yl iinde yerini demokratik hkmete brakt. Bununla birlikte demokrasi iinde bile 90l yllarda derin devlet tarafndan ilenen cinayetler meseleyi daha ok kimlik sorunu haline getirdi. Trkiyenin spanyaya gre bir avantaj var. Trkiye henz modernlemesini byk lde tamamlamad. Krtler zellikle modern retime entegre olduklar batda kt maziyi unutabiliyor, oylarn ekonomi baznda verebiliyorlar. Bu yzden bandan beri belirttiim zere Trkiyede partiler smrmedikten sonra hibir kimlik siyaseti federasyonu gerektirecek bir dzeye kmaz. DTP kimliki siyasette srarc olsa bile MHP ve CHP birer kitle partisi konumuna gelebilirlerse DTP de zayflar. Ama bir gn siyasetteki btn partiler blgeselleirse de federasyondan baka bir zm yolu kalmaz. Federasyon ortak kimlik oluturmak iin bir yntem deildir, kimliki siyasetin zararlarndan lkeyi en iyi koruyacak demokratik sistemdir; ancak gemite yaplan feci hatalar bu sistemin de kimliki siyaset karsnda yenilmesine neden olabilir. Federatif bir sistemin amac her kimliin kendi yaam tarzn yaayabilecei konusunda kendini gven iinde hissetmesidir. Doal uluslama. Federasyon ortak bir kimlik oluturmaya yaramyorsa devlet meruiyetini nasl elde edebilir? Ben her zamanki gibi bu sorunun cevabn alt yapda yani ekonomide arayacam. Bismarck dneminde kurulan Federal Almanyada Alman kimlii nasl olumu, oradan hareketle sorumuzun cevabn alacaz. Otto Von Bismarck dneminde Almanlar bir araya gelirken dier yandan da lke modern retime geiyordu. Sanayileme ok hzl devam ediyordu. Modern retim yapan bir ekonomi sadece irket baznda deil, lke baznda lek ekonomisine ihtiya duyar. Yani lkede ne kadar ok hammadde, i gc ve tketici olursa ekonomi o kadar verimli alr. Hammadde ve i gc bol olduunda ucuz olacak, maliyetler decektir. gc bol olduunda ayn zamanda i gcn eitlendirmek de kolaylaacandan uzmanlamaya youn ihtiya olan modern retimde gereksinen eleman ihtiyac hzl ve yerinde karlanr. Bu da retimin aksama olmakszn yaplmasn salar. lek ekonomisi ulam ve iletiimi gelitirir. Bylece i gc ve hammadde retimin younlat yere daha hzl ulaabilir, irketler geni sahalarda ok daha iyi organize olabilir. Unutulmamaldr ki lek ekonomisi ayn zamanda byk pazara ihtiya duyar. rnn geni sahalara ulaabilmesi iin iletiim ve ulam imkanlarnn ok gelimesi gerekir.
197
Trkiye Blnr m ? imdi ben bunlar neden anlattm? nk gelien ulam ve iletiim farkl kimlikteki insanlarn birbirleriyle kaynamalarn salar. Modern retimin bir rn olan ehirler de kimliklerin karmas ve kaynamas asndan ok nemli bir rol oynarlar. ehirde kap komunuz, yan bantta alan ii baka bir kimlikten olabilir. Oysa kimliklerin ayn olduu bir kyle bu trden bir etkileim mmkn deildir. Kimlikler arasndaki etkileim ehir yaamnda birok kurumda grlr. Okul bunlarn iinde nemlidir. Devlet ortak bir kimlii dayatmasa bile okulda ok farkl kltrel arka planlardan gelen renciler bir araya gelirler ve bir gn iinde saatlerce etkileim halinde olurlar. Bu etkileim yllar iinde arkadalklara, hatta evliliklere dnr. Etkileim eitim dneminin ardndan da devam eder. Bambaka kltrlere sahip insanlar fabrikada, broda, brokraside birlikte alrlar. Kapitalist sistemdeki rollerine paralel olarak alma yaamnda ortak karlar oluur. Bir sre sonra kimlikten kaynaklanan deerler arka planda kalr, retim ilikilerinden kaynaklanan czdan karlar n plana geer. Ortak karlar yeni snfsal ortak deerler yaratr, insanlar birbirine daha fazla yaklatrr. Modern retim blgeler arasnda ciddi nfus transferlerine yol aar. Normal artlarda devlet zoruyla insanlar bir yerden bir yere tarken byk fkelere yol aarsnz, ama kii daha iyi bir yaam iin kendi isteiyle ok uzak bir ehre g edebilir. Btn yukarda saydm etkileimlerin temelinde bu g olgusunun olduunu sylesem yanl olmaz. ehre g eden, modern retime entegre olan nfus bir yandan czdannn derdine der, dier yandan dier kimliklerle etkileime geerek onlarla yeni ortak deerler, ortak yaama biimleri oluturur. Bu tabi ki, bir anda olmaz. G eden bir kiinin tam bir ehirli olmas nc nesile nasip olur. Fark ettiyseniz, anlattm srelerin hibirinin iinde dorudan devletin bir etkisi yok. Ortak bir kimlik ekonominin modernlemesi esnasnda kendiliinden geliiyor. te ortak kimliin bu ekilde gelimesine doal uluslama adn veriyorum. Trkiyede byk ehirlere g eden, sanayide, hizmetler sektrnde alan Krtlerin neden DTPye oy vermedikleri sanrm imdi ok iyi anlalmtr. Bu olgu ayn zamanda modernlemenin ortak kimlik oluturma srelerindeki etkisini ortaya koymak asndan da nemli bir kanttr. Almanya modern retime geti ve bylece kimlikler arasndaki youn etkileim zaman iinde kiilerin ortak bir yaay biimi gelitirmelerini ve bir Alman kimlii yaratmalarn salad. Bunun sonucunda da Almanya uluslat. Bugn Almanyada niter bir sistem kurulsa Almanlar kimlik kaygsyla byle bir sisteme kar kmazlar.
198
Trkiye Blnr m ? Trkiye blgesel partilerin tekeline kalrsa federatif bir sisteme gidilerek nce kimliki tansiyon azaltlabilir, ardndan da ekonominin modernletirilmesine tam gaz devam edilir. Ne zaman ki btn Krtler modern ekonomiye entegre olurlar, o zaman onlar da kendilerini bu sistemin bir paras olarak hissederler. O zaman ortak kimliin ad Trklk olmu, Trkiyelilik olmu, hi fark etmez. Dikkat edilirse Batc kimlik ile ilgili bir analiz yapmyorum. nk Batc Trkiyede hali hazrda modern ekonomiye entegre. Batcln radikallemesi Deniz Baykaln tezgah. imdi bu tespitim daha iyi anlalyor, sanrm. Ancak Batc kimlik de modernleme srecinde zayflar. nk u anda Batc modern hayatta kendi dzeyinde bir Krt, slamc ve Trk ile pek karlamyor. Trkiyede yakn zamana kadar laik hassasiyeti ile bilinen insanlar genel olarak zengin kesimi olutururdu, dier kesimler de onun iisi olurdu. Dier kimliklerin de st dzey noktalara gelmesiyle toplumsal kaynama her dzeyde olacak. Hatta imdiden bu, okullarda gerekleiyor. Trkiyede okullama artt iin btn kimliklerin ocuklar okullarda kaynamaya baladlar bile. Ama bu kaynamann iinde yine en ok Batcnn ocuu soyutlanyor. Daha ok zengin kesimi oluturan Batclar ocuklarn zel okullara gnderdikleri iin Batcnn ocuu bir de vakf niversitesine gittiyse i yaamna balayana kadar dier kimliklerle tanamyor. Trkiyedeki nemli sorunlardan birisi ideolojik temelde kurulan zel okullar. Sadece slami duyarllkla kurulan okullar kastetmiyorum. Dier taraftaki okullar da Batc bir duyarllk tayorlar. Trkiyede Batc zel okullar slamclardan nce kurulduu iin Batc kesim slami duyarlla sahip okullar eletirmeden nce biraz dnmelidir. Tevhid-i Tedrisatn ruhuna aykr bu ayrma uzun vadede Batc kimliin kaynamasnn nnde bir engeldir. Trkiyede Krtlk en nemli kimlik sorunu olarak dnlebilir; ancak lke modernletike bu kimlik modern retimde kendisine bir yer bulduka ortak bir kimlik altnda kendisini emin hissedecek gibi grnyor. Bence daha yapay olan Batclk uzun vadede daha kalc olabilir. nk bu kimlie sahip olan insanlarn czdanlaryla ilgili bir sorunlar yok. Sorun bir yanda CHPnin kamas dier yanda ise Batclarn lkenin geri kalanndan kopuk bir hayat yaamalarndan kaynaklanyor. Badat Caddesinde, Niantada, Karyakada, ankayada kurduklar fanuslarda hayatlarn srdryorlar. Ama ben yine de iyimserim. Bu yapay fanuslar mutlaka krlacak. Modern retimin etkileri sonuta bir ekilde Batcnn ocuunu dier ocuklarla etkileime sokacak. Etkileim okulda olmazsa en nihayetinde alma hayatnda olacak. O zaman birbirlerini tanyan insanlar birbirlerinden daha az korkacaklar. Doal ortak kimlik oluumu srelerini irdeledik. Devlet bilinli bir ortak kimlik politikas izlemese bile modernlemenin kendisi uluslamay destekler. Ulusdevlet modern ekonominin bir sonucudur. Trk Devletinin bugn zor kullanarak bir kimlik oluturamayacan aklamtk. Dorusu bugn byle bir abann olduunu da syleyemeyiz. Devletin bugn ortak kimlik oluturmak iin yapabilecei en doru ey ekonomik modernizmi
199
Trkiye Blnr m ? hzlandrmak ve nfusun etkileimini engelleyecek kurumlarn ortaya kmasna engel olmaktr. zellikle zel okullarda her drt kimlikten ocuun olmasna zen gsterilmelidir. Bunu gerekletirmek iin vakf niversitelerinde olduu gibi zel ilk ve orta retim kurumlarnda da burslu kontenjanlar alabilir. Elbette birok baka zm nerisi de sz konusu olabilir. AK Partinin izledii ekonomi siyaseti baarsz olursa ve dier partiler kimliki politikalarna devam ederse zorunlu hale gelecek olan federasyonun Trkiyede nasl bir zemine oturabileceini akladk. Dier yandan doal uluslamann nasl bir sre sonunda ortaya ktn ortaya koyduk. Dnyada bir doal uluslama projesi var. Bu proje zerinden u ana kadar aklamaya altm kavramlar uygulamal olarak son bir kez somuta indirgemek istiyorum. Trkiyenin avantajlarn bir kez daha vurgulayalm. Avrupa Federasyonu projesi. Avrupa Federasyonu projesi doal uluslamann motivasyonlar kullanlarak yaplandrlm dnyann en nemli siyasi oluumlarndan birisi. Hep bir rnei olmad sylenmekle beraber aslnda ABD ABden ok nce doal uluslamay baard. Amerikaly yaratmak iin ABDde modern ekonominin btn aralar seferber edildi. yle bir tespit yaplabilir: Bir oluumun doal olmas iin devlet mdehalesi olmamal. Oysa hem ABD hem de AB ortak kimliin oluumu iin almalar yapyorlar. Evet, tam doal uluslama devletin hibir ekilde mdahale etmediidir. Ancak devlet modern retimi destekleyerek, onu zor kullanmadan kullanarak ortak kimliin oluumuna katkda bulunuyorsa bunu da doal uluslama olarak tanmlayabiliriz. nk bu durumda da ortak kimlii yaratan yine modern retimdir. Devlet modern retimin etkisini artracak mekanizmalar gelitirmitir.
Kaynaklar (Btn yaz dizisi iin) Calhoun, C. (2001). The Virtues of Inconsistency: Identity and Plurality in the Conceptualization of Europe. In L.E. Cederman, (Eds.), Constructing Europes Identity: the external dimension. Colorado (USA): Lynee Renner Publishers, Inc. Cederman, L.E. (2001). Political Boundries and Identity Trade-Offs. In L.E. Cederman, (Eds.), Constructing Europes Identity: the external dimension. Colorado (USA): Lynee Renner Publishers, Inc. Fitzgerald K. T. (1992). Schlesinger, C. Media, ethnicity and identity. In P. Scannell, P.
200
Trkiye Blnr m ? Sparks (Hrsg.), Culture and Power: A Media, Culture & Society Reader. London, Newbury Park und New Delhi: Sage Publications. Habermas, J. (1998). Die politische Konstellation: Politische Essays. Frankurt: Suhrkamp Verlag. Hartmann, Jrgen (Hg.) (1997): Handbuch der deutschen Bundeslnder. Frankurt / Main; Newyork: Campus Verlag. Hesse, Johaim Jens; Eltwein; Thomas (2004). Das Regierungssystem der Bundesrepublik Deutschland. Berlin: De Gruyter Recht und Politik. Hobbes, T. (2005). Leviathandan Seme Paralar (S. Lim, ev.). Tunay (Ed.), Batda Siyasal Dnceler Tarihi, Seilmi Yazlar, Yeni a (ss. 209-251). stanbul: Bilgi niversitesi Yaynlar. Hobbes, T. (2005). Leviathandan Seme Paralar (S. Lim, ev.). Tunay (Ed.), Batda Siyasal Dnceler Tarihi, Seilmi Yazlar, Yeni a (ss. 209-251). stanbul: Bilgi niversitesi Yaynlar. Hume, D. (2005). zgn Szleme stneden Seme Paralar (M. Tunay, ev.). Tunay (Ed.), Batda Siyasal Dnceler Tarihi, Seilmi Yazlar, Yeni a (ss. 425-444). stanbul: Bilgi niversitesi Yaynlar. Kopstein Jeffrey; Lichbach Mark (2000). Comparative Politics: Interests, identities and institutions in a changing global order. Cambridge: Cambridge University Press 2000 Marx, K. (2005). Kapital III. VA III/2, s.664/n.26. (M. Tunay, ev.). Tunay (Ed.), Batda Siyasal Dnceler Tarihi, Seilmi Yazlar, Yakn a (ss. 134136). stanbul: Bilgi niversitesi Yaynlar. Morley, D., Robins, K. (1995): Spaces of Identity: Global Media, Electronic Landscapes and Cultural Boundaries. London and New York: Routledge. Mytelka, L. K. (2000). Knowledge and Structural Power in the International Political Economy. In T. C. Lawton, V. Rosenau, & C. Amy (Hrsg.), Strange Power: Shaping the Parameters of International Relations and International Political Economy. Aldershot Hants, England: Ashgate publishing.
201
Trkiye Blnr m ? Shore, C. (2000). Building Europe: The Cultural Politics of European Integration. London: Routledge (Taylor and Francis Group). Sontheimer, Kurt (1989). Grundzge des politischen Systems Bundesrepublik Deutschland. Mnchen Zrich: R. Piper & Co Verlag. der
Sontheimer, Kurt; H. Rhring Hans (1977): Handbuch des politischen Systems der Bundesrepublik Deutschland. Mnchen Zrich: R. Piper & Co. Verlag. Ptzold, N. (2005). Die Audiovisuelle Politik der EU: Eine Untersuchung des MEDIA-Programms unter Bercksichtigung ausgewhlter Mitgliedsstaaten. Master-Studienarbeit, Bereichsbibliothek Sozialwissenschaften der OsnabrckUniverstt. Panebianco, S. (2004). European Citizenship and European Identity: From Treaty Provisions to Public Opinion Attitides. In E. Maxon-Brown. Hunts (UK) and Burlington (USA): Ashgate Publishing Ltd. Rudzio, Wolfgang (1996). Das politische Deutschland. Augsburg: Leske + Budrich. System der Bundesrepublik
Theiler, T. (2001). Why the European Union Failed to Europeanize its Audiovisual Policy. In L.E. Cederman, (Hrsg.), Constructing Europes Identity: the external dimension. Colorado (USA): Lynee Renner Publishers, Inc. Tmmel, I. (2006). Das Politische System der EU. Mnschen: Oldenburg Verlag. Europische Gemeinschaften (2004): Eine Darstellung fr die Brger: Eine Verfassung fr Europa. Von Beyme, Klaus (1996). Das Politische Deutschland. Mnchen: R. Piper Gmbh & Co. Kg. 90/685/EWG: Beschluss Durchfhrung eines des Rates vom 21. System der Bundesrepublik 1990 ber die
Dezember
Aktionsprogramms zur Frderung der Entwicklung audiovisuellen Industrie (MEDIA) (1991-1995).
der
europischen
202
Trkiye Blnr m ? (95/563/EG): BESCHLUSS DES RATES vom 10. Juli 1995 ber ein Programm zur Frderung der Projektentwicklung und des Vertriebs europischer audiovisueller Werke (MEDIA II - Projektentwicklung und Vertrieb) (1996-2000). http://europa.eu.int/eurlex/lex/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CELEX:31995D0563:DE:HTML, 29.05.2006 2000/821/EG: Beschluss des Rates vom 20. Dezember 2000 zur Durchfhrung eines Programms zur Frderung von Entwicklung, Vertrieb und ffentlichkeitsarbeit hinsichtlich europischer audiovisueller Werke (MEDIA Plus Entwicklung, Vertrieb und ffentlichkeitsarbeit) (2001-2005). http://europa.eu.int/eurlex/lex/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CELEX:32000D0821R(01):DE:HTML, 29.05.2006. KOM/2004/470 endg: Vorschlag fr einen Beschluss des europischen Parlamentes und des Rates vom 14. Juli 2004 zur Umsetzung eines Frderprogramms fr den europischen audiovisuellen Sektor (MEDIA 2007). http://europa.eu.int/eurlex/lex/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CELEX:52004PC0470:DE:HTML, 29.05.2006 Europische Audivisuelle Informationsstelle (11.2003): European Films on European Television (Meeting of the experts on the reform of the instruments to encourage the European audiovisual industry). Taormina. http://www.obs.coe.int/online_publication/expert/taormina_films_tv.pdf.de, 29.05.2006 http://www.ena.lu/mce.cfm: European Nevigator, Report from the ad hoc Committee on a Peoples Europe. (Aufruf am 01.05.2006) http://eurlex.europa.eu/de/treaties/dat/11992M/htm/11992M.html#0001000001: Vertrag ber die Europische Union, Amtsblatt Nr. C 191 vom 29. Juli 1992. (Aufruf am 01.05.2006) http://www.datenschutz-berlin.de/recht/de/gg/index.htm#inhalt (GRUNDGESETZ fr die Bundesrepublik Deutschland) (Aufruf am 07.12.2005) (GG)
http://www.landtag.nrw.de/portal/WWW/GB_III/III.2/Land_und_Landtag/index.j sp (Landtag von Nordrhein-Westfalen) (Aufruf am 07.12.2005) http://www.fes.de/fulltext/bueros/london/00538004.htm#E10E10 Ebert Stiftung: Digitale Bibliothek) (Aufruf am 07.12.2005) (Friedrich
203
Trkiye Blnr m ? http://de.wikipedia.org/wiki/Bundesrepublik_Deutschland 07.12.2005) http://de.wikipedia.org/wiki/Bild:Germany_Laender_Map.png Laender Map.png) (Aufruf am 07.12.2005)
(Aufruf
am
(Bild:Germany
204
Trkiye Blnr m ?
PKKllar affetmek(Mehmet Ylmaz)
Sleyman Nazif (1870-1927) Batarya ile Ate adl kitabnda yle diyor: Benim dinim kinimdir Irkna, vatanna, tarihine ihanet etmi olan insanlarn ve milletlerin hibirini unutma Trkolu! Unutma ve affetme Kin tutma fiili yd etmek anlamna gelmedii iin bir katili affetmek de ldrlen yaknmz unutmak anlamna gelmiyor. Bizim dinimiz kinimiz deil slm dini olduu iin affetmenin zor olduu durumlarda da nce dinimizin kaynaklarna dnyoruz haliyle. Adaleti ve ilmiyle yolumuzu aydnlatan slam byklerinden mesel Hz Ali, Hz mer veya Hz. Mevlna bakanlar kurulunda olsalard terr sorununu zmek iin Babakan Tayip Erdoana ne gibi tavsiyelerde bulunurlard? Hz. Mevlna Kuran aklamak iin yazdm dedii Mesnev adl eserinde yle sylyor: Ey insan, bakalarndan grdn zulmler, ktlkler, senin kendi kt huyunun onlardan aksetmesidir, grnmesidir. Senin varln, iki yzlln, zalimliin, gafletin onlara aksetmitir. O sensin, sen kendini yaralyorsun; lnet ipliini, kendine, kendin dokuyorsun. (Cilt I, beyitler 1318-1320) Bugne kadar kaleme aldmz yazlarda :
205
Trkiye Blnr m ?
1. Kuzey Iraka yaplacak geni apl bir harektn hem insan hem de stratejik bir hata olduunu, (Kuzey Iraka girelim mi?) 2. Ulus-devlet modelinin neden Trk-Krt gerginliini krklediini, (Ax! Welate min - Ah! vatanm) 3. PKK ile mcadelede yllardr insan, hukuk ve asker hatalar yapldn, (PKK Ters giden nedir? Bundan sonra nereye?) 4. 12 Eyll darbesinden sonra Krtlere yaplan hakszlklarn fanatik Krtl ve ayrlk terr krklediini (Atamn hapishaneleri)
anlattk. Bu yazlarda sunduumuz bilgiler ve alternatif bak alar btn sorumluluun terristlerde olmadn aka gsteriyor. Ne var ki yrekleri PKKllara kar fkeyle dolu insanlar Bu kadar ok ehit verilmiken nasl affedebilirim? Affetmek ehitlerimizi unutmak olur. fkemi canl tutmamak ahlakszca olur diye dnyorlar. Akl yoluyla fkelerinin sebebini kendilerine aklayarak fkeyi rasyonalize ediyorlar, oluyor size hakl fke. Hakl zina gibi, elbette zt, bir baka deyile hakl haram! Posta kutuma gelen anonim bir mesaj u hikayeyi anlatyordu: lm yaklaan bir baba evlatlarn yanna toplam, lmeden nce bir ricam olacak sizden demi. Kede duran bir uval patatesten affedemediiniz her insan iin bir tane sein. Evlatlar dediini yapmlar. Kimi bir iki tane semi, kimi 5-6 tane. Bunlar gittiiniz her yere gtreceksiniz, uyurken bile bu patateslerden ayrlmayacaksnz. ocuklar akn vaziyette oradan ayrlmlar. Bir sre sonra yeniden babalarnn baucuna toplanan ocuklar dert yanm: Bu kadar arlkla dolamak kolay deil, insanlar tuhaf tuhaf bakyor. Hem patatesler kt kokmaya balad. Babann cevab u olmu : Grdnz gibi kin tutarak, affetmeyi red ederek aslnda kendimizi cezalandryoruz.
206
Trkiye Blnr m ? Balamay tekine verilmi bir armaan sanyoruz, oysa balamak kendimize yaptmz bir iyiliktir
Terre kar olumlu gelimelerin birbiri ardna medyada yer ald u gnlerde kendimize sormaya bile cesaret edemediimiz bir soru var: Ne zaman bitecek? Yani tartmasz bir biimde ne zaman PKK terr artk bir sorun deildir diyebileceiz? Be yl boyunca hi bir saldr olmazsa, Blge halknn ortalama geliri lke ortalamasna yaklarsa, calan resmen bittiini iln ederse, Btn PKK eylemlerinin sorumlular ldrlrse, PKK militanlar topluma yeniden kazandrlrsa. Bu son iki madde aslnda terrle mcadelede en zor adm tarif ediyor:
Sulular ldrerek kazanmak.
intikam
almak
veya
onlar
Diyelim ki ynetici kadro dnda PKK yanls olduu phe gtrmeyen 5000 kii var. Bu insanlarn kardeleri, ana ve babalar, nianllar elleri yreklerinde her an bir kara haber bekliyorlar. Bu 5000 genci bir atma srasnda ldrmek, yakaladktan sonra idam etmek ya da hapislerde rtmek bunun en az on misli insana evlat, karde, sevgili acs tattracak. Trkiye 5000 terristten kurtuldum derken 50 bin potansiyel PKKl bulacak karsnda. 10 veya 20 yl hapis arptrlan bir gencin 30 veya 40 yanda dar ktnda (Kt insan nasl retilir?) yeniden su ilemekten baka hangi seenei olacak? Zaten 25 yldr yaptmz da buydu. Askerler saysal verilerden memnundu, 100 asker feda ettik ama 2000 terrist ldrdk tarzndan istatistiklerle vnyorlard ama biten bir ey yoktu ortada. kinci seenek: Bu 5000 insann ekonomik olarak kazanlmasn yani meslek edinmesini ama ayn zamanda sosyal ve psikolojik olarak da tamir edilmesini salayacak bir rehabilitasyon program uygulamak. Hukukularn, sosyologlarn, psikologlarn, i adamlarnn ve Trkiyeyi seven herkesin el ele verip alaca uzun soluklu bir projeyi hayata geirmek.
207
Trkiye Blnr m ? Mslman olsun olmasn aklmza ve kalbimize yakn gelen her insan dinlemeye hazrz. Mesel Gandi Gze gz,
btn dnyay kr brakr dedii zaman bu sz bizde yank bulur. Ama bizler her eyden nce ALLAHa kulluk ediyoruz. O ALLAH ki bir kuds hadiste Rahmetim gazabmdan stndr. (Mslim) buyurmutur. Artk vatan urunda lmek/ldrmek deil de vatan urunda yaamak ve yaatmak zaman olduu kanaatindeyiz. Yaznn banda da belirttiimiz gibi Mslman olmann bize getirdii baz sorumluluklar var. slma gre neyin doru, neyin eri olduunu anlamak icab ettiinde elbette ki alimler konuur. Biz de susarak okurlarmz Mesnevnin birinci cildinin 3725-3985inci beyitleriyle babaa brakyoruz:
badetteki ihls, gnl temizliini, Hakka balan Hz. Aliden ren. O ALLAH arslann, hileden temizlenmi bil. Savata bir yiidi alt etti. Hemen klcn ekti. Onu ldrmek istedi. O yiit, her peygamberin, her velnin vnd Hz. Alinin yzne tkrd. O anda Hz. Ali klcn yere att, onu ldrmekten vaz geti. O sava dman, bu ie, bu beklenmedik acmaya, bu yersiz balanmaya ard kald. Dedi ki: Bana keskin klcn ekmitin, beni ldrecektin; sonra neden klc yere attn, beni braktn? Hz. Ali buyurdu ki: Ben klc, ALLAH rzas iin vururum. Ben ALLAHn kuluyum. Nefsimin, bedenimin kulu deilim. Ben, ALLAH arslanym, nefis arslan deilim. Yaptm iler, dinime ballma hittir. Ben savata; Attn zaman sen atmadn, ALLAH att. ayetinin anlamn yayorum[Enfal Sresi 17]. Benim klcm, haksz yere kana bulanmaz. Nefis rzgr, benim merhamet bulutumu nasl yerinden kprdatr, srp gtrebilir? Saman p deilim; hilim, sabr, adalet daym. Kasrga, nasl olur da koca bir da yerinden koparabilir? steim, dileim, Onun iradesi rzgrndan baka bir eyle hareket etmez. Rhan ve cisman kuvvetlerimin, gnl ordularmn bakomutan, tek olan, ei, benzeri bulunmayan ALLAHn akdr. Hiddet, fke padiahlara padiahtr. Fakat, bizim klemizdir. Ben fkenin azna gem vurmuumdur. Hilmimin klc, hiddetimin boynunu vurmutur da, bu yzden Hakkn hm, bana rahmet ve rahat olmutur. Savarken, yzme tkrdn iin nefsan bir benlie, fkeye kaplrm diye klc gizlemeyi daha doru buldum. Kim ALLAH iin
208
Trkiye Blnr m ? severse, kim ALLAH iin nefret ederse hadisine uymak, o emri yaamak istedim.[Hadis-i erf: "Kim ALLAH iin sever, ALLAH iin fkelenir, ALLAH iin
verir, ALLAH iin vermezse, phe yok ki o mminin iman kemal bulmutur." Feyz'l-Kadir, c. VI, s. 29.] Ben ne yapyorsam, ALLAH iindir. Taklid deildir. Hayale kaplarak, zanna, pheye derek i grmedim. Ben grerek i yaparm.Ben garazdan kurtulmuum, hr bir adamm. Hr bir adamn tankln dinle, klelerin tankl bir para etmez. Madem hrm, fke, hiddet beni nasl olur da balar? Emrl-mminn Ali, o gence dedi ki: Ey yiit, savarken sen yzme tkrnce, nefsime ar geldi. Benim huyum deiti. Yapacam savan yanrs ALLAH rzas iin, yars da fkem zoru ile nefsim iin, intikam almak iin olacakt. Halbuki, ALLAHa ait ilerde ortaklk uygun deildir. ALLAH seni kudret eli ile yaratt, ssledi. Sen ALLAHnsn, benim mahlukum deilsin. ALLAHn yarattn, yine ALLAHn emri ile kr, dk; Dostun camna dostun tan at. demilerdir. Hz. Alinin dman, bu szleri iitince, gnlnde Hakk nru parlad, imana geldi. Dedi ki: Ya Ali, meer ben seni fena huylu kiilerle kyas ederek, hata etmiim, cefalara dmm ve seni baka trl insan sanmm Ya Ali, bana kelime-i ehadeti ret ki, seni zamann en stn, en ycesi olarak grdm. O yiidin kabilesinden, en yaknlarndan elli kadar kii, bu vaka zerine evkle, akla dine yneldiler, mslman oldular. Hz. Ali bylece, hilim klc ile bunca halk, bunca insan kltan kurtard. Hilim klc, elik kltan daha keskindir. Belki, yzlerce ordudan daha fazla stnlkler elde ettirir.
209
Trkiye Blnr m ?
Atatrk Krt Meselesinde Yanld(Mustafa Akyol) Diyarbakrda yaynlanan Diyarbekir isimli gazetenin 6 Eyll 1932 tarihli saysnda, Atatrkten u alnt yaplyordu: Diyaribekirli, Vanl, Erzurumlu, Trabzonlu, stanbullu, Trakyal ve Makedonyal, hep bir rkn evlatlar, hep ayn cevherin damarlardr. Atatrk bu sz bir Diyarbakrl gazeteciye sylemiti. Bahsettii rkn Ouz Trk olduunu da vurgulamt. Gazeteci, Atatrkten duyduklarn zetleyerek yle yazyordu: Ben Trk elinin kahraman bir bucandanm, yazk ki oraya Bekir Diyar diyorlar. Fakat biz diyarmzn ne olduunu biliriz. Bizim diyarmz Ouz Trkn has konadr, biz de bu yce konan ocuklaryz Trk eli byktr ve yer yznde yalnz o byktr. Her yeri dolduran Trktr. Ve her yan aydnlatan Trkn yzdr Dirliin ne olduunu anlatan da TRKtr, alalm. te bu, Kemalist Cumhuriyetin yetitirmek istedii ykselen yeni nesil idi. Herkes byle Trklk cokusuyla dolup taacak, birlik ve beraberlik iinde aydnlklara koacakt.
210
Trkiye Blnr m ? Gelgelelim, toplumun realitesi buna tam uymuyordu. nk gerekte lke snrlar iindeki herkes Trk deildi. Bunu da, stteki szlerinden 12 sene evvel, Byk Millet Meclisinin ilk gnlerinde, yine Mustafa Kemal ifade etmiti,: Meclis-i linizi tekil eden zevat yalnz Trk deildir, yalnz erkes deildir, yalnz Krt deidir, yalnz Laz deildir. Fakat hepsinden mrekkep (oluan) anasr- slamiyedir (slam unsurlardr) Her biri yekdierinin her trl rki, itimai, corafi hukukuna daima riayetkrdrlar. Yani Kurtulu Savan vermek iin toplanan Meclis, sadece Trklerden deil, aralarnda Krtlerin de olduu Mslmanlardan oluuyordu. Mustafa Kemal Paa, Cumhuriyeti kurana dek bunu hep vurgulad. Ama sonra sylem aniden deiti. Atatrk, daha yl nce slam unsurlar dedikleri insanlara birden bire Trk demeye balad. slamn baz nemli kurum ve sembollerini de ortadan kaldrverdi. Krt sorununun patlama noktas ite buradadr. eyh Said syann douran ana faktr budur. Atatrkn lmne dek douda isyansz tek bir yl bile gemeyiinin sebebi de bu krlmadr. Atatrk kukusuz bunu iyi niyetlerle yapmt. leri gitmenin tek yolunun, Kemalistlerin hep vnerek dedii gibi, mmetten ulus yaratmak olduuna inanmt. Dahas, devrin pozitivist felsefesi ve totaliter ideolojilerinin etkisiyle, bu dnmn devlet eliyle zorla gerekletirilmesi gerektiini dnyordu. Bunu hem hakl, hem de baarlabilir bir proje olarak gryordu. Aradan 80 yl geti. Trkletirme projesinin en azndan baarlabilir olmad, artk aka ortada. Bunun, aynen Gne Dil Teorisi gibi, dorular da ok olan Atatrkn yanllarndan biri olduunu artk anlamamz gerekiyor. Rahmetli, o teorinin yanlln hayatta iken grm, onun iin bu skandal ta o zaman rafa kaldrmt. Baz yanllarn da bizim 80 yllk bir deneme-ve-fena-halde-yanlma srecinden sonra bugn grp terk etmemizden daha aklc bir ey olamaz. Nasl olur da Krt alm 10 Kasmda Meclise gelir diye sal-sollu kpren, byle yapmakla da Kemalizmin Krtlerle bir sorunu olduunu aka sergileyen Kemalist muhalefete, yani MHP ve CHPye, saygyla duyrulur
211
Trkiye Blnr m ?
Gaziler, ehitler ve zenciler(Rasim Ozan Ktahyal) Birka gndr beni korkutan gelimeler yaanyor aramba gn, bu bar srecinin ehit aileleri ve gaziler kullanlarak sabote edilmek isteneceini yazmtm. Maalesef bu ihtimal hayata gemeye balad Yurdun eitli yerlerinde protezini karp yere atan gaziler grmeye baladk Olum ne iin ld, terristler serbest kalsn diye mi? diye alayan ehit annelerini izlemeye baladk Bartan yana ve vicdan sahibi her insan bu manzaralar grnce byk bir ikileme dyor Bir yanyla bacan ya da olunu bu savata kaybetmi o gazi ve ehit yakn yurttamza bir ey syleme hakkmz yok. Ama bir yanyla bu grntlerin savan devam etmesini, insanlarn lmeye devam etmesini isteyenler tarafnda byk bir itahla izlendiini ve kkrtldn biliyoruz Gemite Ergenekon yaplanmasnn ehit aileleri derneklerini istismar etme amal provokasyonlar yaptn da biliyoruz Bu derneklerden kimileri Ergenekon kontrol altna girmiti. Bir dnem, tam 2007 seimlerinden nce, her asker cenazesi AK Parti aleyhine byk gsterilere dnyordu Bir yandan nedense- seime ay kaladan itibaren ehitlerin says ikiye e katlanmaya balad. Bir yandan da u an ieride olan Ergenekon sanklar organize bir biimde yurt apndaki tm ama tm cenazelere katlr hale geldiler Fakat bu tezghlar ok yaam Trkiye toplumu bu ulusalc/Ergenekoncu tezgha dmedi. En milliyeti bilinen yerler AK Partiye en ok oy veren yerler olarak kt Yzde 47lik halk destei Ergenekon zihniyetinin yznde tokat gibi patlad
212
Trkiye Blnr m ? imdi de bu srete gazilerimiz ve ehit ailelerimiz istismar arac olarak kullanlmak istenecek Oysa ne ac ki bu devlet dzeni tarafndan en ok madur edilenlerin banda gaziler ve ehit yaknlar geliyor u an, er ve erba olarak sakat kalan kardelerimiz hibir TSK tesisinden istifade edemiyor. Gazilerimize bu devlet ok ok dk bir maa veriyor Ayn ekilde ehit yaknlar iin de bu geerli. stne stlk istatistiksel olarak bakldnda da ehit eleri ve annelerinin byk ounluu bartl yurttalarmz. Daha evvel de defalarca yazdm gibi daha ok Derin Anadolunun yoksul ve dindar insanlar bu savata toprak altna giriyor. Perihan Madenin syledii gibi Tevikiye Camiinden 10 tane ehit cenazesi kalksa bu sava oktan biterdi zaten. O evrelerde son dnemde bol bol ulusalc nutuklar atlyor. Fakat i olan askere gndermeye geldi mi, fellik fellik torpil aranyor te yandan bartl ehit yaknlar da hibir devlet imknndan istifade edemiyor. Orduevlerine ve tesislerine alnmyorlar AK Parti hkmeti bu bar srecinin bir paras olarak derhal bu kepazeliklere son vermelidir. nce gazi ve ehit ailesi maalar insani bir seviyeye getirilmelidir. Sonra da er ya da subay ayrt edilmeden ordumuz bnyesinde savaa katlm herkes ordu tesislerinin imknlarndan sonuna kadar yararlanr hale getirilmelidir Genelkurmayn bu dzenlemeye itiraz etmesi vatanseverlik balamnda utan verici bir tavr olur Hkmetin gazi ve ehit yaknlarn gzeten byle bir dzenlemesi Genelkurmay iin de bir imtihan olacaktr. Benim tahminim, Trk Genelkurmay zihniyeti bu dzenlemeye kar kar Beni utandrsnlar da bir greyim nann ok mutlu olurum. Bu keden de zr dilerim Zenci dman zenci savc Trk devlet sisteminin zenci kabul ettii, ikinci snf insan grd yurttalarn kullanarak, bu yurttalar aalayan bu bozuk ve arpk dzenini yaatmaya altn sk sk yazyoruz Bu ok trajik bir durum Gaziler ve ehit yaknlar araclyla bu sistemin kendi yaratt kirli sava srdrmeye almas balamnda da bu oluyor. Birok balamda da bu oluyor Bir rnek verelim Perembe gn amil Tayyar beni arad Tam senin zencileri zencilere krdrtmak teorine uygun bir olay yaadm diye sze balad zgrlk ve demokrat yazarlara yzlerce dava aan Ali akrla olan hikyesini anlatt. Dn de kesinde bir ksmn yazm Tayyar Ergenekon zihniyetini srekli koruyan, bu konuda akl almaz davalar aan Bakrky Savcs Ali akr gemite de katld bir Kadiri ayini sebebiyle gerici olarak sulanm bir insan. Dindar-muhafazakr bir gemiten geliyor Bu durumu meslek hayat boyunca bir su gibi ona hatrlatmlar. Bu durumun yaratt zenci kompleksiyle odasna 18 tane Atatrk fotoraf asm akr. Nerede Kemalist sisteme muhalif olarak alglanan biri varsa basm o kiiye davay Bu ekilde egemen sisteme yaranmaya alm hep savc akr. nanc gerei zenci olarak grlen bu savc kendini aalayan bu sistem uruna kendi gibi zenci olanlara dorultmu dava silahlarn Maalesef Trk devlet yaplanmas iinde Krt, Alevi veya dindar gemiten gelen ve byle kendini inkr edip, kendi gibileri sulayarak hayatta kalmak zorunda braklan binlerce Ali akr var Bu adaletsiz dzen artk yklmak zorunda
213
Trkiye Blnr m ?
Son terrist eceliyle mi lecek?(Mehmet Ylmaz) Milliyeti Krtler Abdullah calan liderliinde silahl mcadeleye baladklarnda PKK ismi henz yoktu. Yl 1974. Ben 4 yandaydm. PKK adn duymaya baladmda 1980li yllara gelmitik. Her evde telefon yoktu. nsanlar filtresiz Birinci marka sigara ierlerdi. Paras olanlar Samsun ya da Maltepe alrlard. Marlboro kaak olarak satlyordu. Ya, eker, pirin, tpgaz, ampul her arandnda bulunmazd. Bakkal tandklarna
tezgh altndan verirdi bunlar.
TV tek kanald ve siyah-beyazd. Dansz, kfr, mayolu kz yasak idi TRTde. Elektriin kesilmedii gnlerde gece 12de TRT yayn biterdi. stikll mar okunurdu ve Antkabir nnde rap rap yrrd Mehmetik. Zaman zaman askerlerimiz ehid oldu diye haber gelirdi. Bayraklara sarl tabutlar grrdk TVde. Siyah beyaz ekranda o bayraklar yine de krmz grrdk biz. Trk Silahl Kuvvetleri adna konuan komutanlar son terrist lene kadar mcadele edeceiz diyorlard. O zamanlar bir grup terrist olduunu, srayla hepsinin leceini dnrdk. Haliyle bir sonuncu terrist olacakt. O da lnce konu kapanacakt. Adile Naitli, Mnir zkullu Hababam snf yllarmz geride kald. Arelik marka merdaneli amar makinelerinin yerini otomatik makineler ald.1980lerin sonunda liseyi bitirip niversiteye girdim. zall yllarda Trkiye da almt. thalat serbestti. Binalar ykseldi stanbulda. Avrupa marka araba artt. Herkes Marlboro sigara iiyordu. Her evde telefon vard artk. TV renkli ve ok kanall olmutu. Her kanalda deiik haber bltenleri vard. Ama TVde Diyarbakr, rnak, Cizre, Tunceli, Bingl duyduumuzda ardndan yle bir
214
Trkiye Blnr m ? cmle geliyordu: filan gn yaplan operasyonda 4 er ehit oldu, 5 terrist l olarak ele geirildi . Sonra bir komutan mikrofona geiyordu: Kanlar yerde kalmayacak! Son terrist lene kadar mcadelemiz srecek . Yani o son terrist hl hayattayd. Her ey onun suuydu. O bir lse bu bayrakl tabut geii sona erecekti. Ama olmuyordu. Son terrist lmyordu. Neredeydi bu son terrist? Nerede saklanyordu? Ka yandayd? Sarn myd yoksa esmer mi? 500 bin kiilik Trk Silahl Kuvvetlerinden kaabildiine gre tam bir kamuflaj ustas olmalyd. Biz onu sonuncu terrist sanmtk ama o ad Son, soyad da Terrist olan bir kiiydi belki de? Aradan bir ka yl ve bir ka bin tabut daha geti: Sivil, asker, terrist 30 Austos Zafer Bayramlarnda rap rap yryen askerlerimiz bayraklara sarl tabutlar iinde topraa gmlmeye devam ettiler. Anne ve babalar tabutlara kapanp alyor, gazeteciler bol bol resim ekiyor, gazeteler yrekler yine yand diye manet atyordu. Cenaze trenlerinde nutuk atan komutanlar yine Son Terrist adl o kiiyi ldrmedike bu savan bitmeyeceini sylyorlard. Ah o Son denen adam bir elimize geirseydik mahvedecektik ama Ben tahsilimi bitirdim. Bir ie girdim. Evlendim. ocuklarm oldu. Trkiyeyi ynetenler deiti: Tansu iller, Mesut Ylmaz, Blent Ecevit Recep Tayyip Erdoan. Ama komutanlar terr bizim iimiz diyor. Terrle mcadelenin ne zaman biteceine babakan deil komutan karar veriyor: Son Terrist lnceye kadar. kimse o Son Terrist denen adam ldremedi. Onun yznden lenlerin says 40 bini buldu. 1974te belki 20 yalarnda olan Son Terrist her halde imdi 55-60 yalarnda olmal. Artk eski evikliini kaybetmi olduunu tahmin ediyorum. Belki gzleri eskisi kadar iyi grmyordur? Bir mayna basabilir mesel. Ya kulaklar? 60 yandaki insanlarn kulaklar o kadar da iyi duymaz deil mi? Belki kendisine yaklaan bir devriyeyi duymaz ve saklanamadan ldrlr? Ama sanrm Genel Kurmay Son Terristin eceliyle lmesini bekliyor. Neden mi? Bundan bir ka hafta nce Genelkurmay Bakanl Genel Sekreteri Tmgeneral Ferit Gler 8 eyll gn Siirtin Eruh ilesinde PKK mensuplar ile temasa girildiini, 5 erin ehit olduunu sylemi. Ardndan (mealen) yle devam etmi: Trk Silahl Kuvvetleri, blc terr rgtyle mcadelesinde, Son Terrist lnceye kadar devam edecektir.
215
Trkiye Blnr m ? Korkarm bu komutanlarn bizi (istemeden?) srkledikleri bir amaz, bir tuzak var. Devlet kurunuyla ldrlen her terristin kardei, kars, ocuu, komusu birer terrist ya da en azndan bir PKK destekisi oluyor. Ordunun ykc gc her vurduunda, devlet adna yeni bir insan ldrdnde belki be belki on insan Son Terrist oluyor. Son Terristin eceliyle lmesi belki de herkes iin en hayrls? Terrle sava, komutanlarn tercihine braklamayacak kadar nemli bir meseledir diye dnyorum.
216
Trkiye Blnr m ?
Bir Krt Olarak Ne stiyorum? (Kemal Dino) Son gnlerde, gndemi iyice megul eden zaman zaman sorulmu; ama klar pek bulanklatrld iin cevaplanmaktan ok lfazanlk cehenneminde kaybolup giden bir soru var: Krtler ne istiyor? Bu yazda ben dilim dndnce bu soruyu kendime sorup ve tutarl bir ekilde cevap vermeye alacam. Bunca Krt, Krt aydn ve siyasetisi dururken, benim farkl bir kulvarda seyir eden, blcln(!) tehlikeli sularnda kula atan isteklerimi dile getirmemi bir lks, bo bir aba olarak grenler olacaktr elbet. Ama ne edersiniz, demokrasi diye bir eyi AB dayatmas neticesinde kabul etmek mecburiyetinde kalmsz. Ben de bir bireyim ve dinlemek zorundasnz beni, iinize gelmese de. lk nce byle bir sorunun kimin ya da kimlerin sorduu ve muhatabn kim olduu net olarak ortaya konulmad iin, sorunun arln sanld gibi korumadn dnyorum. Bu soruyu yllardan beri Krdistan corafyasnda her trl asimilasyonu ve ikenceyi yapm Trk ordusunun ve Trk halknn (Tm iradesini devlet babaya teslim etmi, bu konuda susuz olduunu dnp hala da rahat uyuyan sessiz ounluun) da sormas lazm. Soruyu da bata Krt halk olmak zere, Krt aydnlarnn ve siyasetilerinin geni bir apta samimice cevaplamas lazm. Ama sz konusu bugn soruyu soran bu yok ediin msebbiplerinden ok daha bir ka aydn ve gazete oluyor. Cumhurbakan gibi birka kii de korka korka clz beyanatlarda bulunup, geri adm atyorlar. Neticede bu soru Trkiyede ciddi bir ekilde sorma srecine girilmemi ve kamuoyunda hala bylesi bir saduyu gelimi deil. Ayrca bu neriler yle alaltc bir slupla ele alnyor ki, bal bana baka bir yaznn konusu olduu iin,ksa kesiyoruz) Msebbip ve muhataplarn sustuu bir ortamda, bir ka aydnn ve yazarn beyan edilen grleri medyaya yansd. Sz konusu ben bu medyaya yansyan szde zm nerileri zerinden kendi isteklerimi konumlandrp ve bunlarn birkann deerlendirmesini yapacam.
217
Trkiye Blnr m ? zm nerilerden biri de Krte zerindeki basknn lokal olarak kaldrlmas ve Krtenin seme dil olarak okullara girilmesi buyruluyor. Ben bu zm nerisini ciddiyetten ve hakkaniyetten uzak saygsz bir yorum olarak deerlendiriyorum. Dahas zmden ok problemin z olarak alglyorum. nsann yegane evi ve hafzas olan dilin semeli bir ekilde bir ulusa dayatlmas, onun dilini yaam alanndan ekip deyim yerindeyse seralarda, pencere n sakslarda lme terk ettirmenin onurlu bir zmle badaan hibir taraf yoktur. Bu Trk ve Krt aydnlar tarafndan bilinmeyen bir gerek olamaz. Dnmek lazm, bir ulus kendi rkn semedii gibi dilini de seemez. Bu yzden diliyle kendisini var etmesi en doal hak olarak adlandrlr. Peki nasl olur da seemediin bir eyi semeli bir yntemle ve minnet ederek verme tenezzlnde bulunuyorsunuz? Siz bu sakslarda byyecek ve tarihten hafzadan arndrlm bir dilin gelecekte nasl bir edebiyat sanat douracan bekliyorsunuz? Eer siz sadece doruyu syleme cesaretine sahip ve hakk isteme potansiyeline haiz insanlar iseniz, semeli dilin Krte deil ancak, Trke olabilmesi gerektiini haykrmanz lazm. Bu zm nerisi ne mutlu Trkm diyene sznn Krte tercme edilmesidir. Eer Dil zerindeki basky bu derece lokal bir ekilde ele alp hak krnts olarak nmze sunarsanz dalarmza artk Trke deil, Krte Ne mutlu Trkm diyene yazlacaktr. Bunun da ne derece byk bir deiim olduunu artk varn siz hesaplayn. Ben bir Krt genci olarak tm okullarda eitimin Krte olmasn istiyorum. Tarih dersinde Gktrkleri, kavim glerini, Atilla Hanlar, Gazneli Mahmutlar deil Bedrxanileri, Dmdmlar, Edebiyatta Ehmed Xanleri Feqiy Teyranlar grmek istiyorum. Bir dilin semeli olmas deil, tm mfredatn tarihin, corafyann, edebiyatn, Krte olmasn talep ettiiniz anda inandrc olabilirsiniz. Ama gel gr ki, deil bunu tam tersini yapp da minnet etmenin kskacnda beteri kriter alp, ktye mahkum etme anlaynn neresinde aydnlk, insanilik ve demokrasi olabilir? Bu yzden Trkiyeye Yaln Kkler, Erturul zkkler, Mmtazer Trkneler deil Emile Zolalar lazm. Ve kp ak ak suluyorum diyebilme cesareti gsterdiklerinde aydn sfatn hak edebilirler. Dadakiler iin genel bir af isteniyor. Basitletirirsek affa ihtiya duyan su ileyen, affeden ise madur olandr. Peki dnp baktmzda, bu dadaki terristlerin af bekledikleri sevgili ordu ve yce suskun Trk milletinin yaptklarn hangi merci affedecek? Toplu mezarlarmz, Botataki kemiklerimiz, yklan, yaklan kylerimiz, tecavz edilen bedenlerimiz ve ikenceden geirilen binlerce vatandamz iin kim zr dileyecek? Veya kim, kendini, niin, nasl affettirecek? Biz kim oluyoruz da bunca acy yaam bireylerin acsn bir tarafa itip kendimizi affa muhta gsterip onlar kulak ard ediyoruz.(Ahmet Trk nasl oluyor da biz 17 bin fail-i mehul cinayeti unutmaya razyz diyebiliyor. Bu pikinlikle ancak hafzasz, kiiliksiz ve hasta bir bartan bahsedebiliriz. Bu kendi acna yabanclaan smrge insann bakdr ki; bambaka bir yaznn konusu olabilir.) Tabi bu sorunun muhatab sadece devlet deil. Konuyu aarsak, bata Apo olmak zere PKKnin ynetim konseyidir de. Bugn tm siyasetlerini Aponun mraldaki konforu zerine kurup, onun talepleri dnda her eyi unutmaya raz edilmi bir Krt siyaseti hangi aymazlk iinde bunlar kulak ard edebiliyor. Ya da Krtler ne zaman sadece devletten deil PKKdan da hesap sorup kayplarn sorgulatma bilincine sahip olacaktrlar. Ben sadece devletin
218
Trkiye Blnr m ? deil, Krt halkn Krt liderlerinden hesap sormalar gerektiine inanyorum. Bu savan bilanosunu yle kolaylkla devlete ykp, iradesini bakalarna teslim edip(!) binlerce faili mehul cinayette parma olan Apoyu ve rekasna da hesap sormalyz ki, ortada insani deerlerimizi onuruyla savunabilelim. nk kendi kaybnn, acsnn peinden gitmeyen bir ulusun tam manada asla zgr olamayacana inanyorum. Ne zamanki, biz acaba bu hareket bu kadar terrize edilmeden sivil ittiat asizklerle, daha anlaml ve bilinli eylemlerle hak aramaz myd? Sorusunun peine dersek greceiz ki, PKK asla sanld kadar masum deildir. PKK masum olmamasnn ordunun, asimilasyonda fail yada pasif rol alan tm glerin zulmne bahane olmadn ayrca belirtmekte fayda var. Devletin de istedii terre bulam, nice kirli iere karm birka liderin diktatrlnden, beyni hadm edilmi bir rgt ile ulusal bir mcadelenin kirletilmesidir. Bu konudaki dankl dv Akttn baskn Bingl olaylaryla iyice ayyuka kt. Bir Krt genci olarak Krt aydnlarnn bunlara da hesap sorup cevabn muhataplarndan almasn iddetle isterdim. Sonu olarak Krtler sadece devletle orduyla deil PKKyla da yzleip haklarna Onurlarnca sahip kp, saksdan km zmlere itimat etmemeliler. Krt siyasetileri de artk dilerini Aponun kumandasnda kurtarp hakk sylem cesaretine sahip olmallar. Yoksa gn gelir tarih karsnda gereklerin cenderesinde hepsi de hesap vermek ve vicdanlaryla baa ba kalmak durumunda kalacaklardr. Yazy uzun tutamadm iin sadede gelmek istiyorum. Krt corafyasnda bunca talana ramen onurlu bir zmn asgari yolu ancak Federal bir sistemle olabilir. Daha az kandrmaca, olup onca ekilen ileye ramen bir byk kayp saylabilir ancak. yle bir durumdayz ki benim gibi dnenlerin sesi ordudan ok PKKya yakn Krtler tarafndan kesiliyor maalesef.. Bu da PKKnn hangi tarafta durduuna pheyle bakmamn ilk admn oluturuyor.
219
Trkiye Blnr m ?
ma Kul Kerd Zerre Ma (*) - Yreimize Gam Eklediniz (Abdurrahim )slamolu
nce selam sonra kelam; Selam olsun sizlere Son yllarda lkemizde bitmek tkenmek bilmez bir abayla; yarm yamalak da olsa srdrlen demokratikleme ya da sistemi yeniden dizayn etme projesini etkisizletirme hareketi artan bir ivme ile devam etmektedir. Ziya Paann Rencide olur dide-i huffa ziyadan (Yarasann gzleri aydnlktan rahatsz olur) diye syledii sz mehurdur. Trkiyenin yllardr mcadele ettii ama stesinden bir trl gelemedii derin ve karanlk yaplanmann dalmasndan rahatsz olan evreler, maaralardaki yarasalar misali ieriye az bir k girdiinde dahi feveran ederek ortal ayaa kaldrmakta ok maharetliler. Anlalan odur ki tnelin ucu grnd ve k ieriye doru yava yava yol alrken karanln sakinleri daha da hrnlap grltnn dozunu ve eklini deitirmek iin her trl yolu deneyeceklerdir. Zira onlarn mcadelesinde hibir ahlaki ya da etik kayg olmaz ve menfaatlerinin gerektirdii sonuca varmak iin meru veya gayrimeru her yol mubahtr. Byleleri iflah olmaz frsatlardr. Halkmz ok sk tekrarlanan bu filmi seyrederken derinlerde olup biteni anlamakta glk ekse de; artk senaryonun ayn olduunda, sadece aktrlerin, figranlarn ve dekorun bazen deitiini anlam ve ac tecrbeleriyle de bunlar yorumlamakta ok byk maharet ve feraset sahibi olmutur.
220
Trkiye Blnr m ?
Bu memleket ok byk badireler atlatarak bugnlere gelmi ve gemite olan bitene baktmzda hala nasl ayakta durmu veya birlik-btnln nasl muhafaza etmi ona amak lazm. ok sancl bir corafyada ikamet eden bu lkenin insanlar iten ve dtan akl almaz maniplasyonlara maruz kalm hatta tarihte hi mstemleke olmad halde kendi z evlatlar tarafndan smrge olmu topluluklarda bile karlalmas g dayatmalar ve zorbalklarla yz yze braklmtr. Btn bu olumsuzluklara ramen bu memleketin sakinleri hala sabredip barna ta basyorsa ve memleket benim, nankrde olsa evlatlar da benim diyorsa bu halkn hakkn teslim edip artk edeb yahu deyip uslu ocuk olmak zaman geldi de geiyor yaramaz ocuklar iin. Bu memleketin haar ocuklar kendilerine u soruyu sormallar: yeryznde bu gam ve kedere bu denli tahamml edebilmi dayanabilmi ka tane halk vardr?. nsanolu bu evrende var olduka iyi ile kt, doru ile yanl, adalet ile zulm, fakir ile zengin, siyah ile beyaz, aydnlk ile karanlk hep bir mcadele iinde olacaktr. Eyann tabiat bunu gerektirir. Bu matematiksel bir kesinlikten daha kesindir. Bugn lkemizde devam eden mcadelede saflarmz siyasi ya da ideolojik grlere gre deil bir erdem mcadelesinde dorunun ve haklnn yannda yer almak dncesi ile pozisyon almalyz. ncelikle ve zellikle hakszla, erdemliliin ve insaniyetin gerei olarak kar olmalyz. Kime yaplm, niye yaplm, adam hangi dinden, cemaatten, partiden ya da grten vs. sorularn cevabn aratrmadan Hak namna kar olmalyz. Zira Hakkn hatr lidir hibir hatra feda edilmez kaidesince lmz sadece adalet olmaldr. Adaletin olmad yerde glnn hkimiyeti vardr. Sadece gcn ve glnn ayakta durduu bir ortamda ise insani deerlerden ve medeniyetten bahsedilemeyecei aikrdr. Adaleti istemek kolay sahip olmak zordur. Adalet, herkesin samimi olarak fedakrlk yapmasyla ancak sahip olunabilecek kadar deerli bir hazine ve erdemli bir toplumun da ab- hayatdr. Her eye ramen karanla kfretmekle aydnla ulalmaz. Bizler laik, dindar, liberal, sosyalist, demokrat, milliyeti, sac solcu, Trk, Krt, Laz, erkez, Ermeni, Rum vs. her ne isek Trkiyenin geleceini ahsi menfaatlerimize tercih ederek Ben demeyi brakp Biz diyerek vefal bir tavr almalyz. Zira arpmalardan, g gsterilerinden, hesaplamalardan galip kmayacaktr amma malup bellidir: Trkiye. Dolaysyla mcadelemiz hakszla ve adaletsizlie kar yekvcut devam etmelidir. Tm bunlara ramen halk namna vekleti elinde bulunduranlar ve hkmedenler makamlar ellerinden gitmek pahasna dahi olsa adaleti uygulamak noktasnda ok dikkatli olmallar. nk vekil olmak emin olmay gerektirir. Emanet bunun iin kendilerine verilmitir.
221
Trkiye Blnr m ?
Btn bu olup bitenler iimize derin bir gam (kul) salmsa da mitsizlie kaplmamak lazmdr. nk gecenin karanlnn en kesif olduu zaman sabaha en yakn zamandr. Hz. Alinin deyimiyle Gz olana sabah mtr. Belki de o sabahn karanlndayz(**). Gznz ak olsun. (*) : Yreimize Gam Eklediniz (Zazaca)
(**) : Bu cmle rahmetli Fethi Gemuhluolunun O sabahn alacasndayz sznden esinlenerek yazlmtr
222
Trkiye Blnr m ?
Trk ordusundan hesap soran bir Trk annesi(Rasim Ozan Ktahyal) Bu topraklarn bitmeyen savanda, bu lkenin evlatlarn kaybetmeye devam ediyoruz Yeter!! denmesinin bile artk bir samimiyeti kalmad Yamur yamas gibi normalleti bu berbat durum Arada yamur yaar, slanrz Arada bu kirli sava hortlar, ocuklar lr yle alglyoruz artk Sonra hayat yeniden devam eder. Bazen dolu yaar, bazen gnlerce biteviye az az yaar, sonra yeniden durur Sonra yeniden balar Yamur tanelerinin yere dmesi kadar doal bu lkenin genlerinin lmesi artk Bir kiinin lmnn trajedi, onbinlerce kiinin lmnn istatistik olacana ilikin Stalinin lanet derecede gereki sz hkmran bu topraklarda ehitler diye yalan edebiyatlarla andmz genler bu devlet iin istatistik rakam tanelerinden ibaret Vatan saolsun demeyeceim Bu bence hepimiz adna tam anlamyla kanksanm bir alaklktr O sebeple mesela geen hafta kaybettiimiz Jandarma Er smail Uygunun annesinin feryatlaryla kimse ilgilenmedi O feryatlar, egemen devlet mantnn iine yarayan feryatlar deildi nk Bir olum ehit dt, br olumu da vermeye hazrm diyen ya da dedirtilen anneler hemen her yerde manet olurdu. Fakat bu anne baka ey sylyordu Bu toplumda gittike ykselen bir haykr bir kez daha dillendiriyordu Bu anne Vatan saolsun demeyeceim diyordu. Bu kez bu anne geleneksel ve rtl bir anneydi. Daha evvel kentli-eitimli laik ortasnftan bir annenin bu itirazna ahit olmutuk. Bu hissiyatn o kesimde ok geni biimde paylaldn bu kede yazmtm imdi de tevekkl ve metanetleri devlet tarafndan istismar edilen geleneksel dindar annelerden biri bu k yapyordu Hem de kaybettii oluyla ilgili ok ac bir olay da naklederek
223
Trkiye Blnr m ? Olumun komutan, namaz kld iin tepki gsteriyormu. Onun gibi dier ksa dnem askerler masa banda otururken aylk er olan smailim gnde yedi saat nbet tutuyormu. Olum komutanna syleyemiyordu ama bunlar telefonda bize sylyordu. Komutan oluma gck kapm. Ayn anne Ulatrma Bakannn kendilerini ziyaretinde de unlar sylyordu Ban saolsun demek kolay. Ben onu ne hallerde bytp yetitirdim. Ne zorluklarla byttm. Cierim yanyor. Baz eyler ok zoruma gidiyor. Torpil olduunu bilseydim ben de yaptrrdm. Hi zengin ailelerin ocuklar oralarda askerlik yapyor mu? Bu ocuk evin nnden geen yabanclardan korkard. Bu nasl terristlerle arpt? arjr takamad diyorlar. Kocam arama dedi ama dn akam komutann aradm. Seni Allahn mahkemesine havale ediyorum. 12 saat nasl nbet tutturdunuz dedim. Bize ehit haberini vermek iin gelen kii olunuz yemekhanede ld dedi. Daha sonra da dediler ki, terristlerle atrken siperdeyken kafan kaldrma demiler. Benim ocuum da kaldrm. Kafas paralanm. Cesedi tannmaz haldeydi. Genelkurmaya sorular Devletimizi ynetenler, zellikle de Genelkurmay kararghnn generalleri bilmeli ki bu annenin sesi Derin Anadolunun sesidir Bu lkenin anneleri askerlik tecrbesinde korkunun ne demek olduu zorla retilen kocalarndan daha cesur ve daha yreklidir Kocalar korkup Yapma, etme, arama kimseyi hanm dese de durmayacaktr smail Uygunun annesinin bu tepkisini imdilik karambole getirebilirsiniz, egemen medya da hemen gerekeni yapar Ama bu anneler akn akn artmaktadr, bilesiniz imdi Genelkurmay yetkililerine soruyorum Bu ehit anasnn bahsettii komutanla ilgili ne ilem yaplmtr? Namaz kld iin Er smaile saatlerce tutturulan nbet olayn kamuoyu nnde aydnlatmayacak msnz? Yoksa Akttn katliamnda olduu gibi bu komutann da Hibir ihmal, zaaf ve hatas yoktur mu diyeceksiniz? Daha analar ok mehmetikler dourur, bu szlamalar da bu toplum unutur diye mi dnyorsunuz? Hesap sormak Bu lkenin halk olarak unu bilmeliyiz Bizler, evlatlarmzn deerini bilip korkmadan bu devlete ve orduya hesap sormadka askerlerimizin lm ordumuzca zayiat olarak grlecek, maalesef ou zaman bir askerin lm bir Skorsky helikopterin dnden daha az nemli olarak alglanacaktr nc dnya ordularnn hemen hepsi askerlerine byle bakar, nk o halklar len ocuklar adna ordularndan hesap sormazlar Israrla sylemekten bkmayacam ki bir kurum hesap vermedike, denetlenmedike yozlar ve rr Bugn TSK meselemiz bu minvaldedir
224
Trkiye Blnr m ? Bedeni tannamaz hale gelen er smail Uygunun annesi gibi anneler arttka, korkmadan yrekli biimde kendi devletlerine hesap sorduka bu lke daha gzel bir yer olacak Trk ordusu, hesap sorulduka denetlendike glenecek Bunlar diyenlere Ordu dmanl yapyor diyenler, Trk ordusunun adm adm rmesini ve kmesini hzlandran gafillerdir rm bir ordu Er smaillerimizi koruyamaz, vatanmz da savunamaz
225
Trkiye Blnr m ?
Krtler de Bizim Soydamz(Mustafa Akyol) Kuzey Irakl Krtler de, ayn ordaki Trkmenler gibi, bizim akrabalarmz. Trkiye nfusu Trklerden, Krtlerden ve dier anasr- slamdan olutuuna gre, Kuzey Irakl Krtler de soydalarmz. Peki bu soydalarmza hi kulak veriyor muyuz? * * * Mustafa Kemal Paa, 1 Mays 1920 gn, yeni alm olan Meclisin krssnden yle diyordu: Yksek Meclisinizi tekil eden insanlar yalnz Trk deildir, yalnz erkes deildir, yalnz Krt deidir, yalnz Laz deildir. Fakat hepsinden oluan anasr- slamiyedir. Atatrkn Kurtulu Sava boyunca srarla ifade ettii bu kardelik vizyonu sayesinde, Krtler Ankara hkmetine byk bir destek verdiler. Kurtulu Savan, Trkler ve Krtler omuz omuza kazandk. Bugn ise her ey tersine dnm durumda. Kuzey Irakl Krtler kendilerince bir kurtulu mcadelesi iindeler. En byk engel olarak da Trkiye var karlarnda. Kukusuz bu noktaya geliimiz, 80 yllk karmak bir tarihsel sre sonucunda oldu. Ulus-devletin kuruluu, kendilerini dlanm hisseden Krtlerin isyanlar, bunlarn bastrl, Kuzey Irakn kaybedilii, yeni isyanlar, ve en sonunda da korkun PKK terr
226
Trkiye Blnr m ? Tm bunlar meseleye 1920de olduu gibi bakmamza izin vermiyor. Oysaki hi deimemi bir gerek var: Kuzey Irakl Krtler de, ayn ordaki Trkmenler gibi, bizim akrabalarmz. Trkiye nfusu Trklerden, Krtlerden ve dier anasr- slamdan olutuuna gre, Kuzey Irakl Krtler de soydalarmz. Peki bu soydalarmza hi kulak veriyor muyuz? Kuzey Irak kamuoyu Trkiye pek ok konuda baka toplumlarn kamuoyunu hesaba katyor. Amerikan kamuoyunu dikkate alyor, bir TV dizisinde Trkler hakknda en ufak bir olumsuzluk gese, tepki gsteriyor. Avrupa kamuoyu bir o kadar nemli ve kendimizi Avrupallara sevdirmek iin yollar dnyoruz. Peki ya Kuzey Irak kamuoyu? Orada yaayan Krtler bizim hakkmzda ne dnyor? Bundan haberimiz var m? Gelin, bunu Kuzey Irakl bir Krtn gznden grmeye alalm: Trkiye onun iin snrn tesinde, gl bir lke. Ancak bu gcyle 80 yldr yapt ilerden biri Krt diye bir ey yoktur diye srar etmek olmu. Ben Krdm demeyi bile onyllarca yasaklam. Hatta srf bu cmleyi syledi diye insanlar hapse atm. Emniyet birimlerinin blgede yapt ikenceler, ayyuka km. Ankara, Kuzey Iraktaki Krtlere katliam yapan Saddam Hseyin ile gayet scak ilikiler gelitirmi. Hatta Trkiyenin Blent Ecevit gibi baz liderleri Saddam ile nc Dnyac dayanmaclk iine bile girmi. Trk uaklar arada bir gelip Kuzey Irak dalarn bombalam. Eskiden Trkmen lafn azna bile almayan Ankara, Krtlerin Saddamdan kurtulmaya balamalar zerine birden bire Trkmen kartna bavurmaya karar vermi. Trkmenleri riske eder ekilde imdi de ayn Ankara, Krtlere, Kerkk petrollerini braktrmayz diye sert aklamalarda bulunuyor. Elbette Kerkk petrollerinin karnn tm Irakllar tarafndan eit ekilde paylalmasn istemek, hakl bir politika. Ancak eit paylam zerinde srar etmekle, Krtlere esip-savurmak, gelir igal ederiz tehditleri gndermek arasnda belirgin bir slup fark var. Peki btn bu gemii yaayan ve sz konusu slup ile muhatap olan bir Kuzey Irakl Krt, sizce Trkiye hakknda ne dnmeli? Ve daha da can alc soru u: O Kuzey Irakl Krtn, snrn bu yanndaki akrabas ne dnmeli? Abdlhamid ve zal Eer bize ne Krtlerin fikrinden, gl lkeyiz, dediimizi yaptrrz derseniz, yanlrsnz. Bu kafa, 80 yldr Krt sorununa bir zm getiremedi. Oysa daha nceleri Sultan Abdlhamid Krtleri kazanmay bilmiti. Bugn Kuzey Irak dediimiz corafya da dahil olmak zere, tm Gneydouyu silahla deil, yardmla, dostlukla, eitimle, ekonomik gelimeyle, kardelik duygusuyla Osmanlya balamt. Bu nedenle ona Krtlerin babas diyorlard.
227
Trkiye Blnr m ? Yaknda tarihte bir de Turgut zal ayn akl, saduyu ve vizyonu gsterdi. Bunun unutulduunu da sanmayn. Gidin Kuzey Irak dalarna, Turgut zal nasl bilirdiniz deyin, insanlarn onu saygyla andklarn greceksiniz. Eer AKP hkmeti Kuzey Irak konusunda doru bir politika izlemek istiyorsa, tanmlad muhafazakar izginin yakn tarihteki en iyi temsilcisi olan zaln yolunu izlemeli. O yol Krt dmanlndan deil, Krtleri kazanmaktan geiyor
228
Trkiye Blnr m ?
Kuzey Iraka girelim mi? (Mehmet Ylmaz) Kuzey Iraka saldralm, OHAL iln edilsin ve DTPnin kapatlsn! Terrle mcadele iin mi? Hayr. Gney Douda demokratik yollarn tkanmas lzm, Diyarbakr ve Tunceli belediyeleri AKPli olmadan, Krtlerin DTPten koptuu anlalmadan, ok acele bir sava karmak lzm, CHP ve MHP blgede bir kez daha maskara olmadan, Sahibinden, satlk, ok acele kan aranyor. Onlar size savamay deil lmeyi emrediyor. nk siz lrken geecek zamana ihtiyalar var. Nasl bu kadar emin konuabiliyoruz? Geen sene bu gnlere (eyll-ekim) denk gelen gazeteleri an. Birden bire younlaan PKK saldrlar, snr tesi harekt gndeme gelmesi, OHAL istekleri, MHP bakan Devlet Bahelinin savaa kar kan herkesi PKK yanda iln etmesi Akttnden sonraki olaylara ne kadar da benziyor. Mecliste Baheli yine bar zm isteyen insanlar PKK yanda olmakla suluyor. Geen sene sitede Krtenin serbeste kullanlmas konusunda bir anket yapmtk. lk balarda ounluk serbestlikten yana oy kullanmt ama tam bizim anketin ortasnda bir PKK saldrs oldu, insanlar ld ve okuyucularmz durularn sertletirdiler. Terr bitmeden Krtlere hi bir hak verilemez seenei tek bana srekli puan kazand. Trkiye kritik virajlardan geerken ans eseri denk gelen bu PKK saldrlar kamuoyunu ynlendirmek hatta adeta koyun gibi gtmek iin kullanlyor kanaatimizce.
229
Trkiye Blnr m ? Geen sene Devlet Bahelinin insanlarn zerine yal urgan frlatt o mitingi hatrlyor musunuz? Balkesirde meydana gelen kkrtmalar ile ne kadar benzeiyor! Peki ya genel kurmay eski bakan Yaar Beyin kitlesel tepki gsterin ars? Dou Perinekin ordu grevini yapmazsa millet yeni bir ordu kurar demesi? Peki geen sene konutuumuz bu konuyu bir kez daha tartmaya aalm, Kuzey Iraka girelim mi? Trkiye Kuzey Iraka girerek terr nleyebilir mi? Tartma bir sorun-zm eksenine oturmad iin snr tesi harektn ne anlama geldii belirsiz. nsanlarmz neyi kapsad bilinmeyen bir harekt destekliyor. Mantksal sebeple, bir zm olacandan m yoksa duygusal sebeple, intikam almak iin mi? ncelikle snrn ne kadar tesine girmek ve ne kadar kalmak sz konusu? 1) Trkiyede balam bir takibin sonulandrlmas iin bir ka haftalna 5-10 km kadar, 2) PKK slerini yok etmek ve bir gvenlik eridi oluturmak iin 6 ay-1 yllna, 30 km, 3) Musul ve Kerkk gibi byk ehirleri kontrol altna almak ve bu ehirlerle kuzeyin ban keserek PKKnn maddi yardm almasn engellemek iin bir ka yllna. KAZAN VE KAYIP HTMALLER Takip amal, 5-10 km Bugne kadar yaplm 24 snr tesi operasyon bu kategoriye giriyor. Her seferinde bir ka hafta sren bu harektlardan en bykleri yle oldu: 5 ekim - 15 kasm 1992 20 mart - 2 mays 1994 12 mays - 7 Temmuz 1997 25 eyll - 15 Ekim 1997 Aada asker bir bilanosunu da sunacamz bu harektlarn yannda 25 yldr sren bir mcadele var snrlarn bu tarafnda. TSKnn basna verdii demelere gre askerlerimizin PKK ile Trkiyedeki atmalarnda en byk sorunlar : a) Askerlerin blgeyi tanMAmas, b) PKKllarn sradan kyllerden ayrd edileMEmesi, c) Snrlarmzdan ieri giren militan ve malzeme. Yani sorun bir grup PKKlnn eylemden sonra Iraka kamas deil. PKKllar bizim topraklarmzda bizim askerlerimize pusu kuruyor ve yeni eitimden km erlerimizin blgeyi ve halk iyi tanmamasndan istifade ederek onlar ldryor. Bu tabloya bir de : 1) Koruyamadmz snrlardan ieri silah ve terrist girdiini, 2) Ve PKKllar ile erlerimiz arasndaki asker tecrbe farkn, eklersek meselenin asker boyutunu ihata etmi oluruz.
230
Trkiye Blnr m ? u halde rnak veya Hakkriyi tanmayan, Binglde faaliyet gsteren bir terrist ile sradan bir Binglly ayrd edemeyen bir Trk subay veya eri snrn br tarafndaki dalar, vadileri nasl daha iyi tanyabilir? Irakl bir kyly bir PKKldan nasl ayrd edebilir? zetle nasl Trkiyede olduundan daha baarl olabilir? Trkiyedeki bir takibe bakarak snr tesi bir takipte ldrlecek terrist bana daha fazla kayp verebiliriz. Bunun yannda Irakl sivillere de Trkiyede olduundan daha fazla zarar verilmesi ihtimal dahilinde. PKK slerini yok etmek ve bir gvenlik eridi oluturmak iin 6 ay-1 yllna 300 kmlik Irak snrnn dier taraf da 3000-4000 m yksekliindeki dalarla ve sarp kayalklarla kapl. Kendi snrlarmz iinde, polisin, sivil yneticilerin ibirlii yapt bir ortamda bir gvenlik eridi oluturamadk. Hal byleyken yabanc bir lkenin topraklarnda bu eridi nasl oluturabiliriz? Dier yandan PKK sleri meru bir devletin askeri sleri gibi deil. Ordumuzun karsnda etraf dikenli tellerle evrili, PKK bayraklaryla sslenmi bir asker s yok. Eskiden dalarn arasna saklanan terristler bugn ehir iini tercih ediyorlar. 500 tane terristi ldrrken bunun on misli krd PKK sempatizan yapmak an meselesi. Kald ki birliklerimiz sivillere hi bir zarar vermeseler bile 12 gariban kyly gzn krpmadan ldren PKK pekl bir okulu veya camiyi iinde masum insanlarla birlikte yakp bunu Trkler yapt, ite Trk vaheti diye propaganda yapabilir. Yllardr ne Kbrs, ne PKK ne de 1915 olaylar konusunda derdini dnyaya anlatamayan Trkiye Iraka girdii andan itibaren PKK, Ermeni ve Rum lobilerinin hcumuna urayacaktr. CNN veya BBC gibi gl bir kresel medyaya sahip olmayan lkemizin byle bir iletiim savana kar hazrlkl olduu sylenemez. Musul ve Kerkk gibi byk ehirler ile kuzeyin ban keserek PKKnn maddi yardm almasn engellemek iin bir ka yllna girmek Yukarda da akladmz gibi ksa sreli harektlar yarardan ok zarar getirebilir. Zira Irakn ilerine girerek PKKya kendi kaynaklarna daha yakn savama imkn salam oluyoruz. Oysa bizim askerlerimiz slerinden uzaklaarak gda, yakt ve cephane temin hatlarn uzatm olacaklar. Bunun nne gemenin tek yolu Kuzey Irakn byk ehirlerini yani Musul ve Kerkk almak veya en azndan bu ehirleri kuzeyden kuatarak Kuzey Irak ile balantlar kesmek. Kuzey Irakn zaten krlgan olan ekonomisinin tamamen durduracak, milyonlarca insan ala mahkum edecek byle bir uygulama ile petrol fiyatlarnn da bugnknn ok zerine kacan da tahmin etmek zor deil. PKK terr byk
231
Trkiye Blnr m ? bir sorun. Ama Kuzey Irakta uzun sre kalan 50 bin Trk askeri bundan ok daha byk yeni sorunlar retebilir. Gneydou Anadolu blgesi kadar geni bir alan kontrol etmek iin askeri sler ve karakollar kurulmas gerekecek. Trkiyedekilerin gvenlii salanamazken atma blgesini iki misli geniletmenin faydas ve zararlar da tartlmal elbette. Uzun srecek bir savan ekonomik ykn hafifletmek iin Musul-Kerkk petrollerinden istifade etmek durumunda da kalabiliriz. Birok bakmdan petrol almak iin Iraka giren baka ordulara benzeme ihtimali var ordumuzun.
DEERLENDRME Birinci yntem 24 kez denendi ama PKKnn daha geen hafta 25 insanmzn ehid etmesi nlenemedi. kinci ve nc yntem ise PKK terrnden ok daha byk sorunlar retebilir bizim iin : 1) Kuzey Irakta geni bir blgeyi uzun sre igal etmek zaten koruyamadmz Suriye ve Iran snrlarmzn uzamas anlamna gelir, 2) Talabani, Barzani ve PKK ortak tehlike karsnda daha kolay birleebilirler, 3) Bugn dahi PKKya M16 piyade tfei vermekten ekinmeyen ABD ordusu yarn stinger fzeleri taarruz helikopterleri, zrhl aralar verebilir. 6 gn savalarnda srail tek bana Msr, Suriye, rdn, Irak, Suudi Arabistana kar savaabilmiti. Gerekte Amerikan Hawkeye uaklar Arap birliklerinin yerlerini, yakt ve cephanelerini srail birliklerine bildiriyorlard. 4) Blgede gl bir Trkiyeden ziyade kukla bir Krdistan grmeyi tercih edecek baz AB lkeleri ve srail PKKya istihbarat ve elektronik harp destei verebilir, 5) Trkiye Irak igal etti haberi zaten yksek olan petrol fiyatn daha da yukar frlatr ki bu hem snr tesi harektn maliyetini arttrr hem de lke ekonomisine ar bir darbe indirir. Zira petrol ithalatta en byk kalemlerden biridir. 6) Uluslararas propaganda ve diplomasi konusunda henz emekleme an yaayan Trkiye, Trk dman lobilerin propagandalarna kar koyacak vaziyette deildir. Fransa ve ABD meclislerinde oylanan Ermeni davasna
232
Trkiye Blnr m ? destek mahiyetindeki yasalar bunun en yakn ve somut rneidir. Son yllarda salanan ilerlemeler bir l bebek fotorafyla tuz buz olabilir. Son zamanlarda srail ile olan ilikilerimizde belli bir soukluk yaadmz iin Yahudi lobisinin de bir ksm Trk kart cepheye katlacaktr. 7) ABD dnyada en fazla silah ve petrol reten lkeler arasndadr. Bu sebeple Irak sava gibi kontroll savalar bu lkenin ekonomisini canlandrr. Oysa Trkiye dnyann en ok silah ithal eden lkelerinden biridir. Petrol ve doal gaz ithalatnn d ticarette tuttuu yere bakarak Kuzey Irakta uzayan bir savan lkemiz iin ykm olaca aktr. Zaten yetersiz olan eitim, salk ve altyap btelerimizin kslarak silah ithaline aktarlmas bizi 50 yl geriye gtrr. 8) ABD 11 Eylle cevaben Afganistan ve Iraka saldrd. Dorudan ve dolayl olarak 1 milyondan fazla insann lmne sebep oldu. Birok uzmann da dile getirdii gibi Irakn igalinin ncesine bakarak ABD bugn ok daha byk bir terr tehdidi ile kar karya. Bu durumdan Trkiye ders karmaldr. Trkiyenin gerekletirdii snr tesi harektlardan en byk drdnde 5701 PKKl ldrlm olmasna ramen terr sorunu devam etmektedir. Geni bir alana yaylan ve uzun sren bir harektn ldrecei terristten daha fazlasn retecei de aikrdr. 9) Lobisi ok kuvvetli olan srail dahi Lbnana giriinde uluslararas yanlzln bedelini dedi. ABDnin Irak igali srasnda ektii yanlzlk da kendini hissettirdi. ABD d politikasnda yeni araylar gzleniyor. Trkiye ise asla uluslararas bir izolasyona katlanacak durumda deildir. 10) Savan uzamasn ve Trkiyenin daha ok silah ithal etmesini isteyebilecek Raytheon Missile Systems gibi firmalar Afganistan igali srasnda Rusyaya kan kusturan s gdml Stinger fzelerini PKKya verebilir. Bu ihtimal gz nne alnmal, temiz bir harekt iin nerilen hava saldrlar srasnda uaklarmzn drlebilme riski ile PKKnn eline esir debilecek bir ka pilotun sebep olaca moral ve propaganda etkisi unutulmamaldr. Stinger tipi ucuz silahlar asimetrik savalarn vazgeilmez geleridir. Zira katalog fiat 40 bin dolarn altnda olan byle bir roket atar ile General Dynamics - Lockheed Martin yapm 18 milyon dolarlk bir F16 Savaan ahin drlebilir.
233
Trkiye Blnr m ? SAVA TANRILARI KURBAN STYOR Sayg ztrkn Genel Kurmay verilerine dayanarak yazd Snr tesi Savan Kurmay Gnl adl kitap yle diyor : 4 byk operasyonun sonularna baktmzda 5.701 l, 1.697 yaral olmak zere 7.398 PKKl ele geirildi. Ayn harekatlarda 22 subay, 12 astsubay, 176 erba ve er 27 geici ky korucusu olmak zere 237 asker ehit dt. Ayn harekatta 54 subay, 48 astsubay, 582 erba ve er, 55 Geici Ky Korucusu olmak zere 739 gvenlik mensubu yaraland. Yazar bu harektlar bir baar gibi gstermek istemi ama bu bilano olduka eksik, pasif hanesine unlar eklemek icab ediyor : 1) 1980lerde bir avu ekya olan bir grup bugn dnyann her yerinde temsilcilikleri olan, uyuturucu, silah kaakl ve insan ticaretinden beslenen bir rgt oldu, 2) 40 bine yakn insan ld, 3) 300 veya 400 milyar dolar harcand, (Irakn igaline ABDnin harcad kadar) 4) Trkiye yurt dnda saygnlk kaybetti, 5) Trk ekonomisi birok projesini erteledi. PKK terryle deil tek tek terristlerle mcadele ettiimiz iin sorun zlemiyor. Buna ramen savatan rant bekleyen kimi kurumlar taptklar sava tanrlar yani Silah ve Petrol iin kurban istiyorlar bizden. Ne acdr ki hr tartma ortamnn ba aktrleri olmas gereken siyasi partiler bile kan kokusunun sarholuundan kurtaramyorlar bazen kendilerini. Byle nemli bir kararn tartlmasn engellemek iin herkesi terrist iln etmekten ekinmiyorlar. KUZEY IRAKTA PETROL EHD OLMAYA HAZIR MIYIZ? Sava bir oyun deildir. l ele geirilen diye sunulan istatistikler basit saylar deil Onun verdii birer can temsil eder. Dmanlar da dhil olmak zere lecek olan herkes insandr. Asl olan daha ok dman ldrmek deil daha az dman edinmektir. 5000 terrist ldrmek demek bunun 4 veya 5 misli insana baba, oul, karde veya e acs tattrmak, bir o kadar potansiyel terrist ve terr yanda retmek demektir. PKK sorunu 25 ylda 40 bin can ald. Oysa Irak petroln almak iin gelenler sadece son 5 ylda yaptklaryla 1 milyon Iraklnn dolayl veya dorudan lmne yol amaktan ekinmediler. Birinci krfez savandan sonra uygulanan ambargo ile petrol arklarna milyonlarca ocuun rzkn alet etmeye utanmadlar.
234
Trkiye Blnr m ? Bu kanl masaya oturmaya hazr myz? Petrol ve silah tacirlerinin pazarlk masalarna meze olmaya hazr myz? PKKnn 25 ylda kyd can 5 ylda vermeye hazr myz? Petrol ehidi olmaya hazr myz?
Ek yazlar PKK ile mcadelede yaplan yanllar hakknda PKK Ters giden nedir? Bundan sonra nereye? Krt kimlii ve yakn tarihimiz hakknda Ax! Welate min Ah! vatanm Szde dnce kurulular ve Trkiyeye kurulan tuzaklar hakknda Dnce terristleri
235
Trkiye Blnr m ?
Evet, PKK lericidir! (Mustafa Akyol) Geen hafta CNN Internationalda yaynlanan bir PKK propagandas, Trk medyasnda tepkiyle karland. Amerikan televizyonunun bayan muhabiri Arwa Damon, Kandil Dana km ve terr rgtnn aslnda ne kadar feminist olduunu uzun uzun anlatmt. Burada kadnlar ve erkekler tmyle eit diyordu gen muhabir ve ekliyordu: Bir erkek iin en rencide edici ey mao olarak tanmlanmak. Trk basn, PKKy ilerici bir yap olarak gsteren bu habere kar, dediim gibi, kprd. nk CNN muhabiri gerekten de yanl davranm, PKKnn kanl yzn hi gstermemiti. Fakat gsterdii ksm da yanl deildi! nk PKK gerekten de ilericidir!.. Ama ilericilik her zaman matah bir ey deildir. Ne demek istediimi anlataym: PKK solcu bir rgttr ve sahip olduu Stalinizm/etnik milliyetilik karm ideoloji de olduka moderndir. rgt aka feodaliteye yani Krt toplumunun geleneksel dokusuna kar kmakta, onun yerine sosyalist/eitliki bir toplumsal dzen hedeflemektedir. Eer bylesine ilerici deil de geleneksel bir yap olsayd, o zaman erkek egemen olur, aa ve eyh sz dinler, Krt trelerine uygun davranrd. Kadnlarnn ba bal, erkeklerinin boynu muskal olurdu.
236
Trkiye Blnr m ? Trkiyenin bu gerei kavrayamayan kimi solcular, Krt sorununun feodaliteden kaynakland eklindeki yanl ezberi onyllardr tekrar eder durur. Oysa tam aksine, Krt sorunu, en azndan PKKnn temsil ettii ekliyle, feodalitenin zlmesinin ve modernlemenin bir rndr. Ne Abdullah calan ne de reks geleneki, muhafazakar insanlardr. Tam tersine, alabildiine ada ve laik kiiliklerdir. Bu gerek, Trkiyedeki ilericilik ezberini de yeniden dnmeyi gerektirir. 80 yldr bize hep eskinin karanlk, yeninin ise aydnlk olduu, gelenekten ne kadar koparsak bamzn o kadar ge erecei sylenir, deil mi? Oysa aslnda gelenek ile modernite arasnda bylesine ak-kara bir ztlk yoktur. nemli olan her ikisinin de ieriidir. Gelenein hem iyi hem kt yanlar vardr. Modernitenin rnleri arasnda ise zgrlk, insan haklar, demokrasi gibi iyi deerler de yer alr, etnik temizlik, gaz odalar, toplama kamplar gibi vahetler de. PKK, ite modernitenin bu karanlk tarafnn rn. Bu taraf, insanlar geleneklerin boyunduruundan kurtarmay vaad eder ve bunu bazen baarr da. Ama, tam da George Orwellin Hayvan iftliinde tasvir edildii gibi, onlar yepyeni ve daha beter efendilerin klesi yapar. Stalin, kylleri toprak aalarndan kurtarm, ama Komnist Partinin esaretine sokmutu. PKK da daa kan Krt kadnlarn belki tre basksndan kurtaryor, ama onlar kat bir ideolojinin, hain bir rgtn ve narsist bir liderin klesi haline getiriyor. Son bir yorum: Krt tarafndaki bu vahim ilericilik rneini grnce, dnp bir de Trk tarafna bakmak geliyor insann aklna. En azndan sormak lazm: Trkiyede kendilerini ilerici ve ada ilan edenler, acaba modernitenin hangi tarafnda duruyor? Demokrasi, insan haklar ve zgrlk m? Yoksa otoriterizm ve hatta faizm mi? yle ya, padiah kovduk, araf attk diye sevinip durmann bir anlam yok. Mhim olan, bundan sonra ne hale geldiiniz: Kendi akl ve vicdanyla yaayan, dier insanlara da ayn hakk tanyan zgr bir birey mi oldunuz? Yoksa akln ve ruhunu otoriter bir sisteme emanet etmi ve onun hakszlklarna alk tutan birer kurun asker mi?
237
Trkiye Blnr m ?
Analar daha ook mehmetik dourur ama helikopter douramaz(Rasim )Ozan Ktahyal Altnovadaki i sava provasnn ardndan eyrek asrlk bitmeyen senfoni yine ses verdi Akttn karakoluna yaplan PKK saldrsnda 17 askerimizi kaybettik Trk medya tarihinde az rastlanr ekilde merkez medya gazetelerinin bazlar da Genelkurmaya hitaben eletirel manetler attlar En ahin olanlarn bile Artk Yeter! psikolojisine girdikleri bir dnemin iindeyiz Zaten hemen bu manetlerin de etkisiyle Genelkurmay, bu saldrya dair ne olup bittiine ynelik aklama yapma gerei hissetti Akttn gibi saldr yaplp, kayp verilmesi ok kolay olan be karakolun daha yerlerinin deitirilecei belirtildi lm yuvalar olarak ukur karakollar eyrek asrlk atma tarihine bakldnda asker lmlerinin byk oranda karakol basknlarndan olduu grlyor Dadaki scak atmalarda kaybedilen askerlerden ok daha fazlas Akttn gibi sabit karakol basknlarnda kaybedilmi Gemite snr kaakl balam dnlerek yaplan karakollar genellikle da ilerinde ukur yerlerde bulunuyor Dolaysyla saldrya ok daha ak haldeler Bu karakollar resmen ak hedef Bu tip karakollarda grev yapan askerler her an ldrlebilir durumdalar Kurbanlk koyunlar gibi lm bekliyorlar tpk Akttndeki silah arkadalar gibi Da corafyasn ok iyi bilen PKKllar da havan topu ve uaksavar saldrlaryla atmakszn bu ekilde ok karakol vurdu bugne kadar Nitekim Genelkurmay da aklad, Akttn saldrsnda vefat eden askerlerimizin 13 tanesi havan topu
238
Trkiye Blnr m ? ateiyle ldrld Zamannda Hakkri Da ve Komando Tugay komutanl yapm Osman Pamukolu da Unutulanlar Dnda Yeni Bir ey Yok adl oksatan kitabnda bu karakollar meselesine deiniyor, o corafyada sabit karakollarn gereksizliine iaret ediyordu. Kaaklk dneminden kalma da ukurlarndaki karakollarn sonradan kaldrlmamasnn ok sayda kolay lme yol atndan bahsediyordu Bu ukurda bekleyen, saldrlmaya her an ak, defalarca da saldrlm ve binlerce askerin vefatna yol am karakollar byk bir basiretsizlikle kaldrlmyor natla orada muhafaza ediliyor Genelkurmayda bugne kadar Kayp da verilse TSK geri adm atmaz! kafas geerli oldu Ancak yllar yllar sonra ukur karakollar emniyete almak iin tepelere ayr karakollar yapld Akttn iin Bayraktepe karakolunun yapld gibi Bir evin salon camnn ak braklp salonu emniyete almak iin kapnn kilitlenmesi gibi bir uygulama bu Genelkurmayn lmlere bak Buradaki esas mesele Trk devlet zihniyeti iin askerlerin kayplarnn hayati bir nem tamamasdr Kan ve can sahibi insanlarn da silah ve mhimmat gibi bir savama arac olarak grlmesinin sonucudur bu kadar kolay lmler Savamaya giden genlerimiz ile bir Skorsky helikopterin fark yok bu zihniyet iin Hatta Analar daha ok mehmetikler dourur ama Skorsky helikopter douramaz denilerek mehmetiklerin ehit oluunu bir helikopterin dmesinden daha deersiz gren zihniyete de tank oluyor orada savamaya giden gen erler Bu trde yaadklarn anlatan Gneydouda savam ok sayda asker grmek mmkn bu toplumda ocuklarmzn katili esas olarak bu yukarda bahsettiim ahlaksz zihniyettir ocuklar len insanlarmz da bugne kadar bu durumu pek sorgulamad imdi imdi eyrek asr geip onbinlerce gencimiz ldkten sonra yeni yeni Yeter artk! denmeye baland Derin Anadolunun lmleri sorgulamamasnn balca sebebini daha evvel bu kede birka yaz st ste yazmtm ehitlik zerinden din istismar Yine tekrarlayalm Gneydouda yaanan sava balamnda mehmetik, peygamber oca ve ehitlik gibi slami tabirlerin kullanlmas byk bir istismardr Genelkurmay Dince kutsal saylan duygularn istismar suunu alenen ve sistematik olarak ilemektedir TSK iradesi, subay almlarnda din meselesi etrafnda kl krk yaryor. Subay adaynn en ufak bir dindarlk eilimi varsa, byle bir istihbarat alnmsa hemen st iziliyor Kazara arada kaynayp TSKya alnmsa, grev sresi iinde dn tezahrleri hayatnda yaad grld an ihra ediliyor Fakat i devlet iin lecek ve ldrecek erlerin savaa arlmas meselesine
239
Trkiye Blnr m ? gelince tamamen slami bir dil ve terminoloji kullanlyor Bu dil, asker kayplarna kar toplumun isyan ediini azaltyor. Olunun ehit olup cennete gittiine inanan dn inanlar kuvvetli Derin Anadolu bylelikle oullarnn lmnden tr kimseye hesap sormuyor ukur karakollarda yani lm ukurlarnda bu lkenin topraklarna bu lkenin ocuklarnn kanlar dklmeye devam ediyor
240
Trkiye Blnr m ?
lmler yenilerinin bahanesi olmasn (Zbeyr Hannis) Ofisteyim. ok kr kapattmda darya ses vermeyen bir kaps var odamn. Aynurdan Dar Hejirokeyi (ncir Aacsn) dinleyebilmek iin kapattm kapm. nk iyerimde kaps ak fakat vicdan kapal insanlar var. Daha ak konuaym: Korkuyorum. Balkesirde, Adanada olan olaylar gibi birine daha sebep olmaktan korkuyorum. Tpk akamki hal saha manda eskaza elime geen ama ok sevdiim, yeilli krmzl Diyarbakr formam giymekten korktuum gibi Lin edilmek deil gaz kaana kibrit olma korkusu Ben Trkiyeli bir Krdm. nsan kan phtsndan yaratan Allah benim phtmn DNAsn Krt bir anababadan vermi. Bana da pp baste koymak dm. Krdm ama, gneydouda bir Krt olmann Trkiyedeki karln anlayamam. nk ben Ankarada dodum bydm. Daa kmay anlayamadm gibi, asker olmay da anlayamam, nk daha yapmadm. mrler rten ama doymayan savan son sahnesinde otuzsekiz insan ld. Saldran bu sefer dadakilerdi. Onbei Trkiye Cumhuriyeti nin silahl kuvvetlerine mensuptu. Kimine ehit oldular, kimine eve den ate, kimineyse Yeni Trkiye Cehenneminin yanmas iin gerekli kurbanlar. Kalan yirmi m? Onlar da yine kiminin evine ate oldu dt, kiminin cehennemine gitti, kiminin de kalbindeki onbe deliin yannda delik oldular. Biz mi? Biz hala lenlere nasl hitap edeceimizi tartyoruz. Tartyoruz ki yarn leceklere de buna kyasla hitap edelim.
241
Trkiye Blnr m ? Birileri Cehennemin demosunu Trkiyede yapma amacna bu kadar yaknken, lks tartmalarn hararetine kaptrmz, tm gcmzle harcyoruz kendimizi. Sava konuup bartan ne kaldysa skalyoruz. lm konuup hayattan kalan skalyoruz. Nolur yeter artk! Biraz da bar konualm. Sava nasl bara evireceimizi konualm. Bu sefer lmler yenilerinin bahanesi olmasn. Bu sefer bunu nasl engelleyeceimizi konualm. Biz sustuka atlar yeri g inletiyor Selametle
242
Trkiye Blnr m ?
Trk askeri kurbanlk koyun mudur? (Mehmet Ylmaz)
Star Gazetesi Akttn karakolunun fotoraflarn yaynlam. nsanlarn oklarla ve mzraklarla savat alardan beri bir yamacn aasnda olan ordular hep ar kayp vermilerdir. Bu sebeple engebeli arazilerde bir tepeyi ele geirmek iin ok mcadele verilir. nk bir tepeye yerletireceiniz oku/makineli tfek/uaksavar vadinin dibindekine oranla ok daha etkilidir. Tepedeki savann gr as daha genitir. Tepenin her ynne doru hzla hareket edebilir. Manevra kabiliyeti daha yksektir. Sava alanna yaklaan takviye birlikleri herkesten nce grr. Yine bu sebeple Anadoludaki kaleler, Avrupadaki atolar hep tepelere yaplmtr. ukurda savaan bir ordu kartlar ak oynayan bir poker oyuncusu gibidir. Adamlarnn hareketini gizleyemez. Geliboluyu Anlamak sitesinde anakkale Savandaki kara muharebelerin detayl bilgilerini incelerseniz en byk atmalarn tepeleri ele geirmek iin yapldn grrsnz. Bundan asrlar nce IIci Viyana kuatmas esnasnda da yardma gelen Polonya birliklerinin Osmanllara oranla daha yksek bir noktadan taarruz etmeleri bu savan Osmanl aleyhine sonulanmasnda nemli rol oynamtr.
243
Trkiye Blnr m ?
Sorular Modern silahlarla yaplan savalarda yksekliin nemini kendi askerlerimizin zerinde test ederek yeniden renilmesi hangi akla hizmet ediyor? ran ve Irak snrna bu kadar yakn bir noktada savunulmas bu kadar zor bir karakol kurmak nasl bir taktiktir? Daha nce defalarca saldrya uram bu karakola gnderilen askerlerin zaten lecei bilinmiyor muydu? Kuzey Iraka girelim diye efelik yapanlar olayn bir de bu boyutunu hesaba katmallar. Askerlerini kurbanlk koyun gibi bir vadide bekleten bir komutan Kuzey Irak topraklarnda kim bilir ne cinlikler yapacaktr Terrle mcadelenin ekonomik, sosyal, hukuk boyutlar olduunu, zmn asker deil siyas olacan herkes anlamaya balad. Komutanlarn ve siyasetilerin aznda hak, hukuk lflar duymaya baladk. yi bir ey. Ama 40 bine yakn lmden sonra aferin beklemesin kimse. Evet, dorudur. Terrle sava askeri yolla kazanlamayacak. Ama bu hibir gvenlik operasyonu yaplmasn anlamna gelmez. Yaplan operasyonlar gerekli ve kaliteli olmal. Ordumuzun askerleri byle harcandka: 1) lkemiz saygnlk kaybeder ve terristlerin eli glenir, 2) eride Altnova tr etnik atma riski artar, 3) Asker olarak kaybeden bir Trkiyenin demokratik nlemler almas ertelenir.
244
Trkiye Blnr m ?
245
Trkiye Blnr m ?
Terr ne zaman duracak? (Mehmet Ylmaz) 22 Aralk 1944te gen bir Vietnaml komnist Vo Nguyen Giap partisi tarafndan bamszlk hareketinin asker kolunun bana atand : 31 erkek, 3 kadn, 2 tabanca, bir ka tfek ve bir makinal tfek. Sadece 10 yl sonra, 7 mays 1954te Giapn ordusu 55 bin savasyla Fransz ordusunu ekilmeye zorlayan kalc bir zafer elde etmiti : 5400 l, 10 bin esir. Bu esirlerin 1749u subayd: Bir general, 16 albay, Bu ykc malubiyet Fransann Vietnamdaki asker varlnn sonuydu. Arkasndan gelen Amerikan igali de ayn biimde bir hezimetle sonulanacakt. Acaba Fransz ve Amerikal subaylar 1ci ve 2ci Dnya savalarnn nizam harp taktiklerini uygularken Vietnaml Giap onlar gayr nizam harp taktikleriyle nasl yendi? Sinein aslan yendii bu mcadeleden Trkiye nasl bir ders karabilir? Her iki harp tr zerine teorilerini Vom Kriege (Sava zerine) adl eserinde sunan Prusyal Carl von Clausewitz sadece bir teorisyen deil ayn zamanda bir askerdi de. Teorilerini sunduu gerilla taktiklerini Marxist Giapa gre ok daha mill bir erevede uygulama imkn da bulmutu 1800lerde. Carl von Clausewitzin gayr nizam harp hakkndaki szleri 19cu yzyldan bu yana hi eskimedi. zellikle de Trkiyenin en byk sorunu olan terrle mcadele konusuna k tutmas bakmndan:
246
Trkiye Blnr m ? Gerilla buhar gibidir, ne kadar ok yzeye temas ederse o kadar etkili olur. Dzenli ordu ne kadar geni bir alana yaylrsa halkn ayaklanmas orduyu o derecede taciz eder. Gerilla iin iin yanan bir yakt gibi bitmeyen bir gerginlik oluturur ve hedefini yava yava tketir. Yanma tamamlanp da alerler grnmeye baladnda dznli ordu ya geri ekilecektir ya da o topraklar onun mezar oalcaktr Bu yazya vesile olan kitap kendisi de bir Marxist olan T. Derbentin Franszca olarak baslan Giap ve Clausewitz adl eseri. Komnist Giap zerine yazlm bir ok eser var tabi, zellikle de ingilizce. Ancak Derbentin kitab Clausewitzin kk sava (isp. Guerilla = Savak) kavramn kullanarak Vietnamn bamszlk mcadelesine bakmas asndan ilgin. PKK Ters giden nedir? adl yazda gerek Marxist ayaklanmalarn teorilerini sunan Mao, Che gibi isimlerden gerekse dzenli ordu tarafnda savaan David Galula gibi subaylardan alntlar yapm ve referanslar vermitik. Terr, asimetrik sava, gerilla, isyan ve isyan bastrma zerine yzlerce kitap yaynland son yllarda. Ne var ki ABD ordusunun terrle mcadele/isyan bastrma el kitabnn son basks hl yukarda ve PKK Ters giden nedir? makalesinde andmz bir avu esere youn olarak referans veriyor. Sitemizde daha nce de gerilla sava ve daha zel olarak PKK ile mcadele konularna giren yazlar yaynlamtk. Terr stratejik, ahlk, din, psikolojik alardan deerlendiren bu yazlardan ite bir ka: Gneydouda lm ve Medya Dili Bu lkenin ocuklar cephane midir? Terrist evlatlarmz ve Anzak lelerimiz(!) Vatann btnl silahla m korunur? PKKllar affetmek Ax! Welate min - Ah! vatanm
247
Trkiye Blnr m ?
Gneydouda lm ve Medya Dili(Rasim Ozan Ktahyal) Gneydouda lmler sryor eyrek asrdr olduu gibi yine gepegen insanlar lyor Bir de iin br ksm var Terristlerin u ini bombaland, u maaras darmadan edildi gibi bir provokatif slupla gn ar verilen haberleri devletin resm ajans veriyor. PKK tarafnda lenlerin de bu lkenin yurtta olduu, lmleri bayram havasnda sunulan genlerin de annesinin, babasnn, amcasnn, teyzesinin, kardeinin de bu topraklarda yaad, bu korkun slupla verilen haberleri onlarn da dinleyeceini ya umursayan yok ya da btn bunlar kastla yaplyor. Ne olursa olsun, olunun daa kmasna lanet bile etse hibir anne, hibir baba olundan byle le kargalarndan bahsedilir gibi bahsedilmesini kaldramaz Onun kanna dokunur bu vicdansz dil. Ahlaki deerleri bir yana brakp fayda-merkezli bir baktan bile baksak bu devlet dilinin bir anlam, devlet lehine bir yarar yok. Milletin birlii, devletin btnl ideolojisine gerekten inanyorsanz ve biraz aklnz varsa bu slubun sizin aleyhinize, PKKnn lehine ileyeceini bilirsiniz Tabii bugnk gelinen noktada blnmez btnlk artk bir bahane haline gelmise, esas kayg sadece kendi iktidarn salama almaksa, hatta yakn gelecek balamnda kk olsun, bizim olsun mant gdlyorsa, yani PKK ile Trk devlet zihniyeti ayn menfaat zemini stne oturma raddesine gelmise o ayr tabi
248
Trkiye Blnr m ?
Etyen Mahupyann geenlerde yazd Ergenekon ve PKK zihniyetinin karlar asndan u an ayn tarafta olduu tespiti zerine herkesin dnmesi lazmSon yazmda belirtmitim; Gneydoudaki savata olunu kaybeden LAST ortasnfndan bir ehit annesi Vatan saolsun demiyorum demiti. Bu tavr LASTlar asndan temsil kabiliyeti yksek bir tavr. te yandan olu hayatn kaybettiinde Bir olum ehit oldu, br de ehit olmaya hazr diye aklama yapanlar ise daha geleneksel-dindar insanlarmz Yani hkim devlet zihniyetinin ikinci snf sayd, toplumsal grnrl arttka MGK meselesi haline gelen yurttalarmz lgin biimde geleneksel-dindar yurttalar kendilerini makbul yurtta grmeyen devlet zihniyetinin tam arzulad ynde szler sylerken, devletin egemenliini dayad snflar tam ters istikamette bir psikolojiye sahip. Saduyulu bakan herkesin tespit edecei zere u an fotoraf bu. Bu fotorafn nasl aklanmas gerektii Trk aydnlar iin nemli bir tartma konusu olmaldr. TSKnn st dzey kademesi de bu fotoraf iyi deerlendirmelidir. Geleneksel-dindar yurttalarn lme ilikin kavraylar sadece Gneydou balamnda deil genel olarak farkl. Hepimiz biliriz ki bu topraklarn kadim zihniyet dnyasnda lm; bir ynyle bir kavuma gn, bir dn gecesi gibi karlanr. lm; Hakka kavumak, Hakka yrmek olarak alglanr. Bu toplum kabristanlardan korkan ve dolaysyla onlar ehrin hi uranmayan yerlerine telemi bir toplum deil. Aslnda modern-ncesi hibir toplum temelde yle deildi. Tm geleneksel kltrlerde lmle bark, en azndan ondan bsbtn korkmayan bir anlay vardr. slami balamda bu ok daha belirgin olarak yledir. Bu topraklarda lmeden nce lnz dsturunun temel alnd bir hayat tarz yzyllar boyu hkmferma olmutur. Bu lkenin modern-ncesi dnemde retilmi deyilerine, manilerine, hikyelerine, iirine, mziine ksacas tm kimliine sinmi bir zihniyet yapsdr bu.u yaadmz ada bu kadim zihniyet, modern/dnyevilemi insann anlam evrenine elbette ok ama ok uzak. Modern insann algsnda ise lm karanlk demektir ve tesi yoktur. Dolaysyla dnyevilemi/seklerlemi LAST ortasnflarnn lm szkonusu olduunda ok daha mteyakkz olular ok doal. Bu savan vatan iin olduuna i dnyalarnda bir zerre inanlarnn kalmamas kadar da zihniyet yaplarnn bu sekler karakteri de Vatan saolsun dememelerinin balca sebebi.Gelenekseldindar insanmzla slami kesim diye anlan tm kesimleri de bir tutmamak gerekiyor.
249
Trkiye Blnr m ? slami camia ortasnflar itibariyle bugn hzla dnyevileiyor, bu ok ak. Toplumsal ve iktisadi arenada eski LAST ortasnflarnn, yeni ortasnflaan slami kesimin aktrlerine diren gsterdiini gryoruz. Bunu da laiklik/modernlik zerinden ifade ediyorlar. Oysa slami dediimiz kesimler de zihinsel anlamda hzla laikleiyor. Hatta bu dnyevileme srecini Kemalist devlet zihniyeti frenleme ilevi gryor. Yani laik devlet braksa slami ortasnflar daha da hzla laikleecekler ronik bir durum var
250
Trkiye Blnr m ?
Terrist evlatlarmz ve Anzak lelerimiz(!)(Mehmet Ylmaz)
30 yalarnda gen bir kadn olan B birden yank et kokusuyla irkildi. Hi bir ac duymad halde bacann feci halde yandn grd. (1) Bu bayan Bnin ilk acile gidii olmayacakt. Daha nce de bir ka kez baz kemikleri krlm ama hi zdrap duymamt. Nadir bir genetik hastalk sebebiyle B hi bir fiziksel ac duymuyordu. Bayan Bnin fiziksel acyla tanmas kelimeler sayesinde, bir haberi duymasyla oldu: Kardeiniz bir trafik kazasnda ld. Korkun bir baars Byi sarst. akna dnmt. Hayatnda ilk defa fiziksel bir ac hissediyordu. Aslnda bu lm B iin bir kayp, bir eksiklik saylamazd. Zira uzun yllar nce uzak bir ehire gidip hayatn kurmu olan kardeini ok fazla grmyordu. Sz konusu zdrap tamamen bir szle balatlmt. Bayan B elbette Freudun 1926da nerdii bir fikri (2) ispat ettiini bilmiyordu: Kaybolan bir cisim, hayatmzdan eksilen bir ey bedenimizin bir yerindeki bir acyla (mesel bir darbe ile) ayn etkiyi yapar. Elbette kt haberlerin bizi yaraladn sylemek iin bilim adamlarna ihtiyacmz yok. Ancak dikkate deer olan, lm haberini alglama ve izleyen srete iinde yaadmz toplumun bize verdii veya verMEdii destein yaralarmz zerindeki etkisi.
251
Trkiye Blnr m ? Yas tutabilme hakk len yaknlarmzn bedenleri dnyamzdan kp gitse de izleri, hatralar hayatmz doldurmaya devam ediyor. Eer cenazesi, mezaryla len iin son bir eyler yapabildiysek ayrlktan kaynaklanan bu boluu yava yava dolduruyoruz evremizdeki insanlar sayesinde: Babam grseydi benimle gurur duyard, rahmetli de bu dolmay pek severdi. Fakat baz koullarda bu yas tutma hakk elimizden alnabiliyor: Evladn kaybeden bat avrupal iftlerin %70inin 18 ay iinde boanmalar (3) dolaysyla mevcut zdraba yenilerini eklemeleri sebepsiz deil. Anne babalar birbirlerine hayattan zevk almay yasaklayabiliyorlar: Evladmz ac iinde lmken nasl byle mutlu olabilirsin? Polisten kaarken vurulan, intihar eden veya idam edilen insanlarn yaknlarna da susmak dyor. Sululuk, aalanma ve utan duygular iinde boulmaya terk ediliyor bu aileler. Yetim gibi Konumak suretiyle acsn paylaamayan, yasn tutamayan insanlar tpk daha konumay grenmeden anne ve babasn kaybeden bebeklerin durumuna dyorlar. Lisana, kelimelere dayal bir ba henz kuramayan bebeklerin hayat ile en gl kprleri grdkleri, kokusunu aldklar ve sesini iittikleri anne ve babalar. Onlarn yokluunda limbik sistem (ing. fr. alm.) hi bir uyarm almadndan hzla krelmeye balyor. Bu kimsesizlik duygusunun etkisi baa vurulan sert bir cisim ile ayn. Beyinde duygularn olutuu ve davrana aksettii blgede yaralar ayor. (4) ikinci Dnya sava srasnda bombardmanlar sebebiyle anne ve babasndan ayr kalan bebeklerin alktan deil yanlzlktan lmeleri (5) de bu ilikiyi ispat eder nitelikte. Nasl alyor? Son yllarda manyetik rezonans ve hormonal analizlerin sonularn kesitirmek suretiyle byk ilerleme kaydetti bilim adamlar. Bu bulgular ile konumas toplum tarafndan engellenmi, zntl bir olay gemite brakamayan, yas tutamam insanlarn beyinlerindeki hasarn ve davranlarndaki bozukluklarn neden-sonu zinciri daha iyi aydnlanyor. Evladn kaybetmi bir insann ehit madalyas almas, len insann komutanlar, siyasetiler ve gazeteciler tarafndan vlmesi ehit ailesinin bu yas tutmasn bir nebze de olsa kolaylatryor. Kendisini bir anda ehit babas mertebesinde bulan sradan vatanda Bir olum daha olsa onu da gnderiririm diyor o coku ile. Dier yanda terrist lei muamelesi yaplan insann yaknlar llerini gmmekte, mezarlar ziyaret etmekte zorlandka lm haberinin yol at ok srekli ve gl bir znt haline, ardndan da depresyon olarak gsteriyor
252
Trkiye Blnr m ? kendini. Bu srekli stres halindeki insanlarn vcutlar duygusal baskya cevaben ok fazla kortizol hormonu retiyor. Kortizole kar ok hassas olan hippocampus hcre eperlerinin dem yapmas kanlmaz. Daha ok kalsiyumun hcre iine girmesine sebep olan bu durum hcre iindeki iyon dengesinin bozulmasnn, hcrelerin imesinin ve patlayarak lmesinin sebebi.(6) Anzaklar 18 Marttaki anakkale muharebelerinin yldnmnde savata len Anzaklar iin siyasetilerimiz bu yl da gzel eyler sylemeyi unutmadlar. Sk sk Atatrkn sarfettii sylenen u szler hatrlatld: Bu yaban ellerde kann dken kahraman askerler imdi siz barsever bir lkenin topraklarnda yatyorsunuz. Rahat uyuyunuz. Burada yanyana yatarken Johnnylerin ve Mehmetlerin hi bir fark yoktur. Ey ocuklarn uzak diyarlardan buralara gnderen anneler, gzyalarnz silin. Oullarnz barmzda yatyor ve rahatlar emin olun. Hayatlarn bu lkede kaybetmi olmalar nedeniyle onlar en az sizin olduu kadar bizim de ocuklarmzdr. len anzaklarn gmld yerlere ehitlik diyoruz ki bat dillerinde de olan bir kelime bu. (ing. martyr fr. martyr). Tpk bizdeki gibi ahitlik/tanklk eden, bildiini syleyenanlamlarna geliyor ve eski yunanca (martus) kelimesinden geliyor. Yzbinlerce insanmz ldren Avustralyal ve ingiliz askerlerin cesetleri karsnda byklk gsteriyoruz. Yaknlarna ihtiya duyduklar yas tutma hakkn tanyoruz. Eer Trkiye bu anma trenlerine msade etmeseydi o askerlerin torunlarna ne byk eziyet etmi olurdu. ve (bizim) terristler Ancak ayn bykl terrle mcadele srasnda ldrlen insanlarn ailelerine kar gsteremiyoruz. Devleti kasdetmiyorum, toplumu oluturan sradan insanlar dnyorum bunu sylerken: Bir komutan ldrlen PKK militanlarnn fotorafn toplu halde ekmek isteyen gazete muhabirine hitaben Analar evlatlarn askere le toplatmak iin gndermedi. Geberdikleri yerde kalrlar, askere le toplatmam, biz imha eder, geeriz. (19 Austos 1993, Milliyet) Halka ve Olaylara Tercman(!) bir gazete ldrlm insan fotoraflarn iftiharla sergiliyor ilk sayfada. Ayn gazetenin ke yazar Metin zkan yle sesleniyor Krtlere: Unutmayn ki sizin atalarnz bu topraklar iin bizimle anakkalede omuz omuza arpp erefli bir ekilde ehit oldular. Terrist leine Krdistan ehidi diyerek bir avu kuklann siyasal uzants olan sizler, hyanet ve delalet iindesiniz.
253
Trkiye Blnr m ? Hrriyet Gazetesinin bir haberinin altna braklan yorumlarda insanlar daha ok terrist lei istiyoruz! diyorlar. ldrlen PKKllarn cenazeleri rgtn sorun karmas sebebiyle ailelerine teslim edilemiyor. Terr rgt her cenazeyi bir boy gsterisi haline getirmek istedii iin lenin yaknlar asgar bir yas tutarak topraa veremiyorlar ocuklarn. Sonu Evlat acs standart, herkes iin ayn olan bir ac deil. Bize verdii hasar lmn geli ekline, yaadmz zamana, kltre, ailemizin ve toplumun bize destek olup olmamasna gre deiiyor. Yas tutaMAmann, ly anaMAmann yol at psikolojik yrtlmalarn ve ykmlarn biyolojik yansmalar dahi llebilir hale geldi. Terrn bizi srkledii korku ve nefret atmosferi iinde gvenlik nlemi kavramn aan, intikama, lm bedenleri aalamaya varan bir cinnet havas oluuyor gitgide. Sakland yerlere terrist ini, llerine le diyerek onlar insanln dnda grmeye, gstermeye abalyoruz. Oysa bu trl organize terr insan toplumlarna zg bir oluum. Ve bu terr bizim terrmz. zm de bizim elimizden olacak tpk kayna gibi. PKKya alet olmu genler bizimle ayn lkenin nfus kdn tayan insanlar. Onlar PKKya yaklatran sreci, Krt milliyetiliini tahlil etmediimiz srece terr belasndan kurtulmak zor grnyor. Terr, zorunlu gler ve yaklan kyler sebebiyle byk ehirlerde yaamaya mecbur kalan insanlarn sosyal dokular yrtld. Akrabalar uzaklat. Genler ile yallarn arasndaki zihn mesafe artt. Krt olsun olmasn blge insannn dayanma alar artk eskisi gibi ilemiyor. Yas tutmalarna, cenaze trenlerine mni olunan, depresyon iinde duygular krelen bu ailelerin yeni terristler yetitireceini ngrmek iin bilim adam olmaya gerek yok sanrm. Terrle mcadele konusuna alternatif bak Krt kimliinin yok saylmas ve sonular : Ax! Welate min - Ah! vatanm Asimetrik savata hatalarmz : PKK Ters giden nedir? Bundan sonra nereye? slm dini asndan dman affetmek : PKKllar affetmek Newroz kutlamalar ve hatada srar : Bu PKKya adam yazmaktr PKKnn ideolojisindeki tuhaf rastlantlar( !) Kemalist bir PKK KAYNAKA
254
Trkiye Blnr m ? (1) N. Danzigera, b, c, , and J.-C. Willera, Tension-type headache as the unique pain experience of a patient with congenital insensitivity to pain, Dpartement de Neurophysiologie Clinique, Centre Hospitalo-Universitaire, Piti-Salptrire, Paris, France. (2) Sigmund Freud, ingilizce Inhibitions, Symptoms and Anxiety veya Franszca Inhibition, symptme et angoisse. (3) Michel Hanus, Les deuils dans la vie : Deuils et sparations chez ladulte et chez lenfant. (Yas, yetikinlerde ve ocuklarda yaslar ve ayrlklar) (4) Les deuils dans lenfance (ocuklukta yas) Abstracts Neuro et Psy, Eyll 1997 says. (5) Spitz R., Anaclitic depression Psychoanalytic Study of the Child, New York International University Press, 1946 (6) Zetzche, Hippocampal and amygdalo changes in patients with major depressive disorder, Jurnal of Clinical Psychiatry, 2004, no 64.
255
Trkiye Blnr m ?
Genel Kurmay Bakan ile konumak(Mehmet Ylmaz) Bat dillerinde intelligible diye bir kelime var. Aklla, insan zekyla aklanabilir, kavranabilir anlamnda. Meslekleri gerei siyasetilerin bir dedikleri bir dediklerini tutmuyor. Ama yaptklarnn ve sylediklerini iyi incelediinizde uzun vadeli bir stratejiye hizmet ettiklerini gryorsunuz: 1) 2) 3) 4) 5) 6) 7) Oy tabann arttrmak, Rakip partiden oy ekmek, Kalc projelere ortak olmak, Hatalarn saklamak, Halka irin grnmek, Muhalefette ise iktidar eletirmek, Partinin imajn iyiletirmek
Baykal ve Bahelinin son bir yldr ne yaptklarn anlamak ise mmkn deil. Neredeyse btn enerjilerini kendi partilerine zarar vermek iin kullanan bu iki liderin intelligible kalabilmeleri iin tek bir yol var: Gizli birer AKP ajan olduklarn kabul etmek! Elbette bir siyasi parti lideri TSKnn Kuzey Iraktan erken km olduunu hatta bunun ABD basklaryla yapldn dnebilir. Bu konuda hkmete hesap sormak onlarn sadece hakk deil ayn zamanda grevi de. Ama bunun ekli byle mi olmalyd? Yaar Bykant 600 binden fazla silahl insana, binlerce tanka, uaa, sava gemisine hkmeden bir devlet memuru. Normal koullar altnda da Savunma bakanlna bal. u halde Baheli ve Baykal basna kapal bir toplant yaplmasn talep edemezler miydi hkmetten?
256
Trkiye Blnr m ? Babakan, savunma bakan, MIT mstear, Bykant Kim gerekiyorsa bu insanlar bir toplant odasnda buluup muhalefet liderlerine (dolaysyla onlara oy vermi olan milyonlara) hesap verebilirlerdi. Yahut TBMMde gizli oturumlar yaplabilirdi. Hatta yaplmalyd: 1) 2) 3) 4) 5) nsan kayb daha az olabilir miydi? Harekt kaa mal oldu? Daha ucuza yaplabilir miydi? Kuzey Irak ve Arap Dnyasnda imajmz zarar grd m? Trkiyedeki Krtler olaylar nasl yaad? Bu harekttan neler renildi, hangi dersler karld?
Bunun arkasndan da gizli kalmasna gerek olmayan bilgilerle beraber bir ortak bildiri yaynlayabilirdi muhalefet: 1) Harektla ilgili takdir ettiimiz noktalar: .. 2) Tatmin olmadmz ksmlar: . 3) Bir daha ki muhtemel bir harektta hkmetten beklentilerimiz: . Byle edepli, kol krlr yen iinde bir hesap sorma muhalefeti glendirmez miydi? Ama onun yerine basn ve internet siteleri zerinden bir sz kavgas yaplyor. Hkmeti zayflatmay m amaladlar belediye seimleri ncesinde? Tam tersi olaca kesin. Trk milletinin orduya ball bu kadar aikr iken TSK ile kavgal bir CHPnin ve MHPnin oy kaybedeceini tahmin etmek iin siyaset bilimci olmaya gerek var m?
257
Trkiye Blnr m ?
Kapatn Trkiyenin nn! (Erhan Kanl) Nihayet 2 yldr sren DTPnin kapatlp kapatlmayaca sorusu cevabn buldu. Bu cevaptan honut olanlarn ounluu phesiz milliyeti duygularnn tesiriyle dnenlerimiz. Fakat demokrasiyi, toplumun refahn tartacaksak ve bu balamda herkes iin geerli kurallar koyacaksak, birazck ben-teki ayrmn dourmaya meyilli duygularmz dizginlememiz gerekecek. ncelikle sormak istediim birka soru var; DTPnin kapatlmas neyi zer? DTPnin kapatlmas, ikyeti olduumuz PKKy ve calan durdurur mu? Krt vatandalarn siyasete katlmalarn engellemek yahut mevcut temsiliyetlerine mni olmak, Anayasann deitirilemez nitelikte maddeleriyle korunan demokratik, lik ve sosyal bir hukuk devleti ilkelerine ne kadar uygundur?
258
Trkiye Blnr m ? Anayasa Mahkemesi Bakan Haim Kl, yapt aklamada, demokrasi, onun nndeki sorunlar zmekle salanr kbilinden bir eyler syledi. Fakat bir yandan aktel bir Krt-Trk atma zemini varken ve e zamanl olarak zmeye niyet edilmiken, byle bir kararn sonularnn demokrasiden yana olamayaca ok ak. Ortada toplumun byk ounluunun kabul ettii bir Krt realitesi var (kart-kurt diyenler Tengrileriyle megul olduklarndan bu konuya hevesleri pek yok). Ayrca yllardr iletilen Omerta yasasnn demokrasi lehine almas sz konusu. Krtlere ehir ve ile isimlerini vermekten, ana dillerinde eitim alma haklarnn varlndan, tarihin acmasz gereklerinin onlar zerinde brakt sinmiliklerden bahsedebiliyoruz artk. Dier taraftan, pluralist anlayn gerei olarak, eitsizlikleri gidermek adna yrtlmeye allan alm sreci ve bunu birok zorlua ramen srdrmeye alan, hki rengin sregelmi sultasna boyun emek istemeyen, cesur bir iktidar partisi var. Demokrasinin, anayasa hukukular tarafndan ir edinmi, basit olduu kadar nemli bir kural vardr; iktidar her zaman oy kaybettirir, muhalefet de her zaman oy kazandrr. (bizde yasa ters iliyor gibi. Tabii mevcut duruma bakarak CHPnin, hakki muhalefet olmad da ileri srlebilir). AKP ise, iktidarn doal artlarda kendisine kaybettirecei oylarn bilincinde olduu gibi, daha fazla oy kaybetme olasln gze alarak 25 yldr sren sava bitirmek iin urayor. Ve ne yazk ki, AKPnin yannda kimsenin olmay, yalnzln verdii sknty hissettirmekte. Bu da uran bounaln dndrebiliyor kimi zaman. ktidarn sert yamalarnda, etrafndaki frtnalara kar yalnz bir iktidar partisinin, etrafnda danaca ve fikir alabilecei baka bir partinin olmamas da, karar alma srelerinin gereksiz uzamasna neden olabiliyor. Dier taraftan, kendi tabanndan kaybetme riskiyle, darbe planlaryla, yarg tehditleriyle ve dier bilumum kafesleme ihtirslaryla da sktrlm vaziyetteyken, alm konusunda verimli mnazaralar yapabilecei DTP ise, Abdullah calann ve PKKnn basknlndan dolay kiiliksiz, ikiye blnm bir hava veriyor u sralar. te byle netameli bir ortamda, Anayasa Mahkemesinin verdii bu karar, zaten bana buyruk fiiliyatlarda bulunabilen PKKnn nn kesmeyecei gibi, zaten byle bir amac olmayan Mahkemenin kararlarna duyulan gveni de sarsar. Keza yarg, son zamanlarda, Trban karar, ardndan AKPye ykl para cezas ve u sralar da telefon dinlemeleri iddiasyla almaya hazrlanan dava nedeniyle kendisinden beklenmeyen derecede siyasi sorumluluklar stlendi. Bu sonuncusunun altndan nasl kalkaca ise merak konusu. Daha da kts, bu karar, mecliste lkenin azmsanmayacak ounluunu temsil edecek bir partinin bulunamayacak olmas nedeniyle, o ounluun kendileriyle ilgili alm srecine katlamamas tehlikesini douracak. Almn bitmesi iin ezelden tene olan CHP ve MHP ise, kendi doalarna uygun olarak yorumlarda bulunmular; karara sayglyz, karar dorudur gibi lf- gzf etmiler. Alm olmasn demenin insanlarmz savasn demek olduunu kolaylkla anlayabildiimiz gibi, Anayasa Mahkemesinin verdii kararn, bunlarn parlamentoda temsil edilmesi gereksiz ve tehlikeli, gitsinler daa ksnlar, sine-i millete dnsnler ve ne oluyorsa olsun anlamna geldiini de aka grebiliriz. Geelim sz konusu kararn dayand konuya ve hukuki sebeplere;
259
Trkiye Blnr m ? - Konu; DTPnin, silahl terr rgt PKKya destek olduu ve bu iddeti kendi parti programlar ve eylemleriyle destekledii, ayrca eylemlerinin devletin bamszlna, lkesi ve milletiyle blnmezliine aykrl nedeniyle T.C. Anayasasnn m.68/4 ve m.69/6, Siyasi Partiler Kanununun m.101 ve m.103/3 uyarnca kapatlmas. - imdi sz konusu maddelere ve hkme, tarafszl zedeleyecek n yarglardan ve Anayasa Mahkemesinin daha nce, mevcut siyasal ortamn paralize olmasna yol at emsal kararlarnn garbetinden syrlarak bir gz atalm: T.C. Anayasas, Madde 68/4. Siyas partilerin tzk ve programlar ile eylemleri, Devletin bamszlna, lkesi ve milletiyle blnmez btnlne, insan haklarna, eitlik ve hukuk devleti ilkelerine, millet egemenliine, demokratik ve lik Cumhuriyet ilkelerine aykr olamaz; snf veya zmre diktatrln veya herhangi bir tr diktatrl savunmay ve yerletirmeyi amalayamaz; su ilenmesini tevik edemez. T.C. Anayasas, Madde 69/6. Bir siyas partinin 68 inci maddenin drdnc fkras hkmlerine aykr eylemlerinden tr temelli kapatlmasna, ancak, onun bu nitelikteki fiillerin ilendii bir odak haline geldiinin Anayasa Mahkemesince tespit edilmesi halinde karar verilir. (Ek cmle: 3.10.2001-4709/25 md.) Bir siyas parti, bu nitelikteki fiiller o partinin yelerince youn bir ekilde ilendii ve bu durum o partinin byk kongre veya genel bakan veya merkez karar veya ynetim organlar veya Trkiye Byk Millet Meclisindeki grup genel kurulu veya grup ynetim kurulunca zmnen veya aka benimsendii yahut bu fiiller dorudan doruya anlan parti organlarnca kararllk iinde ilendii takdirde, sz konusu fiillerin oda haline gelmi saylr. Siyasi Partiler Kanunu, Madde 101. (Deiik: 4445 - 12.8.1999) Anayasa Mahkemesince bir siyasi parti hakknda kapatma karar; a) Bir siyasi partinin tzk ve programnn Devletin bamszlna, lkesi ve milletiyle blnmez btnlne, insan haklarna, eitlik ve hukuk devleti ilkelerine, millet egemenliine, demokratik ve laik cumhuriyet ilkelerine aykr olmas, snf veya zmre diktatrln veya herhangi bir tr diktatrl savunmay ve yerletirmeyi amalamas, su ilenmesini tevik etmesi, b) Bir siyasi partinin, Anayasann 68 inci maddesinin drdnc fkrasna aykr eylemlerin ilendii odak haline geldiinin Anayasa Mahkemesince tespiti, c) Bir siyasi partinin, yabanc devletlerden, uluslararas kurululardan ve Trk uyrukluunda olmayan gerek ve tzel kiilerden maddi yardm almas, Hallerinde verilir. (Ek fkra: 4748 - 26.3.2002 / m.4-a) Anayasa Mahkemesi, yukardaki fkrann (a) ve (b) bentlerinde saylan hallerde temelli kapatma yerine, dava konusu fiillerin arlna gre ilgili siyasi partinin almakta olduu son yllk Devlet
260
Trkiye Blnr m ? yardm miktarnn yarsndan az olmamak kaydyla, bu yardmdan ksmen veya tamamen yoksun braklmasna, yardmn tamam denmise ayn miktarn Hazineye iadesine karar verebilir. Siyasi Partiler Kanunu, Madde 103/3. (Ek fkra: 4748 - 26.3.2002 / m.4 c) Bir siyasi parti, bu nitelikteki fiiller o partinin yelerince youn bir ekilde ilendii ve bu durum o partinin byk kongre veya genel bakan veya merkez karar veya ynetim organlar veya Trkiye Byk Millet Meclisindeki grup genel kurulu veya grup ynetim kurulunca zmnen veya aka benimsendii yahut bu fiiller dorudan doruya anlan parti organlarnca kararllk iinde ilendii takdirde, sz konusu fiillerin oda haline gelmi saylr. Bu maddeler erevesinde dikkat etmemiz gereken nokta, odak kavram. Zira DTP bu nedenle kapatld. u sorular rahatlkla sorabiliriz imdi; PKKnn alma zarar veren terr eylemlerini stlenmeyen, ehitler, bizim de evlatlarmzdr diyen, PKKnn siyasi kanad olmadn stne basarak vurgulayan, parti iinde aykr fikirler olsa da parti genel bakan vastasyla, savan bitmesi iin her trl diyaloga ak olduklarn belirten bir siyasi partinin, Anayasann yapt odak tanmna ve ilgili maddelere gre kapatlmas yerinde midir? Ve, bartan yana olan milyonlarca Krd de temsil eden DTPnin, PKKnn vahet dolu, umarsz ve korku yaratan eylemlerini, sz konusu maddede belirtildii zere, kendi yelerince youn bir ekilde iledii ve bu durumun o partinin kongre ve genel bakan veya merkez karar veya ynetim organlar veya TBMMdeki grup genel kurulu veya grup ynetim kurulunca zmnen veya aka benimsendii yahut bu filleri dorudan doruya organlarnca kararllk iinde iledii sonucunu karmak hukukun mazur grd snrlar iinde saylabilir mi? Yoksa siyasi ortamn gereklerine snlp iin iinden klabilir mi? Kald ki, farz- muhal Anayasa Mahkemesinin DTP hakkndaki iddias gerek olsa bile; Siyasi Partiler Kanunu, m.103/3. Anayasa Mahkemesi, yukardaki fkrann (a) ve (b) bentlerinde saylan hallerde temelli kapatma yerine, dava konusu fiillerin arlna gre ilgili siyasi partinin almakta olduu son yllk Devlet yardm miktarnn yarsndan az olmamak kaydyla, bu yardmdan ksmen veya tamamen yoksun braklmasna, yardmn tamam denmise ayn miktarn Hazineye iadesine karar verebilir. hkm varken ve yine hemen hemen ayn ierikteki,
261
Trkiye Blnr m ? T.C. Anayasas, m. 69/7, (Ek: 3.10.2001-4709/25 md.) Anayasa Mahkemesi, yukardaki fkralara gre temelli kapatma yerine, dava konusu fiillerin arlna gre ilgili siyas partinin Devlet yardmndan ksmen veya tamamen yoksun braklmasna karar verebilir. hkmnde de grld gibi alternatif bir yaptrm ngrlmken, eytann karma olasln ykselten acelecilikte karsamalar yaparak, sz konusu karara varmann, mevcut siyasi dmleri zmeye katks var mdr? Ayrca Yargnn vicdan rahat mdr?
262
Trkiye Blnr m ?
Bu Kez ehit (?) Olan Asker Babas(Cemile Bayraktar) Elazda tim komutan, nbette uyuyan askere ceza olarak pimini ektii el bombasn tutmasn emretti. Bomba patlad, drt ehit. Koyiitler Taburunda 10 gn nce meydana gelen patlamann kaza olmad belgelendi. Temen Mehmet Tmer, mevzide uyuyan brahim ztrke ok kzm. Ceza olarak da, pimini ektii bombay Er ztrke vermi. Elinde basl tuttuu bombayla 45 dakika yardm isteyen er gc tkenince patlama olmu Taraf,haberi byle verdi. Ben toplumun temelini ailenin merkezlediine inanrm hep bunu sosyolojik bir gerekten ya da deney-gzlem aratrmalar ezberinden deil de yaananlara olan ilgimin iselletirmesine balarm ayn zamanda.Ailenin de temeline insan ve insani balar oturtunca bu kk aznln ilikilerinin ve balarnn byk ounluun minyatr olduunu dnrm,insan-aile-toplum sralamasnda birbirine bal bu argmanlarn kopmasnn ayn zamanda bir zincirleme kopua sebebiyet verdiini ve tek bir kopuun dahi btn tmden olumsuz ynde etkileyeceine inanrm.Ayn o baba da grdm kopu gibi. Babann ailenin koruyucu taraf,birletirici taraf,g taraf olduuna inanrm.Tm arklar ve iirler annelerden bahsederken,anne varlnn bir st erevesini babann varl salamlatrr ben de.Babann yokluunun aileyi enkaza evirdiine de ahit olmuumdur,hem de birok kez.nsan zaten babadan yetim kalr.Babann,babalndan istifa ettii,erkek-baba figrnn anlamn yitirdii zamanlar byk kopular olarak anlamlandrrm.Ayn o baba da
263
Trkiye Blnr m ? grdm kopu gibi. Kim o baba ?nsan-aile-toplum lemelerinde ne,neden,nasl o baba ? O baba,bir cezalandrma sonucu ld iddia edilen lakin aileye bir atma ya da bir kaza nedeniyle ld sylenen bir askerin babas.Gnlerdir o babay izliyorum,ne ok acs var,sa sakal birbirine karm,yrei ne denli yanm kim bilir ?Ben gnlerdir o babay izliyorum,gnlerdir deyiim uzun zaman dilimini akla getirmesin mesele birka gnlk gn ierisinde o baba zihnimi terk etmedii iin bana ok daha uzun gelen,gnlerdir dedirten bir anlama sebebiyet veriyor.Ben o babada evlad lm bir babadan ok babann kendi iinde ld bir baba grdm,evlatla birlik,babal lm bir baba.Ne byk ac.Olayn kaza m yoksa cezalandrmadan kaynakl bir lm m olduu gncelinden sonra imdi ne yapacaksnz sorusunu soran mikrofona elini yzne gtrp o dertli hali ile bilmem,ben bilmem,devletimiz en doruyu yapar deyip ncelikli babalndan devlet babaya teslimini grnce szlayan yreim dnyann ve insanln ahlakn,etiini,insaniliini bir cmle ile ykt bitirdi iimde.Ben o babada,o babaya insan-aile-toplumu yktrdm.Babay m eletiriyorum,hayr.Devlete mi anariyorum,hayr.nsana dikiliyorum,insan bkldke insana dikiliyorum.Vicdana,ahlaka,etie,iyiye,bireye,topluma,devlete dikiliyorum.nsan isel insanln devrettike,ben o devredie dikiliyorum.Ne alm, insan zldke,insan dediimiz be harf,bir kelime,btnden tekilleince,ortada elimde be harf ile kalnca,ben o drt harfi ( b-a-b-a ) yan yana getiremedike,elimde kalan darmadan drt harf ile o blnmln ortasnda anlamn bilmediim harflere ehit ediyorum,insanl,insanlm.ehit ailelerini,ehit kelimelerini patlatan bombalarn enkazndan harf topluyorum,yan yana dahi getiremeden stelik,bir kelime karamayacak,tekrar btnlenemeyecek harfler topluyorum,hepsine birer mezar ta. Yaananlarn kurban sadece tekil bireyler midir?lenler midir?Yaananlarn taziyesi,acs sadece lenlerin birincil balarnda mdr?nsan-aile-toplum lemesinde,bir zincirleme ba var ise ki var zincirin ilk halkasnda bireyin ( asker ) lm,ikinci halkasnda ailenin ( baba ) lm,nc halkas da toplumun lm deil midir?Tanry ldren insanlk *,onu bir daha diriltmemeyi taahht ettikten sonra - farknda olmakszn - Tanry ldrme sebebinde kendini yaratmas gerekesini grrsek,kendi yaratmn aslnda bir lmden var etmemi midir?Ve bu lme fail,tank insanlk kendi ldrmesinin lanetiyle her yarattnn aslnda bir ldrme olduu gereini ne zaman kabul edecektir?BireyinTanrlamas iin,Tanr ldrld an aslnda tm var olan lmtr.Sadece katil hayaletler olarak yaratmaya devam ediyoruz,o kadar.Eer bu yaanan bir cezalandrma sonucu ise devlet kontrol lmtr,eer o baba o cmleyi kurduysa baba(koruyucu birinci halka) lmtr,eer biz bunu grp halen susuyorsak insanlk lmtr.Bundan sonra da deimeyecek bir izelge hep aaya,en aaya.
264
Trkiye Blnr m ? Hayat, ellerini yzne gtr, parmaklarnla gzleri(m)i kapat. Ban omzuma y, yk. Babam ldr, hem canl kalsn. Cretinle, beni yetimle . Yakla, biraz biraz daha. O kuyuya bir ta bir ta daha. Haydi Kabil, o kuyuya bir ta bir ta daha. Haydi Kabil, gel. Beni bul, yumulduum kanatlarmda. Ellerimi arkadan bala, dilimi kzdr. Babam ldr, beni yetimle, beni ldr, yine yetimle. O kuyuya bir ta bir ta daha. imdi Kabil, devir senin, bu kutsal grev senin. Ltfen bana ktl ret. Ktym. Ktsn. Kt.
265
Trkiye Blnr m ?
Kltrler Atlas Anadolunun Ryas(Talha Can) Dnya insanlk tarihinin balangcndan bu yana bir kltrler atlas olmutur. Tarih boyunca kltrlerin birbiriyle olan ilikisi yerelden evrensel deerlere doru szlme ile gereklemitir. Son iki asrda ise siyasi, sosyal ve teknolojik gelimeler kltrler aras etkileimi tarihte hi olmad kadar artrm, devletlerden bireye kadar hissedilebilir lde bir hareketlilik salamtr. Tabi Fransz Devriminin etkileriyle bu durum terazinin farkllklarn frsatlarndan ok risklerine ar basmasyla sonulanmtr. Hal byle olunca dnya zerindeki iktidar gleri senaryolarn bu atma iklimlerine gre yazm ve rolleri de kendi karlar ekseninde datmlardr. Anadolu tarih boyunca medeniyetlerin kblesi olmas hasebiyle farkllklarn birlikteliini barndrm ve farkllklardan kaynaklanan frsatlar ve riskleri birbirine alternatif olarak birlikte sunmutur. Ev sahiplii yapt birok medeniyetin izleri gnmzde hala bu corafyada nefes almaktadr. Fakat modernleme srecimizdeki tarz- siyaset ierisinde milliyetiliin teba ierisinde en etkili zemin bulan unsur olmas ve bu corafyaya dar gelen ulusuluk gmleiyle resmi ideolojisinin hadleri belirlenen Anadolunun son ev sahibinin bu asrda kresellemenin insani boyutunu gz ard ederek farkllklardan zenginliin deil de kavgann ve atmann kt bir hale girmi ve bu corafyada asrlarca yaam birliktelii tehdit eder bir politikayla anlr olmutur. in enteresan taraf ise bu corafyadaki farkllklarn tehdit altnda bulunmas, en bata tehdide zemin hazrlayan bu son ev sahibinin birlik ve beraberliini tehlikeye sokmaktadr. Her ne kadar son zamanlarda siyasi alkantlardan kurtulamam grnm verse de, Trkiye blgede gelien ve byk potansiyele sahip bir lke Fakat unutulmamaldr ki Trkiyeyi dnya muvazenesinde gl klan hi phesiz sahip olduu i dinamikleridir. Blgede Trkiyenin ykseliini menfaatleri ile elikili olduunu bilen iktidar odaklar Trkiyeyi ite sahip olduu bu i dinamiklerinin patlak vermesi ile egale etmeye almaktadr. Tarihinde bir zamanlar farkllklara hiyerarik tasarruf vermeden birlikte yaamann ne byk bir zenginlik olduunu dnyaya gsteren bu corafya imdi kendi ierisinde bir samimiyet snav vermektedir. Gen Trkiyenin kuruluundan beri dnyadaki iktidar odaklar ve onlarn ierideki maalar, refah ve huzurumuza kibrit suyu dkecek kavga ve kargaa ortam hazrlamak iin farkllklarmz srekli atmac doktrinlerle gndemde tutmaya alacak ve hatta zaman zaman bunun iin resmi admlarn atldna da ahit olunacaktr. Hal byle olunca kabak yine bu lkenin insanlarnn bana patlayacaktr
266
Trkiye Blnr m ? Farkllklarn riskleri asndan ele alndnda, bugn bu lkede atma ortamna srklemek istenilen kimlik farkllklarnn ard arkas kesilmeyecektir. Diyelim ki bugn bahsedilen Trk-Krt meselesine dair hibir sorun kalmasn, ayn zihniyet bir yerlerde barnd mddet bakarsnz yarn Laz-Trk meselesi cereyan etmeye balamtr. Ve yine yle ki bu bak as yok edilmedii mddet bu kutuplatrlmalarn snr gelmeyecektir. Alevi-Snni, Mslman-Gayr-i Mslim, Sa-Sol, Laik-Dindar Oysa farkllklarn frsatlar asndan ele alndnda, azami derecedeki bir anlay dahi bu corafyann efkati ierisinde katresiyle sonu bulacak ve ardndan yanksn grecektir. nanyoruz ki bu lkenin her kesimden insan 21. yzyla Trkiyenin ismini altn harflerle yazmasn temenni ediyor. Yalnz unutulmamaldr ki kendi iimizde farkllklarmz birlikte yaatabileceimiz anlaya sahip olmadmz mddete bu temenniler daima hayal olarak kalacaktr. O halde gelin, farkllklarn risklerini kollayan kar odaklarnn bize bitii rol deil tarih boyunca yerelden szlen cihanmul deerleri benimseyip insanlk kaidemizi n plana kararak farkllklarn frsatlarndan ve zenginliinden dikilmi kaftan giyelim
267

Turkiye Bolunur Mu

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Turkiye Bolunur Mu

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Trkiye Blnr m ?

Ne mutlu insanm diyene!

Bu kitap Derin Dnce Fikir Platformunun okurlarna armaandr. www.derindusunce.org

Ne mutlu insanm diyene!

Ne mutlu insanm diyene!

Ne mutlu insanm diyene!

Ne mutlu insanm diyene!

Ne mutlu insanm diyene!

Ne mutlu insanm diyene!

Ne mutlu insanm diyene!

Asimetrik sava (AS) hukuktan rahatsz edebilecekleri dumanl havay oluturuyor.

Ne mutlu insanm diyene!

Ne mutlu insanm diyene!

Ne mutlu insanm diyene!

Ne mutlu insanm diyene!

Ne mutlu insanm diyene!

Ne mutlu insanm diyene!

Ne mutlu insanm diyene!

Ne mutlu insanm diyene!

Ne mutlu insanm diyene!

Ne mutlu insanm diyene!

Ne mutlu insanm diyene!

Ne mutlu insanm diyene!

Ne mutlu insanm diyene!

Ne mutlu insanm diyene!

Ne mutlu insanm diyene!

Ne mutlu insanm diyene!

Ne mutlu insanm diyene!

Ne mutlu insanm diyene!

Ne mutlu insanm diyene!

Ne mutlu insanm diyene!

ortada bir mesele olduu aikar.

Ne mutlu insanm diyene!

Ne mutlu insanm diyene!

Ne mutlu insanm diyene!

Ne mutlu insanm diyene!

Ne mutlu insanm diyene!

Ne mutlu insanm diyene!

Ne mutlu insanm diyene!

Ne mutlu insanm diyene!

Ne mutlu insanm diyene!

Ne mutlu insanm diyene!

Ne mutlu insanm diyene!

Ne mutlu insanm diyene!

Ne mutlu insanm diyene!

Ne mutlu insanm diyene!

Ne mutlu insanm diyene!

Ne mutlu insanm diyene!

Ne mutlu insanm diyene!

Ne mutlu insanm diyene!

Ne mutlu insanm diyene!

Ne mutlu insanm diyene!

Ne mutlu insanm diyene!

Ne mutlu insanm diyene!

Ne mutlu insanm diyene!

Trkiye Blnr m ? grmemek, susa ben suluyum; blclkse ben blcym.

tamay marifet bilenlere bir eyler

Ne mutlu insanm diyene!

Kanada ayrlklar nasl ikna ediyor? (Ufuk Cokun)

Ne mutlu insanm diyene!

Ne mutlu insanm diyene!

Ne mutlu insanm diyene!

Ne mutlu insanm diyene!

Ne mutlu insanm diyene!