31 MART'TA YABA CI PARMAI

Doan AVCIOLU

Bilgi Yaynevi - Ankara - Birinci Basm Temmuz 1969

indekiler

I. Dervi Vahdeti Bir ngiliz Kuklasyd

Petrol eriatl nce ngiltere, Sonra eriat

II. Abdlhamit'in slamcl

Fuat Paann Yabanc Mutas Alman eriatl Berlin Halifesi Hac Guillaume II.

III. Merutiyet, Yaasn ngiltere Diye Balad

Almanc Abdlhamite Kar ngiliz Hrriyetilii ngilizci ve Almanc Kompradorlar Abdlhamit ngilizci Oluyor

IV. ngilizler, Merutiyetten Kuku Duyuyor

Milliyetilie Kar eriatlk ngiltere Muhalefeti Tutuyor Goltz Paann Sadk rencisi

V. ngilizci Kmil Paa, htillcilerle atyor

Ordu zerinde Oyunlar Muhalefetin Kumandan: Nzm Paa Kmil Paa, Avc Taburlarndan Korkuyor Kmil Paann D ve ngilizler

VI. 31 Mart, Avrupa'da Alman Zaferi Diye Yorumland

31 Mart'ta ttihat Parma 31 Mart' Berlin mi Planlad ? Hareket Ordusu'na Almanya Akl Satyor

VII. 31 Mart' Intelligence Service Dzenledi

Yobazlarn Patronu Fitz Maurite ngiltere: 31 Mart rtica Deildir! ngiltere, Hareket Ordusu'nu Durdurmak stiyor ngiliz Hariciyesinin zeletirisi

VIII. ngilizlerin Yerli birlikileri

Hamdi avuun ngilizci Efendileri Redingotlu Dervi Vahdeti ttihad- Muhammedi'nin Kk Dardadr ngiliz Ajan Albay Sadk ngilizlerin Hizmetinde Prens Sabahattin

IX. Abdlhamit'in Parma Var m?

31 Mart'ta Prens Sabahattin Sultan Reat'n Aklamas Vahdettin de, 31 Mart'larn Safndayd Abdlhamitin Rol

X. birlikiler ve Halskran Zabitan Grubu

Cavit Beyin Churchile Mektubu eriatla Evet, Milliyetilie Hayr birlikiler Orduya El Atyor Kmil Paa Ve Sabahattin Sahneye kyor

XI. Babli Baskn

Kukla Hkmetten ngilizlerin Bekledikleri Almanlarn Tel Milliyetilerin Direnii

XII. kinci 31 Mart Denemesi

eriat Ve ngiliz Askeri steriz Fitz Maurice Ve Tyrell Sahnede

XIII. Trkiye'de 31 Mart'n Kaynaklar Kurutulamad

Enver Paa - Rusya Pazarla ngilizci Muhalefetin hanet Projeleri Lloyd George, Drrizade'den Fetva stiyor nc 31 Mart Denemesi nn Yanldm Diyor

Sonu Belgeler
Belge: I Belge: II Belge: III

I. DERV VAHDET BR GLZ KUKLASIYDI... PETROL ERATILII

Atatrk'n laik Trkiye'sinde, bugn dahi Yeil Bayrak almakta, eriat Devleti isteriz homurtular ykselmektedir. Dervi Vahdeti geleneini srdren bir gazetenin, mahkm olunca Suud Arabistan'a snan bayazar, Halk hakimiyeti yerine Allah hakimiyetine dayanan bu en mstakar ve mreffeh Mslman lkeye vgler dzmektedir. *
* Bugn, 11 isan 1969

Kimdir bu eriat devleti isteyenler? Yakn tarihimize baknca eriat isteiyle ortaya kan btn hareketlerin gerisinde, emperyalizmin irkin yz srtmaktadr. Mekke erifi Emir Hseyin, gvurlukla sulad Trk devletine kar 1916 ylnda eriat adna ayaklanmtr. ngiliz belgelerinden renmekteyiz ki; Mekke erifi Hseyin, ngiliz emperyalizminin kiralk adamdr. ngiliz Hkmeti, eriatn emperyalizm hizmetinde kullanlmas iin, Emir Hseyin'e 1915-1920 yllar arasnda, her ay, 200 bin altn sterling demitir. Bu cretli eriat ve olu Faysal, Siyonistlerin Filistin'de yerlemesinde de, nemli bir rol oynamtr. Tel Aviv'deki Weizman Enstits arivlerine gre, erif Hseyin ve olu Faysal, siyonistlerle temas ederek, yahudilerin Filistin zerinde haklan olduunu kabul etmilerdir. 1918'de Waida'da Weizman ile gren Faysal, Siyonistlerin Filistin'e yerlemelerinin onlara yararl olacan sylemi ve Trklere kar, Yahudilerle anlama halinde hareket edilmesini istemitir. erif Hseyin, eriat adna Halife ve Sultan'a kar ayaklanrken btn Mslmanlara seslenen bildirilerinde ngiltere ve Fransa'nn vglerini yapmakta kusur etmemitir. erif, ngiltere ve Fransa'nn yapt iyilikleri grmemek iin, btn tarihin reddi gerekir buyurmu ve Fransa'dan bor para aldklar halde, Almanlara yaklaan nankr ttihat ve Terakki liderlerini sadakat ve eref yoksunluu ile sulamtr. Kutsal ehirlerin koruyucusu olan bu kii, ttihatlarn ngiliz dostluundan ayrlmalarm, eriat adna giritii ayaklanmann ba nedenlerinden biri olarak, Mslmanlara iln edebilmitir.

Kurtulu Sava yllarnda da, Hrriyet ve tilf Partisi ile Saray, eriat, ngilizlerin hizmetinde kullanmtr. Lloyd George'un srar zerinedir ki, eyhlislm Drrizade, Mustafa Kemal ve arkadalarnn Katli vaciptir fetvasn vermitir. Cumhuriyet yllarna gelelim: Atatrk ynetimine, eriat adna el kaldran eyh Said'in iplerini ngilizlerin ektii, belgeleriyle ispatlanmtr. Bugn de, Trkiye'deki eriat akmlarn belli bal kaynan tekil eden Suud Arabistan'n durumu, eriat devleti zlemlerinin gerisinde nelerin yattn gstermek iin yeterlidir. Bu eriat devleti iinde gerek devlet, Aramco (Arabian American Oil Company)'dur. eriat devleti btesinin yzde 80'ini karlayan Aramco'nun, gizli polisi dahi vardr. Bu gizli polis, Mslman Kral Faysal adna, yabanc ideolojilerle ve en bata Solculukla mcadele etmekte ve bu kutsal mcadelesini, eriata dayanarak yrtmektedir. Suud Arabistan'dan beslenen bizdeki gericilerin, brndkleri yeil al syrlnca, petrol ve dolardan baka Allah tanmayan Aramco tipi bir Amerikan eriatlnn gzler nne serileceinden phe edilmemelidir. Nitekim Cumhuriyet gazetesi, ileri Bakanl ile ulusal gvenlik rgtlerine gelen bilgilere dayanarak yaynlad bir haberde, eriat devletleri kurmay ama edinen Rbitat-l-lem-l- slm'n (Ekteki belge Il'ye baknz) 500 milyon liralk dev btesinin, Aramco tarafndan karlandn aklamtr. Habere gre, Trkiye'de bir slm Devleti kurulmas yolundaki hareketin yaknda balayacan iln eden Bugn gazetesi bayazar, Suud Arabistan'da Rbitat-l-lem-l slm tarafndan beslenmektedir. Bu eriat kurulu, rahata alabilsin diye, bayazarn altna son model siyah bir otomobil ekmitir. Bayazar, Aramco hakknda yazlar yazarak ve eriat devleti Suud Arabistan', eriat Kral Faysal' gklere kartarak, bu borcunu demektedir. Trkiye'nin Diyanet leri Bakan Yardmcs Yaar Tunagr de dahil, birok resm grevli din adamlar ile eriat tccarlar, dolar ve petrol kokan Rbitat-l-lem-l-slm'n toplantlarna katlmakta ve davetlerinden yararlanmaktadr. Eski DP milletvekili Ahmet Grkan'n akladna gre, Fethi Tevetolu ve Ha reklmcs evki Gler gibi AP'li parlamenterler de, bu petrolc teekkln toplantsnda bulunmulardr. Grkan,

kanunlarmza gre katlnmas su tekil eden bu toplantya, Sleyman Demirci'm tasvibiyle gittiini sylemitir.

Bu eriatlar, bir yandan slm devleti isterlerken, te yandan Amerika ve yabanc sermaye savunuculuu yapmaktadrlar. Komnizmle mcadele dernekleri, eriat akmn bir yan rgtdr. Akmn elebalarndan olan bugnk Diyanet ileri Bakan Yardmcs Yaar Tunagr ile ilgili bir belge, bunu aka gstermektedir. ileri Bakanl Mstear Yardmcs Yusuf Danman'n imzasyle 12/8/1965 tarih ve 7807 sayyla Devlet Bakan'na gnderilen belgede unlar yazldr: izmir gezici vaizi Yaar Tunagr'n, Cumhuriyet, Atatrk ilkeleri ve 27 Mays nklb aleyhtarl ve gericilik alad, mill birlik ve beraberlii bozduu, mam-Hatip ve Kurban kursu rencilerini, Komnizmle Mcadele Dernei ve Trk ocana ye kaytlarn yaptrmaya ve bu derneklerin bilumum toplantlarna katlmaya zorlad, bu zmrenin, nmzdeki milletvekilleri seimlerinde din istismar yoluyla partiler propagandalarnda direkt, ve endirekt rol oynayacaklar anlalmaktadr, 1965'te Amerikanc Bir iktidar salanmasndaki hizmetinden dolay olacak ki, Yaar Tunagr, Diyanet leri Bakan Yardmclna getirilmitir. Devlet gvenlik servislerinin resm raporuna gre, Tunagr, Demirel'e yakn evrelerle dostluk kurmutur. Babakann kardei, nl kapitalistlerden Hac Ali Demirel'in zel arabasnda gezmekte, Nazmiye Demirel'e ait bir apartman katnda yaamaktadr. Odalar Birlii eski genel sekreteri, Planlama Tekilt Yabanc Sermaye Teknik Mdr, TPAO Genel Mdr, Planlama Tekilt Mstear ve Mobil irketi mdr, Tunagr' desteklemektedir. Demek ki, kaynaklar Aramco ve Mobil irketlerine kadar uzanan bir eriat akm, devlet teekkllerine de szmakta ve tutuculuun hizmetinde cidd bir tehdit olarak gelimektedir. Nitekim, nn de son gelimeler zerine, Mecliste yapt konumada, irtica hareketinin gerisindeki yabanc parmaa dikkati ekmitir: Baz din grevlileri, millete, anayasaya ve anayasa messeselerine meydan okurcasna, devlet ynetimine el koyma tasavvurlarn gerekletirme teebbsne aktan gemilerdir. Bu teebbsn ardnda baz yabanc siyaset ve i evrelerinin bulunduu yolundaki haberler, meselenin vehametini bsbtn artrmaktadr. Gerekten, mran ktem'in cenazesinde kan olaylar, Aramco'nun ve Morrisoncularn besledii, iktidar partisinin kol-kanat gerdii eriat glerin, Trkiye'de cretlerini gittike arttrdklarn ortaya koymutur. O kadar ki, yeni bir 31 Mart olayndan sz edilmektedir.

 CE GLTERE, SO RA ERAT

Tarihimizde yanks ok byk olan 31 Mart (13 Nisan 1909) irtica olaynda da, Dervi Vahdet'lerin ve Mevlanzade Rfat'larn iplerini elinde tutan gerek g, emperyalizmdir. O gnlerin lider emperyalist devleti ngiltere'nin Kbrs'ta yetitirdii Dervi Vahdet'nin, 31 Mart ncesi, Volkan'da yazdklarnn dikkatli bir incelenmesi dahi, 31 Mart eriatlnn rengini gstermektedir: 15 Aralk 1908 tarihli Volkan, ngilizlerin adem-i merkeziyetilii sayesinde, Kbrs'n Kk bir svire haline geldiini ileri srmektedir. 8 Nisan 1909 tarihli Volkan, ngiliz Hkmetinden, kuvvetli mteferinin, her surette mterakki, hm-i insaniyet bir hkmetin mevcudiyetini hl mutasavver mi? diyerek, bugnk eriatlarmzn Amerikan dalkavukluunu hatrlatr biimde, hm-i insaniyet efendi devletin propagandasn yapmaktadr. Btn Mslmanlar eriat bayra altnda birletirme iddiasnda bulunan Vahdeti, ngiliz efendilerinin, Abdlhamit tipi eriatlk ve Panislamizm'den, Hindistan ve Msr Mslumanlarn ayaklandrr endiesiyle, bir ara fena halde rktklerini bilmektedir. Bu nedenle, Vahdet'nin ttihd- Muhammedisi, snrl bir panislamizm hareketidir. Hatta Vahdeti, ngiltere'nin dostu olduu iin Rusya'y da korumakta ve Rusya Mslmanlarn ttihad- Muhammedi egemenlii dnda tutmaktadr. Nitekim, 21 ubat 1909 tarihli Volkan'da, ngiliz yetitirmesi, eriat Vahdeti, bir yandan dnya Mslmanlar ile dayanma kuracan ileri srerken, te yandan ngiliz ve Rus mparatorluklar iinde bulunan Mslmanlar, bu yksek slm dayanmann dnda brakmakta, ara ve ngiliz Kralna Mslmanlar zerindeki egemenliklerine dokunulmayaca hususunda teminat verme ihtiyacn duymaktadr. Emperyalizm uakl, slmdan nde gelmektedir. eriat Volkan Gazetesi ile ttihd- Muhammedi Dernei'nin yneticisi Dervi Vahdet'ye gre, Rus ar ve ngiliz Kral, slmn dostlardrlar. Peki ya, dman kimdir? Dman, ngiliz dostluuna inand halde, milliyeti eilimlerle, ngiliz politikasna az ok kar kan ttihat ve Terakki'dir. Nitekim Volkan, Sadrazam Kmil Paann Mevkii adl 12 Ocak 1909

tarihli yazsnda, ttihat ve Terakki'yi, ngiliz belgelerinde lgnlk derecesinde ngiliz taraflsdr diye tantlan Sadrazam Kmil Paaya aleyhtarlk ediyor diye sulamaktadr. Volkan'a gre, ttihat ve Terakki aka ngiliz dmanl yapmaktan korkmakta, fakat Kmil Paaya kar cephe almakla, aslnda ngiltere'ye kar dmanlk etmektedir. te 31 Mart olaynn bakahraman Dervi Vahdeti dahi, gnmzn Amerikan eriatlarna benzer biimde, koyu bir ngiliz eriatsdr. Ve 31 Mart yobazlar, nlerine kan ilerici subaylar ehit ettikleri halde, Hristiyan kfirlere kar davranlarnda son derece gentlemendirler. Yobazlar, 31 Mart gn yollarda rastladklar Hristiyanlara korkmamalar iin teminat vermiler, yabanc eliliklerin kaplarna da nbetiler dikmilerdir. Ne yazk ki, 31 Mart irtica olay, ngilizcilikleri, eriatlklarndan ok nce gelen din smrclerinin eseri olduu halde, bu nokta zerinde imdiye kadar pek az durulmutur. 31 Mart konusunda pek ok inceleme yaynlanm, fakat genellikle irtica olay, bir avu yobazn ve alayl askerin marifeti saylmtr. Bu zavall kuklalarn iplerinin kimin elinde bulunduu unutulmutur. Bu unutkanlkta, byk devletlerle ipler kopar diye zlf-i yre dokunmaktan ekinen ttihatlarn tutumu, bir lde rol oynamtr. ttihatlar, 31 Mart olaynda, nl ntellingence Service mensup, ngiltere Sefareti Batercman Fitz Maurice ile onun hizmetindeki yerli ibirlikilerin marifetlerini tespit etmiler, ama bu konuyu kurcalamaktan kanmlardr. 31 Mart konusunda yeni bir inceleme yaynlayan Ecvet Gresin'in deyimiyle; Volkanclarn arkasnda d lkelerin gizli teekkllerinin parma olduunda phe yoktur. Nitekim bu phe, durumalar srasnda kuvvetlenmi, fakat ttihatlar, Mahmut evket Paa, Dvel-i Muazzama ile aray bozmamak iin soruturmaya izin vermemitir. in dikkat ekici bir yan, aradan uzun bir sre- getikten sonra yaynlanan ngiliz resm belgelerinde, 31 Mart ile ilgili pek az belge bulunmasdr. Foreign Office ile stanbul'daki temsilcileri arasndaki yazmalar, 31 Mart gnlerinde, ilgin saylabilecek bir azalma gstermektedir. Bu durum 31 Mart olaynn gerisinde yatan ve esasen gizli servisler eliyle yrtlen emperyalist oyunlar tam bir kesinlikle ortaya koymay gletirmektedir. rtica olayn gerek boyutlaryla ortaya koymak yine de mmkndr. Bunun iin her eyden nce, Trkiye'de cirit oynatan emperyalist karlarn tespiti gerekir.

II. ABDLHAMT' SLAMCILII FUAT PAA I YABA CI MUTASI

Tanzimat'la birlikte ak pazar haline gelen Trkiye'de, byk devletler sefaretlerinin ve en bata ngiliz Byk Elisi Lord Stratford Canning'in saltanat kurulmutur. Sultan demek, Lord Stratford demektir konusu yaygnlam ve Lord'a Sultanlarn Sultan ad taklmtr. Lord Stratford'un Trkiye Hatralar adl kitapta, Canning'in yardmyle kabul edilmi yasalar uygulamayan paalar, tepetaklak olurlard denilmektedir. Yine ayn kitapta, Canning'in Babli'deki nfuzu yle anlatlmaktadr: Bykelinin kendilerini ziyaret edeceini renen Nazrlar, girecek delik aryorlard. Reit Paa hari, Bykelinin karsnda ylgnla kaplmayan kimse yoktu. br devlet elileriyle grme yapld zaman, oyalama, kaytarma areleri pekl yryordu, ama Vanning Babli'de boy gsterdii zaman memurlar bir korkudur alyordu. Veziriazam bile acele toparlanp, arzularn sylemek zere bu azl ngiliz'in yanna kouyordu. Reit Paann da Sultanlarn Sultan Canning'e celadet gsterdii sanlmamaldr. Byk sfatna lyk grlen Reit Paa, kariyerini, velinimeti sayd ngiliz bykelisine balamtr. Canning, 1853'te karma yazd bir mektupta; Osmanl Hkmeti apansz deiiverdi. Resitle Sadrazam azledildi. O saat padiaha ktm, yeniden vazifeleri bana getirildiler buyurmaktadr. Yine ayn kitapta, Hariciye Nzn Reit Paann, gzlerinden yalar akarak, bykelinin elini pt yazldr. Tanzimat Paalar, bu haysiyet krc durumu kabullenmilerdir. Franszlara yaknlyle tannan li Paa, Londra Elimiz Mzrs Paaya yazd bir mektupta, Trkiye'de gerek kudretin, sefaretlere ve konsolosluklara kaydn itiraf etmektedir: Grevini yaparken, konsoloslarn houna gitmemek bet-bahtlnda bulunan bir vali mahvolmu demektir. Vkel-y devlet de ayn durumdadr. Vkelsn azil ve nasbeden padiah deildir. Nktedan Fuat Paa ise, bu durumu filozofa kabullenmektedir: Bir devlette iki kuvvet olur: Biri

yukardan, biri aadan gelir. Bizim memlekette yukardan gelen kuvvet cmlemizi eziyor. Aadan ise bir kuvvet hasl etmeye imkn yoktur. Bunun iin pabucu mutas gibi, yerden bir kuvvet kullanmaya muhtacz. O kuvvetler de sefaretlerdir. Oysa ok yakn bir gemite, sefirlerden medet ummak yle dursun, sefirlerin mdahalesi, en sert tepkiyle

karlanmaktayd. Nitekim, Fransa ile dostluk gnlerinde, Fransz Byk Elisi, Babli'den Cezar Ahmet Paann cezalandrlmasn bir yaz ile isteyince, durumdan haberdar edilen III. Selim u karl vermitir: Haya etmeden, eli bu takriri nice verebilirmi. Bu devleti tahkir deil mi ? Bir devlette iki devlet olabilir mi? Edepsiz kfire iyi bir cevap veressiz. Ne var ki, Tanzimat Batclyla birlikte, bu tutum, son bulmu, padiahlar ve vezirler, elilerin gzleri iine bakar olmulardr. Mesel Abdlhamit, Sultan Murat'n hastal zerine, yeni bir padiah arannca, ngiltere'nin houna gitmek gerektiini hesaba katmtr. Bir ingiliz yazarna gre Sultan aday Abdlhamit, Bykeliye nakledileceini bilerek, iadam dostu Mr. Thomson'a Mmkn olduu kadar her hususta, ngiltere Hkmeti'nin fikir ve telkinleriyle hereket etmek niyetini aklamtr. Nitekim o tarihlerdeki ngiliz Bykelisi Elliot ile Disraeli, Gen Sultann gzel mitler verdiini belirtmilerdir. Abdlhamit'in ngilizlere yakn Mithat Paadan kolayca kurtulmasnda, Paadan daha ok ngilizci grnmesinin bir pay olsa gerektir. ngilizlerle balay, Rus-ngiliz rekabeti devam ettii mddete srp gitmitir. ngiltere, Kbrs ve Msr gibi hediyeler almak pahasna, Osmanl mparatorluu'nun toprak btnln, Rusya'ya kar az ok korumutur. Fakat bu arada, ngiltere'nin dnya mparatorluunu tehdit eden Alman emperyalizmi glenmitir. Bu yeni ve byk, tehdit, ngiltere'yi, Osmanl mparatorluu'na kar olan geleneksel politikasn deitirmeye ve Rusya'ya yaklamaya itmitir. Artk ngiltere, Osmanl mparatorluunun paralanmasn istemekte ve en byk pay alma peinde komaktadr. Orta-dou'da Araplar, Dou Anadolu'da Ermenileri kkrtmakta, ufak Balkan devletlerini Osmanllar aleyhine kullanmaktadr.

ALMA ERATILII

Alman emperyalizmi ise, eski emperyalist lkeler dnyay daha nce paylatklarndan, genileme abasnda, Anadolu ve Mezapotamya'ya doru ynelmitir. Alman

emperyalizminin itahlar, Hindistan ve Msra kadar uzanmaktadr. Trkiye zerinde iddetli ngiliz - Alman mcadelesine yol aan Badat hatt, Alman emperyalizminin dayanaklarndan biri olarak planlanmtr. Alman emperyalizminin ideologlar, bu emellerini eitli yazlarnda aka belirtmilerdir. Nitekim Alays Sprenger, 1886 ylnda unlar yazmaktadr: ark, yeryznde ykselmek isteyen milletlerin henz ellerine geiremedikleri tek arazi parasdr. Halbuki ark, smrgecilik iin en gzel alandr. Eer Almanya, Rus Kazaklar el atmadan nce, buray ele geirme frsatn karmazsa, dnyann paylalmam en gzel parasn alm olacaktr. Gerekten arktn smrgeletirilmesi, Alman halknn btn snf ve tabakalarna yarar salayacaktr. 1898'de Alman Pancermen Topluluu, Trkiyenin Miras zerinde

Almanya'nn Haklar adn tayan bir bror yaynlamtr. Bu emperyalist kurulu, Alman gmenleri gndererek, Trkiye'nin koloni yaplmasn istemektedir. Byk Almanya yazan Tannenberg, ingiliz modeli izlenmesinden yanadr. Anadolu, Ermenistan, Mezapotamya, Suriye, Filistin, Kuzey Arabistan, ngilizlerin Asya ve Afrika'da yaptklar biimde smrgeletirilmesini ngrmektedir. Rohrbachr ise, smrge valilerine ihtiya kalmadan, kltrel szma ve ekonomik smrmeyle yetinilmesi kansndadr. Aralarndaki metod farklar ne olursa olsun, btn bu emperyalizm teorisyenleri, Trkiye'yi Alman emperyalizminin iftlii yapma konusunda birlemektedir. Alman mparatoru Guillaume T, bu politikay izlemitir. Bylece, Alman sermayesi Trkiye'ye gelmi, Almanya'nn Trkiye ticaretindeki pay artmtr. Osmanl ticaretinde ngiltere'nin pay, 1887'de yzde 61 iken 1910'da yzde 35'e dm, Almanya'nn pay ise yzde 6'dan yzde 21'e ykselmitir. Deutsche-Bank, Osmanl Bankas'na rakip bir kurulu olarak stanbul'a yerlemi ve Badat hattnn inasna girimitir.

BERL HALFES HACI GULLAUME II

Almanya yalnz sermayesiyle deil, yeil al ile Trkiye'ye gelmitir. Yeil al, sermayenin rtsdr. Nitekim Abdlhamit'in panislamizm program, stanbul'da deil, Berlin'de planlanmtr. Alman mparatoru'nun, slm dinini benimsedii dedikodular Anadolu'ya yaylmtr. Aguste Muller, Martin Hartmann, Ignaz Goldziher, C. H. Becker vb. gibi birok oriyantalist, slmiyeti, Alman emperyalizminin hizmetinde kullanmak iin seferber olmulardr. Kuds'te, Alman Lteryen kilisesini aan, Meryem Ana evi yaplmak zere Katolik Almanlar iin yer satn alan Kayzer, Suriye'de eyhler gibi giyinerek, Selhattin Eyyub'nin trbesine elenk koymu, am'da ise Harun Reit ile Charlmagne arasndaki yaknl hatrlatarak, 300 milyon mslmann halifesi Abdlhamit'in, en yakn dostu olduunu iln etmitir. O kadar ki, dmanlar ona Hac Guillaume II, Berlin Halifesi gibi adlar yaktrmlardr. Alman emperyalizmi, Anadolu ve Mezapotamya'ya nfuz etmek ve halk Mslman, ngiliz ve Rus smrgelerini tehdit etmek iin, slmiyeti iyi bir ideolojik silh olarak grm, bundan yararlanmaya nem vermitir. Her ne kadar bu silh pekiyi ilememise de, Msr ve Hindistan' elinde tutan ngiltere'yi fena halde rktmtr. Sultan Abdlhamit, artan ngiliz - Rus tehdidi karsnda yeil all sermayedar Guillaume'a yaklamaktan baka kar yol bulamamtr. Ermenilerin, Rumlarn, Arap eyhlerinin, Yunanistan ve Srbistan gibi Balkan devletlerinin koruyucusu kesilen ngiltere; despot Kzl Sultana Alman dostluu yznden ate pskrrken, Kayzer, Osmanl Devletini glendirme ve toprak btnln koruma politikasn, ngiltere'den devralmtr. Bylece, stanbul'da Lord Stratford Canning'den boalan koltuu, Alman Bykelisi Baron Marschall Von Bieberstein doldurmutur. Marschall da, Canning'in izinden giderek, Osmanl Devleti'nin iilerine geni lde mdahaleye koyulmu, istedii paay sadrazam yaptrm, kzd paalar, Abdlhamit'in yakn bile olsa, srgne gnderebilmitir. Lord Stratford'un favorisi, Byk Reit Paa idi. Baron Marschall'm ise Ferit Paadr. Ferit Paa, Alman Elisine dayand iin, Merutiyet'in ilnna kadar ok uzun bir sre, sadrazamlk yapmtr. Abdlhamit'in sa kolu Tahsin Paa, Ferit Paann ykseliinin hikyesini yle anlatmaktadr: Ferit Paa, daha Konya Valisi iken, Anadolu Demiryolu dolaysyle Alman Sefiri Baron Marschaln gzne girmeye alm ye baarmtr. Alman

siyasetinin o zamanlar mevkii kuvvetli idi. Alman dostluuna verilen nem ve deerin yan sra, zellikle Baron Marschall gibi dirayetli ve gzde bir Alman Sefirinin vgs, elbette etkili ve verimli olurdu. Ferit Paa, yaradltan son derece hasis olmakla beraber, Baron Marschale ve karsna hediyeler sunmaktan ve Alman karlarn koruma hususundaki igzarln bu surette zarifane ve cemile perverane davranlarla tamamlamaktan geri kalmamt. Ferit Paann bu tedbiri, nihayet tesirini gsterdi. Padiahn huzurunda Baron Marschall, Konya valisini uzun uzun vd. Bu sayede Ferit Paa, Almanya'nn istedii Sadrazam olarak iktidara geldi, uzun yllar orada kald. Almanlar, "Ferit Paa eliyle Babli'ye yerlemekle de yetinmediler. Orduya da el attlar. Bata Baron Von Der Goltz Paa olmak zere, Alman subaylar, Trk Ordusunun eitimiyle grevlendirildiler. Marschal'den sonraki Alman Sefiri, orduya el atmann nemini u szlerle aklamaktadr: Orduyu kontrol eden kuvvet, Trkiye'de en byk kudret olacaktr. Hi bir Alman dman hkmet, ordu tarafmzdan kontrol edildike, iktidar mevkiinde kalamayacaktr.

III. MERUTYET, YAASI GLTERE DYE BALADI! ALMA CI ABDLHAMTE KARI, GLZ HRRYETL

Trkiye'de Alman ve ngiliz rekabeti iddetlenirken, ieride de, henz Osmanllk, cbbesini tamakla birlikte, Jn Trk ve ttihat ve Terakki etiketi altnda bir milliyeti hareket gelimektedir. Bu milliyeti hareket, lkenin kurtuluunu, bir anayasa rejimi kurularak, Abdlhamit despotizminin son bulmasnda ve mparatorluun btn unsurlarna, anayasa teminat altnda eit hak tannmasnda grmektedir. nanlmaktadr ki, merut ynetime kavuan imparatorluk bir yandan, hzla ada uygarla doru yol alrken, te yandan her trl yabanc mdahalesinden ve kapitlasyonlardan kurtulacaktr. Bu adan Kzl Sultan'n badostu Almanya, despotizmi tuttuu iin, Jn Trklerce, Trkiye'nin ada uygarla ulamasna kar kan bir engel saylmaktadr. Jn Trkler arasnda, bu nedenle, despotik olmayan liberal rejimli ngiltere ve Fransa'ya sempati duyulmutur. O kadar ki; bir ihtillle

Kzl Sultan devirmeyi planlayan Jn Trklerin bir ksm, ngiltere'nin mdahalesiyle bu ii gerekletirmeyi dnmlerdir. 1902 Paris Jn Trk Kongresinin en nemli tartma konusu bu olmutur. Kongre iki nokta etrafnda dnmtr: a) Yalnz propaganda ve yaynla ihtill yaplamaz. Asker kuvvetlerin de ihtill hareketine katlmalar gerekletirilmelidir. b) Yabanc bir devletin mdahalesi salanmaldr. Birinci noktada gr birliine varmak kolay olmutur. kinci noktada, yabanc mdahalesi isteyenlerle, bunu reddedenler arpmlardr. Yabanc devlet mdahalesi tezini Prens Sabahattin ve arkadalar savunmulardr: Biz, memleketimizde bir ihtill yapmak maksadyle toplanm bulunuyoruz. Lkin dahilde ihtill karmaya muvaffak olduumuz takdirde, bu hareketin hsn-i suretle neticelenecei muhakkak deildir: Kargaalk esnasnda herhangi bir ecnebi hkmetin kendi menfaati namna, ilerimize mdahale etmesi muhtemeldir. te, biz bu mdahaleyi nlemek iin menfaati menfaatimize uygun bir hkmetle daha evvelden anlam olmalyz. Yani dahilde bir hareket vcuda getirdiimiz vakit, bundan istifade etmek emeline decek hkmetlerin mdahalesini bertaraf eyleyecek hr ve demokrat hkmetlerle imdiden uzlamalyz. Ve bundan sonra ihtill harektna gemeliyiz. Sabahattin ve arkadalarnn, Trkiye'de birlikte ihtill yapmay arzuladklar, Hr ve demokrat hkmetler ngiltere ve Fransa'dr. Bu arzular, o tarihlerde sonusuz kalmtr, fakat d lkelerde bulunan Jn Trklerde olduu gibi, 1906 ylnda Trkiye'de ttihat ve Terakki Derneini kuranlar arasnda da Hr ve Demokrat ingiltere ve Fransa'ya kar sempati yaygndr. zellikle Albay Sadk Bey liderliindeki Manastr grubunda ngiliz dostluu ve Almanya dmanl Selanik grubuna nazaran ok daha kuvvetlidir. Hayatn bir ngiliz ajan olarak bitirecek olan Albay Sadk Beyin yakn Basri Beye inanmak gerekirse, Manastr grubunda, gizli ihtill derneine girilirken, yalnz Mithat Paa anayasasn Abdlhamit'in ellerinden skp almak iin deil, Trkiye'deki Alman egemenliine son vermek iin de yemin edilmektedir. Yeminde: Komite,

Badat ve Sancak (yani pazar) demiryollar denilen iki elikten zincirle bizleri bomaya alan Almanya'nn penesinden Trkiye'yi kurtarmaldr denilmektedir.

GLZC VE ALMA CI KOMPRADORLAR

Selanik'te de 1908 ncesi gnlerde ngiltere'nin prestiji yksektir. Fakat Almanya aleyhtarl, ngiltere'yi iyice kazanlm Manastr grubundaki gibi gl deildir. Byk bir ticaret merkezi olan Selnik'te, Almanya ve Avusturya'yla artan ticaret, ttihatlar destekleyen ticar evrelerde Almanya'ya kar bir eilim yaratmaktadr. Basri Bey bu konuda Selanik'teki ittihatlara yakn mason iadamlarnn Alman davasna oktan kazanlm olduunu syleyecek kadar ileri gitmektedir. Bu grte bir gerek pay bulunduu kabul edilebilir. u nedenle ki, ngiliz ve Fransz emperyalizmi, Trkiye'ye szma abalarnda, Rum ve Ermeni kompradorlara dayanmtr. Alman emperyalizmi ise daha ok Mslman ve Musev

kompradorlara yaslanmak zorunda kalmtr. Hatta Herbert Adams Gibbons'un Ermeniler dolaysyle yazdklarna inanmak gerekirse, Rum ve Ermeni kompradorlar, Alman emperyalizminin yaylmasna gl bir engel tekil etmilerdir. Gibbons'a gre, bu unsurlar, Byk ounlukla Fransz ve Amerikan okullarnda yetimilerdir. Franszca ve ngilizce konumaktadrlar. Bat Avrupa, Amerika ve zellikle ngiltere ile ticar ilikilerde bulunduklarndan, Alman ticar ajanlarnn faaliyetlerini tabiatyle baarsz klmaktadrlar. Bu durumda, Alman emperyalizmi daha ok Musev ve Mslman kompradorlardan destek bulmutur. Selnik'in ekonomik hayatnda nemli yeri olan bu yeni komprador unsurlarn, ttihat ve Terakki'nin Selanik kanadn Almanya ynnde az ok etkilemeleri mmkndr. Ayrca Abdlhamit zamannda ordunun eitimini yklenen Almanya'nn, orduda salam destekleri bulunduu hesaba katlmaldr.

ABDLHAMT GLZC OLUYOR

Bununla birlikte, Merutiyet'in ilk gnlerinde, lkede ve ttihatlar iinde genel hava ngiltere'nin lehindedir. Merutiyet'in iln zerine, Intelligence Service grevlisi batercman Fitz Maurice'in Herrn Von Ferid diye adlandrd Ferit Paa sahneden ekilmi, Sait Paann ksa sadareti saylmazsa, Osmanl i ilerini bir ngiliz uzmanlarna ynettirmeyi dnecek kadar ngilizci Kmil Paa sadarete gelmitir. Gazeteci Ali Kemal, bu mutlu olay, Gerdune-i sadaretle (sadaret arabasyle) beraber, ngiliz dostluu Babli'ye girmitir diye halka sunmutur. Almanc Abdlhamit yeniden ngilizci kesilmitir. Abdlhamit, Mithat Paann ngilizlere yakn oluna Almanya'ya kar takip ettiim fikirde ne kadar aldandm bugn itiraf ediyorum. Siyasetimi deitirdim demitir. Yeni ngiliz Elisi Sir Gerard Lowther, stanbul'a vardnda, lgnca saylabilecek bir sevin ve sevgi gsterisiyle karlanm, Elilie kadar arabasn atlar yerine halk ekmitir. Merutiyet iln edilince ngiltere Hkmeti, 27 Temmuz 1908'de Padiaha ve Sadrazam Sait Paaya kutlama telgraf gndermi, ayrca batercman Fitz Maurice, Sadrazam ziyaret ederek ngiltere'nin en yakn sempatisini aklamtr. Hele Kmil Paann iktidara gelmesiyle, ngiltere'nin dostluk gsterileri daha da artmtr. Kral VII. Edward, Kmil Paann sadareti zerine, Abdlhamit'i, bu davranndan tr kutlamak gibi milletleraras geleneklere aykr bir davranta bulunmutur. Fitz Maurice'in zel bir mektubundan renildiine gre, ngiltere, Kmil Paaya Grand Cross Of Bath niann vermeyi dnmektedir.! Bu mektupta Fitz Maurice'in lgnlk derecesinde; ngiliz taraftandr diye tanmlad Kmil Paa, son krk ylda Reit Paadan sonra, bir ngiliz nian alan ikinci kii olacaktr. ngiltere'nin Kmil Paaya kar gsterdii bu ar sempati zerinedir ki, ttihatlar, pek fazla tutmadklar Kmil Paann, sadarete gelmesini kabullenmilerdir. Ali Haydar Mithat'n Bykeli Sir Lowther'e sylediine gre ttihatlar Kmil Paay ok yal ve Abdlhamit'e kar ok yumuak bulduklar halde, Kral Edward'n telgraf zerine, Paaya itiraz edemez olmulardr. Grld zere, Merutiyet'in iln, ilk bakta ngiltere'nin zaferi ve Almanya'nn yenilgisi olmutur. O gnlerin havasm gstermek bakmndan, nl tarihi Mizanc Murat Beyin, ngiliz dostluunu bir kez daha yitirmemek iin ortaya att fikirler ilgi ekicidir. Murat Beye gre, ngiltere ve mttefikleri (Fransa ve Rusya) iin, Osmanl Devletinin merutiyet sayesinde glenmesi, endie verici bir durum yaratabilirdi. nk gl bir Osmanl Devleti,

bir iaretiyle bu devletin Mslman uyruklularn ktada ayaa kaldrabilirdi. O halde, her eyden nce, ngiltere'ye byle bir eyin olmayacana dair salam garanti verilmeliydi. Murat Beyin teklifi uydu: ngiltere'yle snrsz bir anlama yaplr, bu devlet, slm dnyasnn uzv-i ekberi, ailenin uzv-i muhteremi tannrd. Trkiye, ngiltere'nin onay olmadan snrlar dnda herhangi bir teebbsten kanrd. Sonra da eyhlislm kabineden kar, Bab- Meihat bamsz klnr, dokuz yeli bir Meclis-i Tetkikat- er'iye kurulur, ve ngiltere'nin gsterecei adaylar arasndan Halife'nin seecei kii bu meclise ye olurdu. ngiltere'ye verilen bu imtiyaz, ilerde Fransa, Rusya, Hollanda gibi Mslman uyruklar olan devletlere de tannabilirdi. Bylece, din ilerinin ynetiminde ngiltere ve mttefikleri sz sahibi klnmakta ve eyhlislam'n etrafnda bu devletlerin seecekleri Mslman din adamlarnn toplanmas istenmektedir. Murat Bey, Merutiyeti bir byk ve uygar devlet olabilmek iin Mslman ngiliz ajanlarn, din ilerimizin ynetimine katmaktan baka kar yol grememektedir! Ve Murat Bey, ngiltere'nin kontrolnde bir eriatlk gtme teklifini, esasl bir tepkiyle karlamadan yapabilmektedir. O gnlerde, ngilizcilik bu lde gldr.

IV. GLZLER, MERUTYETTE KUKU DUYUYOR! MLLYETLE KARI ERATILIK

1908 Merutiyet hareketinin ve ttihatlarn ngiltere ile yeni bir balay yaama hayallerine ramen, ngiltere, daha ilk gnlerden itibaren, Trkiye'nin glenmesinden ve ttihatlarn milliyeti eilimlerinden kuku duymutur. Nitekim, daha Merutiyetin ilnndan yedi gn sonra, 31. 7. 1908'de ngiliz Hariciye Nazn Sir Edwards Grey, stanbul'daki bykelilie unlar yazabilmitir: Trkiye gerekten merutiyet idaresini kurar ve bunu yaatp kuvvetlenirse, bu halin sonular imdiden hi birimizin gremeyecei derecede daha ileriye varr. Bunun Msr'da etkileri mthi olur, ta.... Hindistan'da da kendini hissettirir, duyulur. imdiye kadar her nerede Mslman tebaamz varsa, diyebilirdik ki, dinlerinin bakan (halife) tarafndan idare edilen lkelerde merhametsiz bir istibdat vardr. Halbuki bizim

istibdadmz efkatlidir. ki idareyi mukayese edebilen, len Mslman tebaamz ok kere bunu itiraf etmitir. Fakat Trkiye'de imdi bir parlamento hayat balarsa ve iler de dzelirse, Msr'da merutiyet istei ok kuvvetlenecek, bizim buna kar koymak gcmz ok azalacaktr. Trkiye'de iyi ileyen bir merutiyet varken ve orada iler iyi giderken, bizim ayn eyi isteyerek ayaklanan Msr halkna kar silh kullanmamz ok byk hata olur. Intelligence Service'in stanbul'daki yetkilisi, Batercman Fitz Maurice de, Merutiyet'in ilnndan bir ay sonra yazd 25. 8. 1908 tarihli bir mektubunda, benzer endieleri dile getirmektedir: Her eyin dzgn gittiini ve merut idarenin kuvvetlendiini farz edersek, bugn iin sempatilerine ihtiya duyduklar yabanclara fazla iltifat eden Trklerin az zamanda vatanperverane demesek bile, kuvvetli milliyeti hislere sahip olacaklar muhakkaktr. O zaman Girit, Msr, Makedonya, Bosna, Aden, Lbnan, Kbrs meselelerinde belki de Hintli nbetisi ile Badat'taki zel durumumuz hakknda sz sahibi olmak isteyeceklerdir. Tabi bu arada, Lyncin, Dicle ve Frat nehirlerinde usulsz seyriseferlerini de unutmamak gerekir. Bu ekilde zerinde dnlmesi gereken birok problemler var ve bunlar fazla mnakaa etmeden kabule mecburuz. Bugn iin Trklerin ncelikle ele alacaklar meseleler arasnda, ticar anlamalar, posta idaresinin slah ve ecnebi posta idarelerinin tasfiyesi, kendi adalet sistemlerini kurmak, kapitlasyonlar, kavaslar, tercmanlar ortadan kaldrmak olacaktr. Hakikaten iler Trkler lehine geliirse, ecnebi elilikler zamanla dier memleketlerdeki yeknesak, deimez duruma deceklerdir, Belki de az zamanda nesilden beri Trkiye'de yerlemi yabanclarn askere alndklarna ahit olabiliriz. Askere alnan Hristiyanlar meselesinin de nasl halledilecei, zerinde durulmaya deer. Durumun en nemli taraflarndan biri de budur. imdi iktidarda ngiliz Kmil var ama, parti mensuplar arasnda Herr Von Ferid Paay iktidarda grmek isteyenler pek ok. Demek ki, ingiltere, milliyeti ittihat ve Terakki hareketini daha bandan itibaren bir tehlike olarak saymakta, Trkiye'nin glenmesini karlarna aykr bulmaktadr. Bundan baka ngiltere, Alman emperyalizminin artan tehdidi karsnda, Rus ittifakn, d politikasnn temel ta grmektedir. arlk Rusya's ise, Boazlar ve istanbul'u ele geirme abas iindedir. Ayasofya zerinden hilli kaldrp, ha oturtmak iin sabrszlanmaktadr. Bu

nedenle arlk Rusya's, balangtaki sahte dostluk gsterilerine ramen, Trkiye'yi glendirme ihtimali olan milliyeti ttihat ve Terakki hareketine kar kmaktadr. Granville'in szleriyle, Trk ihtillinin tekerleklerine omak sokma yolunda, Rusya'nn teki devletlerden daha byk kar vard. Son slm devletinin gelimesi, Osmanl

imparatorluunun glenmesi, Rusya tarafndan prensip itibariyle kabul edilemezdi. ngiltere, bu durumun farkndadr. Nitekim, Intelligence Service'in stanbuldaki ba entrikacs Fitz Maurice, Rusya'nn durumunu Merutiyet'ten sonra, yle deerlendirmektedir: Eer bu hareket (Merutiyet) baar kazanrsa, hilli Ayasofya'nn ebed ss yapacaktr. Trkiye'yi Kafkasya, Kirim, Balkanlar gibi eski vilyetlerini istemeye kararl, kuvvetli ve mtecaviz bir kudret haline getirecek bir ihtillle, btn mitlerinin suya dtn grmek, herhalde Rusya iin yutulmas olduka g bir demir leblebi olacaktr. Filhakika, Trkiye'deki bu hareket, Rusya'nn son 130 yllk siyasetine bir nevi meydan okuma olmutur. Tabi Rusya'da bir liberal ve merut parti mevcut ama, aralarnda kendini Trk aleyhtar duygularndan henz tamamen kurtaramam ve Ayasofya'da bir yine katlmaktan byk zevk duyacak olanlar oktur. Ne var ki, ngiltere iin Almanya'ya kar Rus dostluu hayatdir, ingiltere, Trkiye'nin paralanmasna ve Rusya'nn arzulad lokmay almasna rza gstermitir. ngiltere Hariciye Nazr Sir Edwards Grey, 11.8.1908 tarihinde, stanbul'daki elisine, ncelikle Rus dostluuna... Rusya'y kukulandrmaktan kann direktifini vermitir: Rusya'ya kar eski politikamza dndmz ve Trkiye'yi kendisine kar bir mania, bir engel olmak zere tuttuumuz intiban vermekten kanmalyz. Ve mmkn olduka Rusya ile almaya arzu gstermemiz lzmdr.

GLTERE MUHALEFET TUTUYOR

Bu artlar altnda, ingiltere'nin merutiyeti ittihat ve Terakki hareketine dostluu lfta kalmaya mahkmdu, ingiltere, bir yandan szde dost grnerek, yeni ekonomik imtiyazlar salamaya alrken, te yandan milliyeti hareketi zayflatmaya ve yok etmeye ynelecektir.

Fitz Maurice, ingilizlerin dostluktan yararlanarak kar salama politikasn, daha ilk gnden yle aklamaktadr: Sultan ve etrafndakileri etkileri altnda bulunduran Alman dostlarmzn byk zntsne ramen, artk top ayamza geldi. Birecik'te Ermeniler hesabna alrken tandm ve Ermeni Mill Birlik yesi bulunan Nafa Nazr ile Kmil Paann daha sonra Hariciye Nazrlna getirecei ngilizci Nuradinkyan Efendi grtm. O da benim kadar, belki de daha fazla Willcockun Mezopotamya projeleri ile ilgileniyor. Ona Sir Willcockun raporlarn, okumas iin verdim. Sir Willcock da yaknda Kahire'den dnm olacak. Mezopotamya'da sulama ileri, demiryolundan nce yaplmal. Eer bunu kabul ettirebilirsek, Musula kadar her i elimizden kacak demektir. Bunca yl uzakta kaldktan sonra, bizimkilerin de ellerine geen frsattan faydalanmalarn mit ederim. Demir tam tavnda dvlmeli, aksi takdirde ok gemeden sour. ttihatlar, ngiliz dostluuna byk nem verdikleri iin ekonomik alanda ngiltere'ye tavizler vermeye hazrdrlar. Fakat bu, ngiliz dostluunu kazanmaya yeterli deildir. ngiltere, ittihatlar dman grecek ve onlar devaml iktidardan uzaklatrma yolunda aba gsterecektir. Mahmut Muhtar Paann szleriyle, ingilizler, arkta kendisini tehlikeye drecek olan bir Trkiyeyi ekemediinden, ittihat Terakki Cemiyetini husumetine hedef edecek, onu devirmeye alacaktr. Kmil Paa gibi itaatkr ngilizseverleri ise iktidara getirecek ve iktidarda tutmak iin eitli tertiplere giriecektir. ttihat ve Terakki'ye kar Ahrar ve onun devam olan Hrriyet ve tilf frkalarn destekleyecektir. Bu frkalarn grevi, ngiltere'nin Trkiye aleyhindeki ak politikasna ramen, ngiltere'ye sadakatte srar etmekten ibaret olacaktr. ngiltere, devaml Osmanl Devletini paralama ve tarih sahnesinden silme yolunda faaliyette bulunacak, ierideki ngilizseverleri cmerte harcayacak, fakat onlar, efendilerine ballkta kusur etmeyeceklerdir.

GOLTZ PAA I SADIK RE CLER

ngiltere'nin bu ikiyzl, ttihat ve Terakki'ye aleyhtar politikas karsnda, Almanlar, ttihat ve Terakki'nin dinamik unsurlarna ve zellikle Alman eitimi grm subaylara dayanmaktadr. Osmanl Ordusu'nu dzene sokmak iin uzun yllar Osmanl Devleti hizmetinde bulunmu olan Von Der Goltz Paa, bu grevden ayrlm olmakla birlikte, Trk subaylaryla ilikilerini srdrmtr. Hatt Hrriyetin ilnndan birka ay nce, Trkiye'ye gelip stanbul'daki eski dostlarn ziyaret etmitir. nl Mahmut evket Paa, Goltz'un eski bir rencisidir. Nitekim Hrriyetin ilnnda, Mahmut evket Paa, sadk rencileri adna Goltz'a u telgraf ekmitir: Sadk rencilerinizin Osmanl Hkmetini, mefum istibdadna son vermeye ve Anayasayi kabul etmeye mecbur ettiini, Ekselansnza hrmetle bildirmekten eref duyuyorum. Mahmut evket Paa sonuna kadar Almanlarn gvendikleri bir kumandan kalacaktr. Bundan baka Kayzer, dostu Abdlhamit'i abuk unutarak, Abdlhamit'e kar daa kan hrriyet kahraman Enver Beyi kazanmak iin zel dikkat gsterecektir. Enver Bey, Hrriyetin ilnndan sonra Berlin Ataemiliterlii'ne gnderilmitir. Alman mparatoru, Berlin'de, bu gen subaya kar olaanst bir ilgi gsterecek, onu iltifatlara boacaktr. Ykselen kudretli Almanya'nn desteiyle, Trk Devletini glendirmek, ingilizlerin el koyduklar topraklar geri almak hayali, bu milliyeti gen subay etkileyecektir. Bylece, cesur ve vatansever bir asker olan Enver, milliyeti duygularla, Berlin politikasnn sadk bir izleyicisi olacaktr. ttihat ve Terakki'nin ngiliz dostluunu aramasna ramen, ngiltere'nin ttihat ve Terakki, aleyhindeki vatanseverlikleri pheli unsurlara dayanan politikas, Enver gibi daha birok milliyetinin, gzlerini Almanya'ya evirmesine yol aacaktr.

V. GLZC KML PAA, HTLLCLERLE ATIIYOR. ORDU ZER DE OYU LAR

Fitz Maurice'in deyimiyle ngilizci Kmil Paa, Sadarete geldii gnden itibaren, ngilizlerin ttihatlar aleyhindeki politikasn yrtmeye koyulmutur. ttihat ve Terakki'nin Manastr ve Selanik kanatlan arasnda abuk ba gsteren anlamazlk, Kmil Paann iini az ok kolaylatrmtr. Sonunda ngiliz ajanlna kadar decek olan Albay Sadk Beyin Manastrdaki grubu, Kmil Paay desteklemektedir. Bu destee dayanarak Kmil Paa, ttihat ve Terakki' nin Selanik'teki merkezini karsna almaktadr. Sadk Bey grubundan Basri Beye gre, Manastrdan byk bir delegesi tarafndan gizlice tevik edilen Kmil Paa, Selanik'tekilere kafa tutmutur. Bu tutum yznden ttihat ve Terakki merkezinin, esasen pek gven beslemedii Kmil Paa ile aras ok gemeden almtr. Arada esasl anlamazdk konulan kmtr. Bu konulardan biri, ordunun yeniden dzenlenmesi sorunudur. Kmil Paa, ordudaki Alman etkisini kaldrmak ve btn kuvvetlerin dzenlenmesi iini ngiltere ve Fransa'ya vermek kararndadr. Bahriyenin dzenlenmesini Amiral Gambel efliindeki ngiliz misyonuna brakmtr. Jandarmay ngiliz, Fransz subaylarna vermek niyetindedir. Kara ordusunun dzenlenmesini ise, Franszlara brakmay tasarlamaktadr. Basri Beye gre, ttihat ve Terakki merkezi, Kmil Paann bu hazrlklarn renir renmez, kabine deiiklii talebinde bulunmu, Talat Paa ile Mahmut evket Paann kabineye alnmasn istemitir. Kmil Paa bu talebi reddetmitir.

MUHALEFET KUMA DA I: ZIM PAA

Buna karlk Kmil Paa, Ali Rza Paann yerine, Nzm Paay Harbiye Nezaretine getirmek abasndadr. 1913 ylnn nl Babli baskm srasnda Yakup Cemil'in kurunlaryla can verecek olan Nzm Paa, bu dnemde, ttihat ve Terakki'ye kar kan ngilizci muhalefetin gzlerini evirdikleri kumandan olacaktr. Bu muhalefetin politik lideri Kmil Paa, Asker lideri ise Nzm Paadr. Nzm Paa, Abdlhamit'in ordudan kovup, yedi yl kalebentlik cezasna arptrd bir kiidir. Merutiyet'ten sonra byle bir kiinin Harbiye nazrln Abdlhamit'e kabul ettirebilmek kolay deildi. Kmil Paa, kendine destek sayd Paay saraya gtrm ve sadakati hususunda Sultana teminat vermitir. Nzm Paa da

Sultan'a bir not sunarak sadakatini belirtmitir: Mazi katiyen mevzubahis olmamaldr. Benim efendimiz (Padiah) hakknda hi bir dargnlm yoktur. Delil de kinci Orduyu hmayunlarnn az zaman zarfndaki intizamdr. Askerlerin hi bir vakit siyasetle uramamas lzmdr. Bu ordunun itaati, sadakati derkrdr. Bu da benim himmetimle oldu. lk gittiim zaman klann duvarlarnda (Hrriyet) diye byk yazlar vard. Onlar ben sildirtim. Orduyu itaat ve intizam altna aldm. Askerin hi bir vecih ve suretle tiyatrolarda oynamasna msaade etmedim. Buradaki heyetin (stanbul'daki Birinci Ordu) halinden mteessirim. Nizam ve intizam- asker, Padiaha, Kumandan Azama daima sadakatle temin olunacana katiyen mutmain olduum iin Zat- ahane ve nefs-i hmayuna sadakatim ve umum askerin sadakati lzmdr. Benim sadakatim hakknda hi phe etmemelidir. Bab- Seraskeriye'de tiyatro oynatlmasna nasl msaade buyurulduuna hayret iindeyim. Ben yalnz Padiahmza sadakat isterim. Bu sadakat yeminleri zerine, Abdlhamit, Nzm Paann Harbiye Nezaretine gelmesine rza gstermitir. Fakat ttihat ve Terakki, Nzm Paann nazrln nlemitir. Her ne kadar Babli basknndan nceki gnlerde Talat Paann sadrazamlk vadiyle, Nzm Paay bir ara ntralize ettii ileri srlrse de, Paa, Merutiyetin ilk gnlerinden beri ttihatlarn karsnda yer alm, ibirliki muhalefetin ve Kmil Paann leti olmutur. Nzm Paa, 31 Mart ayaklanmas srasnda Hassa Ordusu kumandan sfatyla stanbul zerine yryen Hareket Ordusu'nun durdurulmasn Sultan Hamit'e tavsiye etmitir. Bu amala klalar dolaarak asi askerlerden yardm istemitir. Hareket Ordusu, stanbul'da asayii tam salayana kadar, Nzm Paa Yeilky'de, Sleyman Nazif'in deyimiyle Misafir, yani esir kalmtr. Daha sonra Nzm Paa, ttihat ve Terakki'yi devirme yolunda perde arkasndan iplerini Fitz Maurice'in ektii btn tertiplere katlmtr. Kmil Paa Sadarete, Nzm Paa Harbiye Nezaretine! btn ngilizci tertiplerin slogan olacaktr.

KML PAA, AVCI TABURLARI DA KORKUYOR

Kmil Paa ile ttihat ve Terakki merkezi arasnda nc byk anlamazlk, yeni rejimin korunmas iin Rumeli'den stanbul'a getirilen Avc Taburlar konusunda kmtr. Bu taburlara Nigehban- Merutiyet (Merutiyetin bekisi) ad verilmiti. Cell Bayar'n deyimiyle, Bu taburlarn kumandanlar ve subaylarnn ou ttihat ve Terakki cemiyetine mensuptu. Hemen hepsinin Merutiyet nklbnda hizmetleri grlmt. stanbul'a inklbn koruyucusu olarak geldiklerini iftiharla sylyorlard. Hakikat da bundan ibaretti. Avc taburlar, Yldz ve civarndaki, Padiaha bal kuvvetlere kar mukabil emniyet unsuru olarak, stanbul'da bulunduruluyordu. Kmil Paa, bu taburlar stanbul'dan uzaklatrmak niyetindedir. ttihat ve Terakki ise, Bulgar tehdidini ileri srerek, bakentteki Avc Taburlar'nn saysn arttrmak istemektedir. Kmil Paa, bu istei bir darbe teebbsne hazrlk diye yorumlamakta ve iddetle kar kmaktadr. Sadk'n Manastr grubundan Albay Basri Bey, Franszca yazlm kitabnda, Kmil Paa ile aralarnda bu konuda, doruluk derecesini kestiremediimiz u konumann getiini ileri srmektedir: Kmil Paa - Sizin Manastr ok namuslu ve ihtirastan yoksun. Selanik, sizden ihtillin erefini ve manev kudretini ald. Basri Bey - Evet, doru. Ama ne yapabiliriz ki? Sava para ile yaplr. Berlin, yani onun Selanik'teki karanlk odasnn ok paras var. Asker ereflerine ok deer verdiimiz subaylar, Enver'in etrafnda toplanyor. (...) Kmil Paa- u Avc Taburuyla ilgili, hemen uygulanmas gerekli tedbirler hakknda mutabk myz ? Basri Bey - Tamamen mutabkz. Onlar mutlaka stanbul'dan uzaklatrmak gerek. Yeni rendim ki, Berlin'in planna uygun biimde, Enver, bir cins ufak kar devrim dzenlemektedir. Bunu bahane ederek Rumeliden stanbul'a Mahmut evket Paa kumandasnda byk bir ordu getirilecektir. Mahmut evket Paa, Osmanl paalar iinde en ok Alman taraftar olandr. Ama, Selanik grubuna, btn Trkiye'de egemenlik salayacak biimde, bakentte diktatrlk kurmaktr. Kmil Paa- Konumamzn altnda, son gnlerde Selnikli biraderlerin benim nezdimde yaptklar teebbslerin gerek anlamn imdi kavryorum, stanbulda Selanik'ten bir birliin

getirilmesi zorunluunu sylerken, Bulgarlarla savan kanlmaz olduunu tekrarlyorlard. Onlara, bakent askersiz deildir, cevabn verdim. (...) imdi biz glerin her trl dalmasndan kanmalyz. Selnik'in entrikalar caniyanedir. Almanya, Avc Taburu yoluyla tertiplenen darbe ile, Enver ve hempalarn yalnz beni devirmeye deil, sizin gerek ttihat ve Terakki komitesini de ellerine geirmeye itmektedir. (...) O halde muhterem taraftarlarnza hemen syleyiniz ki, lkenin gvenliini bildiiniz zere bozacak olan avc taburunu derhal bakentten uzaklatracam. Bu taburlar, Osmanl Ordu Birlii niformas ve biimi altnda, ne yazk ki Alman Selnik'de hazrlanan baka bir asker siyas gcn ncsnden baka bir ey deildir.

KML PAA I D VE GLZLER

Ne var ki, Kmil Paa, Avc Taburlan'n bakentten uzaklatramamtr. Nzm Paa olay ne srlerek, Hseyin Hilmi Paa hkmetten istifasn verecek, ttihat ve Terakki merkezine bal subaylarn meclis koridorlarndaki tehditkr baklar arasnda, Kmil Paa iktidardan uzaklatrlacaktr. Kmil Paann istifaya zorlanmas, ngiltere tarafndan ho

karlanmayacaktr. Rus Sefareti batercmannn deyimiyle, ngiliz Sefareti, Kmil Paann dnden sonra, ttihat Terakki'ye kar belli bir soukluk gstermitir. tilaf devletleri ve Trkiye arasndaki dostlukta alan ilk gedik olmutur. Rus Sefareti batercman, ayn zamanda eski bir sadrazamn bu konudaki szlerini aktarmaktadr. Eski sadrazam Kmil Paann istifasndan sonra ingiliz Sefaretinin tutumunu yle deerlendirmektedir: Kmil Paann tamamen anayasa ve i politika nedenleriyle dmesinden sonra, istanbul'daki ngiliz sefareti, eski yal sadrazam Kmil Paadan gelmeyen her eye kar sistemli biimde surat etmitir. Muhalefet partileri, orada destek ve tevik bulmu, ittihatlar ise, ngiltere'nin dmanlar saylmtr. Ama ttihatlar, yine de ngiliz dostluu peindedir. Kmil Paann drlmesinin, ngiltere tarafndan yanl anlalmas ve bir d politika deiikliine gidi diye yorumlanmas, onlar rktmektedir. Nitekim Paa dnce, ttihat ve Terakki, ingiltere'yle olan dostluun ve

yaknln bu olay yznden sarslmayacan ngiliz Sefaretine ve The Times gazetesine temin etmitir. Ama ngiliz sefaretinden tevik gren muhalefet, Prens Sabahattin'den Mevlanzade ve Dervi Vahdeti'ye kadar, Kmil Paann dn istismar etmitir. Bunlara gre, Kmil Paa, sadarete gelmedike ngiliz dostluuna srt evrilmi demektir. Volkan, Kmil Paann aleyhinde bulunmak, ngiltere aleyhinde olmak demektir buyuruyordu. 31 Mart irtica olay, bu artlar altnda patlak vermitir.

VI. 31 MART, AVRUPA'DA ALMA ZAFER DYE YORUMLA DI 31 MARTTA TTHATI PARMAI

rtica olaynn iinde yaayan ve asilerin kellesini istedikleri belli bal kiilerden olan Hseyin Cahit, hatratnda, 31 Mart'ta yabanclarn n planda rol oynadklarn belirtmektedir: Merutiyet'in iln zerine menfaatleri bozulmu kimselerle, mstebit bir sarayn daima tehditkr mevcudiyeti hesaba katlrsa, stanbul'daki anariye doru yryn btn btn tesadf olamayacan kabule meylediyorum. Fakat asl mil kimdi? Yahut kimlerdi? Bunu aydnlatabilecek mevkide deilim. (...) yle zannediyorum ki, stanbul'daki ilerin gidii zerinde, muhtelif kuvvetler tesir icra etmilerdir. Bunlarn iinde en byk rol oynayan mutlaka ecnebi olmak icab eder... 31 Mart irticanda en byk rol yabanclarn oynadna inanan Hseyin Cahit, bu kadarla yetinmektedir. Fakat o tarihlerde Avrupa, biri Almanya, teki de ngiltere liderliinde iki gruba blndne gre, yabanc parman esas itibariyle, Berlin ve Londra'da aramak gereklidir. Almanya, 31 Mart irticainin krklenmesinde rol oynam mdr? ttihat ve Terakki ve Almanya aleyhtar evreler, bu iddiay ortaya atmlardr. Bunlara gre Berlin, Enver Bey gibi Almanya'ya yakn ttihatlara dayanarak, 31 Mart' sahte bir kar devrim olarak dzenlemitir. Ama, ttihatlarn gvenilir kanadnn iktidarda tam egemenliini salamak ve dolaysyla Almanya'nn Trkiye'de sarslan mevkiini yeniden glendirmektir.

Bu konuda, inanlmas g iddialar piyasaya srlmtr. syann balad Takla'da bando temeni olarak bulunan ve olaylar yaayan Mustafa Turan'a gre, 31 Mart, ttihatlarn dzenledii uydurma bir ayaklanmadr. Mustafa Turan'n iddias yledir: 31 Mart gn, sahte bir paa baz subaylarla birlikte Takla'ya gelmi ve padiahn sahte bir fermann okumutur. Fermanda, askerin apka giyecei yazldr. Dzmece apka Ferman, askeri tahrik ve ayaklandrma ii iin kullanlmtr. Olay dzenleyen ttihatlar iin Mustafa Turan unlar yazmaktadr: Meer ferman okuyan paa ve maiyetindeki zabitler, isyan hazrlayan ve tertipleyen sahte niforma giydirilmi mhim ahsiyetlerdir. lerinde Cemiyet'ten tandm Bahattin akir, Mithat kr Beylerle mer Naci Bey vard. Takla'dan ayrlan heyet Beyolu Topu Klasna gitmiler, ayn ferman okuyup, onlarn da din duygulann kamlayp gitmiler. Sahte heyet gerek Takla'ya ve gerek Beyolu Topu klalarnda ferman okuduklar srada, avu, baavu klnda askerleri tevik iin bir hayli casus sokmular, heyetin kladan ayrlmasyla bunlar faaliyete getiler. Bunlardan mer Naci Bey kla avlusunda bir istihkm arabas stnde barmaya balad: 'Heyyy! Asker kardeler, geliniz toplannz, sizlere diyeceklerim var, sizler Mslman deil misiniz? apka giymek ne demek? Din-i mbin-i slmn evltlarn dpedz gvur yapacaklar, ne duruyorsunuz? Btn ecdadmz bu uurda kanlarn canlarn verdiler. Mslmanlk elden gidiyor, dnp avc askerlerine, sizlere sylyorum, gvur olmak iin mi hrriyeti yaptnz? Sizin vazifeniz hem hrriyeti, hem de dinimiz olan Mslmanl muhafaza etmek deil mi? Ne duruyorsunuz, haydi hep beraber Mebusan- Meclise gidelim, derdimizi anlatalm. Muhaliflerden Mizanc Murat da, Mustafa Turan'a benzer biimde nefer elbisesi giymi ttihat subaylarn 31 Mart irtican krklediini ileri srmektedir. Fakat inandrc delillerden yoksun bu iddialar ciddye almak mmkn deildir. Bu iddialar, ttihatlara duyulan kinin bir ifadesinden ibaret saylabilir. Nitekim, bugn de mran ktem'in cenazesinde kan olaylar byk tirajl bir gazete, derhal nn ve CHP'nin tertibi diye yorumlamakta kusur etmemitir.

31 MARTI BERL M PLA LADI?

Daha ince bir teori, ngilizseverliini aka iln eden Basri Bey tarafndan ortaya atlmtr. Basri Beye gre, ngilizci Kmil Paa hkmetini devirmek zere, Avc Taburlar'na dayanarak bir uydurma kar devrim planlanmtr. Avc Taburlar'na para datlm ve bunlar hazrlanmtr. Uydurma kar devrimi bastrmak zere stanbul'a Almanya'nn gvendii Mahmut evket Paa kumandasnda sadk birlikler getirilecek ve bylece plan

gerekletirilecektir. Kmil Paann bir kar devrim hareketine meydan kalmadan drlmesiyle, durum deimitir. Fakat artk ok yaydan km, Enver ve arkadalar ava giderlerken avlanmlardr. eitli unsurlarn da katlmasyla uydurma kar devrim, gerek bir kar devrime dnmtr. Talt Paann sadrazamlk vadi zerine, Kmil Paann drlmesinde rol oynayan, Sadrazam Hseyin Hilmi Paann tereddtleri de, ayaklanmann bymesine yol amtr. Mahmut Muhtar Paa, Sadrazama ayaklanmay derhal- bastracak gte olduunu bildirmi, Hseyin Hilmi Paa, 10 saat tereddt geirdikten sonra bu teklife hayr demitir. Basri Beye gre, uydurma devrimden haberdar olan Hseyin Hilmi Paa, durumun deitiini anlayamam ve bu yzden isyann bastrlmasna seyirci kalmtr. Basri Beyin pek ciddye alnamayacak olan-bu teorisi, baz olaylarn uyandrd pheler zerine bina edilmie benzemektedir. Gerekten ayaklanmann, gvenilir ttihatlarn kumandasndaki merutiyeti korumakla grevli birliklerde balamas, dikkat ekicidir. Basri Bey ve Kmil Paann uydurma bir kar devrimde kullanlacandan phe ettikleri ve ttihatlarn gvendikleri birlikler, nasl olmutur da birdenbire onlara kar dnmtr? Bu beklenmedik dn, teorinin hareket noktasn tekil etmektedir. Halbuki Volkan gazetesi ve muhalefet, bu Avc Taburlar zerinde almaktadr. Nitekim Vahdeti'nin Volkan gazetesi, 31 Mart'tan ok ksa bir sre nce, Avc Taburlar'na mensup erlerin ttihad- Muhammedi derneine katldklarn aklamtr. Bu artlar, ilk bakta artc bile grnse, gvenilir Avc Taburlar'nn, ttihatlarn elinden kamas mmkndr. Basri Beyin dayand ikinci nokta, Sadrazam Hseyin Hilmi Paann mtereddit tutumudur. Gerekten 31 Mart ncesi gnlerde ve olaylardan hemen sonra Hseyin Hilmi Paann tutumu artcdr. Artan irtica tehdidi karsnda Paa, eitli evreler tarafndan uyarlmtr. Gazi Ethem Paa, zzet Paa uyaranlar arasndadr. Hassa kumandan, Harbiye Nazn araclyla Sadrazamdan tedbir alnmasn isteyen bir tezkere yazmtr. Tezkerede, zetle unlar

yazldr: - 2. Tmene mensup baz erlerin, tttihad- Muhammedi Cemiyetine girmek iin mracaatta bulunduklar (Volkan) Gazetesinde okunmutur. Gazetelerin, ordunun disiplinini bozacak kt neriyatta bulunmalar caiz deildir. Esasen tttihad- Muhammedi Cemiyeti, slm arasna tefrika sokmakla meguldr. Kutsal olan askeri terbiye ve ahlkn korunmas lzmdr. Orduyu, hususi maksatlarna alet etmek isteyen basna kar kanun bir had tayin olunmaldr. Sadrazam, bu uyarmalar umursamazlkla karlamtr. Yaveri Muzaffer Beye (Orgeneral Muzaffer Ergder), tehlike anlar almas zerine, Merak etmeyiniz, Yaver Bey olum, Devair-i mteallkas (ilgili daireler) tedbirleri elbette alrlar demekle yetinmitir. Olaylar patlak verdikten sonra da, Sadrazam hareketsiz kalmtr. Hassa Ordusu kumandam Mahmut Muhtar Paa, isyan kolayca bastracak gte gzkmektedir. Fakat harekete gemesi engellenmitir. Mahmut Muhtar Paa, bu engellemeden u szlerle yaknmaktadr: - Sadk kalan askerleri toplayarak itima edenleri birka svari hcumu ile datmak, isyan balad srada bastrmak ocuk oyunca kabilinden bir eydi. iddetli harekette bulunmaklma kasd olarak mmanaat (engel) olundu. syan gittike dairesini geniletti. Bu artlarda Sadrazam Hseyin Hilmi Paann inanlmas g bir gaflet gsterdiinde phe yoktur. Fakat Basri Beyin yapt gibi bu gafleti, Paann 31 Mart ayaklanmasn, ttihatlarn planladklar uydurma kar devrim sanarak, hareketsiz kaldn ileri srmek, muhayyileyi pek fazla zorlamak olacaktr. Kmil Paa, drldkten sonra, bakente gvenilir birlikler getirmek iin, nceden planlanm bile bulunsa, tehlikeli bir kar devrimi krklemeye herhalde ihtiya yoktu. Esasen 31 Mart ayaklanmasnn rengi daha ilk dakikadan itibaren tereddde yer brakmayacak kadar akt.

HAREKET ORDUSU' A, ALMA YA AKIL SATIYOR

Sanrz ki, bu tip teoriler, kaynaklarn daha ok, 31 Mart irtica olaynn, sonu itibariyle, ttihatlarn ve Almanya'nn mevkiini glendirmesinde bulmaktadr. rtica olay Mahmut evket Paa ve Enver Bey gibi Almanya'nn gvendii kiileri n plana geirmitir. Bu sonu

zerinedir ki, 31 Mart olaynda, ttihatlarn ve Almanya'nn parma aranmtr. Fakat Berlin'in 31 Mart irtica olayn krkledii kansn uyandracak olan kantlar yok gibidir. Bununla birlikte, Berlin, olaydan yararlanma frsatn karmamtr. Rus Sefareti ba tercmannn deyimiyle, Gerici Hkmet darbesi, Alman Sefiri ve stanbul'daki Almanlar tarafndan gizlemeye dahi saklamadklar bir sevinle karlanmtr. Ayaklanma zerine, Goltz Paa, Alman basnnda kan yazlarnda ve herhalde bata Mahmut evket Paa olmak zere eski renci arkadalarna yazd mektuplarda, akl hocal yapmtr: Goltz, 24 Nisan 1909'da Die Woche dergisinde kan bir mektubunda, Mahmut evket Paann baar gsterebilmesi iin, hzl ve sert bir saldrya girimesini salk veriyor ve bu yolda davranlaca tahmininde bulunuyordu. te yandan, 18 Nisan tarihli Neue Freie Presse gazetesinde de, Goltz'un hazrlad sylenilen bir incelemede, Rumeli'den istanbul'a ulatrma olanaklar gze alnrsa, 16 Nisanda balayacak bir harekette 21 Nisana kadar istanbul nlerine 15 bin asker ylabilecei hesaplanyordu. nceleme, Edirne'deki ordunun tutumunun nemli olacan sylyor, stanbul zerine yrd zaman, yabanc devletlerin mdahalesine frsat vermemek iin sokak arpmalarndan mutlaka kanmak gerektiini ileri sryordu. Daha sonra Goltz, ayn gazetede kan bir yazsnda, muhalefete kar alc davranlardan kanlmas tavsiyesini yapyordu. Btn bunlar, Almanlarn 31 Mart irticandan kendi lehlerine yararlanmak iin, nasl aba harcadklarn gstermektedir. Hareket Ordusu'nun bana Mahmut evket Paann geliinde bile, Goltz'un telkinleri olduunu dnenler vardr. Hatt Ramsay adl yazara inanmak gerekirse, para sknts iinde bulunan ve demiryollar kendine ait olmayan Osmanl Devletinde binlerce askerin Rumeli'den stanbul'a getirilmesinde karlalacak mal glkleri yenmek zere Hareket Ordusu'nun giderlerini, Almanlar, ya da Almanlarla Avusturyallar yklenmitir. Bu iddiann doruluu pheli olmakla birlikte, Hareket Ordusu'nun stanbul'a giriiyle sonulanan 31 Mart irtica olay, Bat evrelerinde, bir Alman zaferi ve bir ngiliz yenilgisi olarak yorumlanmtr. Rus Sefareti batercman, olay yle deerlendirmektedir: - Durum, 31 Mart irticainin geici baars zerine deil, fakat Abdlhamitin tahttan indirildii an Almanya'nn lehine dnmtr. Makedonyal igal ordusunun banda, Almanlarn inanl ve denenmi dostu

Mahmut evket Paa bulunmaktayd. Byle bir asker diktatrln varl zerine, resm ve zel btn Almanya, tek bir ses halinde, ihtiyar Sultan inkr etmek ve asil gen Trkiye'ye alk tutmak iin birleti.

VII. 31 MARTI I TELLIGE CE SERVCE DZE LED YOBAZLARI PATRO U FITZ MAURICE

31 Mart irtica olay, Almanya'nn lehine sonu vermitir, fakat ayaklanmann baaktrnn ngiltere olduundan pek az phe edilebilir. Daha nce de grdmz zere, o gnlerin lider emperyalist devleti, ttihatlarn balay hayallerine ramen, milliyeti eilimleri dolaysyla onlar kukuyla karlam ve milliyeti harekete kar olan her trl yerli unsurla ibirliine ynelmitir. Hseyin Cahit Yaln'n deyimiyle, Merutiyetin ferdasnda Ahdlhamitin zulmne dman olduu zannolunan ngiltere'nin stanbul sefirinin arabasn, hrriyete kavumu Trkler, beygirleri kararak sokaklarda ekmilerdir. Fakat stanbul'daki ngiliz Sefareti, ttihatlar, Chauvin, mfrit nasyonalist ve mfrit vatansever bularak muhalefeti teci etmitir... Ahmet Emin Yalman da, ngiltere ve mttefiki Rusya'nn ttihat ve Terakki'ye kar tutumunu yle deerlendirmektedir: ngiltere ve Rusya, Trkiye'nin btn honut olmayan unsurlaryla birletiler. Bunlar arasnda Ermeniler, Rumlar, Krtler, erkezler ve Arnavutlar gibi rk ve din aznlklar, eski rejim mensuplar, dinsel banazlar, muhalif basn liderleri, yeni rejimden umduklar nimetleri bulamayanlar, prensip itibariyle gizli komiteye kar kan baz aydnlar bulunmaktayd. (...) Seimlerde, Rus ve ngiliz siyasi ajanlar? aktif biimde muhalefet adaylarnn kazanmas iin almaktayd. ngilizlerin ttihatlara kar destekledikleri lider, lgnlk derecesinde ngiliz taraftar dedikleri ihtiyar Kmil Paadr. Merutiyet'in ilnndan ksa sre sonra, Kmil Paa ile ttihatlarn aras alnca, ngiliz basm, ttihat ve Terakki ile gizli komite aleyhine iddetli bir kampanya amtr... Kmil Paann 31 Ocak 1909'da drlmesi zerine, ttihatlarn

ngiltere'yle dostuz teminatna ramen, kampanya iddetlenmitir. stanbul'daki ngiliz Sefareti ise, Kmil Paay tekrar iktidara getirmek iin tertiplere girimitir. Bu ileri yrten ba tercman Fitz Maurice'dir. ngilizlerin bir zamanlar CIA kadar nl gizli rgt Intelligence Service'in ileri gelen bir adam olan Fitz Maurice, Cell Bayar'n deyimiyle, Trkiye'nin istikrarn bozmak isteyen ahs ve guruplarla devaml temas halindeydi. Merutiyet'in ilnn salayan ve onun bekiliini yapmak isteyen ttihat ve Terakki Cemiyetini ykmakla meguld. Daha nce Anadolu'da Ermeniler hesabna faaliyet gsteren Fitz Maurice, stanbul'un kudretli kiilerindendir. Mesel, 7 Austos 1908'de, ttihatlardan rkerek, ngiliz Sefaretinden yardm rica eden Abdlhamit'in nl Sait Paa's iin ttihatlardan, Paaya bir ey yaplmayaca hususunda temint alan kii Fitz Maurice'dir. Merutiyet'in ilm zerine, derhal Sadrazam kkne gidip, Sultan'n halkla temas gerek deyip, Abdlhamit'in isteksizliine ramen, bunu baaran yine Fitz Maurice'dir. Fitz Maurice, ttihat ve Terakki muhalifleriyle sk ilikiler kurmutur. Rauf Orbay, hatralarnda Fitz Maurice'in Albay Sadk ve Prens Sabahattin'i 31 Mart' hazrlamakta alet olarak kullandn yazmaktadr, Volkan'c Dervi Vahdet'nin ikiz kardei Serbesti gazetesi bayazar Mevlanzade Rifat, Fitz Maurice'in nnde iki bklm olmaktadr. Ziya akir Zoko'nun yazdna gre, Mevlanzade Rifat Bey, gerek meclis koridorlarnda ve gerek Babli salonlarnda Fitz Maurice'e tesadf ettike yerlere kadar eilmekte, alacak derecede byk bir hrmet gstermektedir. Fitz Maurice'm bendesi Mevlanzade, 31 Mart ayaklanma gn gazetesinde, ngiltere'nin Bizi, bizden ziyade dndn belirttikten sonra, ngilizlerin bir tn dile getirmektedir. t, ttihat ve Terakki'nin izale edilmesidir. ttihatlar devrilince, Mevlanzade'ye gre, Avrupa'nn gveni geri gelecek ve Osmanl lkesine birok yatrmlar yaplacaktr. Bu artlar altnda, ingiliz basn ve istanbul'daki ngiliz Sefareti ayaklanmay ellerinden geldii kadar desteklemilerdir. Mustafa Kemal, Dictateur yazar Philippe de Zara'ya inanmak gerekirse, bata Fitz Maurice olmak zere, Intelligence Service, 31 Mart ayaklanmasna parayla yardm etmitir.

GLTERE: 31 MART RTCA DELDR!

31 Mart irticanda, ngiliz parasnn dndn delilleriyle tespit etmek gse de, 31 Mart ayaklanma gn ingiliz Eliliinin, kendine bal konsolosluklara bir genelge gndererek, olayn yanl anlalmamas iin alt muhakkaktr. Ayaklanma gn, Yzba Bettelheim'in de, pheli artlar altnda, Ayasofya'da dolamas dikkati ekmitir. Ayaklanmadan sonra, Hareket Ordusu bakente girinceye kadar, istanbul'da ibirliki muhalefet ve ingilizler istedikleri gibi at oynatmlardr. Hariciye Nazr Rifat Paa ve 31 Mart tertipilerinden ismail Kemal, Sina Akin'in deyimiyle, ingiltere Sefaretini Akl danlarak, yardm istenecek komu kaps sayan kiilerdir. Muhaliflerden ismail Kemal, ibirliki bir Arnavut nasyonalistidir. Yunan Hariciye Nazr Baltacis'ten para alarak, Osmanl mebus seimlerinde almak iin grevlendirilmitir. Bu satlk kii, ngiltere'nin adamdr. Btn Arnavut kylerine datlan bir telgrafnda, ismail Kanal, tertipilerin arasnda yer ald 31 Mart'n, bir irtica hareketi olmadn sylemitir. Ona gre 31 Mart, Efkr- umumiyenin, memleketin siyasi hayatna diledikleri gibi hkmetmek isteyenler aleyhine ayaklanmasndan ibarettir. Bir iddiaya gre, ngiliz Sefaretinin 31 Mart, irtica olay deildir. Yanl anlamayn. mealinde konsolosluklara yollad genelge, ismail Kemal'in telkini zerine yazlmtr.

GLTERE, HAREKET ORDUSU' U DURDURMAK STYOR

Ayaklanma zerine istifa eden Ahmet Rza Beyin yerine Meclis bakanlna getirilen ismail Kemal, herhalde ngiliz Sefareti'nin telkinleriyle, olayn bastrlmasnn, Sadarete Kmil Paann ve Harbiye Nezaretine Nazm Paann getirilmesine bal bulunduunu Abdlhamit'e sylemitir. Eer, hareket kesin baarya ulam olsayd, Tevfik Paann yerine Kmil Paann Sadarete geleceinden phe yoktu. Fakat Rumeli'de Hareket Ordusu, stanbul zerine yrmeye hazrlanmaktadr. Her eyden nce, bu yry nlemek gereklidir. nl The Times gazetesi, Hareket Ordusu'nun tehditlerinden blf diye sz etmektedir. Times, haftadan nce ynak yaplamayacan, yaplsa da, Nzm ve Ethem Paalarn' stanbul yalannda bir ynaa msaade etmeyeceini muhakkak saymaktadr. ngilizci Hkmetle,

Harbiye Nezaretini kabul eden Ethem Paa, Mahmut evket Paaya eitli siyas mahzurlara meydan vermemek zere, stanbul'a yrmeyin direktifini vermitir. Fakat ngiliz ve Yunan parasyla beslenen Meclis Bakam smail Kemal, Mahmut evket Paann, Babli'nin szne kulak asmayacan bilmektedir. Bunun iindir ki, ibirliki Meclis Bakan, Hareket Ordusu'nun stanbul'a giriini engellemek zere, ngiliz Sefiri Lowther'e bavurmutur. Lowther, bu teklifi olumlu karlam, Hareket Ordusu'nu durdurmay denemitir. Ama, teebbs baarsz kalmtr. Merutiyet'i kurtarma heyecan ve azmi iinde yola kan ve Almanya tarafndan da desteklenen Hareket Ordusu, stanbul'a girmi ve ngilizci rejime son vermitir. Burada dikkati eken bir nokta, Trk Donanmasnn banda bulunan ngiliz Amirali Gambel'in durumudur. Hareket Ordusu Yeilky'e geldii zaman donanmann, Gambel Paa kumandasnda denize alaca iln edilmitir. Fakat Yeilky aklarnda demirleyen filoya Miralay Rstem Bey kumanda etmi ve durum bir bildiri, daha dorusu yalanlama ile aklanmtr. Amiral Gambel'in iine de, Hareket Ordusu stanbul'a egemen olduktan sonra, Sina Akin'in deyimiyle, zamansz ve pheli artlar altnda son verilmitir. O tarihte Yldz'da grevli bulunan Halit Ziya Uaklgil, bu ayrl yle yorumlamaktadr: Ksa bir zamanda byle bir muvaffakiyet gsteren bu zatn vazifesinde devam, istikbal iin bir mjde hkmndeyken, ondan tam istifade edilecek zamanda hizmetine hatime ekilmesi, elbette bir sebebe mstenid olacakt ki, bunu anlayamamtk. Yahut anladk da, anladmzda srarla tevakkuf etmedik. Bu olaanst ayrl, ngiliz Amiralinin Hareket Ordusu aleyhine ve stanbul'da 31 Mart ayaklanmasn dzenleyen ngilizci muhalefet lehine pheli baz faaliyetlerde bulunmasnn sonucu mudur, bilmiyoruz. En azndan, donanmamzn basma getirilen ngiliz Amiralinin, 31 Mart'tan sonra gvenilir bir kii olmaktan kt sylenebilir.

GLZ HARCYES ZELETRS

Bylece, Kmil Paay yeniden iktidara getirmek zere, ngiltere ve ibirliki muhalefet tarafndan dzenlenen 31 Mart ayaklanmas, beklenenin tersi bir sonu vermi, stanbul'da Alman nfuzu artmtr. Olaydan sonra, ngiltere Hariciye Nazn, stanbul'daki Sefirine yazd bir mektupta, Belli ki, ttihat ve Terakkinin elindeki gc ok kmsedik. (...) Son drt ayda ttihat ve Terakkiye ve Gen Trklerce kar kendimizi fazlasyla eletirici bir tutuma kaptrdk diyerek, zeletirisini yapmtr. Fakat biraz sonra greceimiz zere, ttihat ve Terakki'yi devirip, ngilizci Kmil Paay iktidara getirmek zere, Fitz Maurice'in ibirliki muhalefetle birlikte giritii darbe teebbsleri, son bulmayacaktr.

VIII. GLZLER YERL BRLKLER HAMD AVUU GLZC EFE DLER

31 Mart irtica olaynn dzenlenmesinde ngiltere'nin n planda rol oynadn gstermeli iin olayn yerli tertipilerinin kimliklerine gz atmak dahi yeterlidir. Takla'da balayan asker ayaklanmann lideri Hamdi avutur. Abdlhamit'in hatratndan renmekteyiz ki, bu Hamdi avuu bulan ve besleyen ngilizci Kmil Paann ngilizci olu Kmil Paazade Sait Paa ile ngilizlerin adam olduunu daha nce grdmz smail Kemal'dir. Abdlhamit, 31 Mart' yorumlarken unlar sylemektedir: Kmil Paann mahdumu, bu esnada en ok alyordu. smail Kemal Beyle dier gayr-i memnunlar da Sait Paa ile beraberdiler. Asker arasnda byk bir nifak atldn haber aldm. Adamlarmn tahkik ve teminlerine gre, en evvel hareket eden birka asker imi. Bunlar iva eden (azdran), Hamdi avu adl bir Arnavud'u bulan ve para veren de Kmil Paazade Sait Paa idi. Hseyin Cahit de, hatralarnda, ngilizlerin aleti Kmil Paazade Sait Paann, ayaklanmann hazrlanmasnda nemli rol oynad belirtilmektedir: Herhalde bunu (isyan) avc taburlar iinde kendi kendiliinden patlam bir bomba gibi kabul etmeye akl ve mantk msaade etmez. Sadece birtakm yobazlarn tahriki eseri de olamaz. 31 Mart vakasnn bir taraftan tertip edilmi olmas

lzmdr. Divan- Harpten szan inanlr szlere gre, Kmil Paann olu Sait Paa iin tertip ve idaresinde mhim rol oynamtr,

RED GOTLU DERV VAHDET

Emperyalist ngiltere iin Hm-i insaniyet deyimini kullanan, Kbrs', ngilizler kk svire yapt diyen ve ttihatlar ngiliz dmanlyla sulayan nl Dervi Vahdeti, bir ngiliz yetitirmesidir. Halife-i slm Abdlhamit Han'a yazd bir mektupta, kendini yle tantmaktadr: Padiahm, ben nasl dodum bydm. Pederim Pabuu esnafndan Kbrsl Mahmut Aa idi. Validem fakire bir kadn. Babam btn gn alr, bir lokma ekmek, paras kazanr, ufak bir evcikte hepimiz bir yorgan altnda kn souktan tir tir titrerdik. Bir scak orba dahi iemezdik. Grdn m hayat nedir ? Drt yanda mektebe girdim. Be yanda hatmettim (Kur'an). On drt yanda iken Hafz- Kur'an oldum. Bir miktar Arapa olarak sarf ve nahiv, biraz da fkh grdm. Tarikat- Nakibendye slk ettim. Yam yirmiyi buldu. altm, biraz daha okudum. Biraz ecnebi lisan renmek lzm geldiini hissettim. Ancak, men teebbehe kavmen fehuve minhu: Bir kimse, kendisini bir' kavme benzetirse, o, o kavimden olur hads-i erifi o vakitlere kadar dimamda yle bir kuvvet bulmutu ki, bamda sarkla her gn Kur'an Kerim tilvetiyle (okumakla) megul iken dmen-i din olan kavmin lisann nasl renebilirdim?.. O sralarda istanbul'a geldim. ki ay sonra avdet ettim. Ettim ama gzm ald. tekinden berikinden biraz ngilizce rendim. Tebdil-i cme ettim (klk kyafet deitirdim). Hkmet memuru oldum. Kralie namna verilen balolarda redingotlu, eldivenli bir adam olarak grndm. Yirmi be sene hoca mesleinde, hoca itikadnda, hoca kyafetinde medrese kesinde bir Mslman, imdi meden. Her l grdm dereceye kadem bastka nazarm daha ilerilere matuf (evrilmi) bulunuyordu. Ancak bunlar meru bir sy neticesiydi. Zira ngilizler, adama hi bedava lokma m verirler? Demek ki, kendi anlatmyla, Dervi Vahdeti, ngilizlerin balolarnda redingotlu, eldivenli boy gstermi ve ngiltere hkmeti hizmetinde memuriyet yapm bir kiidir. Bu memuriyetin stanbul'da ngiliz ajanl biiminde srd dnlebilir. ngilizler, adama bedava lokma

m verirler diyen Vahdeti, eriatlk kadar, hm-i insaniyet dedii ngiltere'yi verek ve ttihad- Muhammedi Cemiyeti'ni kurarak ngiliz lokmasn hak etmitir. Vahdeti, zayf karakterli bir kiidir. stanbul'da iki ramazan, Memduh Paann Kurueme'deki yalsnda imamlk etmi, sonra da velinimeti aleyhine Padiaha jurnal yazm, Padiah da jurnali Memduh Paaya gsterip srgn edilmesini isteyince, Diyarbakr'a srlmtr. Vahdeti idama mahkm olunca da, ben deliyim diye kurtulmaya alacaktr. Skynetim mahkemesinin idam kararnda Vahdet'nin, imdiye kadar, iki ve arkclkla serseriyane bir hayat geirdii yazldr. Hareket Ordusu'nun gelii zerine gizlenmek ihtiyacn duyan Vahdeti, 31 Mart ayaklanmasnn vurucu gc olan Hamdi avuu bulup, parayla kandran ngilizci Kmil Paann olu Sait Paann evine komutur. Sait Paa onu, ttihad- Muhammedi yesi ngilizci ehzade Vahdettin'in evinde gizlemeyi tasarlamtr. Btn bunlar, Vahdet'nin kimlerle ibirlii halinde bulunduunu gstermeye yeterlidir. Rus Sefareti ba tercmanna gre, canm kurtarma abasndaki Vahdeti, ngiltere'nin mttefiki Rusya'nn zmir Konsolosluuna snmtr. Vahdeti gibi 31 Mart' yazlaryla krkleyen Serbesti gazetesi bayazar Mevlanzade Rifat da, nceden grdmz zere, eriattan ok, Fitz Maurice'e saygldr. 31 Mart gn, Bizi, bizden fazla dnen ngiltere'nin tavsiyesiyle, ttihat ve Terakki'nin yok edilmesi gerektiini yazmtr. Ziya akir Soko'un belirttiine gre, Merutiyetten sonra muhalif gazetelerin bteleri birdenbire genileyivermi, muhalif matbuat kadrosuna Serbesti ve Volkan gazeteleri katlmtr. kdam ve Mizan mstesna btn muhalif gazeteler, ngilizci Kamu Paazade Sait Paa ile muhaliflii Cell Bayar'n deyimiyle, Trklk ve Vatan aleyhinde bulunmak derecesinde ileri gtren erif Paadan denek almlar ve kendilerine verilen direktifler erevesinde yayn yapmlardr.

TTHAD'I MUHAMMED KK DIARDADIR

31 Mart irtica olaynn belli bal rgt olan ttihad- Muhammedi derneine gelince, bu da Aramco'nun Rabitat-l-lem-l-slm' gibi, kk darda bir teekkldr. Skynetim mahkemesinde kurucularnn verdii ifadelere gre, Trkiye'ye geliinden on yl nce, Trkiye snrlar dnda kurulmutur. Kuruculardan Vahdetinin dostu ve rakibi, ngiliz ajan Emirzade, kk dardaki ttihad- Muhammedi derneinin balarnda ok zengin ve ok tannm ahslar olduunu karanlk bir lisanla propaganda etmitir. Bugn ABD'nin yapt biimde, gemite ngiltere ve Fransa, smrgeletirdikleri Mslman lkelerde tarikatlarn ve din derneklerin tevikisi olmulardr. yeleri arasnda, birok ngilizci Mslman bulunduran ttihad-

Muhammedi'nin, bugnn Rabitat-l-lem -l-slm tipi emperyalizmin hizmetinde bir kurulu olduu dnlebilir. 31 Mart'n hazrlaycs ve uygulaycs olan teki rgt, Ahrar Partisi, o gnlerde milliyetilerin ba talebi olan kapitlasyonlarn kaldrlmasn reddedecek kadar

emperyalizmden yanadr. ngilizcilii snrszdr.

GLZ AJA I ALBAY SADIK

imdi, geelim 31 Mart'n teki aktrlerine Rauf Orbay'n 31 Mart' hazrlamakta Fitz Maurice'in alet olarak kullandn syledii Miralay Sadk ve Prens Sabahattin'i ele alalm. ttihat ve Terakki'nin Manastr'daki lideri olan Miralay Sadk, Selanik merkeziyle olan anlamazlnda abucak ngilizlerin eline dm ve hayatm bir ngiliz ajan olarak bitirmitir. 1909 ylndan itibaren ngilizler hizmetinde ttihat ve Terakki'yi devirip Kmil Paay iktidara getirmek iin aba gstermitir. Bal bulunduu Melam tarikatnn baz yelerini de, bu faaliyetlere katmtr. 1913'te Trkiye'nin iilerine mdahale etmelerini salamak zere ngiltere Kralna ve Rus arna bavurmutur. Daha sonra Msr'a gidip, ngilizlerin himayesine girmi ve onlarn ajan olmutur. ngilizler Miralay Sadk'a ayda 40 ngiliz liras cret demilerdir. Sadk Bey, Bahriye Nazrna yazd bir mektupta, ngiltere Devlet-i fahmesi, alt seneden beri bizi himaye bayra altnda muhafaza ve bilhassa drt

seneden beri de alt nfustan mteekkil heyet-i ailemi iae ederek, hayatmz muhafaza eyledi diyerek bu durumu aklamaktadr. Mtareke yllarnda ngilizci Damat Ferit Paa, ngiliz ajan bu Melm'yi stanbul'a getirtmitir. Hikyeyi Galip Kemali Sylemezolu'ndan dinleyelim: Bir gn, Sadrazam (Damat Ferit) beni ard: Msr'da kalm olan Hrriyet ve tilf Partisi Reisi Miralay Sadk Beyin, stanbul'a gelmesi ve oradaki borlarn tesviyesi iin be yz lira gndereceiz. ngiliz F. K. (fevkalde komiser) muavinini grnz de, parann nakline dellet etmesini tarafmdan rica ediniz, dedi. General Deeds'i grdm. (Intelligence Service yneticilerinden) Hacet yok, nk Sadk Bey geliyor, dedi. Birka gn sonra Ferit Paa bu teklifi tekrar etmekliimi emretti. Tekrar Deeds'i grdm. Canm mutlak Sadk Beye para m gndermek istiyorsunuz. Msr'da parasz kaldn ve borcu olduunu zannetmem. nk imdiye kadar kendisine ayda 40 ngiliz liras verdik. Yola kaca iin de tabi harcirah verilecektir. stanbul'a gelince, Sadk Bey, ngiliz Mandas tezini savunmu ve sonunda yzellilikler listesinde yer atmtr.

GLZLER HZMET DE PRE S SABAHATT

Prens Sabahattin'e gelince, an bir ngiliz tarafls ve hayrandr, ingiltere'yi Menfaati menfaatmza uygun hkmet saymaktadr. Siyaset-i Hariciyemizin temel ta daima Fransa ile ngiltere dostluu olmaldr grn savunmutur. Merutiyet'in ilnndan nce, ngiliz Bankas Turkish National Banktan para salayarak, Abdlhamit'i devirmeye kalkmtr, Prensin bir savunucusunu yazdna gre, darbe teebbsn Londra iyi karlamtr. ngilizler, stanbul'da harekta geilecei srada ngiliz donanmasn yaknlarda

bulunduracaklarn vaad eylemiler ve olaydan d lkelerin haber almasn nlemek iin Eastern Telegraph kablosunun Odesa ve Kstence'ye bal ksmlarnn kesilmesini tavsiye etmilerdir. Merutiyet'ten sonra da ttihatlara cephe alp ngilizci Kmil Paa safna geen Prens, darbe teebbslerini srdrmtr. ttihatlar g durumda brakmak iin, Arnavutluk isyanna para yardm yapmtr. Halskran Zabitan darbesinde ve Mahmut evket Paann ldrlmesinde Fitz Maurice ile birlikte rol oynamtr. Sabahattin, Birinci Dnya Sava

yllarnda da, ttihat ve Terakki Hkmetini devirmek, ngiltere ve mttefikleriyle ayr bar yapma yolunda aba gstermitir. svire'de iken 1916 ylnda ngiltere ve Fransa'da bulunan Trk gmen ve esirlerinden bir seferi kuvvet kurup, Trkiye'ye kartma yapmay teki muhaliflerle birlikte planlamtr. kartma baarya ularsa Osmanl Hanedanndan bir prensin bakanlnda -ki bu Prens Sabahattin olabilir- geici hkmet kurulup bar yaplacaktr. svire'deki muhalifler, bu yolda Fransz, ngiliz ve Rus eliliklerine gizli bir muhtra vermilerdir. Teebbs ar'n Trkiye'yi bertaraf etmek lzmdr. Herhalde artk Trkiye'nin yeri Avrupa deildir. Bu itibarla muhalefet partisi ile mnasebette

bulunmamalyz mtalaas zerine sonusuz kalmtr. Eski arkada Rza Nur'a inanmak gerekirse, Prens Sabahattin, ona bir Fransz memuru araclyla yollad mektupta, anakkale Boaz'na saldran ngiliz ve Franszlara mukavemet edilmesin diye propaganda yaplmasn istemitir. Rza Nur'un ak bir hiyanet diye niteledii mektupta unlar yazldr: Trkiye nasl olsa bitmitir. Fransz ordusu hcum edecek. stanbul'a girecek. Bu zat (Fransz grevli) ile szlesiniz. Beraber gidiniz. Bize bir vazife dyor: Halk mukavemet edip krlmasn. Bizler halk ikna edip mukavemet ettirmeyelim. Darbeler peindeki Prens Sabahattin, ayn zamanda fikir adamdr. Trkiye nasl kurtarlabilir adl iddial yazlarnda, bireyci ngiliz toplumunu rnek almay savunmutur. Kurtulu, ngiltere'den esinlenmi eitim kurumlarnda, ngiliz mrebbi ve mrebbiyeler eliyle eitilmektedir: Yegne are, infirad (bireyci) ailelerin tekiline elverili kz ve erkekler yetitirmektir. ngiliz mekteplerinden mlhem alarak memleketimizde kz ve erkekler iin ayr ayr vcuda getirilecek terbiye messeselerine, o mekteplerden ehil mrebbi ve mrebbiye aileleri celbedilmelidir. nfiradi ailelerin meydana geliinden sonra topraklarmzn yeni ve hakik bir fethi balayacaktr.

IX. ABDLHAMT PARMAI VAR MI?

31 MARTTA PRE S SABAHATT

Fikir adam ve darbeci olarak her eyi ile ngilizlere bal bulunan Prens Sabahattin, btn mondenlii iinde 31 Mart irtica olaynn n plandaki aktrlerinden biridir. Rauf Orbay, Prens'i, 31 Mart'ta Fitz Maurice'in let olarak kullandn yazmaktadr. 31 Mart'n bastrlmasndan sonra tutuklanan Prens'i kurtardn ileri sren Cemal Paa, Mahmut evket Paay ldrmekten sank kiilerin yarglanmas srasnda ngilizlerle bugn dahi ok yakn ilikiler iinde bulunan Sabahattin'in sekreteri ve sa kolu Safvet Ltfi Beyin Prens'in 31 Mart tertipisi olduunu itiraf ettiini belirtmektedir. Bu defa gerek Safvet Ltf Bey ve arkadalarnn ve gerek Nihat Reat ve arkadalarnn muhakemesi srasnda rendim ki, Prens Hazretleri de, 31 Mart'n pek mteaddit olan tertipilerinden biri imiler. Fakat Prens, cezalandrlmaktan, ngiliz Sefaretinin araclyla kurtulmutur. Nitekim, ngiliz Sefiri, yazar Ramsay'e 27 Nisan 1909 gn, Sabahattin Beye bir ey yaplmayacam kesin olarak syleyebilmitir.

SULTA REAT AIKLAMASI

ngilizci Prens'in, 31 Mart tertipileri arasnda bulunduunu belirten yeni bir belge, Ecvet Gresin tarafndan yaynlanmtr. Bu, Sultan Reat'n Galip Beye (General Galip Pasiner) anlatt bir andr. Prens Sabahattin 31 Mart isyanndan ksa bir sre nce, Mehmet Reat' ziyarete gelmi ve unlar sylemitir: ttihat ve Terakki Cemiyeti gayet mahirane ve esrarengiz birtakm oyunlar oynuyor. Belki bir ihtill karacak ve birok kan dkecekler. Ve bu ihtill sonucunda Abdlhamiti halederek, sizin hakknzda yaplacak muameleyi henz bilemezsem de, behemehal Yusuf zzettin Efendiyi tahta geirecekler. Bunun iin arkadalarmla inceden inceye mzakere ettim. Nihayet sizi tahta karmak iin areler dndk. Henz daha uygun vakit vardr. htill 10 -15 gnden evvel olmaz. htillin nlenmesine are bulmak mmkn deilse de, sizin hayatnz ve hukukunuzu muhafaza etmek aresini bulduk. Bu kabil olmaktr. Fakat

biraz paraya ihtiya vardr. Lzumlu olan paray abuk tedarik edebilirsek, iimizi becerebileceiz. Bunun iin mracaat ve mzakereye geldim. Mehmet Reat, teklife yanam gibi grnr. Reat, bir ngiliz bankere 50 bin lira borlanacak ve bu paray Prens Sabahattin, onu tahta geirmek iin kullanacaktr. Gerekten, Prens, ngiliz olduunu syledii bir kii ile gelir ve 50 bin liralk bor senedi hazrlanr. Fakat bu noktada, Mehmet Reat bu borcu deyemeyeceini syler. Prensin cevab hazrdr. Borcu, Milletin hazinesi tasfiye eder buyurur. Mehmet Reat, kiisel borcu devletin deyemeyeceini syleyince, Sabahattin Bey, Ya ben ne iin bir ecnebi ve bahusus bir ngiliz bankeri intihap ettim, bunlar devletin boazna basnca, paralar atr atr alrlar. Hi brakrlar m? Pazarlk bu noktada kesilir ve Mehmet Reat, Prensi kovar. Reat, olay yle yorumlamaktadr: Birka gn sonra, 31 Mart vakas patlad. hbar olunan ihtill ba gsterdi. Bu vaka, bir iki gn iin beni dndrd. Daha ilk gn ihtillin ttihat ve Terakki tarafndan deil, bilkis Sabahattin'in taraftarlar tarafndan tertiplenip yapldna muttali oldum.

VAHDETT DE, 31 MARTILARI SAF1 DAYDI

Bu olay anlatan Ecvet Gresin, u yorumu yapmaktadr: Ahrar frkasnn organ Osmanl gazetesinde Sabahattin Beyin yaynlad ak mektuplarda, Prensin, 31 Mart hareketini hi de takbih etmedii grlr. Sabahattin Beyin mektuplar hatt ulema ile askerlere baar dilei ile ykldr. Ulemann, bugn her zamandan ok gayret gstermesi gerektiine iaret eder, merutiyeti uzun yllar gurbette savunanlar adna kendilerine kranlar sunar ve bu arada kendi siyas grlerini telkin etmeye alr. (...) Ayrca, Prensin o gnlerde Heybeli civarnda deniz subaylar ile temas etmesi ve Abdlhamiti devirmek iin onlar kandrmaya almas Sultan Reatn syledikleriyle birletirilirse, durum bsbtn srtmaktadr. Mustafa Kemal'in, Meclis gizli celselerinde ngilizlerin adam olmakla sulad Vahdettin'in de, Ecvet Gresin, 31 Mart ayaklanmasnda parma olabileceini belirtmektedir. Durumalar

srasnda Vahdettin'in ttihad- Muhammedi Cemiyetine girdii ve bu cemiyete yardm ettii leri srlm, fakat hanedan bu ie bulatrmaktan ekinildii iin konu pek fazla kurcalanmamtr. ngilizlerin, elinde bir kukla olarak Mill Kurtulu Sava'na kar kan ve Trkiye'yi bir ngiliz harp zrhlsyla terk etmek zorunda kalan Vahdettin, bandan beri ngilizci ibirlikiler grubunun iindedir. Hareket Ordusu'nun elinden cann kurtarma tel iindeki Dervi Vahdeti, ilk snacak yer olarak Vahdettin'in sarayn semitir. Vahdettin, ngilizci Hrriyet ve tilf Partisi'nin manev lideri olacak ve ngilizlerle birlikte ttihatlar devirmek iin giriilen eitli tertiplerde yer alacaktr. ttihad- Muhammedi derneine giren ve 31 Mart'n n plandaki ele balaryla yakn ilikiler srdren ngilizci Vahdettin'in irtica olayyla ilgili bulunduu dnlebilir.

ABDLHAMT ROL

Acaba Merutiyet'in iln zerine, Memleketin selmetini ngilizlerle hareket etmekte gryorum diyen Abdlhamit'in, 31 Mart'ta bir parma olmu mudur? rtica olayn inceleyen skynetim mahkemesinin hkmete verdii raporda, Abdlhamit, ayaklanmann mevvik ve muharriki saylmaktadr. Fakat ortaya konan kantlar doyurucu deildir. Hafiyelik usuln srdrmesi, Volkan gazetesine birok kez para vermesi, ayaklanmadan sonra asi askerlerle grp, onlara byk iltifatta bulunmas, Binba Ali Kabuli Beyin saray nnde ldrlmesine seyirci kalmas, asilerin elindeki sancaa nian taktrmas gibi kantlar, Abdlhamit'i 31 Mart'n teviki ve tahrikisi grmek iin yeterli bulunmutur. Abdlhamit'in Mabeyn Bakatibi Cevat Bey de, 31 Mart irtica olaynn Abdlhamit'in bilgisi erevesinde cereyan ettii kansndadr. Cevat Bey, kansn u olaya dayandrmaktadr: Abdlhamite (...) askere hitaben bir hatt- hmayun tebli ettirmesini, eriata mugayyir olan adam ldrme fiilinden iddetle itinap etmelerini hilfet namna emretmesini teklif ettim... Fakat Abdlhamit, kendisine verdiim kd, 31 Mart akam yrtt, att.

Cell Bayar da, Abdlhamit'in Merutiyeti gzden drmek ve sonunda eski rejimi getirmek amacyla, sinsice alttan alta altn, adamlar eliyle altnlar dattn ileri srmektedir. Btn bunlar Abdlhamit'in de bo durmadn, ttihat ve Terakki aleyhinde baz faaliyetler gsterdiini, hele olay patlak verdikten sonra, asi askerleri' okayarak 31 Mart'tan kendi karma yararlanmaya altn, Hareket Ordusu'nun korkusuyla belki de ok fazla ileri gidemediini ortaya koymaktadr. Fakat bu kadar, 31 Mart' Abdlhamit'in dzenleyip yrttn syleyebilmek iin yeterli bulunamaz. Sina Akin'e gre, olaylar balatp yrten Abdlhamit deil, muhalefettir. n plandaki muhaliflerin ouyla da Abdlhamit'in arasnn iyi olmad muhakkaktr. Hatt bunlar arasnda, ttihatlar gibi Abdlhamit'i tasfiye etmek isteyenler de vardr. Muhaliflerden Rza Nur, Abdlhamit'i devirme projelerini, hatralarnda yle aklamaktadr: Bu vak'a ile (31 Mart) ttihatlardan kurtulunmutur. Byle frsat bir daha ele geer mi? Bunlar burada bir daha ezip ii bitirmeli. Dndm, ya Abdlhamit ? Dedim ki, ayn zamanda onu da hal etmek mmkndr. Derhal, Harbiye Nezaretine gittim. Nzm Paay buldum. Bu zatla seviirdik. ttihatlar sevmezdi. Asker onu pek sever, ne dese dinlerdi. Hem de Harbiye Nazr idi. Bu sefer dermansz halde buldum. Meseleyi ve fikrimi izah ettim. iten geiyor. Sen u askeri topla. 40 bin talimli askerin var. unlar (Hareket Ordusu) bir hamlede bitir. Abdlhamiti hal et, iler dzelsin dedim. Baktm, dudaklar morard, titremeye balad. Gayet ciz ve perian tavrla, Ben bunu yapamam dedi. 31 Mart tertipilerinden Prens Sabahattin'in de, ttihat ve Terakki kadar Abdlhamit'i devirme abasnda olduu hatrlanmaldr. Nitekim 31 Mart olaylar srasnda si askerlerin Abdlhamit'e eilim gstermesi, muhalifleri kukulandrmtr. Bundan baka Abdlhamit merutiyeti gzden drmek ve eski rejimi geri getirmek abasnda grnrken, muhalifler, ttihat ve Terakki'siz bir merutiyet peindedirler. Olay gnlerinde asiler, ttihat avna kmlar, fakat Merutiyet aleyhinde bir tutuma girmemilerdir. Yunus Nadi, bu konuda unlar yazmaktadr: Ayasofya meydannda Meclis-i Mebusann nnde toplanan asi askerler, evvel Kanun-i Esas, Adliye Nezareti falan istemeyiz demiler, bu muhakkak... Sonra, nedense bir fslt dnm. Hayr, Kanun-i Esasiyi, mebuslar isteriz. Fakat eriat da tamamen isteriz, demiler. Bu da muhakkak...

Bu nedenle, Abdlhamit'in 31 Mart ele balarndan olduunu ileri srebilmek gtr. Abdlhamit, daha ok 31 Mart'tan yararlanmak istemie benzemektedir. Bununla birlikte, ngilizlerin, muhalifler kadar, ngiliz politikasna dnen kudretli ve prestijli Abdlhamit'ten ttihatlara kar bir alternatif olarak faydalanmay dnmeleri hesaba katlmaldr. Sina Aksin, bu gr paylamaktadr: ngilizlerin, ne pahasna olursa olsun, ttihat ve Terakkiyi iktidardan uzak tutmak iin, muhalefeti bir yana brakarak Abdlhamit'i ya da Abdlhamitileri para ile desteklemi olmalar mmkndr. Bu gibi ilerin eliliklerden ok, haber alma tekiltlarnn eliyle yaplaca gz nnde tutulacak noktalardan biridir. Rus ve ngiliz eliliklerince Abdlhamite yapld sylenen birtakm kama (hatt yardm) teklifleri, bu devletlerle ve zellikle ngiltere ile Abdlhamit arasndaki yaknln, kolayca yabana atlacak bir ihtimal olmadn gstermektedir.

X. BRLKLER VE HALSKRA ZABTA GRUBU CAVT BEY CHURCHLE MEKTUBU

31 Mart irtica olayndan sonra, Mahmut evket ve Enver kanalyla, Alman nfuzu glenmi, Von Der Goltz Paa, orduyla ilgilenmek zere yeniden Trkiye'ye gelmitir. Bununla birlikte, ttihatlar, tam Alman nfuzuna girmi olmaktan uzaktrlar. ngiliz, Fransz ve hatt Rus dostluunu arama abalarna, Birinci Dnya Sava gnlerine kadar devam edeceklerdir. ngiltere'ye eitli olanaklar tanyacaklardr. Basra Krfezi'nde ve Arabistan yarmadasnn gney ksmlarnda en zengin petrol kaynaklarn ngilizlere brakacak biimde Trk - ngiliz nfuz blgelerinin tespiti, Elcezire'de petrol kaynaklan aratrma imtiyaznn ngiliz irketlerine tannmas, Dicle ve Frat nehirlerinde gemi iletme msaadesi, Aden civarndaki anlamazlkta ngiliz grnn kabul, Aydn imendiferinin uzatlmas, Trabzon ve Samsun limanlarnn ina imtiyaz, tersanelerin slahnn ngiliz irketlerine verilmesi, bahriyenin dzenlenmesinin bir ngiliz amiraline braklmas, gmrklerin slahnn Sir Crawford'a havale olunmas vb., ngiltere'ye verilen eitli tavizler arasndadr.

ttihatlar iinde ngiltere ve mttefiklerinin davasna kazanlm nl maliyeci Cavit Bey ve Hseyin Cahit Bey vardr. Talt (Paa) bunlara yakndr. Cemal (Paa), Fransz dostluuyla n kazanmtr. ngiltere ve mttefikleriyle ittifak bu evrelerce aranm ve ttihatlar arasnda genellikle tasvip grmtr. Mesel Cavit Bey, ngiltere ile Trkiye'nin arasm bulmas iin Churchill'den medet ummu ve ona u ilgi ekici mektubu gndermitir: - Trkiye'ye ve Gen Trklere samimi muhabbet beslediinizi bilirim. Buna gvenerek size nemli bir meseleden bahsetmek isterim. Merutiyetimizin balangcnda mit etmitik ki, Trkiye ile ngiltere arasnda sk bir dostluk kurulacaktr. Baz ufak tefek hadiselerin buna engel tekil etmesi teessfe deer. Burada, bu hadiselerden bahse lzum grmyorum. ngiltere'nin Trkiye'de cidd dostlar vardr. Bu gibi anlamazlklarn nne gemek iin ellerinden geleni yapmlardr. Son hadiseler, ngiltere'ye olan dostluumuzu yksek seviyeye karmak iin ortam hazrlamtr. Almanya, Avusturya, talya tilf zmresine mensup bir devletin bize tecavz (Trablusgarp olay) millet zerinde derin tesirler brakm ve bizi bu zmreden uzaklatrmtr. Trkiye'de ngiliz dostluuna tarafl devlet adamlar, ngiltere'de Trkiye tarafls olanlarla birleerek, bu uygun frsattan faydalanmaldrlar. Sizin ngiltere'de nemli bir mevkiiniz vardr. Siyas dostlarnz zerinde mhim bir nfuza sahip bulunuyorsunuz. Bu nfuzunuzu, dostluumuzun yeniden ihyas iin kullanmak isteriz. Trkiye ile ngiltere arasnda bir ittifak kurmak zaman gelmitir. Buna dair ahs mtalaalarnz ltfen bana bildiriniz. Bu mtalaann ahs ve gizli kalacan ilveye lzum grmyorum. Gereken ortam hazrlamak zere, sizden resm teklif karsnda kalrsam, kendimi bahtiyar sayacam. Ne var ki, Churchill, bu mektuba ok ge bir ret cevab vermitir: Bu srada taahhtler altna giremeyiz, siyasetimizi de deitirenleyiz. Buna benzer eitli teebbsler de ayn sonucu vermitir. ngiltere ve mttefikleriyle yaknlama arzusunun yan sra, ttihatlar mal bakmdan da kendilerini, ngiliz ve Fransz sermayesine muhta saymaktadrlar. Ne var ki, bu alanda da onlardan destek bulamamlardr. 1910'da Cavit Beyin Fransa'da gerekletirmek istedii byk istikraz, bu devletin btn maliyeyi denetim altna almaya kalkmas ve eitli ar artl imtiyazlar istemesi zerine, suya dmtr. ngiltere de, benzer bir tutum

taknmtr. Almanya ve Avusturya nispeten daha zayf olanaklarna ramen, bu frsattan yararlanarak Trkiye'ye bor vermi ve lkede durumlarn glendirmilerdir. ttihatlarn yaknlama tekliflerini reddeden ngiltere ve mttefikleri, Trkiye'yi paralama politikasn srdrmlerdir. ngiltere, Orta-Dou petrol kaynaklarna el koymak amacyla, yerli ibirlikileri kkrtmakta devam etmitir. Fransa, Suriye'de benzer bir plan uygulamtr. ngiltere ve Fransa, Trablusgarb' talya'ya, Girit'i Yunanistan'a peke ekmiler ve Trkiye'yi Balkanlar'dan atmak iin, Balkan devletlerini birletirmilerdir. Balkan Sava gnlerinde Edirne'nin kurtarlmasna bile iddetle muhalefet etmilerdir. Rusya ise stanbul'a ve Boazlar'a yerleme sabrszl iindedir.

ERATILIA EVET, MLLYETLE HAYIR

Trkiye aleyhindeki ak politikasna ramen, ngiltere, stanbul'da daima ngilizci bir kukla hkmet grmeyi arzulamtr. Kapitlasyonlar kaldrmak isteyen milliyeti eilimli ttihat ve Terakki yerine, Kapitlasyonlara dokunmay reddeden ibirliki Hrriyet ve tilf desteklemitir. Emperyalist evrelerin, ttihat milliyetiliinden nasl rahatsz olduklarm gstermek bakmndan 1909 ylnda Jean Rodes'un Le Temps'da, kan bir yazs anlamldr: Kendileriyle grtm btn konsoloslar vesaire durumlarn yle anlattlar: Evvelce hkmet yetkililerine yaptmz mracaatta, ok byk bir kolaylkla karlardk. Ba gsteren anlamazlklarn kolayca zm yolu aranrd. Kapitlasyonlarn gerektirdii zel imtiyazlara sayg gsterilirdi. Hi bir memurun buna aykr hareket ettii grlmezdi. Bugn ise dunun tersine dnmtr. Hakkmzda bir samimiyetsizlik var. Hatt baz defa kibir ve nahvetle muamele olunuyor... imdiye kadar konsoloslar, valileri daha abuk grrler ve ilerini dorudan doruya kendilerine anlatrlard. imdi ise Umur-i Ecnebiye Mdr namn alan baz gen adamlar, yabanc konsoloslar kendilerine mracaat ettirme iddiasnda bulunmuyorlar. Yabanc okullara, milliyetilerin mdahaleleri de, emperyalist evreleri fena halde kzdrmaktadr: Baz yerlerde bu hareket okullar kontrol etmek, programlarn kartrmak cretkrlklarna

kadar varyor... Konsolosluk kavaslarna kar reva grlmeyen adilik kalmamtr. zellikle yabanclar tutuklama ve yarglama hususunda kapitlasyonlara aykr davranlar daha kesindir. te, bu milliyeti eilimler, ttihatlarn dostluk abalarna ramen, ngiltere ve mttefiklerinin ttihatlar devaml dman grmesine yol amtr. Milliyeti hareket, ayn zamanda Trkiye'yi glendirebilecei, smrgelemi teki Mslman lkeleri

etkileyebilecei ve Almanya'yla yaknlamamza yol aabilecei iin tehlikeli grlmtr. Eski minval zere ngiliz dostluunu srdrecek olan ibirlikiler, makbul kiiler saylmtr. Bu nedenle, 31 Mart'tan sonra da, Fitz Maurice'in ttihatlar tasfiye ve Kmil Paa, Prens Sabahattin ve benzerlerini iktidara getirme abalar srp gitmitir. Fitz Maurice'in bu kez, Intelligence Service'den eriatlk kkrtmalarnda tecrbeli binba Tyrell adnda bir yardmcs da vardr. Tyrell, daha sonralar erif Abdullah'la Hseyin'in eriatlk adna Osmanl Devleti'ne bakaldrmalarn hazrlayacaktr.

BRLKLER ORDUYA EL ATIYOR

ngilizlerin faaliyeti, bugn baz solcularn islamc halk cephesinin temsilcileri sayma gafleti iinde bulunduklar, aslnda, btn gerici ve ibirliki unsurlar toplayan Hrriyet ve tilf Partisi mensuplar ve sempatizanlar etrafnda dnmtr. Partinin manev lideri ehzade Vahdettin'dir. ngilizci Damat Ferit Paa ve Miralay Sadk Bey, partinin liderleridir. Melm, Halveti gibi tarikat mensuplarna, medrese hocalarna kur yapan Hrriyet ve tilflar, ngilizlerle birlikte daha ilk gnden ttihatlar yok etme yolunda almlardr. Partinin kuruluundan bir gn sonra, Hrriyet ve tilf Rza Nur, Hseyin Cahit ile yapt konumay, yle anlatmaktadr: Partinin kuruluunun ertesi gn, hi selmlatmadmz halde, Hseyin Cahit Bey, Mecliste yanmza geldi. Yz, heyecandan saman gibi sararmt. Benden, frkamn ne olduunu ve maksadm sordu. Ben de:

- Siz ok ileri gittiniz. Biz de btn muhalefet kuvvetlerini bir yere topladk. Size mthi bir darbe-i helak (lm darbesi) indireceiz. Maksadmz, sizi iktidar mevkiinden atmaktr, dedim. Cevap verdi: - yi ama, iinizde mutaassp, dindar, Hristiyan, cahil, lim ve muhtelif siyas fikirde adamlar var. Nasl olur? Hani sen Meclis-i Mebusandaki frkalar namndaki eserinde, bizi, bir cinsten olmayan (amalgame) diye vasflandryordun. Bizden drst i kmayacan iddia ediyordun. Ya, bu sizinki? - Evet hakkn var. diye mukabele ettim. Ve unlar syledim: - Sizi devirmek iin imdi ne bulursak topladk Hrriyet ve tilf, ttihatlar devirme yolunda Miralay Sadk Beyin ordu iindeki taraftarlarna gvenmektedir. Cell Bayar, bu ilk denemeyi yle anlatmaktadr: - Parti, kinci Reisi Albay Sadk Beyden ordu iindeki taraftarlar yoluyla Meclisin ve ttihat milletvekillerinin tehdit edilmesini istedi. Halbuki, Sadk Bey, buna muktedir deildi. O daha nce, ttihatlar devirmek iin Prens Sabahattin Beyle, Radikal Partisi Reisi eref Paadan para alm, fakat bir ey yapamamt. imdi ise ahsna gelebilecek herhangi bir tehlikeye kar, ngiltere eliliine snabilmek iin Kmil Paadan bir tavsiye mektubu koparmak yolundayd. Hrriyet ve tilf Partisi umum merkez azasndan air Hseyin Siretin araclyla bu arzusuna da kavumutu. Fakat yava yava ordu iinde bir miktar kuvvet elde etmilerdir. Manastr'da Arnavutluk davas gden baz subaylar, Hrriyet kahraman Resneli Niyazi'yi takliden, daa kmlardr. Bu esnada, Hrriyet ve tilf Partisi ile Prens Sabahattin ve erif Paa, Arnavutluk isyann desteklemilerdir. Prens Sabahattin, Arnavutlarla itilf namna iliki kurmu ve bunlara para vermitir. Arnavutluk'ta subaylar, siyas maksatlarla daa karak isyan ettikleri srada, istanbul'da da birka subay, Halskran Zabitan grubunu kurmutur. Grupta, Mill Mcadele yllarnda istanbul Hkmetinin Umum Jandarma Komutanln yapacak olan Binba Kemal Bey (Paa), gibi kiiler yer almaktadr. Bu Kemal Bey, arkadalar hesabna Skalyeri adnda bir

Rum politikacnn aracl ile Prens Sabahattin'e bavurmu, hkmeti devirme arzularn aklamtr.

KML PAA VE SABAHATT SAH EYE IKIYOR

Prens, Rza Nur'u, Mahir Sait'i ve Mahmut evket olay srasnda ngiliz, Fransz ve Ruslarn istanbul'a asker karmalarn isteyecek olan Kemal Mithat' arp, teebbsn baars zerinde tartmtr. Bunlar, Bizde vakalar, vak'alar besler, hkmetin dolaysyla mevkii sarsld u zamanda, burada da bir darbe vurulursa decei muhakkak cevabn vermilerdir. Bunun zerine Prens, ihtill beyannamesi ve programlan zerinde alm, eksiklikleri kendine gre tamamlamtr. Hazrlanan beyannameyi ilkin evinde jelatinle, sonra Beyolu'nda bir matbaada gizli ve ok miktarda bastrmtr. Prens Sabahattin bu uurda bir hayli para harcam; asker, sivil, yksek okul rencilerinden taraftar bulmaya almtr. Melmlerin eyhi Terliki Salih Efendi de mritlerinden sivil ve subay bir takm kimseleri bulup hazrlamtr. Prens ile Nzm Paa ve Kmil Paa arasndaki yazma ve grmeler olmu, bu ite Rza Nur araclk etmitir, ingilizci evrelerin dzenledii bu darbe teebbs, srf bir asker hareket diye gsterilmitir. Rza Nur, bu taktii yle aklamaktadr: Biz kendimizi ve btn sivilleri gizleyerek, bu harekete srf bir asker hareket ssn veriyorduk. Aslnda darbe teebbs, Fitz Maurice ve ibirliki politikaclarn eseridir. Ama elde ettikleri subaylar ok az saydadr. Nitekim Halaskar Grubuna ve asi Arnavut subaylarna kar, subay ounluu sert tepki gstermitir. stanbul'da Hrriyet-i Ebediye Tepesi'nde bulunan yz subay, u beyannameyi yaynlamtr: Ordunun, siyas ilerle megul olduuna ve hkmetle mebusan meclisinin icraatna ve muamelelerine karldna dair bir mddetten beri yaplan isnatlar, zabitlerden pek az bir cz'ne ve yalnz Halaskarlar grubu halindeki ksmna aittir. Ordu, bundan mnezzeh kalmtr. Tarafszdr ve bu hallerin ve mdahalelerin aleyhindedir.

Biz, siyasetle kati olarak megul olmadmz, fili bir delil olmak zere, o gibi hareketlerde bulunanlar hakknda kanun muameleler yaplmasn, Ordunun erefinin kurtarlmas iin tek bir vasta saydmz arz ederiz. Selanik'te 116 subay, eitli yerlerde birok subay ayn yolda bildiriler yaynlamlardr. Fakat komplo, vesveseli bir kii olan Sadrazam Sait Paann rkeklii ve cuntaya kazanlan Nzm Paa ile Hurit Paann entrikalar yznden baarya ulamtr. Ne var ki, Sultan, Talt Beyin (Paa), Bizden sonra Kmil Paann sadarete gelmesi, memlekette i harp demektir tehdidi zerine, Kmil Paay sadarete getirmemi, ortalama bir forml uygulamtr. Gazi Muhtar Paann bakanlnda, Byk Kabine kurulmutur. Kabinede Kmil Paa, Nzm Paa (Harbiye) yer alm, ve ngilizlerin adam Nurodonkiyan Hariciye Nezaretine getirilmitir.

XI. BABIL BASKI I KUKLA HKMETTE GLZ'LER BEKLEDKLER

Byk Kabinenin kurulmasyla, ngilizci muhalefet, iktidara tam yerlemese bile, ttihatlar iktidardan uzaklatrmtr. Yeni Kabinenin mensuplarndan Kmil Paa ile yakn eyhlislm Cemalettin Efendi, iktidardan yararlanarak, derhal ittihat avna balamak istemilerdir. Sadrazam Gazi Muhtar Paa, hatratnda yle demektedir: Kmil Paa ile eyhlislm Cemalettin Efendi, her gn beni grrler, srarl bir lisanla benden ttihat ve Terakki liderlerinin ortadan kaldrlmalarn, tenkil edilmelerini teklif ederlerdi. Ben de, kanuna aykr bir hal olmadka, bir ey yapamayacam sylerdim. Bu arada, ngiltere ve mttefiklerinin Trkiye aleyhtar faaliyetleri yrmektedir. Intelligence Service'in adam olmas muhtemel bulunan Times gazetesi muhabiri Raucer, Yunan-Bulgar ittifakn salayarak, Balkan Savan krklemitir. Balkanlar'da sava hazrl ilerlemitir.

stanbul'da heyecan yksektir. Genlik sava istemektedir. Hrriyet ve tilf Partisi de, genel heyecann dnda kakmayarak Sultanahmet meydannda bir miting dzenlemitir. Trk devletine kar devaml ihanet halinde olan Gmlcineli smail, Ali Kemal, Dervi Hima,

Boo Efendi gibi ttihatlarn konutuu mitingten sonra, mitingciler Beyolu'na gemiler ve ngiliz Elilii nnde durarak, Osmanllarn teden beri byk ngiliz milletine kar samim duygularla bal olduunu sylemilerdir. ngiltere devlet-i fahmesinin, Osmanl devleti hakknda besledii samim duygular belirtmilerdir. Bu beyanlar zerine, elilik memurlarndan biri, byk eli adna, heyete honutluunu belirtmitir. Ne var ki, ngilizler ve mttefiklerinin tohumlarn ektikleri sava, eitli nedenler arasnda kumandan Nzm Paann yanl kararlar yznden yenilgiyle sonulanmtr. Kabine dm, Fitz Maurice'in deyimiyle, lgnlk derecesinde ngiliz taraftar olan Kmil Paa, nihayet sadarete gelmitir. ngilizci Nurodonkiyan ve yenilgiden sulu olduu halde Halskran cuntasnn lideri Nzm Paa yerinde kalmtr. Yeni hkmet, Bulgarlarn atalca'ya yaklat gnlerde, ttihat temizliine girimitir. ngiliz Babakan Asquith'in, Makedonya ve Trakya, Balkan ordularnn elindedir, Hristiyanln Avrupa'ya giri kaps olan Selanik, Yunanllarn eline dmtr. stanbul'un her an dtn iitebiliriz. Eski durum artk geri gelemez dedii bir srada, Kmil Paa Hkmeti, ttihat avna girimitir. Valilerden sadakat yemini alnm, ittihat ve Terakki kulpleri kapatlm, birok ttihat, Bekiraa blne hapsedilmitir. Nzm Paa, Ordudaki subaylar arasnda ttihat ve Terakki Cemiyetine taraftar olanlar, yzde 2 nispetinde bile deildir diyerek, bu temizliin cesaret vericisi olmutur. ngilizlerin, ngilizci Kmil Paadan istedikleri, Trkiye aleyhtar politikalarnn itirazsz uygulanmasdr. Nitekim Fitz Maurice, sahneye kp, dorudan doruya Balkanllarla grp anlamann daha iyi olacam zel dostlar operatr Cemil Paa ve onun kaynbabas eyhlislm Cemalettin Efendi ve Ayandan mehur Damat Ferit Paa yolu ile Sadrazama telkin ve tavsiyede bulunmutur. Emirkulu Kmil Paa, Fitz Maurice'in tavsiyesine uymu ve Rus Bykelilii yoluyla Bulgar Kral Ferdinand'a, bir tel ekip mtareke istemitir. Kmil Paann telgrafna Bulgarlarn cevab, atalca savunma hattna saldrmak olmutur.

ALMA LARI TELI

Bu srada, stanbul'daki Alman yetkilileri teltadr. Eli Wangenheim'n Alman Hariciye Nazrna gnderdii bir zel mektup, stanbul'daki Almanlarn Trkiye'yi mukavemete tevik ettiini gstermektedir: Ekselansnz gibi yllarca Trkiye'de, Trkiye menfaatine alm olan kimseyi, Trkiye zerine km olan felketin, en derin surette mteessir etmesi lzmdr. Marchall (istanbul'daki eski Alman Elisi), hayatnn sonuna kadar bahtiyar bir insand. mrnn eserinin paralanmaya balamas tarihinden iki hafta nce, lmek bahtiyarlna kavumutur. Maalesef imdilik maneviyatn ykselmesine doru, hi bir hareket grlmyor. Nzm Paa, bar tavsiye ediyor. nk kendisi askerin gvenini kaybetmi ve baka bir bakumandann kendisinden daha iyi, iin iinden kmasn istemiyor. Bablide memurlar ve halk arasnda tam manasyla panik hkimdir. Bu ruhi halet, Trklerin abucak yenilmesini isteyen bura Hristiyanlar ve Rus Bykeliliinden kan ve btn stanbul'a yaylan durumu tasvir edici haberler tarafndan beslenmektedir. Giers (Rus Elisi) ve Bompard (Fransz Elisi) bu hususta yardm etmektedir. Pallavicini de (Avusturya Elisi) ziyadesiyle sinirli oldu. Btn bunlar, Trklerin maneviyatna fena tesir etmektedir. Ben, Strempel (Alman Ataemiliteri) ve slahatlarla birlikte Trklere cesaret vermeye ve atalca hattn terk etmelerine mani olmaya alyorum. Burada bulunan yabanc zrhllarn gz nnde Ferdinand Ayasofyaya girecek. Hilal eski camiden kaldrlaca vakit, Bulgar arna yardm edecek olan Rus papaz, herhalde buradaki harp gemilerinden birinde sakl bulunduruluyordu. Onun iindir ki, atalca hattn mutlak surette tutmak lzmdr. Ne var ki, Alman elisinin gayretkelii, Kayzer'i kzdracaktr. Almanlarn eskiden beri politikas, Trklerin Avrupa topraklarn terk edip, Anadolu'ya ekilmesidir. Nitekim Goltz Paa, daha ok eski tarihlerde, bunu aka belirtmitir. Bu nedenle Almanlar, Trkiye'nin smrgeletirmeyi dndkleri Anadolu topraklarm, Rus ve ngiliz emellerine kar korumular, Rumeli'nin elden kmasna ise seyirci kalmlardr. Wangenhaym'n Birka ay dayanlrsa bu mukavemet, son hesaplamada, hem Trkiye'nin hem de Avrupa vilyetlerinin paylalmasnda menfaati olmayan devletlerin kr hanesine yazlacak bir ey olur telkinine, Kayzer, Kimsenin byle bir menfaati yoktur. Bunu bekliyoruz notunu dmtr.

Almanya, ngiltere ve mttefikleri gibi, Trkiye'nin Rumeli'den atlmasn beklemektedir. Trkleri Rumeli'den kovma yolundaki Avrupa'nn ortak politikas, milliyetilerin

fedakrlyle Trk ordusunu atalca'da Bulgarlar geri pskrtmesi sayesinde bozulmutur. Gen subaylar istil edilen topraklan kurtarma azmindedir. Edirne'yi alma bir haysiyet sorunu haline gelmitir. Bu noktada, Almanya da dahil, byk devletler sahneye km, Edirne'nin Bulgarlara terk edilip Midye - Enez hattnn kabul iin Babli'ye bir nota vermilerdir. ngilizci Kmil Paa, Edirne giderse i sava kar, gerekesiyle, ngiltere'den medet ummaktadr. stanbul'daki ngiliz bykelisi Lowther'in byk devletler notasnn Babli'ye verildii gn Londra'ya ektii bir tel, Kmil Paann durumunu iyi anlatmaktadr: Sadrazamdan zel olarak rendim ki, o, byk devletlerin ortaklaa notasna karlk vermeden nce, Londra'daki bykelisine, hkmetin iinde bulunduu glkleri ve Edirne'yi verecek olursa bundan bir i sava ve imdiki durumdan daha kt zararlar kabileceini size bildirmesi ve Edirne kenti ve dolaylarnn tarafszlatrlmasn ve byk devletlerce herhangi bir ulus iinden seilmi bir Mslman valinin ynetimine verilmesini Balkan devletlerine kabul ettirmek iin almanz sizden dilemesi iin verdirmek dncesindedir. Londra'nn cevab, stanbul sefirinin azarlanmas olmutur. Kmil Paa ise, mutad zere ngilizlerin talebine boyun eerek, byk devletlerin notasn kabullenmi ve Edirne'nin kaybna rza gstermitir. Acele toplanan r-y Saltanat, bu karan onaylamtr. tel ile nerge

MLLYETLER DRE

te, bu noktada yurtsever glerin desteiyle Edirne'yi kurtarmak iin nl Babli baskm Enver, Talt ve arkadalar tarafndan gerekletirilmi ve Kmil Paa istifaya zorlanmtr. Paa, silh tehdidi altnda yazd istifasnda, Cihet-i askeriyeden vuku bulan teklif zerine ibaresini kullanm, Talt Beyin azarlamas zerine Ahali kelimesini de ekleyip halk ve ordu tarafndan iktidardan uzaklatrldn kabul etmitir. Sadarete, Mahmut evket Paa getirilmi ve gen milliyetilerin basksyla Avrupa'nn notas reddedilmitir. Cevab notada,

ksaca yle denilmektedir: Edirne, tam bir Mslman ehri, Osmanl imparatorluunun ikinci bakentidir. Onun terk edilecei sznn bile ortaya kmas, btn memlekette heyecan yaratmaya sebep olur. Bunun dnda notada eitli milliyeti talepler yer almaktadr. Gmrk zgrl, mal ve ekonomik bamszlk, modern serbest hukuk esaslarna dayanan karlkl ticaret yapabilme hakk, Trkiye'de yabanclarn da Osmanl mkellefleri gibi vergi demeleri, yabanc postahanelerin kapatlmas ve kapitlasyonlarn kaldrlmas yoluna gidilmesi bu talepler arasndadr. Bu milliyeti taleplerden hi holanmayan byk devletler, ekonomik ve mal bask yoluyla, yeni hkmeti dize getirmeye almlardr. O kadar ki, devletin imtiyazl kuruluu Osmanl Bankas, hkmete 500 bin altn lira gibi mtevazi bir avans vermeyi reddetmitir. ngiliz Hariciye Nazr Sir Edward Grey, Avam Kamarasnda tehditler yadrmtr. Trkler, Bulgarlarn duar olduklar felketten istifade ederek Londra Muahedesini yok addeder ve Edirne'yi istirdada kalkrlarsa, sonradan urayacaklar ceza, pek iddetli olacaktr. Deil yalnz btn Avrupa'daki lkelerinden mahrum olmak, belki stanbul'u bile kaybedeceklerdir. ngilizler gibi Almanlar da, bar tavsiye etmekte, Trk ordusundaki Alman uzmanlar, ordunun perian durumunu ileri srerek, bu tavsiyeleri desteklemektedir. Mahmut evket Paa, bu basklara boyun eecektir. Ama, Mahmut evket Paaya ramen gen milliyetiler direnecek ve uzun tereddtlerden sonra Edirne kurtarlacaktr.

XII. K C 31 MART DE EMES ERAT VE GLZ ASKER STERZ

Babli baskn sonucu, ttihatlarn ibana gelii ve milliyetilerin ngiltere ve mttefiklerinin Balkan planlarna direnii, Fitz Maurice ve yerli ibirlikileri tekrar harekete geirmitir. birlikiler arasnda n planda, Prens Sabahattin, ehzade Vahdettin ve tilf Damat Salih Paa gzkmektedir. Ama, nce, nemli ttihatlar ldrerek terr yaratmak, bylece lkeyi hkmetsiz braktktan sonra, Kmil Paa, ya da Prens Sabahattin'i iktidara

getirmektir. stanbul Muhafz olarak, olaylar yakndan izleyen Cemal Bey (Paa), darbenin amacm, soruturma sonularna dayanarak yle aklamaktadr: Bu defaki tertibat, bilhassa ngiltere sefareti batercman Fitz Maurice ile asker ataesi Binba Tyrell tarafndan himaye ve tevik olunuyordu. Sorgu ve muhakeme neticesinde sabit oldu ki, frka veya grup halinde, veya mnferit ahslar olarak birok muhaliflerin mterek veya ayn gayeye hadim mteferrik almalar neticesinde, evvel ttihat ve Terakkinin mhim ahsiyetleri aleyhine bir suikast icrasnda ve bu surette memleketi hkmetsiz braktktan sonra, Zat- ahane zerinde icra edilecek tetirler sayesinde Mir akir Paay Sadaret Kaymakamlna (Sadrazam Vekilliine) tayin ettirmek ve onun riyaseti altnda bir muvakkat kabine vcuda getirerek ve gn gece ttihat ve Terakkinin btn fertleri aleyhine bir katliam tertip etmek ve sonra kabineyi Kmil Paann veyahut Prens Sabahattin'in reislii altnda tekil eylemek hususlarna karar verilmi. Plan, ustaca hazrlanmtr. nce, bir terr hareketine girierek Talt, Cemal vb. gibi nde gelen ttihatlar ldrlecektir. ehirde bylece bir terr yarattktan sonra, bayraklarla Babli zerine yrnecek, 31 Mart irtica olaynda olduu gibi, eriat isteriz feryatlaryla halk ayaklandrlacak ve ayaklanma sonucu hkmet devrilecektir. Hem ibirliki, hem de eriat olan terrcler, kendi glerine pek gvenemedikleri iin, ayn zamanda yabanc devletlerin stanbul'a asker kartmalarn isteyeceklerdir. Bulgarlar atalca hattna dayandklar zaman, stanbul'un dmesi beklenirken, karklk kabilecei iddiasyla, tebaalarnn can ve mallarn korumak zere, stanbul'a bykeliler emrine ikier sava gemisi gelmi ve limanda demirlemitir. plerini Fitz Maurice'in ektii ibirlikiler, imdi, gerek Avrupa ve gerek umumun menfaati gerei karaya asker kartlmasn arzulamaktadrlar. Daha sonralar Rusya'nn i ilerimize mdahalesini rica edecek olan Kemal Mithat bykelilere verilecek beyanname iini hazrlamakla grevlendirilmitir. Beyanname, stanbul'un igal

davetiyesinden ibarettir: Bir tabur serseri ile idare olunan hkmet-i hazray ezip krmak iin tertip etmi olduumuz planlar, heri bdbd mevkii fiile getirmeye karar verdik. Asayiin muhafazas iin,

sefirlerin karaya asakir-i bahriye ihracna (deniz askerleri kartmalar) emir etmeleri, gerek Avrupa ve gerek umumun menfaatleri iktizasndandr.

mza: htill Komitesi

FITZ MAURICE VE TYRELL SAH EDE

Fitz Maurice ve Binba Tyrell, bu kez aka sahnede grnmektedir. Mahmut evket Paay ldrecek olan Halskran subaylarndan erkez Kzm, Kstence'den getirilmi ve Fitz Maurice ile binba Tyrell'in himayesinde vapurdan kartlmtr. Kzm Beyi vapurdan alp araba ile getiren Fitz Maurice, onu ngiliz uyruklu bir kadnn evine yerletirmitir. Kadm da, bu evde oturduundan, darbecilerin kapitlasyonlardan yararlanarak, burada gvenlik iinde faaliyet gsterecekleri umulmaktadr. Ama stanbul Muhafz Cemal Bey (Paa), darbe hazrlklarn renince, kapitlasyonlar hie sayarak evi bastrm ve ngiliz ev sahibesinin Bu ev bizimdir. Biz de ecnebiyiz, elilikten adam olmadka, kapy amam itirazlar arasnda birtakm terrcleri yakalamtr. te yandan, o sralarda d lkelerde bulunan ve darbe sonucu sadarete getirilecek olan Kmil Paa, Mesajeri Maritim vapuruyla bakente gelmitir. stanbul Muhafz Cemal Bey (Paa) Kmil Paann pervaszca stanbul'a geliini, ihtill teebbslerinin pek yakn olduuna en byk bir iaret saym ve harekete gemitir. Cemal Paa, polis mdrne u direktifi vermitir: imdi ben? muhafzlk tarafndan bir subayla lzumu kadar inzibat memurunu Kmil Paann konana gndereceim. Siz de, bir komiserle kfi miktarda polis tahsis ediniz. Komiserle subay, maiyetleriyle beraber Kmil Paann konana gitsinler. Konaa dardan yerli veya yabanc kimsenin giriine msaade etmeyecek ekilde giri yerlerini nezaret altna alsnlar. Subayla komiser, Paadan mlakat rica etsinler: Memleketin dahil vaziyeti, Kmil Paann u anlk stanbul'da bulunmasnda pek fazla zarar grecek mahiyettedir. Binaenaleyh hkmet, Paadan rica ediyor, kendilerini buraya Msrdan getirmi olan Mesajeri Maritim vapuru ile yine Msr'a avdet buyursunlar. Hatt, vapur burada gn kalacaksa, Paa, azam on iki saate kadar vapura binmelidir. Aksi halde hkmet, teessfe ayan baz ihtiyat tedbirler almaya mecbur olur. Bunlar sylesinler ve Paann verecei cevab, bize bildirerek kendileri konakta kalsnlar ve kimsenin dardan ieriye girmesine msaade etmesinler. Bu karar,

derhal yapld. Ben yaverim yzba Hilmi Efendiyi grevlendirdim.

Paa, cevaben pek

yorgun olduu iin bu kadar ksa bir zamanda yeni bir vapur seyahatine tahamml edemeyeceini ve binaenaleyh hkmetin salhiyet d olarak ittihaz ettii bu karara tbi olmaya lzum grmediini bildirmiti. Bu cevap zerine, Paa, stanbul'u terk edinceye kadar ne ierden darya ve ne de dardan ieriye hi kimsenin girmesine msaade edilmeyecek ekilde, konan nezaret altna alnmasn emrettim. Ben bu tedbirleri aldm srada, ngiltere Sefareti batercman Fitz Maurice, derhal sefir namna hogeldiniz demek zere, konaa gelmi ve fakat hkmet memurlarnn merti zerine, ieriye girememiti. Mahmut evket Paa suikastnn hakik tertipisi olan bu eytan ruhlu adam, mukabil siyas tedbir ittihaz ederek hemen sefir namna Mahmut evket Paay ziyaret eder ve nasl olup da ngiltere sefaretinin eski dostu olan Kmil Paa ile grmesine mani olunduunu bir trl anlayamadklarn ye bunun ngiltere umum efkr zerinde fena tesir edeceini syler ve daha birtakm beylik tehdit szleri sayar dker. Mahmut evket Paa, Kmi Paay tehdide cret eden stanbul Muhafzna kar ate pskrr. Cemal Bey istifasn vermeye kalkrsa da, sonunda Sadrazam u szlerle ikna eder: Sizi temin ederim ki, Paa hazretleri, Kmil Paa, sizin cenazenize basarak makamnza oturmak maksadyla stanbul'a getirilmitir. Paann buraya gelii, ihtilli yakn olduuna en byk delildir. imdi Paay stanbul'u terke mecbur etmek, ihtillilerin br kanadnn krlmasna yardm edecektir. Hi olmazsa, bendeniz yle zannediyorum, malum-i devletlerinizdir ki, gizli ihtill ve suikstlere kar mni tedbirler almaya memur olanlar, icraat serbestisine malik olmazlarsa, muvaffak olmalarna imkn kalmaz. Beni bu vazifeye tayin buyurduunuz srada her trl tedbirlerin alnmasnda serbest olacam vaat etmiimiz. imdi ise karnzda haksz ve salhiyetsiz bir ngiliz sefareti kar kmaz, en mhim grdm bu tedbiri almaktan beni men ediyorsunuz. Bu uyar zerine, Kmil Paaya fazla iddet gstermeme artyla, Sadrazam, stanbul Muhafz'na hareket serbestisi tanr. Cemal Bey, olu araclyla Kmil Paaya, ngiltere sefaretinin mdahalesinden hi bir fayda beklenemeyeceini, bir gn iinde stanbul'u terk etmesi gerektiini bildirir. Bu ltimatoma boyun een Kmil Paa, ertesi gn ngiliz sefiri Sir Lowther'in arabasnda, Sefir ile birlikte konandan ayrlr ve vapura biner.

stanbul Muhafz Cemal Beyin uyanklna ramen tertipiler Mahmut evket Paay ldrmeyi baaracaklardr. ttihatlarn, suikast bildikleri halde, kendisinden kurtulmak iin Mahmut evket Paann ldrlmesine gz yumduklar ileri srlrse de, bu iddiay destekleyecek delil yoktur. Yalnz, suikastlar daha teye gidememiler, ksa srede yakalanmlardr. Prens Sabahattin Bey, kurtuluu, ngilizlere snmakta bulmutur. stanbul Muhafz'nn szleriyle, Prens Sabahattin Bey ortadan kaybolmutu. ngiltere sefareti ba tercman Fitz Maurice ile asker ataesi binba Tyrell tarafndan himayeye mazhar olarak ngiliz resm messeselerinden birinde olduunu haber alyordum. Ama bittabi bir ey yapmak mmkn deildi... Skynetim mahkemesi, Prens ve teki ibirlikileri gyaben idama mahkm etmise de, bunlarn hemen hepsi, sefaretlerin yardmyle, Avrupa'ya kapa atmann yollarn bulmulardr. Bundan sonra Cemal Paa, Alman istihbarat servislerinin de yardmyla ibirlikilere gz atrmamtr. Rus Sefareti ba tercman, bu durumdan u szlerle yaknmaktadr: Trk Fouche'si, polislikte dhi Cemal Paa, lkeyi ok iyi temizlemitir. dare ve ordunun belli bal yerlerine yerlemi Almanlar her eyi yetitiriyor, her eyi gryor ve btn bakaldrma teebbslerini daha bandan ezmek iin gen Trk oligarklarna yardma daima hazr bulunuyorlard. lerin sklamas zerine, Fitz Maurice ve Tyrelin faaliyeti gleecek ve yeni Sadrazam Sait Halim Paann talebiyle, Intelligence Service'in bu gzde iki eleman, Trkiye'den ayrlacaklardr. Ajanlarn ayrl hikyesini Cemal Paa yle anlatmaktadr: ngilizlerin siyasi frkamz hakkndaki memnuniyetsizliini sabk sefir Sir Charles Lawther zamannda ba tercman Fitz Maurice ile kara ataesi Tyrelin yapt entrikalara hamlettiinden yeni sefir Sir Louis Mallet gelir gelmez, bahusus Mahmut evket Paa aleyhine yaplan suikaste bilfiil itirak ettikleri tetkiklerle sabit olan bu iki entrikacnn, stanbul'dan uzaklatrlmalarn, Prens Sait Halim Paa, aktan aa sefirden rica etmi ve pek yakn zamanda bu arzunun yerine getirilmi olacan sefir vaat etmiti. Filhakika bir ay sonra, bu iki adam memleketimizden defolup gittiler ve biz de pek nazik ve cidden namuslu ve hayrhah bulduumuz Sir Louis Mallet ile pek sk ve samim ahs mnasebetler idamesine baladk.

XIII TRKYE'DE 31 MARTI KAY AKLARI KURUTULAMADI E VER PAA - RUSYA PAZARLII

Baarsz kalan ikinci 31 Mart denemesi, ttihatlar, Almanya ile daha ok yaknlamaya itecektir. General Liman Von Sanders, ok sayda Alman subayyla birlikte, stanbul'a gelecek ve hemen sonra Enver Paa Harbiye Nezaretine getirilecektir. Ordunun Almanlara teslimi, Mahmut evket Paa zamannda dnlm bir tedbirdir. Paa yle demitir: Biz, artk Alman harp usulnden kendimizi kurtaramayz. Otuz seneyi akn bir zamandan beri ordumuzda Alman muallimler bulunmu, zabitan heyetimiz kamilen Alman harp usulyle terbiye edilmi, velhasl bizim ordumuz Alman asker talim ve terbiyesinin ruhu ile nsiyet peyda etmitir. imdi bunu deitirmek mmkn deildir. Binaenaleyh, pek geni mikyasta bir Alman tensik heyetini celb etmek ve hatt icap ederse, bir Osmanl Kolordusunun emir ve kumandasn bir Alman generaline vererek, bunun btn birliklerine Alman mer ve zabitlerinden kumandanlar tyin etmek bylece vcuda getirilecek olan bir numune kolordusuna, Osmanl ordusunun btn mera ve zabitlerini birer muayyen mddet iin stajyer gndererek, malumatlarnn arttrlmasn temin etmek fikrindeyim. Mahmut evket Paann lmnden sonra, bu dncesi gerekleecek ve Liman Von Sanders, Birinci Kolordu Kumandan olarak Trkiye'ye gelecektir. Bunun zerinedir ki, Alman sefiri Wangenheim, Orduyu kontrol eden kuvvet Trkiye'de en byk kudret olacaktr. Hi bir Alman dman hkmet, ordu tarafmzdan kontrol edildike, iktidar mevkiinde kalamayacaktr diyecektir. Ordu zerinde kesin Alman egemenliinin kuruluu, ngiliz,

Fransz ve Rus sefirlerinin, ok iddetli protestolaryla karlaacak, fakat bu protestolar, Liman Von Sanders Paann nc mfettilie getirilmesinden te bir sonu vermeyecektir. Bylece Almanlar Trkiye'ye iyice yerlemi olacaklardr. ttihatlarn bu artan Alman egemenliinden endie duyduklarn gsteren belgeler vardr. tenlik derecesini kestirmek g olmakla birlikte, Rus Hariciye belgelerinden, Enver Paann Ruslarla anlaarak Alman

subaylarn geri gndermeye niyetlendii anlalmaktadr. Rus Bykelisi De Giers, Hariciye nazrna, stanbul'dan unlar yazmaktadr: Bizim iin varlmas arzu edilecek nemli hedef, Trkiye'de bize kar devaml surette husumet gsteren Alman hkimiyetini uzaklatrmaktr. imdi bunun iin ok elverili bir frsat ba gstermektedir Sadrazam Prens Sait Halim Paa, gayet gizli olarak bana, Enver'in bizimle yaknlk vcuda getirmek arzusuna katldn ve bir anlamaya sratle varlmas iin elinden gelen btn yardm yapmaya hazr olduunu syledi. - Enver Paann Rusya ile ittifak yaplmas hakkndaki fikri deimemitir. Hkmetin iddetli itirazna ramen fikrini tam kabul ettireceine tam kanaati vardr. Zira asker kuvvet elindedir. Tahmin ve tasavvur edildii gibi bir ittifak yoktur. Enver, Alman ve Avusturya elilerinin basks altnda bulunduunu aka itiraf ediyor. Bulgarlar da bu gnlerde baz tekliflerde bulundular. Mesele ne zaman cidd bir renk ve ekil alrsa, o zaman mill menfaatlerini salayacak bir yol tutulacaktr. Enver Paa tutulacak yolu yle zetledi: Kafkas cephesinde bulunan kuvvetlerin hepsini geri ekecektir. Trkiye, Rusya'ya kar besledii iyi duygularn bu suretle ortaya koymu olacaktr. Sonra Trakya'da bir ordu hazrlanacak ve bu ordu emrimize hazr tutulacaktr. Bu asker kuvvet, gerekirse Bulgarlarla, lzumunda bizimle (Ruslarla) beraber Avusturya'ya kar olacaktr. Bizimle anlamak gerekleince, Alman subaylar ordudan karlacaktr. Enver Paann mukabil artlar da unlardr: Bat Trakya'nn, Adalar da dahil olmak zere, Trklere geri verilmesi, Balkan hkmetlerinden emin olmak iin be il on senelik bir savunma ittifak yaplmas.... Enver Paa, bunlar general Leontiev'e anlatrken, Trk menfaatleri bakmndan umum hallerin sade ve ak bir manzarasn izmi, ok sakin ve muhabbetli bir lisan kullanmtr. Generalin bir sorusuna cevap olarak Enver Paa, u szleri sylemitir: Almanlarn intikamna urayacamz pekl biliyoruz. Fakat, Trkiye bundan korkmaz. Hatt Almanya harekete geecek olsa bile, aramzda mterek snr yoktur. Almanlarn, bize zarar vermeleri zordur. Denizlerde sevkiyat eya getirip gndermek meselesine kar da, ne yolda mdafaa gerekeceini sava sahnelerinde renmi bulunuyoruz. General Leontiev'e bu anlama iinin sonulandrlmasnn mmkn olabileceine kesin kanaat gelmitir. Enver Bakumandan vekili olduundan btn kuvvetler de elinde.

Ne var ki, ngiltere, Rusya ve Fransa, bir yandan Trkiye'deki Alman subaylarnn gitmesini salamaya alrken, te yandan Trkiye'yi paralama planlarndan vazgemi deillerdir. yle ki, Ruslar, Enver Paa ile konuurken, Bulgarlara da Trk topraklarn peke ekmekte saknca grmemektedirler. Boazlarn peindedirler. ngiltere Kral Beinci George, Londra'da bulunan Rus Elisine, istanbul sizindir demektedir. Bu ikiyzllk, anlama ihtimalini ok azaltmaktadr. Bundan baka, byle bir anlama gerekletirilebilse dahi, Alman subaylarn Trkiye'den uzaklatrmak mmkn olabilecek miydi? Almanlarn Trkiye'yi birtakm oldu bittilerle Dnya Savana srkledikleri hatrlanrsa, bunun kolayca baarlabileceini sylemek gtr.

GLZC MUHALEFET HA ET PROJELER

Birinci Dnya Sava, ttihat iktidarnn sonu olacaktr. ngilizlerin yenmesiyle birlikte, ngilizci Hrriyet ve tilflar iktidara gelecektir. Bu partinin ibirliki liderleri, 1913'ten sonra, yurt dna dalmlar, fakat Trkiye aleyhindeki almalarn srdrmekten vazgememilerdir. Hrriyet ve tilf Partisi Paris'te yeniden kurulmu, erif Paa, Albay Sadk ve Gmlcineli smail Hakk gibi, vatana srekli hyanet halinde bulunan kiiler, partinin yneticiliine getirilmitir. Bu yneticilerin yaptklar ilk i, Osmanl Hkmetini cezalandrmak iin, Rus arna, ngiltere Kralna ve Fransa Cumhurbakanna ikyet telgraf ekmek, memleketin i ilerine karmalarn istemek olmutur. Sava srasnda bunlar, ngiliz ve Rus parasyla eitli hkmet darbeleri projeleri hazrlamlardr. Bu projelerden birini Rus belgelerinden renmekteyiz. Bern'deki Rus elisinin Bavekil Sturmer'e Austos 1916'da gnderdii telgrafta unlar yazldr: Trk muhalefet partisinin svire'deki yeleri Kemal Mithat ve Ali (Haib), Fransz ve ngiliz elilikleriyle, eliliimize, Jn Trk Hkmetini devirmek tasavvurunu ihtiva eden gizli bir muhtra tevdi etmilerdir. Bu tasavvur, muhalefet partisinin mutlak ounluu tarafndan kabul edilmi olup, Paris'te geici bir komitenin idaresine verilecektir. Bu istihbarat ifresi, Cenevre'de alacak ve gizli kuryeler vastasyla devaml surette Trkiye ile temasta

bulunacaktr. Ayrca Selanik'te tekil edilecek bir ube de, bilhassa propaganda ilerini grecektir. Plann hedefi Trkiye'de Jn Trkler'in boyunduruundan kurtulmak iin frsat bekledikleri sanlan halk ve ordu arasnda bir ayaklanma meydana getirmektir. Bu maksatla ngiltere ve Fransa'da bulunan Trk gmen ve esirlerinden bir seferi kuvvet tekili ne srlyor. Eer byle bir kartma muvaffak olursa, Trkiye'de Osmanl Hanedanndan bir Prensin bakanlnda geici bir hkmet kurulacak ve hkmete, muhalefete sempati besleyen baz belediye bakanlar derhal iltihak edeceklerdir. Bu yeni hkmet, yerleip kuvvetlenince, derhal itilf devletleriyle sulh akdine giriecektir. Seferi kuvvetin tekili, muntazam ekilde ileyecek, istihbarat ve propaganda cihazlarnn kurulmas, tabiatyle, masraf gerektireceinden plan kabul edildii takdirde, muhalefet bu masraflar mttefiklere ykleyecektir. ngiliz ve Fransz elilikleriyle fikir teatisinde bulunur bulunmaz, onlarn bu meseleler hakkndaki grlerini size bildireceim. Buna intizaren, hi olmazsa istihbaratn intizam iin, muhalefeti kullanmann faydas zerine vekletin dikkat nazarn hrmetle celbetmeyi vazife bilmekteyim. Bir mddetten beri Trk Hkmetinin, Trkiye'den svire'ye husus ahslarn seyahatlerini ok sk kontrole tabi tutmas, Trkiye'de olup bitenler hakknda malumat elde edilmesini son derece gletirmitir. Bu itibarla svire'den Trkiye'ye gizli ajanlar gnderebilmek iin elilik emrine bir an evvel tahsisat verilmesini istirham etmekteyim. Bu ve benzeri teebbsler, baarsz kalmtr. Fakat olay, muhalefetin ngiliz, Fransz ve Rus parasyla Trkiye aleyhinde nasl alldn gstermeye yeterlidir. te bu tip kiiler, savan kaybedilmesiyle, stanbul'da iktidar ele almtr.

LLOYD GEORGE, DRRZADE'DE FETVA STYOR

Hrriyet ve tilf Partisi, Sultan Vahdettin'in arzusu ve Damat Ferit Paann teebbs ile 1918 yllarnn sonlarna doru stanbulda tekrar kurulacaktr. Partinin genel sekreteri, Kurtulutan sonra zmit'te lin edilecek olan Ali Kemal'dir. Artk Trkiye'yi yneten Babli deil, ngiltere'dir.

ngiliz belgelerinde belirtildii zere, Sultan Vahdettin'in hizmetinde bulunduu ngiltere'den istedii, bu smrgeci lkenin, Trkiye'yi dorudan doruya ynelmesidir. Vahdettin'in 4 Mart 1919 tarihli teklifi zetle yledir: - ngiltere, bamszlmz korumak iin, 15 yl boyunca Trkiye'nin gerekli grd yerlerini igal edebilecektir. - Osmanl nezaretlerine, ngiliz mstearlar atanacaktr. - Her Osmanl vilyetinde, valiye mavirlik edecek bir ngiliz bakonsolosu bulunacaktr. - Mahall seimlerle milletvekili seimleri ngiliz denetiminde yaplacaktr. - Maliyeyi ngilizler denetleyecektir. Fakat Sultan, mparatorluun d politikasn ynetmekte kesinlikle hr olacaktr. ngilizlerin emrindeki bu ibirliki ekip, Mustafa Kemal'in ok gemeden balataca Kurtulu Sava'nn karsna dikilecektir, ngilizlerin direktifiyle dini, mill hareketi bastrmak iin bir silh olarak kullanacaklardr. Lyod George'un srar zerine eyhlislm Drrizade, Mustafa Kemal ve arkadalarnn Katli vaciptir fetvasn yaynlayacaktr. ngiliz ajanlaryla birlikte ve Hrriyet ve tilf partisi mensuplarnn nclyle, gvur ve bolevik iln edilen millicilere kar, Anadolu'da eitli isyanlar dzenlenecektir. Dikkat ekici bir nokta udur: ttihatlarn hemen hepsi mill kurtulu hareketi saflarnda topland halde, tilflarn hemen hepsi mill harekete kar kacaktr. Buda gstermektedir ki, baz sosyalist niversite hocalarnn, ttihatlardan solcu ve slamc halk cephesinin temsilcileri saydklar, Hrriyet ve tilf, aslnda emperyalizmin partisidir. Bu partinin eriatl ve dindarl, emperyalizmin zerine rtlm, yeil bir aldan ibarettir. Cumhuriyetten sonra kurulan Terakkiperver ve Serbest Frkalar, liderlerinin iyi niyetlerine ramen Hrriyet ve itilf dorultusunda bir gelime istidad gstermilerdir. Yabanc sermaye taraftarl ve din istismarcl, rkek ifadelerle de olsa, her iki partinin programnda yer almtr. DP ve AP daha geni biimde Hrriyet ve itilf dorultusundaki gelimeyi srdrmlerdir. Bir yandan emperyalizme kar Trkiye'nin kaplar ardna kadar alrken te yandan din istismarcl ve eriat akmlar, kitlelerin oyunu almak ve komprador dzeni srdrmek iin tevik edilmitir.

 C 31 MART DE EMES

Mustafa Kemal ve arkadalar, ierideki muhalif evrelerin ve emperyalizmin, din istismarcln ve eriatl, milliyeti Kemalist Trkiye'yi ykmak iin kullanmaya kalkacaklarnn farkndadrlar. nn'nn szleriyle, Trk milletinin selmeti, bamszl, ilerlemesi iin yaplan her aba, tarihimiz boyunca i ve d dmanlarca kfr iln edilmitir. teden beri, Osmanl devrinde ve her devirde Trkler, kendi ierde ve darda bulunan dmanlar tarafndan Kfir iln edilerek nifaka drlmek istenmitir. Bundan, tabi bizim nesil de kurtulamad. Milletin lm dirim savanda, btn abalarmz esnasnda eyhlislmn fetvasn zerimizde tayarak altk. Nitekim Cumhuriyete kar ilk byk tehdit, eriat adna yaplan ve ngilizlerce krklenen eyh Sait isyanyla gelmitir. eriat eyh Sait isyan, nc bir 31 Mart denemesi

saylabilir. Byk lde, bu nedenle, Atatrk, vatandan dinine ve ibadet hrriyetine saygl kalmakla birlikte, din istismarclna ve eriat akmlara iddetle kar kmtr. Tarikatl yasaklamtr. rencisiz kalan mam Hatip okullar kapanmtr. Ne var ki, Atatrk'n laiklik anlayn benimsemi gl kadrolar yetimekle birlikte, ekonomik temelde kkl dnmler gerekletirilmedii iin, irticann kk kurutulamamtr. Nitekim emperyalist lkelerle sk ilikiler kurulurken giriilen ok partili hayat denemesi, din irtican yeniden fkrmasna yol amtr. Kur'an kurslar, mam Hatip okullar, slm Enstitleri, aydn din adam yetitirme edebiyatna ramen, din irtica saflarn glendiren kaynaklar olmutur. Sleymanclk, Nurculuk gibi tarikatlar alm yrm, devleti ele geirme abalarna

girimitir. ok partili sistemi, Trkiye'ye getiren nn, irtican bu llere ulaacan dnemediini itiraf etmitir.

 YA ILDIM DYOR

nn'nn

Cumhuriyette

yaynlanan

itiraf

yledir:

Ben

demokrasiye

giderken

arkadalarmdan ok rken olmutur. Saraolu gibi olgun bir arkada bile bana: rticaa gideceklerdir, ben irticadan korkarm, demitir. Saraolu, hakl kt. Ben irtican bu lde istismar edileceini tahmin etmemitim. Geri an sadan korkarm. Ama, iin oraya vardrlacan, hakikaten dnememiimdir. Aslnda bunun baka trl olmas kolay deildi. Emperyalizm, 1908 Trkiye'sinde olduu gibi, 1946 sonras Trkiye'sinde de, irticadan yararlanmaya kalkacakt. ok partili hayatla birlikte, egemen duruma gelen kar evreleri, ayn yola gidecekti. Nitekim ierideki tefeci, aa, komprador gibi gerici ve ibirliki unsurlar, politik temsilcileriyle birlikte mevcut smr dzenini srdrebilmek iin, eriat akmlar ve irticai gelitirmilerdir. Emperyalizm solcu milliyetilie ve sosyalizme kar, dnyann her yerinde olduu gibi, Trkiye'de de, din irticadan yararlanmaya koyulmutur. Emperyalizm ve ibirlikileri, sol milliyetilik glendii lde, din istismarclna ve irticaa daha byk apta yaslanmaya ynelmilerdir. Rabitat-llem-l-Islm gibi petrol ve dolar kokan, dernekler, devlet ve daha bilemediimiz eitli kaynaklar, byk paralar harcayarak, irticai beslemeye koyulmulardr. Gvenlik servislerimizde uzun yllar alm bulunan General Sarm Erman'n deyiiyle, Tekilt (Rabi-tat-l-lem-l-slm) yarm yzyl nce, Hazreti Muhammed'in trbesini savunan Trk askerlerini arkadan hanerleyen kanl eller tarafndan ynetilmektedir. Yarm yzyl nce olduu gibi, bugn de, bu kirli avular, Hristiyan paras tutmaktadrlar. Altm yl nceki ingiliz - servisinin abalar bugn Aramco tarafndan yrtlmektedir. Rbitat-l-lem-l-tslm da, tttihat- Muhammedi'nin altm yl nce yapt gibi, Trkiyeye" kancasn atmtr. Emperyalizm, daha ok eitli kanallardan, irticai gelitirmektedir. Amerikal Profesr Paul Baran'a gre, Ford Vakf gibi teekkller, Budist, Mslman vb. dinsel teebbslerin finansmann cmerte salamaktadr ve ABD hkmeti din duygularnn smrlmesine yardmc olmaktadr. Prof. Baran, Az gelimi lkelerde, a kitlelerin zihninde dinsel batl

inanlarn basksn arttrmak iin her trl abay gsteren hkim snflar, ABD geni lde desteklemektedir demektedir. Rabitat-l-lem-l-lslm'jn besledii bayazardan renmekteyiz ki, Washingtonun,

Mslmanl benimsemi Amerikal Misyoner vatandalar da vardr. Bunlardan New York'lu Meryem Cemile, The Creterion dergisinde, Bedizzaman Said Nursi, Atatrk Trkiyesini slama kazandran adam balkl incelemeler yaynlamaktadr. Aramco'cu bayazar da, mritlerine, ngilizce renin arsnda bulunmaktadr: slm medeniyeti, maalesef geriledii iin ngilizce gibi yabanc bir dil, btn lem-i Islmda mterek bir ifade vastas haline gelmitir. Birok slm lkelerinin mnevverleri ngilizce konuuyor ve yazyorlar. Onlarla konuabilmek, bu dil ile kan slm neriyat okuyabilmek ve lem-i Islm gezerken anlaabilmek iin ngilizce bilmek faydaldr. ABD ayrca, Trk Hkmetiyle kurduu sk ilikiler sayesinde, okullarda dinsel eitime ynelinmesin de etkili olmutur. Amerikan uzmanlarna gre, Atatrk pozitivizmi materyalist niteliktedir ve sol akmlara etkili biimde kar koyamamaktadr. Bu nedenle din eitimi gelitirilmeli, slmiyet solculua kar ideolojik bir silh olarak kullanlmaldr. Harbiyenin kaplarn, mam Hatip okulu mezunlarna ama teebbs, bu dncelerin nerelere kadar uzandn gstermektedir.

SO U

rtican, bir kez daha lkemizin ada uygarla ulama abalarn engellemesini nleyebilmek iin, onun yalnz yzeydeki belirtilerini deil, kaynaklarn da kurutmak gereklidir. Her eyden nce, Atatrk'n laiklik politikas, yeniden canlandrlmaldr. Fakat bu kadar, irticann kaynaklarn kurutmaya yeterli deildir. Emperyalizmin kendi karlar uruna ieride irticai krklemesini durdurmak iin, emperyalizmle iice olmaktan, yabanc sermaye smrsnden ve d yardm dilenciliinden en ksa srede kurtulunarak, politik, ekonomik, kltrel vb., her planda tam bamszlk gerekletirilmelidir. Bu baarlmadka,

dn nasl Intelligence Service yeil ala brnm 31 Mart'lar tezghladysa, bugn de CIA, Rabitat-l-lem-l-Islm kisvesiyle karmza dikilecektir. Trk kylsnn 65 bin dank kyde, kapal ekonomi ve sefalet artlar iinde, tecrit edilmi olarak yaamas, ehirlerde de ufak reticiye dayanan bir yapnn egemen olmas, eriat akmlara elverili bir ortam yaratmaktadr. Tarmda, kylye ehir hayatnn btn olanaklarn getirecek biimde, byk kooperatif iftliklere dayanan bir ekonomik yapnn kurulmas, ehirlerde ar sanayi temeline oturtulmu gerek bir sanayinin inas, yalnz kalknmak iin deil, irtican kesinlikle tasfiyesi iin de zorunludur. Stmann nlenmesi nasl bataklklarn kurutulmasn gerektirmekteyse, irticann tasfiyesi de, ekonomik yapnn deitirilmesini zorunlu klmaktadr. Byle bir ekonomik yap iinde laik eitim ve Atatrk laik politika, en byk meyvalarn verecektir: Atatrk laik politika, bamszlk ve kalknma irticann kesin ilcdr. Bunlar gerekletirilmedike, Trkiye'mizin, emperyalizmin ve yerli ibirlikilerinin krkleyecekleri yeni yeni 31 Mart'larla yok olup gitmesinden, ne kadar korkulsa yeridir.

BELGE: I.

31 MART RTCA OLAYI KO USU DA SIKIY ETM MAHKEMES HKMETE SU DUU RESM RAPOR (sadeletirilmitir)

stanbul'da meydana gelen askeri ayaklanma, Hareket Ordusu'nun kesin baars sayesinde bastrldndan, bu ayaklanma ve irticann meydana geli nedeni hakknda soruturma ve inceleme yaplarak, ayaklanmay dzenleyen ve yapanlarn yarglanmalar ve

cezalandrlmalar hakknda stanbul ve civarnda Skynetim iln olunarak Skynetim Harp Divan ve be Soruturma Kurulu kurulduundan birok neden ve maksatlardan dolay ortaya kan ayaklanma ve irticann, muhakeme sonucunda beliren nedenlerini ve gelimesini anlatmazdan nce meydana gelii ve sonucu aada arz edilir:

31 Mart Sah gecesi saat 8'e doru Takla'da bulunan IV. Avc Tabur ve erleri, subaylarn uykuda iken odalarnda hapsederek, silhl olarak Ayasofya meydannda ve Mebusan Meclisi nnde toplanm ve o gece kendilerine katlmalarn saladklar baz asker birlikleri ve ayaklanmadan haberi olmayan dier askeri ktalar isyana katmak iin eitli klalara askeri birlikler sevketmi ve bu askeri birliklerin ayaklandrdklar baka si ktalarn yava yava gelmesiyle saylar artan ve kuvvet bulan silerin arasna er kyafetinde kadro d edilmi subaylar, sarkl ve fesli birok fesatlar kartklar iin, nce eriat isteriz diye isyan eden askerlerin azlarnda, Bakanlar Kurulundan, milletvekillerinden bazlarnn isimleri mthi bir kinle dolamaya balam, leye doru halktan byk bir grubun, softa kyafetli adamlarla birlikte Harbiye Nezaretinin Beyazt Kaps nne gelerek Hassa Ordusu'nun emre itaat eden birliklerini de eriat adna kandrp isyana tevik ettiinden ordu kumandan Mahmut Muhtar Paa hazretleri, isyana katlmam bulunan svari ve piyade ktalaryla Beyazt meydann boalttrm, Ayasofya meydanndaki asker yeter derecede kandrldndan Adliye Nazr Nzm Paa ve Lazkiye milletvekili Emir Arslan Beyi ldrmler ve Bahriye Nazr Rza Paay da yaralamlard. Asi askerlerin galeyan bylece en buhranl noktada bulunduu bir gn, Mebusan Meclisi binas kurunlarla zedelendii halde, asilerin cezalandrlmas yolunda iddetli tedbirler alnmamas nedeniyle, asi askerler Mebusan Meclisi'ne girmiler ve isteklerini silh gcyle elde etmek hususundaki kararlarn tehditle bildirmiler ve bylece Mebusan Meclisi, asi askerlerin ve onlara, fesada sevk edecek biimde katlmakla, asi askerlerin vekili olduklar iddiasyla arzularn ortaya atarak kabul ettirmek isteyen kadro dnda kalm baz mera ve subaylar ile sarkl ve fesli tevikilerin ynetiminde kalmt. Saat 8 sralarnda Kabine'nin deitirildiine, eriatn hkm, yerine getirileceine ve isyan eden askerin istekleri gereince hareketleri affolunduuna dair eski Mabeyin Baktibi Cevat Beyin getirdii irade asi askerlere bildirilmi. Akama doru Hassa Ordusu kumandannn azli ve mir Ethem Paann Padiahn arzusuyla Harbiye Nezaretine tyini, hkm ve kuvvetin yeniden Yldz'n eline getiine delil tekil ettii iin can ve gnlden irtica taraftar olan casuslarn ve istibdat taraftarlaryle eriat isteriz nidalarnn dindar bir emele dayandn sanan saf insanlar ve her nmayie bilmeyerek, anlamayarak katlan aptal kimseler bsbtn

Merutiyet aleyhine dnen bu isyana katlmlar ve gndz saat 9'a kadar I. Nianc Taburu ile I. Alayn I. Merkez Taburu, III. tfaiye Taburu ve ald emir zerine Fatih'ten halkn galeyan arasnda snglerle kendisine yol aarak Harbiye Nezaretine gelen I. Alayn Fatih Karakolundaki H. Taburu ve iki svari alay ile iki mitralyz bl Hassa Ordusu kumandannn emrine bal kalmlard. Geceye kadar isyana katlmayan ve Harbiye Nezaretinde bulunan I. Nianc Taburu, Kabine ve Hassa Ordusu kumandannn deitirilmesi zerine asilerle birlemi ve bylece Hassa birlikleri hemen tamamen isyana katlm ve gece sabaha kadar yaylm ateleriyle zaferi iln eden asi askerlerin bu gsterisi, stanbul halkn daim bir heyecan iinde brakmt. Asi askerlerin gayz ve iddetleri, aralarna karan fesatlarn kt maksatl tevik ve tahrikleriyle, ttihat ve Terakki Cemiyeti yeleri ve mektepli subaylarn aleyhlerine evrildii iin Sal ve ondan sonraki gnlerde birtakm gen ve zeki mektepli subaylar vah bir biimde ldrldkleri gibi Perembe gn de kara ordusu askerlerinin isyanna benzer bir biimde deniz askerlerinin de bir ksm sar- Tevfik Svarisi binba Ali Kabul Beyi, Yldz Saray nnde ve tahttan indirilmi olan Padiahn memnuniyet nazarlar altnda denilebilecek biimde ldrdkten sonra bir aaca asarak vahetin emsalsiz bir levhasn vcuda getirdiler. Birbirini izleyen bu kanl facialarn ve asi askerlerin, sivillerin boyunbalarna ve kahvelerde oynanan tavlalara kadar mdahaleleri ve mektepli subaylar idam iin semt ve evlerinde aramalar ve Topu, Bahriye, Sanayi alaylar asi erlerine, depolar krlarak asiler eliyle silh ve cephane verilmesi ve Cuma gn her yerde silh atlmas, subaylarn grevlerini yerine getirmek yle dursun, polis ve jandarmadan hemen hepsinin fiilen katlmalar, bazlarnn bizzat tahrik ve tevik edici olmalar, hkmet merkezinin gvenliini tamamen ihll ettiinden devlet ve millet hemen pek byk bir tehlikeye dmek zere iken Hareket Ordusu hazer kuvvetiyle yetierek Merutiyet'i yeniden kurmu, milleti mutlak bir esaretten ve devleti muhakkak bir yklmadan kurtarm olduundan evvelce bildirildii gibi bu mthi asker ayaklanma ile bunun belli bir sonucu olan irticann ortaya k ve yayl byle olmutur.

rtica Olaynn Askeri Bakmdan edenleri

III. Ordudan getirilen Avc Taburlarnn hkmet merkezinin gvenliine ait mlk ve asker eylemde zorunlu olarak zellikle kullanlmasnn teki asker birliklere kar salad stnln, teki birliklerin ayaklanmaya katlmalar hususunda ayrca bir etkisi olmas... stanbul'da kumanday zerine alm olan subaylar tarafndan erlerin madd eitimler ve talimleriyle yetinilerek manev eitimlerine lzumu derecesinde nem verilmemesi, yani silhl erlerin psikolojilerine yeter surette anlay gsterilerek edilememesi... Erler ile talim zamannn dnda temasa deer verilmeyerek hal ve hareketlerinin tefti edilmemesi nedeniyle Yldz Saray tfekileriyle IV. Avc avularndan bazlarnn ilikileri gibi baz uygunsuz durumlarn meydana gelmesine frsat verilmesi ve hatta subaylarn, silhl erlerin elbiseleriyle asker koularda fesatlkta bulunduklar halde, farkna varlmam olmas ve asker ktalar arasna ve klalara asker olmayan kimselerle birtakm sarkllarn girmeleri ve telkinlerde bulunmalar... Volkan ve ona benzer teki zararl gazeteleri erlere okutturmalar... Yllardan beri bo oturan asker heyetin, Anayasann ilnndan sonra talim ve intizam hususunda hakl olarak gsterilen faaliyetten honut kalmamalar... Hassa Ordusu'ndan ve eitli ordulardan tensikat gerei olarak aa karlan birok erkn, mera ve subaylarn stanbul'da isiz bir halde toplu bulunmas... Srgnden gelenlere ve istibdattan zarar grenlere gereken yardmn yaplmamas... Hsl, subaylarn, ilerinde byk rtbelilerden temenlere varncaya kadar kraathanelerde ve zellikle Harbiye Nezaretindeki kraathanede birounun kanuna aykr olarak mitingler yapmalar... Zararl yaynlara imzalar altnda tenkit edici makaleler, ikyetnameler yazmalar. ikyette bulunanlarn ikyetleri incelenmedii iin honut olmayanlarn bu yoldan da oaltlmas... Hrriyetin ilnndan sonra tiyatro ve konserlerde subaylarn ve asker okul rencilerinin oyun oynamalar ve asker kt'alarn silhl olarak resmi geit yapmas ve bu vesile ile asker terbiyenin bozulmas... kalb duygularna nfuz

Asker hibir deerleri olmad halde Anayasa'nn yaynlanmasndan sonra eitli snflardan iki bine yakn avuun aktan stemenlie terfi ettirilmesi... Eski istibdat ynetiminde tezkere istemek bahanesiyle bakaldrmaya alm olan askerlerin merutiyetin ilnndan sonra o eski alkanlk nedeniyle tezkere istemek, talime kmamak, subay istememek, terfi arzusunda bulunmak gibi gsterdikleri itaatsizlik ve ayaklanma kartmakta tevik ve tahrik edenlere kanun cezalarn tamamen uygulanmamas... Dernekler ve Partiler ttihat ve Terakki Cemiyeti'nin, milleti esirlikten kurtarp hrriyet ve merutiyete ulatrmas hususundaki hizmetleri her trl vgnn stndedir. Fakat bu Cemiyet'e evvelce mensup olanlarn tekrar Cemiyet'e kabul edilmemelerinden gcenmi olmalar, ttihat ve Terakki Cemiyeti'nin stanbul merkezi yelerinden bazlarnn hkmet ilerine kartklar hakknda doru, yanl birtakm dedikodularn yaylmas, saysz siyas srgn ve madurlarn istedikleri yardm ve dostluu grmemeleri nedeniyle Cemiyet'e ve Cemiyet'in destek olduunu sandklar hkmete dman olmalar, muhalif parti ve cemiyetlerin domalarna sebep olmutur ki, bu muhalif parti ve cemiyetlerin birbirini kskanmalar ve rekabetleri ve hkmetin hi bir nizam ve kanuna bal olmayarak kurulan bu cemiyet ve partilerin zararl hal ve hareketleriyle, ayaklanma-karma tehditlerine seyirci kalmasnn, ayaklanmann ve bunun zerine irtican hazrlanp meydana gelmesine sebep tekil etmesi... Basn Zihinleri bulandrmakta, unsurlar arasndaki ahengi bozmakta, gazetelerin hadsiz hudutsuz basn hrriyetini ktye kullanarak yapt meum etki herkese bilinmektedir. Yarglama srasnda sulularn, kalem sahiplerine soru frsatm veren gazeteler mnderecatnn hkmeti ktleme ve kk drmeye ve ordunun kumanda heyetini alaya almaya hasredilmi olduunu gstermesi ve bir ksm yaz sahiplerinin gereinde kullanlmak zere, madd bir kuvvet biiminde bulunan halk kendilerine ekmek iin halkn banazlndan faydalanmak maksadyla gerek olmayan nemli yaynlara serbeste devam etmeleri ve gazetelerin ahsiyat ile uramalarnn kendilerine verdii tahakkmle, hkmet kararlarn

zel surette etkilemeleri ve hkmetin, basndan akan bu cokun saldrganlk ve hakaret seline kar ciz kalarak boyun emekten baka bir tedbir alamamas... Mitingler Konser, konferans ve mitinglerde lsz, mikyassz saldrgan nutuklar verilmesi, tahrik edici demelerin verilmesi, hi bir kayt ve nizama bal olmayan bu toplantlara Mebusan Meclisi'ne ve Meclis'in gvenini kazanan merut bir hkmete yneltilen saldr ve hakaretlerin yalnz sktla karlk grmesi.. Halk Halkn, baz fesatlarn kt niyetli anlamalarna, dnmeden uyarak, ne taraftan bir rzgr esmise ona bal olarak hareket etmi olduu ve Hareket Ordusu'nun stanbul'u igali sralarnda phe zerine tevkif edilenlere yneltilen sorularla, yaplan inceleme sonucundan anlalm olmasna ramen, ne yazk ki hkmete hi bir tedbir alnmam olmas nedeniyle halktan byk bir ksmnn ak bir biimde fikirlerinin bozulmasna meydan verilmi olmas. Zabta Memurlar Memleketin gvenliini korumakla grevli olan polis jandarmalarn asilerle birlemeleri ve harekete katlm olmalar... ller stanbul'da meydana gelen irtica hareketinin taralara da yaylmas iin fesatlk ve hazrlklarda bulunulduu, Erzurum ve dier yerlerde, stanbul olayndan hemen sonra ortaya kan irtica olay ile tespit edilmi olup, bu hazrlk ve teebbsleri salamaya da meru ve gayrimer kiisel karlarn dnmekten baka bir ey dnmemeye alm olan eraf ve ileri gelenler ve byk kk iller memurlarndan bazlarnn olmamalar... Hkmet Yukarda aka anlatlan duruma ve bu yolsuzluklara kar hkmetin, Merutiyetin balangcndan beri gerekli ve etkili tedbirler almakta bir kudret gstermemesi ve ayaklanma Merutiyetken honut

hareketinde, yani devletin pek tehlikeli olan zamannda elde bulunan ve hkmete bal asker glerin Merutiyeti koruma urunda kullanlm olmamas. Tahttan ndirilen Abdlhamit Otuz yllk saltanat sresi, ciltler dolduracak eitli facia ile dolu bulunan Abdlhamit'in mstebit eylem ve isteklerine uymayan hamiyetli insanlar ve hrriyet taraftarlarn yok etmede ve uzaklatrmada ve slm dininin kutsal kitaplarn ortadan kaldrmakta ve yakmakta, devletin ordu ve donanmasn tahrip ve i grmez bir hale koymakta, mill ahlk, Muslukla, rvetle bozmakta, milletin gznn bilgi ile gamlanmamas iin eitim dmanlnda izledii kt yol herkes tarafndan bilindiinden ve Skynetim Harp Divanlar da esasen 31 Mart 1325 (13 Nisan 1909) asker ayaklanmasyla megul bulunduklarndan, o meum mazinin irkin tafsilatna girimeye lzum grlmemitir. 11 Temmuz 1324 (24 Temmuz 1908)' de Anayasay kabul ve Merutiyetle sadk kalacana yemin ettiini yaynlayan Abdlhamit vatan tahripte ve istibdad kuvvetlendirmede en dehetli silh olarak kulland hafiyeliin ortadan kaldrldn iln etti. 12 Temmuzdan itibaren yine hafiye jurnalleri ald, ttihat ve Terakki Cemiyetinin Selanik'te toplanan kongresiyle stanbul'daki byk konferans ve toplantlara hafiyeler gnderdii, Padiahn adamlarnn dinlenen beyanlarndan ve elde edilip de Skynetim Harp Divan'na verilen mevcut jurnallerden anlald gibi hafiyelii devam ettirdiinin duyulmasndan kanarak gya Merutiyet Padiah olan Abdlhamit'in fesat tertibi iin birisiyle konutuunu, dierine iittirmemek gibi ihtiyat tedbirlerine uymu olduu, Mabeyin ttn kycs Mustafa'y, 25 yldan fazla raan Saray muhafzl yapan Birinci Musahip Cevher Aay, en kanl gizli ilerde kulland tfekilerden Albay Halil Beyi ktlk arac olarak semi ve bunlar nl hafiyelerden ve ray- Devlet eski yelerinden Tayyar, Maarif Vekleti eski Tefti ve Muayene Encmeni yesinden Ndiri Fevzi ve eski Gmrk daresi statistik Kalem mdr muavini Tevfik Beyleri temasta bulundurmu olduu ve saraynn iinde ve dndaki arkadalarndan bu mfsitlerin almasna birikmi servetini de katarak Merutiyet'in aleyhinde srf eytanet ve faaliyette kusur etmemi bulunduu ortaya kmtr.

Asker ayaklanmadan nce, Volkan gibi zararl bir gazeteye Musahip Cevher Aa eliyle birok kez para vermesi, Serbesti gazetesinin kendi aleyhindeki yaynndan pek

zldnden, imtiyaz sahibi Mevlnzade Rifat Beyin ldrlmesi iin Albay Halil Beyi grevlendirmesi ve Halil Beyin de bu cinayeti Ttn kycs Mustafa da hazr olduu halde Tayyar'n Feneryolu'ndaki evinde, vasta salamay Tayyar'a teklif etmi olmas ve onun da bin lira istemesi ve daha sonra Serbesti gazetesi bayazar Hasan Fehmi Beyin Kpr'de ldrlmesinin, sz konusu teebbsn yerine getirildii kansn vermesi ve Abdlhamit'in el yazsyla yazlm olarak Ttn kycs Mustafa'ya duruma dair jurnal vermesini bildiren pusulay, aslaca gn Mustafa gizli bir yerinden kararak teslim ettikten sonra, almazdan biraz nce vasiyetnamesini yazdrrken btn o ilerin Abdlhamit'in ba altndan ktn syleyerek: Eer bu Harp Divan, tahttan indirilen Sultan da idam etmeyecek olursa ahirette be parmam yakanzda kalsn. Ben bir yaptmsa o bin yapmtr demesi, Padiahn teden beri izledii kendine zg, insanlar birbirine katc ve yok edici gizli aralar kullanmakta devam ettiini gsterir. zellikle 31 Mart 1325'te ve bunu izleyen ayaklanma gnlerinde asi askerlerin ldrdkleri baz mera ve subaylarn ehit kanlan bir taraftan akp dururken, subaysz ve isyan halinde Yldz'a giden asi askerlere, -bu asi askerler tabur tabur, geldike- Harem Dairesinden zel surette araba ile Mabeyin'e gelen Abdlhamit'in bizzat iltifat gstermesi, si ve katil silhl erleri bizzat yanma ararak Hilfet makamnn, Osmanl sllesi tahtnn kutsal eref ve adaletini dnmeyerek onlarla konumas ve zellikle Asr-, Tevfik svarisi Binba Ali Kabul Beyi ayaklanmann nc perembe 'gn, asi bahriye erleri eitli tehdit ile Yldz'a gtrdkleri vakit, Abdlhamit'in ieriden Mabeyin'e ve pencere nne gelerek, asilerden ikisini, eliyle iaret ederek armas ve Mabeyin Eski Baktibi Cevat Beyin tekrar tekrar ihtar ve ricasna ramen her ikisiyle de ayr ayr ve pencere nnde lkrd etmesi ve Cevat Beyin: Bunlarla grmek Zt- ahanelerine yakmaz ihtarna: Bizi yatamzda yatarken, niin yaksnlar, sormayalm m? demesi ve daha sonra ad gecen Ali Kabul Beyin, gz nnde fec bir surette asiler tarafndan snglenerek ehit edilmesi ve sonra srklenerek Saray civarnda bir aaca aslmas... Ve asi silhl bahriye taburunun evvelce sancanda asl olan Birinci Mecid

niann ad geen tabur subaylar, ayaklanan askerin, birinci gn sanca, asiler kladan zorla aldklar esnada karm olduklar halde, Padiahn bu asi askerlerin elinde bulunan sancaa yeniden ve saraynn kaps nnde ayn rtbeden nian taktrmas, Yldz Saray civarnda oturan Svari Erturul Alay'ndan drt be gen mektepli subaynn vah bir biimde ldrlmeleri bu ihtillin teviki ve tahrikisi olduuna bir delil tekil eder. Asker ayaklanmann ve bylece irticann nedenlerini ve meydana k biimlerini zet olarak aklayan bu raporun sunulmasndan maksat, durumu herkesin inceleyebilmesi ve ders almas iin gz nne koymak ve bununla birlikte bu kadar facialara ve idamlara sebep olduu, yaplan durumalarla hakknda yeter derecede vicdan bir kanaat hsl olan Abdlhamit'in dahi yarglanmasn istemek ve teklif etmekten ibarettir. Kamuoyu tarafndan karar ve hkmleri son derece dikkatle incelenmekte ve izlenmekte olan heyetimizin, hak ve adaleti salamaktan baka bir harekette bulunmam olduunu gstermek iin bu raporun aynen yaynlanmasna msaade edilmesini istirham ederiz.
8 Haziran 1325 (21 Haziran 1909) Birinci Divan Harb-i rf Bakan Tophane-i mire Nzr Birinci Ferik (Orgeneral) Hurit Miralay (Albay) Hasan Rza Mirliva (Tugeneral) Nazif Mirliva Ferit Miralay Hseyin Hsn Kaymakam Muhittin Kaymakam Mehmet Emin Kaymakam Halil Binba Hakk Binba Ahmet Muhtar Binba Akif Binba Yusuf Binba .. Binba smail Hakk Kolaas (nyzba) Cell Kolaas Sadk Kolaas Hasan Hsn Kolaas Recep Kolaas Cemal Kolaas Mehmet Hulusi Yzba hsan Yzba Ali Yzba Halil Firkateyn Ktibi Ahmet Sami Mlzm (Temen) Eref Mlzm hsan

ot: Yukardaki rapor, Hareket Ordusu Kumandan Mahmut evket Paa eliyle Harbiye zn Salih Paaya verilmitir. Salih Paa, raporu Bakanlar Kurulunun toplu halde bulunduu bir srada Sadrazam Hseyin Hilmi Paaya u szlerle sunmutur: Buyurunuz! Sultan Abdlhamitin 31 Mart asker ihtilline kartn, alkas ve methali olduunu (parma bulunduunu) gsteren rapordur. Bakanlar Kurulu, Hseyin Hilmi Paa Kabinesini de ar biimde sulayan raporun, yalnz eski Padiah ilgilendiren ksm zerinde durmutur. lk sz eyhlislm Sahip Molla alm ve unlar sylemitir: Abdlhamitin en byk zulm ve dmanlna urayan benim. Fakat 30 bu kadar yl Saltanat ve Hilfet makamnda bulunan bir ztn, eri fetva ile ve erbab- hal ve akdin (devlet ilerinin grlmesi, yrtlmesi ve sonulandrlmas ile grevli kimselerin) reyi ile tahttan indirildikten sonra, hakknda yaplacak bir muamele tasavvur edemem. Adliye zr ecmettin Molla da ayn ynde konumutur. Bunun zerine Sadrazam Hseyin Hilmi Pasa konumutur: Raporun resm bir tezkere ile gnderilmeyip Harbiye azr tarafndan Heyette okunmak zere hususi surette elden verildiini ve Vekillerin de eyhlislm ve Adliye azrnn reylerine itirak edeceklerinden emin bulunduunu syleyerek mzakereye son verdi. Raporu da Harbiye azrna iade etti. Abdlhamitin yarglanmas sorunu bylece kapanm oldu.

BELGE : II. RBTAT- L-LEM- L-SLM

Dev Amerikan petrol irketlerinin bir ortakl olan Aramco'nun geni yardmlar sayesinde 500 milyon liray aan bir bteye sahip bulunan Rbitat-l-lem-l-slm, eriatlk ess zerine, bir slm Devletleri birlii kurma amacn gtmektedir. Teekkln Hicr Recep 1383'te Mekke'de baslan tznde u amalar yer almaktadr: Mslman memleketlerinde slmiyetle hkmetmeye almak. Yeryznn eitli lkelerinden hacca gelenler arasnda, dilden kuvvetli ve olgun

uyarclar semek, bunlar slm misyoneri olarak yetitirmek ve kendi lkelerine salmak (Trkiye'de son yllarda oalan slm misyonerlerinin kaynann, Aramco parasyle beslenen Rbitat-l-lem-l-slm olduu dnlebilir). Birka Arap ve slm gazetesini seip onlar, daha geni bir ekilde dalmalar ve

vazifelerini lykyle yapabilmeleri ve ona inanacak bir okuyucu kitlesi hazrlamalar iin, madd ve edeb bir surette desteklemek (Trkiye'de eriat devleti Suud Arabistan'a vgler dzen ve eriatl savunan yayn organlarnn, Rbitat-l-lem-l-slm tarafndan madd ve edeb surette desteklendii tahmin edilebilir. Mill gvenlik servislerimizin istihbaratna

gre, mahkm olunca Suud Arabistan'a snan Bugn gazetesi bayazar, orada Rbitat-llem-l-slm tarafndan beslenmektedir. Teekkl, rahata alabilsin diye bayazarn altna son model siyah bir otomobil ekmitir. Aramco tesislerini gezen bayazar, bir zamanlar Dervi Vahdet'nin Kk svire diye Kbrs'taki ngiliz kalknmasn vmesini hatrlatr biimde, Orta Dou'nun bu Aramco egemenliindeki en geri lkesinde gerekletirilen byk kalknma hareketini gklere karmaktadr: Suud Arabistan hzla kalknyor. Dnyann en modern petrol tasfiyehaneleri orada... lkenin refah gn getike artyor. (Bugn, 30 Mays 1969). Rbitat-l-lem-l-slm'n bir slm Kltr Dairesi vardr. Daire, u ileri yapmaktadr: Vazedilmi baz kanunlarn islm lkelerine getirdii eziyet ve ayrl izah etmek,

hkmetleri ve heyetleri Islmiyetin geni ve msamahal ahkmna davet etmek. Kur'an- Kerim'in mnlarn gvenilir bir tefsirden anlay kabiliyetleri ne olursa olsun

herkesin hakik slm emirlerini kolaylkla anlayacaklar bir slpla btn dnya dillerine evirmek... Bir Mslman Devlet Bakanlar toplants dzenlemek (ABD ve ngiltere'nin

telkiniyle Suud Arabistan'n ncln yapt slm Pakt teebbsyle, bu ama sk skya ilgilidir). Milliyetilik ve rk anlaylaryle mcadele etmek. (Emperyalizmi ve petrol

irketlerini, milliyetilik, komnizm kadar korkutan bir akmdr. Orta Dou'da milliyeti hareketlerin petrol irketlerini tehdit etmesi zerine, emperyalizm, eriatla sarlmtr. Rbi-tat-l-lem-l-slm bu grevi yerine getirmektedir). Rbitat-l-lem-l-lslm, enternasyonal bir kurulutur. Ynetimi, bir kurucu meclis tarafndan yaplmaktadr. Bu bir slm devletleri birliinin Kurucu Meclisi'dir. 41 kiilik meclis yeleri arasnda, eitli slm lkelerinden ibirliki eyhler, haclar ve eitli din adamlar yer almaktadr. Akam gazetesinin yazdna gre, Rbitat-l-lem-l-slm'n genel Sekreteri CIA hizmetinde bulunan, Suud Arabistan'a yerlemi Malezyal bir zengindir. (Aksam, 8.2.1968)

Kurucu Meclis'te Trkiye'yi, Hill dergisi sahibi Salih zcan temsil etmektedir. Cumhurbakan Sunay'n Suud Arabistan ziyareti srasnda, Salih zcan, Rbitat-l-lem-Islm'n kuruculanyle birlikte, eriat esas zerine bir slm devletleri birlii kurmay ama edinen bu teekkl adma, Sunay'n huzuruna kmtr. Rbitat-l-lem-l-slm toplantsna katlan ikinci Trk, Devletl, Semahatl ve Fazi-letl Parlamento Heyeti Reisi ve Trk-Suud Arabistan Dostluk Cemiyeti Reisi Ahmet Grkan'dr. 1950-57 yllarnda DP, 1961-65 dneminde AP milletvekillii yapan Grkan, Rbitat-llem-l-slm Kurucu Meclis toplantsna, Babakan Demirel'in direktifi zerine katldn, mahkeme huzurunda sylemitir.

BELGE: III.

SLM KALKI MA HAREKET VE ERATILARI DEVLET ELE GERME PLA LARI

Bugn gazetesi bayazar, Suud Arabistan ve benzeri lkelerden yollad yazlarla, hareketlerinin amalarn aklamaktadr. Ama, mslmanln icaplarna, yani eriata gre yaamaktr. Bunun iin bir Kurtulu Sava verilmektedir. Bugn bayazar, aada okuyacanz yazlarda, 1960'tan sonra bu yolda byk mesafe alndn ileri srmekte ve devleti ele geirme planlarn aklamaktadr. I - SLM KALKI MA HAREKET Zaman zaman almalarmzn bilanosunu yapmamz lzm. Baarlarmz nelerdir, baarszlklarmz nelerdir?... Yaplanlar ile yaplmas gerekenler arasndaki aklk nelerdir? Niha zafere ulamak iin daha ne gibi gayretler sarf etmeliyiz? Umumi stratejimiz; planprogrammz; i ve amel siyasetimiz ana hatlaryla neler olmaldr?...

Trkiye'nin iktisad kalknmasndan bahsetmiyorum. Bavekil sayn Demirel ve mesai arkadalar, deerli planclarmz o ileri bizden iyi biliyorlar ve ellerinden geldii kadar alyorlar. Allah muvaffakiyet versin. Benim bahsetmek istediim ey SLAM KALKINMA mevzuu ile ilgilidir. Evet, iktisad, zira, ml, kltrel ve hatta -bazlarna gre- turistik kalknma yannda elbette bir de SLM KALKINMA meselesi olacaktr. Lik olan devlet ve o devletin emrindeki politikaclarmz bu din kalknma iine karmayabilirler. Ama biz politika d ve st mslmnlar pekl bu ilerle megul olabiliriz. Elhamdlillah urayoruz da zaten... Mesele ok genitir. Uzun yazlsa 6 ay tefrika etmek icap eder. Binaenaleyh ksa ve zl yazacam. Bir de emniyet mlhazasiylebaz meselelere hi temas etmiyeceim, T ki, slm dmanlar renip istifade edemesinler. Trkiye'de bir slm Kalknma Hareketi var mdr?... Vardr ve varl inkr kabul etmez, slm dman farmasonlar veya komnistler irtica ahland... Gericilik ald yrd... diye feryad ederken, ite bu .K.H.'ne temas ediyorlar. .K.H.'nin hzlanmasna ve ksa zamanda byk bir g kazanmasna en fazla faydas dokunan hdise 27 Mays baskn olmutur. Ecneb gazetecilerin de yazdklar gibi, bu devrimin hakik gayelerinden biri de Menderes devrinde Yarm yamalak da olsa slmiyete tannan hrriyeti bomak ve srail aleyhine orta arktak slam milletleri yaknlamasn durdurmakt. Menderes devrinde Cell Bayar'n ve kafadarlarnn menfi tutumu yznden slm almalar fsid bir daireye girmiti. Cami yaptrmaktan, adrvan musluklarnn saysn artrmaktan, radyolarda bangr bangr siyas mevlidler okutmaktan v.s. den teye geemiyorduk. 27 Mays hareketi bu fasit dairenin iinde bunalan mslmanlara byk bir ok yapt. Tb dilindeki stress (kamlayc tesir) gibi bir ey oldu. Mslmanlar ilk gnlerde ar hakarete, tazyike, ikenceye mruz kaldlar. Din adamlar esir kamplarn, temerkz kamplarm andran hapishanelere dolduruldular (mesel Sivas'taki...), baz yerlerde ulemnn sakallar tra

ettirildi, mslman kadnlarn araflar zorla soyuldu (Refik Tulga'nn stanbul Valilii srasnda), Kayseri'de iki imamn sarklar boyunlarna doland, zavall bir mslmann evinde, yeil bez zerine yazl kelime-i tevhd levhas bulundu diye, Suud Arabistan bayra astndan dolay adamcaz tevkif edildi. Mslmanlara bu hakaretler yaplrken, komnistler aktan aa veya el altndan kkrtlyor, tevik ve himaye gryorlard. Bugnk azgn komnizm tahriklerinin mesulleri 27 Mayslardr. 27 Mays'tan nce Trkiye'deki uurlu SLAMCILARIN says birka on bini gemezdi. Evet halk mslmand, fakat SLAMCILIK ideolojisinden bihaberdi. slmiyetin ve mslmanlarn mruz kaldklar hakaretler, ve zulmler onlar uyandrd. Komnist ve dinsiz bir diktatrle kar tabi bir mukavemet ve dayanma havas dourdu.. Bata merhum Profesr Ali Fuad Bagil olmak zere birok fedakr ve idealist insanlar hapis, rfi idare zindan, karakui mahkemeler, rezilce tazyik, ikence ve hakaretler pahasna da olsa slmiyet iin altlar, mslmanlar uyandrdlar. (Hrriyet ve adalet iin yapld ileri srlen 27 Mays devrimi, fikir ve kanaatlerinden tr Prof. A.F. Bagil'i rf idarenin, yeralt zindanlarna atmt. Bagil, o zaman 70'ini akn, ak sal, ihtiyar ve niversite kadrosunda muvazzaf bir ilim adamyd. Gerek suu imanl olmas ve ezilen mslmanlar savunmasyd... Sddk Sami, Kbal ve benzeri profesrleri ba tac edenler, Bagile zindan mnasip grmlerdi. Onlarn kafalar ve vicdanlar hrriyet ve adaleti byle anlyordu...) 27 Mays mslmanlara zulm, gzya, strap getirmiti. Fakat vastal olarak faydas dokundu. Menderes'in ylda bir sunduu bir parmak bal ile, Trkiye Mslmandr, Mslman kalacaktr!... gibi mest edici lflarla uyumu kalm slm ktlesi birden neye uradn anlyamad... lk darbeler geince hemen topland, pasif de olsa mdafaa ve direni areleri arad. 27 Mays' takip eden o karanlk gnlerde, SLAMCILIK ideolojisi zulmetleri aydnlatan bir nur me'alesi gibi parlamaa balad. Adalet Partisi'nin ilk kurucularna baknz. ou slamc temiz insanlardr. (Byk ksm sonradan tasfiye edildi ve yerlerini profesyonel politikaclar ald.)

27 Mays'tan sonraki devrededir ki, bir slm matbuat, bir slm kitap neriyat, bir slm Maarifilii, bir slm genlik hareketi, bir slm kadn hareketi fikirleri muvaffakiyetle fiiliyat sahasna dklebilmitir. 27 Mays'n kuvvetler dzeninde meydana getirdii sarsntdan sonra, bugn Trkiye de itimai cereyan kalmtr. 1- SLAMCILIK. 2- KOMNZM ve SOSYALZM. 3- ATATRKLK. Bunlardan ilk ikisi dinamik ve aksiyoncudur. ncs ise reaksiyon safhasna dmtr. Zaten ikinci cereyan, ncden (belki de bir tatminsizlik sebebiyle) kopup ayrlmtr. lk iki cereyan devrimcidir. (htill mnsnda deil, sosyal dzenin deitirilmesi mnsnda..) ncs muhafazakrdr. kinci ile ncnn ittifak, veya baz mefhumlar beraberce istismar etmeleri, veyahut da birinciye kar dmanlkta birlemi olmalar, gerekten birlik olduklarna dellet etmez. Trkiye ite bu ideolojinin sava alandr. Tariheden sonra, yarnki yazmda slm Kalknma Hareketi faaliyetlerine ksaca ve eksik olarak temas edeceim. (Devam var)
OT Yanl anlamak istiyeceklere pein cevap olarak derim ki, Trkiye de slamclk hareketi ok nceden vardr. Fakat geni bir k yolu bulamyordu. 27 Mays ykm ona bu meydan salad. Birdenbire yayld, byd ve geliiverdi... (Bugn, 19,6,1969) Mehmed evket Eygi

II. DEMOKRAS MEMOKRAS CELL BAYAR'n ve eski Demokrat arkadalarnn siyas aff meselesinde demokrasi bir kere daha apa oturdu. Aznlk, hem de ok kk bir aznlk kaba kuvvet tehdidine bavurarak aff nledi.

Devlet reisi de selhiyetlerini aarak onlardan yana knca siyas evrelerde bsbtn afak att. 27 Mays ihtillinden beri hep byle oluyor zaten. Demokrasi, Anayasa, temel hak ve hrriyetler... Falan-filn diye cart curt ediliyor. Sonra bir de bakyorsunuz ki zinde kuvvetler ie karmlar: Gerici milletin ve o gericilerin Temsilcisi olan hkmetin dedii deil, bizim dediimiz olacak... Tabi demokrasi hap yutuyor her defasnda. Merhum Profesr Ali Fuad Bagil'in reisicumhurluu meselesinde de byle olmutu. 1961 seimlerinden sonra Samsun'dan AP senatr seilen Bagil, milletin samim arzu ve teviki karsnda reisi cumhurlua adayln koymak istemiti. Serbest bir seim yaplabilseydi muhakkak kazanacakt. Ama kuvvetli aznlk istemedi. Hoca'y silhla ve irkin metodlarla tehdit ettiler. Reisi cumhurlua talip olursan postunu yzeriz ha!... dediler. Trkiye'de hi demokrasi yok demiyorum. BUGN gazetesi kabiliyorsa, ben u satrlar yazabiliyorsam elbette birazck demokrasi var demektir. Ama dikkat buyurun, BRAZCIK... vardr. Evet u satrlar yazabiliyorum, ama nerede ve nasl? imdi u anda Trkiye'den binlerce kilometre uzaktaym. Bulunduum yerde 163'c madde yok.. Memleketimde olsaydm, fikir ve inanlarmdan dolay hapishaneye atlacaktm ve deil gnlk makaleler, bir satr bile yaz neretmeme msaade edilmiyecekti. Bereket versin ki, ellerinde gazete kapatmak selhiyeti yok. Bu mevzudaki -kanunlar kartrken, henz mslman gazeteler kmamt. Kanunlar, komnist gazeteleri azam koruyacak ekilde hazrladlar. Eh imdi biz de istifade ediyoruz. (Dalavereli bir yoldan BUGN' kapatmak, matbaada bastrmamak iin evrilen irkin dolaplar biliyorsunuz). Son 9 senedir, hatta son 24 senedir Trkiye'de oynanan demokrasi komedyas, biz halkn artk gzn amal ve aadaki gerekleri kafamza dank ettirmelidir.

1- Halk iradesi, halk hkimiyeti, ounluun arzusu... gibi lflar edebiyattr, bo szlerdir. Hakim olan KUVVETTR. Kim kuvvetliyse, kim zindeyse onun borusu ter. Kuru kalabaln, millet ounluunun kymeti yoktur. Esas olan KEMMYET, yni say deildir. Esas olan KEYFYETTR. Biz halk kuvvetleri kemmiyete okluuz, fakat keyfiyete azz, zayfz; fazla bir deerimiz, arlmz yok. 2- Siyas hayatta birok messeseler vardr. Bunlarn en ehemmiyetli 13 tanesini sralyorum: - MECLSLER. Tkenmezler ve kontenjanlar mstesna seimle gelirler. - HKMET. Seimle gelir. (Millet sanda yeil rey atar, hkmet glkurusu olur o da baka ya...) - ZNDE KUVVETLER. Seimle gelmez. - ADLYE TEKLTI. Seimle gelmez. - NVERSTE. Seimle gelmez. - MAARF TEKLTI. Seimle gelmez. - SENDKALAR. Millet ounluu tarafndan seilmez. - TRT. Seimle gelmez. -DANITAY, SAYITAY, YARGITAY. Seimle gelmezler. - BANKALAR, BORSALAR, BYK ML - KTSAD TCAR KURULULAR. Millet iradesiyle ilgileri yoktur. - MATBUAT ve FKR - SANAT HAYAT. Seimle ilgisi yoktur. - MASONLUK gibi kudretli gizli yeralt tekiltlar. Seimle gelmezler. -YKSEK DEVLET MEMURLARI. Seimle gelip gitmezler. Tam 13 kuvvetli messeseden sadece 2 tanesi milletin reyiyle 4 senede bir deiiyor. tekiler lk gibi yerinde duruyor. Bunlarn hemen hepsi halk ounluunun inan, fikir ve temayllerine kardr. Mutlu aznlk onlara hkim olmutur.

Temyiz reisi halkn iradesine gre seilseydi, mteveffa mran ktem baa geebilir miydi ? Halka sorulsa TRT, bugnk pespaye neriyatn yapabilir miydi ? Demokrasi... Demokrasi... Orta mektep ocuklarn uyutmak iin karlan Yurtbilgisi kitaplarndakilere benzer martaval fikirleri bir tarafa brakalm da gerekleri grmee alalm. Hkim olabilmek, borusunu ttrebilmek, dediini yaptrabilmek iin KUVVETL olmak lzmdr. Siyaset sahasnda kuvvetli olabilmek iin de, yukarda sraladm 13 messeseyi ELE GERMEK LZIMDIR. 4 senede bir sandklara ezici bir farkla canmzn istedii ktlar atmann pek ehemmiyeti yoktur. Zinde kuvvetleri kendi dvana kazanabiliyor musun ?.,. Temyizi kazanabiliyor musun? Matbuata, niversiteye, Sendikalara hkim olabiliyor musun?...Sen bana bunlardan haber ver... te o zaman, seimleri smet Paa veya Aybar bile kazansa yine bizim borumuz ter.
(Bugn, 17.6.1969) Mehmed evket Eygi

III. SLM KALKI MA HAREKET

SLM KALKINMA HAREKET nedir?... Bunu en ksa yoldan u ekilde tarif edebiliriz; slm kalknma hareketi eitli sebeplerle zaafa urayan; itima ve kltrel esaret altna den; zulme ve hakarete mruz kalan; haklar, hrriyetleri ve erefleri tehlikeye den mslmanlarn, dmanlarnn bask ve tasallutundan kurtulmak ve DNLERNN CABLARINA GRE YAAMAK N giritikleri sulh bir Kurtulu Savadr.

slm Kalknma Hareketi ezilen bir toplumun ahlandr. slm Kalknma Hareketi, zillet ve esaret faslnn bitip, izzet ve hrriyet rnn al safhasdr. slm; Kalknma Hareketi, dinamizm, aksiyonculuk ve hamle demektir. Bu hareket yeni bir ey deildir. slm tarihi byle yzlerce teceddt hareketine ahid olmutur. Her zaaf, gerileme ve dknlk devrinden sonra elbette bir uyan, davran ve rnesans balayacaktr. Muhakkak ki, zorlukla beraber kolaylk da vardr... Madem ki slmiyet son ve ekmel (en olgun) dindir; mademki Dnyann sonuna kadar devam edecektir, onun iin bat yoktur. Bat zannedilen hal, daha parlak bir douun mjdesidir. Ay, gne hangi gn sonunda, bir daha domamak zere battlar? Evet, battan sonra dou vardr. Ysuf'u kuyuya atanlar, bilmiyorlard ki, ilhi kader onu Msr'a Sultan yapacaktr. Trkiye'de SLM BR TECEDDD, BR HYA HAREKET BALAMITIR. BUNU DURDURMAA HBR ER KUVVETNN GC YETMYECEKTR. Durdurmay deniyorlar ve ok eyler yapmaa devam edecekler. Netice botur. Zira Allah, ilerinde glibdir, O'nun iradesi karsnda hi bir ey duramaz... slm Kalknma Hareketinin dmanlar, dinamik ve mchid mslmanlan SYASETE KARIMAKLA, DN SYASETE LET ETMEKLE SULUYORLAR. Bunlar di iftiralar, modas gemi ve ilemez silhlardr. Bir mslmann hayra ve hakka hizmet etmesi iin politika denilen iki ucu da pis denee ihtiyac yoktur. slmiyet ulvdir; ycedir, muazzeh, mutahhar, tertemiz, pak ilh bir yoldur. Politika ise iren bir irkeftir. Yalan, hile, nifak, fesad, emanete hyanet, vaad edip yapmamak, milleti afyonlayp uyutmak; ahs nfuz ve menfaati urunda halk aldatmak!.. Velhasl btn ktlkler bugnk pis politikadadr.

slmiyet gibi ulv bir dini, politikaya let etmek hibir akl banda mslmann tenezzl etmiyecei bir itir. SLMYET POLTKANIN DIINDA VE STNDEDR. Tarih boyunca grdmz muvaffak olmu slm uyan, yenileni ve teceddd hareketlerinin fikriyat, liderleri ve hizmetkrlar hep politika d kalmlardr. Yakn tarihimizde buna en byk misal Bedizzaman hazretlerinin at rdr. Politikaya atlan ulem ve meyih, siyasetin kanl arklar arasnda paralanp gittiler. Fakat siyaset d ve st alan Bedizzaman muvaffak oldu. Risle-i Nur talebesi olsun veya olmasn, man ve slama hizmet iddiasnda olan her dinamik mslmann, Bedizzaman'n siyaset hakkndaki fikir ve davranndan ders almas lzmdr. kinci Merutiyet sralarnda Bedizzaman slama, mana, eriata, Millete hizmet maksadyla siyas faaliyetlerde bulunmutu. Sonra anlad ki, siyaset botur, eytandir, zararldr. Terketti. Ondan sonradr ki, kinci Said destan yazld. Merhum Elmalk Hamdi Efendi siyasete kart da ne oldu? lmi, fazl, edebiyat, zeks, dehas, kuvvetli ahsiyeti ile merhum eyhl slm Mustafa Sabri E'fendi hazretleri siyasete kart da ne yapabildi?... Evet bu zaman siyaset zaman deil, siyaset d ve st kalarak MAN, SLM, KUR'AN, SNNET, DN, MLLET yolunda HLSLA ve FEDAKRANE, Dnyevi cret istemeksizin - ALIMA ZAMANIDIR. Trkiye Mslmanlar niin zillete dmlerdi? Bunun sebepleri oktur: 1- Kendi ihmalleri yznden gerilemeleri. slm emirlere itaatsizlikleri. 2- Hallarn ve Yahudilerin iten ve dtan ykma hareketleri. 3- Mslmanlarn iinden kan birtakm soysuz mrted ve mlhdlerin halk dinden uzaklatrmak iin ektikleri zehirli propaganda tohumlarnn filizlenip, yeermesi. Mslman dmanlar kimlerdir: 1- AIK DMANLAR: Komnistler, yahudiler, mtecaviz hallar, farmasonlar.

2- GZL DMANLAR: Nfus ktlarnda slm ismi tayan, lnce aeleri camiye getirilen mnafk, mrted, mlhid, materyalist, Kur'an dman kfir ve dinsizler. Bize en byk dmanl bu iimizdeki soysuzlar yapmlar ve yapmaktadrlar. slm Kalknma Hareketi bugn ne safhadadr? Hareket yldrm hzyle ilerlemektedir. Dinamik ve aksiyoncu, slamc mslmanlarn says bugn milyonlarn zerindedir. Yaplmas gerekenlere gre yaplanlar henz onda bir bile deildir. Fakat madem ki, uyan ve teceddt balamtr. naallah her ey baarlacaktr. Bugn Trkiye'de bir islm basn, bir islm maarifi, bir slm Yksek Tahsil Genlii vardr. slmlama hareketi kylere kadar kol atmtr. Komnizmin karsnda bir slm cephesi vardr. Bu cephenin teekkl, hkmeti, nmayilerle devireceklerini zanneden kzl sokak ocuklarna ve onlar kkrtan serserilere hayli gzda vermitir. slm Kalknma Hareketinin dzenli bir tekilt, nizam liderleri, muayyen para kaynaklar yoktur. Trkiye mslmanlar, Trkiye'de slmiyet neyse o da odur... Baka bir ey deildir... Tekiltszlk ilk bakta bir zaaf gibi grnrse de; aksine bir kuvvet unsurudur. Zira devlet, cemiyet ve tekilt kurulmasn yasak etmitir. Ama, tekiltsz almalar yasak edememektedir... Zaten, mslmanlar byk bir cemiyettirler. Milyonlarca azas, binlerce ubesi, 1400 seneden beri bilinen bir Kitab, en kk noktasna kadar incelenmi kaideleri ile muazzam bir cemiyet ve tekilt... SLM Cemaatine, slm mmetine mensup olan bir m'minin kendisine baka bir cemiyet aramasna lzum yoktur ki... Yeter ki iinde yaad denizden haberi olsun. slmi Kalknma Hareketi'nin ilerlemesi, bu harekete hizmet eden mslmanlarn: 1- hlslarna ve imanlarnn kuvvetine. 2- Birlik olmalarna.

3- Entelektel seviyelerine. Yni kltrce, bilgice muasr dnya problemlerini kavrayp, ona gre hareket etmelerine.. 4- Baarya ulamas mmkn ve msait bir zihniyet ve alma programn tatbik etmelerine. 5- Cihad ruhuna sahip olmalarna. (Malca, paraca, nefise fedkrlk.) 6- rnek mslman olmalarna. 7- Nazariyat deil, dinamik ve aksiyoncu amel ve i zihniyetine sahip olmalarna. 8- Zorluklardan ylmamalarna. (Sabr) 9- slmiyetten kat'iyyen tviz vermemelerine. 10- En az dinsizler kadar cesur ve atlgan olmalarna... baldr. slm Kalknma Hareketine en zararl ey, mslmanlar arasndaki meslek, merep, mektep, mezhep ve sen ben ekimeleridir. (Bu gibi ihtilaf ve ekimelerde Diyanet leri Bakanlnn, bitaraf, adil ve mfik bir hakem olabilmesini candan temenni ediyorum.) slm Kalknma. Hareketini geciktiren en mhim mil, mslmanlarn yanl yatrmlardr. (Bina tezyinatn durdurmak ve yatrmlar entelektel ve sosyo- stratejik sahalara, aktmalyz. niversite genliini kazanmak, sendikalarda sz sahibi olmak gibi...) Cemaat-i Kbra ile klnan ve kfr cephesi zerinde mthi bir moral bozukluu douran Sabah namazlar, slm Kalknma Hareketinin muvaffak ynlerindendir. Bazlar bu namazlar siyas nmayiler olarak vasflandrmlar ve hatta hkmete nlenmesini taleb edecek kadar armlardr. Bunlarn siyasetle alkas yoktur. Siyaset karsa zaten muvaffak olunamazd. Bunlara sfat verilmek gerekiyorsa, SLM HAREKET tbirinden baka bir ey sylenemez. Byk cemaatle klnan namazlar bizlere, metodumuz hakknda byk ufuklar amtr. SLM, SUI GENERIS (Nev'i ahsna mnhasr) bir hayat nizamdr. Hereyi kendi iindedir. Dardan bir eye lzum yoktur. Bazlarnn basit gibi grp ehemmiyet vermedii bir sabah namaz, muazzam bir kalabalkla klnnca slmlara kuvvet, kffara manev knt sebebi olmutur. Evet, kurtuluumuzu slm'da, slm'n metodlarnda aramalyz. Byk cemaatle klnan sabah namazlar, kfre kar, slmn adem-i iddet (=Non violence) metoduyla giritii son

derece meden, insan, ince ve zek bir mcadeledir. Sadece bir mcadele deil, ayn zamanda bir kendine gelme, tanma, birleme ve onlarn tabiriyle bilinlenme hareketidir. Komnistlerin ve slm dmanlarnn toplu hareketleriyle mslmanlarn toplu namazlar mukayese edildii takdirde, aradaki seviye fark derhal meydana kar. Komnistler sopayla, tala, Molotof kokteyl ile sokaa frlar. Cesaretlenmek iin bazlar bir-iki kadeh ekmilerdir... Azlarndan salyalar aktarak kfrederler, saa sola saldrrlar... Polisleri yaralarlar, cam ereve kurarlar... Rusya'nn hesabna Amerika'ya atarlar... Trkistan' umursamazlar da Vietnam diye yrtnrlar... Mslmanlar ise gecenin 3'nde sessizce bir camide toplanverirler. Bakarsnz cemaat 40 bin, 50 bin olmu... t bile kmyor... Sadece Kur'ann sesi duyuluyor... Kur'an okunuyor, Kur'an dinleniyor, Kur'an yaanyor... Namaz biter ve o muazzam cemaat yine sessizce dalr gider... Gne domamtr daha... Ayn saatlerde kzl yaygaraclar, bir gn nceki sosyalist yrynde eek gibi yorulduklar iin, yataklara serilmi kbuslu ryalar grmektedirler. Komnistler camiye bomba attlar da ne oldu ? Bir mslman ne yerinden kprdamad... Bombadan yaralanan kardelerimiz bile tela etmediler. O byk cemaate ilh bir sekinet ve huzur inmiti. te biz... te onlar... Son yllarn mid verici bir taraf da, slm kadnlnn" uurlanmas ve imanla kfr arasndaki savata, yerini almas olmutur. Mslman Trk hanmlarnn ahlan balbana bir destandr. Burada sadece zikretmekle geiyorum. Trkiyede slmiyet yrmyor, kouyor artk; Allaha hamd, Resule salat olsun! Bu gnleri de grdk... naallah ileride daha nurlu, daha aydnlk gnler greceiz, stikbl slmmdr, mslmanlarndr, slmiyet iin canla, bala, ihlsla alan her snf ve her daireden kardelerime binlerce selm olsun.

Hangi meslek, merep ve mektepten olurlarsa olsunlar esasta beraber olan btn mslman kardelerime sesleniyorum; MAN, SLM, KUR'AN, DN ve MLLET Yolunda birlesiniz. Biz birleirsek olmaz sanlan eyler olacak ve SLMIN ZAFER GNE DOACAKTIR.
Bugn, 19.6.1969 Mehmed evket Eygi