P L A T O N DEVLET ADAMI Dr.Behice Boran ile Mehmet Karasan tarafndan, B.Jowett'in ngilizce ve A.

Dis'in Fran szca evirileri temel alnarak evrilmitir.

DEVLET ADAMI Eski Yunanca zel adlarn yazl hakknda not

Yunan eserlerinin evirisinde tanr, insan ve lke adlarn, asllarndaki gibi yazmay uygun lduk; bunun iin de bugn Avrupa lkelerinin hemen hepsinde kullanlan evriyaz yntemini al . Yunancann her harfi, aadaki cetvelde gsterildii gibi, tek veya ift harfle karlanm ve "kh" gibi ift harfleri kullanmaya gerek vard; nk Yunancann Q'sn da, T 'n da "t" remezdik, ikisini ayrmak zorunluydu. "X" iin de yalnzca "h" harfini alsaydk Yunancad a bazan sesli harflerin nne gelen ( ' ) iareti ile karabilecekti.

"Ph" ift harfine gelince, Yunanca'nn F harfini Avrupallar teden beri byle gsterirler; eski Romallar da yle gstermiler; demek ki o harfin sylenii Romallarn " " harfinin sy tmyle uymuyormu. Romallar ve bugnk Avrupa lkeleri, Yunanca'nn X harfini de "x" ile gsterirler; ancak "x " harfi bizim alfabemizde yok; bu yzden "x" yerine "ks" ift harfini kullanmay daha uygun bulduk. Yunancada "y" harfi sessiz deil, sesli harftir ve "" okunmas gerekir. Ancak bu syley i kesin de deil. Bugnk Yunanllar onu "i" diye okuyorlar. ift sesli harfleri de gene ift olarak gsterdik. Ancak (ou) yerine tek bir "u" koydu k; bu imdiki uluslararas evriyazda da byledir.

Yunan Alfabesi: A B G D E Z A B G D E Z H Q I K ? M E Th K L M N X O P P S N Ks O P R S W O T Y F X Y T Y Ph Kh Ps

Kiiler: Sokrates, Theodoros, Yabanc, Gen Sokrates

SOKRATES - Bana Theaitetos ile Yabanc'y tanttn iin sana ok teekkr borluyum, Theodo THEODOROS - Hele onlar devlet adamnn, sonra da filozofun ne olduunu bir iyice belir tsinler, o zaman teekkr borcun daha kat artacak. SOKRATES - Devlet adam ile filozof. Neler diyorsun, Theodoros? Bir matematik- ge ometri stadnn azndan m bu sz iitiyorum? THEODOROS - Hangi sz, Sokrates?

SOKRATES - Devlet adam ile filozofu sanki birbirine eit deerlermi gibi ele alyorsun; oysa bu deerlerin arasndaki ayrm hibir geometri oranyla gsterilemiyecek kadar byktr.

THEODOROS - Ammon hakk iin, Sokrates, dorusu beni gzel yakaladn. Haklsn; yanlm iyi dn. Meer senin ne gl bellein varm! Alacan olsun, elbette bunun acsn bir gn send n de bizi ho grr, umarm baladn iten vazgemezsin. Devlet adamn ya da filozofu, han rsen onu, ele al da szmz srdrelim. YABANCI - Zaten bu artk benim boynuma bor oldu. Bir kere baladktan sonra sonunu geti rmek gerektir. Bir ii yarm brakmamal. Ama Theaitetos'a ne i grdrelim dersin? THEODOROS - Ne i grdrmesi? Anlamadm. YABANCI - Onu salverelim de yerine arkada Gen Sokrates'i alalm m? THEODOROS - Nasl istersen. Dediin doru, tekine de sra vermeli. Arada bir dinlenebilir lerse, genler daha iyi i baarrlar.

SOKRATES - Hem bu genlerin ikisi de bir bakma sana akraba saylrlar, sanrm. Sizlerin de diklerinize gre birinin yz bana benziyormu; teki ile de adaz. Bunun iin mz ayn s rabalarmzla tanmamza yarayan konumalar memnunlukla karlamalyz; bu adeta bir akraba r. Dn Theaitetos ile ben kendim konutum; imdi de sana verdii yantlar iittim. Adamla konumadm ama, benim iin bir baka zaman da olur. Bugnlk senin sorularn yantlasn. YABANCI - Peki, yle olsun. Gen Sokrates, byk Sokrates'in dediklerini duydun mu? GEN SOKRATES - Evet.

YABANCI - Raz msn? GEN SOKRATES - Seve seve.

YABANCI - Senin bir diyecein olmadktan sonra bana bir ey demek dmez. Bilgiciden ( sof ist ) sonra, aratrmamzda sra bence devlet adamna (politikos) gelir. imdi bana syle bak lm, devlet adamn da bilgili kimselerden sayacak myz, saymayacak myz? GEN SOKRATES - Sayacaz elbet.

YABANCI - yleyse, bilgicinin ne olduunu aratrrken ayrdmz gibi, gene bilgileri blm gerekecek, deil mi. GEN SOKRATES - Sanrm. YABANCI - Ama bana yle geliyor ki, Sokrates, bu bilgiyi o blmlerde bulamayacaz. GEN SOKRATES - Ne yapacaz? YABANCI - Baka bir blmde arayacaz. GEN SOKRATES - Pekl.

YABANCI - Devlet adamna gtrecek yolu nasl bulmal? Bu yolu bulup brlerinden ayrmak, ke ne zg bir damgayla damgalamak gerekiyor. Bundan ayrlan br yollarn hepsine birden de ay rca belli bir damga vurmalyz. Bylece usumuz, btn bilgileri iki blme ayrlm olarak k tr. GEN SOKRATES - Bu yolu bulmak senin iindir, benim deil. YABANCI - Oras yle, ama bir kere bulduktan sonra bu yol, benim kadar senin de yolu n olmaldr. GEN SOKRATES - Gzel. YABANCI - Matematik ve matematikle ayn soydan olan baka sanatlar, ''i''le hibir iliii olmayan soyut bilgiler deil midir? GEN SOKRATES - Evet.

YABANCI - Oysa dlgerlik sanatnda, el sanatlarnn hepsinde, ileyenin bilgisi iine katr atla uraan yalnzca bilmekle kalmaz, bilgisini iinde gerekletirerek nceden var olmayan leri yapar, oluturur. Doru mu? GEN SOKRATES - Pek doru.

YABANCI - O halde bilgilerin hepsini bu lye gre blebiliriz: Bir ksmna klgsal bilgile ine kuramsal bilgiler deriz. GEN SOKRATES - Olur; aslnda bir btn olan bilgiyi bylece ikiye blnm sayarz.

YABANCI - Devlet adamn kralla, klelerin efendisiyle, aile reisiyle bir mi tutacaz, yo ksa, her biri iin bir ayr sanat vardr m diyeceiz? Ama dur, vazgetim. Bir baka yoldan g delim. GEN SOKRATES - Hangi yoldan?

YABANCI - yle: Hekim diye tannmam bir kimse, hekim olan birine t verebilecek kadar bi li olsa, ona da hekim demek gerekmez mi?

GEN SOKRATES - Gerekir.

YABANCI - Bunun gibi, resmi sfat olmayan biri, lkeyi ynetene akl retecek erkte olsa, o kimsede hkmdarda bulunmas gereken bilgi vardr, diyemez miyiz? GEN SOKRATES - Deriz, elbet. YABANCI - Gerekten kral olan kimsenin bilgisi krallk bilgisi deil midir? GEN SOKRATES - Evet. YABANCI - Byle bilgili bir kimse, ister kral olsun, isterse yalnzca bir yurtta, bu bilgisi bakmndan kral snfndan saylmaz m? GEN SOKRATES - Byle saymak doru olur. YABANCI - Klelerin efendisi, aile reisi iin de ayn eyi syleyebiliriz, deil mi? GEN SOKRATES - Evet.

YABANCI - Byk bir aileyi kk bir devlete benzetebiliriz. Ynetim bakmndan aralarnda bi var mdr? GEN SOKRATES - Hi yoktur. YABANCI - yleyse, deminki sorumuza yant olarak, bunlarn hepsinin tek bir bilgisi ol duunu, bu bilgiye krallk, siyaset ya da ev ynetimi bilgisi denebileceini syleyebiliri z. Verilecek ad zerinde ekiecek deiliz ya... GEN SOKRATES - Buna ne gerek var? YABANCI - Ama u da belli ki, yerinde tutunabilmek iin kral, yumruk ya da beden gcnde n ok zekasn,us gcn kullanr, yle deil mi? GEN SOKRATES - phesiz. YABANCI - O halde, kraln bilgisi, el sanatlarndan, klgsal ilerden daha ok kuramsal bil giye yakndr, diyelim mi? GEN SOKRATES - Hay, hay. YABANCI - Devlet bilgisiyle devlet adamn, krallk bilgisiyle kral, hep birletirip tek bir bilgi saymalyz. GEN SOKRATES - phesiz.

YABANCI - imdi, kuramsal bilgiyi blmlerine ayrmak sras geldi. Buna balamamz doru olm GEN SOKRATES - Pek doru olur. YABANCI - Bir dn bakalm: Bilginin aslnda, doal olan bir ikilik bulabilir miyiz? GEN SOKRATES - rnein? YABANCI - yle: konumalarmzda matematik diye bir sanatn ad gemiti... GEN SOKRATES - Evet. YABANCI - Bence matematik kesin olarak kuramsal sanatlar blmne girer.

GEN SOKRATES - Hi phe yok.

YABANCI - Matematik, saylar arasndaki ayrmlar bilir. Bildii bu eyler zerinde bir yarg varmaktan baka matematiin bir ii var mdr? GEN SOKRATES - Baka ne ii olabilir?

YABANCI - Ama br yandan, hibir mimar ii gibi almaz; o yalnzca iilerin badr, yl GEN SOKRATES - Evet. YABANCI - O, bilgisinden verir, el emeinden deil. GEN SOKRATES - Doru.

YABANCI - Bundan tr, mimarn kuramsal bilgiden bir pay edindiini sylemek doru olmaz m? GEN SOKRATES - Tmyle dorudur. YABANCI - Ama bir karara vardktan sonra mimar, matematiki gibi, iini bitirmi saylmaz. Giriilen i tamamlanncaya kadar her iiye yapmas gereken eyleri buyurmaldr. GEN SOKRATES - Elbet.

YABANCI - Matematik ve matematikle ilgili bilgiler kadar btn bu bilgiler de kurams aldr ama ikisi de bir noktada ayrlrlar: O da, biri yalnzca yargya varr, tekiyse ayn z nda ynetir. Ne dersin? GEN SOKRATES - yle gibi. YABANCI - Kuramsal bilginin btnn, bir yargya varan, bir de yneten bilgiler diye ikiye ayrmamz, sence doru mudur? GEN SOKRATES - Bence dorudur.

YABANCI - birlii yapmak gerektii zaman, insanlarn birbirleriyle anlamas iyi bir ey de idir? GEN SOKRATES - Ona ne phe. YABANCI - Byle anlamak mutluluuna eriince de, bakalarnn ne dndne aldrlr m? GEN SOKRATES - Hibir zaman.

YABANCI - Eh, kral bu iki blmden hangisine koyacaz? Bir seyirci olarak, onu yalnzca ya rgya varanlar snfndan m sayacaz, yoksa, insanlara gerekten buyurduu iin, onda ynet ardr m diyeceiz? GEN SOKRATES - Elbette ikinci blme koyacaz.

YABANCI - O halde, bu ynetme sanatnda da bir blm noktas var m, ona bakalm. Bana yle g yor ki, ilk elden satanla, ikinci elden satan, kral ile haberciyi (Heraut) ayran a yrm gibi burada da bir ayrm var. GEN SOKRATES - Nasl? Pek anlamadm.

YABANCI - kinci elden satanlar, bakalarnn yaptklar eyleri alarak yeniden satmazlar m? GEN SOKRATES - Evet.

YABANCI - Bunun gibi haberci de kraln buyruu altnda deil midir? Kendisinin olmayan e mirleri bakalarna bildirmez mi? GEN SOKRATES - Tam stne bastn.

YABANCI - Krallk sanatn, evirmenin, kaptann, bilicinin, habercinin sanatyla, ksacas i nlara buyuran btn br sanatlarla kartracak myz? Yoksa, ilk elden satanla ikinci elden n arasnda demin yaptmz karlatrmaya uygun olarak, buyurma erki kendilerinde olan bu y ler iin benzetme yoluyla ayr bir ad m bulalm? Bilirsin ki yneticilerin bu tr iin dili de ayr bir szck yoktur. Bu kendiliinden emir vermek sfat, ynetim bilgilerini ayrmaya ayacak. Kral, kendiliinden emir veren yneticiler snfna koyacaz. brlerini bir yana b ara da bir ad bulmaya uramayz. Gerekten yneten kimse bizi ilgilendirir; etmeyen aratrm mzn dnda kalr. GEN SOKRATES - ok doru. YABANCI - Bylece emirlerini vereni, bakalarnn emirlerini bildirenden iyice ayrt etmi o lduk. imdi, uygun gelen bir blm noktas bulabilirsek, emir vermek erkini de tekrar blml ere ayrrz. GEN SOKRATES - Kabul. YABANCI - Byle bir blm noktas bulabiliriz sanyorum ama, sen de bana yardm etmelisin. GEN SOKRATES - Nasl?

YABANCI - Btn yneticilerin, hep bir ey ortaya karabilmek iin emir verdikleri dnlem GEN SOKRATES - Elbette. YABANCI - Ortaya karlan eyleri de ikiye blmek gerekten zor bir ey deildir. GEN SOKRATES - Nasl bleceksin? YABANCI - Bence, btn bunlardan bazlar canszdr, bazlar da canldr. GEN SOKRATES - Doru. YABANCI - yleyse, istersen, ite bu ayrla dayanarak kuramsal bilginin emir veren bilgi ler blmn bir daha blelim. GEN SOKRATES - Nasl?

YABANCI - Bir blm cansz eylerin ortaya kmasna, brn de canl eylerin ortaya kma e bu btn blm oluruz. GEN SOKRATES - Pek gzel.

YABANCI - yleyse bu blmlerden birini bir yana brakalm; brn yeniden ikiye blmek zer lm. GEN SOKRATES - Bu iki blmden hangisini alalm diyorsun?

YABANCI - Canl varlklara emreden blm, elbet. Belli ki krallk bilgisi mimarlk bilgisi g bi cansz eylerin ynetimi deildir. O bilgi daha yce bir i grr; canllara emreder; old as ynetimini hep canllar zerinde kurmutur. GEN SOKRATES - ok doru.

YABANCI - Canllarn ortaya karlmas ve yetitirilmesi konusunda ise, tek tek yetitirilme

e sr halinde yetitirilmeyi birbirlerinden ayrt etmek olanakldr. GEN SOKRATES - Bu da doru.

YABANCI - Devlet adamna gelince; yle grlyor ki o, kzne bakan bir renper ya da atna ir seyis gibi, bir tek canlnn yetitirilmesiyle uramyor; daha ok, at ya da kz srler nlere benziyor. GEN SOKRATES - Sen byle anlatnca, sorun aydnlanyor.

YABANCI - Bu birok canllar bir arada yetitirme sanatna ne diyelim? Sr yetitirme sanat oksa, birlikte yetitirme sanat m? GEN SOKRATES - Szn geliine gre, hangisi olursa...

YABANCI - Pek gzel, Sokrates. Verilecek ad zerinde kl krk yarmamay srdrrsen, yan i bilgin daha zenginleir. Dediin gibi ad sorununu bir yana brakalm. imdi bak bakalm, sr linde yetitirmenin iki tr olduunu, aratrmamzn bu iki tr zerine deil de, yalnzca b lduunu bana gsterebilir misin? GEN SOKRATES - Bir deneyeyim. Sanrm bir insanlarn, bir de hayvanlarn ynetimi vardr.

YABANCI - Ne abuk, ne de keskin bir bulu, Sokrates. Ama bir yanla dtn. Bundan byle el zden geldii kadar byle yanllardan saknalm. GEN SOKRATES - Ne yanl?

YABANCI - Bir parann ayn zamanda bir tr olup olmadn hesaba katmakszn, bir tr olut r paray ayrarak tek bana daha byk baka paralarn karsna koymayalm. Ayrdmz h lmaldr. Aratrmann konusunu brlerinden hemen ayrmak phesiz ok gzel olur ; ama dor la... Demincek, szn dnp dolap insana gelip dayanacan anlaynca, dncenin gidiini ileri srdn ayrmann doru olduunu sandn. Gerekte ise kk kesimler tehlikelidir. Ya lerlemek daha gvenlidir. Byle gidilirse, trn niteliklerini bulmak umudu da daha arta r; bizim aratrmamz iin her eyden nemli olan da budur. GEN SOKRATES - Ne demek istediini pek kavrayamadm, yabanc.

YABANCI - Senin yaradlnda bir insann hatr iin daha ak konumaya alrm. Hibir ileri sremem, ama sorunu daha iyi aydnlatabilmek iin biraz daha ilerlememiz gereki yor. GEN SOKRATES - Deminki blte, sence ne gibi bir yanl yaptk?

YABANCI - Bu yanl tpk, insan trn blmlere ayrrken, bu yre halknn ayrld gibi eri kendi balarna bir tr olarak ayryorlar, aralarnda hibir ballk olmayan, tek dil k btn br insan trlerini bir araya koyuyorlar. Bunlarn hepsine birden ''barbar'' dedikle ri iin de hepsinin tek bir trden olduunu sanyorlar. Ya da, saylar ayrrken on bin say nden ayrarak onu bir tr diye alyorsun; geri kalanlar da tek bir ad altnda topladn ii larn tek bir tr olduunu sylyorsun. Oysa, saylar tek ve ift olarak ya da insan trn kek olarak ayrrsan; Lidyallar, Frigyallar ve br kabileleri dnyann baka kavimlerind her biri bir tr olan paralara blmek artk olanakl olmad zaman ayrrsan, daha iyi, da l, blmleri birbirine daha eit bir blme yapm olursun.

GEN SOKRATES - ok doru, yabanc, ama blm ile trn bir olmadn, birbirlerinden ayr ha aka nasl belirtmeli?

YABANCI - mr adamsn, Sokrates. Bu istediini o kadar kolay bir ey mi sanyorsun? Asl kon muzdan zaten epeyce saptk, sen daha da uzaklaalm, istiyorsun. imdi geriye, asl konumu za dnmek daha doru olur. Sonra, bir bo vaktimizde bu yeni yolu aratrrz. Sakn sana tam r aklama verdiimi de sanma ha!

GEN SOKRATES - Neyin aklamasn? YABANCI -Tr ile blm arasndaki ayrln. GEN SOKRATES - Peki, dediklerin neydi yleyse?

YABANCI - Bir tr olan ey, zorunlu olarak bir blmdr ; ama bir blmn ayn zamanda bir t zorunlu deildir. te, Sokrates, benim grmdr diye ileri srecein gr her zaman bu ol GEN SOKRATES - Peki, dilediin gibi olsun. YABANCI - Bilmek istediim bir ey daha var. GEN SOKRATES - Nedir?

YABANCI - Konumuzdan sapp da buralara kadar uzaklamazdan nce neredeydik? Yanlmyorsam "srlerin yetitirilmesini hangi noktadan blmeli" sorusundaydk. Sen hemen buna hazr bir yant olarak, iki tr canl varlk olduunu syledin: bir insan tr, bir de btn br hayva GEN SOKRATES - Doru.

YABANCI - O zaman farkna vardn ki bylece bir blm ayrp bir yana braktn, br kalan den hayvan adn verdiin zaman, onlar hep bir trdendir sandn. GEN SOKRATES - Bunu da iyi fark etmisin. YABANCI - Ey gzpek tartmac! Akll olduunu arlklar blmlere ayracak olsayd, senin gibi koyard; bylece kendi trn ykseltirdi. Kalan aya yar, onlar iin de hep birden belki hayvan nzer yanllardan saknmalyz. GEN SOKRATES - Nasl saknabiliriz? YABANCI - Hayvan trnn btnn blmeye kalkmazsak, byle yanllara daha az deriz. GEN SOKRATES - Gerekten, bundan saknmalyz. YABANCI - te deminki yanla dmemize neden buydu. GEN SOKRATES - Nasl?

sandmz baka bir hayvan da, sz gelii b blerdi. lkin, turna trn ayrarak btn varlklar, iinde insanlar da olduu halde, adndan baka bir ad bulamazd. Biz buna be

YABANCI - Kuramsal bilginin ynetici blmn ''sr halinde hayvanlarn yetitirilmesi'' ad toplamtk, deil mi? GEN SOKRATES - Evet. YABANCI - Bu blmenin kendisi, hayvan trnn ayn zamanda yabanl ve evcil olarak blnmesi ektir. Evcilletirilebilecek yaratlta olan hayvanlara uysal, evcilletirilemeyenlere de yabanl denir. GEN SOKRATES - Sonra?

YABANCI - Bizim aratrdmz bilgi de oldu olas uysal hayvanlarla ilgilidir, hem de sr h e yaayan hayvanlarla... GEN SOKRATES - Evet.

YABANCI - O halde, demin yaptmz gibi hayvanlarn, hepsini birden ele alarak blmlere ay

ya kalkmayalm. Devlet bilgisine abucak varmakta acele etmeyelim. Bu bize, atalar sznn iaret ettii zorlua mal oldu. GEN SOKRATES - Hangi zorlua? YABANCI - Acele ettiimiz iin iimiz abuk yrmedi. GEN SOKRATES - Bu bize iyi bir ders olsun, yabanc.

YABANCI - Olsun. imdi, birlikte yetitirmeyi blmlere ayrmak iine yeniden balayalm. Bel bylece szn gelimesi, o kadar istekle aradn eyi sana daha kolayca bulduracak. Haydi, s bakalm. GEN SOKRATES - Ne syleyeyim?

YABANCI - Kanmca konuulduunu ok iittiin bir eyi. Nil kylarnda yce kraln glckler balklar kendi gzlerinle grdn sanmyorum, ama kendi lkende havuzlarda yetitirilen b i grmsndr. GEN SOKRATES - Elbette grdm. brlerini de bakalarndan ok duydum. YABANCI - Thesalia ovalarnda gezmedinse bile, oralarda kaz ve turna srleri yetitiril diini herhalde iitmi, iittiklerine de inanmsndr. GEN SOKRATES - Evet. YABANCI - Sana bunlar sormam, byle srler halinde yetitirilen hayvanlarn hem kara, hem su hayvanlar olduunu belirtmek iindir. GEN SOKRATES - Doru. YABANCI - Benim gibi sen de "birlikte yetitirme bilgisi su hayvanlar srlerinin yetiti rilmesi ve kara hayvanlar srlerinin yetitirilmesi olarak ikiye blnmelidir" der misin? GEN SOKRATES - Evet. YABANCI - Krallk bilgisinin bu iki blmnden hangisinde olduunu sormaya da hacet yok, b u besbelli deil mi? GEN SOKRATES - Elbette. YABANCI - Karada yetien srlerin nasl blneceini de kim olsa bilir, yle deil mi? GEN SOKRATES - Nasl blnr? YABANCI - Uanlar yryenlerden ayrt ederiz. GEN SOKRATES - ok doru.

YABANCI - Siyasal hayvan nerede arayacaz? Bir budala bile onun yryen bir varlk olduunu bilmez mi? GEN SOKRATES - Elbette. YABANCI - Bir ift saynn yar yarya blnmesi gibi, yryen hayvanlarn yetitirilmesi de GEN SOKRATES - Evet.

YABANCI - una iaret edeyim ki burada, szmzn erimek istedii blme ya da snfa giden r. Biri, kk bir paray kesip byn bir yana brakmak yolu, daha kestirme bir yol ; te

bildiince ortadan blelim diye koyduumuz ilkeye daha uygun, fakat daha uzun bir yold ur. Hangisini istersen onu seebiliriz. GEN SOKRATES - kisini de kullanamaz myz? YABANCI - Bir arada m? Sorduun eye bak! Srayla, birbiri ardnca kullanrsak elbette olur . GEN SOKRATES - yleyse srayla, ikisini de kullanalm.

YABANCI - Sonuna yaklatmz iin bu pek zor olmaz. Balangta ya da ortalarda olsaydk bu yerine getirmekte duraksardm. Ama imdi dilediin gibi olsun. Henz dinken uzun yoldan balayalm, daha iyi ilerleriz. GEN SOKRATES - Dinliyorum. YABANCI - Evcil, yryen hayvanlar doa iki snfa ayrmtr. GEN SOKRATES - Hangi ilkeye gre? YABANCI - Birinciler boynuzludur, tekiler boynuzsuzdur. GEN SOKRATES - yle.

YABANCI - Yryen hayvanlarn yetitirilmesi bilgisi de buna uygun olarak ikiye ayrlr ; im i ikisini de tanmla bakalm. Bu blmlere ad bulmaya kalkarsan fazla dolambal bir ie giri olduunu anlayacaksn. GEN SOKRATES - Ne diyeyim, yleyse?

YABANCI - yle: Yryen hayvanlarn yetitirilmesi bilgisi ikiye blnsn; biri boynuzlu sr boynuzsuz sryle ilgili olsun.

GEN SOKRATES - Btn bu dediklerin byk lde kantlanmtr; bunun iin doru olarak kabu z. YABANCI - Besbelli ki kral boynuzsuz bir srnn obandr. GEN SOKRATES - Evet. YABANCI - Bu boynuzsuz blm kollara ayrmaya, kraln olan krala vermeye alalm m? GEN SOKRATES - Her ne biimde olursa yapalm.

YABANCI - ataltrnakl olup olmadklarna gre mi, yoksa birbirleriyle iftleip iftlemedi gre mi ayralm? Bilmem anlatabildim mi? GEN SOKRATES - Nasl? YABANCI - Demek istiyorum ki atlarla eekler doal olarak iftleip oalrlar. GEN SOKRATES - Evet. YABANCI - Ama boynuzsuz srnn geri kalan bu ekilde oalmaz. GEN SOKRATES - O da doru. YABANCI - Devlet adam hangi tre bakar? Kark tre mi, saf tre mi? GEN SOKRATES - Saf tre, elbette.

YABANCI - Bunu da deminki gibi blmeliyiz, sanrm. GEN SOKRATES - Evet, blmeliyiz.

YABANCI - Evcil ama sr halinde yaayan hemen her hayvan tr artk paralarna blnm old ki tr kald. nk kpeklerin sr hayvanlar arasnda saylacaklarn pek sanmyorum. GEN SOKRATES - Elbette saylmaz. Ama bu kalan iki tr nasl ayracaz? YABANCI - Theaitetos ile senin gibi iki geometri rencisinin kullanmas uygun olan bi r ayrt etme ls vardr. GEN SOKRATES - Nedir o? YABANCI - ap ve yine apn ap. GEN SOKRATES - Anlayamadm. YABANCI - nsan nasl yrr? Gc iki ayak olan bir ap olarak deil mi? GEN SOKRATES - yle. YABANCI - brlerinin gc de iki kere iki olduuna gre, apn ap denemez mi? GEN SOKRATES - Elbette. Ne demek istediini imdi anladm gibi... YABANCI - Bu blmelerle, Sokrates, byk bir aka daha yapm oldum. GEN SOKRATES - O da ne?

YABANCI - nsanoullar yaratklarn en ba bo, en hafif olan ile ayn snfa dt, onunl GEN SOKRATES - Farkndaym. Ne acayip bir raslant! YABANCI - En yava olann sona kalacan da tahmin edersin ya? GEN SOKRATES - Elbette.

YABANCI - Bir sonu daha kyor ki o bundan gln. Srsyle dolap duran kral, havada ya unda insanlarn en ustas olan ku avcsyla rakip oluyor. GEN SOKRATES - Sahi.

YABANCI - te sana Sokrates, bilgici ( sofist ) zerine yaptmz aratrmada sylediklerim uluunu gsteren daha belirli kantlar. GEN SOKRATES - Neyin doruluunu gsteriyor?

YABANCI - Dialektik yntemin, kiilere aldrmadn, by kn stne koyamadn, her nulara vardn gsteriyor. GEN SOKRATES - Anladm. YABANCI - imdi, senin sorman beklemeden kendi dileimle, seni kestirme yoldan kraln t anmna gtreceim. GEN SOKRATES - Haydi bakalm.

YABANCI - lkin, kara hayvanlarn iki ayakl ve drt ayakl olarak ayrmalydk, diyorum. Ma

yalnzca kanatl sr insanlarla ayn snfa dyor, iki ayakllar da tyl olan ve olmaya blnce, insanlar ynetmek sanat da aydnlanm olurdu; o zaman ynetici ya da devlet adam taya karr, arabac gibi yerine oturtur, devletin gemini de eline verirdik, zira bu da onun iidir.

GEN SOKRATES - Pekl. Bana borcunu dedin, yani sz sonuna eritirdin, demek istiyorum. Bu ana yoldan ayrlmak da, cabas oldu.

YABANCI - imdi en baa dnelim. Devlet adamnn sanatn tanmlayan halkalar birbirine bal GEN SOKRATES - Hay hay, yapalm.

YABANCI - Balangta dediimiz gibi, saf bilginin bir yneten ya da emreden ksm var. Kendi adna satta bulunan kimseye benzeterek bu ksmdan da bir kendiliinden emreden ksm kar n nemli kollarndan biri yaayan hayvanlarn ynetimidir; sonra daha da daraltarak, sr hal nde hayvanlarn ynetimi ve yryen hayvan srlerinin ynetimi ksmlarn elde ettik. Bu so balca blm boynuzsuz, yryen hayvanlarn ynetimidir. Bu blmde de bir para var ki uan bir terim altna konabilir: Saf tr hayvanlar gtmek. En son blm, insanlarn gdlmes . ki ayakllarla uraan ve bizim aradmz, sonunda imdi bulduumuz sanat, krallk ve dev ite budur. GEN SOKRATES - Hi phe yok. YABANCI - Sahiden senin bu dediini baardk m dersin, Sokrates? GEN SOKRATES - Neyi?

YABANCI - "Gerekten dileimizi yerine getirdik mi?" demek istiyorum. te yle bir tartma ptk ama bana yle geliyor ki aratrmamz iyice gelitiremedik ; bu noktada baarszla u GEN SOKRATES - Anlayamyorum. YABANCI - u anda aklmdan geen dnceleri her ikimiz iin aydnlatmaya alacam. GEN SOKRATES - Dinliyorum.

YABANCI - obanlk sanatnn ok eitleri vardr. Bunlardan biri belli bir sry konu edine sanat deil midir? GEN SOKRATES - Evet.

YABANCI - Konumamzda bunu, atlarla br hayvanlarn deil, insanlarn bir arada yetitirilm sanat olarak tanmladk, deil mi? GEN SOKRATES - Evet. YABANCI - Ama kral btn br obanlardan ayrt eden u farka bak. GEN SOKRATES - Neyi demek istiyorsun?

YABANCI - br obanlardan herhangi birinin, srnn ynetimini kendisiyle paylamak isteyen, ylatn ileri sren bir rakibi var mdr? GEN SOKRATES - Ne demek istediini anlayamyorum.

YABANCI - Demek istiyorum ki tccarlar, iftiler, ekmekiler, bedeneitimciler, hekimler, hepsi insanlarn obanlar dediimiz devlet adamlaryla boy lmeye kalkacaklar; insanla k ya da ynetmek iini de kendilerinin grdn, hem de sadece srsn deil, yneticileri erini syleyecekler.

GEN SOKRATES - Byle sylemekte hakl deiller midir?

YABANCI - Pekl hakl olabilirler, iddialarna sayg gsterelim. Yalnzca undan emin olalm er bakmdan srsnn biricik besleyicisi ve hekimi olabilen bir obana kar kimse byle ben ir hak ileri sremez. Hayvanlarn oban kendisi iftletirir, dourtur, baka hi kimse bilg bu dalnda onun kadar uzman deildir. Doalarnn olana lsnde hayvanlar elendiren mz andr. Sesiyle ya da alglarla, hi kimse ondan daha iyi srsn avutamaz ve sakinletireme nel olarak tm hayvan yetitirenler iin ayn eyi syleyebiliriz. GEN SOKRATES - ok doru. YABANCI - Ama bu dediin doruysa, kraln tam ve su gtrmez bir tanmn verdik saylabilir yn iddiada olan binlerce kimse arasndan insan srsnn oban ve yetitiricisi olarak onu e hakl myz? GEN SOKRATES - Hi deiliz.

YABANCI - Devlet adamn, evresini dolduran, onunla ayn payeyi paylamak isteyen br insan ardan koparp ayrmadka ve onu, btn farkllyla ortaya koymadka, demin kraln ne oldu rtmi olsak bile, devlet adamnn tam bir betimlemesini yapamam olduumuzdan phelenmekte, ndan dolay endie duymakta hakl deil miyiz? GEN SOKRATES - Haklyz.

YABANCI - Szlerimizin bizi kk drecek bir sonuca varmasn istemiyorsak, Sokrates, ite aarmalyz. GEN SOKRATES - Her ne pahasna olursa olsun byle bir sonutan saknmalyz. YABANCI - yleyse sorumuzu bir baka noktadan ele alalm, baka bir yoldan ilerleyelim. GEN SOKRATES - Hangi yoldan?

YABANCI - Gel istersen, szlerimize biraz oyun enisi verelim. ok tannm bir masaln by burada kullanabiliriz. Sonra blmlere ayrma zincirlemesini yeniden ele alrz.Amalanan do rua eriinceye kadar eski yoldan gideriz, byle gerekmiyor mu? GEN SOKRATES - Kesinlikle. YABANCI - yleyse, ocuklarn yapt gibi sen de anlatacam masal btn dikkatinle dinle. elencelerini brakal ok yl olmad herhalde... GEN SOKRATES - Dinliyorum.

YABANCI - u gemi zamanlarn birok yks arasnda, Atreos ile Thyestes arasndaki kavgada n ey anlatlr durur. Bunlar sen de iitmisindir, hl da aklndadr, elbet. GEN SOKRATES - Altn koyun harikasn m sylemek istiyorsunuz?

YABANCI - Hayr onu deil, yknn bir baka ksmn. Hani gnele yldzlar bir zamanlar bat dan batarlarm. Sonra tanr, Arteos'un yann tuttuu iin, onlarn bu hareketini tersine e bugnk durumuna getirmi. GEN SOKRATES - Evet, bunu da anlatrlar. YABANCI - Kronos'la ilgili bir sr yk vardr. GEN SOKRATES - Gerekten, pek ok vardr. YABANCI - Eskiden insanlar insandan deil, topraktan doarlarm. Bunu da iittin mi?

GEN SOKRATES - Bu da eski bir ykdr.

YABANCI - Btn bu sylenceler, hem de alacak daha binlercesi, hep bir kaynaktan gelir. B u yklerin birou, bu kadar uzun zaman geince unutulmutur; bazlar da ayr ayr paralar btn bunlarn kaynann ne olduunu kimse sylememitir. imdi, biz syleyelim. nk bu y ununu aydnlatacak. GEN SOKRATES - Pek gzel. Umarm, hibir eyi eksik brakmadan yky tam anlatrsn.

YABANCI - Dinle yleyse. Bir zaman Tanr kendisi evrenin gidiine yn verir, bu gidii ynet ir; sonra bir zaman da, belli alar geip bittikten sonra, evreni kendi gidiine brakr. Y aratc, daha balangta evrene akl ve can vermi olduu iin, evren kendiliinden geri dn ynde dnmeye balar. Geriye dnme eilimi, evrende doutan, zorunlu olarak vardr; bunun da deni udur. GEN SOKRATES - Nedir?

YABANCI - Ancak en tanrsal eyler deimeden, olduklar gibi kalrlar da ondan. Cisim, bu ylerden deildir. Gkyz ve evren dediimiz eyler, Yaratcdan mutlu armaanlar alm olmak te, gene cisim yaradlndadrlar. Bunun iin deimenin bsbtn dnda kalamazlar. Ama on lanak derecesinde tektir, bir yerdedir, bir eittendir. Bundan tr onlar yalnzca ters yn e dnmek zorundadrlar, bu da deimenin en az derecesidir. Ancak btn hareket eden eylerin yaratcs kendiliinden hareket edebilir. Bu yaratcnn evreni bir kez bir ynde, bir kez d ir baka ynde hareket ettirdiini dnmek de yersiz olur. yleyse, ne evren her zaman kendi iinden hareket eder demeliyiz, ne tanr tarafndan srayla iki kart ynde hareket ettirili or demeliyiz, ne de istekleri biribiriyle atan iki tanr evreni dndryor, demeliyiz. Yal ca bir olanak kalyor ; o da, demin dediim gibi, bir zaman evreni tanrsal olan dtan b ir erk ynetir ; yaratc ona taze hayat ve lmezlik verir; sonra bir zaman da ba bo brak saysz alar boyunca ters ynde hareket eder. Bu ikinci hareketin nedeni, evrenin tam b ir denlik halinde ve ok byk olmas, hem de en kk eksen zerinde dnmesidir. GEN SOKRATES - Senin bu evren anlayn akla ok uygun geliyor.

YABANCI - imdi bir dnelim; btn bu insan artan eylerin nedeni olduunu sylediimiz bu anlattklarmdan karmaya alalm. Bu olay bence udur. GEN SOKRATES - Nedir? YABANCI - Zaman zaman evrenin hareketinin tersine dnmesidir. GEN SOKRATES - Bu nasl bir nedenle olur?

YABANCI - Bu yn deitirmeyi, evrenin urad deimeler iinde en by, hem de en tam s GEN SOKRATES - yle grnyor.

YABANCI - Herhalde bu deime o srada dnyada olan insanlarn hayatnda pek byk deiiklik ur. GEN SOKRATES - Bu eit deimeler olabilir elbette.

YABANCI - Biliyorsun ki ok eitli, hem de byk, nemli deimeler birdenbire olursa, hayva r ok zor hayatta kalabilir. GEN SOKRATES - ok doru.

YABANCI - Bundan tr hayvanlarn birou yok olur ; bu, insanlarn yaamn da etkiler. ns ncak az bir say kalr, bu kalanlar da birok yeni, nemli olaylarla karlarlar; en ok, b ayla ki bu, imdi bulunduumuz devrin tersine dnld zaman ortaya kar.

GEN SOKRATES - Nedir o?

YABANCI - lkin, btn hayvanlarn ya duraklad, doa yalanmaz oldu. Sonra tersine dnd; tazelemeye balad. Yallarn ak salar yeniden koyulat; sakall adamlarn yzleri dzg ln ald. Tam genlik anda olanlarn bedenleri daha da yumuad, kld; gece gndz d ierek hem aklca, hem bedence yeni domu ocuklar haline geldiler. Daha sonra eridiler, bsbtn kayboldular. O srada deimelerin sarsntsyla lenlerin bedenleri de abucak ayn geirdi. Gzden kayboldu gitti.

GEN SOKRATES - yi ama yabanc o zamanlar hayvanlar nasl yaratlyordu? Biri tekinden nas ouyordu?

YABANCI - phe yok ki, Sokrates, o zamanlar hayvanlarn biri tekinden doarak oalmas diy ir ey yoktu. Topraktan doduu yklerde anlatlan rk ite o zamanlar yayordu. Onlar topr lard. Bugn, haksz yere, deerden dp artk doru olduuna inanlmayan bu olay, geen a en yakn olan atalarmz haber verdiler. Bak ykde anlatlanlar birbirini nasl tutuyor. Ya ie dnmesinden sonra toprakta yatan llerin yeniden canlanmas geliyor. Evrenin tersine dnmesiyle birlikte lenlerin hayat da geri dnyor. Dalan bedenleri yeniden bir araya gel yor. Mezarlarndan kalkyorlar, hayatlarnn tersi sra yayorlar, meer ki llerin bazlar aka tarafa ekmi olsun... Bu gelenee gre onlar zorunlu olarak topraktan kmtr ve ''to doma insan'' adn tayorlar. te yukardaki masal bunlar anlatyor.

GEN SOKRATES - Bu anlattklarn daha ncekilerle birbirini tutuyor. Ama Kronos'un zamann daki hayat, evrenin o dneminde mi yoksa imdiki dneminde miydi ? Gnele yldzlarn gidil e ortaya kan deiiklik her ikisinde de olmu olmal.

YABANCI - Szleri iyi anlamsn. Hayr, o dediin a, insanlarn kullanmas iin her eyin meydana geldii a, evrenin bu iinde olduumuz dnemine deil, daha nceki dnemine raslar amanlar btn evrenin gidiini tanr dzenlerdi. Evrenin ksmlar, imdi de baz yerlerde ol , daha kk tanrlarn emrine verilmiti. eitli trden, eitli hayvan srlerinin obanl d. Bunlar gttkleri varlklarn her ihtiyacn karlayabiliyorlard. Aralarnda zorbalk, ban yemek, sava, kavga gibi durumlar olmazd. Byle bir durumun dourduu iyilikleri syl k olsak, binlerce ey saymak gerekir. Gelenein dediine gre, insan, kendiliinden hayata gelirdi. Bunun da nedeni uydu : O zamanlar tanr kendisi insanlarn obanyd, onlar ynet i ; tpk imdi br varlklara oranla insann tanrsal bir varlk olduu, daha aa trden gibi... Tanrnn ynetimi altnda baka ynetim biimleri, kadnlara ocuklara sahip kmak d yoktu, nk btn insanlar topraktan douyor, gemii hi hatrlamyorlard. Bununla birlik nlara bol bol rn veriyordu. nsanlar yetitirmeden, aalarda meyveler ve btn br bitkil iliklerinden yetiiyordu. nsanlar ou zaman ak havada, plak yayorlard; mevsimler gay insanlarn yataklar da yoktu; bol yetien otlardan oluan yumuak ynlar stnde yatarla os'un zamannda insan hayat ite byleydi, Sokrates. Zeus'un ynetiminde olduu sylenen bug hayatmzn ne olduunu kendi grgnle biliyorsun. Bu ikisinden hangisinin daha mutlu bir ha yat olduunu syler misin, syleyebilir misin? GEN SOKRATES - Olanaksz. YABANCI - ster misin, yleyse, senin yerine ben bir seim yapaym? GEN SOKRATES - Hay hay.

YABANCI - Kronos'un yetitirmeleri, o sonsuz bo zamanlarn ve kendilerinde olan, yalnzc a insanlarla deil, hayvanlarla da konumak yetisini, btn o frsatlar, felsefeyi gznnde rak kullansalard ; hem birbirleriyle, hem hayvanlarla konuarak, zel bir gc olan her d oa parasndan bir eyler renselerdi, o insanlarn bugnk insanlardan bin kere daha mutlu klar yargsna varmak zor olmazd. Ya da, onlar sadece tkabasa yiyip iselerdi, imdi onlar anlatm olduunu sandmz masallar birbirlerine ve hayvanlara anlatarak vakit geirselerd nce gene sorumuza yant vermek kolay olurdu. Ama o an bilgi ve tartma sevgisini bize iy ice anlatacak birini buluncaya kadar, bu konuyu brakalm, daha iyi olur. Yalnzca bu mythosu neden eip ortaya kardmz syleyelim ki asl konuma konumuzu srdrelim. Evre

yani deime zaman gelince, btn o topraktan doan rk ldkten, her bir ruh kendi doum z i tamamlayp belirli kez topraa ekildikten sonra, evrenin yneticisi dmeni brakt, olup b itenleri seyrettii kesine ekildi. Evrene gelince, kader ve olutan beri var olan eilim evrenin hareketini tersine evirdi. En byk erkin ynetiminde pay alan daha kk tanrlar d olup bitenlerden haberleri olduu iin, kendi ynetimlerindeki blmleri salverdiler. Evren birdenbire byk bir sarsntyla geri dnp, batanbaa ters ynde gitmeye zorland iin h k eden byk bir yer sarsnts oldu. Yeterli bir zaman getikten sonra kargaa, karklk, sona erdi. Dinginlie kavuan evren yeniden duruldu; her zamanki, dzenli gidiine gene girdi. Hem kendisinin, hem de stnde yaayan btn varlklarn ynetimi gene evrenin kendisi idi ; yaratcs ve babas olan erkin uyarlarna, anmsad oranda, uygun olarak ynetiyor lduka tam anmsyordu, fakat zaman getike bellei zayflad. Bu zayflamann nedeni, evren a maddenin bulunmasyd. Bu, bugnk dzene erimeden nce, karmakark olan ilk doada vard iyi olan her ey yaratc tanrdan gelmitir, ama daha nceki bir durumdan ktlkler, kusurl lmtr ; bunlar ilkin evrene, ondan da hayvanlara geti. Hayvanlarn yetitirilmesinde evre n tanrdan yardm grd srece, ktlk az, iyilikse oktu. Tanrdan ayrlp evren kendi ba er ey olduka iyi gitti, ama zamanla unutkanl artt, eski dzensizlik gene patlak verdi, o ilk grkemiyle ortaya kt. Bylece iyilikler azald, evrene karan ktlklerse oald da olan her eyin batan baa yok olmas tehlikesi belirdi. Bunun zerine, her eye dzen ver n tanr, evrenin zor durumunu grerek, evreni altst eden frtnayla her eyin rndan ka z karklklarla yok olacandan korkarak yeniden dmenin bana geti. Bu geirilen dnemde , yerinden kan paralar bir araya toplad, onard ; evreni lmez, yok olmaz bir duruma ge irdi. te yknn hepsi bu; kraln ne olduu konusunda bir rnek vermek iin ilk ksm yeter ugnk kuaklar zincirine dnd zaman insanlarn ya gene durdu, sonunda da daha ncekinin r deime oldu. Hemen hemen ortadan kaybolmu olan kk yaratklar byd, yeryznde yeni d alar aard; lp yeniden topraa gmldler. Evrenin durumuna uygun olarak, ona yknerek Her eyin belirmesi, oalmas ve beslenmesi evrenin durumuna uymak zorundayd, nk toprakt ibir hayvann baka bir yaratc varlktan domasna izin verilmiyordu. Evrenin gelimesi na e kendi buyruuna brakldysa, benzer bir hareketin basncyla, paralar da kendiliklerinden lmak, bymek, beslenmek zorunda kalmlard. Konumamzn gerekten sonuna geldik. Daha aa anlar konusunda onlarn deimeden nceki durumlar ve deimenin nedenleri konusunda sylene birok ey olabilirse de insanlar konusunda sylenecek fazla bir ey yoktur; arta kalan o az ksm da bizim iin daha ilgi ekicidir. nsanlar, onlara bakan tanrnn bakmndan yok lunca, aciz ve savunmasz kaldlar. Doutan sert doal olan, gittike de yabanllaan hayva onlar paralad. nsanlar bu ilkalarda beceriden, ara ve gereten yoksundular. Bir zamanl kendiliinden yetien yiyecek eyler artk yetimiyordu; insanlar da o zamana kadar zorda kalmadklar iin nasl yetitireceklerini bilmiyorlard. Btn bu nedenlerden dolay byk b ndeydiler. Derken tanrlar eski sylencede anlatlan armaanlar, gerekli olan retim ve ei le birlikte, insanlara verdiler. Prometheus, atei; Hephaistos ile birlikte alt Athene, sanatlar; brleri de tohumlar ve bitkileri verdiler. nsan hayatnn gelimesine yarayan h y bunlardan kt. Dediim gibi, tanrlarn ilgisi ve yardm insanlardan esirgenince, hayatl gidiini kendileri dzenlemek zorunda kaldlar ; tpk uyduklar ve ykndkleri evrensel var i insanlar da kendi kendilerinin yneticisi oldular ; o deitii gibi onlar da durmadan deitiler ; bazen bir biimde, bazen bir baka biimde durmadan yaadlar, bydler. yk eter artk; deminki konumamzda kral ve devlet adamn tanmlarken ne kadar yanldmz g . GEN SOKRATES - Dediin bu byk yanl da nedir? YABANCI - ki yanl vard ; biri daha kk, bryse ok daha byk bir yanl. GEN SOKRATES - Ne demek istedin?

YABANCI - Demek istiyorum ki bugnk hayat zinciri ve bugnk kuaktan olan bir kralla dev let adam nedir diye sorulurken, biz daha nceki hayat zinciri iinde bulunan bir insa n srsnn obanndan sz ettik. Bir de onun btn devletin yneticisi olduunu hi aklama ysa gerein hepsi bu kadar deildi, sylediklerimiz pek anlalr gibi de deildi; bununla b ikte sylediimiz kadar doruydu ; bunun iin ikinci yanl birincisi kadar yanl olmad. GEN SOKRATES - ok doru.

YABANCI - Yalnzca aratrmamzn hedefi olan gerek obana btn tekilerin rakip olduunu g deil, fakat bu san almaya deer o kimseyi daha aka grebilmek iin mythos'u ie kart dmz rnee gre, insanlara bakmak grevi btn obanlar iinde yalnzca ondadr. GEN SOKRATES - ok doru.

YABANCI - Tanr-obann nitelii kralnkinden de yksektir, diye dnmekten kendime alamyor rates. Bugn yeryzndeki devlet adamlarnn kiilii uyruklarnnkine pek benziyor, krallar lar gibi bytlp eitiliyorlar. GEN SOKRATES - Gerekten yle. YABANCI - Ama gene de onlar incelemek gerek. Grelim bakalm, tanr-oban gibi onlar da u yruklarnn stndeler mi, yoksa onlarla ayn dzeydeler mi? GEN SOKRATES - Evet, bir bakalm.

YABANCI - Neyse, anmsar msn?... Tek tek deil de, sr halinde hayvanlara kendiliinden-em etme sanatndan szetmi ve ona sr yetitirme sanat demitik. GEN SOKRATES - Evet, anmsyorum.

YABANCI - te onlarda bir yanl yaptk. Snflandrmamzn iine devlet adamn hi koymad madk. Bizim snflarmzda onun bir yeri olmadn fark bile etmedik. GEN SOKRATES - Bu nasl oldu?

YABANCI - Btn teki obanlar srlerini ''yetitirirler''; oysa bu, devlet adam iin kulla uygun terim deildir; hepsine uygun gelen bir ad bulmalyz. GEN SOKRATES - Eer byle bir kelime varsa... dediin dorudur.

YABANCI - Niye? Srlere ''bakmak'' terimi hepsi iin kullanlamaz m? nk bu terim besleme a da herhangi trden bir baka i grmek anlamna gelmez. Srlere bakmak, onlar ynetmek ya nlar evirip evirmek dersek, bir szckle hepsini kapsam oluruz. O zaman devlet adamn, b onunun gerektirdii zere, btn tekilerle bir arada sayabiliriz. GEN SOKRATES - ok haklsn, ama blme iinde bundan sonraki adm hangisidir?

YABANCI - nce srleri ''yetitirmek'' sanatn, kara ya da su hayvanlar srleri, kanatl anatsz, kark ya da saftrden, boynuzlu ya da boynuzsuz olmasna gre ayrdmz gibi, s anatn da ayn ayrmlara gre snflandrrz, bylece tanmmzn iine bugnn krallklar mi olur. GEN SOKRATES - Bunu anlyorum, ama sonra ne olacak? Onu bilmek isterim.

YABANCI - Szck, srlerin beslenmesi ya da yetitirilmesi yerine, ''ynetimi'' olsayd, hi mse devlet adamnda insanlara bakmak iinin bulunmadn ileri sremezdi. Bununla birlikte, nsanlar beslemek sanat sz edilmeye deer bir sanat olmad, olsa bile, birok kiinin, h bir kraldan nce ve daha byk lekte bu sanata sahip kaca iddias, yerinde bir iddiad GEN SOKRATES - ok doru.

YABANCI - Ama insan toplumuna bakmak ve genel olarak insanlarn zerinde egemenlik k urmak konusunda krallk bilgisinin nne hibir bilgi geemez, daha byk bir hak iddia edeme . GEN SOKRATES - Gerekten yle.

YABANCI - kincisi, incelememizin sonunda byk bir yanl yaptmz da kabul etmeliyiz, So

GEN SOKRATES - O da nedir?

YABANCI - ki ayakllar beslemek ya da yetitirmek diye bir sanatn varlndan pek emin ols bile, sanki artk bu hususta sylenecek daha fazla bir ey yokmu gibi, buna krallk ya da siyaset sanat demek iin bir neden grmyorum. GEN SOKRATES - Byle bir ey yok. YABANCI - Demin de dediimiz gibi, ilk grevimiz, ''beslemek''ten ok ''bakmak'' anlamn verecek bir biimde adn deitirmektir. Sonra da blmeye balamaktr; nk hl yaplacak e bulunabilir. GEN SOKRATES - Bunu nasl yapacaz? YABANCI - lkin tanr-oban, insan ynetici ya da bakcdan ayrrz. GEN SOKRATES - Doru. YABANCI - nsana verilen ynetme sanat da yeniden ksmlara blnmelidir. GEN SOKRATES - Hangi ilkeye gre? YABANCI - Gnll ve zorla olmak ilkesine gre. GEN SOKRATES - Neden?

YABANCI - nk, yanlmyorsam burada bir yanl yaptk. Saflkta, kral ile tyrannos'u bir ar oyduk, oysa hkmet biimleri gibi kendileri de birbirlerinden btn btne ayrdrlar. GEN SOKRATES - Doru. YABANCI - yleyse, dediim gibi, bu yanl dzeltelim ve insanlara bakmay gnll ve zorla lkesine gre ikiye blelim. GEN SOKRATES - Olur.

YABANCI - Sert hkmdarlarn ynetimine "tyrannos"luk, ynetmeye istekli iki ayakllarn gn imine de siyaset dersek, kendisinde bu ikinci trden ynetim sanat olan bir kimsenin gerek kral ve devlet adam olduunu ileri sremez miyiz ? GEN SOKRATES - yle sanyorum ki Yabanc, artk devlet adam konusunu tamamlam olduk.

YABANCI - Keke olsaydk Sokrates; ama bu ite senin kadar kendimi de tatmin etmeliyim . Bence kraln betimlenmesi henz tamamlanm deildir. Eserlerinin baz blmlerini aceleyle artl bir biimde ileyen, sonra da o blmleri dzeltmek iin zaman yitiren heykeltralar z de biraz acelemiz yznden, biraz da nceki yanlmz aa vurmakta gsterdiimiz yce i em de kralla ilgili parlak rnekler kullanlmas gerektiini sandmz iin, harika denecek masal parasn ele aldk, gerektiinden daha fazlasn da kullanmak zorunda kaldk.

Bu konumamzn almasna neden oldu ama gene de hikyeyi bir trl sonuna getiremedik. Tart an bir varln bir resmine benzetilebilir, yle bir resim ki kenar izgileri olduka iyi iz lmi, ama renklerin uyumlu karmasyla oluan canlla henz kavumam. Akll kimseler ca szle izilerek anlatlmasn, boya ya da herhangi bir sanat eseriyle gsterilmesine ye tut rlar; aklla izleyemeyen kimselere ise sanat eseri daha uygun gelir.

GEN SOKRATES - ok doru ama bir trl ortadan kaldramadmz u kusur ya da eksiklik nere na da bildirmeni isterim.

YABANCI - Aziz dostum, yksek dnceler rnek (1) kullanlmadan honut edici bir biimde anl

mazlar. Herkes her eyi dte gibi biliyor, uyannca aklnda hibir bilgi kalmyor. GEN SOKRATES - Ne demek istediini anlayamadm? YABANCI - Korkarm ki bilgi deneyimimiz konusunda ortaya bir soru atmakla yanl yaptm. GEN SOKRATES - Neden? YABANCI - nk kullandm rnek bir baka rnein yardmn gerektiriyor. GEN SOKRATES - Peki syle, benden ekinme.

YABANCI - Mademki dinlemeye hazrsn, syleyeceim. Biliyoruz ki, ocuklar, yazya ilk balad ar zaman... GEN SOKRATES - Evet. YABANCI - En ksa ve en kolay hecelerde her harfi olduka iyi tanr ve onlar doru olarak gsterebilirler. GEN SOKRATES - Kukusuz. YABANCI - Ama, baka hecelerde, onlar tanmaz, yanlr ve yanl sylerler. GEN SOKRATES - Kesinlikle. YABANCI - O halde onlara, henz bilmediklerini retmek iin en kolay, en amaz yol, benim gstereceim yol deil midir? GEN SOKRATES - Hangi yol!?

YABANCI - lkin onlara her harfi doru olarak tandklar kmeleri gstermek; bunu yaptktan ra henz bilmedikleri kmeleri gstermek; daha sonra da her iki kmeyi birbiriyle karlatr k, harflerin her iki kmede de ayn biim ve yaplta olduunu gstermek; onlar yanltan k annda, harfleri tandklar kmeleri gstere gstere, kout olarak gsterilenler gzlerinde ek oluncaya kadar bunu srdrmek. Bylece onlar, bu rnekler yardmyla hangi harf iin olurs olsun, hangi hecede bulunursa bulunsun, baka olan bakalarndan baka olarak, ayn olan d hep ayn ve deimez bir biimde heceleyeceklerdir. GEN SOKRATES - Pek doru.

YABANCI - O halde imdi daha iyi anladk; bir rnei oluturan ey, yeni ve ayr bir kmede, olarak bulunan bir enin her iki kmede doru olarak tannmas ve her iki kmede bulunmasn larn bir tek doru kavramda toplanmasn olanakl klmasdr. GEN SOKRATES - yle grnyor.

YABANCI - O halde, bazen bileiklerin eleri konusunda gerei bulan, bazen de baka bileik erin btn eleri zerine yarglarnda saptan ve kmelerin u ya da bu eleri zerine, ara nya varabilen; fakat ayn eler gerein aprak ve g heceleri iine konulduu zaman onl uhumuzun, btn eylerin elerinde ayn aknlk ve yanlmalara sapmasna hayret edecek miy GEN SOKRATES - Niye hayret edelim? YABANCI - yleyse, dostum, bir kez yanl kandan hareket edince, en ufak da olsa, bir g erek parasna ulamak, bylece de bilgi edinmek olana var mdr? GEN SOKRATES - Artk yoktur.

YABANCI - O halde seninle ben, zel ve kk bir rnekten genel olarak rneklerin ne olduunu

grmeyi denedikten sonra, imdi kk konular zerinde denenen, ayn yntemi daha nemli olan lk konusuna uygularsak ; bylece de yeniden, rnein yardmyla devlet ilerine doru drs nn ne olduunu tanmaya, dolaysyla dten uyankla gemeye abalarsak, kukusuz fena etm GEN SOKRATES - Tamamyla doru.

YABANCI - O halde gene biraz nce sylediimize dnelim: Krallk trnn elinden devlet ynet almak iin binbir rakip arpyor demitik, imdi onu tekilerden ayrmak iin hepsini uzak erek; asl bu ii baarmak iin bir rnee gereksinmemiz olduunu sylemitik. GEN SOKRATES - Ayrmak gerek, kukusuz.

YABANCI - Devlet sanatnn grd i trnden bir i gren ve onunla karlatrnca kkl lan hangi sanat rnek olarak alabiliriz? ster misin Sokrates, elimizde bir ey bulunma dna gre daha iyisini buluncaya kadar Zeus'un izniyle, dokumacl ele alalm? Sonra beni ersen btn dokumacl da almayalm; nk belki yn dokumas yetecektir; setiimiz blm, aradmz gsterecektir. GEN SOKRATES - Neden gstermesin?

YABANCI - Evet, mademki bundan nce her konuyu blmlere, sonra blmleri de gene blmlere a dk, o halde niin imdi ayn eyi dokumaclkta da yapmayalm? imdiki aratrmamzda iimiz r an nce gelmek iin neden bu sanat da en ksa yoldan incelemeyelim? GEN SOKRATES - Dorusu anlamadm. YABANCI - Ben anlattka, yantn alacaksn. GEN SOKRATES - Pekl.

YABANCI - O halde, yaptmz ya da kazandmz her ey ya bir ie yarar, ya da bizi bir der rur. Koruyucular ya tanrlk ya da insanlk, panzehirler ya da savunma aralardr. Savunma aralarndan bazlar sava zrhlar, bazlar ise snaklardr. Snaklar da ya gnee kar da scaa kar korumalardr. Korumalar da ya tavanlardr, yahut da kumalar. Kumalar da ya a konan hallar, yahut da rtlerdir. rtler de ya bir tek paradan, yahut da birok parada aplmtr. Birok paradan yaplanlardan bazlar dikili, bazlar dikisiz olarak birlemi a bitkilerin verdii iplerden ya da kldan yaplmtr. Kldan yaplm olanlardan bazlar s la yaptrlr. Bazlar da yabanc maddesiz balanr. Birbirine bal paralardan bireik o ara biz giysi adn veririz. zel olarak giysilerle uraan sanata gelince, biraz nce devle te bakan sanata siyaset dediimiz gibi bu yeni sanata, konusuna gre terzilik sanat d iyeceiz. Bundan baka dokumacln en nemli blm giysi dikmeye yaradna gre biraz nc allk sanat siyaset sanatndan ancak adyla ayrld gibi dokumaclk da terzilik sanatnda dyla ayrlr. GEN SOKRATES - Pek doru.

YABANCI - imdi elbise dokuma sanatndan bu ekilde sz ederken, onu yeter derecede tanml ayp tanmlamadmz grelim, fakat akrabas olan birok sanattan ayrlm olmasna karn, mu sanatlardan ayrt edilmediini grmemek iin de kr olmal. GEN SOKRATES - Kimdir bu akrabalar, syler misin?

YABANCI - Gryorum ki sylediimi dinlemedin. Demek gerisin geriye dnmek ve bandan balam gerekiyor. nk akrabaln ne olduunu iyi kavramyorsun; biraz nce duvara konanla tabana ayrarak, hal yapmay bir yana braktmz zaman, dokuma sanatndan akrabas bir sanat ay GEN SOKRATES - Anladm.

YABANCI - Ayn ekilde ketenden, kendirden ve benzetmeyle bitki ipi dediimiz btn eylerde n yaplan elbiselerin yaplmasn da bir yana braktk. Sonra kee yapma sanatyla en tannm

aclk olan, delerek ve dikerek birletirmek sanatn da ayrdk. GEN SOKRATES - Doru.

YABANCI - Sonra bir tek paradan yaplm kumalar hazrlayan krkl ; ister evlerin ya gi bir yap iin olsun, ister akan sular rtmek iin baka sanatlarda olsun tavanlar yapmay btn bunlar bir yana braktk. Bunlarla birlikte, bizi hrszlklarla saldrlara kar ko e aralar salayan btn sanatlar; kapak yapan, kap takan ve marangozluk sanatnn zel b n sanatlar da braktk. Savunma aralarn hazrlayan byk ve aprak bir sanatn blm o . Ayn ekilde, konusu panzehirler olan btn by sanatn da darda brakp ancak sanrm, k; ynden, koruma aralar yaparak bizi soua scaa kar koruyan ve dokuma sanat adn al GEN SOKRATES - yle sanyorum.

YABANCI - Bununla birlikte evladm, daha sonuna varmadk; nk giysi hazrlama iinin en ba yer alan, kuma dokumaktan baka bir ey yapyor gibidir. GEN SOKRATES - Nasl? YABANCI - Dokumak, aslnda rmektir. GEN SOKRATES - Evet. YABANCI - Fakat burada ilk i toplu ve bir arada skm olan ayrmaktr. GEN SOKRATES - Ne demek istedin? YABANCI - Tarama sanatnn yapt ii. Ya da taramaya dokuma demeye mi kalkacaz? GEN SOKRATES - Asla. YABANCI - Ar ile algac hazrlamak da ayn deil midir? Buna dokuma demek geleneklere ve g eree kar gelmek olmaz m? GEN SOKRATES - phesiz

YABANCI - Genel olarak basma sanatyla dikme sanatnn da giysiyle hibir ilgisi olmadn s ecek miyiz, yoksa bunlarn da tekiler kadar dokuma sanat olduunu kabul edecek miyiz? GEN SOKRATES - Asla.

YABANCI - Bununla birlikte, btn bu sanatlar giysiye bakmak, giysi yapmak iinde doku ma sanatyla yaracaklardr, byk pay ona vermekle birlikte kendileri de bir pay isteyecek erdir. GEN SOKRATES - Kesinlikle.

YABANCI - Onlardan sonra, dokumacln kulland aralar yapan sanatlar da hi deilse, he kuman yardmc nedenleri olduklarn syleyeceklerdir sanrm. GEN SOKRATES - Pek doru.

YABANCI - Dokumacln, setiimiz dokumaclk blmnn tanm, yn giysilerle uraan bt en nemli yeri hemen ona verince, yeter derecede belirtilmi olacak mdr? Ya da syledii miz doru olmakla birlikte btn rakiplerini bir yana atmadka karanlk ve eksik kalmayacak mdr? GEN SOKRATES - Doru.

YABANCI - Tartmamzn sonuna gtren bir yoldan gitmek istiyorsak imdi bunu yapmamz gerek

mi? GEN SOKRATES - Kukusuz. YABANCI - yleyse ilkin, oluturulan her eyin iki sanatn ii olduunu gz nne alalm. GEN SOKRATES - Hangi sanatlar? YABANCI - Biri oluturmann yalnzca yardmc nedeni, teki asl nedeni. GEN SOKRATES - Nasl?

YABANCI - Yaplan eyi kendileri yapmad halde, onlarsz kendi iini grmesine olanak olma aralarn vericisi btn sanatlar ancak yardmc nedenlerdir, asl eyi yapanlar ise asl ne rdir. GEN SOKRATES - Bu blme doru.

YABANCI - Sonra iler, mekikler gibi giysi yapmada yardmc baka btn aralar veren sanatl hepsine yardmc adn vereceiz, dorudan doruya giysi yapmakla uraanlara da nedenler diy GEN SOKRATES - Pek doru.

YABANCI - Bu sonuncular arasndan ykama, dikme ileriyle giysiyle ilgili btn ilere geni hazrlk sanatnn bir blm gzyle bakmak, hepsini basma sanat ad altnda toplamak ok d GEN SOKRATES - Evet.

YABANCI - te yandan da tarama sanat dokuma sanat ve asl giysinin yaplmasyla ilgili bt er, herkese belli bir tek sanat olutururlar, o da yn ileme sanatdr. GEN SOKRATES - Kukusuz.

YABANCI - Tarama ii, mekiin yapt iin yarsdr. Amac karan ayrmak olan btn iler meye aitti. Sonra biz daima her eyde iki byk sanat ayrt ettik: toplama sanat ile ayrma sanat. GEN SOKRATES - Evet.

YABANCI - Ayrma sanatna, taramada szn ettiimiz btn iler girer, nk yn ya da ipler mekikle, orada elle yaplan i, sylediimiz btn adlar alr. GEN SOKRATES - Kukusuz.

YABANCI - imdi, toplama sanatnda, gene yn sanatna ait bir blm alalm; orada bulduumuz a sanatnn blmlerine gelince, hepsini bir yana brakalm. Bylece, yn ilemeyi de iki b ayran blm, toplayan blm. GEN SOKRATES - Peki blelim.

YABANCI - Yn ilemeye giren bu toplama blmn de, dokumaclk sanatn kavramak istiyorsak gerekir Sokrates. GEN SOKRATES - Evet blmek gerekir. YABANCI - phesiz, blmeliyiz. inin de ya burmak yahut aprazlamak olduunu sylemeliyiz.

GEN SOKRATES - yi anlamadm. Sandma gre burmadan sz ederken eriin ipliinin ilenmesi

YABANCI - Yalnz eriin ipliinden deil, argan ipliinden de sz ediyorum. Yoksa sonuncuyu

urmadan elde etmek iin bir ara var mdr? GEN SOKRATES - Hayr.

YABANCI - yleyse bu ilerin her birini inceden inceye z. Belki byle bir zmleme arad yacaktr. GEN SOKRATES - Nasl yapmal ? YABANCI - yle: Tarama ile elde edilen eyler arasnda uzunluk ve enlilii olan biri vardr ki ona kaba iplik diyoruz. GEN SOKRATES - Evet.

YABANCI - te, ile bkld ve salam bir iplik yapld zaman onun eriin iplii olduun gren sanata da erii yapan sanat diyeceksin. GEN SOKRATES - Peki.

YABANCI - Ama, ancak gevek birer iplik oluturan ve birbiri iine girmek iin hazrlamada da gerilmelere dayanabilmek iin gereken yumuakla sahip btn paralar, diyelim ki arga ikleridir, bunlarn dzenlenmesini salayan sanat da arga sanatdr. GEN SOKRATES - Peki.

YABANCI - te bylece dokumacln bizi ilgilendiren blm tamamyla aydnland. Gerekten ak giren toplama ii bir kuma oluturacak ekilde arla arga birletirdii zaman kuman ysi adn veriyor, onu oluturan sanata da dokumaclk sanat diyoruz. GEN SOKRATES - Pekl.

YABANCI - Peki yleyse, neden dokumaclk arla arga aprazlamak sanatdr diye derhal yan Niye byle bir daire iinde dndk ve bir sr gereksiz ayrmalar yaptk? GEN SOKRATES - Bana kalrsa yabanc, sen gereksiz bir ey sylemedin. YABANCI - Buna amyorum; ama dostum, bakalar gereksiz bulabilirdi. Onlarnkine benzer bi r hastalk daha sonra seni de yakalasa hi de garip olmazd. Dinle, btn bu tr sorunlarda yerinde olan dnceler unlardr. GEN SOKRATES - Anlat.

YABANCI - lkin genel olarak aryla eksii inceleyelim; bylece bizimkiler gibi konumalard ok uzun ya da ok ksa sylenen eyleri zamannda vmek ya da yermek iin bir kural elde ed z. GEN SOKRATES - yleyse inceleyelim. YABANCI - leri srdm dnceleri asl bu eylere uygulamak doru olur sanrm. GEN SOKRATES - Hangi eylere?

YABANCI - Uzunlua, ksala, fazla ya da eksik olan her eye; nk l sanat btn bunlar um. GEN SOKRATES - Evet.

YABANCI - yleyse bu sanat da iki blme ayralm; byle bir blme, gttmz ama iinde z GEN SOKRATES - Bu blme neye dayanyor, syler misin?

YABANCI - una: Bir yandan byklkle kkln biribiriyle ilikisi, te yandan da, oluun asl zorunluluklar. GEN SOKRATES - Nasl? YABANCI - Baka bir ilikiye gre deil de, ancak kkle kyaslaynca bye byk, bykle doal deil mi? GEN SOKRATES - Evet, phesiz.

YABANCI - Ama insanlar arasnda szde olsun, ite olsun iyilerle ktlerin ayrln gerekt gsteren ey, doru ly aan ey, yahut da ondan aaya den ey deil midir? GEN SOKRATES - yle.

YABANCI - yleyse, bykle kn iki trl varl, iki trl ls vardr: yle ya, biraz sylemekle kalmayp, daha ok imdi yaptmz gibi, bir yandan birbirleriyle, te yandan da e olan ilikilerini ayrmalyz. GEN SOKRATES - Elbette.

YABANCI - Byn z ancak kn zyle ilikili olur da hibir eyle ilikili olmazsa o z ilikisi olmaz, deil mi? GEN SOKRATES - Evet.

YABANCI - Byle bir gr bizi sanatlarla, yarattklar eserleri yok etmeye gtrmez mi? ste e aratrmamzn konusu olan devlet bilgisiyle gzden geirdiimiz dokumacl ortadan kald sanatlar iin doru lnn altnda ya da stnde kalan ey, var olmayan bir ey deildir, a eydir. Sanatlar onu yarattklar eserlerden uzaklatrmak isterler. Bylece ly koruyara erini iyi ve gzel klarlar. GEN SOKRATES - Bu belli.

YABANCI - Ama devlet sanatn ortadan kaldrrsak, krallk bilimi zerine aratrmamz kmaz girmez mi? GEN SOKRATES - Ona kuku yok.

YABANCI - O halde, nasl bundan nce, Bilgicide (Sofist) yokluu zorla var kldksa, -nk y uun varl, dnmzn biricik snayd- imdi de, ok az yalnzca kendi aralarnda mak zorundayz. nk bu noktada anlamadka, devlet adamnn varln itiraz d brakmak

GEN SOKRATES - yleyse nce yaptmz burada da elimizden geldii kadar yapmaya alalm.

YABANCI - Ama bu, Sokrates, tekinden daha byk bir i. tekinin ne kadar vaktimizi aldn unutmadk. Ama bu sorun zerinde imdiden unu doru olarak syleyebiliriz. GEN SOKRATES - Neyi?

YABANCI - Yukarda sylediimiz doru l ilkesine bir gn salt doruluun ne olduunu kant hta olacaz. Bana yle geliyor ki imdi uratmz sorunda, bir yandan sanatlarn gerek e yandan da bykle kn yalnzca birbirlerine oranla deil, doru lnn olumasna oran eri sren dnce ve ona dayanan kantlama hem dorudur, hem de bu kantlama yeter. nk do anatlar da vardr; ama ikisinden biri yoksa, hibiri yoktur. GEN SOKRATES - Doru, ama sonra?

YABANCI - l sanatn, dediimiz gibi blmek iin, phesiz onu aadaki blmlere ayrmam

a saynn, uzunluun, enliliin, derinliin, kalnlklarn kendi kartlaryla lld sana una, yerindeye, gerekliye, en ileriye, en gerinin tam ortasnda bulunan doru lye gre ol an sanatlar korduk. GEN SOKRATES - te phesiz iki geni blm; hem de biribirinden ok farkl.

YABANCI - Gerekten Sokrates, akl banda birok kimsenin, derin bir gerek gibi yinelemekt en holandklar u "l sanat var olan her eye uygulanr" sz yok mu, ite imdi biz de iz. Dorusu, btn sanat eserlerinin, herhangi bir biimde, lde pay vardr. Ama insanlar leri incelemek iin trlere ayrmaya alkn deildir; bunun iin, bu trl ller ne kadar a olsunlar onlarn benzediklerine hkmederek ayn olduklarn sylerler; blmlerine ayrmad eylerde de tam tersini yaparlar. Oysa dorusu, birtakm eyler arasnda bir ortaklk grnc u ortaklk iinde trleri oluturan btn ayrmlar ayrt etmedike bu eyleri elden brakmam gibi ; bir oklukta bir sr benzemezlikler grnce de, sakl bulunan btn akrabalk izgile ricik bir benzerlik iine kapatp bir trn znde toplamadan nce, ondan yz evirmemek ve v mek gereklidir. Fakat eksiklikler zerine de, fazlalklar zerine de bu kadar yeter. Ya lnzca burada iki trl l sanat bulduumuzu bilelim ve bunlarn neden ibaret olduklarn anmsayalm. GEN SOKRATES - Anmsayalm.

YABANCI - Szmz bitirdikten sonra yalnzca imdiki sorunla deil, genel olarak bu trl ta la ilgili baka bir konumaya geelim. GEN SOKRATES - Hangi konumaya?

YABANCI - Diyelim ki bize u soruluyor: Okuma renen birine filan ya da falan szcn hangi harflerden olutuu sorulduu zaman, bu aratrma ona, srf bu ayr sorunu zsn diye mi, yo ca dilbilgisi sorunlarn zme gcn kazanmas iin mi yaptrlr, ne dersin? GEN SOKRATES - Karlaaca btn sorunlar zebilmesi iin yaptrlr kukusuz.

YABANCI - O halde, devlet adam zerine aratrmamz iin ne diyeceiz? Aratrmay, srf ona imizden tr m, yoksa karlaaca her trl konu zerinde en iyi dialektiki olmas iin ? GEN SOKRATES - Bunun iin olduu apak.

YABANCI - Dorusu, akl banda bir kimse, srf dokumaclk akyla dokumacln tanmn ar le sanrm ki herkesin bilmedii bir ey vardr, o da udur: Baz varlklarn duyulara arpan ayca grlen doal benzerlikleri vardr, bu varlklardan birinin aklanmasn isteyenlere, uzun nedenlere kadar gitmeden, ii kolayca halletmek istersek- bu benzerlikleri gst ermek hi de g olmayacaktr. Ama en byk, en deerli varlklara gelince; onlar zerinde in ra ak bir dnce ya da ak bir sezgi vermek iin sizi sorguya eken ruhu doyurabilecek, r merakn doyurmak iin u ya da bu duyuya balanabilecek hayaller yoktur. Bunun iin, her ey n nedenini gstermeyi de, anlamay da renmeye almal. nk varlklarn en by, en g lar bize ancak akl aka gsterebilir. Baka hibir ey gsteremez. u anda sylediklerimi u varlklar zerinedir. Fakat konu ne olursa olsun, kk rnekler zerine almaktan daha k GEN SOKRATES - Pek doru.

YABANCI - yleyse bu konu zerine ne iin bu kadar uzun konutuumuzu aklmzdan karmayal GEN SOKRATES - Niin?

YABANCI - Dokumaclk, evrenin gerisin geriye hareketi, bilgici, dolaysyla da yokluun v arl zerine uzun tartma canmz skt iin. yle ya, uzun olduklarn hissediyorduk, lnzca fazla deil, gereksiz olacaklar korkusuyla, kendi kendimize kyorduk. Bundan byl trl skntlardan kurtulmak iin ikimiz de bu noktalara iaret ettik, bunu bil.

GEN SOKRATES - Anlald. Sen yalnzca devam et.

YABANCI - O halde, sen de ben de, imdi syleneni anmsayarak hangi konu zerinde olursa olsun konumalarmzn ksalk ya da uzunluunu, asla geniliklerine gre deil, l sanat gzden karmamak gerektiini sylediimiz blmne uygunluuna gre yermeli ya da vmeliyiz. GEN SOKRATES - Doru.

YABANCI - Ama her eyi bu kurala uydurmak da gerekmez. nk gereksiz ve anlamsz uzunluk bir yana braklrsa, szlerimizin uzunluunu, beenilmek isteine uydurmaya hi de gereksini iz yoktur; verilen bir sorunun zmn en kolay, en abuk bulmak yoluna gelince; akl onu bi inci sraya deil, ikinci sraya koymay ve trlere ayrmay reten ynteme daha fazla, heps deer vermeyi buyuruyor; sonra ok uzun bir sz dinleyenin kafasn daha ok altryorsa, edeniyle sabrszlanmadan sonuna kadar devam etmeyi emrediyor; bizimkiler gibi konuma larda szn uzayp gitmesini beenmeyen ve konunun evresinde dolamamz doru bulmayan bir karsnda da sabrszlanmamal; tartmann uzunluunu eletirdikten sonra abucak ve hemen zin vermemeli; bu eletiriyi yapann, ksa szn dinleyenleri dialektie daha yetili klaca dnceyle kantlamada daha usta bir hale sokacan gstermesi gerekir. Baka nokta zerine lecek eletiri ya da vglere gelince, bunlara hi aldrmamal; dahas onlar dinliyor bile g eli. Zaten sen de benim gibi dnyorsan bunun zerine konumann bu kadar yeter. imdi dok neimizi uygulamak iin devlet adamna dnelim. GEN SOKRATES - Hakkn var, dediin gibi yapalm.

YABANCI - Kral, benzeri btn sanatlardan, ayrca da srlerle uraanlardan ayrmtk. im kendi iinde yardmc sanatlarla yetitirici sanatlar kalyor; ilkin onlar birbirlerinden a yrmamz gerekiyor. GEN SOKRATES - Doru.

YABANCI - Onlar ikiye blmenin g olduunu biliyor musun? Niin gtr; lerledike daha iy GEN SOKRATES - Peki, ilerleyelim.

YABANCI - Mademki ikier ikier blemiyoruz, kurbanlar bler gibi yanyana blelim, nk eld ldii kadar ikiye yakn bir sayda blmek gerekiyor. GEN SOKRATES - Peki, burada nasl davranacaz? YABANCI - Biraz nceki gibi. Biliyorsun, dokumacla ara salayan btn sanatlar yardmc srasna koymutuk. GEN SOKRATES - Evet.

YABANCI - imdi de ayn eyi yapacaz, ama daha geni olarak; kentte ufak ya da byk bir a apan btn sanatlar yardmc sanatlar srasna konmaldr; nk, onlarsz ne devlet, ne de d lur, fakat krallk sanatnn ilerinde hibir paylar olmadn da syleyebiliriz. GEN SOKRATES - Evet, yoktur.

YABANCI - Dorusu, bu tr tekilerden ayrmaya kalkmak g bir itir; nk unun ya da bunu sylenmeyecek hibir ey yoktur, denilebilir. Bu hi de yabana atlr bir dnce deildir. B birlikte, devlette bulunan eyler arasnda, ayr zden bazlar vardr ki zerine syleyecek . GEN SOKRATES - Ne dedin?

YABANCI - tekinden baka zellikleri vardr; nk bunlar, ara gibi, yetitirmek iin deil leni korumak iin yaplmtr.

GEN SOKRATES - Nelerdir onlar?

YABANCI - Atete ya da atesiz hazrlanan kuru ya da ya maddeleri koymak iin yaplan, yaln ca ''vazo'' adn verdiimiz eyler trdr bu; kukusuz pek zengin bir tr. Bildiime gre d mle hibir ilgisi yoktur. GEN SOKRATES - Ona kuku yok.

YABANCI - imdi de tekilerden bsbtn ayr nc bir nesne trn gzden geirelim: Karada ezgin ya da duraan, deerli ya da deersiz olsun bir tek ad vardr. nk dayanak olmak ii mtr, hep de bir eye oturak olur. GEN SOKRATES - Nedir o?

YABANCI - Tat dediimiz ey; devlet sanatnn deil daha ok dlger, mleki ya da demirci GEN SOKRATES - Sezdim.

YABANCI - Bu trden sonra, bunlardan ayr, daha nce sylediimiz eylerin ounu, giyecek ilahlarn byk ksmn, duvarlar, toprak ya da ta btn snaklar, baka byle bir sr ayrt etmek gerekmez mi? Madem ki btn bunlar snmak iin yaplmtr, onlara, hakl olara apsayan "snak" adn verebiliriz. Daha dorusu, biroklar, devlet adam sanatndan ok mi a dokumaclk sanatna girer. GEN SOKRATES - Kukusuz.

YABANCI - Beinci tr olarak da ss, resim ve resimle mzik yardmyla yaplan btn taklitle bul etmek gerekmez mi? Bu eserlerin zevkimize hizmetten baka bir amac yoktur; onla r bir tek ad altnda toplamak yerinde olur. GEN SOKRATES - Hangi ad? YABANCI - Elence ad, sanrm. GEN SOKRATES - Ona kuku yok.

YABANCI - Tek bana hepsine uygun olan ad budur, nk hibirinin ciddi bir amac yoktur, he sininki elencedir. GEN SOKRATES - Bunu da olduka iyi anladm. YABANCI - Fakat sylediimiz btn sanatlarn yardmyla eserleri oluturan gereci salayan, si de baka birok sanatlardan kan, eitli tr de altnc olarak almayacak myz? GEN SOKRATES - Neden sz etmek istiyorsun?

YABANCI - Altndan, gmten, madenlerden karlan btn eylerden; baltann, budamann sal etiliin verdii btn eylerden... Sonra buna bitkilerin kabuklarn soyma ile hayvan deris yzen saralk sanat, mantar, papirs ve urganlar hazrlayan benzer sanatlar yani kark uturacak basit trleri salayan sanatlar topluluunu katalm. Bundan bir btn kurar, ona da insann ilk kazanc deriz; henz her trl bileimden uzak, hi de krallk biliminin rn ol kazan... GEN SOKRATES - Peki.

YABANCI - Yiyecee, bedenimize kararak blmlerinin etkisiyle bedenin blmlerini beslemek de olan btn eylere gelince... Bunlarla yedinci bir tr oluturarak adna beslenme sanatla r demek gerekmez mi? Daha gzel bir ad bulursak, o baka. Bunlarn hepsini devlet sanatn a yklemekten ok iftilik, avclk, beden eitimi, hekimlik, ahlk srasna koymakla daha m oluruz.

GEN SOKRATES - Ona phe yok.

YABANCI - Bylece evcil hayvanlar bir yana, sahip olabildiimiz btn mallar bu yedi trde gsterdik. Nitekim bak: lkin, baa konmas gereken ilk maddeleri, sonra ara, vazo, tat, s elence ve beslenmeyi syledik. Bu trlerden birine sokmak olanakl olmasna karn, unuttu z, nemi az eyleri burada ele almyoruz. Szgelii para, mhr, damga snfndan olanlar gib lerin deerleriyle boy lebilecek bir trleri yoktur; buna karlk bazlar ss, bazlar ebilir; phesiz glkle ama iyice ekince birleeceklerdir. Kleler bir yana, evcil hayvanl gelince,onlar, daha nce zmlediimiz bir sanata girecektir ki o da sr yetitirme sanat GEN SOKRATES - Doru.

YABANCI - Geriye klelerle hizmet edenler kmesi kalyor; bunlar arasnda, iplik yapan, pamuk atan yahut da sylediimiz baka ileri gren kimselerin kuma dokumakta dokumac ile ara girdikleri gibi, kralla da ayn eyde yara girdiklerini grr gibi oluyorum. Yardmc z btn tekilere gelince; sylediimiz sanatlarla birlikte krallk ve devlet adamlndan ay klatrlmlardr. GEN SOKRATES - yle grnyor. YABANCI - Haydi imdi geriye kalanlar ele alalm. Onlar zerine de daha salam bir bilgi edinmek iin yakndan gzden geirelim. GEN SOKRATES - Peki, haydi.

YABANCI - lkin, buradan yargya vardmza gre, hizmetilerin en ok hizmeti olanlar, gr bulunduklar durumlar bakmndan, dndmzn tamamyla tersidirler. GEN SOKRATES - Kimlerdir onlar? YABANCI - Bunlar, satn alnan ya da buna benzer bir yolla sahip olunan kimselerdir. Bunlara tartmasz, kle diyeceiz. Bunlarn krallk sanatnda en ufak bir paylar yoktur. GEN SOKRATES - Kukusuz.

YABANCI - Peki ama, sylediimiz kimselerin hizmetine isteyerek giren, bazen pazar y erlerinde, bazen de kara ya da deniz yoluyla bir kentten baka bir kente giderek if tilikle, teki sanatlar arasnda tayc ve datc grevi yapan; mala karlk para, para n sarraf, tccar, gemici, perakendeci denilen serbest vatandalarn da devlet sanatnda yerleri var mdr, dersin? GEN SOKRATES - Belki, hi olmazsa ticaret siyasetinde.

YABANCI - Herhalde, nlerine gelenin hizmetine girdiklerini grdmz gndelikilerle aylk llk iinde pay aldklarn grmek tehlikesi yoktur. GEN SOKRATES - Bunu nasl dnrz ki? YABANCI - Ama her zaman baz resmi ve dinsel ilerimizi gren kimseler iin ne diyeceiz? GEN SOKRATES - Hangi kimseler? Hangi iler?

YABANCI - Btn eliler ve grdkleri i nedeniyle yazma bilgisi edinmi btn kimseler; sonr mu hizmetleriyle ilgili baka bir sr ii pek iyi yerine getiren baka kimseler. Ya bunla r iin ne diyeceiz?

GEN SOKRATES - Onlara da kent devletlerinin balar deil, biraz nce dediimiz gibi, grevl leri diyeceiz.

YABANCI - Devlet sanatnn en belli bal adaylarnn bu yandan balarn kaldracan syle um sanrm. Oysa onlar herhangi bir hizmet kolunda aramak kukusuz bize pek tuhaf grnd. GEN SOKRATES - Kukusuz.

YABANCI - yleyse, henz mihenk tana vurmadklarmza daha da yaklaalm. lkin kehanetle u hizmet biliminin bir parasna sahip olanlar ele alalm; nk onlarn, insanlar yannda tan cs olduklar syleniyor. GEN SOKRATES - Evet.

YABANCI - te yandan rahipler de, halkn inandna gre, bizim admza tanrlara istedikleri anlar sunmay, bize yardmlarn yollamalarn salamak iin gereken dualar etmeyi bilirler ki i de bir hizmet sanatna girer, sanrm. GEN SOKRATES - yle grnyor.

YABANCI - yleyse amacmza gtren yolun zerindeyiz. nk, phe yok, rahiplerle khinler mselerdir, grdkleri iin bykl orannda bir saygnlklar vardr. Nitekim Msr'da, rah mayan bir kral saltanat sremez. Aa tabakadan biri zorla kralla ykselmise, saltanatta unabilmek iin, rahipler snfna girmek zorundadr. Hellenlerde de, bu yksek din hizmetler inin en nemlilerini grmek ii, en yksek devlet adamlarna emanet edilmitir. Sylediklerim lkemizde daha aka grlyor. nk burada en hametli, en eski ulusal gelenek derecesine lar sunmak ii, yazgnn kralla ykselttii devlet adamlarna der. GEN SOKRATES - Doru.

YABANCI - O halde imdi, yazgnn setii u krallarla rahipleri, hizmetileriyle birlikte in eleyelim; sonra, teki adaylar bir yana braklnca ortaya kan pek kalabalk yeni sry de alm. GEN SOKRATES - Kimi demek istiyorsun? YABANCI - Pek garip kimseleri kukusuz. GEN SOKRATES - Bu da ne?

YABANCI - lk bakta, birok boylu bir rk. Bu adamlarn birou arslanlara, kentauroslara v u trden baka canavarlara, biroklar da satyrlere ya da gc az ama ok kurnaz hayvanlara b nzer; gzn krpmaya vakit kalmadan d grnlerini, zelliklerini deitirirler. imdi, t Sokrates: Bu adamlarn ne olduunu imdi biliyorum. GEN SOKRATES - Anlat.. Acayip bir ey bulmua benziyorsun.

YABANCI - Evet, nk nesneleri hep acayip gsteren bilgisizliktir. Biraz nce bamdan geen buydu. Devlet ileri evresindeki grltl kalabal grnce aaladm. GEN SOKRATES - Hangi kalabalk? YABANCI - Btn bilgicilerin en by, bu sanatn en ustas olanlar. Aradmz da aka gerek devlet adamlaryla gerek krallardan, g de olsa, ayrmak gerekir. GEN SOKRATES - Gerekten, yakasn brakmamalyz. YABANCI - Ben de yle dnyorum. Haydi, syle. GEN SOKRATES - Neyi ? YABANCI - Monarklk bildiimiz ynetim biimlerinden biri deil midir?

GEN SOKRATES - Evet. YABANCI - Monarklktan sonra ufak bir topluluun hkmeti, yani oligarklk gelir sanrm. GEN SOKRATES - Kukusuz. YABANCI - nc devlet ekli de demokratlk denilen, byk kalabaln beylii deil midir? GEN SOKRATES - Besbelli. YABANCI - Bu biim de kendilerinden doan iki yeni adla be olmaz m? GEN SOKRATES - Hangi adlar?

YABANCI - Bu hkmetlerde neyin egemen olduunu gzden geirerek; yani, zor mu yoksa zgrlk yoksulluk mu yoksa zenginlik mi, yasa m yoksa yasadlk m, hangisinin egemen olduunu gz geirerek; ilk iki hkmetten her birinin ikiye blnd grlr. Monarkln iki tr oldu verilir: tyrannosluk ile krallk. GEN SOKRATES - Kukusuz. YABANCI - Bir kent-devlette g ufak bir zmrenin elinde bulunursa, buna aristokratlk y a da oligarklk diyoruz. GEN SOKRATES - Evet. YABANCI - Demokratla gelince, sorun deiiyor: Kitle ister zenginlere zor kullanmadan ya da zorla emretsin, ister yasalar saysn ya da saymasn, kimse ona hibir zaman baka b ir ad takmak istemiyor. GEN SOKRATES - Doru.

YABANCI - Ama, gerek hkmetin, u ''bir; birka; birok; zenginlik ile yoksulluk; bamll lk yazl yasa ya da yasadlk'' szleriyle tanttmz hkmetlerden biri olduunu sany GEN SOKRATES - Dorusu, neden sanmayalm? YABANCI - Sorunu aadaki bakmdan, daha ak biimde gzden geir. GEN SOKRATES - Hangi bakmdan? YABANCI - Balangta sylediimiz zerinde anlatk m, yoksa anlamadk m? GEN SOKRATES - Ne dedin? YABANCI - Krallk ynetimi bir bilimdir demitik sanrm. GEN SOKRATES - Evet. YABANCI - yle herhangi bir bilim deil, ama baka bilimler arasnda ortaya kardmz hem i, hem ynetici bir bilim. GEN SOKRATES - Evet.

YABANCI - Bu yol gsterici bilimde de cansz varlklarn ynetimiyle canl varlklarn yneti birbirinden ayrdk; hep bu ekilde ble ble imdiki noktaya vardk; geri bilimi gzden ka a yeter aklkla da henz tantamadk. GEN SOKRATES - Doru.

YABANCI - yleyse, ilkelerimize uygun gitmek istiyorsak, bu hkmet biimlerini ayrmaya y arayacak niteliin ne "birka" ya da "birok", ne zgrlk ya da bamllk, ne de yoksulluk enginlik olmayp bir bilimin varl olduunu gstermeliyiz. GEN SOKRATES - Bunu grmezlikten gelemeyiz.

YABANCI - yleyse, bundan byle ortaya kan sorun udur: nsanlar ynetmek bilimi -ki bilim in en gcdr ve elde edilebilen en byk bilimdir- bu hkmet biimlerinden hangisinde bulun nk hangi rakipleri bilgili kraldan uzaklatrmak gerektiini grmek istiyorsak, bu bilimi incelemeliyiz; bunlar, gerekten hi de devlet adam olmadklar halde devlet adam olduklar syleyerek biroklarn da buna inandran rakipleridir. GEN SOKRATES - Evet, tartmann daha nce gsterdiine gre, dorusu bu ayrma gereklidir. YABANCI - Peki sen, bir devlette kalabaln byle bir bilimi edinebileceine inanyor musun ? GEN SOKRATES - Nasl inanabilirim? YABANCI - On bin kiilik bir devlette, yz ya da elli kiinin bu bilimi edinebileceini sanyor musun?

GEN SOKRATES - yle olsayd, devlet sanat sanatlarn en kolay olurdu. Pek iyi biliyoruz k i btn Hellenler arasnda on bin kii iinde bu lde bir kral bulmak yle dursun, satran e bulmak gtr. nk sylediimize gre, krallk bilgisine sahip olan kimse, krallk etsin kral adn alacaktr.

YABANCI - yi ettin de anmsattn. Yanlmyorsam, bundan u kyor: Gerekten, gerek bir h byle bir hkmetin ynetimini bir tek, ya da iki, ya da az sayda adamda aramaldr. GEN SOKRATES - Buna diyeceim yok.

YABANCI - Ama ister uyruklarna zor kullanmadan ya da zorla emretsinler, ister ya zl yasalara gre ya da yasasz ynetsinler, isterse zengin ya da yoksul olsunlar, imdi d hkmetlerini bir sanata gre ynettike, bunlar ba olarak tanmak gerektir. Hekimler iin ledir! ster bizi kendi rzamzla, isterse bir yerimizi yontarak, yakarak ya da actarak zorla iyi etsinler, ister yazl kurallara uysunlar, isterse uymasnlar, ister yoksul , ister zengin olsunlar, iimizi temizlesin ya da baka bir ekilde bizi zayflatsn, ya d a imanlatsnlar, btn bunlar, bedenin iyilii ve onu kt iken daha iyi klmak ve daima b astalar kurtarmak iin olmak kouluyla, bizi bir sanata gre tedavi ettike onlara hekim demekte en ufak bir saknca bile grmyoruz. te, baka herhangi bir emir verme sanat gibi, hekimlik sanatnn da doru tanmn nerede aramak gerektiini gryoruz, sanrm. GEN SOKRATES - Kukusuz.

YABANCI - yleyse hkmetler arasnda biricik doru hkmet, yalanc deil, gerek bir bilime balarn bulunduu hkmet olmas gerekiyor. Bu balarn yasalara gre, ya da yasalara bakmad yruklarnn gnl rzasyla ya da zorla ynetmeleri, yoksul ya da zengin olmalar, btn bunl kuraln deerlendirilmesinde hesaba katlmaz. GEN SOKRATES - Peki.

YABANCI - Bu balarn, ister devleti temizlemek ve saln korumak iin unu ya da bunu ld a da srmesi gereksin, ister devleti kltmek iin kovandan oul salar gibi, darya kollar ya da devleti bytmek iin yabanclar ieri sokmas ve yeni yurttalar edinmesi gereksin, ar devleti bilim ve dorulukla koruduka, kendileri de elden geldii kadar iyi kaldka byl e bir hkmet, gzmzde biricik doru hkmet olacaktr. Adlarn sylediimiz teki hkmet r ne doru ne de gerek hkmetlerdir. Sadece taklittirler. Yasalar iyi olanlar, iyi takl it edenler, kt olanlar da kt taklit edenlerdir. O kadar.

GEN SOKRATES - Dorusu Yabanc sylediklerin bana pek doru grnyor ama, bir noktada gl sz hkmet, bak bunu anlamadm.

YABANCI - Tam benim sana soracam zaman sen bana sordun, Sokrates. nk dncelerimi kabul iyor musun, yoksa bunlar arasnda beenmediin bir tanesi var m diye sormak zere idim. S en benden nce atldn: Yasasz bir hkmet doru mudur, yoksa deil midir? imdi bunu bilmek artmak istiyoruz. GEN SOKRATES - Doru. YABANCI - Her ne kadar yasalarn bir noktaya kadar kral ii olduu apaksa da, bununla bi rlikte en iyisi gc yasalara deil, bilgili bir krala vermektir. Biliyor musun, niin? GEN SOKRATES - Niin? Syler misin?

YABANCI - nk yasa en yararl emirler verecek biimde, herkes iin en iyi, en doru olan a amanda asla kapsayamaz. nk insanlarla onlarn ileri arasndaki ayrlk, sonra insana ait r eyin hibir zaman olduu yerde durmamas, hibir sanata, hibir konu zerinde, her zaman v her durum iin doru, mutlak bir kural koymak olanan vermiyor. Bu nokta zerinde anlatk anrm. GEN SOKRATES - Anlamaz olur muyuz?

YABANCI - Oysa yasann, tpk kendinden emin kara cahil, buyurduuna kar kimseye az atr ya da bu durum iin daha iyi ve kendi buyruklarnn nceden grmedii yeni bir durum kars ile bir soruya katlanamayan bir adam gibi, bu mutlak kural kurtarmaya uratn gryoruz.

GEN SOKRATES - Doru sylyorsun: yasa her birimize kar gerekten senin sylediin gibi da r. YABANCI - yleyse her zaman mutlak kalann hibir zaman mutlak olmayana uymas olanaksz d eil midir? GEN SOKRATES - Korkarm yledir. YABANCI - Yasa en doru kural deilse niin yasa karmak zorunda bulunuyoruz? Nedenini bu lmamz gerek. GEN SOKRATES - Elbette.

YABANCI - Baka devletlerde olduu gibi, sizde de srf yar dncesiyle kou ya da baka oy enlendii ortak spor gsterileri yok mudur? GEN SOKRATES - Olmaz olur mu, hem de binbir trls var.

YABANCI - yleyse, bu trl gsterileri bilim kurallarna gre yneten beden eitimi retmen verdii emirleri hatrlayalm. GEN SOKRATES - Hangi emirleri? YABANCI - O, tek durumlarn inceliklerine girerek, herkes iin ayr ayr emirler vermez; yalnzca kaba taslak bir gzle bakarak genel olarak bedene yararl emirler verir, dur umlarn okluuyla kiilerin okluunu gz nne alr. GEN SOKRATES - Evet, yle.

YABANCI - Bylece gerekte, spor yapanlarn hepsinden ayn abay ister; kouda, grete, ba orlarda hareketleri ayn zamanda balatr, ayn zamanda durdurur. GEN SOKRATES - Doru.

YABANCI - O halde, yasa koyan iin de ayn yargya varabiliriz: O da, btn sr iin verdii lerde, uyruklarna doruluk ve karlkl anlamaya dayal devlerini buyururken, hibir zama iiye ayr ayr uyan bir kural kullanamaz. GEN SOKRATES - Herhalde yle.

YABANCI - O daha ok durumlarn okluu ile kiilerin okluuna gre kurallar koyacaktr san e, ister yazl yasalar karsn, ister yazsz yasalar kabul ederek ulusal geleneklere yasa ersin, gene hep, her biri iin toptan bir yasa yapacaktr. GEN SOKRATES - Doru.

YABANCI - Evet, doru. nk Sokrates, yasay koyan, her kiiye yapmas gerekeni noktasna no sna gstermek iin, hayatnn her annda her bir kiinin yannda nasl bulunabilir? Bence kr ilgisine gerekten sahip bir kimse, bunu yapabildii gn, artk bu szde yasalar yazarak ke ndi eliyle kendine engel olmak zahmetinden kurtulaca apak bir eydir. GEN SOKRATES - Hi deilse sylediimize gre kukusuz, yabanc. YABANCI - Syleyeceimize gre daha da kukusuz, dostum. GEN SOKRATES - Ne syleyeceksin?

YABANCI - unu: Bakt ya da yetitirdii kimselerden uzun zaman uzak kalacan sand bir a hazrlanan bir hekim ya da beden eitimi retmeni, hastalarnn ya da rencilerinin verdi akllarnda tutamayacana inanarak, yazl bir reete ya da izlence brakmak istemez mi? GEN SOKRATES - Evet, ister.

YABANCI - Ama hekim umduundan daha ksa sren bir yolculuktan sonra hastasnn yanna dner e hastasn rzgrlarn, mevsimlerin gidiinde beklenmedik baka bir deime yznden daha iy umda bulursa, yazl emirlerinin yerine bakalarn vermekten ekinir mi? Yoksa, kendisi bak bir reete vermeyerek, hastalar da reeteye kar gelerek, -sanki yalnzca bu reeteler hek imlie ve sala uygun, baka her davran sala ve hekimlie aykr imi gibi- eski reet k olmadnda inat m edecektir? Bilim ve sanatta byle davranmak, yasa oluturma tarzn b duruma sokmaz m? GEN SOKRATES - Sokmaz olur mu?

YABANCI - Ama, ayr ayr devletlerde, kendi yasa yapclarnn yasalar altnda yaayan insan iin buyurulmu, yazl ya da yazsz bu trl yasalar, doru ve eri zerine olur da, sonra iyi bilen yasa yapcnn kendisi, ya da onun yetkisine sahip biri yurduna dnerse, o zam an, ilk duyurduklarn deitirmek ona yasak m olacaktr? Byle bir yasak, teki durumdakind daha gln olmaz m? GEN SOKRATES - Olmaz olur mu? YABANCI - Biroklarnn bu konuda ne dediini biliyor musun? GEN SOKRATES - Hemen aklma gelmiyor. YABANCI - Oysa gzel ve dzgn bir sz etmiler. Diyorlar ki: Atalarn yasalarndan daha iyi asalar biliyorsak, onlar kendi yurdumuzda yurttalardan her birini ayr ayr inandrdktan sonra koymaya hakkmz vardr, baka trl olmaz. GEN SOKRATES - Peki, haklar yok mu? YABANCI - Belki. Ama, bir adam kar da, daha iyi yasalar, oylarn almadan zorla yurttala ra kabul ettirmeye kalkarsa, byle g kullanmaya ne ad vereceiz, syler misin? Yok, dur!

Daha nceki rneklerimize dnelim. GEN SOKRATES - Ne demek istedin?

YABANCI - inin uzman bir hekim, ocuk olsun, yal bal bir erkek ya da kadn olsun, yaz bakmadan ve hastasn inandrmak iin de uramadan, daha iyi bir tedaviye zorlarsa, o zama n bu zorlamaya ne ad vereceiz? Sanata kar ilenmi bir hata, zararl bir yanlma adlarnda aka bir ad verebilir miyiz? Zorlamann kurban olann da, hekim tarafndan salna zararl ata aykr bir tedaviye zorlandn sylemekten baka her eyi sylemeye hakkmz olmayacak GEN SOKRATES - Sylediin katksz gerek. YABANCI - Devlet sanatnda da hata ileyene ne ad veriyoruz? Ona namussuz, kt, yoldan sapm demiyor muyuz? GEN SOKRATES - yle diyoruz.

YABANCI - O halde, daha doru, daha yararl, daha gzel bir biimde hareket etmek iin yazl ya da gelenekten gelen yasay bozmaya zorlanan kimseler, bu zordan yakndklar zaman, y aknmalarnn gln olmasn istemiyorlarsa, duruma gre, zor kullananlarn, kurbanlarna ka a, hakszca, kt davrandn sylemekten baka her ey sylemeye haklar olmayacak m? GEN SOKRATES - Pek doru.

YABANCI - Ama zoru kullanan zenginse, zor dorudur, yoksulsa yanltr m demek gerekir? Y oksa, bir ba, ister yurttalar szle inandrmaya alsn ya da almasn, ister zengin ya sun, isterse yazl yasalara uysun ya da uymasn yararl iler grd zaman, bunda iyi ve bi ir adamn uyruklarnn ilerini grrken her zaman gz nnde tuttuu, doru bir ynetimin a ir? Tpk bir kaptann dikkatini hep gemi ve gemidekilere vererek, bir yasaya uymak yle dursun, tam tersine kendi bilgisini yasa bilerek kendisiyle birlikte yolcular da kurtarmas gibi; devletin dmenini bu ilkeye gre evirebilen balar da, sanatlarna yasada n stn bir g vererek, doru hkmeti bylece gerekletirmeyecekler midir? Akll balarn yurttalar arasnda esinini akl ve bilimden alan tam bir dorulukla davranmak, yalnzca onlar korumay deil, olduklarndan daha iyi klmak iin de almay gerektiren bu biricik ral uyguladka yanlma tehlikesine dmeden her eyi yapabilecekleri doru deil midir? GEN SOKRATES - Son sylediine bir diyecek yok. YABANCI - Ama una da bir diyecek yok. GEN SOKRATES - Neye?

YABANCI - Kim olursa olsun, byk bir insan kitlesi, devleti aklla ynetebilmek iin hibir zaman byle bir bilime tamamyla sahip olamayacaktr. Tam tersine, bu biricik doru hkmet i ufak bir zmreden, birka kiiden, dahas tek bir kiiden beklemek gerekir; teki hkmetle de doru hkmetin bazen iyi, bazen kt taklitleri demeli. GEN SOKRATES - Bununla ne demek istiyorsun? Dorusu biraz nce de bu taklitten bir ey anlamadm.

YABANCI - Byle bir sorunu ortaya attktan sonra bu nokta zerinde yaplan yanl gsterecek rde, adamakll incelemeden bir yana brakmak tehlikeli olurdu. GEN SOKRATES - Hangi yanl?

YABANCI - Arayacamz udur: yle kolayca bilinir ve bulunur bir ey olmasa da yine yakalam aya alalm. Bizce tanmladmz hkmetten baka doru hkmet bulunmadna gre; teki ndan almak, bylece en doru olmasa da, bugn doru bulunan yapmak zorunda kaldklarn grm sun?

GEN SOKRATES - Neyi?

YABANCI - Devlette herhangi bir kimsenin yasalara kar bir ey yapmaya kalkmasn yasak et ek, kalkacak olan da lm cezasna arptrmak ve en ar ikencelere uratmak zorunda kald un? Biraz nce anlattmz birinci ilke bir yana braklnca, bu ikinci olarak gelen en dor gzel ilkedir. imdi anlatmamz gereken, ikinci sraya koyduumuz bu ilkenin nasl yerleti r, deil mi? GEN SOKRATES - Kukusuz.

YABANCI - yleyse yine kral olmak iin yaratlm balarn betimlemesini yapmay her istedii gzmzde canlanan hayallere dnelim. GEN SOKRATES - Hangi hayaller onlar? YABANCI - Gerek kaptanla birok adama bedel olan hekimlere dnelim. Bunlar bir sahnede ymi gibi tasarlayalm. GEN SOKRATES - Nasl bir sahne?

YABANCI - yle: Hepimizin onlardan ne mthi eziyetler ektiimizi sylediimizi varsayalm. mlerden biri ya da teki, iimizden birini kurtarmak istedii zaman, birincisi gibi ikincisi de onu kurtaryor! ama ona erefsizce davranmak istedikleri zaman da, onu dolandrarak ilalarn ancak ufak bir ksmn hastann yararna kullandklar ya da hi de k ar, geri kalann hepsini kendi yaknlar iin kullandklar gibi, gerekten bir hara olan p r isteyerek ona kt bakyorlar; stelik de son olarak hastann akrabalarndan ya da dmanla n para alarak zavally ldryorlar. Kaptanlara gelince: Onlar da ayn trden binbir ktlk ar; denize aldklarnda sizi ssz bir yerde brakmak iin bir numara eviriyor, koca deniz tasnda yanl hareketler yaparak sizi denize atyor ve daha bir sr hainlikler yapyorlar. di btn bunlar syledikten sonra aramzda konuarak yle bir karar aldmz dn: Bu ik efendiye, kime olursa olsun, efendi olarak emretmesine artk izin vermeyeceiz; ya btn ulus, ya da yalnzca zenginler toplanarak, iten anlamayanlara, her snftan halka, ge micilik ve hekimlik zerine dnce syletecek, hekimlik ilalaryla aralarn hastalarda na nmamz gerektiini, ister denizde gitmek, ister yolculuun tehlikelerinden, rzgr ve deni z ya da korsan tehlikelerinden saknmak, son olarak da uzun gemilerle uzun gemiler e kar deniz savana tutumak iin gemilerle gemicilik aralarn kullanmak gerektii zeri eceiz. Kalabaln ister hekimler ya da kaptanlarn dnceleriyle, ister iten anlamayan za rn dncesiyle olsun, bu konu zerine verdii kararlar da tatan stunlar ya da mermer lev zerine yazacaz, ya da yazmadan onlara ulusal geleneklerin gcn vereceiz. Bylece bunda le btn gelecek boyunca, denizcilikte olduu kadar hekimlikte de onlara ayak uyduracaz. GEN SOKRATES - Tuhaf eyler sylyorsun, dorusu.

YABANCI - Sonra her yl, ulusun bana ister zenginler, isterse halk arasndan kurayla s eilen balar getireceiz; bylece, baa geenler de gemileri kullanmakta olduu kadar hasta iyi etmekte de, yazl yasaya gre emir vereceklerdir. GEN SOKRATES - Bu sylediklerin tekilerden daha garip dorusu.

YABANCI - imdi unu dn bakalm: Devlet adamlarndan her birini, sresini bitirince; ister den hazrlanm bir listeye gre zenginler arasndan, isterse dorudan doruya halk arasndan rayla seilen yarglardan kurulmu bir mahkeme nnde, yaptklarnn hesabn vermeye arm ada isteyen kimse balar, kendi sreleri iinde gemileri yazl yasalara ya da atalarn eski greneklerine gre kullanmamaktan sulu bulacaktr. Hastalar iyi edenlere kar da ayn sul bulunmaya izin verilecektir. Ayn yarglar mahkmlarn ekecekleri cezayla deyecekleri par y da saptayacaklar. GEN SOKRATES - Dorusu bu adamlara emretmeyi kendi gnlyle kabul eden bir kimse bu cez ay da, bu paray demeyi de hak etmitir.

YABANCI - Dahas var. Btn bu sylediklerimizden baka, u yasay da kabul etmek gerekecekti : Kim kaptanlk sanatyla denizcilik bilimini ya da salk kurallarn, yellerle scak ve so erinde hekimliin elde ettii gerei yazlm yazdan baka bir yerde arar da bu konular ze ilginlik taslarsa; ona ne hekim, ne de kaptan denecek, sadece havada konuan gevez e bir bilgici olduu sylenecektir. Sonra, onu genleri batan karyor diye sulayarak, gen yasalara uymakszn denizcilik bilimi ve hekimlikle urama, bylece gemilere ya da hasta lara ii bilerek emretme konusunda kandrdn syleyeceklerdir. Yurttalar mahkemeye verm tkisinde olanlardan rasgele biri de onu mahkemeye verecektir; mahkeme de, genlere ya da yallara yasalarda yazlan aa grerek reticilik yapt kansna varnca onu en ndracaktr. nk kimsenin yasalardan daha bilgili olmaya asla hakk yoktur. nk kimse hek salk bilgisini, dmencilii, gemicilii bilmez deildir. nk lkede yerleen yazl yasa ri herkes renebilir Sokrates. Bu bilimlerle askerlik bilimi ya da avcln baka herhangi ir tr, resmi ya da taklidin baka herhangi bir blm, marangozluk ya da baka herhangi bir ev eyas yapma sanat, iftilik ve her trl aalk iin de byle olsayd; beygir ya da itirmeyi, tanrlar bilimi ya da onlara hizmet biliminin herhangi baka bir blmn, tavla o ununu, ister kuramsal, ister dzeye, katya, harekete uygulanan pratik saylar bilimi nin btnn, ksaca btn bunlarn yazlm yasalarla ynetildiini grseydik, sanatla ynet asayla bu biimde ynetilen btn bu ilerin durumu ne olurdu?

GEN SOKRATES - Her trl aratrmay yasak eden bu yasayla kovulan btn sanatlarn bir daha lmek umudu olmakszn ortadan kaybolduunu greceimiz ve imdi bile pek zor olan hayatn art bsbtn ekilmez olaca apaktr.

YABANCI - yle bir dnceye de ne dersin? Bu sanatlardan her biriyle uramay yazl yasan uruu altna koyduumuzu ve bu buyurucu yasay, seimle ya da ad ekmeyle saptanan baa kabul ettirdiimiz zaman da bu hibir ey bilmeyen ban yazl yasaya hi aldrmadn ve para a yasann buyruuna kar davrandn dnelim. Bu, ncekinden daha byk bir ktlk olmaz GEN SOKRATES - Pek doru sylyorsun.

YABANCI - nk birok denemeden doan ve her maddesi iyi niyetli akl reticilerin d ve esiyle halk tarafndan kabul olunan yasalara kar gelmeye kalkan bir kimse, bence birin ciden yz kere daha kt bir su ilemi olacak, yazlm yasann yaptndan daha amaz bir ortadan kaldracaktr. GEN SOKRATES - Kukusuz. YABANCI - Bylece hangi alanda olursa olsun, nerede yasalar, yazl yasalar oluturulurs a; orada alnacak ikinci bir karar ne bir kiinin, ne de bir kitlenin bunlar bozmasna izin vermeyecektir. GEN SOKRATES - Doru. YABANCI - O halde bu yasalar her bir alanda, olabildii kadar tam bilgili kimseler in esiniyle kaleme alnan gerein taklitleri olacaktr. GEN SOKRATES - Hi phesiz.

YABANCI - Bununla birlikte, anmsarsn ki bilen kimse, gerek devlet adam, birok durumda , yalnzca kendi sanatndan esinlenir ve kendi iinde yeni bir davran, kendinin kaleme al d ve kendisi bulunmad zaman iin buyurduu emirlerden daha iyi bulduu zaman, yazl ya drmaz demitik. GEN SOKRATES - Evet, yle demitik.

YABANCI - Oluturulmu yasalar bulunan bir kii ya da topluluk, daha iyi davrandn sanara bu yasalarn buyruuna aykr harekete kalkrsa, o zaman bunlar da ellerinden geldii kadar erek devlet adamyla ayn eyi yapmazlar m? GEN SOKRATES - Elbette.

YABANCI - Byle davranan kimseler bilgisiz kimselerse, phesiz gerei taklide alacaklard ma pek kt taklit edeceklerdir; ama tersine, sanatlarn iyi bilen kimselerse, o zaman da yaptklar taklit olmayacak, btn gerekliiyle gerein kendisi olacaktr. GEN SOKRATES - Kukusuz.

YABANCI - Halbuki daha nce hibir kalabaln herhangi bir sanata sahip olamayaca konusund uyumutuk. GEN SOKRATES - Evet, uyutuk. YABANCI - yleyse gerekten bir krallk sanat varsa, zenginler topluluuyla halk kalabal r zaman bu devlet sanatna sahip olamayacaklardr. GEN SOKRATES - Buna olanak var m? YABANCI - Bu szde devletler de, biricik bilenin devleti olan bu gerek devleti olab ildii kadar tam taklit etmek isterlerse, oluturulmu yasalara sahip olduktan sonra, yazl yasayla atalarn greneklerine kar bir ey yapmaktan saknmaldrlar. GEN SOKRATES - Pek iyi dedin. YABANCI - Bu taklidi yapanlar zenginlerse, devlete aristokratlk diyoruz; ama yasa ya hi aldrmazlarsa, o zaman oligarklk olur. GEN SOKRATES - yle grnyor.

YABANCI - Bununla birlikte, tek bir ba ibilen ba taklit ederek yasaya gre hkmeti ynet zaman kendisine kral adn veriyoruz. Yasalar sayan bu hkmdarn nderi bilim ya da kan ol a gre de ayr adlar kullanmyoruz. GEN SOKRATES - yle.

YABANCI - Bylece tek ba gerekten bilime sahip olduu zaman ona saknmadan ayn kral adn eceiz, baka bir ad vermeyeceiz; ite bunun iindir ki bugnk hkmetler be ayr adla adl fazla deil. GEN SOKRATES - Evet, yle.

YABANCI - Ama dikkat et. Tek ba yasalar da, grenekleri de hesaba katmayp ibilen devle t adamn taklit eder, gerekte taklidi de hrs ve bilgisizlikten esinlendii halde, "gere ktii zaman yazl yasaya aykr hareket edilebilir" derse, byle bir ba, her zaman, her yer e thyrannos adn hak etmez mi? GEN SOKRATES - Etmez olur mu?

YABANCI - Thyrannos, kral, oligarkhlk, aristokratlk, demokratlk, bak ite byle douyor: Hepsinin kayna insanlarn, sylediimiz tek hkmdarlara kar duyduu sevgisizliktir. Byl e lyk bir adamn bulunabileceine ve hakkyla doruluu btn uyruuna eit olarak datara ilimle devleti ynetmek isteyeceine ve ynetebileceine inanmyorlar. Tersine, aramzdan ca nnn istediine saldracana, kt davranacana, ldreceine inanyorlar. nk, syledi ayd, sevilir, biricik salt iyi devleti yneterek mutlu yaard. GEN SOKRATES - Ona kuku mu var? YABANCI - Ama madem ki gerekte, denildii gibi, kent-devletlerde, ar kovanndan kar gibi doutan stn bir ruh ve bedende bir kral yetimiyor, yleyse en doru devletin izlerinden iderek yasalar yazmak iin bir araya gelmek zorundayz.

GEN SOKRATES - yle grnyor.

YABANCI - yleyse Sokrates, ilerini bilim zerine deil de, yazlm yasayla grenek ve tre e kuran bu trl devletlerde olan ve olacak btn ktlklere aacak myz? Oysa, ayn ilke erhangi baka bir sanatta yaratlan btn eserleri yok ederdi. Ya da, asl yalacak ey, bir vlette yaradlta bulunan dayanma gc deil midir? nk ta ilk zamanlardan beri devletleri kemiren bu ktle karn ilerinden bazlar hl devrilmeden ayakta durabiliyor; biroklar man, suyun dibini boylayan gemiler gibi, en ar ilerde en byk bilgisizlikle sulu, sefil kaptan ve tayfalarnn yanl yznden yok olmular, oluyorlar, olacaklardr da; nk devl bir ey anlamadklar halde onu btn baka bilimlerden daha iyi bildiklerini sanyorlar. GEN SOKRATES - Tam gerei syledin. YABANCI - yleyse, bu eksik devletlerden hangisinde hayat daha zordur, ki hepsinde zordur, hangisinde daha katlanlmaz bir haldedir? Bu sorun, imdiki konumuz iin bir ek-sorun da olsa, yantlamamz gereken bir sorundur; sonra aslna bakarsak, belki de btn ilerimizin banda bu gelmektedir. GEN SOKRATES - Sorunu hemen inceleyelim. Bir yana brakmak olmaz. YABANCI - yleyse, bu lnn her biri ayn zamanda hem zor, hem de kolaydr denebilir. GEN SOKRATES - Ne demek istedin?

YABANCI - Hi, yalnzca bir tekin, birkan ve kalabaln hkmeti, uzun konumamzn band , demek istedim. GEN SOKRATES - Doru. YABANCI - yleyse saylarn altya karmak iin her birini ikiye blelim; doru devleti de olarak ayr bir yere koyalm. GEN SOKRATES - Nasl?

YABANCI - Bir tekin hkmeti krallk ile thyrannosluk, birkan hkmeti ise mutlu aristokrat ile oligarklktr demitik; okluun hkmetine gelince; ondan da kendisine bir tek ad verdi iz demokratl karmtk, ama imdi onu da ikiye ayrmalyz GEN SOKRATES - Nasl iki oluyor, neresinden blyoruz, syler misin?

YABANCI - kinci ad olmasa da, gene tekilerden baka trl blmyoruz. Herhalde, yasalara u n ya da yasalara aykr hkmet srmek onda da tekiler kadar olabilir. GEN SOKRATES - yle. YABANCI - Peki, doru devleti ararken, o zaman gsterdiimiz gibi, bu blme gerekli deild i. Ama imdi bu olgun ve eksiksiz devleti bir yana brakp tekilerin gerekliini kabul ett ikten sonra, yasalar sayp saymadna gre her birini ikiye blmek zorundayz. GEN SOKRATES - Anlattna baklrsa yle.

YABANCI - yleyse yasa adn verdiimiz yazl iyi kurala bal kalan monarklk alt devletin sidir; ama yasa olmayan yerde de hayat en zor, en ekilmez klan odur. GEN SOKRATES - Dorusu korkulacak ey.

YABANCI - Az sayda kimsenin hkmetine gelince, ''az'', birle byk say arasnda orta say uuna gre, ona teki ikisi arasnda orta gzyle bakmak gerekiyor. Sonra, kalabaln hkme ayr her birinden zayftr; tekilerle llnce grlr ki ne iyilik, ne de ktlkte byk kii arasnda paylalmtr. Bunun iin, bu devletler yasalara bal olduklar zaman, en kt

udur; ama yasalar inerlerse o zaman da en iyisi olur; bylece tekilerin hepsi yasad, d iz olduu zaman, demokratlkta yaamak iyidir; ama hepsi iyi dzenli ise yaamak iin en son seilecek yer demokratlktr. te bu bakmdan, ilkin sylediimiz devlet, yedincisi bir yan aklrsa devletler arasnda ilk srada gelir ve hepsinden daha iyidir; nk yedinci devlet, anrnn insanlardan ayr olmas gibi btn devletlerden ayr bir yere konmaya deer. GEN SOKRATES - yle olsa gerek, hem yledir de; yleyse dediin gibi yapalm. YABANCI - Bundan sonra, bilime dayanan devleti brakrsak, bu devletlerde bir ii olan larn hepsini devlet adam deildir diye devletten dar atmal. Bunlar particiler, en kt kkrtclar olduu gibi, kendileri de hayalden baka bir ey deildir. En byk takliti uklar gibi en nl bilgicilerdir de. GEN SOKRATES - Dorusu devlet adam geinenler hakknda bundan daha yerinde bir sz olmaz.

YABANCI - Evet, bir dramn sonundayz... Biraz nce devlet sanatndan uzaklatrmak gereken bir sr kentauros ile satyrden sz etmedik mi? te imdi byk emekle de olsa onlar devlet zaklatrdk. GEN SOKRATES - yle gibi. YABANCI - Ama baka bir sr daha kalyor ki uzaklatrmak pek g. nk, ilkin kral soyuna sonra da onu tanmak zor: Bunun iin burada durumumuz biraz altn ayklayanlarn durumuna benziyor. GEN SOKRATES - Nasl?

YABANCI - Bu iin erbab kimseler; topra, talar ve baka birok crufu atarak bir ayklam balarlar; sonra, geriye ayn trden ve ancak atele ayrlan deerli madenler kalr. Bakr, g en de elmas bir alev altnda byle glkle ayrldktan sonra saf, serbest olarak ortaya ka GEN SOKRATES - Gerekten bu, senin anlattn gibidir.

YABANCI - Bana yle geliyor ki, biz de devlet biliminden ayr, yabanc, dman olanlarn hep sini ayrp, ancak yaknlar olan deerli bilimleri alkoymakla, ayn yntemi uygulam oldu rlik bilimi, hukuk bilimi, krallk biliminin yanda olan ve inandrc gcn doruluun emr ek, kent-devletlerin iinde bulunan ileri eviren gzel sz, edebiyat bilimi bunlardandr. leyse onlar ayrmak, bylece, aradmz konuyu btn plaklyla ve her trl fazlalktan saf bir halde gstermek iin en kolay yol hangisidir? GEN SOKRATES - Hangi yolla olursa olsun, bunu da denememiz gerekiyor kukusuz. YABANCI - Sorun yalnzca denemekle kalsa onu kesinlikle buluruz. Ama onu iyice gste rmek iin mzie bavurmamz gerekiyor. Syle bakalm. GEN SOKRATES - Ne syliyeyim?

YABANCI - lek eller isteyen btn sanatlar gibi mzik de bir raklk dnemi ister deil mi GEN SOKRATES - Evet. YABANCI - Peki ama, bu bilimlerden birini ya da tekini renmeye karar vermek gene bu bilimlerle ilgili bir bilimin iidir, deil mi, ne dersin? GEN SOKRATES - Evet, bir bilimin iidir. YABANCI - Bu bilimin, birincilerden ayr olduunu kabul etmeyecek miyiz? GEN SOKRATES - Evet, edeceiz.

YABANCI - Hibirinin tekilere emretmeyeceini ya da birincilerin sonuncuyu emirleri a ltna alacan ya da genel denetimle emretme hakknn sonuncuda olduunu mu syleyeceiz? GEN SOKRATES - Sonuncusu hepsine emretmelidir.

YABANCI - renmek gerektiine ya da gerekmediine karar veren bilimle, renen ve reten bi arasnda, demek emir hakkn birinciye vermelidir, diyorsun. GEN SOKRATES - Kesinlikle yle. YABANCI - Bunun gibi, inandrmak gerekli mi, yoksa deil mi? Karar veren bilimle ina ndrmasn bilen arasnda da gene emir hakkn birinciye veriyorsun. GEN SOKRATES - Hi dnmeden.

YABANCI - Peki yleyse, halk topluluklarn okutacak yerde masal anlatarak kandrma gcn ha gi bilime vereceiz. GEN SOKRATES - Kukusuz, gene bu da sz biliminin olacaktr sanrm. YABANCI - Ama, filan ya da falan kiiye kar u ya da bu durumda g m, yoksa inandrma m yalnzca hibir ey yapmamak m gerekip gerekmediini bilmek konusunda karar hangi bilime brakacaz? GEN SOKRATES - nandrma sanatyla syleme sanatna emredene vereceiz? YABANCI - Bu da devlet adamnn bilimidir, sanrm. GEN SOKRATES - Pek iyi syledin.

YABANCI - Gryorsunuz ki u nl szbilim ( retorik ) abucak devlet biliminden ayrlyor: O bir bilim trndedir, baka bir bilime baldr. GEN SOKRATES - Evet. YABANCI - Ama u g konusunda ne dneceiz? GEN SOKRATES - Hangi g?

YABANCI - Kendilerine kar savamay kararlatrdmz kimselerle nasl savamak gerektiin bir sanat olduunu syleyecek miyiz? Yoksa o sanata yabanc mdr diyeceiz? GEN SOKRATES - Nasl diyebiliriz? Askerlik bilimiyle her trl sava hareketinin belkemii olduu belliyken.

YABANCI - Ama savamak m yoksa barla zmlemek mi gerektiini bilen ve kararlatran gc n ayracak myz, yoksa onunla ayn olduunu mu syleyeceiz? GEN SOKRATES - Kendi kendimizle elimeye dmemek iin ondan ayrmamz zorunludur.

YABANCI - yleyse, bundan nce sylediimize bal kalmak istersek, tekine emrettiini syle . GEN SOKRATES - Bence de yle.

YABANCI - Sava sanat gibi bilgin ve kapsaml bir sanata, gerek krallk sanatndan baka ha gi sanat efendi olarak gsterebiliriz? GEN SOKRATES - Hibirini.

YABANCI - yleyse devlet sanatnn ancak klesi olan bir bilimi, komutanlarn bilimini hibi r zaman devlet bilimiyle ayn safa koyamayz. GEN SOKRATES - Koymamz iin bir neden yok.

YABANCI - Peki, yarglarn doru hkm verdikleri zaman kullandklar erki de inceleyelim, b lm.

YABANCI - Yarglarn yasay koyan kraldan ald erki; btn yasalara gre yargya varmaktan lara uyarak, doru ya da eriyi sylemekten, ne armaan, ne korku, ne acnma, ne de kin ve dostluun kendisini elde edemeyeceini, taraflar arasndaki kavgalar yasa koyucu tarafn dan kurulan dzene uygun olarak zmlemesini nleyemeyeceini gstermekten daha ileriye gide ilir mi? GEN SOKRATES - Hayr, sylediinden daha ileri gidemez.

YABANCI - Bylece, yarglarn asla krallk erkine kadar ykselemeyeceini gryoruz. Onlarn ncak yasalarn bekisi ve kralln klesidir. GEN SOKRATES - yle olmas gerekiyor.

YABANCI - yleyse, btn bu bilimleri inceledikten sonra, hibirinin devlet bilimi olmadn lelim; zira gerek krallk biliminin kendisi i grmez, o kuramsal bir bilim deildir, ama i grme gcnde olan bilimlere emreder; nk kent-devletlerde byk ilere balamak, onlar lverili ya da elverisiz frsatlar o bilir; buyurduklarn yerine getirmek de tekilere d GEN SOKRATES - Doru. YABANCI - Bylece biraz nce gzden geirdiimiz bilimler ne birbirlerine, ne de kendi ken dilerine emrederler, ama her birinin kendine zg bir ii vardr, her biri iine uygun bir ad almtr. GEN SOKRATES - yle grnyor.

YABANCI - Ama hepsine emreden, yasalara ve btn devlet ilerine bakan, her eyi ok gzel d okuyan bilime, iinin yani grevinin tmellii iin olduka geni bir ad seerek, devlet bili adn vermekle pek doru bir ad vermi oluyoruz sanrm. GEN SOKRATES - Tamamyla doru. YABANCI - imdi kent-devlette btn trler konusunda ak bir gr edindiimize gre, kendi let bilimini de aklamak iin dokuma benzetmemizi kullanmak istemeyecek miyiz? GEN SOKRATES - Kukusuz isteyeceiz.

YABANCI - yleyse imdi kralln atk grevini, zn, atk tarzn ve bize dokuduu kuman anrm. GEN SOKRATES - Kukusuz. YABANCI - Gryorum, pek g bir ispata giritik. GEN SOKRATES - Bununla birlikte, her ne pahasna olursa olsun sonunu getirmek gerek .

YABANCI - Erdemin bir blmnn her hangi bir bakmdan erdemin baka bir trnden farkl olm lkn kanlarna dayanan tartmaclara gzel bir ekime konusu verir. GEN SOKRATES - Anlamadm.

YABANCI - Baka trl anlataym... Cesareti erdemin bir blm olarak grrsn sanrm. GEN SOKRATES - Elbette. YABANCI - Oysa bilgelik erdemin bir blm olmakla birlikte cesaretten baka bir eydir. GEN SOKRATES - Evet.

YABANCI - yleyse, bu iki erdem zerine bakalarn artacak bir ey syleme cesaretini gs GEN SOKRATES - Hangi ey? YABANCI - nk bir bakmdan birbirlerinin dmandr ve bulunduklar varlklarn birounda kar karya yer alrlar. GEN SOKRATES - Ne demek istiyorsun? YABANCI - Her zaman herkesce sylenenin tam tersi bir eyi sylemek istiyorum: nk, erdemi n btn blmlerinin doal olarak birbirlerinin dostu olduu sylenir, deil mi? GEN SOKRATES - Evet.

YABANCI - yleyse, dostluklarn sylendii kadar mutlak olup olmadn ya da, daha ok karde e kavgada olan biri bulunup bulunmadn ok dikkatle inceleyelim. GEN SOKRATES - Peki, bu incelemeyi nasl yapacaz, syler misin?

YABANCI - Btn alanlarda, gzel dediimiz halde biribirine kart iki tr olarak sraladm amakla. GEN SOKRATES - Daha aka anlatr msn?

YABANCI - Cisimlerde, ruhlarda ya da sesin hareketlerinde grlen, gerek eylere ya da mzikiyle ressamn taklitle oluturduu hayallere ait olan eviklik ve abukluu hi vdn m alarnn vdn iittin mi? GEN SOKRATES - Peki, sonra? YABANCI - Bu eylerin nasl vldn anmsyor musun? GEN SOKRATES - Hayr. YABANCI - Anladmz szlerle anlatabilecek miyim acaba? GEN SOKRATES - Niin anlatamayacaksn?

YABANCI - Kolay bir ey olduunu sanr grnyorsun. Gel de birbirine kart trler zerinde elim. yle ya, birok ite, birok durumda dncenin, bedenin ya da sesin abukluu, gc ve muz zaman, hayranlmz bildirmek iin ancak: enerji (energeia) szn bulabiliyoruz. GEN SOKRATES - Nasl dedin, bir daha anlatr msn?

YABANCI - Sz gelii canl ve enerjik, abuk ve enerjik ya da gl dediimiz zaman, btn b lere sylediim ortak ad vererek onlar vyoruz. GEN SOKRATES - Evet.

YABANCI - Peki ama bir eyin yavaa yaplmas da yeni bir tr deil midir? Onu da ou zaman eylerde vmyor muyuz?

GEN SOKRATES - Elbette vyoruz. YABANCI - Bundan sz ederken de bundan ncekilerin kart szler kullanmyor muyuz? GEN SOKRATES - Nasl?

YABANCI - Yavaln ya da tatlln beendiimiz dnceyi ya da ileri, ya da dz ve a lu hareketi ve yerinde bir yavalkla oluan her sanat eserini sakin ve uslu akll diye n itelediimizde gten deil, alakgnlllkten ve azla yetinirlikten sz ederiz. GEN SOKRATES - Pek doru. YABANCI - Tersine, bu birbirinin kart niteliklerin biri ya da teki yersizce ortaya kar sa dilimizi deitirir, onlara kart adlar vererek, eletiririz. GEN SOKRATES - Nasl dedin?

YABANCI - Szn ettiimiz eyler bize yerinde olandan daha iddetli, daha abuk, daha sert g erse onlara iddetli, takn deriz; gerektiinden daha ar, daha yava, daha yumuak grnr zaman da onlara gevek deriz. Bu niteliklerde kartlar olan l ve enerji nitelikleri heme n her zaman bize talihin iki dman yan olarak yaratt, grdkleri ilerde birbirlerine kar ak karakterler olarak grnrler; onlara sahip ruhlar arasnda da, biraz dikkat edince a yn arpmay grrz. GEN SOKRATES - Nerede?

YABANCI - imdi sylediimiz btn durumlarda ve doal olarak baka biroklarnda. nk biri kinci eilimle olan ilgilerine gre, kendi doalarn bulduklar eilimi ver, tekini yererl abanc bulurlar; bylece de saysz neden yznden sonsuz kinlere derler. GEN SOKRATES - Bana da yle geliyor. YABANCI - Karakterlerin bu basit arpmas henz bir oyundan baka bir ey deil. Ama ciddi rde, kent-devletlerin bana gelen en korkun hastalktr. GEN SOKRATES - Hangi ciddi eylerde demek istiyorsun?

YABANCI - Doal olarak, hayatn ynetimiyle ilgili eylerde. yle ya, son derece ll yarad akm kimseler vardr ki tkenmez huzur ve dinginlik iinde yaamak istediklerinden kendi il eriyle uramak iin tekilerden ayrlr, yalnzla ekilir, kendi devletleri iinde olduu devletlere kar da byle davranrlar; onlarla da bara hazrdrlar. Bylece isteklerine uyg maya altklar zaman, gerekten yersiz bir bar akyla, farkna varmadan, btn sava g uklarn da bu gszlk iinde yetitirir ve kendilerini ilk saldrann eline brakrlar. Ke cuklarnn ve yurtlarnn, farkna varmadan zgrlkten tutsakla kaydn grmek iin uzun e de gerek kalmaz. GEN SOKRATES - Ne ac, ne korkun yazg!

YABANCI - Ya daha ok enerjiden yana kayanlar iin ne diyeceiz? Hep lkelerini yeni bir savaa sokmak iin koturmayacaklar mdr? Bu trl hayata kar besledikleri ok fazla hrs tlarn ok gl kinlerle kar karya brakarak tamamyla yok olmaya srkleyip dman boy kler midir? GEN SOKRATES - Bu da doru.

YABANCI - yleyse- bu iki tr ruh arasnda srekli ve derin dmanlk ve kavga bulunduunu ka etmemek olur mu? GEN SOKRATES - Olmaz!

YABANCI - Bylece aratrmamzn birinci noktasn kantlamadk m? Baka trl sylersek, er in, -ki az da deildir- yaradltan birbirine kart olduklarn, bulunduklar ruhlarda da ar dourduklarn gstermedik mi? GEN SOKRATES - Gsterdik sanyorum. YABANCI - imdi u noktay inceleyelim. GEN SOKRATES - Hangi noktay?

YABANCI - imdi, birletirici bilimler arasnda, en nemsizi de olsa eserlerinden her ha ngi birini yaratmak iin, iyi eleri de, kt eleri de kullanmay kabul eden biri var md da her bilimin ii, her alanda, olabildiince kt eleri alkoymak ve birbirine benzeyen ya da benzemeyen bu elerin hepsini bir araya toplayarak, onlarla kendine zg bir zellii ve yaps olan bir eser oluturmak mdr ? diye soralm. GEN SOKRATES - Kukuya olanak var m?

YABANCI - Siyasette de byledir: bizim siyasetimiz gerekten doaya uygun siyaset... B ir devlet kurmak iin ktlerle iyileri rasgele bir yn halinde toplamay asla istemeyecekt r, ama kukusuz ilkin uyruunu siyasette denemekle ie balayacak, deneme bitince de onl ar bu ii bilen, usta eitimcilerin eline verecektir. Bununla birlikte emir ve ynetimi elinden brakmayacaktr. Dokumaclk bilimi de atkclarla kendisine dokuyaca gereleri ha n baka btn yardmclarla byle yapt gibi btn hareketlerine emir ve yn vermek iin he lunur, her birine kendi dokumaclk ii iin yararl sand eyleri gsterir. GEN SOKRATES - Pek doru.

YABANCI - Krallk bilimi de, yasalarn korumas altnda retim ve eitimi ynetenler kars areket edecektir, sanrm. Ynetim erkini kendi eline alacak, kendi bileimine uygun kar akterleri yetitirmeye yaramayan hibir alma ve altrmaya izin vermeyecektir. Kendilerin nerji, l ve baka erdemli eilimleri vermek olana olmayan, tersine, kt bir doann ta ve hakszla srklenen karakterler varsa, onlar da lm ya da srgn gibi cezalarla sistem caktr. GEN SOKRATES - imdi yaplan da aa yukar budur.

YABANCI - Bilgisizlik ve alaklk amurunda yan gelip yatanlar da klelik boyunduruuna koa aktr. GEN SOKRATES - Pek iyi.

YABANCI - yi bir eitimin erdemli klabildii, zel bir yntemin de birbirine kartrp ham ilecei kadar iyi olan tekilere gelince, karakterinin sertlii eriince kendini gsterdiin e hkmeder; lye doru eilirse, o zaman da onlarda, mekik ipliinin yumuak ve gevek kuma eilimleri de birbirine kart olduundan, onlar bir arada balamaya ve aadaki gibi atk urar. GEN SOKRATES - Nasl?

YABANCI - lkin, akrabalklara gre, ruhlarnn lmsz blmn tanrsal bir iple toplar, b an sonra da, hayvansal ksmn insanlk ipleriyle toplar. GEN SOKRATES - Bununla da ne demek istiyorsun?

YABANCI - Ruhlarda gzel, iyi, doru ile kartlar konusunda gerekten doru ve salam bir k elirirse, bunun daimonluk bir rkta ortaya kan tanrsal bir ey olduunu sylyorum. GEN SOKRATES - Gerekten byle demek gerek.

YABANCI - Oysa, yalnzca krallk biliminin Musasndan (mz) yardm gren devlet adamyla bile yasa koruyucunun, biraz nce szn ettiimiz iyi eitimin yetitirdii ruhlara byle bir kan ilmek ayrcalna sahip olduunu bilmiyor muyuz? GEN SOKRATES - Herhalde byle olsa gerek. YABANCI - Ama, Sokrates, buna gc yetmeyene sylediimiz adlar vermekten saknalm. GEN SOKRATES - Pek doru.

YABANCI - yleyse, enerjik bir ruh gerei bu biimde kavrad zaman dinginlemez mi? Kendis doruluk dncesine daha isteyerek amaz m? Gerei bu biimde sezmedii zaman da, daha o al bir vahilie srklenmez mi? GEN SOKRATES - Ona hi kuku yok.

YABANCI - Ama ll doa konusunda ne diyeceiz? Byle konular gerekten onu, hi olmazsa ke vletteki hayatn gerektirdii kadar ll, uslu klmaz m? Oysa, sylediimiz klardan yok pek yerinde olarak, utan verici bir miskinlik n kazanmaz m? GEN SOKRATES - Kukusuz.

YABANCI - O zaman da bu ban srekli olarak ne ktleri ktlerle, ne de ktleri iyilerle a yacan sylemek gerekmez mi? Hibir bilim bu trl kimseler iin bu ba ciddi olarak kulla GEN SOKRATES - Nasl dnsn?

YABANCI - Yalnz soylu bir karakterle doan, doaya uygun bir eitim alan kimselerdedir ki yasalar bu ba doldurabilirler; sanat bu areyi ya da ilac onlar iin yaratmtr; o, de iz gibi, doa bakmndan ne kadar birbirine benzemeseler de, eilimleri ne kadar kart olsa da, erdemin blmlerini birbirine balayan, gerekten tanrsal bir badr. GEN SOKRATES - Olduu gibi gerek.

YABANCI - Tmyle insanlk olan teki balara gelince bu ba bir kez yaratldktan sonra onla de, dndkten sonra gerekletirmek de artk g deildir. GEN SOKRATES - Bu nasl oluyor, hangi balardan sz ediyorsun?

YABANCI - Devletten devlete evlenmelerin, genlik dei tokuuyla, kiiden kiiye kz verip k almalarn yaratt balardan sz ediyorum. Oysa biroklar ocuk dnyaya getirmeye elverili rtlarda birleiyorlar. GEN SOKRATES - Nasl? YABANCI - Bu ite, para ve mevki peinde koanlar olduunu sylemeye gerek var m? GEN SOKRATES - Hayr.

YABANCI - Irk dncesiyle davrananlardan sz etmek, bunlarn davranlarnn neresinde kusur klerini gstermek daha iyi olur sanrm. GEN SOKRATES - Doru.

YABANCI - Bunlar her trl doru akln dnda davranrlar, derhal elde edecekleri rahatlk v aylkla peinde koarlar, bakalarna nefret besleyip, benzerlerine balanrlar; nk her e efretleriyle davranrlar. GEN SOKRATES - Nasl?

YABANCI - lller kendi mizalarnda kimseler arar, elerini olabildii kadar bu evreden s , kzlarn da bu evreden evlendirirler; sonra, enerjik kuaktan olanlar da, kendi doalarn kavumak iin birinciler gibi davranrlar. Oysa her iki kuan da tam tersini yapmas gerek rdi. GEN SOKRATES - Niin, nasl? YABANCI - nk, kuaklar boyu ll karakterle karmam olarak kalan enerji, balangta n sonra, sonunda gerekten lgn delilikler halinde, elbette soysuzlaacaktr. GEN SOKRATES - Olabilir.

YABANCI - te yandan, fazla ll ve ekingen bir ruh, enerjik atlganlkla birleecek yerde lar boyunca olduu gibi rerse, ancak ar yumuak olabilir. Sonu da tam bir sakatlk ve g GEN SOKRATES - Bu da olabilir.

YABANCI - Gryorsun ki bunlar, bu iki kuak iyiyle kt zerine ayn dnceyi tadklar z s hi de g olmayan balardr. nk dokuyucu kraln btn ii, ll karakterle enerjik k rlk ortaya kmasna asla izin vermemek, tersine, onlar dnce, eref, an ortaklyla b k, bylece yumuak ve sylenildii gibi iyice sk bir kuma oluturmak, sonra kent-devletler eki devlet ilerini eit olarak ellerine vermektir. GEN SOKRATES - Nasl?

YABANCI - Bir tek ba gereken yerde, her iki karakterde olan birini semek; birok ba g erektii zaman da her iki yaradla eit pay vermek. ll mizata kimseler gerekten pek d hibir eyde atlgan olmayan insanlardr; ama i iin gereken hrnlk ve keskinlik, evikli rllk onlarda yoktur. GEN SOKRATES - Buna da diyeceim yok.

YABANCI - Enerjiklerde de doruluk ve dncelilik tekilerden daha az bulunur, ama hareke te gemek gerekince herkesten daha atlgandrlar. Bundan tr, kent-devletlerde bu iki yara dl birlemeyince, devlet iin olduu kadar, kiiler iin de ilerin yolunda gitmesine olan ktur. GEN SOKRATES - Bu besbelli bir ey.

YABANCI - yleyse imdi, krallk bilimi, her ikisi de insanca olan enerji ve l karakterl erini ele alarak, her iki hayat anlama ve dostlukla bir arada toplad ve birletirdii, b ece kumalarn en gzelini, kusursuzunu oluturduu, her kentte kle ve efendi btn halk bu iinde drd, ikisini birden mekiinde dokuduu ve kente, hak ettii btn mutluluu durup en salayarak, emir ve ynetimi altnda bulundurduu zaman, devlet sanatnn dokuduu kuman ksamadan tamamlandn syleyebiliriz. GEN SOKRATES - Bize gene eksiksiz bir betimleme yaptn yabanc; kralla devlet adamnn betimlemesini.

PLATON'UN YAAMI VE YAPITLARI

Eski Yunan dncesinin en nemli temsilcisi saylan Platon .. 428/427'de Atina'da dodu, /347'de ayn yerde ld. Gerek ad Aristokles olan dnre, Platon adn, geni omuzlu, yap iin bir retmeni takmt. Genliinde iir yazan Platon, Sokrates'le tantktan sonra ke elsefeye verdi. Sokrates'in lmnden (.. 399) sonra, bir sre iin, Euklides ve baka arka ryla birlikte Megara kentinde yaamak zounda kald. Atina'ya dndkten sonra kt Gney inde tand Pythagoraslarn Platon'un dnceleri zerinde nemli etkisi olmutur. Daha s racusa'da bir sre Kral Dionysios'un saraynda kalm, ancak kraln yaknlarndan Dion ile bi likte Siracusa kentinin politik yaamyla ilgili reform tasarlar gelitirmesi zerine tutu klanp kle olarak satlmtr. Dostlarndan birinin bedelini demesiyle gzgrlne kavuan a dnerek .. 387'de, nl Akademisini kurdu. Yal Dionysios'un lp yerine olu Dionysios gemesi zerine yine Siracusa'ya gitti, ancak dostu Dion kentten srlnce yine Atina'ya dn mek zorunda kald. Bu tarihten sonra, bir daha Atina'dan ayrlmad ve lnceye kadar Akade mi'de felsefe almalarn srdrd.

Platon, eski Yunan dncesinde Herakleitos'tan Pythagoras'a uzanan gelenei izledi. retme ni ve yal dostu Sokrates'le birlikte, hem salam ve tutarl karmlar retilmesine, hem de ngin ve ince bir dil kullanlmasna nem veren dnce izgisinde yer ald. Dncesini konu yeleyen Sokrates'in ''diyalog'' ynteminden bir yaz biimi gelitirdi. zellikle genlik ve gei dnemlerinde retmenini ba kii olarak kulland diyaloglar, Yeni a'a kadar kulla n yetkin rnekleridir.

Platon'un diyaloglar, Sokrates'in etkisinde olanlar ve kendine zg olanlar diye ik iye ayrlmaktadr. Bu iki bek arasndaki en belirgin biimsel ayrm, birinci bek diyaloglar a dncelerini Sokrates'e syletirken, ikinci bektekilerde (biri dnda) Sokrates'i kullan as, hatta ''Yabanc'', ''bir Atinal'' gibi dsel kiilere yer vermesidir. Bu iki bek diya og arasnda, dnce olaraksa, bir ayrm yoktur; yalnzca Platon'un dncesinde bir gelime, ama olduu gzlenir.

Dnce tarihinin etkisi en gl ve yaygn filozofu olan Platon'un yaptlar, Rnesans ve Ay temelini oluturan etkenlerin banda yer alr. Ayrca, Hristiyanlk ve Mslmanlk gibi d mli ve yaygn iki tek tanrl dinini de ikinci ya da nc elden de olsa, nemli lde etki

Platon'dan gnmze otuz alt yapt kalmtr. Aratrmaclarn ve eletirmenlerin, gereklik ri zerinde anlaamadklar bu yaptlar, genellikle, drt blmde toplanmaktadr.

Birinci blmde genlik dnemi yaptlar yer almaktadr: Lakhes, Kharmides, Euthypron, Apolog a Sokratous (Sokrates'in Savunmas), Hippias Elatton (Kk Hippias), Kriton, Ion, Lysis , Protagoras. kinci blmde gei dnemi yaptlar toplanr: Gorgias, Menon, Eutidemos, Krat Theaitetos, Meneksenos, Hippias Meizon (Byk Hippias). nc blmde olgunluk dnemi yapt alr: Symposion (len), Phaidon, Phaidros, Politeia (Devlet). Yallk dnemi yaptlar ise son blm oluturur: Parmedines, Sofist, Politicos (Devlet Adam). Philebos, Timaios ve Nomoi (Yasalar).

Platon'un bu blmlemenin dnda tutulan yapt Epistolai'nin (Mektuplar) gereklii konusun ciddi kukular vardr. Bununla birlikte, on mektup arasndan birinin, yedincisinin gere k olduu, genellikle kabul edilmektedir.