DNYAYI VE YZDE 5N STYORUM!

Bulgarian (), Catalan, Czech, Dansk, Deutsch, English, Espaol, Francais, Indonesian, Italian, Japanese, Norsk, Polski, Portugues, Romna, Russian, SerboCroatian, Svenska, Turkish, Urdu

Fabian yarn kalabala yapaca konumay bir kez daha prova ederken heyecanlyd. Hep prestij ve g istemiti, imdi ryalar gerek oluyordu. Gm ve altndan tak ve ss eyas yapan bir zanaatkard, ama hayatn kazanmak iin almak ona yetmemeye balad. Heyecan, rekabet istiyordu ve sonunda plann balatmak zereydi. Nesillerce takas sistemini kulland insanlar. Bir adam ailesini, tm ihtiyalarn kendisi salayarak besledi ya da bir ticaret dalnda uzmanlat. retiminden ne arttrabiliyorsa baka insanlarn retiminden artan ile takas etti.

ar yeri hep grltl ve tozluydu ama yine de insanlar o barp armay bekledi ve zellikle de arkadalklarn. Eskiden pek mutlu bir yerdi, imdilerde ise ok insan ve kavga vard. Sohbet iin zaman kalmad-yeni bir sistem gerekliydi. Genelde insanlar mutluydu ve emeklerinin

meyvelerinden memnundular. Her topluluun basit bir devleti vard; her bireyin zgrlk ve haklarnn korunduundan, bireyin kendi istei dnda bir kii ya da grupca herhangi birey iin zorlanmadndan emin olmak iin. Bu, hkmetin tek ve yegne amacyd ve devlet adamn seen grup gnll olarak onun geimini

salard. Ancak ar yeri zemedikleri tek sorundu. Bir bak ka basket msr ederdi, bir mi yoksa iki mi? Bir inek ka vagon... ederdi, vesaire vesaire. Kimsenin aklna daha iyi bir sistem gelmiyordu. Fabian duyuru yapt: Bizim takas sisteminin

sorunlarna bir zmm var, herkes yarnki halk toplantsna davetlidir.

Ertesi

gn

ehir

meydanna

byk

bir

kalabalk

topland, Fabian adna para dedii yeni sistemle ilgili hereyi anlatt. Kulaa ho geliyordu. Eee nasl balatacaz? diye sordu kalabalk. Tak ve ss yaptm altn kusursuz bir metal. Kararmaz ve paslanmaz, uzun sre dayanr. Ben altndan sikke yaparm, her sikkeye Lira deriz. Para deerlerin nasl alacan ve parann, takas sisteminden ok daha iyi bir al-veri sistemi arac olacan aklad. Devlet adamlarndan biri Birileri kazp altn karr ve kendi paralarn yapabilir. diye sorgulad.

Fabiann cevab hazrd: Bu byk adaletsizlik olur. Sadece hkmet tarafndan onaylanan paralar kullanlabilir, bunlarn zerine zel iaretler konulur. Akla uygun grnd, hem bu ekilde herkese eit miktar verilmi olur. Fakat mum yapan Ben herkesten daha fazlasn hak ediyorum dedi ve ekledi herkes benim mumlarm kullanyor. Hayr dedi ifti Yiyecek olmazsa hayat olmaz, tabii ki biz en byk pay bizim olmal. Atmalar srd gitti. Fabian tartmalara bir sre ses karmad ve sonunda Madem bir karara

varamyorsunuz, size nerim benden istediiniz miktar kendiniz belirleyin. Miktarda bir

kstlama yok, sizin geri deyebilme kabiliyetiniz dnda. Ne kadar ok isterseniz yl sonunda o kadar geri dersiniz. nsanlar sordu Sen ne kazanacaksn bundan?. Ben size para salayarak bir hizmet sunuduum iin bir cret hak ediyorum. Diyelim ki borlu olduunuz yln sonunda her 100 lira iin 105 geri dersiniz. Bu 5 lira benim cretim olacak, bu crete faiz diyeceim. Bundan baka bir yol yokmu gibi grnd, hem de yzde 5 olduka ufak bir miktard. Gelecek cuma yine gelin balayalm.

Fabian hi zaman kaybetmedi. Gece gndz para yapt, haftann sonunda hazrd. nsanlar dkkannn nnde kuyrua girdiler, hkmet paralar denetleyip onaylad ve sistem yrrle koyuldu. Bazlar sadece bir ka tane dn ald ve yeni sistemi deneye gitti. Paray harikulade buldular ve ok gemeden hereyin kymetini altn paralarla ve liralarla belirler oldular. Kymeti biilen miktara fiyat dediler. Fiyat, rne harcanan iin zorluuna gre belirlediler. ok i gerektiriyorsa fiyat yksek, kolay retiliyorsa ucuz.

Kasabann birinin tek saatisi Aliydi. Onun fiyatlar yksekti, nk mteriler srf onun saatlerinden birine sahip olmak iin demeye hazrd. Bir gn bir bakas da saat yapmaya balad ve sat yapmak iin ucuz fiyatlar sundu. Ali hemen fiyatlarn drmek zorunda kald. ki adam da en ucuz fiyata en iyi kaliteyi vermek iin ekiir oldular. Bu hakiki serbest rekabetti.

Durum inaatlar, ulam operatrleri, muhasebeciler, iftiler, yani her alma alan iin aynyd. Mteriler hangisi ucuzsa onu setiler-seme zgrlkleri oldu. Dier insanlarn ie atlmasn engelleyen ruhsat ya da gmrk gibi suni dzenlemeler yoktu. Yaam standart ykseldi, ok gemeden insanlar parasz nasl yaadklarn merak eder

oldular.

Yln sonunda Fabian ona borcu olan herkesi ziyaret etti. Bazlarnn bor aldklar paradan daha fazla paras vard, bu dierlerinde daha az olmas demekti, nk ortada belli sayda sikke vard. Borcundan ok sikkesi olanlar 100 art 5 geri dediler, fakat yine de devam etmek iin bor almar gerekti.

tekiler, hayatlarnda ilk kez borta olduklarn farkettiler. Fabian onlara yeniden bor vermeden nce malvarlklarnn bazlarna el koydu. Herkes tekrar denemeye ve bulunmas pek zor 5 liray kazanmaya gitti. Kimse farkna bile varmad ki, btn liralar geri denmeden lke bortan kurtulamazd, fakat yine de her 100de arttrlan ve hi bor verilmeyen u 5 paralar vard. Fabiandan baka kimse gremedi ki faizin u hi ileme sokulmam parann- denmesi imkanszd, bu yzden birileri mutlaka eksik kmak zorundayd. Evet Fabian da bir ka lira harcad, ama toplam ekonomisinin %5ini kendine harcamas gibi bir ey sz konusu bile deildi. nsanlar binlerceydi, Fabian ise bir kii. Ayrca zaten kuyumculukla rahat bir yaam vard.

Fabiann dkkannn arkasnda kasa odas vard ve sikkelerinin bir ksmn orada gvencede brakmak insanlara kolay geldi. Parann miktarna ve ona brakld zamana gre bir cret kesti. Para sahibine deposito karlnda makbuz kesti.

Doal olarak kimse al-verie gittiinde bir sr pary yannda tamazd. Almak istedikleri maln deerinde bir makbuzu dkkan sahibine verirdi. Dkkan sahipleri makbuzlarn gerekliini ve Fabiana gtrp eit miktarda para toplama fikrini kabul etti. Altn sikkeler yerine makbuzlar elden ele dolar oldu. nsanlar mabuzlarn en az sikkeler kadar iyi olduuna inandlar.

ok gemeden Fabian, nadiren birilerinin altn sikkesini almaya geldiini farketti. Kendi kendine Btn altnlar mlkiyetinde bulunduran benim ve hala ok alan bir zanaatkarm. Akl alr gibi deil. Burada bekleyen ve nadiren alnan altn iin bana faiz demeye memnun olacak bir dzine insan var. Altn benim deil, doru, fakat benim mlkiyetim iinde, btn mesele de bu. Sikke yapmama bile gerek yok, mahzendeki sikkeleri kullanabilirim. Balangta ok tedbirliydi, her seferinde sadece biraz biraz dn veriyor ve olaanst teminatlar alyordu. Ancak yava yava gz ald, dn miktarlar byd. Bir gn yklce miktarda dn istendi. Btn bu paray tamak yerine isminize bir depozit yaparz, sonra da paralarn deeri kadar makbuzlar veririm size diye nerdi Fabian. Borcu alan raz oldu ve gitti bir sr makbuzla. dn vermesine ramen altnlar kasa odada kald. Mteri gittikten sonra Fabian glmsedi. Hem aba harcamayacak hem de sahip olabilecekti. Altn dn verebilir buna ramen mlkiyetinde tutmaya devam edebilirdi. Dostlar, yabanclar hatta dmanlar bile ilerini yrtmek iin sermayeye ihtiya duydular ve gvence verebildikleri srece istedikleri kadar bor aldlar. Fabian makbuz yazmak suretiyle kasadaki altnlarn deerinin bir ka kadar bor verebilirdi, altnn sahibi bile olmadan. Gerek sahipler altnlarn almaya gelmedii ve insanlar itimat devam ettii srece herey yolundayd.

Herkesin borlarn ve kredilerini gsteren bir defter tuttu. Bor verme ii pek kazanl bir i olmutu dorusu.

Toplumdaki sosyal yeri de serveti kadar hzl ykseldi. nemli bir adam oluyordu, hrmet ediliyordu. Mali konularda her sz sanki kutsal bir beyantt.

Dier kasabalarn kuyumcular onun yaptklarn merak eder oldular ve grmeye gittiler birgn. Ne yaptn anlatt onlara ama gizli kalmas gerektiini nemle vurgulad. Planlar ortaya karsa entrikalar suya derdi, bu yzden gizli bir ittifak kurdular.

Herbiri kasabalarna dnp Fabiann rettiklerini uygulamaya baladlar. Makbuzlar altnn kendisi gibi deerli kabul etti insanlar ve altnlara yapld gibi, pek ok makbuz gvenlik iin depozit verildi. Bir tccar mal almak isterse tek yapt Fabiana paray kendi hesabndan dier tccarn hesabna aktarmasn syleyen ksa bir not yazmakt. Bu Fabiann sadece bir ka dakikasn alyordu. Bu yntem ok tutulur oldu, bu talimat pusulalarna ek dediler. Bir gece ge saatlerde kuyumcular yeniden toplandlar, Fabian onlara yeni plann aklad. Ertesi gn devlet erkanyla bir toplant yaptlar ve Fabian balad: Kullandmz makbuzlar ok tutuldu. phe yok ki erkandakilerin ou bunlar kullanyor ve yararl buluyor. Hepsi kafalaryla onaylad ve ne problem olduunu merak ettiler. Baz makbuzlar kalpazanlarca kopya edildi. Bunun durdurulmas gerek. Devlet adamlar telaa kapld. Ne yapmal imdi? diye sordular. Fabian nerim udur: nce yeni makbuz basma iini hkmete brakalm, zel bir kat zerine ve anlalmas g desenlerle, sonra da her biri hkmet bakannca imzalanr. Biz kuyumcular bask masrafn demekten memnun oluruz, hem makbuz yazma iinden

zaman kazanm oluruz. dedi. Erkan akl yrtt Eee kalpazanlara kar halk korumak bizim iimiz ve neri iyi bir fikir gibi grnyor. Bylece banknotlar basmaya karar verdiler.

kinci olarak dedi Fabian, baz insanlar altn aramaya gittiler ve kendi altnlarn yapyorlar. Bir yasa karmanz neririm ki eline altn geen herkes bunlar size teslim etsin. Tabii ki banknotlarn ve paralarn masraflar geri denecektir. Fikir kulaa iyi geldi ve zerinde ok dnmeden, byk miktarlarda yeni banknotlar bastlar. Her birinin zerinde deeri yazyordu- 1 Lira, 2 Lira, 5 Lira, 10 Lira gibi. Kk miktardaki basm masraf da kuyumcularca dendi.

Banknotlar tamas kolayd ve ksa zamanda insanlardan kabul grd. Revata olmalarna ramen hala banknot ve bozuk paralarn kullanm oran sadece %10du. Raporlar pazarn %90nn ek sistemini kullandn gsteriyordu. Plannn bir sonraki aamas balad. imdiye kadar insanlar Fabiana paralarn korumas iin para dediler. Fabian daha fazla para ekmek iin para yatranlara, yatrdklarnn %3 kadar faiz demeyi teklif etti.

nsanlarn ou, borlularn verdii %5i tekrar dn verdiine ve kazancnn aradaki %2lik fark olduuna inand. Ayrca, paralar kasada korunsun diye para demektense %3 almak ok daha iyi diye kimse ona soru da sormad.

Birikmi parann hacmi byd ve kasadaki ilave para ile beraber, Fabian depozit edilmi her 100 Liralk banknot ya da bozuk para iin 200 Lira, 300 Lira, 400 Lira, hatta bazen 900 Liraya kadar bor verebiliyordu. Bu dokuz da bir orann gememesi iin dikkatli olmas gerekiyordu, nk her 10 kiiden 1i banknot ya da bozuk paralarn kullanmak iin istiyordu. stemeye geldiklerinde yeterince para olmazsa insanlar phe etmeye balard, zellikle

de depozit defterleri ne kadar paralar olduunu gsterirken. Bununla beraber, Fabian, defter zerinde kendi kendine ek yazarak 900 Liralk bor verdiinde 45 liralk faiz isteyebiliyordu-900 Lirann %5i. Hem bor hem de faiz geri dendiinde-945 lira- bor stunundan 900 liray siliyor ama 45 liralk faize el koyuyordu. Bu yzden kasadan bile kmam her 100 liralk depozit iin 3 lira demeye mutlu bile oluyordu. Bu u demekti: depozit edilen her 100 Lira iin, pek ok insan kar orannn %2 dnrken %42 kr yapmak mmknd. Dier kuyumcularda aynsn yapt. Bir kalem iziiyle hi yoktan para yapp stne de faiz bindirdiler. Doru, onlar deil hkmet bast bozuk para ve banknotlar, datmas iin

kuyumculara verdi. Fabiann tek harcamas ufak miktardaki basm cretiydi. Yine de hi yoktan kredi paras yaratyor ve zerine de faiz koyuyorlard. Pek ou para kaynann hkmetin bir iletmesi olduuna inanyordu. nandklar baka bir ey de bor aldklar parann, birilerinin Fabiana depozit verdii para olduuydu, ancak ne gariptir ki bor verildii zaman kimsenin depozit verdii parada azalma olmad. Herkes ayn anda paralarn depodan ekmeye kalksayd, dzenbazlklar ortaya kard. Banknot ya da bozuk parayla bor istendiinde bir sorun grlmedi. Fabian hkmete nfusun ve retimin art yznden daha ok banknota ihtiyalar olduunu aklayp biraz daha banknot baslmasn istedi ve ufak miktarlardaki basm cretini salad. Bir gn akll bir adam Fabian grmeye gitti: Bu faiz ii yanl dedi. Her 100 lira iin 105 lira geri istiyorsun. Bu 5 liralarn denmesi imkansz nk hi varolmadlar. iftiler yiyecek, fabrikalar mal retiyor, fakat sen sadece para retiyorsun. Varsayalm ki lkede sadece iki iadam var ve herkesi ie aldk. Her ikimiz de 100er lira bor alp 90 Lirayla maalar dedik, 10 Lira ise bizim masraflarmz ve kendi maamz. Bu u anlama gelir: toplam alm gc 90+10un iki kat, yani 200 lira. Ancak senden aldmz borcu dememiz iin rnleri 210 Liraya satmamz gerek. Birimiz baarr ve rnn 105 Liraya satarsa dier iadam sadece 95 Lira kazanmay umar. Ayrca rnlerinin bir ksm ortada para kalmad iin satlamayacaktr. Dierinin sana hala 10 Lira borcu olacak ve ancak daha ok bor alarak deyebilecektir. Bu sistem imkansz.

Adam devam etti, 105 Lira basmalsn 100 bana 5i sana. Bu ekilde piyasadaki para miktar 105 olur ve bor denebilir. Fabian sessizce dinledi ve sonunda Finans ekonomisi derin bir konu olum, eitimi yllar srer. Bu sorunlara meraklanmay bana brak, sen kendininkilerle ilgilen. Daha verimli olmaya bak, harcamalarn azalt ve daha iyi bir iadam ol. Bu tr durumlarda yardmc olmaya herzaman hazrm.

Adam ayrld ama ikna olmamt. Fabiann iletmesinde bir yanllk vard ve sorularnn cevaplandrlmadn hissetti. Ancak, pek ok insan Fabiann szne sayg gsterdi- O uzman, dierlerinin bir yanl olmal. Bak memleket nasl geliti, retimimiz artt, eskisinden de iyi durumdayz.

Bor ald parann faizini kapatmak iin tccar fiyatlarn ykseltmek zorunda kald. Maala alanlar aldklar parann ok dk olduundan ikayet etti. veren, iflas edeceklerini iddia edip maalar arttrmay reddetti. iftiler rnlerine adil bir fiyat alamadlar. Evkadnlar yiyecein pek pahal olduundan yaknd.

En nihayetinde, daha nce hi duyulmam bir ey oldu, bazlar greve gitti. Bazlar fakirleti, ama arkadalar ve akrabalarn onlara yardm etmeye btesi yetmedi. ounluk etraflarndaki gerek serveti unuttu verimli toprak, byk ormanlar, madenler ve hayvanlar. Sadece para dnyorlard ki o da hep ktt. Fakat hi sistemi sorgulamadlar. Hkmetin sistemi yrttne inandlar. Bir ka kii fazla paralarn birletirip bor verme ve finans irketleri oluturdular. Yzde 6 ve zerinde faiz istediler, Fabiann %3nden daha iyiydi ama onlar sahip olduklar paray dn veriyorlard-onlarn u esrarengiz, defter zerinde iaretler

yazma sretiyle hi yoktan para yaratabilme kabiliyetleri yoktu. Bu finans irketleri Fabian ve arkadalarn telalandrd bir ekilde, bu yzden kendi irketlerini kurdular abucak. ounlukla, kurulmu irketleri bymeden satn aldlar. Ksa zamanda, btn finans irketleri onlarnd ya da onlar kontrol ediyorlard. Ekonominin durumu gittike ktleti. cretli alanlar patronlarn haddinden fazla kar yaptna kanaat getirdiler. Patronlar ise alanlarn pek tembel olduunu ve drst i yapmadklarn syledi. Herkes bir dierini sulad. Hkmetten bir zm gelmedi ve zaten yoksulluk halledilmesi gereken ilk soruna benziyordu.

Sosyal yardm projeleri balattlar ve insanlar katlmaya zorlayan yasalar koydular. Bu insanlar kzdrd-komuya yardmn gnll yapld o eski fikirlere inanyorlard onlar. Bu yasalar hrszl yasallatrmaktan baka birey deil. Her ne sebeple olursa olsun, kii raz olmadan ondan birey almak hrszlktan farkl deildir.

Ancak

herkes

kendini

aresiz

hissetti

ve

korktular

demeyince

verilen

hapis

cezalarndan. Bu sosyal yardm projeleri fakiri biraz rahatlatt, fakat ok gemeden sorun geri geldi ve baetmek iin daha fazla paraya ihtiya vard. Bu projelerin masraf arttka artt ve devletin hacmi byd. Devlet adamlarnn ou ellerinden gelenin en iyisini yapan drst adamlard. Kendi insanlarndan daha fazla para talep etmek istemediler, sonunda Fabian ve arkadalarndan bor para almak dnda areleri kalmad. Geri nasl deyeceklerine dair hi bir fikirleri yoktu. ouklarnn eitimi iin retmenlere para veremez oldu veliler. Doktorlarn cretini veremediler. Ulam teknisyenleri ilerini kapattlar. Bir bir devlet bu ileri stlenmek zorunda kald. retmenler, doktorlar ve dierleri halka memur oldu. Pek az iinden haz ald. Makul bir cret alyorlard ama kimliklerini kaybettiler. Kocaman bir makinede kk ark dileri oldular.

Kiisel teebbslere mahal yoktu, aln terine takdir pek azd. Gelirleri sabitlenmiti ve ancak bir s emekli olduunda ya da ldnde terfi edilebiliyordu.

aresizlik iindeki devlet adamlar Fabiann fikrini sormaya karar verdiler. Onu akll ve para sorunlarn zmesini bilen biri olarak kabul ettiler. Onlar btn sorunlar aklarken dinledi, en sonunda cevaplad, Pek ok insan kendi sorunlarn zemiyor, bunu birilerinin onlar iin yapmasna ihtiyalar var. Eminim, pek ok insann mutlu olma hakk olduunda ve yaamlarnn elzem ihtiyalarnn karlanmas gerektiinde anlayorsunuzdur. nemli szlerimizden biri Her birey eittir der, yle deil mi?

Dengeyi salamak iin tek yol zenginden fazla servetini almak ve fakire vermektir. Vergileme sistemi. Daha fazlaya sahip olan daha fazla der. Mali durumlarna gre herkesten vergi toplayn ve herkese ihtiyacna gre verin. Okullar ve hastaneler btesi yetmeyene cretsiz olmal atafatl idealler zerine uzun bir konuma yapt ve u szlerle bitirdi Bu arada, bana borlu olduunuzu unutmayn. Bir sredir bor alp durmaktasnz. Size yardmc olmam iin en azndan faizi deyin. Anaparay bor olarak brakrz, siz bana sadece faizi deyin. Bylece gittiler, ve Fabiann felsefesi zerine ciddi bir ekilde dnmeden artan oranl gelir vergisini getirdiler -ne kadar ok kazanrsan o kadar ok vergi orann ykselir. Hi kimse sevmedi bunu, ama ya vergi dediler ya da hapse gittiler.

Ticaret adam yine fiyatlar ykseltmek zorunda kald. cretli alanlar, yksek cretlerin iadamlarn ilerini kapatmaya ya da alanlarn makinelerle deitirmeye zorladn iddia ettiler. Bu daha da fazla isizlie sebep oldu ve devletadamlarn ek sosyal yardm ve projelere zorunlu brakt.

Baz i sektrleri ilemeye devam etmesi iin gmrk tarifesi ve baka koruma dzenlemeleri getirildi, srf i istihdam salansn diye. Bir ka kii acaba retimin amac mal retmek mi yoksa i imkan salamak m diye merak etti. ler ktye gittike cret kontrol, fiyat kontrol, her eit kontrol denediler. Hkmet daha fazla para toplamaya alt, sat vergisi, maa vergisi ve her eit vergi. Birileri, buday iftisinden ev hanmna gidene kadar, bir somun ekmein 50den fazla vergiye tutulduunu olduunu hesap etti. Uzmanlar zuhur etti ve bazlar hkmete seildi. Fakat yllk toplantlarn herbirinden neredeyse hi bir baar salayamadan geldiler, yeniden dzenlenen vergiler haricinde. Ama toplam vergi miktar hep arttrld. Fabian faiz denmelerini istemeye balad, giderek artan miktarlarn toplanan vergiden alnp ona denmesi gerekti.

Derken parti politikalar geldi-insanlar hangi hkmet grubunun sorunlar daha iyi zecei zerine tartmaya baladlar. Kiileri, lkleri, parti yaftalarn, her eyi tarttlar, asl sorun dnda. Mecliste rahatszlk ba gsteriyordu.

Kasabann birinde, borcun faizi bir yl iinde vergiden toplanan paray geti. Memleketin her yerinde denmeyen faiz arttka artt-denmeyen faizin zerine faiz bindirildi. Giderek lkenin gerek servetinin ounun sahibi ve denetileri Fabian ve arkadalar oldu, ve bununla insanlar zerinde daha da byk denetim de geldi. Ancak hakimiyet sreci henz bitirilmemiti. Her bir birey denetim altna alnmadan durumun gvenli olmayacan biliyorlard. Sisteme kar pek ok insan para basksyla ya da halka alay konusu olma cezasyla susturulabilirdi. Bunu yapmak iin Fabian ve arkadalar gazete, televizyon ve radyo istasyonlarnn ounu satn ald ve bunlar iletecek insanlar zenle seti. Bunlarn ou daha iyi bir dnya isteyen iten insanlard, fakat hi bir zaman nasl kullanldklarn farkedemediler. Onlarn zmleri hep sonularla uramaktayd, sorunun sebepleriyle deil.

Deiik gazeteler vard-bir tane saclar iin, bir tane solcular iin, bir tane alanlar, bir tane iverenler, ve benzeri. Hangisine inandnn ok bir nemi yoktu, problemin gerek sebebi zerine dnmedike. Fabiann memleket plan bor tamamlanmak iindeydi. Eitim zereydi-btn ve medya ile

insanlarn kafalarn kontrol etmekteydi. nsanlar o ne isterse ona inanyor ve dnyorlard.

Bir adamn keyfi iin harcayabileceinden bile daha fazla paras olduktan sonra heyecan olarak ona ne kalr? Ynetici snf zihniyeti iin cevap iktidar-dier insanlar zerinde kat bir iktidar. dealistler hkmette ve medyada kullanlyordu, ama Fabiann arad gerek kontrolcler snf zihniyetini ynetiyordu. Kuyumcularn ou ayn ekildeydi. Koca bir servetin nasl hissettirdiini biliyorlard ama bu onlar daha fazla tatmin etmiyordu. Heyecan ve rekabete ihtiyalar vard ve kitlelere iktidar olmak nihai oyundu. Dierlerinden stn olduklarna inanyorlard. Ynetmek bizim hakkmz ve

grevimizdir. Kitleler kendileri iin neyin iyi olduunu bilmiyor. Dzene sokulmaya ve organize edilmeye ihtiyalar var. Fabian ve arkadalar memleketin her yerine bor veren ofisler atlar. Doru, onlar gizli gizli ve ayr ayr sahip olunmutu. Teoride, birbirleriyle yar halindelerdi, fakat gerekte birbirlerine pek yakn alyorlard. Devletadamlarnn bazlarn ikna ederek Para Rezerv Merkezi adnda bir enstit atlar. Bunu kurmak iin kendi paralarn bile kullanmadlar-insanlarn depozitolarn bir ksmna karlk kredi yarattlar. Bu enstit grnte para kaynaklarn denetliyordu, pek garip ama, devlet iletmesi olmasna ramen hi bir devletadam ya da memuru Ynetim Kuruluna msaade edilmiyordu Devlet artk Fabiandan dorudan bor almyordu, Para Rezerv Merkezinin bor senedi sistemini kullanmaya baladlar. nerilen gvence bir sonraki yln vergilerden elde edilen yaklak gelirdi. Bu Fabiann planna uyuyordu -pheleri kendi zerinden meru

bir devlet iletmesine uzaklatrd. Ama yine de, perdenin arkasnda yneten oydu. Dolayl yoldan, Fabian kontrol yle bir ele geirdi ki devlet onun emirlerini yerine getirmek zorunda kald. Brakn lkenin parasn ben kontrol edeyim, kimin yasalar yapt umurumda deil diye bbrlendi. Hangi devlet grubunun seildiinin ok da nemi yoktu. Paray kontrol eden Fabiand, lkenin yaam enerjisini. Devlet para kazanyordu ama her borca faiz uygulanyordu. Sosyal yardmlar ve datlan sadakalar gitgide artyordu, ok gemeden devlet brakn anaparann kendisini, faizini bile demekte zorlanr oldu.

Byle olduu halde, Para insan yapm bir sistem. Elbette, hkmetmek iin deil hizmet etmek iin kullanlabilir diyen insanlar vard hala. Ama bu insanlar azald ve sesleri, varolmayan bir kar oranlar karmaasnda kayboldu.

Ynetimler deiti, parti sloganlar deiti, ama esas plan, politika hi deimedi. Hangi hkmet iktidarda olursa olsun, Fabian nihai amacna her yl daha da yaklat. nsanlarn politikalar anlamszd. Sonuna kadar vergilendirilmilerdi, daha fazla deyemezlerdi. Fabiann son hamlesinin zaman gelmiti. Yzde 10luk para tedarii hala banknotlar ve sikkeler zerindeydi. phe

uyandrmadan bir ekilde ortadan kaldrlmas gerekiyordu. Nakit para kullanan insanlar alp satarken semekte zgrdler-kendi yaamlar zerinde hala biraz kontrolleri vard.

Banknot ve sikke tamak her zaman gvenli deildi. Yerel blge snrlar dnda ekler geerli deildi ve bu yzden daha kullanl bir yol bekliyorlard. Bir kere daha cevap yine Fabiandan geldi. Kurumu, herkese zerinde isimleri, resimleri ve kimlik numaralar yazl plastik kartlardan bast. Gsterildii bilgisayar heryerde, arayp kredi maaza orann sahibi tetkik merkezi etti. Eer

temizse,

belirli

bir

miktara

kadar

kii

istediini

alabiliyordu. Balangta kk miktarlarda kredi kullanmaya

msaade edilmiti insanlar, ve bu bir ay iinde geri denirse, faiz uygulanmyordu. Bu alanlar iin iyi hotu ama ve ya iadamlar mallar satp nereden retmesi, paray geri balasnd? maalar demesi Makineleri demesi, kurmas, mallarn

gerekiyordu. Bir ay geerse, her ay borlu olduu miktarn %1.5i ekleniyordu. Bu miktar bir ylda %18in zerindeydi.

adamnn bu %18i sat fiyatlarna eklemek dnda yolu yoktu. Yine, bu fazladan para ya da kredi (% 18) herhangi birine bor verilebilirdi. Memleket sathnda, iadamlar bor aldklar 100 Lirann karlnda 118 Lira demek gibi imkansz bir grevi stlenmiti-fakat bu 18 Lira yoktan varedilmiti. Oysa Fabian ve arkadalarnn toplumdaki mevkileri ykseldi. tibar direkleri olarak hrmet grdler. Onlarn finans ya da ekonomik resmi bildirileri neredeyse dini akideler gibi kabul edildi. Hi durmadan artan vergi yknn altnda, kk lekli iletmeler kt. Pek ok alanda almak iin zel ruhsat gerekiyordu, bu yzden i yapmak geri kalanlar iin zorlat. Yzlerce yan kurulular olan byk irketlerin hepsinin sahibi ve yneticisi Fabiand. Bunlar kendi aralarnda yar iindelermi gibi gzkse de hepsini o kontrol ediyordu. Sonunda rekabetilerin hepsi ilerini kapattlar. Muslukular, otomobil tamircileri, elektrikiler ve dier kk iletmelerin ou ayn kaderi paylatlarFabiann devlet destekli devasa irketleri tarafnda yutulup gittiler. Fabian bu plastik kartlarn, banknot ve madeni paralar ortadan kaldrmasn istiyordu. Btn banknotlar tedavlden kaldrldnda, sadece bu bilgisayar kart sistemini kullanan iletmeler iini yapabilecekti, plan buydu. Tasarlarna gre er ge birilerinin kartlar karacak ve ta ki kimlik ispat edilene kadar alp satamaz hale geleceklerdi. Kendisine nihai iktidar verecek yeni bir yasann karlmasn istedi herkese kimlik numaralarn kafalarna dme yaptrmalarn zorunlu klacak bir yasa. Bu numara ancak, bilgisayara balanm zel bir k altnda grlebilecekti. Her bilgisayar dev bir bilgisayara balanacak ve bylece Fabian

herkesin hereyini bilebilecekti.

***************************************************************
Okuduunuz bu hikaye tabii ki kurgu. Ancak hikayeyi tedirgin edici derecede geree yakn buluyor ve gerek hayatta Fabiann kim olduunu renmek istiyorsanz, 16. ve 17. yzyllarda yaam kuyumcularn aktiviteleri zerine bir aratrma iyi bir balang noktas olacaktr. rnein, ngiltere Merkez Bankas (The Bank of England) 1694te ald. Kral III. William (William of Orange) Fransa ile yaplan savan ardnda parasal sknt iindeydi. Kuyumcular ona 1.2 milyon pound (o zaman iin inanlmaz bir miktar) bor verdiler, belirli artlar altnda: Faiz oran %8 olacak. Hatrlanmal ki Magna Kartada belirtildii zere faiz uygulamak ve toplamann cezas lmdr. Kral, kuyumculara banka iin tedavle para karma hakkn bir imtiyazla bahetti. Bundan evvel, depo ettikleri miktardan fazla miktarda makbuz basma ilemi kesinlikle yasakt. mtiyaz berat bunu yasallatrd. Larry Hannigan 1971, Australia www.wheylite.com.au http://www.relfe.com/

Trke'ye evirene ulamak iin: urlahif@mynet.com